You are on page 1of 103

konsultaciis da treningis centri

wliuri angariSi

09-10

konsultaciis da treningis centris wliuri (2009) angariSi Tbilisi, 2010

pasuxismgebeli redaqtori: nino leJava dakabadoneba: Tornike lorTqifaniZe foto: Toma begiaSvili / yda, gv.26, 27 / pavle TvaliaSvili /gv.86-89/ guram wibaxaSvili /gv.9, 13, 19, 30, 39, 45, 48, 52, 56, 76,

konsultaciis da treningis centris wliuri angariSi 2009

Tbilisi, 2010

sarCevi
winasityvaoba ............................................................................................................................ 3 konsultaciis da treningis centris misia .......................................................................... 5 I. samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebis problemebi da perspeqtivebi saqarTveloSi / malxaz saldaZe ............................................................................................. 9 korporatiuli filanTropia saqarTveloSi: pirveli nabijebi / nino beqiSvili .......... 19 rogor vamuSaoT qselebi? / ian voriseki .......................................................................... 26 II. Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera adamianebi Tu sistema / naTia zedginiZe, Tamar cirekiZe ................................................. 39 erTi magaliTi: xarisxis marTvis sistemebi skola-pansion `mTiebSi~ / naTia zedginiZe ..... 45 moerge cvlilebebs _ SeiZine mTeli sicocxlis manZilze swavlis sakvanZo kompetenciebi/ Tea gulua ..................................................................................... 48 mcire mewarmeobis ganviTareba devnilTa resocializaciisaTvis / sofio kaWaxiZe ........... 52 biznesi da ekonomika _ wlis problemuri `wyvili~/ revaz sayevariSvili ..................... 56 III. kargi mmarTvelobis praqtikis xelSewyoba saqarTveloSi saxelmwifo marTvis reformireba: momsaxureobaze dayvanili moqalaqeobis principi / nani maWaraSvili .......................................................................... 66 skolebis Sefasebis modelebi: msoflio gamocdileba da saqarTvelo/ Tamar bregvaZe ...... 76

konsultaciis da treningis centris gamgeoba / TanamSromlebi. .................................... 83 mimdinare pr oeqtebi .............................................................................................................. 91 finansuri angariSgeba 2009 .................................................................................................. 95

winasityvaoba
mogesalmebiT konsultaciis da treningis centris, sitisis (CTC) pirveli yovelwliuri gamocemis mkiTxvelebs! 2010 weli Cveni organizaciis cxovrebaSi gamorCeulia. am wels sitisis 10 weli Seusrulda. 10 weli organizaciis cxovrebaSi SeiZleba ar aris didi dro, magram is namdvilad ganapirobebs instituciur simwifes da sxva moTxovnebs uyenebs organizacias. arsebobis 10 wlis manZilze sitisim sakmao gamocdileba da organizaciuli mexsiereba daagrova. Cveni azriT, saintereso unda iyos sakuTari gamocdilebis ufro sistemuri analizi da sazogadoebisaTvis gacnoba. dainteresebul mkiTxvels vTavazobT konsultaciis da treningis centris programuli mimarTulebebis sferoSi sakuTar gamocdilebaze dafuZnebul mimoxilviT da analitikur statiebs. Sesabamisad, gamocemis struqtura da Sinaarsi sitisis ZiriTad strategiebs da programul mimarTulebebs exmianeba. aseve, mokled SevexebiT sitisis muSaobis calkeul sakvanZo saangariSo sakiTxebs. Cveni programuli mimarTulebebia: 1. samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba: am mimarTulebiT sitisis erT-erTi prioritetuli Tema xdeba arasamTavrobo organizaciebis finansuri mdgradobis sakiTxi, rac mniSvnelovanwilad filantropiis Temis ganviTarebas ukavSirdeba. Sesabamisad, gamocema ixsneba malxaz saldaZis statiiT `samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebis problemebi da perspeqtivebi saqarTveloSi~, romelSic gaanalizebulia bolo ori aTwleulis ZiriTad tendenciebi saqarTveloSi samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebisa da formirebis kuTxiT. aqve ixilavT nino beqiSvilis statias `korporatiuli filanTropia saqarTveloSi: pirveli nabijebi~. avtori aseve mimoixilavs sociologiuri kvlevis `donaciis moZiebisa da gacemis praqtikis kvleva~ Sedegebs. es kvleva 2009 wels sitisis dakveTiT Catarda. 2. Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera: aRniSnuli mimarTulebiT yuradRebas vamaxilvebT zrdasrulTa ganaTlebis Temaze da mewarmeobis unarebis ganviTarebis sakiTxze. gansakuTrebul aqcents vakeTebT axalgazrdebisaTvis sakvanZo kompetenciebis swavlebaze. swored amitom zogadi ganaTlebis sfero sitisisaTvis gansakuTrebuli interesis sagans warmoadgens. Sesabamisad, gamocemis meore Tematur nawilSi Tavi movuyareT masalebs, sadac mimovixilavT zrdasrulTa ganaTlebis sakiTxebs. agreTve, naTia zedginiZisa da Tamar cirekiZis statiaSi `adamianebi Tu sistema~, gaecnobiT organizaciuli ganviTarebisa da marTvis calkeul midgomebs da Sesabamis rekomendaciebs. es masala sitisis praqtikul gamocdilebas eyrdnoba. meore nawils asrulebs rezo sayevariSvilis mimoxilviTi statia gasul, 2010 wels qarTuli ekonomikis mdgomareobis Sesaxeb. 3. kargi mmarTvelobis praqtikis xelSewyoba: es mimarTuleba gulisxmobs sajaro dawesebulebebis SesaZleblobebis ganviTarebas, marTvis sistemebis srulyofaSi da sajaro politikis SemuSavebis praqtikis sakiTxebSi daxmarebas. krebulis mesame ganyofilebaSi ganvixilavT ganaTlebis da sajaro mmarTvelobis sferoSi mimdinare reformebis calkeul Sedegebs. imedi gvaqvs, rom warmodgenili statiebi saintereso da sasargeblo iqneba da amavdroulad, dagexmarebaT, ukeT gaicnoT Cveni organizacia. gisurvebT warmatebebs, irina xanTaZe aRmasrulebeli direqtori

konsultaciis da treningis centri 2010

konsultaciisa da treningis centris xedva da misia


konsultaciisa da treningis centrs adgilobrivi adamianuri da organizaciuli SesaZleblobebisa da potencialis gaZlierebis gziT surs, sakuTari wvlili Seitanos saqarTvelos socialur da ekonomikur ganviTarebaSi; xeli Seuwyos warmatebul menejmentsa da efeqtur mmarTvelobas. saxelmwifo da arasamTavrobo organizaciebSi jer kidev arasaTanadodaa ganviTarebuli problemaTa sistematuri analizis, dagegmvisa da profesionaluri menejmentis sxvadasxva sferoebTan dakavSirebuli sakiTxebi. Tumca, samuSaos maRal doneze Sesrulebis moTxovna yvela sferoSi izrdeba: farTo sazogadoeba, donorebi, miznobrivi jgufebi, politikosebi, damqiraveblebi da biznesi. Cveni rwmeniT, qveynis mdgradi socialuri da ekonomikuri ganviTareba SesaZlebelia mxolod im SemTxvevaSi, Tu arseboben pirovnebebi an organizaciebi, romelTac SeuZliaT, transformaciis procesSi myof arsebul sazogadoebaSi profesinalizmze da Sedegebze orientirebiT sakuTar Tavze aiRon lideroba. ufro metic, monawileoba da gamWvirvaloba aucilebel praqtikas unda warmoadgendes im samTavrobo da samoqalaqo sazogadoebis organizaciebisaTvis, romlebic ukeTesi demokratiuli wyobisa da socialuri samarTlianobis misaRwevad saqmianoben. konsultaciisa da treningis centrs miaCnia, rom mdgradi zegavlenis moxdena SeuZliaT mxolod im institutebsa da organizaciebs, romlebic yoveldRiurad xelmZRvaneloben aRniSnuli RirebulebebiT da romelTa mizanic struqturebisa da programebis uwyveti gaumjobesebaa. konsultaciisa da treningis centrs ormagi profili aqvs: erTi mxriv, is zrdasrul adamianTa ganaTlebis institutia, romelic mxars uWers Tanamedrove liderobisa da samuSao kompetenciebis mqone adamianuri kapitalis ganviTarebas; meore mxriv, ki, is _ sakonsultacio centria, romelic daxmarebas uwevs sxvadasxva organizaciebs saorganizacio sistemebis da struqturebis gaZlierebaSi da, agreTve adekvaturi strategiebisa da menejmentis SemuSavebaSi. konsultaciisa da treningis centris klientebi arian rogorc kerZo pirebi, aseve organizaciebi, romelTac surT sakuTari konkurentunarianoba da profesionalizmi aimaRlon. konsultaciisa da treningis centris mizani treningisa da sakonsultacio momsaxurebis gziT sakuTari klientebisaTvis grZelvadian gaumjobesebaTa miRwevaa; aq umniSvelovanes rols TamaSobs: profesionalizmi Zlieri praqtikis orientacia Tanamedrove menejmentis midgomebis adaptireba konkretuli adgilobrivi socio-kulturuli konteqstis gaTvaliswinebiT. konsultaciisa da treningis centri axorcielebs sakuTar momsaxurebas Ria kursebis, konkretul moTxovnebze morgebuli dakveTili treningisa da sakonsultacio formiT. konsultaciisa da treningis centri aseve axorcielebs sxvadasxva donorTa da sponsorTa mier dafinansebul sakuTar Tematur proeqtebs, romlebic orientirebulia calkeuli pirovnebebisa Tu organizaciebis ganaTlebisa da ganviTarebis mxardasaWerad.

konsultaciis da treningis centri 2010

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba


konsultaciis da treningis centri 2010

samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebis problemebi da perspeqtivebi saqarTveloSi


malxaz saldaZe

1
Sesavali
meoce saukunis meore naxevarSi samoqalaqo sazogadoebis roli qveynebis politikuri da sazogadoebrivi ganviTarebis procesebSi ukiduresad Seicvala. demokratiis gavrcelebam da sainformacio revoluciebma sxvadasxva sazogadoebriv jgufebs politikur procesSi monawileobis sivrce gauxsna. es cvlilebebi win uZRoda adamianis uflebebis da Tavisuflebebis interpretaciis farTo SesaZleblobebs da erTmaneTisgan gansxvavebul socialur jgufebSi adamianuri yofis gaumjobesebis mzard moTxovnas.

konsultaciis da treningis centri 2010

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

Tumca, es tendenciebi sajaro sivrceSi yvela sazogadoebrivi jgufis Tanabari politikuri, ekonomikuri da socialuri CarTulobiT ar xasiaTdeboda. cvlilebebis procesSi myofi qveynebis sazogadoebrivi monawileobis da ganxilvebis sivrce erTbaSad ar Camoyalibebula da is Tanabrad wvdomadi ar gamxdara sazogadoebis sruli `siWrelis~ asaxvisTvis. am sivrcis Semdgomi ganviTareba demokratiul sazogadoebebSic ki, yovelTvis Tanamdevi araa im socialur-kulturuli cvlilebebisa, rac liberaluri ekonomikis da globalizaciis Sedegad xdeba. dinamiurad cvalebadi sazogadoebrivi jgufebi, koleqtiuri identobebi da jgufuri interesebi am garemos nawili imdenad xdeba, ramdenadac misi mastruqturirebeli institutebis da praqtikebis Riaobaa SesaZlebeli. saqarTvelo demokratiuli ganviTarebis gzas 1990-iani wlebidan, damoukideblobis mopovebis momentidan Seudga. Sesabamisad, am periodidan unda daviwyoT qarTul sazogadoebaSi samoqalaqo CarTulobisa da samoqalaqo uflebebisTvis koleqtiuri mobilizaciis ganviTarebis istoriac. es 1990-iani wlebidan dawyebuli sazogadoebrivi cvlilebebi sakmaod dramatuli politikuri da ekonomikuri procesebis fonze warimarTa. upirveles yovlisa, simwvaves is qmnida, rom sazogadoebas (ara mxolod qarTuls) politikuri cxovrebis gamocdileba ar hqonda. sabWoTa kavSiris politikuri sistema ar gulisxmobda koleqtiuri interesebis, individualuri poziciebis da jgufuri warmomadgenlobiTobis sajaro sivrceSi asaxvas. yovelive es sajaro sivrcis miRma ZalauflebiTi urTierTobebis formalur-administraciuli arxebis gamoyenebiT, materialuri da socialuri sikeTeebis ganawilebis patron-klienturi qselebis saSualebiT xdeboda, rac sazogadoebriv cxovrebas mTlianad aclida samoqalaqo xasiaTs. sazogadoebrivi jgufebi da individebi, romlebic amgvari urTierTobebis miRma idgnen, magram sakuTari xedvebidan gamomdinare, saTanadod iyvnen gaTviTcnobierebulni marTebulisa da samarTlianis Sesaxeb, sajaro sivrcis gadaazrebis iniciatorebad da pionerebad iqcnen. sabWoTa kavSirSi maTi sajaro sivrceSi CarTva warmoudgeneli iyo. amitom, isini saxelmwifos alternatiul sivrceebs qmnidnen, xSirad antisaxelmwifoebriv, an Tundac, saxelmwifos sapirwone sivrceebs da umetesad iatakqveSa saqmianobiT da privatuli `samegobro~ wreebiT Semoifarglebodnen. 1980-ianebis gardaqmnis epoqac ar iyo mimarTuli monawileobisa da CarTulobisTvis sajaro sivrcis gaxsnasa da politikuri sivrcis Camoyalibebaze, rac am jgufebis politikur procesebSi `erTbaSad~ CarTvis safuZveli SeiZleba gamxdariyo. 1990-ianebis dasawyisSi ki, sabWoTa kavSiris aRsasrulis Semdeg, TiTqosda TavisTavad daiwyo is politikuri da socialuri cvlilebebi, romlis Sedegadac sazogadoebrivi procesebis Sesabamisad struqturirebuli da institucionalizebuli sajaro sivrce unda Camoyalibebuliyo. Sedegad sazogadoebrivi cxovrebis maregulirebeli iseTi instituciuri garemo unda Seqmniliyo, romelic Ria iqneboda gansxvavebuli sazogadoebrivi jgufebisa da socialuri praqtikebisadmi, inkluziuri iqneboda ganxilvebisa da msjelobebis (deliberaciul) sivrceSi sazogadoebrivi `siWrelis~ asaxvisTvis. es saSualebas mogvcemda, darwmunebiT gveTqva, rom sazogadoebrivi cxovreba WeSmaritad samoqalaqo CarCoebSi xdeba, sadac gansxvavebulTa Tanasworobas politikuri sistema uzrunvelyofs. Tu im mosazrebaze vTanxmdebiT, rom sazogadoebrivi cxovrebis sajaro sivrcis korelacia politikur garemosTan, samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebis sawindaria, maSin ismis kiTxva: ganviTarda Tu ara sazogadoebrivi cxovrebis regulirebis formaluri instituciuri CarCo im mimarTulebiT, rom Tanabarwvdomadi yofiliyo interesebiT, identobebiT, koleqtiuri mobilizaciis wamaxalisebeli agentebiT erTmaneTisgan gansxvavebuli jgufebisTvis? saqarTveloSi am kiTxvaze pasuxis gacemisas xSirad ori ZiriTadi mosazreba gvesmis: (a) monawileobisa da CarTulobis uzrunvelmyofi formaluri politikuri institutebi arsebobs, magram sazogadoeba araa `ganviTarebuli~ Tu momwifebuli monawileobisTvis; (b) am mosazrebis oponentebi xazs usvamen imas, rom sazogadoeba mzadaa monawileobisTvis, magram arsebuli formaluri monawileobiTi arxebi Ria ar aris sruli speqtris CarTulobisTvis; politikuri jgufebi, romlebic am instituciur praqtikebs gzas unda uxsnidnen, sinamdvileSi seleqcionerebis rols asruleben.

10

konsultaciis da treningis centri 2010

m. saldaZe

Cemi azriT, am ori kardinalurad dapirispirebuli mosazrebis miRma ramdenime ufro fundamenturi problema dgas: rogori iyo da aris saxelmwifosa da sazogadoebas Soris urTierTobebis praqtika mediatori `elitebis~ Camoyalibebis TvalsazrisiT; rogor xedaven es elitebi Tavis rols sazogadoebrivi gardaqmnebis procesSi; ramdenad adekvaturia interesebis da poziciebis gadacemis arsebuli sistema (mediatori `elitebi~) sazogadoebrivi `siWrelis~ asaxvis mimarT. am problemebis axsnisa da gaanalizebisTvis mniSvnelovania im politikuri konteqstis gaazrebac, romelSic gansxvavebul socialur-kulturul Tu ekonomikur safuZvlebze gansazRvrul sazogadoebriv jgufebs sajaro sivrceSi sakuTari adgilis damkvidreba da interesebis gatareba mouwevdaT. sabWoTa kavSiris daSlidan dRemde saqarTvelos xelisuflebebi mudmivad xazs usvamdnen sabWoTa warsulidan gamosvlis, qveynis da sazogadoebis modernizaciis aucileblobas. es ritorika, romelsac sazogadoebis didi nawili iziarebs, sazogadoebrivi Tanxmobis miuxedavad, kamaTis sagani xdeba misi ZiriTadi amosavali principis, modernizaciis gagebasTan dakavSirebiT: erTni, modernizacias moiazreben, rogorc sazogadoebrivi urTierTobebis imgvar cvlilebas, romelic saTaves daudebs adamianis uflebebze da Tavisuflebebze orientirebuli saxelmwifos Camoyalibebas; sxvani aq ubralod vesternizacias xedaven, rac umetesad sazogadoebis ekonomikuri da politikuri cxovrebis efeqturi marTvis sistemebis gadmoRebis doneze ganixileba (rac msgavsi cvlilebebis mimarT mxolod qarTuli konteqstis maxasiaTebeli araa); am ukanaskneli poziciis mimarT ukiduresad negatiurad ganwyobilni ki _ eris gadagvarebas. am erTmaneTis mimarT gansxvavebul da xSirad urTierTgamomricxav poziciebs Soris WidilSi mimdinareobs imis ganxilvac, Tu ra aris saqarTveloSi samoqalaqo sazogadoeba an samoqalaqo qmedeba; da rodesac saqme uflebebis mopovebas da damkvidrebas exeba, Tu sad gadis zRvari sazogadoebrivi jgufebis mobilizebis samoqalaqo da arasamoqalaqo formebs Soris. sakiTxis ukeT warmoCenisTvis upriani iqneba mcire eqskursi gavakeToT saqarTveloSi (a) samoqalaqo sazogadoebis gagebis, (b) samoqalaqo aqtivobis da (g) sazogadoebriv cxovrebaSi elitebis monawileobis tradiciis mimoxilvisTvis.

2
samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebis aspeqtebi da tendenciebi saqarTveloSi
samoqalaqo Rirebulebebi da sazogadoeba adreuli 1990-iani wlebis arastruqturirebul politikur sivrceSi adreul 1990-ianebSi sazogadoebrivi cxovrebis ZiriTadi warmmarTveli xazi politikur ritorikaze gadioda. sabWoTa kavSiris daSlam sazogadoebrivi ganxilvis sivrceSi gza gauxsna tabudadebul Temebs. ruseTisgan gansxvavebiT, sadac erovnuli damoukideblobis idea aqtualuri ver iqneboda, da sadac adamianis uflebebi da ZiriTadi Tavisuflebebi akrZaluli msjelobebis siaSi iyo, saqarTveloSi am ukanasknelis mimarT arc farTo sazogadoebrivi interesi warmoCenila, da amaze arc disidentobidan gamosul elitebs uzruniaT. ZiriTadi ganwyoba, romelic sazogadoebriv process amoZravebda, erovnuli saxelmwifos `aRdgena~ iyo. sayovelTaod gaiziares qarTul disidentobasTan gaigivebuli elitis maSindeli lozungic _ `jer damoukidebloba, Semdeg demokratia~.

konsultaciis da treningis centri 2010

11

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

sainteresoa is, Tu ram gamoiwvia sazogadoebis gaerTianeba am ganwyobis safuZvelze da sad aris is wyalgamyofi, romelic am politikuri lozungis Semoqmedebs samoqalaqo aqtivistebs Soris an maT winaaRmdeg warmoaCens. sabWoTa pirobebSi erovnuli damoukideblobis ideisTvis brZola, misi akrZalvidan gamomdinare, am ideis protagonistebs udavod samoqalaqo aqtivobis farglebSi svamda. upirvelesad, imitom, rom gabatonebuli politikuri ideologiis da doqtrinisgan gansxvavebuli xedvis damkvidrebisTvis ibrZodnen; meore mxriv, ki TviTonve iyvnen devnis obieqtebi. 1980-ianebis bolos, gardaqmnis pirobebSi, qarTuli disidentobis am nawilis iatakqveSeTidan gamosvla da politikur procesebSi CarTva jer kidev ar niSnavda maT politikur aqtorebad Cemoyalibebasa da samoqalaqo aqtivistTa rigebidan gasvlas, radgan maT mier aqtualizebuli diskursi erT-erTi iyo sxva mravalTa Soris. mdgomareoba am sazogadoebrivi elitis mier Zalauflebis mopovebam Secvala (gamsaxurdias irgvliv dajgufebuli `mrgvali magida _ Tavisufali saqarTvelos~ koalicia). mas Semdeg, rac sabWoTa iatakqveSeTSi gaRvivebuli diskursi sazogadoebrivi Tanxmobis safuZvelze wamyvani da sxva xedvebisa da poziciebis mimarT mtrulad ganwyobili gaxda, is politikuri garemo, romelsac es jgufi warmarTavda, eqskluziurad maT poziciasa da sazogadoebrivi ganviTarebis xedvas daefuZna, rac gansxvavebuli sazogadoebrivi xedvebis, interesebis da maTi matareblebis sazogadoebrivi cxovrebis sajaro sivrcidan gariyvas niSnavda1. amitomac, adreuli 1990-ianebis politikuri garemos pasuxad, samoqalaqo aqtivobis da koleqtiuri mobilizaciis sivrce sabWouris msgavsad saxelmwifos sapirwone sibrtyeSi, mis sapirispirod warimarTa. es, Tavis mxriv, formaluri politikuri institutebis da praqtikebis miRma koleqtiur mobilobas, da ara politikuri Zalauflebis gamoyenebis saSualebiT sxvadasxva sazogadoebrivi jgufis xedvis damkvidrebas da maTi uflebebis mopovebas gulisxmobda. Sesabamisad, uflebaTa damcvelebi da liberalur RirebulebaTa protagonistebi, romlebic monopolizebul sajaro sivrceSi TavianTi xedvebis realizebis saSualebebs ver xedavdnen, politikur wyalgamyofebs miRma ki ara, maT Soris aRmoCndnen2. es ki, politikuri ZalauflebisTvis mebrZol jgufebTan aliansebs da samoqalaqo xedvebis politikuri brZolis iaraRad qcevas, Sesabamisad, samoqalaqo aqtivobis da mobilizaciis politikur resursad gadaqcevas gulisxmobda. adreul 1990-ianebSi mimdinare am procesebSi warmmarTvel rols Zvel partiul nomenklaturul elitebs miaweren, romlebic am periodisTvis erT socialur-ekonomikur da politikur `korporacias~ aRar warmoadgendnen da axali koleqtiuri interesebis matareblebad mogvevlinen3. amasTan, SeumCneveli rCebian is jgufebi da individebi, romlebic aseve disidentobidan gamovidnen, magram axali politikuri elitis nawili ar gamxdaran; Tumca, adamianis uflebebis da Tavisuflebebis diskursis gaZlierebiT mniSvnelovani roli Seasrules gamsaxurdias xanmokle reJimis saerTaSoriso Sefasebisa da Sida politikuri brZolis waxalisebis TvalsazrisiT. aseve Riad rCeba sakiTxi, ramdenad farTo iyo samoqalaqo xedvebze msjeloba sakuTriv qarTul sazogadoebaSi, Tu es mxolod im viwro jgufebs SeexebaT, romlebic uSualod iyvnen CarTulni am politikur dapirispirebaSi.
1

1990-1991 wlebSi `mrgvali magida _ Tavisufali saqarTvelos~ qveynis politikuri ganviTarebis xedva ukiduresad misioneruli iyo. am politikur gunds eTnocentrizmze dafuZnebuli damoukidebeli saxelmwifos Seqmnis ambicia amoZravebda, rac avtomaturad gulisxmobda sajaro sivrceSi mTeli rigi socialur-kulturuli erTobebis interesebis dakninebas. amasTan, igi daxuruli iyo ideologiurad Tavis msgavsi politikuri erTobebis mimarTac (Tumca, rTulia imis mtkiceba, rom im periodis sxva politikuri partiebi dasavluri gagebiT liberalur poziciebze idgnen ZalauflebiT urTierTobebSi CarTvis sakiTxSic). am fonze, sabWoTa disidentobidan gamosuli liberalur poziciebze myofi individebi da maTi susti jgufebi, araTu politikuri procesidan gairiynen, aramed ukiduresad marginalizebulebi da `antierovnulobis~ stigmiT aRbeWdilni aRmoCndnen, rac maT mimarT aseve politikur ostrakizms gulisxmobda. gamsaxurdias eqskluziuri da populizmze dafuZnebuli reJimi, eqstremistuli politikuri ritorikis irgvliv mobilizebul saxalxo mxardaWeras eyrdnoboda. es faqtori ideebis, Rirebulebebis da xedvebis safuZvelze warmarTuli dialogis SesaZleblobas safuZvelSive gamoricxavda da sajaro sivrceSi `gansxvavebulis~ dafiqsireba aucileblad samoqalaqo dapirispirebis stimuli xdeboda. am fonze, liberaluri demokratiis Rirebulebebis sazogadoebriv sivrceSi damkvidreba, politikuri oponirebis procesisgan ganyenebulad warmoudgeneli xdeboda. Sesabamisad, isini vinc adamianis uflebebis, sityvis da gamoxatvis Tavisuflebis damcvelebad gvevlinebodnen, avtomaturad iqcnen reJimis `mtrebad~ da misi politikuri oponentebis banakSi aRmoCndnen.

