c ch vi sinh vt bng cc tc nhn vt l v ha hc

Vietsciences- Nguyn Ln Dng! "#i $h% Vi&t ' ()*+,*)++-

Chng trnh Vi sinh vt hc
.h/0ng (12
Mc du a s vi sinh vt l c ch v cn thit cho nhn lo!i" nhng ho!t #ng c$a vi sinh vt c%ng c th& g'
n(n nhi)u t*c h!i cho con ng+i, Ch-ng h!n nh vi.c g' n(n c*c /.nh tt cho ng+i" gia s0c" gia c1" vi.c l1 h
h2ng th3c 4h51" ngu'(n vt li.u,,, V v' ch0ng ta 4h6i n71 v8ng c*c 4hng 4h*4 & ti(u di.t hoc 9c ch c*c vi
sinh vt c h!i" l1 gi61 /:t c*c thi.t h!i do ch0ng g' n(n, Ch$ 'u l ; <=> ? @i(u di.t c*c vi sinh vt g' /.nh
v c6n trA s3 lan tru')n c$a ch0ng, <B> ? Ci61 /:t hoc h!n ch c*c vi sinh vt g' D nhiE1 nguFn n:c" th3c
4h51 v 4h* h$' c*c ngu'(n vt li.u Gh*c,
@rong 1#t th+i GH rIt di" tJ Ghi cha /it n s3 tFn t!i c$a vi sinh vt th tK ti(n ch0ng ta L /it GhDng t c*c
/i.n 4h*4 & ti(u #c v di.t Ghu5n, Mg+i CK Ni C4 L /it dOng lPa & di.t Ghu5n" dOng c*c chIt ti(u #c & QP
lR c*c vt thi r8a, Mg+i CK S' T!4 L /it c*ch QDng lu huHnh & /6o Uu6n c*c vt li.u Gin tr0c, Mg+i S(?
Vr <SW/rWXs> L c lut thi(u h$' ton /# Uun *o c$a nh8ng ng+i /Y /.nh h$i, Si.n na'" vi.c n71 v8ng c*c GZ
thut ti(u di.t vi sinh vt v[n ht s9c Uuan trng" ch-ng h!n nh vi.c sP d\ng GZ thut vD Ghu5n trong nghi(n c9
vi sinh vt" vi.c /6o Uu6n lng th3c" th3c 4h51" vi.c 4h]ng chng c*c /.nh tru')n nhiE1,,,
(12(2 34N' N5'67 $'89$ N5:
? Di&t ;hu<n ha' =h> t?#ng <stWrili^ation>; @J gc Ta @inh stWrilis l tu'.t d\c" vD sinh, C ngh_a l ti(u di.t
tIt c6 vi sinh vt" /o tP" virus" viroid, `& di.t Ghu5n c th& dOng c*c chIt di.t Ghu5n <stWrilant> hoc dOng c*c nhn
t vt lR Gh*c,
? $i@u ABc ha' =h> ABc <disinaWction> l ti(u di.t" 9c ch hoc lo!i trJ c*c vi sinh vt g' /.nh,, M\c ti(u ch$
'u l ti(u di.t 11 /.nh nhng tr(n th3c t c%ng l l1 gi61 s lbng chung c$a vi sinh vt, `& ti(u #c cn
dOng c*c chIt ti(u #c <disinaWctant>, ` th+ng l c*c ha chIt v th+ng dOng & ti(u #c c*c vt li.u GhDng 4h6i
l c th& ng+i v #ng th3c vt, C*c chIt ti(u #c GhDng di.t bc /o tP v 1#t s vi sinh vt" v v' GhDng th&
dOng & di.t Ghu5n,
?$i@u ABc v& sinh <saniti^ation> c li(n Uuan 1t thit v:i ti(u #c, @rong Uu* trnh ti(u #c v. sinh s lbng
vi sinh vt gi61 Qung t:i tJ 19c an ton trA Qung i v:i s9c Gh2W cDng c#ng" t9c l !t n ti(u chu5n v. sinh,
C*c chIt ti(u #c v. sinh <saniti^Wr> th+ng bc dOng & l1 s!ch 1Di tr+ng v c*c vt d\ng GhDng 4h6i c th&
ng+i v #ng th3c vt,
? ChDng thEi <antisW4sis> l dOng ha chIt & Ghng ch vi sinh vt s3 sinh trAng c$a vi sinh vt tr(n c*c tK
ch9c sinh vt <c*c 1D>, Cc S' T!4 " anti l i Gh*ng" sW4sis l nhiE1 trOng 1*u, ChIt 4h]ng thi <antisW4tic>
nhi)u ng+i gi l chIt s*t trOng l cha chnh Q*c" dE nh1 v:i chIt di.t Ghu5n <stWrilant>, cP d\ng chIt 4h]ng
thi & 4h]ng nhiE1 Ghu5n" 1ng 1$ nh+ ti(u di.t ha' 9c ch vi sinh vt g' /.nh" ngdn ngJa s3 sinh trAng c$a
vi sinh vt tr(n c*c 1D c$a sinh vt" gi61 thi&u tKng s vi sinh vt, `#c tnh c$a chIt 4h]ng thi thI4 hn chIt ti(u
#c l v cn tr*nh vi.c l1 cht Uu* nhi)u t /o c$a c*c 1D,
? .hFt ;hng vi sinh vt <anti1icro/ial agWnt> bc chia thnh nhi)u lo!i,
.hFt Gi&t ;hu<n <gWr1icidW>" gc Ta @inh cidW l git cht" l chIt c th& ti(u di.t c*c vi sinh vt g' /.nh
<4athogWns>, Mh v' ting Vi.t c hai ch8 ChIt di.t Ghu5n & che c6 gWr1icidW l[n stWrilant, @h3c chIt c*c chIt
n' c%ng gn ging nhau" stWrilant c 4h!1 vi di.t Ghu5n r#ng hn gWr1icidW,
C*c chFt Gi&t nFH <aungicidW>" chFt Gi&t tIJ <algicidW>" chIt Gi&t vi?us <viricidW> & che c*c chIt ti(u di.t
tJng i tbng ri(ng /i.t,
C nh8ng ha chIt GhDng l1 cht bc vi sinh vt nhng c th& 9c ch s3 sinh trAng c$a ch0ng, C th&
th+ng g4 c*c chIt 9c ch vi Ghu5n </actWriostatic>" chIt 9c ch nI1 <aungistatic>" thWo gc S' T!4 th statiGos l
nh che,
@It c6 c*c chIt ni tr(n th+ng Ynh ngh_a d3a tr(n 6nh hAng i v:i c*c vi sinh vt g' h!i, C lo!i git cht"
c lo!i 9c ch" nhng trong hu ht c*c tr+ng hb4 )u l1 gi61 tKng s vi sinh vt ni chung <GhDng che ri(ng
i v:i c*c vi sinh vt g' /.nh>,
(12)2 .K. C'LMN5 C'KC $NO8 DNP$ VN QNN' V9$
f:i t*c d\ng c$a 1#t s nhn t g' cht Uun th& vi sinh vt GhDng cht nga' ton /#, Cing nh s3 sinh
trAng c$a Uun th& " s3 cht c$a Uun th& vi sinh vt th+ng Q6' ra thWo 4hng th9c che s <WQ4onWntial> ha'
4hng th9c logarit <logarith1ic>, C ngh_a l Uun th& vi sinh vt sg gi61 Qung tng 9ng v:i Gho6ng c*ch th+i
gian,
Bng 15.1: Th nghim git vi sinh vt bng nhit theo l thuyt.
(Theo sch c! "#escott$ %!#ley v& 'lein(
ChRt QE l/Sng vi sinh vt theJ
sE ThRt
QE l/Sng vi sinh vt b% cht
t?Jng ( ThRt
LJg
(+
cUa sE l/Sng vi sinh
vt sEng
= =h
i
j Q =h
k
k
B =h
k
j Q =h
l
l
m =h
l
j Q =h
m
m
l =h
m
j Q =h
B
B
k =h
B
j Q =h =
i =h
=
j h
n = h"j ?=
TI' th+i gian g' cht l tr\c honh ta c bc +ng /i&u thY l 1#t +ng th-ng, cau Ghi gi61 a s vi sinh
vt sng th tc # cht c$a vi sinh vt c%ng gi61, ` l v tnh ) Gh*ng Gh* cao c$a c*c vi sinh vt sng st,
`& nghi(n c9u hi.u l3c c$a nhn t g' cht 4h6i Q*c Ynh Ghi no th vi sinh vt cht, ` l chu'.n rIt Gh"
v Gh Q*c Ynh bc i v:i tJng t /o,cau Ghi a vi Ghu5n vo 1Di tr+ng nuDi cI' trong i)u Gi.n c th& sinh
trAng /nh th+ng 1 thI' ch0ng GhDng sinh trAng bc th ch9ng t2 l ch0ng L cht, V:i virus nu GhDng
c61 nhiE1 bc n8a vo vt ch$ /nh thAng th c%ng ch9ng t2 l L cht,
%)nh 15.1: "h*+ng th,c cht c! vi sinh vt
(Theo sch c! "#escott$ %!#ley v& 'lein(. -. l / 101
1
2$ t#ong v 34 5 101 l& t#ong 1 6h7t.
(12,2 .K. 3NV8 =NPN WN' 'LXN5 3YN 'NP8 Z8W .[7 .K. N'\N $] ='KN5 VN QNN' V9$
T1 cht v 9c ch s3 sinh trAng c$a vi sinh vt GhDng n gi6n" /Ai v nhn t Gh*ng vi sinh vt <nhn t
l1 cht hoc 9c ch s3 sinh trAng c$a vi sinh vt> l chYu 6nh hAng c$a t ra l i 'u t sau ';
(- QE l/Sng ^u_n th` vi sinh vta
V trong 1oi Gho6ng c*ch th+i gian s lbng vi sinh vt cht thWo 1#t cI4 s /png nhau" cho n(n th+i gian l1
cht 1#t lbng l:n vi sinh vt sg di hn so v:i 1#t lbng nh2 vi sinh vt, C th& tha1 Gh6o s li.u A /6ng =k,= v
hnh =k,=, COng ngu'(n lR nh v' i v:i c*c nhn t ha hc Gh*ng vi sinh vt,
)- $hnh Th_n ^u_n th` vi sinh vta
c*c vi sinh vt Gh*c nhau c tnh 1[n c61 Gh*c nhau v:i 1#t nhn t g' cht; V v' cOng 1#t nhn t g' cht
trong c*c tnh hung Gh*c nhau" v:i c*c loi vi sinh vt Gh*c nhau th hi.u Uu6 t*c d\ng c%ng rIt Gh*c nhau, V d\"
/o tP c$a vi sinh vt c tnh ) Gh*ng cao hn rq r.t so v:i c*c t /o dinh drng v c*c t /o non, M#t s loi
vi sinh vt c tnh chng chYu cao hn so v:i c*c 6nh hAng /It lbi c$a c*c loi Gh*c, V d\ vi Ghu5n
M'co/actWriu1 tu/Wrculosis g' /.nh lao c tnh chng chYu v:i c*c nhn t Gh*ng vi sinh vt cao hn so v:i c*c
vi Ghu5n Gh*c,
,- Nbng AB v c/cng AB cUa HBt nhn tE ;hng vi sinh vta
@hDng th+ng <GhDng 4h6i 1i tr+ng hb4> nFng # cng cao c$a 1#t nhn t ha hc ha' c+ng # cng cao c$a
1#t nhn t vt lR l1 cho tc # vi sinh vt cht cng nhanh, Mhng hi.u suIt c$a c*c nhn t GhDng 4h\ thu#c
tr3c ti4 vo nFng # v c+ng #, @rong 1#t 4h!1 vi tng i nh2 th 1#t s3 tdng nh2 v) nFng # v c+ng #
c th& l1 tdng hi.u 9ng g' cht c$a nhn t Gh*ng vi sinh vt, Vbt Uua Gho6ng Qa hn th ti4 t\c nng cao
nFng # v c+ng # GhDng l1 tdng tc # g' cht vi sinh vt, C l0c" A nFng # thI4 hn l!i c hi.u Uu6 cao
hn" v d\ cFn nhs c hi.u Uu6 di.t Ghu5n cao hn cFn jks" /Ai v ho!t tnh c$a ch0ng bc nng cao Ghi c 1t
c$a n:c, C ti li.u cho rpng v:i nFng # cFn cao 4hn 4rotWin /(n ngoi t /o vi Ghu5n sg ngng t\ l!i l1
thnh 1#t v2 /c chW chA cho vi Ghu5n,
d- $hci gian tc Genga
@h+i gian t*c d\ng c$a nhn t Gh*ng vi sinh vt cng di th s lbng vi sinh vt cht cng nhi)u <h)nh 15.1>, `&
!t n 1\c ch di.t Ghu5n th th+i gian t*c d\ng 4h6i $ & cho tt l. sng st che c]n =h
?i
hoc thI4 hn n8a,
1- Nhi&t ABa
@dng nhi.t c th& l1 tdng hi.u Uu6 ho!t tnh c$a ha chIt, @hDng th+ng v:i 1#t nFng # thI4 c$a chIt ti(u #c
<disinaWctant> ha' nhn t di.t Ghu5n cn QP lR A nhi.t # cao hn,
f- ghi t?/cng b@n ngJi vi sinh vta
Vi.c Ghng ch Uun th& vi sinh vt GhDng t*ch r+i 1 g7n v:i c*c nhn t 1Di tr+ng" hoc l1 tdng ha' l1
gi61 t*c #ng g' cht, V d\ trong i)u Gi.n acid" nhi.t # c hi.u Uu6 di.t Ghu5n cao hn" do i v:i c*c F
ung c tnh acid nh n:c Uu6" n:c c chua th dE di.t Ghu5n thWo Gi&u uastWur <4astWurisW> hn so v:i c*c th3c
4h51 c 4S cao hn nh l s8a ch-ng h!n, Mhn t 1Di tr+ng Uuan trng th9 hai l 1#t s chIt h8u c c th& /6o
v. vi sinh vt ) Gh*ng v:i t*c d\ng c$a nhi.t # ha' c$a c*c chIt ti(u #c ha hc, Mng sinh hc </ioail1> l
1#t v d\ rIt rq, C*c chIt h8u c tr(n /) 1t c$a 1ng sinh hc sg /6o v. c*c vi sinh vt t!o thnh 1ng sinh hc"
cho n(n 1ng sinh hc v c*c vi sinh vt trong rIt Gh trJ GhP, V v' tr:c Ghi di.t Ghu5n ha' ti(u #c 1#t s
vt 4h51 tr:c ht cn rPa s!ch, `i v:i ng ti(1 v c*c d\ng c\ ' Ghoa ha' nha Ghoa tr:c Ghi di.t Ghu5n cn
4h6i rPa s!ch & tr*nh s3 c 1t Uu* nhi)u chIt h8u c gi04 /6o v. cho 11 /.nh v l1 tdng ngu' c nhiE1
Ghu5n, vhi ch t!o n:c ung c%ng cn ch0 R l nguFn n:c thnh 4h v[n c]n ch9a Gh* nhi)u chIt h8u c cho
n(n cn dOng nhi)u chlorinW 1:i $ s9c ti(u #c
(12d2 Qi DjN5 .K. C'LMN5 C'KC V9$ Lk 3l =']N5 .'Y VN QNN' V9$