3 sabWoTa periodis nomenklatura dainteresebuli iyo im qonebis dasakuTrebaSi, romelic misi marTvis sferos warmoadgenda, magram masze sakuTrebis ufleba ar hqonda. amitom logikuria, rom igi sxvadasxva politikuri gundis irgvliv dajgufda im imediT, rom Zalauflebis mpyrobelTagan sakuTari interesis ganxorcielebas SeZlebda.

12

konsultaciis da treningis centri 2010

m. saldaZe

am periodis qarTul sazogadoebas politikuri da Sesabamisad, samoqalaqo cxovrebis gamocdileba ar hqonia. adreuli 1990-iani wlebis ganxilvebisa da msjelobebis sivrce Canasaxovani iyo, rac, upirveles yovlisa, komunikaciis pirdapir da uSualo meqanizmebs gulisxmobda (magaliTad mitingebi). gaSualebis iseTi arxebi, rogoric partiebi da media arian, naklebad diversificirebuli da Seusabamoni iyvnen sazogadoebrivi jgufebis ganwyobebis warmoCenad. amis gaTvaliswinebiT, TavisTavad rTuli iqneba mtkiceba, rom farTo sazogadoeba Tavad SeiZleba gamxdariyo samoqalaqo xedvebis da poziciebis generatori. Tanac, am periodSi sazogadoebrivi cxovrebis maregulirebel garemoSi Canasaxovan mdgomareobaSic ki ar iyo formalizebuli mediaciis iseTi mniSvnelovani rgoli, rogoric arasamTavrobo seqtoria.

samoqalaqo sazogadoebis institucionalizacia 1990-iani wlebis meore naxevris politikuri sistemis Taviseburebebis konteqstSi 1990-ianebis Sua xanebidan, politikuri konteqstis kvaldakval, viTareba sagrZnoblad Seicvala. marTalia, SevardnaZis reJimis konsolidacia politikuri oponentebis gariyvis xarjze xdeboda, magram susti Zalauflebis da mravalaqtoruli politikuri garemos fonze, aseve gacnobierebuli iyo met-naklebad mdgradi sazogadoebrivi Tanxmobis aucileblobac. amasTan, reJimis konsolidacia iTxovda sazogadoebrivi cxovrebis sxvadasxva sferoSi kompetenciebis Seqmnas, rac ara mxolod politikuri elitis, aramed saerTaSoriso partniorebis mxridanac kargad iyo gacnobierebuli. samoqalaqo aqtivobisTvis saTanado sivrcis Seqmnas da gafarToebas aseve xels uwyobda im faqtis aRiarebac, rom demokratiuli procesi qveynis ganviTarebis Seuqcevadi gza iyo, sadac arcTu umniSvnelo roli sazogadoebrivi ganwyobebis mimarT sistemis Riaobas eWira. ra Tqma unda, 1990-ianebis meore naxevaris mxolod am kategoriebSi aRwera da daxasiaTeba mcdari iqneboda; Tumca, am mimarTulebiT gadadgmul nabijebs da samoqalaqo iniciativebs wina periodTan SedarebiT, principuli da miT umetes, instituciuri winaRobebi ar daxvedria. am periodSi samoqalaqo aqtivobis instituciuri garemos Seqmnis winapirobebi namd-

konsultaciis da treningis centri 2010

13

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

vilad Seiqmna, rac arasamTavrobo organizaciebis Camoyalibebisa da ganviTarebis garda, sazogadoebrivi msjelobebisa da ganxilvebis sivrcis struqturirebiTac aRiniSna. sajaro sivrceSi jgufuri interesebisa da Tvalsazrisebis mediaciis rolis arasamTavrobo seqtorze gadanawilebam da saxelmwifosgan damoukidebeli mediis ganviTarebam arasaxelmwifo aqtorebi sazogadoebrivi dRis wesrigis Seqmnis procesSi aqtiurad CarTo. SevardnaZis mmarTveli politikuri gundi, `saqarTvelos moqalaqeTa kavSiri~, romelic Tavad warmoadgenda gansxvavebuli socialur-politikuri da ekonomikuri interesebis mqone jgufTa erTobas, erT-erTi mniSvnelovani faqtori aRmoCnda am cvlilebebis waxalisebisTvis. es imis gamo ar momxdara, rom partias gacnobierebuli hqonda da mowodebuli iyo, xeli Seewyo samoqalaqo aqtivobis gaSlisTvis an arasaxelmwifo aqtorebis gaZlierebisTvis. Tavad am politikur jgufSi umeteswilad SevardnaZis erTguli Zveli sabWoTa nomenklatura iyo warmodgenili, romelsac politika ekonomikuri saqmianobebSi Carevis da materialuri resursebis kontrolis meqanizmad miaCnda. magram amasTan, am gundSi TandaTan gamoikveTa axali politikuri drois Sesatyvisi diskursis matarebeli axalgazrduli frTa. mas SevardnaZis reJimis pirobebSi demokratiuli gardaqmnebis formaluri motoris funqcia ufro hqonda, vidre aRniSnul resursebze realuri kontroli. partiis SigniT msgavsi disbalansi nayofier niadags qmnida gare aqtorebis aliansebiT TamaSisTvis, rogorc Sidapartiul, ise zogadad, politikur sivrceSi vaWrobisTvis. amitomac, arasamTavrobo seqtori, an misi didi nawili mainc, partiis axalgazrda gundisTvis kargi mokavSire iqneboda politikuri dRis wesrigis gansazRvrisTvis. amasTan erTad, samoqalaqo seqtorad Camoyalibebuli organizaciebi mmarTveli partiis am jgufisTvis msgavsi resursis funqcias Tavisi avtonomiurobiT asrulebda da ara daqvemdebarebulobiT. Sesabamisad, 1990-ianebis meore naxevarSi arasamTavrobo organizaciebis saxiT samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebis tendencia politikuri Zalauflebis mqone modernizaciaze mimarTul garkveul jgufebTan TanamSromlobis niSniT warimarTa. mzardi arasamTavrobo seqtoris da sazogadoebis politikur cxovrebaSi Zalmokrefili gundis interesTa bunebrivi Tanxvedra realuri cvlilebebisTvis nayofier niadags qmnida. radganac samoqalaqo aqtivobis politikuri resursis funqcia 1990-iani wlebis Sua xanebSi siaxles ar warmoadgenda, mniSvnelovania imis gaazrebac, Tu ramdenad Ria gaxada politikuri sistema msgavsma TanamSromlobam Tu interesTa Tanxvedram konkretul politikur jgufTan. realurad, samoqalaqo sazogadoebis profesionalizebuli arasamTavrobo seqtoris mimarTulebiT ganviTarebam da misTvis konkretuli politikuri dRis wesrigis SemuSavebaSi funqciis miniWebam, samoqalaqo sazogadoebis gageba ukiduresad SezRuda. igi profesiuli eqspertizis da kompetenciis mqone organizaciebis viwro wremde davida. am SemTxvevaSi, ra Tqma unda, ar igulisxmeba mxolod sajaro politikis dargobrivi eqspertiza. uflebaTa damcveli da liberalur RirebulebaTa advokatirebaze mimarTuli saqmianobebis ganmaxorcielebeli organizaciebic ki samoqalaqo amqaris profesionalizebul organizaciebad Camoyalibdnen. amasTan, organizacia an romelime koleqtiuri iniciativis ganmaxorcielebeli jgufi samoqalaqo sazogadoebis nawilad rom moazrebuliyo, mniSvneloba eniWeboda ara zogadad TviTorganizebis Tu moqmedebis formas, romelic adamianTa nebismieri jgufis mdgomareobis gaumjobesebaze an interesebis dacvaze iqneboda mimarTuli, aramed mis liberalur Tu araliberalur xasiaTs. Sesabamisad, politikuri dRis wesrigis CamoyalibebaSic sazogadoebrivi mniSvnelobis yvela sakiTxi rodi aisaxeboda (magaliTad socialuri Tematika naklebad mniSvnelovnad iyo miCneuli). samoqalaqo seqtorsa da konkretul politikur jgufs Soris msgavsi urTierTobebis fonze, sazogadoebrivi siWrelis mimarT politikuri sistemis Riaobis sakiTxma, cxadia, arasamTavrobo organizaciebsa da sazogadoebriv jgufebs Soris komunikaciebis sibrtyeSi gadainacvla. sazogadoebrivi modernizaciis SezRudul gagebaze (vesternizacia) mimarTul politikur dRis wesrigSi Casmam, samoqalaqo seqtors saSualeba ar misca adekvaturad moecva yvela is sakiTxi, romelic ama Tu im jgufisTvis met-naklebad aqtualuri iyo. amasTan, mmarTveli gundis erTi konkretuli, e.w. axalgazrduli politikuri

14

konsultaciis da treningis centri 2010

m. saldaZe

jgufis modernizaciisken swrafva, SevardnaZis reJims iseTive tipis mobilizaciis muxts ar aZlevda (es ufro gvian moxda), rac gamsaxurdias reJims axasiaTebda4. aRsaniSnavia, rom seqtori ver ganviTarda ise, rom saTemo doneze dafuZnebuli da warmomadgenlobiTi yofiliyo. misi ganviTareba, ZiriTadad, saeqsperto da cnobierebis amaRlebaze mimarTuli saqmianobis CarCoebSi ganisazRvra. amis erT-erTi mizezi isic iyo, rom gavlenian politikur ZalasTan kavSiri ganviTarebis sakmarisi safuZveli ar aRmoCnda. Tanac, gaumarTav, korumpirebul instituciur sistemaSi interesebis gadacemis da damkvidrebis praqtikis danergvis SesaZlebloba ukiduresad SezRuduli gaxldaT. 1990-iani ww. bolos da 2000-iani ww. dasawyisSi SevardnaZis reJimis sayrden politikur jgufSi pirveli bzarebi gaCnda. codniT, kompetenciiT, saerTaSoriso partniorebs Soris cnobadobiT da cvlilebebis ganxorcielebisTvis Zalauflebis mopovebis ambiciiT aRWurvili `saqarTvelos moqalaqeTa kavSiris~ axalgazrduli frTa partiis retrogradul nawils daupirispirda. aRniSnuli winaaRmdegoba imTaviTve Ria ar iyo da aq mniSvnelovani roli arasamTavrobo organizaciebis saxiT samoqalaqo sazogadoebas unda eTamaSa. xelisuflebisgan damoukidebeli mediis arsebobis pirobebSi, romelic Ria iyo samoqalaqo seqtorisTvis, SesaZlebeli gaxda maSindeli xelisuflebis kritika. 1990-iani wlebis meore naxevarSi arasamTavrobo organizaciebis ganviTarebisTvis Seqmnil stabilur pirobebSi Camoyalibebuli saerTaSoriso kontaqtebi, aseve mniSvnelovan resursad iqca qveynis gareT arsebuli politikuri reJimis Sesaxeb gaTviTcnobierebis da moqalaqeTa kavSiris axalgazrduli jgufisTvis reformatoris imijis Sesaqmnelad. 2002-2003 wlebSi ki, samoqalaqo seqtoris erTma nawilma politikuri brZolis saxalxo mxardaWeriT `mkvebavis~ rolic Seasrula. realurad, am periodSi pirvelad moxda samoqalaqo seqtoris organizaciebis, rogorc sajaro sivrceSi moqmedi erT-erTi elitis gamokveTa, romelic ZalauflebiT urTierTobebSi, SesaZloa, TamaSis wesebis erT-erTi damamkvidreblis rols ara, magram politikur procesSi sul mcire, met-naklebad damoukidebeli moTamaSis da mniSvnelovani partnioris funqcias asrulebda. 2003 wlis `vardebis revoluciis~ Semdeg zogadad sazogadoebaSi da Tavad samoqalaqo seqtoris SigniT sajaro sivrcis gadaazrebis da gadawyobis procesi daiwyo, rac saqarTveloSi samoqalaqo sazogadoebis winaSe axali gamowvevebiT aRiniSna. pirvel yovlisa, es imaSi gamoixata, rom 1991 wlis Semdeg pirvelad, garkveuli periodiT moxda saxelmwifosa da sazogadoebis daaxloeba (ufro emociur da ara komunikaciebis praqtikis doneze, rac mis xanmokle xasiaTsac ganapirobebda), rac TavisTavad niSnavda SevardnaZis reJimis pirobebSi samoqalaqo sazogadoebisTvis gansazRvruli antisistemuri niSis dakninebas. meore mxriv, 2003 wlis `vardebis revoluciaSi~ arasamTavrobo organizaciebis da calkeuli liderebis monawileoba, Tavad samoqalaqo seqtorSi gaxda davisa da uTanxmoebis mizezi, rac kidev ufro gaamZafra samoqalaqo sazogadoebis elitis nawilis an uSualod xelisuflebis rigebSi moxvedram, an ZalauflebiT urTierTobebSi Riad CarTvam. samoqalaqo seqtoris am nawils, mmarTvel politikur elitasTan ZalauflebiT urTierTobebSi CarTva, modernizaciaze mimarTuli sakuTari xedvebis da principebis gansaxorcieleblad logikur nabijad miaCnda. msgavsi misioneruli suliskveTebis garda, rTulia aRniSnuli elitis warmomadgenlebis pirovnuli ambiciebis angariSebidan Camowerac, Tumca, erTi meores ar gamoricxavs. rodesac samoqalaqo seqtoris suliskveTebis ganmsazRvreli elita, an axal politikur jgufSi aRmoCnda, anac misi Ria mxardamWeri gaxda, samTavrobo xazs miRma darCenil samoqalaqo aqtivistTa jgufebisa da organizaciebis mimarT damokidebuleba, rogorc politikur, ise sazogadoebriv sibrtyeSi Seicvala. erTi mxriv, mmarTvel politikur elitad Camoyalibebul da masTan dakavSirebul gavlenis wyarod qceul samoqalaqo jgufebs,

gamsaxurdias periodSi monawileobis mkveTri SezRudvis argumentireba misaRwevi miznebis droiT perspeqtivaSi gawerilobas eyrdnoboda. lozungi `jer damoukidebloba _ Semdeg demokratia~ amis TvalsaCino asaxva iyo. SevardnaZis mmarTvelobis periodSi, marTalia, iyo gundi, romelsac gegmiuri da Tanmimdevruli transformaciis sakuTari xedva hqonda, magram mas ar hqonda saTanado xarisxis da moculobis Zalaufleba monawileobiTi sivrcis kontrolisTvis. es sakuTari xedvis realizebis gzaze winaRobebis ukiduresi Semcirebas Tu maTi ganmapirobeblebis saerTod gariyvas gulisxmobs. amis saSualeba am gundma `vardebis revoluciis~ Semdeg miiRo.

konsultaciis da treningis centri 2010

15

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

romlebic postrevoluciuri reJimis teqnokratebad iqcnen, zedmetad miaCndaT politikuri sivrcis modernizaciaze mimarTuli sakuTari `misiis~ ganawileba arasamTavrobo seqtoris im nawilTan, romelic sakuTar rols saxelmwifos damabalansebeli erTobis niSaSi xedavda. meore mxriv, ki `revoluciis~ sakuTari aRqmidan gamomdinare, farTo sazogadoebas daekarga arasamTavrobo seqtoris saxelmwifosgan garCevis unari. erT-erTi mniSvnelovani gamowveva, rac ZalauflebiT urTierTobebs miRma darCenili samoqalaqo seqtoris organizebuli nawilis winaSe wamoiWra, sazogadoebriv jgufebTan urTierTobis formebis da arxebis gansazRvra iyo. am gamowvevas kidev ufro amZimebda sajaro sivrcis gardaqmnaze mimarTuli politikuri procesi, romelsac samoqalaqo seqtoris saxelisuflebo frTis Zalisxmevis gareSe ar Cauvlia. es upirveles yovlisa, mediis da ganxilvebis sivrcis SezRudvaSi, da ideologiurad gansxvavebuli jgufebisTvis xelmisawvdomobis dakninebaSi gamoixata. am fonze gansakuTrebiT TvalSi sacemi gaxda samoqalaqo seqtoris is naklovaneba, romelic jer kidev 1990-iani wlebis meore naxevarSi, misi ganviTareba-gaSlis periodSi uyuradRebod darCa: arasamTavrobo organizaciebis saTemo doneze dafuZneba da konkretuli sazogadoebrivi jgufebis warmomadgenloba. amis gaTvaliswinebiT, arasamTavrobo seqtoris mdgomareoba misi sazogadoebrivi aqtualobis dakninebis kuTxiT kidev ufro mZafrad warmogvidgeba.

samoqalaqo seqtoris adgili da roli postrevoluciur sazogadoebriv-politikur procesebSi am fonze niSandoblivi xdeba im tendenciis aqtualizacia, romelic samoqalaqo aqtivobisTvis da zogadad seqtorisTvis 1990-ianebis dasawyisidan Tandayolili maxasiaTebelia, da romelic mis sazogadoebriv funqcias politikuri procesebis WrilSi svams. saqarTvelos postrevoluciuri reJimis eqskluziurma da mobilizaciurma xasiaTma, rac sazogadoebrivi jgufebis raRac nawilis sazogadoebriv-politikuri procesidan gariyvas da, garkveulwilad, politikuri sistemis sxvadasxva sazogadoebrivi jgufisgan izolacias gulisxmobda (es yvelaferi politikuri sivrcis monopolizaciaSi gamoixata kidec), 2007-2009 wlebSi politikuri brZolis axali talRa warmoSva. am fonze samoqalaqo seqtoris nawili procesebis uSualo monawile Tu ara, misi dRis wesrigis nawilobrivi Semoqmedi mainc gaxda. misi SefasebiTi codna da Camoyalibebuli xedvebi postrevoluciuri xelisuflebis politikuri oponentebis SeiaraRebaSi aRmoCnda. aRsaniSnavia isic, rom aRniSnul procesebSi monawile aqtorebis diskreditaciis, politikuri muxtis vardnis da am movlenebisgan samoqalaqo sazogadoebis warmomadgenlebis ganyenebulobis miuxedavad, wamoWril Temebs aqtualoba ar daukargavT. isini farTo sazogadoebrivi diskusiebis sibrtyeSi, centraluri mediis mxridan garkveuli sakiTxebis mimarT `daSvebuli~ interesis kvaldakval, fragmentulad mainc aisaxeba. xolo im mediaSi, romelic saxelisuflebo kontrols miRmaa darCenili, regularulad warmoadgens ganxilvis sagans. mimdinare procesebma kidev erTi tendencia gaaSiSvla: ZalauflebiTi urTierTobebis miRma darCenilma samoqalaqo seqtoris liderebma sazogadobrivi dRis wesrigis warmmarTvel elitad formirebis unari dakarges. marTalia, maT mier gamokveTili problemuri sakiTxebi politikuri diskusiebis da ritorikis ganmsazRvrel fabulas qmnis, magram arc Tavad, da arc maTi xedviT Tu maT mier SeTavazebuli codniT aRWurvili jgufebi, gavlenis seriozul centrebad ver iqcnen. ufro metic, maSin, rodesac sazogadoebis didi nawili politikuri sistemisgan da misi gadaxalisebis ambiciis mqone politikuri jgufebisgan gaucxovda, arasamTavrobo organizaciebma samoqalaqo CarTulobis sivrcis gafarTovebis aucilebloba saTanadod ver gaaJReres. am TvalsazrisiT samoqalaqo seqtoris aqtivobis kritika usafuZvlod mkacri iqneboda, Tu kidev erTxel ar gaviTvaliswinebT reJimis oponenti politikuri aqtorebis mimarT sazogadoebis gaucxoebis problemas da Tavad seqtoris warmomadgenelTa SiSs, anac sifrTxiles gaigivebuli yofiliyvnen romelime maTganTan.

16

konsultaciis da treningis centri 2010

m. saldaZe

kidev erTi problema, romelic gardauvlad iCens Tavs, arasamTavrobo seqtoris aqtivobisTvis samoqalaqo suliskveTebis gamocla, daknineba da funqciur-organizaciul CarCoebSi Caketvaa. amis asaxsnelad bolo dros sul ufro xSirad gavrcelebul mosazrebas iSvelieben, TiTqos arasamTavrobo seqtori ganuxreli profesionalizaciis procesSi imyofeba; amitom, misi funqcia viwrod dargobrivi kompetenciebis Seqmna da dainteresebuli partniorebisTvis eqspertuli codnis gadacemaa. samwuxarod, msgavsi aqtorebis rolSi, bolo dros umeteswilad saerTaSoriso da donori organizaciebi gvevlineba; xSirad, SeiZleba iTqvas, erovnuli mTavrobac. Tumca, es ukanaskneli, rogorc wesi, viwro jgufuri politikuri mizanSewonilobidan gamomdinare reagirebs da wamoWrili Temebis mimarT gansakuTrebuli mgrZnobelobiT ar gamoirCeva. mdgomareobas isic amZimebs, rom farTo sazogadoeba an misi specifiuri jgufebi naklebad gamodian dainteresebuli mxaris rolSi. es imitom ar xdeba, rom samoqalaqo seqtoris saqmianobis mimarT naklebi sazogadoebrivi interesi SeiZleba arsebobdes. amis ganmsazRvreli faqtori, zemoT aRniSnuli komunikaciebis arxebis miuwvdomlobis garda, Tavad arasamTavrobo organizaciebis aqtivobis viwro funqciur aspeqtSi Caketva da Rirebulebebze dafuZnebuli Tanmimdevruli da cnobieri qmedebebis naklebobaa. maSin, rodesac sajaro sivrcis SezRudul sakomunikacio pirobebSi samoqalaqo seqtoris organizebuli nawili uunaroa, xeli Seuwyos problemur sakiTxebze sazogadoebrivi cnobierebis zrdas da samoqalaqo mobilobas, garkveuli pozitiuri Zvrebi xdeba sazogadoebrivi urTierTobebis arainstituciur garemoSi. sainformacio sivrcis erTferovnebas, garkveulwilad `axali mediis~ ganviTareba abalansebs. blogingi da socialuri qselebis Seqmnis TvalsazrisiT internet-sivrceSi arsebuli potenciali, saSualebas aZlevs adamianebs, erTmaneTs ara marto informacia, aramed sakuTari xedva da pozicia miawodon. socialur qselebSi mimdinare msjelobebi, movlenebis an sazogadoebisTvis problemuri sakiTxebis RirebulebiTi TvalsazrisiT ganxilva da marTebulis Sesaxeb Sejerebuli koleqtiuri poziciebis gamomuSaveba saSualebas iZleva, waxalisdes individualuri motivaciebi da jgufuri mobilizacia konkretuli qmedebebisTvis. samwuxarod, am SemTxvevaSic msgavsi tendenciebis lokalurobaze gviwevs saubari, vinaidan internetis moxmarebis ganuviTarebloba, virtualuri samsjelo sivrcis SezRudulobas da am garemodan wamosuli samoqalaqo iniciativebis simwiresac gansazRvravs. marTalia, am mcire gamonakliss zogadad sazogadoebriv ganviTarebaze, kerZod misi msjelobisa da ganxilvebis sivrcis Camoyalibebaze seriozuli gavlenis moxdena ar SeuZlia, magram es kidev erTi dadasturebaa imisa, rom sadac komunikaciis arxebi Riaa monawileobisTvis da SesaZlebelia ganxilvebi, iq sazogadoebrivad aqtualuri Temebisadmi interesic maRalia da Sesabamisi samoqalaqo aqtivobis inicirebac _ SesaZlebelia. SesaZloa, dRes rTuli iyos zogadad samoqalaqo sazogadoebis da konkretulad, mis instituciur sibrtyeSi, arasamTavrobo seqtorSi, Sedegze gaTvlili iniciativebis da saqmianobebis ganviTarebis optimisturi suraTis danaxva. es mniSvnelovnadaa damokidebuli im zogad formalizebul garemoze, romelSic politikuri, ekonomikuri da socialuri urTierTobebi warimarTeba. is am etapze saTanadod ver asaxavs sazogadoebriv xedvebSi arsebul alternativebsa da gansxvavebebs. amas, erTi mxriv, isic amZimebs, rom garemos transformacia ZalauflebiT urTierTobebSi dReisTvis arsebuli centrebis, komunikaciis formebis da arxebis sazogadoebrivi moTxovnebisadmi Riaobisken Secvlasa da ganviTarebazea damokidebuli; rac uaxloesi momavlis perspeqtivad naklebad SeiZleba warmovidginoT. meore mxriv ki, wlebis ganmavlobaSi sazogadoeba met-naklebad Seicvala, igi ukeT iazrebs da acnobierebs sakuTari ganviTarebis problemebs, Sesabamisad, moTxovna sazogadoebrivi sivrcis Tanabar xelmisawvdomobaze, politikuri da socialuri Tanacxovrebis regulatorebis maRal standartebze izrdeba, rac bolo periodis politikurma movlenebmac aCvena. amis kvaldakval, samoqalaqo seqtoris organizaciebsa da jgufebSi dawyebuli msjeloba komunikaciis axal SesaZleblobebze, arsebuli kompetenciis, gamocdilebis da codnis gaTvaliswinebiT, aucileblad moitans samoqalaqo aqtivobis sivrcis gafarTovebas da axali iniciativebis SesaZleblobebs.