@dng nhi.t v vi.c dOng c*c 4hng 4h*4 vt lR Gh*c th+ng bc dOng & di.t Ghu5n, C*c 4h]ng th nghi.1
vi sinh vt )u dOng c*c nFi hI4 *4 suIt cao <autoclavW> & di.t Ghu5n, @dng nhi.t" Uua lc" chiu tia tP ngo!i" dOng
/9c Q! i.n l' l l 4hng 4h*4 vt lR th+ng bc sP d\ng,
(12d2(2 $mng nhi&t
Mg+i CK S' T!4 L /it dOng lPa ha' un n:c sDi & di.t Ghu5n ha' ti(u #c, @dng nhi.t n na' v[n l
4hng 4h*4 th+ng dOng nhIt & di.t Ghu5n, Ch$ 'u c 4hng 4h*4 dOng s9c nng 51 v s9c nng GhD,
c9c nng 51 dE dng g' cht virus" vi Ghu5n v nI1 <bng 15.0>, @rong n:c sDi sau =h 4h0t c th& l1 cht
c*c t /o dinh drng v /o tP c$a c*c vi sinh vt c nhn th3c, Mhng nhi.t # sDi <=hhwC> GhDng $ s9c l1
cht n#i /o tP c$a vi Ghu5n, Vo tP vi Ghu5n c th& tFn t!i vi gi+ trong n:c sDi, fo c*ch un sDi che dOng &
un n:c ung hoc & ti(u #c c*c vt 4h51 GhDng /Y 4h* h$' trong n:c sDi" GhDng th& dOng & di.t Ghu5n,

Bng 15.0: 8i9u :in *;c ch<ng => 3it :hu?n bng s,c n@ng ?m
Vi sinh vt $ bJ Ginh G/nng "J t>
MI1 1Wn k 1in," kh?ihwC k 1in," nh?xhwC
MI1 sbi mh 1in," iBwC mh 1in," xhwC
Vi Ghu5n =h 1in," ih?nhwC
B?tr(n xhh 1in,"
=hhwC h"k?=B 1in"
=B=wC
Virus mh 1in," ihwC
(Theo sch c! "#escott$ %!#ley v& 'lein(
V tdng nhi.t l /i.n 4h*4 rIt Uuan trng & Ghng ch vi sinh vt cho n(n cn c 1#t ti(u chu5n chnh Q*c i
v:i hi.u suIt di.t Ghu5n /png s9c nng <hWat?Gilling WaaiciWnc'>, @r:c ' dOng i&1 g' cht do nhi.t <thWr1al
dWath 4oint" @fu>, ` l nhi.t # thI4 nhIt $ & di.t ht vi sinh vt trong dYch hu')n 4hO <sus4Wntion> sau =h
4h0t, Mhng v vi sinh vt cht thWo 4hng th9c logarit" cho n(n tr(n lR thu't GhDng c th& ti(u di.t hon ton vi
sinh vt trong 1#t 1[u vt" t9c l 4h6i Gyo di th+i gian tdng nhi.t, V v' c 1#t 4hng th9c /i&u thY chnh Q*c
hn v L bc ti4 nhn r#ng rLi" l @h+i gian gi61 thi&u th4 4hn <dWci1al rWduction ti1W" f> hoc gi l @rY
s f <f valuW>, @rY s f l th+i gian cn thit & di.t ht jhs vi sinh vt hoc /o tP trong 1#t 1[u vt A 1#t
nhi.t # nhIt Ynh, @r(n 1#t F thY /*n logarit <sW1ilogarith1ic 4lot> thI' rq s lbng vi sinh vt /in Ki thWo
th+i gian tdng nhi.t <h)nh 15.0>, @rY s f l th+i gian cn thit & s lbng vi sinh vt gi61 =h ln, @rY s f li(n
Uuan n tnh ) Gh*ng c$a vi sinh vt i v:i c*c nhi.t # Gh*c nhau, @J trY s f 1 tnh ra trY s z <z valuW>, @rY
s z l nhi.t # tdng l(n $ & l1 gi61 ={=h trY s f, M#t c*ch /i&u thY Gh*c l trY s | <| valuW> l th+i gian
cn thit <tnh /png 1in,> $ & di.t ht 1#t Uun th& t /o hoc /o tP A 1#t nhi.t # nhIt Ynh <th+ng l
=B=wC>,
%)nh 15.0: Tnh ton t#A sB C
2Dn c, v&o t#A sB 5 / cc nhit =E :hc nh!u => tnh #! t#A sB C. T#A sB C c@ th> 3Fng => tnh ton mBi Gu!n h
giH! nhit =E v& thIi gi!n sBng s@t c! vi sinh vt. T#A sB C l& sB nhit =E tDng = => l&m gim 1JK t#A sB 5. T#ong
=L thA n&y t#A sB C l& 1J$5
J
2. T#A sB 5 bi>u thA bng th!ng log!#it. (Theo sch c! "#escott$ %!#ley v& 'lein(.

@rY s f v trY s z bc 9ng d\ng r#ng rLi trDng cDng nghi.4 ch /in th3c 4h51, vhi s6n QuIt F h#4 cn QP
lR nhi.t sau Ghi a th3c 4h51 vo h#4 v hn h#4 l!i, Cn QP lR nhi.t & $ 19c di.t bc vi Ghu5n g' ng# #c
thYt Clostridiu1 /otulinu1, Vi Ghu5n n' g' ra #c t /otulis1 rIt ngu' hi&1, }P lR nhi.t # $ di & l1 cho
s lbng /o tP c$a vi Ghu5n n' nu c tJ =h
=B
gi61 Qung che c]n = /o tP <=hw>, @rY s f i v:i /o tP vi
Ghu5n n' A =B=wC l h"Bhl 1in," v v' & ti(u di.t =h
=B
/o tP Qung c]n = /o tP cn =Bf ha' B"k 4h0t, @rY s z
i v:i 2lost#i3ium botulinum l =hwC ? t9c l tdng =hwC th gi61 bc =h ln trY s f, Mu di.t Ghu5n A ===wC th
trY s f 4h6i tdng =h ln" t9c l B"hl 4h0t v trY s =Bf tdng l(n n Bl"k 4h0t , Bng 15.M n(u l(n trY s f v trY s
z c$a 1#t s vi Ghu5n th+ng g4 trong th3c 4h51,
Bng 15.M: T#A sB 5 v& t#A sB C c! mEt sB vi :hu?n gNy bnh gO6 t#ong thPc 6h?m
Vi sinh vt .0 chFt Do
p
.q!ThRt r o
p
.q
2lost#i3ium botulinum `.1 4hos4hat f=B=~h"Bhl =h
2l.6e#Q#ingens (chng :hng
nhit(
M@ nuDi cI' fjh~m?k i?x
R!lmonell! c6n 4h51 g fih~h"mj?h"lh l"j?k"=
Rt!6hylococcus !u#eus c6n 4h51 g
cu g t'
fung dYch M!Cl h"ks
fih~k"=n?k"mn
fih~=k"l
fih~B"h?B"k
k"B?k"x i"x
k"i
<Theo sch c! "#escott$%!#ley v& 'lein(
C m s li.u i v:i t\ cu vng <R.!u#eus>" cho thI' tc # l1 cht vi Ghu5n n' tha' Ki 4h\ thu#c vo 1Di
tr+ng v hi.u Uu6 /6o v. c$a chIt h8u c,
V:i s9c nng 51 4h6i cn nhi.t # cao hn =hhwC th 1:i c th& di.t bc n#i /o tP <Wndos4orWs> c$a vi
Ghu5n" v cn c *4 suIt cao trong i)u Gi.n /Lo h]a h:i n:c, @hit /Y di.t Ghu5n th+ng dOng bc gi l
autoclavW <h)nh 15.M>
%)nh 15.M: %!i loSi !utocl!ve nhT v& l;n
V) c /6n autoclavW c%ng tng t3 nh nFi h1 chYu *4 l3c v[n th+ng dOng trong gia nh, @O' '(u cu 1
c c*i dOng lPa" c c*i dOng i.n" c c*i dOng hi n:c chu'&n vo" c c*i nh2" c c*i vJa" c c*i l:n hoc rIt l:n,