konsultaciis da treningis centri 2010

17

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

3
daskvna
marTalia, dReisaTvis saqarTveloSi samoqalaqo sazogadoebis winaSe mravali gamowveva dgas, magram maTi daZlevis SesaZleblobebi ganviTarebis dasawyisidan dRemde miRebuli gamocdilebebis saTanado gamoyenebis SemTxvevaSi savsebiT SesaZlebelia. erT-erTi mniSvnelovani sirTule, isaa, rom Tanamedrove politikuri sistemis SezRuduli monawileobiTi sivrcis fonze rTulia uflebebis mopovebisa da damkvidrebis mizniT warmoebuli samoqalaqo aqtivobis, da sakuTriv, politikuri qmedebis gamijvna. es faqti TavisTavad axali araa, magram bolo dros masze msjeloba sul ufro aqtiuri xdeba. seqtoris politizaciis Taobaze araTu wuxili gamoiTqmis, aramed am tendenciis demonizaciac xdeba. am mimarTulebiT warmarTuli msjelobebi gansakuTrebul sifrTxiles seqtoris im nawilSi iwvevs, romelsac aSinebs, ar miaweron romelime politikur Zalas da Sesabamisad, politikuri cxovrebisgan sakuTari neitralurobis mudmivi dadastureba uwevs. aRsaniSnavia, rom samoqalaqo seqtoris politizaciis problemis win wamoweva 2007 wlis Semdeg saxelisuflebo gundis da misi mxardamWeri samoqalaqo organizaciebis mxridan daiwyo da stigma imaT mimarT iqna mimarTuli, vinc alternativebs gamokveTs da aJRerebs. samoqalaqo sazogadoebis miRwevad SeiZleba CavTvaloT is, rom vardebis revoluciis Semdeg ar moxda misi funqciis teqnokratiisa da viwrod servis-provaideri seqtoris CarCoebSi gansazRvra. arasamTavrobo organizaciebis Tu moqalaqeTa sainiciativo jgufebis saqmianoba, marTalia, Seikveca, magram sazogadoebrivi aqtualoba ar daukargavs da yovelTvis politikuri koniunqturis qveS ar warimarTeba. miuxedavad amisa, samoqalaqo sazogadoebisTvis problemad mainc rCeba sazogadoebasTan komunikaciebis Riaoba, am arxebSi sazogadoebrivi jgufebis uSualo da aqtiuri monawileoba. amis Sesabamisia samoqalaqo sazogadoebis aRqmac, romelic gansxvavdeba 1990-iani wlebis bolo periodisgan, rodesac seqtori politikuri cxovrebis WrilSi aqtiurad ganixileboda. dReisaTvis, misi xilvadoba politikur sivrceSi dabalia, rasac, SesaZloa, negatiuri efeqtic axldes. samoqalaqo seqtori sazogadoebrivi dRis wesrigis SemoqmedTa Soris ar moiazreba da amis gamo kritikosebi mas uunarobas da uniaTobas swameben. samwuxarod, saqarTveloSi samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebis SemoTavazebul mokle mimoxilvaSi ver moxerxda iseTi sakiTxebis gaSla, romlebic zemoT aRniSnuli mosazrebebidan gamomdinareobs. magaliTad: rogor xdeboda samoqalaqo seqtoris organizaciebis da calkeuli liderebis Camoyalibeba da gamokveTa; rogor xdeboda sxvadasxva politikuri platformis irgvliv arasamTavrobo seqtoris organizaciebis kristalizacia; rogori iyo sazogadoebis pasuxebi saxelmwifos `izolacia/antisocialurobaze~ da damokidebulebebi samoqalaqo seqtoridan wamosuli xedvebis mimarT; ratom ar moxda Rirebulebebze dafuZnebuli farTo sazogadoebrivi diskusiebis gaSla da ratom moxda liberalizmis, rogorc politikuri doqtrinis konkretul politikur da samoqalaqo seqtoris viwro jgufebze miwera. aRniSnuli da sxva sakiTxebis ganxilva saSualebas mogvcemda, ukeT gagveazrebina samoqalaqo sazogadoebis Sesaxeb seqtoris SigniT, politikur sivrceSi ki, misi adgilis, rolis da problemebis Taobaze mimdinare msjelobebi.

18

konsultaciis da treningis centri 2010

korporatiuli filanTropia saqarTveloSi - pirveli nabijebi


nino beqiSvili

marTalia, qarTulma istoriulma mexsierebam mecxramete-meoce saukuneebis mijnis filanTropebisa da mecenatebis saxelebi Semogvinaxa, magram radgan Tavisufal bazars saqarTveloSi sul raRac ocwliani istoria aqvs, korporatiuli filanTropiis Tema CvenSi swored axla mkvidrdeba. jerjerobiT qarTuli kompaniebis socialuri pasuximgeblobis maRal standartebze saubari Wirs, magram, ukanasknel wlebSi am mimarTulebiT ramdenime pozitiuri nabiji gadaidga: erTi mxriv, saerTaSoriso da arasamTavrobo organizaciebis, maT Soris konsultaciis da treningis centris mier, meore mxriv ki, rogorc kvlevebic adasturebs1, msxvili bizneskompaniebi dainteresebulni arian, korporatiul socialur pasuxismgeblobas sistemurad miudgnen da gaiazron is, ara rogorc erTjeradi aqti, aramed, rogorc mdgradi procesi, romelic efuZneba da Tanabrad iTvaliswinebs mdgradi ganviTa-

Tbilisis msxvili biznesi da korporatiuli socialuri pasuxismgebloba, 2007. http://www.csrdg.ge/upload/editor/file/kvlevebi/ sots-pasuxismgebloba-2007-1.pdf.

konsultaciis da treningis centri 2010

19

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

rebis sam ZiriTad aspeqts _ ekonomikis ganviTarebas, socialur ganviTarebas da garemos dacvas. amgvarad, biznes saqmianoba ganixileba eTikuri faseulobebis, kanonTan Sesabamisobis, adamianebis, sazogadoebasa da garemoze zrunvis konteqstSi2. 2006 wlidan saqarTveloSi korporatiuli socialuri pasuxismgeblobis udidesi saerTaSoriso iniciativa gaeros globaluri SeTanxmeba ( UN Global Compact ) muSaobs, romelic msoflios 90 saxelmwifoSi 3 aTasze met kompanias aerTianebs. globaluri SeTanxmebis saqarTvelos qseli 32 kompanias, saganmanaTleblo dawesebulebasa da organizacias moicavs. globaluri SeTanxmebis egidiT pirveli forumi biznesis socialuri pasuximgeblobis Temaze 2007 wlis 22 oqtombers gaimarTa. 2009 wlis martSi gamarTul Sexvedraze Tormeti organizacia (gaeros ganviTarebis programa ( UNDP ); gaeros iniciativa `globaluri SeTanxmeba~; britaneTis sabWo; evraziis TanamSromlobis fondi; fondi `Ria sazogadoeba _ saqarTvelo~; saerTaSoriso savaWro palata; amerikis savaWro palata ( AmCham ); britanul-qarTuli savaWro palata; safrangeTis biznes sabWo _ saqarTvelo; saqarTvelos savaWro samrewvelo palata; saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri (CSRDG ) da saqarTvelos damsaqmebelTa asociacia) SeTanxmda, rom xels Seuwyoben saqarTveloSi korporatiuli socialuri pasuxismgelobis principebisa da praqtikis gavrcelebas da saqarTvelos biznespraqtikis dasavleTSi miRebul standartebTan harmonizacias. mniSvnelovania isic, Tu ra pozicia aqvs saxelmwifos, ramdenadaa misTvis prioritetuli socialuri da kulturis Temebi, ramdenad uwyobs xels kanonmdebloba biznesis socialuri pasuximgeblobis gazrdas. SeiZleba iTqvas, rom saqarTvelos xelisuflebas, romelic erTdroulad cdilobs, ukiduresad memarjvene poziciac SeanarCunos da Tan, saWiroebis mixedviT, socialur Temebzec gaamaxvilos yuradReba, am sakiTxebisadmi sakmaod qaoturi da arasistemuri midgoma aqvs, rac TavisTavad, biznesgaremozec aisaxeba da garkveulwilad, moqmedebs kidec biznesis socialuri pasuximgeblobis xarisxze. sazogadoeba mediiT, reklamebiTa da sxvadasxva gadacemebiT ZiriTadad, mxolod ramdenime bizneskompaniis da saqvelmoqmedo fondis saqmianobas ecnoba _ `jeoseli~, `Tibisi banki~, `magTi~, `aversi~ , `psp~da `fondi iavnana~, romelic Tanxebis mosaZieblad regularulad marTavs saqvelmoqmedo koncertebs cnobili musikosebis monawileobiT. am bolo dros teleeTeri, maT Soris sazogadoebriv arxzec, xSirad eTmoba telereklamebs, sadac mosaxleobas sxvadasxva eklesia-monastrebis mSeneblobisTvis fulis gadaricxvas sTxoven; ramdenime Tvea gadis gadacema `vis unda oci aTasis~ saqvelmoqedo versia, sadac cnobili adamianebi, maT Soris, saxelmwifo moRvaweebi da xandaxan, biznesmenebic, konkretuli adamianisTvis, xSirad misi sicocxlis gadasarCenad, agroveben Tanxebs. mediidan Cans, rom mxolod ramdenime bizneskompanias (`jeoseli~, `Tibisi banki~, `qarTu jgufi~, BP, `aversi~ da sxv.) aqvs winaswar gawerili socialur da kulturul proeqtebze dasaxarji Tanxebi. aRsaniSnavia isic, rom roca 2008 wlis agvistos omis Semdeg qveyanaSi aTasobiT devnili gaCnda, bizneskompaniebma sakmaod aqtiurad da moqnilad imoqmedes. magaliTad, `Tibisi bankma~ maSinve, 12 agvistos daarsa `Tibisi fondi~, romelis biujetic mogvianebiT 5 000 000 000 lariT ganisazRvra. fondi Tavidan devnilebis pirveladi saWiroebebis dasakmayofileblad muSaobda _ yvelaze aucilebeli sagnebiT amaragebda maT, Semdeg ki sofel werovanSi axali skola aSenda, romelsac banki dResac uwevs sponsorobas. `Tibisi banki~ afinansebs saqarTveloSi yvelaze prestiJul yovelwliur literaturul konkurss `sabas~, aqvs kulturuli memkvidreobis aRdgenis programebi da sxv. sazogadoeba met-naklebad informirebulia `qarTu jgufis~ moRvaweobis Sesaxebac, romelic gansakuTrebiT amaxvilebs yuradRebas kulturul proeqtebze; misi sponsorobiT moxerxda TbilisSi ramdenime mniSvnelovani Senobis reabilitacia. sazogadoeba met-naklebad aseve informirebulia `jeoselis~, `briTiS petroleumis~ (BP), `aversis~ da sxva ramdenime kompaniis saqvelmoqmedo saqmianobis Sesaxeb.

iqve. gv. 9

20

konsultaciis da treningis centri 2010

n. beqiSvili

qarTveli biznesmenebi aqtiurad monawileoben eklesia-monastrebis mSeneblobaSi mTeli qveynis masStabiT da albaT, saqarTveloSi arc arsebobs ase Tu ise warmatebuli kompania, romelsac Tavisi wvlili ar hqondes Setanili am saqmeSi. Tumca, rac Seexeba zogadad, kulturas da gansakuTrebiT, Tanamedrove xelovnebas, aq qarTuli biznesis monawileoba mwiria. es sfero qarTvel biznesmenebs naklebad ainteresebT. amasTanave, qarTuli arasamTavrobo da sazogadoebrivi organizaciebi, romlebic socialurad daucveli konkretuli jgufebis dasaxmareblad muSaoben, metwilad ucxouri wyaroebidan finansdeba. metic, maT sakmaod uWirT qarTul biznesTan urTierTobis damyareba _ xSirad maTi Txovna upasuxod rCeba. amitom cdiloben, saxsrebi isev ucxouri fondebidan moiZion. Freedom House-s 2009 wlis angariSSi saubaria imaze, rom `qveyanaSi dafinansebis adgilobrivi wyaroebi isev SezRudulia. ramdenime qarTulma bizneskompaniam daaarsa fondebi, magram isini qvelmoqmedebaze arian orientirebulni da nakleb yuradRebas iCenen samoqalaqo seqtoris mimarT. filanTropiis bazari saqarTvelos marTlmadidebel eklesias aqvs monopolizebuli, romelic saxelmwifo da kerZo fondebis mTavari momxmarebelia da socialurad daucvel mosaxleobas saqvelmoqmedo aqciebiT exmareba.3 asociacia `anika~ SezRuduli SesaZleblobis mqone bavSvebTan muSaobs. misi damfuZnebeli irina inasariZe ambobs, rom mxolod erTaderTxel, isic piradi nacnobobiT moaxerxa biznesisgan daxmarebis miReba: `SeiZleba, saqarTveloSi arsebul yvela bizness hqondes aRebuli raRac socialuri pasuximgebloba, magram amis afiSireba ar xdeba. Tumca, is, rom Cvennair organizacias romelime biznesmeni uwevdes sponsorobas da mniSvnelovan Tanxas xarjavdes, namdvilad ar gamigia. xSirad, rodesac mivdivarT biznesmenebTan, gveubnebian, rom viRac sxvas ukve exmarebian. bevri kompaniisTvis gagvigzavnia werili, erTxel meorad avejs viTxovdiT da isic ki ver miviReT.~ koalicia `Sinmovlis~ aRmasrulebeli direqtoris uCa vaxanias TqmiT, maT jerjerobiT qarTveli biznesmenebisTvis ar miumarTavT. aqamde ucxouri fondebi afinansebdnen, axla ki saxelmwifom aiRo valdebuleba da 2011 wlidan umweo avadmyofebis Sinmovlas mTlianad daafinansebs. `Cveni pacientebis 85% mTel msoflioSic da Cveni kvlevebiTac xandazmuli adamianebi arian. samwuxarod, xandazmuli adamiani aravis ainteresebs. es rom iyos bavSvebi, an raime sxva jgufi, kidev SegveZlo raime gvecada, moxucs rom vinmem raime misces, es Cveni gamocdilebiT, praqtikulad gamoricxulia. es ukve mTlianad kulturis problemaa da sazogadoebis ganviTarebis pirdapiri testia~, _ ambobs uCa vaxania. `leikemiiT daavadebuli bavSvebisTvis daxmarebis saerTaSoriso asociacia~ 2000 wlidan funqcionirebs da iaSvilis saxelobis klinikaSi arsebul onko-hematologiuri ganyofilebis pacientebs emsaxureba. holandiuri saerTaSoriso donori organizaciis CordAid-is4 dafinansebiT maT e.w. `mSobelTa saxli~ aaSenes, sadac regionebidan Camosuli patara pacientebi mSoblebTan erTad im dros rCebian, roca maT klinikidan droebiT gamoweren xolme. asociaciis prezidentis, marika Sengelias TqmiT, `kordaids~ swored treningisa da konsultaciis centris saSulebiT daukavSirdnen. Tumca, `mSobelTa saxls~ qarTul biznesTan saqmiani urTierToba jer ar hqonia. erTaderTi, `Telasisgan~ eleqtroenergia Tebervlamde ufasod miiRes. miuxedavad Txovnisa, `yastranzgazma~ asociacia socialur tarifze ar gadaiyvana da gazis gadasaxads isini Cveulebrivi, komerciuli tarifiT ixdian. `gvinda raime saxis saRamos mowyoba, rom qarTvel bizneskompaniebs gavacnoT Cveni saqmianobis Sesaxeb, Tumca, jerjerobiT, am RonisZiebis fuli gvaqvs mosaZiebeli~. dRes saqarTveloSi swored saqvelmoqmedo saRamos mowyoba iTvleba Tanxebis mosaZiebel yvelaze efeqtur saSualebad. saqvelmoqmedo fondi `iavnana~ swored am gziT axerxebs Tavisi saqmianobisTvis saWiro Tanxebis Sovnas. cxadia, aq ganmsazRvrel rols fondis damaarseblis paata burWulaZis avtoriteti da misi piradi kontaqtebi TamaSobs. organizacia `bavSvi da garemo~ 1995 wels daarsda da socialurad daucvel, kerZod, quCisa da riskis jgufis bavSvebTan muSaobs. saRamos mizani, romelic am bavSvebis dasaxmareblad
3 4

angariSi saqarTvlos Sesaxeb/ Freedom in the World, Freedom House 2010. `solidaroba~ 37, gv. 105. CordAid _ holandiuri humanitaruli fondi, romelic msoflios 36 qveyanaSi moRvaweobs.

konsultaciis da treningis centri 2010

21

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

organizaciam gamarTa, maTi reabilitaciisTvis saWiro saxsrebis moZieba gaxldaT. saqvelmoqmedo saRamo `qorTiard mariotSi~ gaimarTa, `Semovida 30779 lari, treningisa da konsultaciis centris mier grantis saxiT gadmocemuli 6867laris CaTvliT. Tanxa Semovida saRamoze dasaswrebi bileTebis, latariis bileTebis da qarTvel mxatvarTa namuSevrebis gayidvis meSveobiT~, _ ambobs nana iaSvili. qarTul biznesTan urTierTobis sirTuleebze saubrobs pirveli qarTuli hosfisis5 damfuZnebels rema RvamiCavac. hosfisi onkologiur saavadmyofosTan funqcionirebs da ZiriTadad, ucxouri fondebidan finansdeba. Tumca, ramdenime qarTulma bizneskompaniamac gauwia daxmareba. aRsaniSnavia isic, rom hosfisSi ramdenime wlis manZilze eqTnad muSaobda saqarTvelos prezdentis meuRle sandra rulovsi, rac misi mxridan namdvilad iyo qvelmoqmedeba, sazogadoebisTvis ki _ kargi magaliTi. `koalicia damoukidebeli cxovrebisTvis~ gamgeobis Tavmjdomare, gia ZnelaZe saubrobs imaze, rom qarTvel biznesmenebi naklebad interesdebian SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebis problemebiT: `miuxedavad imisa, rom `jeoselma~ da Tbilisis aeroportma daasaqmes SezRuduli SesaZleblobis mqone pirebi, biznesis monawileoba Cven saqmianobaSi minimaluria, biznesi ar aris informirebuli. swored amitomaa, biznesi invalidobis mqone adamianebs ar ganixilavs, rogorc klientebs da arc socialur pasuxismgeblobas inawilebs. magaliTad, TbilisSi TiTqmis arc erT banks, afTiaqs, maRziebis umetesobas, restoranebs ara aqvs adaptirebuli arqiteqtura etliT mosargebleebisTvis, amiT isini Cveni saxiT klientebs kargaven, dasaqmebaze aRarafers vambob. yovel wels 14 ivniss Seraton metexi palasSi vawyobT SezRuduli SesaZleblobebis mqone adamianebis namuSevrebis gamofena-gayidvas, sadac biznesmenebi, garda `jeoselisa~, ubralod, ar modian.~ ukve ramdenime welia korporaciuli socialuri pasuximgeblobis Temaze muSaobs konsultaciisa da treningis centri, sadac 2010 wlis 14 maiss gaimarTa erTdRiani seminari korporaciuli filanTropiis Temaze. bratislavis `filanTropiis centris~ aRmasrulebelma direqtorma, slovakma mecnierma boris streCanskim isaubra aRmosavleT evropaSi korporatiuli filanTropiis ganviTarebaze, biznesisa da sazogadoebrivi organizaciebis urTierTobebis modelebsa da im faqtorebze, romlebic zegavlenas axdens biznesis socialuri pasuximgeblobaze. seminars eswrebodnen `Tibisi bankis~, `liberTi bankis~, `saqarTvelos bankis~, `jeoselis~, `bilainis~, `aversis~, `psp-s~, `visolis~, imedi L-is, aldagi bisiaisa da sxva kompaniebis warmomadgenlebi. seminarSi monawileoba miiRes fond `Ria sazogadoeba _ saqarTvelos~ TanamSromlebmac. 2010 wlis 6 ivliss da 16 seqtembers konsultaciis da treningis centrma gamarTa Sexvedrebi bizneskompaniebis warmomadgenlebisTvis. maT saSualeba hqondaT, erTmaneTisTvis moesminaT da socialuri pasuxismgeblobis sferoSi gamocdileba gaeziarebinaT. moxsenebebi waikiTxes `Tibisi bankis~, da BP-is da `visolis~ warmoamdgenlebma. amgvari Sexvedrebi momavalSic gagrZeldeba. saqarTveloSi biznesis socialuri pasuximgeblobisa da sazogadoebrivi organizaciebis biznesTan muSaobis gamocdilebis Sesaswavlad konsultaciisa da treningis centrma `ei-si-Ti kvlevas~ `donaciis moZiebisa da gacemis praqtikis kvleva~ daukveTa, romelic 2009 wlis Tebervalsa da martSi ganxorcielda. kvlevis ZiriTadi mizani finansuri resursebis gacemasTan, kerZod socialuri, saganmanaTleblo da kulturuli sferoebis dafinansebasTan dakavSirebiT bizneskompaniebis gamocdilebis Seswavla iyo, da aseve _ donaciebis moZiebis kuTxiT sazogadoebrivi organizaciebis gamocdilebis kvleva. kvleva miznad isaxavda, erTi mxriv, moexdina bizneskompaniebis finansuri resursebis gacemis strategiis analizi, Seeswavla sazogadoebrivi organizaciebis mimarT bizneskompaniebis damokidebuleba, maTTan TanamSroblobis gamocdileba da Seefasebina socialur, saganmanaTleblo da kulturul sferoze finansuri resursebis gacemis samomavlo perspeqtivebi. meore mxriv ki _ Seeswavla sazogadoebrivi organizaciebis biznesidan da sazogadoebidan finansuri resursebis
5

samedicino dawesebuleba, sadac uimedo, ZiriTadad, onkologiuri avadmyofebs uvlian.

22

konsultaciis da treningis centri 2010

n. beqiSvili

moZiebis praqtika, ganesazRvra biznesidan da sazogadoebidan finansuri resursebis moZiebisTvis saWiro unar-Cvevebi da gamoekveTa biznesTan da sazogadoebasTan komunikaciis yvelaze efeqtiani strategia. kvlevam cxadad asaxa is realoba, romelic saqarTveloSi SeuiaraRebeli TvaliTac Cans: bizneskompaniebis did nawils jer kargad ara aqvs gacnobierebuli socialuri pasuximgebloba, sazogadoebrivi organizaciebi ki kargad ver floben im meqanizmebs, romeliTac bizneskompaniebisagan saxsrebis mozidvas SeZleben. biznesisTvis socialur, saganmanaTleblo da kulturul sferoebze finansuri resursebis gacemis motivi umetes SemTxvevaSi kompaniis cnobadobis gazrda da misTvis pozitiuri imijis Seqmnaa. bizneskompaniebi socialuri, saganmanaTleblo da kulturuli sferoebis dafinansebas, ZiriTadad, sponsorobis an socialuri pasuxismgeblobis saxeliT axorcieleben. aRsaniSnavia, rom bizneskompaniebis warmomadgenlebi sponsorobas aqtiur marketingad moiazreben, maSin rodesac socialuri pasuxismgeblobis farglebSi ganxorcielebul proeqtebs naklebad ganixilaven marketingul aqtivobad. gamovlinda finansuri resursebis gacemis menejmentis sami ZiriTadi saxeoba: finansuri resursebis gacema xdeba an kompaniis Sida resursebiT, an kompaniasTan arsebuli fondis meSveobiT anda socialuri partniorobis modelis gamoyenebiT. rogorc wesi, kompaniebi Tanxebs erT-erTi modelis gamoyenebiT gascemen. Tumca, zogierTi bizneskompania arCeuli sqemis miuxedavad uSvebs gamonakliss da alternativad sxva modelebsac iyenebs. bizneskompaniebs winaswar aqvT gawerili biujeti rogorc sponsorobisTvis, ise socialuri pasuxismgeblobisaTvis da gamoyofili aqvT prioritetuli sferoebi. Tumca, kompaniam SeiZleba prioritetad qveyanaSi politikurad Tu socialurad aqtualuri sakiTxi SearCios. raime aqtualuri sakiTxis gamoCenis SemTxvevaSi kompaniebs aqvT potenciali, winaswar gaweril strategias gadaxedon da spontanurad gaCenili da aqtualuri Tematikis mqone proeqti daafinanson. Tumca, gamokiTxul bizneskompaniebs sazogadoebriv organizaciebTan TanamSromlobis sakmaod mwiri gamocdileba aqvT. Sesabamisad, naklebad icnoben maT specifikas da naklebad SeuZliaT, zogadad, sazogadoebrivi seqtoris saqmianobis obieqturi Sefaseba. kvlevis Sedegad ar gamovlinda socialuri partniorobis naklovanebebi. amitomac, SeiZleba iTqvas, rom biznesis socialuri partniorobis kuTxiT pasiuroba gamowveuli ar aris sazogadoebriv organizaciebTan TanamSromlobis negatiuri gamocdilebiT (magaliTad, romelime sazogadoebrivi organizaciis cudi muSaobiT). kompaniebi sazogadoebriv organizaciebs ar mimarTaven ubralod imitom, rom kompaniis SigniT aqvT awyobili finansuri resursebis gacemis sistema, romelic maTTvis ufro komfortulia. socialuri, kulturuli da saganmanaTleblo programebis dafinanseba kompaniam SeiZleba ganaxorcielos rogorc sponsorobis, ise socialuri pasuxismgeblobis farglebSi. miuxedavad imisa, rom resursebis gacemis sqemebi mniSvnelovnad ar gansxvavdeba erTmaneTisgan, gansxvavebuli am ori cnebis Sinaarsi da maTi afiSirebis xarisxia. socialuri pasuxismgeblobis farglebSi ganxorcielebuli aqtivobebis TviTmizans ar warmoadgens kompaniis reklama da maTi afiSireba ufro SezRudulad xdeba. sponsorobis SemTxvevaSi ki kompaniis ZiriTadi mizani sakuTari saqmianobis reklamirebaa. amave dros, ama Tu im proeqtis dafinanseba SeiZleba, biznesis warmatebulad funqcionirebas uwyobdes xels, magaliTad, aumjobesebdes kompaniis samuSao garemos. `kompaniis politikaSi Sedis pasuxismgeblobiT moekidos im qveynis mosaxleobas, sadac muSaobs da Tavisi Semosavlis nawili qveynis keTildRobas moaxmaros, rac ufro ganviTarebulia qveyana, miT ufro advilia muSaoba. maTTvis xelSewyoba aumjobesebs samuSao garemos. Cvenc yovelTvis gvinda, rom Cvens saqmianobasac moutanos raRac sargebloba am proeqtebma.~ [bizneskompania] aRsaniSnavia, rom finansuri resursebis gacemis TvalsazrisiT arsebobs gansxvaveba qarTul da saqarTveloSi arsebul saerTaSoriso kompaniebs Soris. finansuri resursebis gacemis menejmenti saerTaSoriso kompaniebs ufro metad struqturizebuli da winaswar gawerili aqvT. Tumca, msgavsi tendencia qarTuli bizneskompaniebis SemTxvevaSic SeimCneva, rasac xSi-

konsultaciis da treningis centri 2010

23

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

rad qarTul kompaniebSi ucxouri investiciis arseboba da Sesabamisad, menejmentSi ucxouri mxaris CarTuloba gansazRvravs. kvlevaSi monawile sazogadoebriv organizaciebs, mcire gamonaklisis garda, ar aqvT biznesidan da sazogadoebidan finansuri resursebis moZiebis didi gamocdileba. kvlevam aCvena isic, rom yvelaze efeqturad muSaobs sazogadoebidan finansuri resursebis moZiebis iseTi meqanizmebi, rogorebicaa farTomasStabiani saqvelmoqmedo RonisZiebebis organizeba, saqvelmoqmedo saRamoebis/miRebebis organizeba, Semowirulobis yuTebis ganTavseba, satelefono zarebis Setyobinebebis, onlain gadaricxvebis da plastikuri baraTis mudmivi davalebis sistemebis Seqmna. sazogadoebrivi organizaciebis gamocdilebaze dayrdnobiT SeiZleba gamoiyos biznesidan finansuri resursebis moZiebis xelisSemwyobi faqtorebi: gavleniani nacnobebis/pirovnebis avtoriteti; sazogadoebrivi organizaciis maRali cnobadoba da pozitiuri imiji; bizneskompaniis ucxouri menejmenti da Tavad sazogadoebrivi organizaciis masStaburoba. kvlevam gamoavlina finansuri resursebis moZiebis xelisSemSleli faqtorebic: bizneskompaniebTan komunikaciis damyarebis sirTule (kvlevis zogierTi monawilis azriT, piradi kontaqtebis ararsebobis SemTxvevaSi msgavsi Sexvedris organizeba saerTod SeuZlebelia); qarTuli biznesseqtoris samoqalaqo cnobierebis dabali done; biznesis sazogadoebrivi seqtorisadmi arasando damokidebuleba; Sesabamisi sakanonmdeblo bazis ararseboba; finansuri krizisis gavleniT kompaniebis marketinguli biujetebis Semcireba. zogierTi faqtori Tavad resursebis moZiebis process ukavSirdeba, zogi _ zogad politikur, ekonomikur Tu sakanonmdeblo viTarebas. kvlevis monawileebis SefasebiT, problemas qmnis Tavad bizneskompaniebis gaumarTavi Sida komunikaciac. swored es faqtori uqmnis sazogadoebriv organizaciebs sirTules ara marto proeqtis SeTavazebis, aramed damtkicebuli proeqtis ganxorcielebis procesSic. finansuri resursebis moZiebis efeqtiani strategiis dagegmvisa da ganxorcielebisTvis saWiroa organizacia gamoirCeodes maRali cnobadobiT, gamWvirvale saqmianobiTa da sandoobiT, unda hqondes arsebobis xangrZlivi istoria da Sesabamisad, farTo gamocdilebac. mniSvnelovan rols TamaSobs potenciur donorebTan komunikaciis procesis swori dagegmva, rac bizneskompaniis prioritetebis Sesaxeb informaciis moZiebas da kompaniasTan piradi kontaqtis damyarebas gulisxmobs. aseve, ganmsazRvrelia saproeqto winadadebis adekvaturi Sinaarsisa da miwodebis formebis gansazRvra. finansuri resursebis moZiebis mTavari xelisSemSleli faqtori sazogadoebrivi seqtorisadmi undoblobaa, rac zogierTi respondentis azriT, sazogadoebriv seqtorTan negatiuri TanamSromlobis gamocdilebiT SeiZleba iyos gamowveuli. magram arsebobs gamonaklisebic. warmatebuli sazogadoebrivi organizaciis gamocdileba aCvenebs, rom biznesTan intensiuri muSaobis Sedegad SesaZlebelia maTi ndobis mopoveba da sazogadoebriv seqtorTan dakavSirebuli negatiuri stereotipebis gaqarwyleba. biznesis mxridan finansuri resursebis gacemis mniSvnelovan Semaferxebel faqtorad Sesabamisi sakanonmdeblo bazis ararseboba ganixileba. dResdReobiT saqarTvelos sagadasaxado kodeqsiT gaTvaliswinebuli SeRavaTebi6 ar warmoadgens biznesis mniSvnelovan motivators. bizneskompaniebis mxolod garkveuli nawili aris nawilobriv informirebuli sagadasaxado kodeqsiT gaTvaliswinebuli SeRavaTebis Sesaxeb. sazogadoebrivi organizaciebis warmomadgenlebis mosazrebebi sagadasaxado kodeqsis aRniSnul muxlTan dakavSirebiT araerTgvarovania. zogierTi sazogadoebrivi organizaciis warmomadgeneli miiCnevs, rom es SeRavaTebi biznesis motivaciis amaRlebas uwyobs xels, xolo zogierTi Tvlis, rom isini sakmaod mcirea da Sesabamisad, mcirea misi efeqtic.
6

muxli 186. saqvelmoqmedo organizaciebze gacemuli Sewirulobis Tanxis gamoqviTva. erToblivi Semosavlidan gamoiqviTeba sawarmos mier saqvelmoqmedo organizaciebze gacemuli Sewirulobis nawili, magram araumetes erToblivi Semosavlidan am kodeqsiT gaTvaliswinebuli gamoqviTvebis (am muxliT gaTvaliswinebuli gamoqviTvebis gareSe) Semdeg darCenili 8 procentisa. http://www.parliament.ge/_special/kan/files/352.pdf. nanaxia 8.11.2010.

24

konsultaciis da treningis centri 2010

n. beqiSvili

mudmivad moqmedi faqtorebis garda, kvlevis monawileebis mier dasaxelda iseTi xelisSemSleli faqtorebic, romlebic Tanamedrove ekonomikuri viTarebiTaa ganpirobebuli. 2008 wlis ekonomikuri krizisis Semdeg kompaniebis marketinguli da piaris biujetebi mniSvnelovnad Semcirebulia. amave dros, kompaniebi meti sifrTxiliT ekidebian aRniSnuli biujetebidan resursebis gacemas, ramac SesaZloa, ufro rTuli gaxados biznesidan finansuri resursebis moZieba. sazogadoebrivi organizaciebis gamoTqmul mosazrebebze dayrdnobiT SeiZleba iTqvas, rom mosalodnelia, momavalSi sazogadoebriv seqtorSi finansuri resursebis danaklisi Seiqmnas. cnobilia, rom ramdenime saerTaSoriso organizacia, romelic sakmaod aqtiurad muSaobda saqarTveloSi, dafinansebis programebis SeCerebas apirebs. swored arsebuli viTarebis gaTvaliswinebiT Tavad sazogadoebrivi organizaciebi acnobiereben biznesis am mimarTulebiT gaaqtiurebis saWiroebas. Tumca, aseve unda aRiniSnos, rom zogierTi sazogadoebrivi organizacia momavalSi saxelmwofo dafinansebis perspeqtivasac xedavs da am mimarTulebiT apirebs muSaobas. ar aris gasakviri, rom biznesis mzaobis ganxilvisas sazogadoebrivi organizaciebis da bizneskompaniebis Sefasebebi urTierTgamomricxavia. pirvelni socialuri, kulturuli Tu saganmanaTleblo proeqtebis dafinansebis mimarTulebiT biznes seqtoris aqtiurobas usvamen xazs, meoreni ki aRniSnaven, rom biznesis mzaoba, monawileoba miiRos amgvari proeqtebis dafinansebaSi, sakmaod dabalia. kvlevaSi monawile kompaniebis SefasebiT maTi samomavlo perspeqtivebi metwilad qveynis ekonomikur mdgomareobaze iqneba damokidebuli, romelic msoflio ekonomikuri krizisis gavleniT dRes SedarebiT arastabilur viTarebaSia. Tanamedrove msoflioSi socialuri pasuxismgebloba biznesis umniSvnelovanes komponentad ganixileba, romlis gareSec warmoudgenelia ekonomikis ganviTareba. marTalia, socialuri pasuximgeblobis farglebSi biznesmenebs Tanxebis gaReba uwevT, magram sabolood, amgvari saqmianoba kompaniis imijze dadebiTad moqmedebs da garkveulwilad, warmatebis sawindaricaa. Tuki saqarTvelo droulad moaxerxebs ekonomikuri krizisis daZlevas da saxelmwifo xels Seuwyobs biznesgaremos ganviTarebas, mosalodnelia, rom qarTuli kompaniebi ufro da ufro Tamamad moekidebian donaciebis gacemas.

konsultaciis da treningis centri 2010

25

rogor vamuSaoT qselebi?


ian voriseki
nino danelias, lela gafrindaSvilis, uCa vaxanias monawileobiT

wlebis ganmavlobaSi, sxvadasxva situaciebsa da viTarebaSi qselebisa da qseluri muSaobis Sesaxeb imdeni ram Tqmula, rom es terminebic da qselebis funqciebic, savaraudod, gasagebi unda iyos. magram ase ar aris. ukve didi xania, es terminebi sxvadasxva adamianebisa da jgufebis mier bevrnairi situaciis aRsawerad gamoiyeneba, rac dabneulobasa da gaurkvevlobas, ara marto qseluri muSaobisa da qselebis principis, aramed maTi funqcionirebis gagebis TvalsazrisiTac iwvevs. statiaSi SevecdebiT met-naklebad naTeli movfinoT am sakiTxs, gansakuTrebiT _ arasamTavrobo organizaciebTan mimarTebaSi. garda amisa, mimovixilavT ramdenime qselis muSaobas, raTa ukeT davinaxoT, Tu ratom aris zogierTi qseli warmatebuli, xolo sxvebs ki araferi gamosdiT. terminebi qseli da qseluri muSaoba, Tavdapirveli da pirdapiri mniSvnelobiT Zafebis, Tokebis, mavTulebis an kabelebis qselis saxiT dakavSirebas niSnavs. socialuri qseli, Cveulebriv, adamianTa araformalurad dakavSirebuli jgufi an socialuri struqturaa, ro-

26

konsultaciis da treningis centri 2010

i. voriseki

melic individebisgan an organizaciebisagan Sedgeba. maT kvanZebi~ ewodebaT da erTmaneTs urTierTobis erTi an ramdenime konkretuli saxiT ukavSirdebian, magaliTad, megobrobiT, naTesaobiT, saerTo interesebiT, finansuri gacvla-gamocvliT, antipaTiiT, SexedulebebiT, codniT an prestiJiT. Tavad zmna _ qseluri muSaoba qsovis~ process asaxavs, romlis Sedegic qselis Seqmnaa. radgan adamiani mainc socialuri cxovelia~, romelsac izolaciaSi cxovreba ar SeuZlia, qseluri muSaoba, SeiZleba, bunebrivi ara, magram mainc, aucilebeli procesia. zemoT aRwerili (socialuri) materia, garemoebebis Sesabamisad, SeiZleba rogorc Zalian myife, aseve Zalian mWidrod SeerTebuli iyos. erT-erTi yvelaze Tavisufali da yvelaze cnobili socialuri qseli Facebook-ia. Tumca, Facebook-i da msgavsi internet-qselebi aerTianebs individebs da ara jgufebsa an organizaciebs, amitom maT aq ar mimovixilavT. statia arasamTavrobo organizaciaTa qselebs Seexeba. termini qseli~ da misi funqcia arc internetSi dabadebula da arc arasamTavrobo organizaciebs SeuqmiaT. is jer kidev antikuri xanaSi sxvadasxva saxeliT arsebobda da dRemdea SemorCenili, magaliTad sabWos~ saxiT. saxelwodebebs, romlebic qsels aRweren, farTo speqtri aqvT da xSirad formalizaciis xarisxs aCveneben. yvelaze martivi qseli araoficialuria da komunikaciiT da monawileTa Soris informaciis gacvliT Semoifargleba. mis monawileebs wevrebsac ki ver vuwodebT, radganac, ar arsebobs arc zogadi struqtura, arc komunikaciisaTvis gankuTvnili centri da informaciac erT adgilas ar grovdeba. berZnebsa da romaelebze Tu ar visaubrebT (magaliTad, romael moqalaqeTa forumi Cveni welTaRicxvis dasawyisSi), Tanamedroveobis erTerTi yvelaze adreuli qselis magaliTi radio-qselebi gaxldaT, romelTa mizanic adgilobrivi dafarvis zonis nacionaluramde ganvrcoba iyo. amas moyva bevri sxva qseli, romelTa ganviTarebasac xeli Seuwyo internetma _ yvelaze didma qselma msoflioSi. araoficialuri qselis yvelaze damaxasaTebeli niSani isaa, rom monawile jgufebi sruliad Tavisufalni arian. isini Tavisuflad iReben gadawyvetilebebs, Tu ra formiT surT monawileoba. maT nebismier dros SeuZliaT datovon qseli yovelgvari axsna-ganmartebis an mizezis axsnis gareSe. es yvelasaTvis Ria da Tavisufali~ qselia. es Tavisufleba momxibvlelia da mraval adamians izidavs, Tumca, amasTanave myifea da arastabiluri. TiToeuli monawilisaTvis Sedegic Zalian gansxvavebulia _ bevris ramis Sematebidan _ imedgacruebamde. radganac iseTi adamianuri kapitali, rogoricaa gaziarebuli codna da gamocdileba arsad grovdeba, is pirdapiri gagebiT gabneulia nawilakebad monawile jgufebs Soris. aseTi qselebi mravlad gvxvdeba arasamTavrobo organizaciebs Soris, gansakuTrebiT saerTaSoriso doneze: qalTa saerTaSoriso qselebi, adamianis uflebebis qselebi, JurnalistTa qselebi, konfliqtebis prevenciis qselebi, religiaTa Soris dialogis qselebi da sxva.

qselebis tipebi
is, rac formaluri qselis farglebs miRmaa, anu qselis Semdgomi ganviTareba specializaciis da formalizaciis ufro nakleb an met xarisxs gulisxmobs. uecrad qseli ukve yvelasaTvis Ria da Tavisufali~ aRaraa da monawileebisagan, ufro sworad, wevrebisagan garkveul motivaciasa da valdebulebebs iTxovs. Cndeba kiTxva: ratom unda gascildes romelime jgufi an organizacia Tavisufali qseluri muSaobis farglebs? amas SeiZleba, bevri mizezi hqondes, magram es mizezebi calkeuli organizaciisaTvis, maTi interesidan da molodinidan gamomdinare gansxvavdeba. qselis ufro formaluri tipis Seqmnis mizani SeiZleba Sejamdes sami ZiriTadi saTauris qveS, sadac aqcenti keTdeba sityvaze saerTo: 1. saerTo safrTxe 2. saerTo SesaZlebloba 3. saerTo amocana (amocanebi)

konsultaciis da treningis centri 2010

27

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

organizaciebma SeiZleba ufro mWidro TanamSromloba saerTo safrTxis gamo gadawyviton _ es safrTxe SeiZleba savaraudo an sulac, realuri iyos. saqarTveloSi SevardanaZis prezidentobis dasasrulisaTvis swored amgvari situacia Seiqmna, roca bevri arasamTavrobo organizacia reJimis aqtiur mowinaaRmdeged iqca. SemuSavda axali kanonebi da wesebi, raTa SezRuduliyo arasamTavroboTa saqmianoba, gavlena da efeqturoba. sabednierod, reJimi manam daiSala, sanam am kanonebis miReba da ganxorcieleba gaxdeboda SesaZlebeli. ruseTSi, aseTive SiSis gamo kidev ufro mkacri represiuli zomebi miiRes, romlebic dResac ZalaSia. aRmosavleT evropis farglebs gareTac bevri magaliTia imisa, Tu rogor moqmedeben represiuli reJimebi arasamTavrobo organizaciebis winaaRmdeg. saerTo safrTxis winaSe Zalebis gaerTianebis strategia aseve xSirad gamoiyeneba finansuri mizezebiTac, magaliTad maSin, roca donoris daintereseba garkveuli qveyniT an seqtoriT mcirdeba. mcirdeba maT mier gamoyofili Tanxebic, Tumca, SeiZleba, donorisTvis mTavari mizezi isev politikuri iyos. saqarTveloSi amis magaliTia Cordaid, holandiuri kaTolikuri ganviTarebis saagento, romelmac aq arasamTavrobo seqtorSi 10 weliwadze meti xnis manZilze mniSvnelovani investireba ganaxorciela, magram 2008 wels uecrad gadawyvita, SeeCerebina muSaoba da amjerad ukve aRmosavleT evropaSi daefinansebina proeqtebi. aseve, Tanxebi gaezarda sakuTari proeqtisaTvis afrikaSi, im motiviT, rom principi _ `meti, vidre igive~ amjerad mainc iqneboda efeqturi. amgvari gamocdilebis Semdeg ramdenime qarTulma arasamTavrobo organizaciam gaaerTiana Zalisxmeva, raTa muSaobis gagrZeleba SeZlebodaT da daculni yofiliyvnen. maTi mTavari mizani efeqturobs SenarCuneba da sakuTari Tavis gadarCena iyo. arasamTavroboTa stimulirebas, rogorc Riad, aseve dafarulad, xSirad donorebi axdenen, romlebsac imedi aqvT, rom am procesSi Tanxebs dazogaven da Tanac, erTad muSaoba ufro efeqturi iqneba. Tumca, aseT dros Sedegebi xSirad imedgacruebas iwvevs, radgan arasamTavrobo organizaciebis mier safrTxis safuZvelze Seqmnili~ qselis upirvelesi mizani meti efeqturoba ki ara, TiToeuli wevris gadarCenaa. ra Tqma unda, aris ufro Rrma mizezebic imisa, Tu ratom ver muSaobs aseTi qselebi efeqturad _ Sida mizezebi, romlebsac mogvianebiT ganvixilavT. amgvari qselebis warumateblobis mTavari mizezebi ormagia: araswori molodini donorTa mxridan (ufro meti efeqturoba), da rac ufro mniSvnelovania, TanamSromlobis droebiTi xasiaTi: wevrTa Soris erTianobis mTavari mamoZravebeli (`damakavSirebeli webo~) safrTxea da rodesac es safrTxe qreba, webo iSleba da iSleba qselic. sakmarisia, SevideT internetSi da vnaxoT, Tu ramdeni qselia aqtiuri, maT Sesaxeb bolodroindeli monacemebis mopovebis an dakavSirebis mcdelobis gziT, rom naTeli xdeba _ maTi umravlesoba ubralod carieli safosto yuTia. es ar niSnavs, rom safrTxis safuZvelze Seqmnili~ qselebisaTvis sazogadoebaSi adgili ar arsebobs, ubralod maTi mizani droebiTia da Sesabamisad, maTi sicocxlis xangrZlivobac _ SezRuduli.

organizaciebma SeiZleba mWidro TanamSromloba maSin gadawyviton, roca amis Sansi an SesaZlebloba eZlevaT. amis tipuri magaliTia romelime axali kanonis an sakanonmdeblo cvlilebis lobireba mTavrobasTan an sxva struqturebTan. aseT dros xelisufleba ufro Riaa arasamTavroboTa mimarT. aq ZiriTadi varaudi aseTia: erTad Cven ufro Zlierni varT~. Cndeba damatebiT SesaZleblobebic _ maRldeba avtoriteti, SesaZlebeli xdeba konferenciebze an sazRvargareT saswavleblad wasvla da mTavrobis da donorebis mxridan ufro meti yuradRebis (aseve Tanxebis) mozidva. politikis an strategiis formulirebisas, mTavrobebi zogjer (magram samwuxarod, xSirad ara) arasamTavrobo organizaciebs jgufis statusiT (rasac zogjer ewodeba komisia, sabWo an mrCevelTa sabWo) sTxoven daxmarebas, _ aseTi SemoTavazeba xelidan gasaSvebi ar aris. politikuri da bunebrivi katastrofebic kidev erTi SesaZleblobaa TanamSromlobisTvis. magaliTad, 2008 wels, saqarTveloSi ruseTis SemoWris Semdeg, humanitaruli krizisis dasaZlevad samTavrobo da arasamTavrobo struqturebis Zlieri qseli Seiqmna, daxmareba ufro swrafi da adekvaturi gaxda da naklebi resursebic daixarja. Tumca, amave dros, maSin yvela avtoritetulma saerTaSoriso organizaciam sakuTari