NutoclavW do nh Ghoa hc Cha1/Wrland 4h*t 1inh ra vo nd1 =xxl v 4h*t 1inh n' L th0c 5' s3 4h*t tri&n
c$a Vi sinh vt hc, NutoclavW 4h6i c van & 5' ht GhDng Gh ra v trong nFi che c]n c hi n:c /Lo h]a, C
th& ng van nga' tJ u bi *4 l3c nng l(n 1#t t rFi 1:i 1A van & lo!i ht GhDng Gh ra, C%ng c th& 1A van
nga' tJ u" Ghi thI' h:i n:c /a' ra nhi)u 1:i ng van l!i, @h+ng di.t Ghu5n A =B=wC <*4 suIt =k 4ounds>
trong =k 4h0t, C th& di.t ht 1i t /o vi sinh vt v /o tP,
fi.t Ghu5n /png s9c nng 51 thDng Uua vi.c 4h* h$' acid nuclWic" l1 /in tnh Wn^'1 v c*c 4rotWin Gh*c"
Fng th+i c]n c th& 4h* vr 1ng t /o 1 l1 cht vi sinh vt,
fi.t Ghu5n /png s9c nng 51 4h6i tin hnh tri.t & 1:i c hi.u Uu6, vhi cha lo!i /2 ht GhDng Gh th A *4
suIt =k 4ounds nhi.t # GhDng th& !t n =B=wC, C*c vt cn QP lR GhDng n(n Q4 cht Uu* c6n trA vi.c ti4 Q0c
v:i hi n:c nng, T0c di.t Ghu5n 1#t /nh c th& tch l:n th 4h6i gi8 th+i gian di hn" & l1 cho ton /# dYch
th& 4h6i !t t:i =B=wC, Ch-ng h!n Ghi di.t Ghu5n A /nh k lt th 4h6i QP lR trong nh 4h0t, `& Gh7c 4h\c c*c nhn t
ni tr(n ng+i ta th+ng Q4 G1 v:i sinh vt che thY Ghi di.t Ghu5n c*c vt 4h51, vhi dOng ng <a14ulW> ch9a
1Di tr+ng dinh drng vD Ghu5n c th(1 16nh giI' c t51 /o tP vi Ghu5n B!cillus ste!#othe#mo6hilus ha'
2lost#i3ium, s4 uNminj, fi.t Ghu5n Qong 4h* vr ng trong i)u Gi.n vD Ghu5n v nuDi cI' vi ng', Mu sinh vt
che thi GhDng sinh trAng th l vi.c di.t Ghu5n L thnh cDng,
Mg+i ta th+ng QP lR nhi.t A # sDi i v:i s8a v nhi)u chIt Gh*c, uhng 4h*4 n' gi l 4hng 4h*4 GhP
trOng uastWur <uastWuri^ation> & Gt ni.1 4h*t 1inh n' c$a Dng, Vo th4 Gt ih c$a th Gt =j do rbu vang /Y
nhiE1 Ghu5n" g' Gh Ghdn cho vi.c /6o Uu6n v vn chu'&n" g' Gh Ghdn cho vi.c s6n QuIt rbu vang A uh*4,
uastWur L dOng Gnh hi&n vi Uuan s*t thI' c*c trong rbu /Y D nhiE1 c 1t c*c vi Ghu5n l(n 1Wn lactic v acWtic,
ng thI' QP lR A nhi.t # kk?ihwC c th& l1 cht c*c vi sinh vt n' v c th& /6o Uu6n tng i lu di rbu
vang, Md1 =xxi hai nh ha hc `9c l V2'2 QJshlet v |,coQhlWt sP d\ng GZ thut n' & /6o Uu6n s8a v l1
gi61 vi.c s8a l' tru')n 11 /.nh, Md1 =xxj 4hng 4h*4 ti(u #c uastWur v:i s8a bc nh4 vo Soa vH v
ng+i ta L dOng 4hng 4h*4 n' & QP lR s8a" /ia" v nhi)u lo!i /F ung Gh*c, uhng 4h*4 ti(u #c uastWur
GhDng !t t:i 1\c ch di.t Ghu5n nhng $ l1 cht c*c vi Ghu5n g' /.nh" gi61 1!nh c*c vi Ghu5n GhDng g'
/.nh nhng l1 h h2ng th3c 4h51 v l1 ch1 rq r.t tc # /in chIt c$a th3c 4h51,
C th& c hai 4hng 4h*4 GhP trOng s8a, uhng 4h*4 tng i cK l QP lR A im wC trong mh 4h0t, C]n
4hng 4h*4 hi.n th+ng bc sP d\ng l 4hng 4h*4 GhP trOng ng7n <alash uastWuri^ation>" c]n gi l 4hng
4h*4 GhP trOng ng7n A nhi.t # cao <high?tW14WraturW short?tWr1" S@c@>" t9c l QP lR A nBwC che trong =k gi'"
sau nhanh chng l1 l!nh, @rong cDng nghi.4 th3c 4h51 c l0c c%ng c]n dOng 4hng 4h*4 GhP trOng si(u
nhi.t <ultrrahigh tW14WraturW" S@>" t9c l QP lR s8a v c*c s6n 4h51 s8a A nhi.t # =lh?=khwC che trong =?m gi',
c8a QP lR si(u nhi.t GhDng cn /6o Uu6n l!nh" c th& /6o Uu6n hai th*ng an ton A nhi.t # 4h]ng, C*c gi c 4h(
GW1 <coaaWW crWa1Wr> cung cI4 A Gh*ch s!n th+ng bc di.t Ghu5n thWo 4hng 4h*4 n',
Mhi)u vt 4h51 c th& di.t Ghu5n /png s9c nng GhD <dr' hWat stWrili^ation>, `a c*c vt 4h51 n' vo t$ sI'
v gi8 nhi.t # =ih?=nhwC trong B?m gi+, Vi sinh vt /Y cht do /Y oQ' ha c*c thnh 4hn t /o" v l1 /in tnh
4rotWin, Mc du di.t Ghu5n /png s9c nng GhD GhDng c hi.u Uu6 cao nh /png s9c nng 51, Vo tP c$a vi Ghu5n
2lost#i3ium botulinum /Y cht A =B=wC sau k 4h0t Ghi dOng s9c nng 51 nhng che /Y cht nh v' A =ihwC sau B
gi+, fi.t Ghu5n /png s9c nng GhD c nh8ng u th ri(ng v GhDng l1 dn 1]n c*c vt li.u th$' tinh v Gi1 lo!i
nh s9c nng 51" c th& dOng & QP lR c*c d!ng /#t" du v c*c chIt tng t3, Su ht c*c 4h]ng th nghi.1 QPn
lR h#4 uWtri v c*c 4i4yt /png s9c nng GhD, vhDng thch hb4 sP d\ng 4hng 4h*4 n' & QP lR c*c vt 4h51
/png chIt do v cao su,
%)nh 15.U: T sVy nhit =E :hW
(12d2)2 Nhi&t AB thFT
Mhi.t # thI4 bc sP d\ng & 9c ch s3 sinh trAng v 4h*t tri&n c$a vi sinh vt, `' l 4hng 4h*4 Uuan
trng ngnh vi sinh vt hc th3c 4h51, nhi.t # ?BhwC ha' thI4 hn" vt 4h51 /Y Dng l!nh" vi sinh vt /Y nh
che sinh trAng, M#t s vi sinh vt /Y cht v c*c tinh th& /dng l 4h* vr 1ng t /o",nhng l!nh su GhDng l1
cht 4hn l:n c*c vi sinh vt nhiE1 tr(n vt 4h51, @r(n th3c t nhi)u 4h]ng th nghi.1 dOng c*c t$ l!nh su ?mhwC
ha' ?nhwC & /6o Uu6n vi sinh vt, V th3c 4h51 Dng l!nh c th& ch9a nhi)u vi sinh vt" cho n(n Ghi l1 tan /dng
4h6i QP lR nga' & ti(u th\" tr*nh & tKn h!i v & cho c*c vi sinh vt g' /.n 4h*t tri&n,
V6o Uu6n l!nh gi04 l1 ch1 s3 sinh trAng v 4h*t tri&n c$a vi sinh vt" nhng GhDng $ l1 ngJng h-n s3
sinh trAng, `*ng 1Jng l 4hn l:n c*c vi sinh vt g' /.nh l thu#c lo!i a I1 <1Wso4hilic> v GhDng sinh
trAng bc A nhi.t # lwC, C*c vt gi8 l!nh /Y h h2ng /Ai c*c vi Ghu5n a l!nh <4s'chro4hilic> v chYu l!nh
<4s'chrotro4hic> nhIt l Ghi c tFn t!i n:c" c*c t$ l!nh che dOng & /6o Uu6n ng7n h!n th3c 4h51 v c*c vt 4h51
Gh*c,

(12d2,2 Zua lc
uhng 4h*4 Uua lc l 4hng 4h*4 rIt tt & gi61 thI4 Uun th& vi sinh vt i v:i c*c vt li.u 1[n c61 v:i
nhi.t # v nhi)u Ghi c th& dOng & di.t Ghu5n c*c dung dYch, ua lc che n gi6n l lo!i vi sinh vt Gh2i dung
dYch ch9 GhDng 4h6i l di.t Ghu5n, C hai lo!i lc vi sinh vt, @hit /Y Uua lc tng su <dW4th ailtWr>; l lo!i
thit /Y cIu t!o /Ai sbi ha' c*c vt chIt d!ng h!t" t!o thnh 1#t /6n lc Gh* d' v:i nh8ng lo rIt nh2, f:i s9c h0t
chn GhDng dung dYch sg bc lc Uua c]n vi sinh vt /Y gi8 l!i ha' /Y hI4 4h\ <adsor4tion> tr(n /) 1t /6n lc,
Mgu'(n li.u & l1 ra /6n lc n' th+ng l It @6o silic <di1ato1acWous Warth> ? l thit /Y lc VWrGWaiWld,
C]n c th& dOng 1#t lo!i s9 <ungla^Wd 4orcWlain> ? l thit /Y lc Cha1/Wrlain, Soc c]n c th& dOng th!ch
1i(n <as/Wstos> ha' c*c ngu'(n li.u Gh*c,
Cn ' ng+i ta dOng thit /Y 1ng lc <1W1/ranW ailtWrs> tha' th cho thit /Y Uua lc tng su, Mng lc
hnh tr]n" d' Gho6ng h"=11 v bc ch t!o /Ai acWtatW cWllulosW" nitratW cWllulosW" 4ol'car/onatW" aluoridW
4ol'vin'lidWnW ha' c*c chIt tKng hb4 Gh*c, C*c 1ng lc c lo v:i +ng Gnh Gho6ng h"B1 l c th& dOng &
lc /2 4hn l:n c*c t /o dinh drng c$a vi sinh vt" trJ virus, fYch lc th+ng che tJ =1l n vi lt, Mng lc
bc l74 c Ynh tr(n 1#t gi* c /i.t <h)nh 15.5>
f:i *4 l3c c$a 1*' h0t chn GhDng dYch lc bc chu'&n sang 1#t /nh vD Ghu5n, To!i thit /Y 1ng lc n'
bc dOng trong ngnh dbc" lc thuc au 17t" chu5n /Y c*c 1Di tr+ng nuDi cI'" c*c lo!i du" chIt Gh*ng sinh
v nhi)u vt chIt Gy1 chYu nhi.t Gh*c,
%)nh 15.5: Thit bA m&ng lXc
=, B)nh Y#lenmeye# =Png 3Ach cZn lXc
B, 5Ach lXc =*[c =?y s!ng thit bA m&ng lXc nhI my b+m
m, Thit bA m&ng lXc (v;i cc loSi h)nh cc :ch c\ :hc nh!u(.
uhng 4h*4 di.t Ghu5n nh+ lc c]n dOng & lc GhDng Gh, Sai v d\ th+ng g4 l Gh5u trang dOng trong
ngo!i Ghoa v n0t /Dng dOng cho c*c ng nghi.1 ha' c*c /nh nuDi cI' vi sinh vt, vhDng Gh i Uua bc nhng
vi sinh vt th /Y gi8 l!i /(n ngoi, uh]ng cI' Ta1inar tho*ng Gh nhng an ton sinh hc <Ta1inar aloX /iological
saaWt' ca/inWt> L sP d\ng 1ng lc GhDng Gh /png c*c h!t hi.u l3c cao SuN <high?WaaiciWnc' 4articulatW ailtWr>,
M c th& lc bc n jj"jns c*c h!t c Gch th:c h"m1 v bc coi l 1#t h. thng lc rIt Uuan trng, Mg+i
nuDi cI' vi sinh vt c th& thao t*c tho6i 1*i trong 1#t 4h]ng cI' 1A 1#t 4hn cPa nhng rIt an ton nh+ luDn c
1#t luFng GhDng Gh vD Ghu5n bc thKi tJ 4ha trong v l!i tho*t ra Uua 1ng lc SuN t A 4ha tr(n, vhi thao
t*c v:i c*c vi sinh vt ngu' hi&1 nh vi Ghu5n lao M'co/actWriu1 tu/Wrculosis" virus g' ung th" c*c NfM t*i tK
hb4,,, nhIt thit cn sP d\ng 4h]ng cI' n', @hit /Y n' bc dOng trong c*c 4h]ng th nghi.1" trong cDng
nghi.4" nh l cDng nghi.4 dbc 4h51" & chu5n /Y 1Di tr+ng" thao t*c th nghi.1" nuDi cI' 1D

%)nh 15.]: "h^ng cVy _!min!#
(12d2d2 "tc su o?aGiatiJnq
V9c Q! tP ngo!i <ltraviolWt radiation?V> v:i /:c sng Bihn1 c hi.u 9ng di.t Ghu5n rIt 1!nh" tu' nhi(n
GhDng c Gh6 ndng Qu'(n Uua th$' tinh" c*c 1ng /5n" n:c v 1#t s c chIt Gh*c, V v' V che dOng & di.t
Ghu5n trong 1#t s tr+ng hb4" v d\ di.t Ghu5n GhDng Gh trong t$ cI'" 4h]ng nuDi cI' hoc /)n ngoi 1#t s vt
th&, V c h!i i v:i da v 17t cho n(n 4h6i t7t n V tr:c Ghi vo l1 vi.c ni c n n', V c%ng c th&
dOng & di.t Ghu5n n:c" 4h6i l 1#t tng n:c 12ng i Uua n V & $ s9c di.t 11 /.nh v c*c vi sinh vt
Gh*c,,
V9c Q! ion ha <ioni^ing radiation> ha' /9c Q! i.n l' c s9c Qu'(n rIt 1!nh v bc dOng rIt tt & di.t
Ghu5n, M c th& di.t c6 t /o dinh drng l[n /o tP vi Ghu5n" c6 vi sinh vt nhn ngu'(n th$' <4rocar'otic> l[n
c*c vi sinh vt c nhn tht <Wucar'otic>, @ia ga11a tJ nguFn co/alt ih bc dOng & di.t Ghu5n ngu#i i v:i
chIt Gh*ng sinh" Gch t <hor1onWs>" che Ghu vt thng" c*c vt li.u ' hc /png chIt do <4lastic> nh ng ti(1,,,
@ia ga11a c]n bc di.t Ghu5n v ti(u #c <4astWuri^W> i v:i thYt v c*c th3c 4h51 Gh*c, V9c Q! ion ha c th&
di.t c*c vi Ghu5n g' /.nh ngu' hi&1 nh schWrichia coli =kn;Sn" cta4h'lococcus aurWus" Ca14'lo/actWr
Wuni,,, C6 c Uuan Uu6n lR th3c 4h51 v thuc Soa vH <|fN> l[n tK ch9c t th gi:i <S> )u Q*c Ynh tnh
an ton c$a vi.c chiu Q! n' i v:i th3c 4h51, `L c 1#t nh 1*' chiu Q! thng 4h51 A gn @a14a </ang