28

konsultaciis da treningis centri 2010

i. voriseki

qseli Seqmna. TiTqmis yoveli dRis bolos sadme imarTeboda `sakoordinacio Sexvedra~, rac namdvilad drois tyuilad xarjva iyo maSin, roca iZulebiT gadaadgilebul pirebs saswrafod WirdebodaT TavSesafari da sakvebi. msgavsi ram vnaxe kosovoSi _ 1999 wlis omis Semdeg, TurqeTSi _ 1999 agvistos miwisZvris Semdeg da filipinebze _ 1984 vulkan maionis amofrqvevis Semdeg. ra Tqma unda, koordinacia saWiroa, miT ufro ubedurebis dros, magram aseTi Sexvedrebis monawileebs, gansakuTrebiT ki organizatorebs, ar unda daaviwydeT mTavari mizani. qselur muSaobas mxolod qseluri muSaobisTvis Sedegi ar moaqvs. am dros swored procesi xdeba TviTmizani, imis nacvlad, rom efeqturi da swrafi Sedegi miviRoT. safrTxis da SesaZleblobebis safuZvelze Seqmnili qselebi erTmaneTs da ara marto katastrofebis dros ukavSirdeba. donorTa mier procesidan gasvla an Semcirebuli dafinanseba (safrTxe) xSirad emTxveva imave donoris mier xelgaSlil SeTavazebas qselis dafinansebis Sesaxeb. donorebis safuZveli da motivacia ioli gasagebia _ qselis dafinanseba efeqturi (anu iafi donorisaTvis) unda iyos da amave dros mas arc danaSaulis grZnoba unda darCes. donorTa Soris popularulia mosazreba, rom qselebi efeqturi da Sedegiania. is TiTqmis religiur rwmenas hgavs, magram iSviaTad emyareba mtkicebulebebs. samocdaaTian da oTxmocian wlebSi, laTinuri amerika, azia da samxreT azia savse iyo sxvadasxva saxis qselebiT, romelTaganac zogierTi dRemde arsebobs _ adamianTa uflebebze momuSave asociaciebi1, qalTa koaliciebi2, Sidsis TemasTan dakavSirebuli asociaciebi3, jandacviTi qselebi4 da sasoflo-sameurneo koleqtivebi5. afrikasa da aRmosavleT evropaSi, aseve yofili sabWoTa kavSiris qveynebSi, sadac arasamTavrobo seqtori mogvianebiT ganviTarda, qselebis warmoSoba mxolod oTxmocdaaTian wlebSi daiwyo. avtori gaecno iq momuSave mraval qsels da metad skeptikurad ganewyo umetesobis mimarT. es ara mxolod arasamTavrobo organizaciebis sxvadasxvaobam da maTma mniSvnelovanma TviTdainteresebam gamoiwvia, aramed ufro iman, rom xSirad qselebi donorTa daJinebuli moTxovnis Semdeg iqmneboda. donorTa mier Seqmnili qselebi mxolod finansur SesaZleblobas efuZneba da funqcionirebs manam, sanam dafinansebaa xelmisawvdomi. rac Seexeba safrTxis safuZvelze Seqmnil qselebs, SesaZleblobis safuZvelze Seqmnili qselebi xSirad droebiTia, sxva sityvebiT rom vTqvaT, isini funqcionirebs manam, sanam arsebobs SesaZlebloba. aq cudi araferia, radgan arasamTavrobo organizaciebi xSirad droebiTobis principis safuZvelze iqmneba. Tumca, kargi iqneba, Tu amas gaviazrebT da ar SevecadebiT iseTi qselebis sicocxlis SenarCunebas, romlebic xelovnuradaa Seqmnili an realurad Rirebuleba ara aqvs. saqarTveloSi rigi qselebi swored imitom Seiqmna, rom amis SesaZlebloba gaCnda. amis kargi magaliTebia `saqarTvelos fsiqikuri janmrTelobis koalicia~ da `Sinmovlis koalicia~. mqonda saSualeba, Tavidanve medevnebina Tvalyuri orive qselisTvis da aseve, mogvianebiTac Semefasebina maTi organizaciuli muSaoba. qarTul arasamTavrobo organizaciebs, romlebic fsiqikuri janmrTelobisa da Sinmovlis sferoSi muSaoben, holandiurma donorma _ organizaciam Cordaid, romelic im dros aRmosavleT evropas tovebda, cal-calke dafinansebis magivrad, SesTavaza, konkretuli seqtoris Sesabamisad SeeqmnaT qseli da Tanxebic gamouyo. orive koalicia Seiqmna, Tumca dafinanseba drois SezRuduli periodiT gamoiyo. orive koalicia donorTa mier iyo stimulirebuli. ufro metic, arsebobda garkveuli safrTxec: arasamTavrobo organizaciebs cal-calke dafinanseba SeuwydaT da maT arc hqoniaT arCevani garda imisa, rom Tavis gadasarCenad am winadadebas daTanxmebodnen. (aRsaniSnavia, rom gamoyofili Tanxebi gacilebiT mcire iyo, vidre maSin, rode-

1 2 3 4 5

Cenais adamianTa uflebebis asociacia, indoeTi. BHWC _ bangladeSis qalTa jandacvis koalicia, bangladeSi. ABIA _ braziliuri interdisciplinaruli asociacia, brazilia. HAIN _ janmrTelobis RonisZiebebis sainformacio qseli, filipinebi. Comunidad Campesina San Juan de Catacaos, piura, peru.

konsultaciis da treningis centri 2010

29

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

sac arasamTavrobo organizaciebi calk-calke finansdeboda). saerTo damfinansebeli orive SemTxvevaSi erTi da igive donori iyo, anu, sxva sityvebiT rom vTqvaT, koaliciis wevrebi SeirCnen SemTxveviTad da ara arCevanis principiT. gasakviri ar aris, rom zogierTma arasamTavrobo organizaciam uari Tqva gawevrianebaze, rogorc es moxda `Sinmovlis koaliciis~ SemTxevaSi, an mogvianebiT datova koalicia Sida uTanxmoebebisa da konkurenciis (damatebiTi Tanxebis miRebis mizniT) gamo. miuxedavad amisa, orive koalicia gadarCa, rogorc qseli, Tumca erTi ufro ukeTes mdgomareobaSia, vidre meore. isini jer kidev arseboben, radgan marto donorTa mier Seqmnilni ki ar iyvnen, aramed Tavidanve gaaCndaT raRac saerTo: mimarTulebis SegrZneba, mkafio mizani da warmodgena imis Sesaxeb, Tu rogor unda mieRwiaT am miznisaTvis. sxva sityvebiT rom vTqvaT _ saerTo amocanebi.

dabolos, zogierTi qseli Camoyalibebul saerTo miznebs efuZneba, romlebsac zogjer amocanebs uwodeben, gansakuTrebiT maSin, rodesac saqme grZelvadian miznebs exeba. Tumca, SeiZleba iTqvas, rom safrTxisa da SesaZleblobis safuZvelze Seqmnil qselebsac, garkveulwilad, aqvT saerTo miznebi. praqtikaSi es uaRresad rTuli dasamtkicebelia, radganac dasawyisidanve isini iSviaTadaa formulirebuli da maSinac ki, rodesac asea, sakmaod bundovania da qselis wevrTa mier sxvadasxva saxis interpretacias eqvemdebareba. Tumca, SesaZlebelia, aseT qsels TandaTan ganvuviTaroT saerTo miznebi, nel-nela qseli stabiluri gavxadoT da misi momavalic SevqmnaT.

mkiTxveli, SesaZloa, fiqrobdes, rom qsels saerTo mizani aucileblad unda hqondes, magram xSirad, samwuxarod ase ar xdeba. gaerTianeba da erTad muSaobis dawyeba metnaklebad spontanurad, erT-erTi organizaciis SeTavazebis safuZvelze iwyeba, romelsac aqvs mkafio xedva da icis, Tu ratom unda imuSaon erTad. cxadia, maT es mizezi sxva organizaciebTan erTad unda ganixilon da yvela mxare winaswar unda SeTanxmdes. bundovnad formulirebuli an ucnobi saerTo amocanebi TiToeuli monawile arasamTavrobo organizaciis mxridan TiTqmis avtomaturad iwvevs sxvadasxvanairi aRqmebisa da molo-

30

konsultaciis da treningis centri 2010

i. voriseki

dinebis arsebobas da, adre Tu gvian, imedgacruebebi, uTanxmoebebi da konfliqtebi moaqvs. Tanac, zemoTxsenebuli winaswari SeTanxmebis miRweva rTuli da damRleli procesia, gansakuTrebiT maSin, roca axalma qselma arasamTavrobo organizaciebis didi raodenoba unda gaaerTianos. amis naTel magaliTad saqarTvelos qalTa arasamTavrobo da sazogadoebriv organizaciaTa koalicia gamodgeba, romelic, Seqmnisas, 2000 wels, 35 organizaciasa da 2 kerZo pirs (am droisaTvis saqarTveloSi arsebobda daaxloebiT 80 arasamTavrobo organizacia, romlebic genderis da qalTa sakiTxebze muSaobda) aerTainebda. qalebs bevri gansxvavebuli sfero ainteresebdaT: ganaTleba, janmrTeloba, ekonomika, politika da konfliqtebis mogvareba. amitomac, amocanebi Sesabamisad daiyo da jgufebi seqtorebis mixedviT Seiqmna. ukve 2001 wels, sami arasamTavrobo organizacia wavida koaliciidan, radgan koaliciis marTvis, maTi azriT, vertikalur struqturas ar daeTanxmnen. samagierod, koalicias 32 (!) regionaluri qalTa organizacia SeuerTda da is 66 wevrisagan Semdgar uzarmazar qselad iqca, magram, amave dros gaizarda sxvaoba qselis wevrebs, im sakiTxebsa da geografiul teritoriebs Soris, romlebTanac hqondaT saqme. garda amisa, nel-nela Semcirda ZiriTadi dafinanseba da teqnikuri daxmareba koaliciis mTavari donorisagan _ euTosagan (OSCE). am orma faqtorma koaliciis wevrebs Soris daZabuloba gazarda da bevrma arasamTavrobo organizaciam koalicia datova. 2007 wels, roca dafinanseba mTlianad Sewyda, koalicia daiSala. Tumca, zogierTi misi wevri organizacia dResac agrZelebs TanamSromlobas moklevadiani proeqtebis farglebSi. koaliciis amgvari mimdinare, konkretul SemTxvevaze gaTvlili TanamSromloba, rogorc Cans, Tavidanve iyo arasamTavrobo organizaciis _ `media klubis~ mier arCeuli orientiri. es iniciativa moklevadiani amocanis Sesasruleblad Seiqmna, rac gulisxmobda farTo sazogadoebrivi monawileobis miRwevas saqarTvelos sazogadoebriv mauwyebelSi, romelic im momentisaTvis xelisuflebis poziciis gamomxatvel arxad iTvleboda. 2009 wels, saqarTvelos prezidentma gaakeTa gancxadeba sajaro mediis `depolitizaciisa~ da reformirebis Sesaxeb. aqtiuri samoqalaqo poziciis mqone Jurnalistebma gamoiyenes es SesaZlebloba da `media klubis~ garSemo gaaerTianes arasamTavroboTa qseli, romlis samiznec aRniSnuli sazogadoebrivi telearxi iyo; ZiriTadi amocana ki _ neitraluri sajaro mauwyeblobis arseboba. lobirebis, protestis gamoxatvisa da sajaro ganxilvebis gziT, sabolood `media klubma~ miaRwia imas, rom televiziis sameTvalyureo sabWoSi mmarTveli da opoziciuri partiebis warmomadgenlebis gverdiT samoqalaqo sazogadoebis apolitikurma warmomadgenlebma, Tavdapirvelad dagegmili erTi adgilis nacvlad, sami adgili miiRes. roca mizans miaRwies da cvlilebebi parlamentma daamtkica, `media klubis~ garSemo gaerTianebulma qselma CaTvala, rom amocana Sesrulebulia da qseli daiSala. es SemTxveva, Cemi azriT, SesaniSnavi magaliTia warmatebuli qselisa, romelmac ara marto mizans miaRwia, aramed imis gaazrebac SeZlo, rom misi Semdgomi arseboba aucilebeli aRar iyo. am magaliTs unda mibaZon sxva arasamTavrobo organizaciaTa qselebma, romlebic sakuTar arsebobas TviTmiznad aRiqvamen da yvelanairad cdiloben, gaagrZelon arseboba, miuxedavad imisa, rom arc saerTo amocana (Tu aseTi saerTod Tavidan mainc hqondaT) aRar aqvT da arc raime Rirebuleba. Tumca, rogorc ki gaCnda mediis mesakuTreTa gamWvirvalobis Sesaxeb sakanonmdeblo cvlilebebis advokatirebis SesaZlebloba, arasamTavrobo organizaciaTa koalicia imave SemadgenlobiT kvlav Seikriba da daiwyo aqtiuri kampania mediis mesakuTreTa ofSorul zonebSi registraciis sruli akrZalvis moTxovniT. es ar niSnavs, rom saerTo amocanis formulireba iolia, gansakuTrebiT maSin, roca bevri da gansxvavebuli wevri arsebobs, rogorc es saqarTvelos qalTa arasamTavrobo organizaciebis koaliciis SemTxvevaSi moxda. magaliTad, amJamad uaRresad warmatebul `saqarTvelos Sinmovlis koalicias~ neitraluri fasilitatorebis efeqturi xelmZRvanelobis qveS, erT weliwadze meti dasWirda imisaTvis, rom SeTanxmebuliyo mTavari amocanebisa da principebis Taobaze. miuxedavad amisa, Tavdapirveli eqvsi potenciuri wevridan ori mainc ar daeTanxma aRniSnul amocanebsa da principebs da koalicia datova.

konsultaciis da treningis centri 2010

31

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

riskebi da dabrkolebebi
qselebis sferoSi msoflioSi arsebuli gamocdilebis miuxedavad, mravali problema iCens Tavs xolme iseTi qselis formirebisas, romelmac didxans unda gaZlos. ratom xdeba ase? ratomaa rTuli Tanxmobis miRweva saerTo mizanTan dakavSirebiT? arian Tu ara qalTa arasamTavrobo organizaciebi dainteresebulni qalTa cxovrebis gaumjobesebiT? nuTu ase gansxvavebuli Sexedulebebi aqvT fsiqiatriis sferos profesionalebs maTi miznobrivi jgufebis fsiqikuri janmrTelobis gaumjobesebis gzebTan dakavSirebiT? marTlac, aseTi gansxvavebulia miznobrivi jgufebi? am kiTxvebze pasuxis gacema arc ise martivia. SeiZleba, arsebobdes gansxvavebuli mosazrebebi imis Sesaxeb, Tu ra unda iqnas miRweuli da rogor. profesionalebs SeiZleba gaaCndeT sxvadasxva xedva imasTan dakavSirebiT, realurad ras niSnavs fsiqikuri janmrTeloba, adamianis uflebebi, Sinmovla an qalebisaTvis uflebebis miniWeba. definicia SeiZleba, survilisamebr, uaRresad viwro an uaRresad farTo iyos. reproduqciuli janmrTeloba viRacisTvis ojaxis dagegmvas niSnavs, xolo sxvani daJinebiT moiTxoven skolaSi seqsualuri ganaTlebis, rogorc misi fundamentur nawilis swavlebas. qalebis winaaRmdeg ojaxur ZaladobasTan brZola gansxvavdeba maTTvis Tanabari samuSao SesaZleblobebis Seqmnisagan. analogiuri azrTa sxvadasxvaoba Cndeba maSinac, roca saqme exeba yvelaze adekvatur midgomas saerTo amocanis Sesasruleblad. Tumca, sabolood, konsensusis miRweva SesaZlebelia im faqtorebze koncentrirebis gziT, rac potenciur wevrebs aerTianebT, imis nacvlad, rac maT erTmaneTis aSorebT. sxva sityvebiT rom vTqvaT, unda iyos saerTo SeTanxmeba, risi gakeTeba sjobs erTad da risi _ cal-calke. es procesi moiTxovs drosa da Zalisxmevas, magram amis miRweva SesaZlebelia. sabolood, romelime arasamTavrobo organizacia, SesaZloa, gamovides procesidan, magram unda gvesmodes, rom es procesis normaluri nawilia. qselis mizani unda iyos garkveuli Rirebulebebi, e.i. xarisxi da ara ubralod wevrTa ricxvi, anu raodenoba. TanamSromlobaze uaris Tqmis, qselidan gamosvlis an, yvelaze uares SemTxvevaSi, qselis daSlis mizezebi SesaZloa, gansxvavebuli iyos, Tumca amis aRiarebis survili bevrs ar gaaCnia. konfliqti mravalma faqtorma SeiZleba gamoiwvios, magram msoflios masStabiT warumateblobis zogierTi mizezi geografiuli mdebareobis miuxedavad, nikaraguaSi, filipinebze, keniasa Tu moldovaSi erTnairi SeiZleba iyos. yvelaze xSirad, saboloo warumateblobis mizezebi SigniTaa saZebni da mWidrod ukavSirdeba arasamTavrobo organizaciisa da misi wevrebis tipebs. iSviaTad, qselis arastabilurobis mizezebi SesaZloa, iyos gare, da safrTxeebsa da SesaZleblobebs ukavSirdebodes. modiT, CamovTvaloT isini:

1. wevrTa codnisa da gamocdilebis, Rirebulebebis, principebisa da Sexedulebebis Seusabamoba arasamTavroboebi gansakuTrebuli tipis organizaciebia. maT Sesaxeb bevri Tqmula, Tumca _ arc Tu ise kargad. arakomerciuli arasamTavrobo organizaciebi fuls sxvisagan iReben, raTa es fuli isev sxvebis sasargeblod daxarjon. isini iSviaTad mimarTaven sakuTar beneficiarebs (maSinac ki, rodesac saubroben da fuls agroveben maT sasargeblod) da ufro iSviaTad _ mTel sazogadoebas. maTi sazogadoebasTan urTierTobis (PR) saqmianoba ar aris mimarTuli sazogadoebisaken; piari ki, aRiarebis mosapoveblad TiTqmis eqskluziurad mTavrobasa da donorebisken miimarTeba. amitomac, maTma beneficiarebma realurad ar ician, vin arian arasamTavrobo organizaciebi da ratom cdiloben isini maT daxmarebas. mosaxleobis farTo wreebi cdiloben amis gamocnobas da maTi versiebi am procesSi yovelTvis swori ar aris. arasamTavrobo organizaciebs xSirad qarizmatuli, Zlieri adamianebi afuZneben. es organizaciebi waradgenen sakuTar Tavs rogorc socialuri transformaciis Zravebs, romlebic aRniSnuli cvlilebebis miRwevas SezRuduli da daucveli jgufebisa da pirebis daxmarebis gziT cdiloben. Tu gamovricxavT oportunistul arasamTavrobo organizaciebs, arasamTavroboebi ZiriTadad uaRresad motivirebulni, inovaciurni, proaqtiulni arian da

32

konsultaciis da treningis centri 2010

i. voriseki

bevrs muSaoben. isini damoukideblobas inarCuneben da sifrTxiliT ekidebian nebismier gare Carevas (donorTa garda). gasakviri arc aris, rom roca saqme exeba muSaobas sxva msgavs arasamTavroboebTan erTad, Tavs iCens sxvaobebi. arasamTavrobo organizaciebis Zlieri mxarea is, rom motivirebulni arian da arCeuli mimarTulebiT bevrs muSaoben; maTi sisuste ki isaa, rom fiqroben _ swored maT ician yvelaze ukeT, beneficiarebis mdgomareoba rogor unda gaaumjobeson. qselis umTavresi problema iyo da iqneba damokidebuleba me yvelaze ukeT vici~ da arasamTavrobo organizaciaTa mier damoukideblobis dacvis survili, gansakuTrebiT, rodesac maT gamokveTili lideri, qarizmatuli pirovneba xelmZRvanelobs, romelic xSirad organizaciis damfuZnebelicaa. aseT dros, sxva arasamTavrobo organizaciebTan nebismieri saxis TanamSromloba uaRresad rTuldeba, garda im SemTxvevisa, rodesac sxva organizaciebi iziareben lideris rolsa da mosazrebebs, rac iSviaTad xdeba. amitomac, aseTi qseli, Tu is saerTod iwyebs arsebobas, araoficialur doneze rCeba, rac mxolod informaciis, ideebisa da gamocdilebis gacvla-gamocvlas gulisxmobs. nebismier aqtiur TanamSromlobas codnis, gamocdilebisa da Rirebulebebis Seusabamobac abrkolebs. qselis farglebSi, Cveulebriv, gaerTianebulni arian ufro momwifebuli arasamTavrobo organizaciebi, romelTac grZelvadiani gamocdileba aqvT, agreTve axali arasamTavroboebic, romelTac jer kidev bevri ram unda iswavlon. axal organizaciebs Zvelebisagan swavlis didi survili gamoarCevT, Tumca, piriqiT ki iSviaTad xdeba. gamocdil arasamTavroboebs xSirad uCndebaT grZnoba, rom maT iyeneben da samagierod arafers aZleven~. arsebobs socialur sferoSi momuSave religiuri organizaciebi, romelTac mtkice religiuri rwmena gamoarCevT. radgan am rwmenas yovelTvis ver iziareben arareligiuri organizaciebi, isini cdiloben Tavi Seikavon sakuTari qselebis farglebs gareT gasvlisagan (magaliTad, Caritas Internationalis aris saerTaSoriso qseli, romelsac 150-ze meti wevri hyavs da romelic ukve 60 weliwadze metia, rac arsebobs, magram is kaTolikuri eklesiis socialuri samsaxuria, e.w. karitasi). protestantebsa da sxva religiur konfesiebs aseve aqvT msgavsi qselebi, magaliTad APRODEV (eklesiaTa msoflio sabWos ganviTarebis organizaciebis asociacia). maTi mTavari SemakavSirebeli faqtori religiaa. politikur arasamTavrobo organizaciebsac msgavsi midgoma aqvT _ isini msoflios masStabiT muSaoben imave politikuri orientaciis mqone organizaciebTan, magram ara maT gverdiT myof arapolitikur arasamTavrobo organizaciasTan (Tu es ar moutans maT garkveul politikur sargebels). ase rom, umetesoba qselebisaTvis, izolacionizmi da qedmaRloba yvelaze didi problemaa. amitomac, sjobs daviwyoT ori-sami Ria da msgavsi orientaciis mqone arasamTavrobo organizaciiT, vidre miznad davisaxoT nacionaluri, 20 an meti arasamTavrobo organizaciisagan Semdgari qselis Seqmna _ Zalisxmeva, romelic adre Tu gvian aucileblad warumateblobiT damTavrdeba.

2. gadafarva da konkurencia problemaa isic, rom arasamTavrobo organizaciebi xmamaRla acxadeben _ isini sakuTar sferoSi ara mxolod saukeTesoni, aramed unikalurnic arian; magaliTad, xSiria aseTi gancxadebebi: Cven varT erTaderTi arasamTavrobo organizacia saqarTveloSi, romelic muSaobs ama da am sakiTxze~ da es iSviaTad Seesabameba simarTles. praqtikaSi, Cveulebriv adgili aqvs an saqmianobebis (mag. ZiriTadi jandacviTi momsaxureba) an beneficiarebis (mag. SezRuduli SesaZleblobebis mqone bavSvebi), an orive maTganis gadafarvas. arasamTavrobo organizaciebs Soris dafinansebis (mwiri) mosapoveblad yovelTvis iyo da iqneba garkveuli konkurencia. gadafarva, cxadia, am yvelafers ufro amZafrebs. qselis Seqmna an qselSi gawevrianeba saqmianobebis kombinirebas, gayofas an zogierTi monawilis TamaSidan gasvlasac ki gulisxmobs. Tumca, es ar niSnavs, rom romelime arasamTavrobos monawileoba aucileblad unikaluri da saukeTesoa. iseTi liderisaTvis, romelsac Tavi yvelaze ukeTesi hgonia, es damarcxebis tolfasia; Sesabamisad, aseTebi iSviaTad wevriandebian raime qselSi _ Tu is maT mierve ar aris Seqmnili. aq qselisaTvis saintereso SekiTxva Cndeba: es safrTxea, Tu piriqiT? imisa-

konsultaciis da treningis centri 2010

33

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

Tvis, rom Tavidan aviciloT xelisSemSleli konkurencia, qselis wevrebi erTmaneTSi naTlad unda SeTanxmdnen, Tu romel saqmianobebs da romeli Tanxebis mozidvas ganaxorcieleben erTad da romelTa ganxorcieleba ajobebs cal-calke. rogorc sCans, lobireba da advokatireba yvelaze efeqturia maSin, rodesac isini erToblivad xorcieldeba, xolo konkretul momsaxurebebTan dakavSirebuli saqmianobebi, gansakuTrebiT, rodesac saqme exeba sxvadasxva beneficiarebs (da maTTvis Tanxebis mozidvas), umjobesia, cal-calke ganxorcieldes. 3. erTmaneTis mimarT undobloba da pativiscemis nakleboba zemoaRniSnulis fonze, savsebiT gasagebia, rom aseT garemoSi ndoba da pativiscema _ ori umTavresi piroba stabiluri da nayofieri urTierTobisaTvis _ rTuli mosapovebeli da kidev ufro rTuli SesanarCunebelia. iseve rogorc qorwinebisas, didi molodini da gulubryviloba, SesaZloa, urTierTobis sawyisad iqces, magram, Semdeg, rodesac erTi partniori aRmoaCens, rom meorem ar gaumarTla imedebi, an ubralod Ralatobs, _ qreba. Tumca, iseT rTul viTarebaSi _ rogoric ekonomikuri krizisia, partniorebi Cveulebriv erTad rCebian xolme. roca arasamTavrobo organizaciaTa qsels namdvili gamocdis xana udgeba, is Cveulebriv ganqorwinebiT~ mTavrdeba, _ Tavis gadarCenis mizniT TiToeuli arasamTavrobo organizacia sakuTari TanxebisaTvis iwyebs brZolas, bolos ki isini `miwaze erTad eSvebian~. ndobisa da pativiscemis gareSe, nebismieri qseli Tavidanve ganwirulia. dawyeba mcire masStabiT, ramdenime iseTi arasamTavrobo organizacis gaerTianebiT sjobs, romlebic icnoben da pativs scemen erTmaneTs. aman SeiZleba momdevno etapebze didi imedgacrueba agvacilos Tavidan.