|lorida>, @ic rpng 4hng 4h*4 n' cha bc 9ng d\ng r#ng rLi t!i Soa vH" ngu'(n nhn l do gi* c]n cao v
nhi)u ng+i c]n lo ng!i c*c 6nh hAng /It lbi c$a vi.c chiu Q! l(n th3c 4h51, Cn '" Chnh 4h$ MZ L 4h(
chu5n vi.c chiu Q! l(n thYt gia c1" thYt /]" thYt lbn" thYt /(" thYt cJu non" hoa Uu6" rau c$ v c*c chIt i)u vY, Vi.c
chiu Q! trong tng lai sg ng' cng bc 9ng d\ng r#ng rLi,
(1212 Qi DjN5 .K. C'LMN5 C'KC 'v7 'w. 3l =']N5 .'Y VN QNN' V9$
Mc du ng+i ta v[n th+ng dOng c*c 4hng 4h*4 vt lR & ti(u #c nhng c*c t*c nhn ha hc c%ng
th+ng bc dOng & ti(u #c <disinaWction> v 4h]ng thi <antisW4sis>, C nhi)u nhn t 6nh hAng nhi.u Uu6
ti(u #c v 4h]ng thi /png 4hng 4h*4 ha hc, Ch-ng h!n nh loi vi snh vt" nFng # v /6n chIt c$a c*c chIt
ti(u #c v 4h]ng thi" th+i gian QP lR",,, @r:c Ghi sP d\ng c*c chIt ti(u #c ha' 4h]ng thi th /) 1t vt th&
4h6i bc l1 s!ch, Cn 61 /6o s3 an ton Ghi dOng ha chIt trong c*c 4h]ng th nghi.1 ha' trong /.nh vi.n,
Sa chIt c%ng bc dOng & 4h]ng chng s3 sinh gtrAng c$a vi sinh vt trong th3c 4h51, C nhi)u lo!i ha chIt
bc dOng l1 chIt ti(u #c" 1oi lo!i )u c nh8ng u i&1 v nhbc i&1 ri(ng, @r:c Ghi chn sP d\ng ha
chIt no 4h6i hi&u rq c tnh c$a chIt , @rong tr+ng hb4 4ha rIt loLng v c 1t chIt h8u c th chIt v[n c
th& t*c d\ng c hi.u Uu6 l(n c*c nhn t tru')n nhiE1 <vi Ghu5n Cra1 dng" Cra1 1" vi Ghu5n Gh*ng acid" n#i
/o tP c$a vi Ghu5n" c*c lo!i nI1 v virus,,,>" 1t Gh*c l!i 4h6i GhDng c h!i i v:i c th& ng+i" GhDng l1 dn
1]n c*c vt 4h51 ni chung, @rong th3c tiEn" rIt Gh !t n ti(u chu5n vJa c hi.u l3c vJa t #c i v:i c th&,
M#t s ha chIt tu' hi.u l3c thI4 nhng v Gh* vD h!i n(n v[n bc sP d\ng, ChIt ti(u #c 4h6i Kn Ynh Ghi /6o
Uu6n" GhDng c 1Oi vY Gh chYu" tan trong n:c v trong du & dE Q1 nh4 vo vi sinh vt v 4h6i c s9c cdng /)
1t thI4 & Q1 nh4 bc vo c*c GhW tr(n /) 1t, Mu gi* GhDng cao cng tt,
M#t vIn ) nghi(1 trng l vi.c sP d\ng Uu* 19c @riclosan v c*c chIt di.t Ghu5n <gWr1icidWs> Gh*c, ChIt
Gh*ng Ghu5n <anti/actWrial> n' hi.n thI' c 1t trong c*c s6n 4h51 nh chIt GhP 1Oi <dWodorant>" n:c s0c
1i.ng" Q 4h]ng" th:t c7t rau" F chi tr W1,,, @riclosan hu nh ang c 1t Gh74 ni" hu Uu6 l L QuIt hi.n
c*c vi Ghu5n Gh*ng @riclosan, V d\ tr3c Ghu5n 1$ Qanh "seu3omon!s !e#uginos! L c th& /i Qu*t chIt n' ra
Gh2i t /o, @ng t3 nh tr+ng hb4 vi Ghu5n 4h6n 9ng v:i vi.c dOng Uu* # thuc Gh*ng sinh" vi Ghu5n c%ng sg
c s3 *4 9ng nh v' Ghi dOng Uu* 19c c*c chIt 4h]ng thi, Si.n L c /png ch9ng cho thI' vi.c sP d\ng r#ng
rLi @riclosan L l1 tdng tn s QuIt hi.n c*c vi Ghu5n Gh*ng thuc Gh*ng sinh, V v' vi.c dOng Uu* 19c c*c chIt
4h]ng thi <antisW4tic> c Gh6 ndng sinh ra nh8ng hu Uu6 Gh l+ng,
Bng 15.U: `Lng =E s. 34ng v& m,c =E hoSt tnh c! cc chVt 3it :hu?n thWng 34ng
'a chFt Nbng AB s> Geng gtc AB hJut txnhy
5Sng :h:
th'lWnW oQidW lkh?khh1g{T Cao
5Sng lTng:
ClutaraldWh'dW dich th& Bs @ng i cao
|or1aldWh'dW cFn x nhs Cao
S
B

B
Kn Ynh i?mhs Tng i cao
|or1aldWh'dW dYch th& i?xs @ng i cao
odo4hors nkh?khhh1g{T @ng i cao
odo4hors nk?=kj1g{T @ng i thI4
odinW cFn h"k nhs @rung /nh
Sb4 chIt c$a ChlorW h"=?h"ks @rung /nh
Sb4 chIt c$a 4hWnol"dYch th& h"k?ms @ng i thI4
odinW" dich th& =s @rung /nh
CFn <Wth'l" iso4ro4'l> nhs @rung /nh
Sb4 chIt N11on /c l h"=?h"Bs trong n:c @hI4
ChlorohWQidinW h"nk?ls @hI4
SWQachloro4hWnW =?ms @hI4
Sb4 chIt @h$' ngn h"=?h"Bs @hI4
So!t tnh cao?c th& l1 cht vi Ghu5n G& c6 vi Ghu5n lao" /o tP" nI1" virus So!t tnh trung /nh? l1 cht 1i
vi Ghu5n" trJ /o tP So!t tnh thI4? l1 cht t /o dinh drng c$a vi Ghu5n" trJ Vv lao" l1 cht nI1" virus c
lbng li4id 19c trung /nh, @hWo c'1our c, VlocG" =jxm,
%)nh 15.a: 2Vu t#7c c! mEt sB chVt tibu =Ec v& chVt 6h^ng thBi thWng 34ng
LJui ChenJl
uhWnol l chIt 4h]ng thi v ti(u #c bc sP d\ng r#ng rLi u ti(n, Md1 =xin osW4h TistWr L dOng 4hWnol
& l1 gi61 ngu' hi&1 c$a vi.c nhiE1 vi sinh vt trong Uu* trtnh 4h[u thut, Si.n na' 4hWnol v c*c d[n QuIt
nh c*c lo!i crWsol" c*c lo!i Q'lWnol v ortho4hWn'l4hWnol L bc dOng & l1 chIt ti(u #c trong c*c 4h]ng th
nghi.1 v /.nh vi.n, ChIt ti(u #c thng 1!i T'sol l 1#t hb4 chIt lo!i 4hWnol, C*c chIt lo!i 4hWnol c th& l1
/in tnh 4rotWin v 4h* h$' 1ng t /o, Ch0ng c u i&1 l c th& di.t vi Ghu5n lao Ghi c 1t c*c chIt h8u c,
cau Ghi sP d\ng c th& du' tr t*c d\ng Gh* lu tr(n /) 1t vt th&, Mhng ch0ng c 1Oi Gh chYu v c th& l1
Gch thch da,
SWQachloro4hWnW l 1#t chIt 4h]ng thi th+ng dOng v c th& l1 gi61 s lbng vi Ghu5n tr(n da v du' tr
bc Gh* lu" nhng n l!i c th& l1 tKn thng nLo cho n(n hi.n che dOng trong /.nh vi.n Ghi c s3 /#c 4h*t c$a
@\ cu Ghu5n Rt!6hylococcus.