4. movaleobebisa da pasuxismgeblobebis mkafio gadanawileba SeqmnisTanave, qselTa umetesoba koncentrirebulia imaze, Tu rogori iqneba qselis saxelwodeba, sareklamo masalebi da is, Tu vin iqneba Tavmjdomare. yvela saerTo Sexvedraze gansakuTrebiT aqtualuri Tavmjdomareobis sakiTxia, rac SesaZloa, qselisTvis Semaferxebel garemoebad iqces. safrTxe kidev ufro realuria, Tu ar arsebobs sakmarisi ndoba da pativiscema, an Tu qselis romelime wevrs aqvs ambicia, rom maincdamainc TviTon unda gaxdes lideri. araoficialur qsels centraluri figura an lideri ar sWirdeba, magram Tu gvinda, oficialuri qseli SevqmnaT, aucileblad unda gvqondes struqtura. am dros ki, adre Tu gvian saWiro xdeba lokalizacia, procesis daCqareba, gamartiveba da, magaliTad, informaciisa da dokumentaciis centralizebuli Segroveba, Senaxva da gavrceleba. imis Sesaxeb davisas, Tu vin unda iyos Tavmjdomare, qselis bevr wevrs aviwydeba, rom saerTo amocanis misaRwevad, monawileebs Soris samarTlianad unda iqnas gansazRvruli da ganawilebuli movaleobebi da pasuxismgeblobebi. sxva SemTxvevaSi, realur Sedegebs ver mivaRwevT, qseli TviTmiznad iqceva da maSinve daiSleba, rogorc ki donori dafinansebas Sewyvets. nebismieri qselis ZiriTadi mizani, erTi mxriv, winaswar gansazRvruli unda iyos da amasTanave, ganuwyvetliv unda xdebodes miznis miRwevis mimarTulebiT progresis monitoringi.

5. gare Careva maSinac ki, roca qselisaTvis saTanadodaa SerCeuli arasamTavrobo organizaciebi, maT ar akliaT profesionalizmi, arian Sedegze orientirebulni, aqvT kargad Camoyalibebuli saerTo miznebi, gare Carevis Semdeg, SesaZloa, mainc yvelaferi cudad ganviTardes. xandaxan procesSi xelisufleba ereva, gansakuTrebiT maSin, Tu arasamTavroboebs sakuTar safrTxed aRiqvams. cxadia, qseli ufro Zlieria, vidre calkeuli arasamTavrobo organizaciebi, amitom saxelmwifom SesaZloa Zveli romauli sibrZnis gamoyeneba scados _ gaTiSe da ibatone~. sainteresoa, Tu rogor iolad ebmeba calkeuli arasamTavrobo organizacia maxeSi, rac xSirad qselis arsebobis dasasruls moaswavebs. kidev erTi xrikia arasamTavrobo organiza-

34

konsultaciis da treningis centri 2010

i. voriseki

ciis an mTeli qselis dakavSireba samTavrobo struqturasTan. es rogorc wesi, efeqturi saSualebaa qselisTvis molaparakebebis procesSi winaaRmdegebis unaris dasasusteblad da sazogadoebis TvalSi misi avtoritetis Sesalaxad. amgvari warumatebeli TanamSromlobis magaliTebis mosayvanad bevri Zieba ar dagWirdebaT. donorebs Cveulebriv ar undaT xolme im qselis daSla, romelic xSirad maT miervea Seqmnili an romlis stimulireba (da dafinansebac) Tavad ganaxorcieles. miuxedavad amisa, maT SeiZleba aRar gaagrZelon qselis xelSewyoba sakuTari organizaciis struqturaSi an `grZelvadian~ politikaSi momxdari, xSirad politikurad motivirebuli cvlilebebis, an ubralod, imis gamo, rom veRar xedaven qselis arsebobis gamarTlebas. es SeiZleba ucnaurad mogveCvenos, radgan Tavidan swored isini daexmarnen da daafinanses qseli. magram, donorTa warmodgena imis Sesaxeb, Tu ras unda niSnavdes, an ras unda akeTebdes qseli, SeiZleba mniSvnelovnad gansxvavdebodes TviTon qselis xedvisgan. momsaxurebis mimwodebelTa qseli uecrad ver daakmayofilebs donoris axal moTxovnas, rom gaxdes cvlilebis agenti~. mimdinare Semcirebebi damfinansebel saagentoebSi, TanamSromelTa xSiri cvla da axalgazrda (e.i. ufro iafi), gamoucdeli TanamSromlebis daqiraveba kidev ufro amZafrebs aRqmaTa sxvadasxvaobas da gaugebrobebs. pirdapirma da xSirma komunikaciam xelisuflebasTan da donorebTan SeiZleba dawmindos urTierTobebi da Tavidan agvacilos gaugebrobebi, Tumca, orive struqturaSi TanamSromelTa xSiri cvla samuSaos Zalian damRlels xdis.

daskvna
arasamTavrobo organizaciebis (an donorebis) miznebi axali qselis Sesaqmnelad SeiZleba damajerebeli da keTilSobiluri iyos. miuxedavad amisa, amocanebi iSviaTadaa naTlad gamokveTili an ubralod, realuri ar aris. SesaZloa, TiToeul arasamTavrobo organizacias misi codnis, aRqmisa da molodinebis Sesabamisad, sxvadasxva mizezebi hqondes. deklarirebuli mizezi _ Cven erTad ufro Zlierni varT~, xSirad mxolod met potencials gulisxmobs, ZiriTadad, adamianuri resursebis TvalsazrisiT, magram miznebs ver akonkretebs. zogierTi saqmianoba, magaliTad, lobireba da advokatireba, erToblivi ZalisxmeviT, udavod ukeT da warmatebulad ganxorcildeba, magram sxva SemTxvevebSi warmateba garantirebuli ar aris. ufro metic, zogjer, SesaZloa, erTad saqmianobam daZabuloba Seqmnas, gansakuTrebiT maSin, rodesac wevrebs sxvadasxva gamocdileba an xedvebi aqvT. Tanac, qselis wevroba avtomaturad yvelafris erTad keTebas ar niSnavs. Sesabamisad, mniSvnelovania winaswar SeTanxmeba imis Taobaze, Tu romel saqmianobebs eqneba ufro meti warmateba erToblivad ganxorcilebis SemTxvevaSi da romelTa ganxorcieleba sjobs cal-calke. sakiTxis aseTma winaswar mkafiod gansazRvram SeiZleba mxolod gazardos nebismieri qselis warmatebis Sansebi da muSaobis procesSi Tavidan agvacilos uTanxmoeba. jer kidev farTodaa gavrcelebuli mcdari azri, rom qselebi ukeTesia, vidre calkeuli arasamTavrobo organizaciebi da rom maT imdenive xans unda icocxlon, ramden xansac arasamTavrobo organizaciebi arseboben (SesaZloa, ufro met xansac ki). SeiZleba, asec iyos iseTi organizaciebis SemTxvevaSi, romelTac iseTi sxva, Zlieri SemakavSirebeli faqtori (denominatori) aqvT, rogoricaa religia; amis magaliTia indoeTis kaTolikuri hospitalebis asociacia (CHAI), romelic ukve 67 wlis manZilze arsebobs (Tumca, maT hqoniaT problemebic). miuxedavad amisa, zogadad, qselebi droebiTi struqturaa, arasamTavrobo organizaciebze droebiTic ki. bolos da bolos, mTel msoflioSi arasamTavrobo organizaciebi imisaTvis Seiqmna, rom oficialuri xelisuflebisaTvis ufro ukeTesi gzebi daenaxvebinaT, daxmarebodnen maT, monitoringi ganxorcilebinaT da Secdomebi SeesworebinaT. isini ar Seqmnila xelisuflebis Canacvlebis mizniT. roca mTavroba Sesabamisad ver funqcionirebs, magaliTad, omis dros, humanitaruli organizaciebi zogjer sakuTar Tavze amgvar pasuxismgeblobas iReben, magram es gansakuTrebul SemTxvevebSi xdeba da droebiTi movlenaa. donorTa waxalisebiT Seqmnili qselebi warumateblobisagan gansakuTrebiT daucvelia, miT umetes, Tu isini mTlianad donorebze arian damokidebulni. maT warmatebis Sansebis ga-

konsultaciis da treningis centri 2010

35

samoqalaqo sazogadoebis SesaZleblobebis ganviTareba

sazrdelad mkafiod gansazRvruli erTi amocana sWirdebaT. Tu es ukanaskneli arsebobs, magram Tanxebi amoiwura, qselma SeiZleba mainc ganagrZos funqcionireba, SesaZloa naklebi ambiciiT, magaliTad, rogorc araofocialurma qselma _ regularul komunikaciis, informaciisa da gamocdilebis gacvlas gare dafinanseba ar sWirdeba. dabolos, SeiZleba iTqvas, rom warmatebuli, oficialuri qselebi mcire zomisaa; Sesabamisad _ naklebad diversificirebuli da ukeT marTvadi. maT mkafio, magram mokrZalebuli saerTo amocana aqvT. aseTi qselebi ara viRacis ambiciebs, aramed, urTierTpativiscemasa da urTierTgagebas emyareba. isini acnobiereben sakuTar SezRudulobasa da droebiT xasiaTs. agreTve imasac, rom erTad muSaoba~ niSnavs ufro met muSaobas, vidre cal-calke. bolos da bolos, sityvis network-is (qseli~) fuZea work (muSaoba, samuSao~). marTalia, es yvelaferi, warmatebis garantias ar iZleva, magram SesaZloa, warumatebloba agvacilos Tavidan.

literatura Paul G.H. Engel, Monique L. Salomon: Facilitating innovation for development, a RAAKS resource book, KITCTA-STOAS, Amsterdam, 1997 C. Alders, B. Haverkort and L. van Veldhuizen: Linking with farmers: networking for low external input and sustainable agriculture, 1997 London, Intermediate Technology Publications, p.25-35; E.von Hippel: Cooperation between rivals: informal know how trading, Research Policy, 16: 291-302, 1987

36

konsultaciis da treningis centri 2010

Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera


konsultaciis da treningis centri 2010

37

adamianebi Tu sistema
naTia zedginiZe, Tamar cirekiZe

1978 wels fexburTis Cempionatis finalur matCze erTmaneTs holandiis da germaniis gundebi Sexvdnen. varskvlavebiT savse holandiis nakrebi damarcxda. bednierma germaniis nakrebis mwvrTnelma interviuSi ganacxada: `Cemi gundi mTlianad varskvlavi iyo~. es ambavi maSin gagvaxsenda, roca saerTaSoriso eqspertebTan erTad USAID/FORCAST1 _ programis farglebSi qarTul sajaro organizaciebTan samuSaod vemzadebodiT. germaneli eqsperti im sakonsultacio kompaniis lideria, romelic garkveulwilad xarisxis marTvis sistemis gurus _ edvard demingis azrs iziarebs: `marTvis sistemaSi mTavaria procesze dafuZnebuli sistemuri midgoma.~ Cveni erToblivi seminari 2009 wels Catarda, im wels, rodesac germania msoflio Cempionatis finalur TamaSSi espaneTTan damarcxda. seminaris erT-erTma monawilem xumrobiT mi-

edvard demingi _ cnobili amerikeli mecnieri (19001993), ekonomisti, leqtori. iaponiaSi mis pativsacemad daaweses edvard demingis premia xarisxis marTvis mecnierul da praqtikul miRwevebSi.

programa, romelic miznad isaxavs adamianuri da instituciuri SesaZleblobebis ganviTarebas _ Caucasus Focus on Results: Enhancing Across Sectors in Transition.

konsultaciis da treningis centri 2010

39

Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera

marTa germanel kolegas: `Tqveni mosmenisas Tvalwin erTi organizacia damidga _ germaniis safexburTo nakrebi, romelic, momiteveT, magram ar miyvars, ai, espanelebze ki vgiJdebi da xom dagamarcxes kidec~. germanelma konsultantma aseTi pasuxi gasca: `rac fexburSi msoflio Cempionati arsebobs, germanelebi tragediad aRviqvamT, Tu Cveni gundi saprizo adgilis gareSe rCeba, me espanelebis gundi yovelTvis momwons, magram...~ da eSmakurad gadaxeda Tavis germanulenovan warmoSobiT espanel kolegas. da mainc, romeli azri ufro sworia: nebismieri sistemis efeqturi muSaoba 80%-iT sistemis gamarTulobazea damokidebuli, xolo darCenili 20% amave sistemaSi dasaqmebuli adamianebis rolze? Tu geri ramleris mosazreba _ `cudi sistema kvalificiuri adamianebis xarjze yovelTvis efeqturad ifunqcionirebs~2. pasuxi SemdegSi mdgomareobs: ra Tqma unda, orive. erTi gamonaTqvami meores sulac ar gamoricxavs. piriqiT, es ori sentencia erTmaneTs avsebs kidec. im swrafad cvalebad garemoSi, sadac Tanamedrove sazogadoebas uxdeba cxovreba, organizaciuli SesaZleblobebis ganviTareba da garemosTan adaptacia sul ufro met aqtualobas iZens. Sesabamisad, dRis wesrigSi dgeba TanamSromlebis potencialis efeqturi gamoyenebis sakiTxi. TiTqosda, ra unda sWirdebodes adamianebis ufro metad an ukeTesad amuSavebas da amoqmedebas? magram amocana sulac ar aris martivi. damkvidrebuli gamocdilebidan gamomdinare, organizaciis warumateblobis an Secdomebis mizezs xSirad mxolod TanamSromlebSi veZebT. ramdenjer gvsmenia frazebi: `ra vqna, roca TanamSromlebi ar mivarga?~, `Wkviania, magram mainc ver arTmevs Tavs ise, rogorc Cven gvinda!~, `motivacia rogor ara aqvs, magram mainc uWirs saqmis dasruleba! ar unda da ar akeTebs! droulad ar momawoda informacia da amitomac gafuWda saqme!~ da a.S. uamravi argumenti arsebobs imis dasamtkiceblad, rom Seferxebis mizezi organizaciaSi dasaqmebul adamianebSia. magram, modiT, sakiTxs sxva mxridanac SevxedoT: Tu davuSvebT, rom TanamSromlebis umetesobas arc kvalifikacia aklia, arc enTuziazmi da motivacia, magram seriozuli problemebi mainc arsebobs, maSin ra SeiZleba aferxebdes organizaciis efeqtur funqcionirebas?
erTiani xarisxis marTva _ Total Quality Management, romelic moiazrebs organizaciaSi procesebze dafuZnebul marTvas, romelic orientirebulia xarisxis mudmiv gaumjobesebaze. adamianuri resursebis marTva _ organizaciaSi dasaqmebuli adamianebis marTva, romelic gulisxmobs personalis dagegmvas, organizebas, liderobamotivacias da kontrols. procesebis marTva _ im qmedebebis da aqtivobebis marTva, romlebic qmnian organizaciis saboloo produqts, Sedegs.
2 3

erTi SexedviT ritorikuli kiTxvaa. magram, logikas namdvilad ar aris moklebuli. iseve, rogorc nebismier cocxal sistemaSi, iqneba es ekosistema, adamianis organizmi Tu sxva, organizaciis yvela Sida da gare elementi erTmaneTTan mWidrod aris dakavSirebuli. rogorc adamianis organizmis SemTxvevaSi azri ara aqvs mkurnalobas swori diagnozis gareSe, aseve xSirad azrs moklebulia is kosmetikuri zomebi, rasac organizaciebSi vatarebT misi funqcionirebis gasaumjobeseblad. organizaciis Sefaseba da diagnozis dadgena ki sakmaod rTulia da kompleqsur midgomas gulisxmobs. swored amitom praqtikaSi farTod gamoiyeneba Semdegi aprobirebuli meTodologia: `samuSaos Sesrulebis teqnologia~ (Human Performance Technology - HPT3), romelsac safuZvlad udevs samuSao procesebis da adamianis mier samuSaos Sesrulebis analizi da Semdgomi gaumjobeseba. es ukanasknelni ki organizaciis SesaZleblobebis ganviTarebis winapirobaa. samuSaos Sesrulebis teqnologia organizaciis saqmianobaSi Carevas (intervencias) sxvadasxva disciplinebis gamoyenebiT axorcielebs. es disciplinebia: erTiani xarisxis marTva, procesebis marTva, adamianuri resursebis marTva da sxva. warmogidgeniaT adamiani, romelic arasodes Seuwuxebia janmrTelobas? aseve warmoudgenelia organizacia, romelsac aranairi problema ara aqvs. problemebis qona da maT gamosworebaze zrunva ganviTarebaze da swavlaze orientirebuli nebismieri organizaciis mudmivi saqmianobaa. iqneba es sajaro dawesebuleba, biznes kompania Tu sazogadoebrivi organizacia. cvlilebebi da cvalebad garemosTan Segueba procesia da ara erTjeradi RonisZieba. Zalian kargia, Tu organizacia periodulad ganvlil gzas gadaxedavs, Seafasebs da momavals dagegmavs. kidev ufro kargia, Tu am procesSi gamocdili konsultantebi gexmarebian. rac ar unda xangrZlivi istoriis mqone da Zlieri organizacia iyo, garedan mowveuli profesionali,

Rummler, G., Brache, A. (1991). Improving performance: How to manage the white space in the organizational chart. San Francisco: Jossey Bass. marTvis is meTodebi, rac dakavSirebulia organizaciaSi dasaqmebuli adamianebis ufro efeqtur da efeqtian marTvasTan.

40

konsultaciis da treningis centri 2010

n. zedginiZe, T. cirekiZe

romelsac organizaciaSi sakuTari interesebi ar amoZravebs, xSirad ufro obieqturia da iseT raRaceebs amCnevs, rac yoveldRiur saqmianobaSi Caflul organizaciis TanamSromlebsa da xSirad, menejmentsac SeumCneveli an gauazrebeli rCebaT. amitom, madlobis meti ra gveTqmis amerikis SeerTebuli Statebis ganviTarebis saagentos (USAID) mimarT, romelic arsebuli programis farglebSi, erTi mxriv, qarTul sajaro organizaciebis gaZlierebas da meore mxriv, adgilobriv bazarze organizaciuli ganviTarebis konsultantebis gazrdas isaxavs miznad. 1999 wels, rodesac Cveni organizacia _ konsultaciis da treningis centri daarsda, organizaciuli ganviTarebis sakiTxebis da TanamSromelTa unarebis ganviTarebis treningebze moTxovna naklebad iyo. rac Seexeba konsultacias, ZiriTadad finansur sakiTxebSi auditoruli kompaniebis momsaxureba igulisxmeboda. dRes ki suraTi sxvagvaria. bevr kerZo kompanias da sajaro samarTlis iuridiul pirs sakuTari trening-centrebi aqvT gaxsnili. sakonsultacio momsaxurebazec gaizarda moTxovna. Tuki 10 wlis win ucxoeTidan Camosul trenerebsa da konsultantebs qarTul organizaciebSi xSirad SiSnarevi mowiwebiT xvdebodnen, dRes maT profesionalizms da gamocdilebas sakmaod mkacrad afaseben. Tu adre Statis ganaTlebis da gadamzadebis Tanxas ZiriTadad mxolod donorebis da saerTaSoriso programebis TanxebiT afinansebdnen, dRes bevri organizacia (da ara mxolod bizneskompaniebi) TavianTi xarjebiT afinanseben TanamSromlebis gadamzadebasa da kvalifikaciis amaRlebas. drom moitana es, Tu samive seqtorSi ucxoeTSi ganaTlebamiRebuli axalgazrdebis masiurma Semosvlam, mTavaria, rom sasikeTo Zvrebi aSkarad SeimCneva. arc saqarTveloSi arsebuli akademiuri saswavleblebis wvlili ar unda daviviwyoT. wlebis ganmavlobaSi Catarebulma treningebmac, albaT, Tavis nayofi gamoiRo. naTeli gaxda, rom SeiZleba adamiani brwyinvale specialisti iyo: iuristi, eqimi, agronomi, maswavlebeli Tu sxva, magram organizaciis Tu institutis, Tundac adamianebis mcirericxovani jgufis marTvas da ganviTarebas damatebiT gansxvavebuli codna da unarebi sWirdeba. amave dros, Tu nebismieri zemoTCamoTvlili profesiis daufleba warmoudgenelia wlebis ganmavlobaSi miRebuli akademiuri ganaTlebis gareSe, organizaciuli marTvis da ganviTarebis principebze garkveuli warmodgenis SeqmnisTvis ar aris aucilebeli biznes administrirebis an sajaro politikis dagegmvis magistris wodeba. saerTaSoriso organizaciebmac alRo auRes arsebul situacias da gacilebiT ufro didi gulisyuriT ekidebian saqarTveloSi gasagzavni eqspertebis SerCevas. Cveni gamocdilebidan or organizacias gamovarCevdiT: germaniis teqnikuri daxmarebis sazogadoeba (GTZ) da amerikis SeerTebuli Statebis ganviTarebis saagento (USAID). mTavari dainteresebuli mxare da ZiriTadi beneficiarebi ki, ra Tqma unda, adgilobrivi institutebi arian. saerTaSoriso eqspertebTan erTad, USAID/FORECAST-is programis farglebSi 2008-2010 wlebSi konsultaciisa da treningis centri TanamSromlobda saqarTveloSi arsebul Semdeg organizaciebTan: 1) garemos dacvisa da bunebrivi resursebis saministro, 2) aWaris avtonomiuri respublikis ganaTlebis, sportis da axalgazrduli saqmeebis saministro, 3) ganaTlebisa da mecnierebis saministros ganaTlebis akreditaciis erovnuli centri, 4) ganaTlebisa da mecnierebis saministros gamocdebis erovnuli centri, 5) ltolvilTa da gansaxlebis saministro. zemoxsenebul organizaciebSi samuSao ucxoeli kosultantebis gareSe Sesrulda. TiToeul SemTxvevaSi, proeqtebis ganxorcielebis aucilebloba ganpirobebuli iyo aRniSnul dawesebulebebSi arsebuli organizaciuli sistemis daxvewasa da moqnilobis, efeqturobis amaRlebaSi. TiToeuli proeqti TavisTavad saintereso da gamomwvevi aRmoCnda konsultaciisa da treningis centrisaTvis. es aixsneba im faqtiT, rom TiToeul SemTxvevaSi gamoviyeneT samuSaos Sesrulebis teqnologia (HPT4). modiT, mokled mimovixiloT mocemuli HPT modeli, raTa TvalnaTliv davinaxoT misi gamoyenebis praqtikuloba da efeqturoba sakonsultacio saqmianobisas.