.bn
CFn l 1#t trong nh8ng lo!i thuc ti(u #c v thuc 4h]ng thi th+ng dOng, CFn c th& l1 cht c6 vi Ghu5n
v nI1 nhng GhDng l1 cht bc /o tP, M#t s vir0t ch9a li4id c%ng /Y cFn l1 cht, thanol v so4o4anol l
hai lo!i cFn th+ng dOng & di.t Ghu5n" nFng # th+ng dOng l nh?xhs" nFng # n' l1 /in tnh 4rotWin" c]n
c th& l1 h]a tan 1ng li4id, `& di.t Ghu5n nhi.t G v c*c d\ng c\ nh2 cn QP lR /png cFn trong =h?=k 4h0t,
.c 'alJgens
SalogWn l 1#t trong k ngu'(n t thuDc nh1 VN c$a /6ng tun hon <|luorin?|" ChlorinW?Cl" Vro1inW?Vr"
odinW? v NstatinW?>, tr!ng th*i t3 do c*c 4hn tP tFn t!i d:i d!ng B ngu'(n tP li(n Gt v:i nhau, C0ng c th&
t!o thnh 1ui v:i sodiu1 <Ma> ha' c*c Gi1 lo!i Gh*c, v Cl l hai lo!i Gh*ng vi sinh vt Uuan trng, th+ng
bc dOng l1 thuc 4h]ng thi <antisW4tic> ngoi da, M l1 cht vi sinh vt do oQ' ha c*c thnh 4hn t /o"
iod ha <iodinating> c*c 4rotWin, V:i nFng # cao c th& l1 cht /o tP" ni chung l sP d\ng tinturW diodW
<tinturW oa iodinW> ? t9c l v v:i nFng # B s ha' cao hn iodinW trong dung dYch n:c?Wthanol, Mc du l chIt
4h]ng thi c hi.u Uu6 nhng c%ng c th& l1 tKn thng da" c th& l1 /in 1u da" c]n c th& g' dY 9ng
<allWrgiW>, Cn ' ng+i ta sP d\ng iodo4horW ? hb4 chIt c$a v:i 1#t chIt h8u c, odo4horW tan trong n:c"
GhDng l1 /5n 1u da" c th& gi6i 4hng dn odinW n(n gi61 tKn h!i v gi61 Gch thch da, To!i ti(u #c da v
dOng trong 4h]ng th nghi.1 4hK /in l lo!i c nhLn hi.u l Wscod'nW" c]n lo!i ti(u #c vt thng th+ng
dOng lo!i c nh[n hi.u l VWtadinW,
odinW th+ng bc dOng & ti(u #c n:c ti(u dOng t!i thnh thY v c*c /& /i, C%ng bc dOng trDng cDng
nghi.4 s8a" cDng nghi.4 th3c 4h51, C th& dOng Gh chlorinW" sodiu1 h'4ochloritW hoc calciu1 h'4ochloritW,
vhi sP d\ng ch0ng /in thnh SCl rFi gi6i 4hng ngu'(n tP oQ'; cg Q6' ra s3 oQ' ha c*c t /o dinh drng c$a
vi Ghu5n" n1 nhng GhDng c t*c d\ng v:i /o tP;
Cl
B
S
B
SCl SCl
Ca<Cl>
B
BS
B
Ca <S>
B
B SCl
SCl SCl
Di tc dng ca chng hu nh tt c vi sinh vt s b git cht trong vng 30 pht.
V phn ng ca cht hu co vi tc dng ca Cl v cc dn xut ca Cl nn d can thip
vo tc dng dit khun ca Cl cho nn ngi ta thng s dng qu long Cl d bo dm
hiu qu dit khun. C mt kh nng l Cl phn ng vi cht hu co hnh thnh nn
nhng hop cht gy ung th trihalomethanes, cho nn trong nc ung cn phi kim tra
su tn tai ca cht ny. Tai Chu u v Canada di khi ngi ta s dng thnh cng ozone
d thay th cho vic chlorine ha (chlorination).
Cl l mt cht tiu dc tt, khng dt, lai d dng s dng nn rt hay doc s dng.
Vi mt long nc ung nh c th tiu dc bng nhng vin halozone. Halozone (acid
parasulfone dichloramidobenzoic) sau khi da vo nc s t t gii phng ra chloride, sau
khong na gi c th dat ti mc dch tiu dc. Cht ny thng doc s dng trong
trng hop thiu nc sach d ung.
Dung dch Cl l cht tiu dc c hiu qu trong gia dnh v trong cc phng th nghim.
C th dng nng d pha long 100 ln dch ty trng gia dng (household bleach) phi
hop vi cht ty khng ion ha (non ionic detergent) sao cho nng d cht ty vo khong
0,8%. Hn hop ny va lm sach va loai b vi khun
Cc Kim loi nng
Trong nhiu nm cc ion kim loai nng nh Hg, Ag, As, Zn v Cu thng doc dng d
lm cht dit khun (germicides). Nhiug kim loai nng c tc dng c ch vi sinh vt
(bacteriostatic) hon l dit khun. Hin cc cht ny d doc thay th bng cc cht khc
c dc tnh thp hon v c hiu qu hon. Nhng cng c thng hop ngoai l, v d dung
dch 1% AgNO3 thng doc dng lm thuc nh mt d phng bnh lu mt (trong
nhiu bnh vin ngi ta dng Erythromycin d thay th nitrat bac v cht khng sinh ny
c hiu qu chng c Chlamydia ln Neisseria. Bac sulfadiazine thng doc dng trong
diu tr bng. CuSO4 thng doc dng d dit to c hiu qu trong ao h v cc b boi.