HPT - Human Performance Technology.

konsultaciis da treningis centri 2010

41

Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera

arsebuli meTodologiiT muSaoba moicavs organizaciis Seswavlas sxvadasxva doneebze Sesabamis kiTxvebze orientirebiT: organizaciuli done _ ra aris organizaciis ZiriTadi daniSnuleba? ras akeTebs, visTvis, ratom da sad? roca am kiTxvebze pasuxi arsebobs, sxva kiTxva xdeba aqtualuri: rogor apirebs organizacia im yvelafris ganxorcielebas, rac ukve naTeli da dadgenilia? sxva sityvebiT rom vTqvaT, organizaciis doneze ori mniSvnelovani sakiTxi figurirebs: organizaciis strategiis SemuSaveba da strategiis ganxorcieleba. procesebis done: romelia is mniSnelovani procesi, romlis gaumjobesebisTvis zrunva aucilebelia organizaciisTvis, rogor unda moxdes arsebuli procesis marTva? ramdenad mniSvnelovania procesebis Sedegi organizaciis strategiuli miznebis ganxorcielebisTvis? samuSaos ganxorcielebis (individis) done: ra saxis samuSao poziciebia saWiro arsebuli procesis mimdinareobisas? ra moeTxovebaT arsebul poziciebze momuSave adamianebs, ras akeTebs organizacia imisTvis, rom arsebul poziciaze momuSave adamianebma maqsimaluri Zalisxmeva Cadon samuSaoSi? xSirad, adamianebis dabali Sromis nayofiereba mxolod imis maCvenebelia, rom organizaciaSi raRac ar midis ise, rogorc unda iyos da rom saWiroa ara marto `simptomebis~ Zieba, aramed gamomwvevi mizezebis fundamenturi kvleva. Sesabamisad HPT modeli gulisxmobs organizaciis kvlevas etapobrivad. sqematurad ki SeiZleba ase gamovsaxoT:

organizaciis analizi: 1. organizaciis misiis, miznebis, faseulobebis, strategiuli mimarTulebebis analizi 2. procesebis analizi 3. instituciuri garemos analizi 4. TanamSromlebis mier samuSaos ganxorcielebis analizi 5. xarvezebis aRmoCena

xarvezebis gamomwvevi mizezebis analizi da Sefaseba

SesaZlo intervenciis da samoqmedo RonisZiebebis gansazRvra:

intervenciis danergva da cvlilebebis ganxorcieleba

nebismieri sakonsultacio momsaxurebis ganxorcielebisas, bunebrivia, sakonsultacio organizacia yovelTvis iZens gamocdilebas, romelic mas saSualebas aZlevs ganazogados Sedegebi da gaakeTos daskvnebi. Sesabamisad, Cvenc ar varT gamonaklisi da Tu arsebul sajaro dawesebulebebSi da sxva seqtorebSic (biznesi da sazogadoebrivi organizaciebi) muSaobis gamocdilebas ganvazogadebT, Tavisuflad SeiZleba iTqvas, rom samive seqtorSi sakmarisi raodenobiT moiZebnebian saqmis mcodne, profesionali muSakebi, romelTac guli SestkivaT samuSaos ganxorcielebazec, organizaciazec da Sesabamisi dargis Tu profesiis ganviTarebazec. sirTuleebi qarTuli organizaciebis da gansakuTrebiT, institutebis ganviTarebaSi ufro sistemuri xasiaTisaa. sxva sityvebiT, sityva `ojaxs~ sityva `organizaciiT~ Tu SevcvliT, SegviZlia lev tolstois cnobili fraza mivusadagoT Cvens Tematikas: `yvela bednieri organizacia erTmaneTs hgavs da yvela ubedur organizacias ubedurebis gansxvavebuli mizezi gaaCnia~. swored amitom, sxvadasxva organizaciebis analizis Sedegad miRebuli `diagnozi~ SeuZlebelia trafaretuli da Sablonuri iyos. xSirad konsultantebi scodaven, roca ukve gamzadebuli receptebiT midian ama Tu im organizaciaSi. maT miaCniaT, rom erTi da igive `medikamenti~ yvela `pacients~ uSvelis. argumentad ki iSvelieben im saerTo simptomebs, romelic TiToeuli organizaciisaTvis damaxasiaTebelia.

42

konsultaciis da treningis centri 2010

n. zedginiZe, T. cirekiZe

da mainc, SeiZleba Tu ara gamoikveTos is raRac saerTo, rac mocemul momentSi saqarTveloSi moqmedi organizaciebis ganviTarebas uSlis xels? Cvenma gamocdilebam dagvanaxa Semdegi tipuri xarvezebi: pirveli, rac TvalSi gxvdeba, es komunikaciis simwirea. iSviaTad tardeba kargad dagegmili da Sedegze orientirebuli Sexvedrebi, sadac strategiuli gegmebis ganxorcielebis gzebze Tu masTan dakavSirebul struqturul cvlilebebze unda iyos saubari, xolo calkeuli departamentebis da operaciuli xazis muSakebis perioduli operaciuli gegmebi da angariSebi meqanikurad grovdeba, yovelgvari analizis da Semdgomi reagirebis gareSe. arsebuli situaciis gamosworebas xSirad konsultantebs avaleben: `egeb, iseTi struqtura gagvikeToT, romelic arasdros ar Seicvleba~; `Cven struqtura gvinda _ strategia raSi gainteresebT?~, `SegiZliaT, erT kviraSi organizaciis strategia dagviweroT? _ Tu CvenTan dagWirdaT mudmivad urTierToba da Cven unda giTxraT yvelaferi, maSin Tqven raRas akeTebT?~; amgvari kiTxvebi da SeniSvnebi, xSirad piradad mogvismenia. msgavsi Sexedulebebi imis maniSnebelia, rom rig SemTxvevebSi organizaciebSi gadawyvetilebis mimRebi pirebi organizaciuli marTvis da ganviTarebis sakiTxebs sakmaod iolad an araprofesionalurad uyureben. meore _ ar xdeba iseTi organizaciuli kulturis danergva da waxaliseba, sadac adamianebi Riad ilaparakeben samuSaos SesrulebasTan dakavSirebul problemebze da sxvebTan erTad monaxaven problemis gadaWris gzas. Riad saubari xSirad garkveul SiSs ukavSirdeba. ramdenjer gvsmenia: `amas rogor vityvi! mere samsaxuridan gamaTavisufleben!~; `sityva problema ar unda gaigos Cvenma menejerma! ifiqrebs, rom me vmuSaob cudad~ da a.S. mesame _ calke sakiTxia adamianuri resursebis marTvasTan (arm) dakavSirebuli problemebi. isev nacnobi frazebi: `liderobis treningi TqvenTanac gaiares da sxva organizaciaSic, magram liderebad mainc ver Camoyalibdnen~; `iciT, sami Tve ki SeecvalaT qceva klientebTan urTierTobaSi, magram mere isev daaviwydaT, rac iswavles da damkvirveblebisgan isev Zvel SeniSvnebs viRebT~; `TanamSromlebis Sefaseba rogor ar xdeba, magram maT ratom unda icodnen winaswar is kriteriumebi, riTac afaseben?~; `iZleviT garantias, rom Tqveni (2 dRiani!) treningis mere, Cveni TanamSromlebi ise moiqcevian, rogorc standartSi uweriaT?!~ _ msgavsi frazebi imis mimaniSnebelia, rom marTalia, bolo wlebSi mocemul Temas (arm) bevr organizaciebSi gacilebiT ufro meti yuradReba eTmoba vidre adre, magram adamianuri resursebis marTvasTan dakavSirebuli sistemebi da procesebi finansebTan, iuridiul sakiTxebTan da marketingTan mimarTebaSi, mainc `geris~ rolSi rCeba. yvela zemoT CamoTvlili problemebis arsebobis Sedegad organizaciebi Rebuloben erT saerTo suraTs: organizaciuli miznebi, organizaciaSi mimdinare procesebi da TanamSromelTa mier samuSaos SesrulebasTan dakavSirebuli sakiTxebi xSirad erTmaneTTan winaaRmdegobaSi modis. da ai aq, dRis wesrigSi dgeba HPT meTodologiis gamoyenebis aucilebloba, romlis mizania samive donis (organizacia, procesebi da adamianebi) WrilSi arsebuli xarvezebis Zieba, ganxilva, analizi da samoqmedo RonisZiebebis danergva. magram, aRniSnuli qmedebebis ganxorcieleba, ra Tqma unda, ar moiazrebs mxolod konsultantis `erTi moTamaSis~ principiT moqmedebas. mas sWirdeba meore gundis wevri _ organizaciis xelmZRvaneli piris Tu pirebis aqtiuri CarTva. sxva SemTxvevaSi, organizacia naTlad verasodes warmoidgens, Tu ra saxis produqts miiRebs sakonsultacio muSaobis Sedegad. amis gareSe procesSi CarTuli yvela mxare _ konsultantic, organizaciac da proeqtis damkveTic ukmayofilo darCeba. miRebuli mdidari gamocdilebis Sedegad sazogadoebas da gansakuTrebiT sxvadasxva tipis organizaciebis xelmZRvanelobas SegviZlia SevTavazoT Semdegi Svidi rekomendacia: rekomendacia 1: yvelas aqvs problema! Tqven gamonaklisi ar xarT! yovelTvis arsebobs garkveuli tipis problemebi, romlebic, erTi SexedviT, TiTqos adamianebis mier samuSaobs SesrulebasTan da maT Sromis nayofierebasTan aris dakavSirebuli. magram, es mxolod zedapiruli suraTia.

konsultaciis da treningis centri 2010

43

Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera

rekomendacia 2: calkeuli individi, romelic CarTulia organizaciul saqmianobebSi, rac ar unda kompetenturi da motivirebuli iyos, misi Sromis nayofiereba ver iqneba saTanado doneze, Tu procesebi da organizaciuli sistema ar aris gamarTuli. rekomendacia 3: nebismieri tipis organizaciaSi xarvezebi saerToa: komunikaciis simwire; resursebis simwire; adamianuri resursebis funqciebis gadafarva da xSirad dublireba samuSaoebis Sesrulebis procesSi; adamianuri resursebis ganviTarebis sistemis sisuste; adamianuri resursebis samuSaos Sefasebis sistemis ararseboba; monacemTa bazebis arasrulyofileba. Tumca, mTavaria yvela xarvezi dajgufdes saerTo niSnis mixedviT. rekomendacia 4: procesebis kvlevisas aucilebelia ganisazRros yvela is procedura da qmedeba, romlebsac logikuri Tanmimdevroba aqvT da romlebic konkretul Sedegzea orientirebuli. amasTan TiToeuli procesis Sesrulebis xarisxis donis winaswari gansazRvra winapirobaa samuSos efeqturi SesrulebisaTvis. rekomendacia 5: rac ar unda efeqturi sistema iqnes SeTavazebuli konsultantebis mier, warmatebis sawindari mmarTveli gundis aqtiuri mxardaWera da swori marTvis stilia. rekomendacia 6: personalis motivacias qmnis Tavad sistema da ara calkeuli individebi. adamianebi unda moergon sistemas da ara sistema adamianebs, winaaRmdeg SemTxvevaSi yovelTvis iqneba qaosi da gaugebroba. rekomendacia 7: adamianebis kvalifikacia unda ganisazRvrebodes ara sistemisgan ganyenebulad, aramed procesebis moTxovnidan da standartebidan gamomdinare. calkeuli individi Tavisi arsiT unikaluria da SesaZlebelia, did codnas da unarebs flobdes, magram SeiZleba, Seuferebeli aRmoCndes konkretuli qmedebebis Sesasrulebad, an ubralod, adamianis pirovnuli Tvisebebi ver moergos organizaciul miznebsa da amocanebs. rekomendaciebis nusxaSi, ra Tqma unda, srulyofilad araa asaxuli is detaluri samoqmedo RonisZiebebi da instrumentebi, romlebic Cven SevimuSaveT calkeuli sakonsultacio momsaxurebis ganxorcielebis Sedegad sxvadasxva tipis organizaciebSi, iqneba es saxelmwifo, kerZo Tu arasamTavrobo organizacia. Tumca, arsi Tavad HTP modelis praqtikul gamoyenebaSi mdgomareobs. am kuTxiT ki unda iTqvas, rom aRniSnuli modeli sakmaod efeqturia, radgan sakonsultacio momsaxureobis ganxocielebis etapebi mocemuli modelis mixedviT yovelTvis aris sinqronuli, Tanmimdevruli da rac mTavaria, produqtiuli samizne organizaciebisaTvis. garda amisa, HTP modelis produqtiuloba aixsneba im faqtiT, rom samizne jgufebi anu organizaciebi realurad xedaven sistemuri tipis xarvezebs, maT gamomwvev mizezebs da Sesabamisad, makoreqtirebeli da prevenciuli RonisZiebebis aucileblobasa da realurobas. marTlac da, rom ara xarvezebis Zieba Tavdapirvelad organizaciis doneze, Semdeg procesebis doneze da yvelaze bolos, individis doneze, Cven verasodes davinaxavT aisbergis fuZes. Sesabamisad, Tu ver vxedavT fuZes, ver davinaxavT problemebis gamomwvev realur mizezebs. mizezebis ar Tu ver danaxva ki niSnavs, rom organizaciis muSaobis Sedegebi arasodes iqneba iseTi efeqturi, rogoric SeiZleboda, rom realurad yofiliyo.

44

konsultaciis da treningis centri 2010

erTi magaliTi: xarisxis marTvis sistemebi skola-pansion `mTiebSi~


naTia zedginiZe

2008 wels konsultaciisa da treningis centrs daxmarebisaTvis mimarTa Tbilisis kerZo skola-pansionma `mTiebi~. skola qarTul saganmanaTleblo sivrceSi ukve didi xania arsebobs da mdidari gamocdilebac aqvs. Tumca, skolis ganviTarebasTan erTad sasurveli xarisxis SenarCuneba da marTva garTulda. Sesabamisad, sakonsultacio momsaxureba miznad isaxavda skolis bazaze xarisxis marTvis sistemebis danergvas, Semdgom etapze ki ISO 9001 standartis1 damadasturebeli sertifikatis miRebaSi daxmarebas. es samuSao Zalian saintereso iyo sakonsultacio organizaciisaTvisac. sakonsultacio momsaxurebis upirveles amocanad `mTiebSi~ arsebuli sistemis xarvezebis gamovlena davisaxeT. Semdgomi etapi ki konkretul drosa da sivrceSi samoqmedo RonisZiebebis danergvas gulisxmobda.
1

standartizaciis saerTaSoriso organizaciis mier Seqmnili da aRiarebuli oficialuri standarti xarisxis marTvis sistemebSi.

konsultaciis da treningis centri 2010

45

Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera

Casatarebeli samuSaoebi ramdenime etapad daiyo: 1) skolis sistemis kvleva, analizi, Sefaseba da rekomendaciebis SeTavazeba; 2) skolis personalis wvrTna da informireba xarisxis marTvis sistemebis Sesaxeb; 3) xarisxis politikis, procedurebis da dokumenturi formebis gawera; 4) yvela rekomendaciis gaTvaliswineba da praqtikuli danergva. pirveli etapis gansaxorcilebelad Cveni rekomendaciis safuZvelze Seiqmna mmarTveli gundi e.w `Steering Team~, romelic dawyebiTi, sabaziso da saSualo skolis (seqtorebis) direqtorebisagan dakompleqtda. gundis Seqmna gadavwyviteT, radgan, swored maTi aqtiuri monawileobiT jer erTiani xarisxis marTvis sistema unda SemuSavebulyo, xolo Semdeg ki _ danergiliyo. Sesabamisad, pirvel safexurze Catarda treningi, romelmac gundis wevrebs xarisxis marTvis principebi da is sargebeli gaacno, romelsac skola efeqturi sistemis danergvis Sedegad miiRebda. mas Semdeg, rac marTvis gundma gaiTavisa da gaiazra dasaxuli amocana, konsultaciis centri arsebuli marTvis sistemis Seswavlas Seudga. mocemul procesSi gamoyenebul iqna informaciis moZiebis martivi meTodi _ gamokiTxva. gamokiTxvis pirveli etapi Catarda skolis akademiur personalTan. misi mizani iyo daedgina, rogor muSaobs Sida organizaciuli sistema; rogoria Cveulebrivi rigiTi personalis damokidebuleba; rogoria motivaciis sistema; ramdenad sworad aris ganawilebuli funqciebi; ramdenad xdeba xarisxis monitoringi, kontroli da misi gaumjobesebis RonisZiebebis dagegmva da Sesruleba. amavdroulad, konsultanti gamokiTxvis Sedegad krebda informacias personalis funqciebisa da movaleobebis Sesaxeb, raTa Semdgom dokumenturi saxiT sistemasTan SesabamisobaSi gaweriliyo samuSaos aRwerebi. aRsaniSnavia isic, rom pirvel etapze pedagogebis da aRmzrdelebis damokidebuleba skeptikuri iyo _ erTgvari SiSic gaCnda imisa, rom skolaSi reorganizacia daiwyeboda, rasac personalis Semcireba mohyveboda. gamokiTxvis meore etapi mSoblebTan werilobiTi saxiT, anonimurad Catarda. am kvlevam mSoblebis swavlis xarisxTan dakavSirebuli molodinebi aCvena, rac friad mniSvnelovani iyo, radgan kvlevis Sedegebi SemdegSi skolis xarisxis amocanebis fundamenturi safuZveli gaxda. meore etapze daigegma treningebis Catareba skolis personalisaTvis. mizani mdgomareobda SemdegSi: skolis personals gaego xarisxis marTvis sistemis arsi, sistemis skolaSi danergvis mizani da sargebeli, romelsac moitanda es sistema; amasTan, personals unda gaecnobierebina sakuTari roli da wvlili aRniSnul saqmeSi. treningebi Catarda etapobrivad 90-mde personalisTvis. TiToeuli trening-gundi 20 adamianisagan Sedgeboda: pedagogebi, aRmzrdelebi, kaTedris xelmZRvanelebi da administraciuli personali. didi Zalisxmeva Caido mocemul treningSi, raTa akademiuri personali, upirveles yovlisa, imaSi dawmunebuliyo, rom xarisxis marTvis sistema maT muSaobas gaamartivebda da Semdeg ki swavlebis xarisxs aamaRlebda. konsultantma dagrovili ukukavSiris da informaciis safuZvelze moaxdina xarvezebis da maTi gamomwvevi mizezebis identificireba, xolo ukve Semdgom SesTavaza rekomendaciebi maTi daZlevis Sesaxeb; aseve gaiwera vadebi da pasuxismgebeli pirebi, vinc samoqmedo RonisZiebebs calkeul seqtorSi ganaxorcielebdnen. konsultaciis mesame etapze xarisxis marTvis konsultantma gawera xarisxis marTvis proceduris saxelmZRvanelo, romelic skolis erTian suraTs asaxavda _ skolis misiidan dawyebuli, procesebis aRweriT damTavrebuli. Seiqmna skolis xarisxis procedurebis saxelmZRvanelo, romelmac moicva: kadrebis marTva dokumentebis marTva saswavlo procesi saaRmzrdelo procesis marTva monitoringi da kontroli

46

konsultaciis da treningis centri 2010

n. zedginiZe

xarisxis mudmivis gaumjobeseba Sesyidvebi samedicino momsaxurebis miwodeba. aseve, TiToeuli proceduris farglebSi yvela dokumenturi forma gaiwera, agreTve dadginda, Tu vin iqneboda pasuxismgebeli TiToeul dokumentur formaze. unda aRiniSnos, rom xarisxis sistemis moTxovnebidan gamomdinare umaRlesi menejmentis mier damtkicda Sida auditori, romelsac xarisxis sistemis mudmivi monitoringi da kontroli daevala. aRniSnuli RonisZiebebis dasrulebis Semdeg, rekomendaciebis gansaxorcileblad `mTiebma~ konsultantisgan damoukideblad ganagrZo muSaoba. 2010 wels konsultaciisa da treningis centris konultantma Caatara moqmedi sistemis auditi. auditis Sedegebma aCvena, rom skolis muSaoba yvela rgolSi, yvela aspeqtTan mimarTebiT efeqturi da efeqtiania da, skola sertificirebisaTvis mzad aris. 2010 wlis aprilSi `mTiebi~ gaxda ISO 9001 sertifikatis mflobeli. sxva sityvebiT, skolam gaiara saerTaSoriso eqspertis gare auditi da aCvena, rom misi xarisxis marTvis sistema SesabamisobaSia saerTaSoriso standartebiT gaTvaliswinebul moTxovnebTan. skolis umaRlesi rgolis menejmenti mocemul SemTxvevas Semdegnariad ganixilavs: `CvenTvis xarisxis marTvis sistemebis danergva warmoadgens ara dasasruls, aramed did dasawyiss qarTul da saerTaSoriso asparezze ufro efeqturi funqcionirebisaTvis~.

konsultaciis da treningis centri 2010

47

moerge cvlilebebs _ SeiZine mTeli sicocxlis manZilze swavlis sakvanZo kompetenciebi


Tea gulua

is realoba, romelic XXI saukunem SemogvTavaza, STambeWdavi da momTxovnia. mudmivad mzardi mecnieruli codnis moculoba informaciis didi nakadis gadamuSavebas niSnavs. dRes am procesSi axali instrumentebiT _ axali teqnologiebiT SeiaraRebulebs aseve axali unar-Cvevebi gvWirdeba. aseTi sididis codnis miReba ki guSindeli tradiciuli formaluri saganmanaTleblo sqemis farglebSi warmoudgenelia. es, cxadia, iwvevs formaluri ganaTlebis aqcentebis cvlilebas. Tanamedrove adamianisaTvis sayuradRebo da arsebiTia ara faqtobrivi codnis miwodeba, aramed damoukideblad swavlis unar-Cvevebis ganviTareba. SeiZleba iTqvas, rom informaciis damoukideblad mopovebisa da damuSavebis kompetencia dRes yvelaferze mniSvnelovania. is, visac unari aqvs damoukideblad imuSaos sakuTar Tavze, SeZlebs mudmivad cvalebad da ganviTarebad garemoSi orientirebas. ra Tqma unda, kvalifikaciis amaRlebis mizniT, aseT

48

konsultaciis da treningis centri 2010

T. gulua

adamiansac drodadro dasWirdeba axali codnis misaRebad mcire droiT saswavlo sivrceSi dabruneba. yvelas kargad gvaxsovs sul cota xnis win jer kidev moqmedi saganmanaTleblo da karieris sqema: saSualo skola _ umaRlesi saswavlebeli _ samsaxuri. dRevandel samyaroSi es sqema arsebiTad saxecvlilia, msoflios ganviTarebul qveynebSi ukve normac ki iqca: saSualo skola _ umaRlesi saswavlebeli _ samuSao adgili _ damatebiTi ganaTlebis kursi _ samuSao adgili da am jaWvis bolo ori rgoli, SesaZloa, usasrulod ganmeorebadic iyos.

***
2000 wlis marts lisabonis evropulma sabWom1 aRiara, rom evropa globalizaciis gamowvevis da codnaze dafuZnebuli ekonomikis zrdis winaSe dgas. sabWom gaamaxvila yuradReba imaze, rom `yoveli moqalaqe aRWurvili unda iyos im unarebiT, romlebic aucilebelia Cvens axal informaciul sazogadoebaSi cxovrebisaTvis da muSaobisaTvis~ da, rom `evropulma CarCom unda gansazRvros mTeli sicocxlis manZilze swavlisaTvis saWiro axali sabaziso unar-Cvevebi: sainformacio da kompiuteruli teqnologiebi, ucxo enebi, teqnologiuri kultura, mewarmeoba da socialuri unar-Cvevebi~. evropuli sabWo evrokavSiris umaRlesi politikuri organoa da aerTianebs ra wevri qveynebis saxelmwifoTa da mTavrobaTa meTaurebs, SeimuSavebs rekomendaciebsa da miTiTebebs ekonomikur da socialur sakiTxebze. evropuli sabWos mowodebebSi araerTxelaa xazgasmuli, rom swored adamiania evropis Semdgomi zrdisa da dasaqmebis yvelaze mniSvnelovani faseuloba. lisabonis sabWos mowodebis kvaldakval 2005 wels sakvanZo kompetenciebis Sesaxeb evropuli CarCo2 miiRes. evropuli sainformacio paketi gvTavazobs mosazrebebs, Tu rogoraa SesaZlebeli am kompetenciebis miReba TiToeuli moqalaqisaTvis mTeli sicocxlis manZilze. CarCos Tanaxmad, Tanamedrove adamians rva sakvanZo kompetencia Wirdeba, esenia: komunikacia, rogorc mSobliur, aseve ucxo enaze; maTematikuri kompetencia da mecnieruli sabaziso kompetenciebi; cifruli kompetencia; swavlis swavla (learning to learn); pirovnebaTaSorisi, kulturaTaSorisi, socialuri kompetenciebi da moqalaqeobrivi kompetencia; mewarmeoba da bolos, SemoqmedebiTi azrovneba. kompetenciebi konteqstisaTvis Sesabamisi codnis, unar-Cvevebisa da damokidebulebebis kombinaciebia. pirovnuli srulyofisa da ganviTarebisaTvis isini yvelas Wirdeba, raTa iyos aqtiuri moqalaqe, iyos socialurad aqtiuri da hqondes dasaqmebis unari. dawyebiTi ganaTlebisa da wvrTnis miRebis Semdeg axalgazrdebs unda SeeZloT sakvanZo kompetenciebis iseT donemde ganviTareba, rom momzadebulni Sexvdnen zrdasrul cxovrebas. rogorc nawili mTeli cxovrebis manZilze swavlisa, es kompetenciebi ara mxolod unda SenarCundes, aramed mTeli cxovrebis manZilze unda viTardebodes. bevri kompetencia faravs da ukavSirdeba erTmaneTs: erTi kompetenciisaTvis arsebiT aspeqtebs, mxardamWeris funqcia aqvT meorisaTvis. kompetencia ZiriTad sabaziso unarebSi: ena, wera-kiTxva, angariSi da sainformacio da kompiuteruli teqnologiebis codna mniSvnelovani safuZvelia zogadad swavlisaTvis, xolo damoukideblad swavlis unari ki yvela saswavlo procesis Tanamdevia. CarCoSi mravalgzis naxsenebi cnebebi, rogoricaa: kritikuli azrovneba, kreatiuloba, iniciativis aReba, problemis gadaWra, riskis Sefaseba, gadawyvetilebis miReba da emociebis marTva, yvela rva kompetenciaSi Tavis konstruqciul rols TamaSobs.