Kim loai nng kt hop vi protein , lm bt hoat protein v cng c th lm kt ta
protein ca t bo.
Cc mui ammon bc bn (Quaternary Ammonium Compounds)
Cc cht ty (Detergents - t gc La Tinh detergere c nghia l loai tr) l nhng phn
t hu co doc dng lm cc cht gi m (wetting agents) v nh ha (emulsifiers) v
chng va c cuc thn nc (polar hydrophilic) va c nhng gc phi cuc ky nc
(nonpolar hydrophobic ends). Chng c th lm tan cc cht kh ha tan bi cc phong
php khc, v vy dng lm cht ty ra, git gi rt c hiu qu, nhng co ch khc vi
cc cht bo c trong x phng.
Mc du cc cht ty dang ion c chc nng khng vi sinh vt nht dnh nhng ch c
cc cht ty ra cationic (ion dong) mi c tc dng tiu dc. Thng dng nht l cc
mui ammon bc bn, chng lm ph v mng t bo, cng c th lm bin tnh protein.
Cc cht ty cationic nh Benzalkonium chloride v Cetylpyridinium chloride c th git
cht phn ln vi khun nhng khng git doc vi khun lao Mycobacterium tuberculosis v
cc ni bo t. Chng c u dim l n dnh, khng dc v khng gy kch thch... nhng
lai b mt tc dng trong nc cng (hard water) v nc x phng. Cc cht ty cationic
thng doc dng d lm cht tiu dc di vi bt dia, cc thit b nh v d x l ngoi
da. Zephiran c cha benzalkonium chloride v Ceepryn c cha cetylpyridinium, chloride
l cc mt hng thng gp trn th trng.
Cc Aldehyde
Hai loai aldehyde thng doc s dng l Formaldehyde v Glutaraldehyde. Chng c
phn ng rt manh, c th kt hop vi acid nucleic v protein v lm bt hoat chng, cn
c th lm bt hoat thng qua vic lin kt cho (crosslinking) v alkyl ha (alkylating).
Chng c th lm cht bo t, c th dng lm cht dit khun ha hoc. Formaldehyde
thng doc dng di dang ha tan trong nc hay trong cn. Dung dch dm 2%
glutaraldehyde l mt loai cht tiu dc c hiu qu v thng doc dng d tiu dc cc
phng th nghim v bnh vin. Glutaraldehyd trong 10 pht d d d tiu dc nhng d
git cht bo t cn ti 12 gi.
Cc kh di!t khu"n
C nhiu vt phm khng chu doc nhit d cao nh cc dia Petri bng cht do, cc
ng tim nhua, cc b phn ca my tim-phi nhn tao, cc ng dn, ng ni... cn dit
khun bng kho ethylene oxide (EtO). EtO c th kt hop vi protein, c th lm cht c vi
sinh vt ln bo t. EtO nhanh chng xuyn qua doc cc bao b bng cht do nn l mt
loai cht tiu dc dc bit hiu qu.
Tiu dc bng EtO rt ging vi tiu dc trong ni cao p. Cn khng ch nng dc
EtO, nhit d v d m. Vi EtO thun khit thng dng nng d 10-20% phi hop vi
CO2 hay dichlorodifluorromethane. Vi cc vt dng sach cn x l 38C trong 5-8 gi,
nu 54C cn x l trong 3-4 gi. Nng d EtO l l 700mg/lt.V EtO c dc tnh ln cho
nn sau khi tiu dc cn thi kh manh d loai tr ht EtO di.
Betapropiolactone (BPL) cng l loai kh dng d tiu dc. Trong trang thi lng BBL
dng d tiu dc vcxin v huyt thanh. BBL s b ph hy thn dang v hoat tnh sau vi
gi ch khng kh loai tr nh EtO. Nng luc dit khun tuy cao hon EtO nhng kh nng
xuyn thu qua vt liu lai km hon so vi EtO. Hon na cht ny c th gy ung th cho
nn khng doc ng dng rng ri nh EtO.
Gn dy hydrogen peroxide dang bay hoi cng doc dng d tiu dc cc phng thao
tc an ton sinh hoc.
#$%&% '()* +,( *,-. /0C C1A C(C 2(C )*3) K*()+ 4, 5,)* 462
Tai Hoa Ky vic dnh gi cc tc nhn khng vi sinh vt doc thuc hin bi hai co quan
khc nhau: Co quan qun l cc cht tiu dc bo v mi trng v Co quan qun l Thuc
phm v doc phm. Cn dnh gi cc tc nhn ny c hiu qu khng vi sinh vt hay
khng, c hiu luc t nng d no. Sau d tin hnh trn tng ng dng thuc tin.
Ph bin nht l Th nghim H s phenol (phenol coefficient test), tc l so snh hiu
luc ca mt s cht tiu dc vi phenol. u tin pha long vi cc mc d khc nhau, sau
d cy vo cc d pha long ny vi khun thong hn Salmonella typhi v t cu vng
Staphylococcus aureus, d 20C hay 37C. Sau 5 pht lai cy sang mi trng mi v
nui cy tip 2 ngy hay lu hon. pha long cao nht trong 10 pht c th dit ht vi
khun doc dng d tnh ton H s phenol. Ly bi s pha long ca cht th nghim chia
cho bi s pha long phenol dat hiu qu nh nhau th thu doc H s phenol. V d bi s
pha long ca phenol l 90 m bi s pha long ca cht tiu dc th nghim l 450 th H
s phenol l 5. H s phenol cng cao th biu th cht th nghim c nang luc tiu dc
trong cng diu kin th nghim cng cao. H s phenol cng cao hon 1 th biu th nng
luc tiu dc cng cao hon phenol (bng 15.5)

Bng 15.5: H s phenol c!a m"t s ch#t ti$u %"c
Ch7t ti8u 9:c 4;i 5%typhi<
4;i
5%aureus<
Phenol 1 1
Cetylpyridinium chloride 228 337
O-phenylphenol 5,6 (20C) 4,0
p-cresol 2,0-2,3 2,3
Hexachlorophene 5-15 15-40
Merthiolate 600 62,5
Mercurochrome 2,7 5,3
Lysol 1,9 3,5
Isopropyl alcohol 0,6 0,5
Etanol 0,04 0,04
Dung dich 2%I2 trong cn 4,1-5,2 4,1-5,2
Nh&ng ch' (h)ng ch* th+ch l, -. l/ 0 12
3
C
H s phenol l c ch d so b lua chon cht tiu dc, nhng trong qu trnh ng dng
thuc t khng th dng d biu th hiu luc cao thp ca cht tiu dc. Bi v h s phenol
l s liu thu doc trong nhng diu kin th nghim nht dnh, vi cc vi sinh vt thun
chng, cn trong thuc t vi mt qun th vi sinh vt phc tap, c tn tai cc cht hu co,
cht v co, vi cc pH, nhit d khc nhau..., hiu luc ca cht tiu dc chu nh hng rt
nhiu vo cc nhn t mi trng khi s dng.
Mun dnh gi thuc t hon hiu luc ca cc cht tiu dc c th tin hnh cc phong
php th nghim khc. Trn thuc t so snh cc cht ha hoc khc nhau d kim tra tc
d dit khun. C th dng Th nghim pha long thuc dng (use dilution test) d tin
hnh xc dnh. Tm nng d no ca cht tiu dc c th dit doc 95% vi sinh vt theo
mc d tin cy. Cn c th dng phong php Th nghim thuc dng (in-use test) trong
cc diu kin thuc t c th d xc dnh nng d bt du c tc dng ca tng cht tiu
dc.