***
aswavlo adamians, _ moergos cvlilebas _ es is amocanaa, romelic dRes momavals gansazRvravs. iseTi qveynisaTvis ki, rogoric saqarTveloa, investicia socialur kapitalSi _ adamianur resursebSi ganviTarebis miznebis miRwevis umniSvnelovanesi dabandebaa. am faqtorma da aseve im faqtma, rom saqarTveloSi yovelwliurad 20 000 _ 25 0000 axalgazrda skolis damTavrebis Sem1 2

evropuli sabWo evrokavSiris wevr saxelwifoTa meTaurebis regularuli Sexvedrebia. daarsda 1974 wels.

CarCo-dokumenti: sakvanZo kompetenciebi mTeli sicocxlis manZilze swavlisaTvis/evropuli CarCo, evroparlamentisa da evropuli sabWos rekomendaciebi. konsultaciisa da treningis centri, Tb. 2006.

konsultaciis da treningis centri 2010

49

Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera

deg ver an ar agrZelebs swavlas, Seqmna erTi saintereso wamowyebis winapiroba. wamowyebis avtori konsultaciisa da treningis centria da saqme axalgazrdebis integraciis programas exeba. 2009 wels dawyebuli programis mizani formaluri ganaTlebis miRma darCenili 15-dan 24 wlamde asakis axalgazrdebisaTvis damatebiTi saganmanaTleblo kursebis SeTavazeba da danergvaa. samwuxarod, dRes zogadsaganmanaTleblo skolebi xSirad ver uzrunvelyofs moswavleTaTvis iseTi programebisa da saswavlo garemos Seqmnas, romlebic bavSvebs damoukidebeli cxovrebis dawyebis, garemosTan adaptirebisa da sakuTari Tavis damkvidrebisaTvis saWiro unar-Cvevebis SeZenaSi daexmareba. 40-saaTiani trening kursi, romelic programis farglebSi SemuSavda, swored evropuli sabWos mier miRebul pirovnuli sakvanZo komptenciebis CarCo dokumentis moTxovnebs efuZneba. kursi mowodebulia, daexmaros axalgazrdebs ganiviTaron iseTi pirovnuli sakvanZo kompetenciebi, rogoricaa analitikuri azrovneba, damoukideblad swavlis unari, mewarmeoba, komunikaciis unari. trening kursisaTvis SemuSavebuli saxelmZRvanelos `pirovnuli ganviTarebis kursi axalgazrdebisaTvis~ saswavlo amocanebia: efeqturi zepiri da werilobiTi komunikaciis, azris Camoyalibebis unarebisa da instrumentebis gadacema; konstruqciuli urTierTobebis warmarTvisaTvis qceviTi modelebis Sesaxeb gamocdilebisa da codnis gadacema, garkveuli unar-Cvevebis gavarjiSeba; logikuri da analitikuri azrovnebis unaris gaRrmaveba da Sesabamisi koncefciebis gacnoba; saqmiani unar-Cvevebis, rogoricaa samuSaos Zieba, sakuTari Tavis prezentacia, gadacema; samewarmeo saqmianobis warmoebis sabaziso codnis miwodeba. kursis fabula dafuZnebulia sqemaze, romelic sami ZiriTadi Temis irgvlivaa awyobili. kerZod: urTierTobis xelovnebaze, Semecnebaze, da saqmian Cvevebsa da mewarmeobaze. urTierTobis xelovnebas eTmoba 13 saaTi da mis farglebSi Semdegi sakiTxebi Sedis: swavla, rogorc unari _ sasurveli swavlis meTodebi, zepiri da werilobiTi komunikacia, konfliqtis marTva da gunduri muSaoba. Semecnebisa da Semoqmedebis xangrZlivoba 7 saaTia da misi sakiTxebia: Semecnebis unari, SemoqmedebiTi azrovneba, cvlilebebis marTva, stereotipebi da gadawyvetilebis miReba. dasaqmeba da TviTdasaqmeba 20 saaTs moicavs da Semdeg 2 sakiTxs exeba: dasaqmeba da TviTdasaqmeba. pirvel sakiTxSi Sedis zogadi saqmiani unar-Cvevebi: sakuTari SesaZleblobebis da garemos Sefaseba, samuSaos Zieba, reziumes Sedgena, gasaubreba/interviu da samuSao disciplina. meore sakiTxi exeba mewarmeobis arss da biznesis safuZvlebs, aseve biznes gegmis Sedgenas. aRsaniSnavia, rom kursi agebulia zrdasrulTa swavlebis principebisa da meTodologiis Sesabamisad. ramdenadac kursis mizani konkretuli unarebisa da damokidebulebebis gadacemaa, amdenad praqtikul muSaobaze gamoyofilia saswavlo drois 60%, xolo Teoriaze _ 40%. rogorc aRvniSneT, kursis meTodologiis mTavari principi zrdasrulTa swavlebis cikls efuZneba, rac gulisxmobs imas, rom ciklis logika imeorebs zrdasrulebis mier damoukideblad swavlebis bunebriv process. am SemTxvevaSi xom swavlebis procesis inicireba garkveuli gamocdilebis SeZeniT xdeba. ukve momdevno procesia misi Sefaseba, gaazreba da ganzogadeba, rac praqtikaSi konkretuli qcevis gadataniT sruldeba. programis dasawyisSi Ria konkursis safuZvelze Semdegi 10 partniori sazogadoebrivi organizacia SeirCa: saganmanaTleblo iniciativebis qarTuli asociacia _ siqa (rusTavi), qarTli XXI

50

konsultaciis da treningis centri 2010

T. gulua

(xaSuri), samoqalaqo ganaTlebis ofisi (gori), saTemo kavSiri nukriani (siRnaRi), saqarTvelos samoqalaqo ganviTarebis asociacia (lagodexi), ganaTlebis, ganviTarebisa da dasaqmebis centri (quTaisi), axalgazrda pedagogTa kavSiri (ozurgeTi), invalid qalTa da invalid bavSvTa dedaTa asociacia (zugdidi), saerTaSoriso biznesis ganviTarebis da investiciaTa xelSewyobis centri (baTumi) da saqarTvelos zrdasrulTa ganaTlebis asociaciis zrdasrulTa ganaTlebis centri (axalcixe). qvemo da Sida qarTlis, kaxeTis, imereTis, guriis, samegrelos, aWarisa da samcxe-javaxeTis aT partnior sazogadoebriv organizaciasTan TaanSromlobiT konsultaciisa da treningis centris programa dReisaTvis ukve 173 axalgazrdam gaiara. programis farglebSi partniori organizaciebis ori treneris gadamzadebasTan erTad, konsultaciisa da treningis centri kursis masalebsa da treneris saxelmZRvanelos gadascems TiToeul maTgans. treningebis Semdeg, romlebic sxvadasxva regionebSi da qalaqebSi or etapad tardeba, safuZvliani masala mogrovdeba Sedegebis ukeT gasaanalizeblad. am Sedegebs interesiT elis Tavad wamowyebis iniciatori da gegmavs mis adgilobrivi municipalitetebis winaSe wardgenas, xolo programis dasasruls erovnul doneze mowveuli Semajamebeli konferenciiT ganzraxuli aqvs miRebuli ganzogadebuli Sedegebi da informacia miawodos saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros.

***
konsultaciisa da treningis centris mowodebam _ morgeboda cvlilebebs da SeeZina pirovnuli ganviTarebisaTvis saWiro kompetenciebi _ mTel saqarTveloSi ramdenime aTeuli axalgazrda daabruna saswavlo sivrceSi. mari iaZe sofel Rrelidan axalcixis zrdasrulTa ganaTlebis centrSi movida. dedofliswyaroel 25 wlis axalgazrdas, romelic ukve oTxi welia mesxeTSi cxovrobs da patara Svils zrdis, rogorc TviTon aRniSnavs, siaxleebi Zalian ainteresebs da swavla surs. amitomac gamoexmaura axalcixis zrdasrulTa ganaTlebis centris SeTavazebas monawileoba mieRo konsultaciisa da treningis centris axalgazrdul programaSi. mari treningis pirveli nawilis gansakuTrebiT kmayofilia. `yovelTvis pirSi mTqmeli viyavi da amdenad, xSirad meqmneboda problemuri situaciebi. konfliqtebis mogvarebis treningze naswavli meTodebi ukve ara marto gareT, aseve ojaxSic mexmareba. sakuTari Tavis, sakuTari saqcielis Sefaseba viswavle da vgrZnob, rom bodiSi, romelsac vixdi, roca raRac meSleba, rogor gasakvirad da keTilad moqmedebs Cems axloblebze~,- RimiliT ambobs mari. treningis meore nawilmac bevri safiqarali dautova mas. iseTi saqme rom wamoiwyo, romelic Semosavals mogitans, kargad unda icode, Tu ra unda Sens gverdiT myofs, unda gaakeTo is, rac mas namdvilad Wirdeba. maris azriT, mTavaria midgoma saqmisadmi, romelic, samwuxarod, mis kuTxeSi TiTqmis ignorirebulia. yvelas vurCevdi, rom aseTi treningebi gaevloT, Cemi umaRlesi ganaTlebis miuxedavad, am treningebma iseTi ram momces, razec arsad aravis araferi uTqvams da rac ara marto saqmisaTvis SeiZleba iyos gamosadegi, aramed cxovrebasac ukeTess gixdis.~ dasasrul, aucileblad unda iTqvas, rom konsultaciisa da treningis centris axalgazrduli programis farglebSi SemuSavebuli damatebiTi swavlebis kursi Tanabrad saWiroa rogorc skolis moswavleebisaTvis, aseve formaluri ganaTlebis miRma myofi zrdasrulebisaTvis. kursi xom iseT aucilebel pirovnul sakvanZo kompetenciebs aviTarebs, romelTa qonis gareSec Tanamedrove adamiani Znelad Tu moergeba dRevandel cvalebad samyaros.

konsultaciis da treningis centri 2010

51

mcire mewarmeobis ganviTareba devnilTa resocializaciisaTvis


sofio kaWaxiZe

konsultaciis da treningis centri 2010 wlis martidan axorcielebs mcire sagranto programas, romlis mizania 2008 wlis agvistos omis Sedegad iZulebiT gadaadgilebuli pirebisa da konfliqtis Sedegad dazaralebuli mosaxleobis ekonomikuri mdgomareobis gaumjobeseba. programa amerikis SeerTebuli Statebis ganviTarebis saagentos (USAID) mxardaWeriT xorcieldeba da iTvaliswinebs mcire mewarmeobis ganviTarebis xelSewyobas. is mWidro kavSiriSia konsultaciis da treningis centris xedvasa da filosofiasTan. organizacia miiCnevs, rom marTvisa da administrirebis Tanamedrove meTodebi, mikro-sawarmoebis finansuri mxardaWera daexmareba mcire sawarmos mfolobels ekonomikur integraciaSi. organizaciis azriT, es metad mniSvnelovania siRaribis daZlevis, dasaqmebis da socialuri samarTlianobis TvalsazrisiT. programis farglebSi mcire biznesis ganviTarebisaTvis dagegmilia 150 proeqtis dafinanseba. grantis odenoba TiToeul konkursantze 1500 aSS dolariT ganisazRvreba. sagranto dafinanseba or etapad xorcieldeba.

52

konsultaciis da treningis centri 2010

s. kaWaxiZe

samizne jgufi
proeqtis samizne jgufi 2008 wlis agvistos omis Sedegad iZulebiT gadaadgilebuli is pirebi arian, romlebic Semdeg dasaxlebebSi cxovroben: mcxeTis r-nis devnilTa 3 dasaxleba (werovani, wilkani, frezeTi); kaspis r-nis devnilTa 2 dasaxleba (metexi, Teliani); goris r-nis devnilTa 5 dasaxleba (karaleTi, skra, berbuki, SavSvebi, xurvaleTi); da goris r-nis konfliqtis Sedegad dazaralebuli 5 soflis mosaxleoba (tirZnisi, meRvrekisi, Tergvisi, browleTi, ergneTi).

proeqtis mimdinareobis etapebi


sabaziso kvleva _ mosamzadebeli samuSaoebi pirvel etapze Catarda sabaziso kvleva, rac iTvaliswinebda miznobriv dasaxlebebSi devnilTa raodenobis, asakisa da eTnikuri Semadgenlobis Sesaxeb informaciis moZiebas. informacia moZiebul iqna ltolvilTa da gansaxlebis saminitroSi, aseve im arasamTavrobo organizaciebSi, romlebic msgavs proeqtebs 2008 wlidan axorcieleben. samizne jgufebTan piradi gasaubrebis safuZvelze moZiebuli da dazustebul iqna informacia dasaxlebebSi miwis farTobebis, soflis meurneobis teqnikis arsebobis, adgilze ganxorcielebuli proeqtebis, devnilTa saWiroebebisa da Semosavlebis Sesaxeb. Seiqmna monacemTa baza, sadac Segrovebul informacias Tavi moeyara. saministrosa da amave dasaxlebebSi momuSave arasamTavrobo organizaciebis rekomendaciebisa da Semdgomi gasaubrebebis safuZvelze TiToeuli kompaqturi dasaxlebisTvis SeirCa erTi an ori sakontaqto piri. sakontaqto pirTa asaki 35-dan 55 wlamde meryeobs; maT Soris 17% qalia, xolo 83% _ mamakaci. TiToeul dasaxlebaSi Catarda gacnobiTi xasiaTis Sexvedrebi devnilebTan da konfliqtis Sedegad dazaralebul mosaxleobasTan; sadac maT miewodaT informacia proeqtis dawyebisa da misi mimdinareobis etapebis Sesaxeb. proeqtis mimarT interesi da aqtivoba Zalian maRali iyo. Sexvedrebi SekiTxvebis mravalferovnebiT gamoirCeoda: ra saxis bizness eniWeba upiratesoba; ramdenia grantis maqsimaluri odenoba; ra gansxvavebaa grantsa da kredits Soris; SesaZlebelia Tu ara jgufuri biznesis dafinanseba; aris Tu ara gadasaxdeli procenti; rodis aris SesaZlebeli Tanxis miReba; vin akontrolebs Tanxebis miznobriv xarjvas; SeuZliaT Tu ara dafinansebuli proeqtis avtorebs konkursSi meored monawileobis miReba. proeqtis Sesaxeb ufro detaluri informaciis misaRebad formacio bukletebi daurigdaT. devnilebs erTgverdiani sain-

ganacxadebis miReba da biznes-ideebis SerCeva biznes-ideebis SerCeva konkursis safuZvelze moxda. konkursSi monawileoba SeeZloT rogorc mamakacebs, aseve qalebs 26 wlis zemoT; rogorc individualurad, ise jgufurad. sul miviReT 593 ganacxadi: aqedan 368 ganacxadi _ devnilTa 10 dasaxlebidan, xolo 225 ganacxadi _ konfliqtis Sedegad dazaralebuli 5 soflidan. imis gamo, rom samizne jgufebTan Sexvedrebi intensiurad mimdinareobda da isini kargad iyvnen informirebuli proeqtis Sesaxeb, aqtivoba dagegmilze orjer ufro maRali iyo.

konsultaciis da treningis centri 2010

53

Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera

monacemTa baza konkursantebis dajgufeba moxda monacemTa bazaSi sqesis, asakis da erovnebis mixedviT. 593 konkursantidan 44% qalia, xolo 56% mamakaci, aqedan 69% _ 35 welze ufrosi. es miuTiTebs qalebis da axalgazrdebis sakmaod maRal aqtivobaze. konkursantebis didi nawili eTnikuri qarTvelia: qarTveli _ 96.7%; osi _ 2%; rusi _ 0,5% sxva erovneba (somexi, berZeni) _ 0,8% ganacxadebi aseve daiyo biznesis sferoebis mixedviT, kerZod: mecxoveleoba; mefrinveleoba; mefutkreoba; miwaTmoqmedeba (Ria grunti da sasaTbure meurneoba); agromomsaxureba; Semgrovebeli an gadamamuSavebeli mikrosawarmo; sxvadasxva mikrosawarmo Tu saxelosno; savaWro obieqti; sayofacxovrebo da sxva saxis momsaxureba da sxva.

aqtiuroba yvelaze didi aqtiurobiT goris r-nSi sofel tirZnisis mosaxleoba gamoirCeoda _ 129 ganacxadi (daaxloebiT 22%), xolo yvelaze naklebi aqturoba kaspis raionSi _ metexis da Telianis (10-10 ganacxadi) kompaqtur dasaxlebebSi dafiqsirda. es movlena aixsneba imiT, rom goris raionis soflebSi dafinansda omisagan dazaralebuli mkvidri mosaxleoba. am adamianebs gaaCniaT saxnavi savargulebi, saTibi, arian integrirebuli adgilobriv ekonomikur sivrceSi. yvelaze didi interesi soflis meurneobis sferos mimarT (gansakuTrebiT mecxoveleobamefrinveleoba-mefutkreoba) konfliqtis Sedegad dazaralebul soflebSi gamovlinda. miRebuli ganacxadebis 81.5%-s individualuri biznes-ideebi Seadgenda, xolo 18.5%-s _ jgufuri biznes-ideebi. SevecadeT, TiToeuli dasaxlebidan SerCeuli ideebi biznesis yvela sferodan yofiliyo warmodgenili. Tumca, zogierTi dasaxlebidan (mag. berbuki, xurvaleTi, metexi, Teliani, wilkani) ganacxadebis simciris gamo naklebi arCevani gvqonda, amitom vecadeT maT Soris SedarebiT optimaluri variantebi SegverCia.

midgoma I prioriteti: TiToeuli dasaxlebidan SegverCia minimum erTi ganacxadi mainc; II prioriteti: gamogvevlina saukeTeso biznes-ideebi (Tumca, im dasaxlebebSi, sadac mosaxleobis aqtivoba dabali iyo, vixelmZRvaneleT SedarebiTobis principiT); III prioriteti: II etapze gadasasvlelad da treningSi monawileobis misaRebad SegverCia is konkursantebic, romlebmac ganacxadi srulyofilad ver warmoadgines, Tumca idea metnaklebad saintereso iyo. IV prioriteti: SerCevis dros vixelmZRvaneleT konkursantebis sqesis, asakisa da warmomavlobis, aseve warmodgenili ideebis biznes-sferoebad dayofis principiT, raTa balansi metnaklebad daculi yofiliyo. sabolood, konkursis momdevno etapisTvis 76 ganacxadi SeirCa.

54

konsultaciis da treningis centri 2010

s. kaWaxiZe

treningi SerCeuli biznes-ideebis avtorebma gaiares ordRiani treningi, romlis mizani iyo biznesproeqtebis weris praqtikuli unar-Cvevebis Camoyalibeba. aqcenti gakeTda iseT Temebze, rogoricaa miznobrivi bazari, produqti da fasi, proeqtis biujeti da a.S. treningebi sakmaod sainteresod warimarTa. yvelaze didi daintereseba da aqtiuroba tirZnisis mosaxleobam gamoiCina, xolo yvelaze naklebi CarTulobiT ergneTisa da meRvrekisis mosaxleoba gamoirCeoda, rac warmodgenil proeqtebzec aisaxa. rogorc Cans, goris raionis soflebis mkvidrni integrirebulni arian adgilobriv ekonomikur sivrceSi da biznesis warmoebis meti SesaZlebloba aqvT. es dakvirveba kidev erTxel usvams xazs integraciis mniSvnelobas, aseve devnilTa reabilitaciisa da resocializaciis aucileblobas. treningis dasrulebidan or kviraSi yvela konkursantma sakuTari biznes-proeqti warmoadgina. monitoringi 1 biznes-gegmebSi warmodgenili informacia detalurad gadamowmda aramarto kompaqtur dasaxlebebSi vizitebis dros, aramed konkursantebTan satelefono da piradi gasaubrebebis saSualebiT. adgilze moxda im farTisa da teritoriebis Semowmeba, sadac biznesis ganxorcieleba igegmeboda. iyo SemTxvevebi, roca proeqtSi miTiTebuli informacia gadamowmebis Sedegebs ar daemTxva, aseTi proeqtebi ganxilvidan amoRebul iqna. komiteti _ gamarjvebuli proeqtebis gamovlena gamarjvebuli proeqtebis gamosavlenad Seiqmna sami damoukidebeli eqspertisagan dakompleqtebuli komisia. konsultaciis da treningis centris eqspertebis mier gansaxilvelad wardgenili 76 proeqtidan, komitetma dasafinanseblad 64 proeqti SearCia. gadawyvetilebebi erToblivi konsultaciebis Sedegad iqna miRebuli. gamarjvebuli proeqtebis dafinanseba _ grantebis gacema iSviaTi gamonaklisebis garda, grantebis gacema or tranSad moxda. sagranto xelSekrulebebze xelmowerisas grantiorebma warmoadgines piradobis damadasturebeli mowmobebi, amonaweri samewarmeo reestridan, sabanko angariSis rekvizitebi da sxva sabuTebi (saijaro xelSekruleba, amonaweri sajaro reestridan, sxvadasxva saxis nebarTva-licenzia). proeqtSi gamarjvebulma 64-ma grantiorma, pirvel etapze, grantiT gaTvaliswinebuli Tanxis mxolod garkveuli nawili miiRo. Tanxis pirveli nawilis miRebidan ori kviris vadaSi, programis yvela monawilem warmoadgina finansuri dokumentebi imis dasadastureblad, rom Tanxa miznobrivad daixarja; Tumca, mxolod finansuri dokumentebis warmodgena sakmarisi ar iyo, amitom adgilze detalurad iqna Semowmebuli grantis TanxiT SeZenili nivTebi, teqnika, danadgari Tu samSeneblo-saremonto masalebi. mas Semdeg, rac dadasturda, rom biujetiT gaTvaliswinebuli yvela nivTi Tu danadgari namdvilad iqna SeZenili, grantiorebma miiRes sagranto xelSekrulebiT gaTvaliswinebuli meore tranSi. am etapze gamarjvebuli proeqtebis 30% dafinansebulia; grantebis gacemis procesi oqtombris bolomde dasruldeba.

daskvnis saxiT
jer naadrevia proeqtis warmatebaze laparaki, iseve rogorc raime daskvnebis an ganzogadebis gakeTeba. am etapze mniSvnelovania monitoringis amocana, rac mogvcems saSualebas, movagrovoT Sesabamisi monacemebi, gaviazroT momxdari da gamovitanoT daskvnebi. proeqtis gundi aqtiurad muSaobis monitoringis yovlismomcveli da efeqturi sqemis SemuSavebaze da imediT uyurebs momavals.

konsultaciis da treningis centri 2010

55

biznesi da ekonomika _ wlis problemuri `wyvili~


revaz sayevariSvili

dRes da, rogorc Cans, uaxloes xanebSi kidev didxans iqneba aqtualuri diskusia Temaze, gamovida Tu ara saqarTvelo krizisidan da daiwyo Tu ara ekonomikam realuri zrda. faqtia, rom 2008 wlis omma da globalurma finansurma krizisma kidev ufro metad gamoaaSkarava is tendenciebi, rac manamde mxolod Teoriul safrTxeebad miiCneoda.

statistikuri diagnozi
`safrTxeebi~ verc oficialurma statistikam damala da postsaomari 2009 wlis suraTi ase daxata: mTliani Sida produqti (mSp, GDP) 2009 wels 3.9%-iT Semcirda da 17 mlrd 948 mln lari Seadgina, mSp-s maCveebeli erT sul mosaxleze (GDP per capita) ki 4 092 laramde Semcirda (Sesadareblad: 2008 wels mSp 19 mlrd 74 mln lars Seadgenda, mSp erT sul mosaxleze - 4 353 lars).

56

konsultaciis da treningis centri 2010

r. sayevariSvili

Tumca, marto mSp-s kleba ar yofila SemaSfoTebeli garemoeba. yvelaze usiamovno is aRmoCnda, rom liberalizmis da deregulirebis gzaze damdgar saqarTveloSi mSp-s dargobriv struqturaSi yvelaze meti wili _ 16% saxelmwifo mmarTvelobas aRmoaCnda, romelmac gauswro yvelas _ mrewvelobasac (15%), vaWrobasac (14%), transports da kavSirgabmulobasac (12%) da soflis meurneobasac (10%). swored ase gamovida: 2009 wels, rodesac saqarTvelom briuselis donorTa konferenciidan mobilizebuli 4,5 miliardi dolaris aqtiuri xarjva daiwyo, saxelmwifo isev ekonomikis yvelaze msxvili moTamaSe aRmoCnda. da, rogor irkveva, is 4-6%-iani zrdac, romelsac mTavroba 2010 wels prognozirebs, aseve am xarjebiT unda iqnes miRweuli. mimdinare sabiujeto da sainvesticio statistika swored amaze miuTiTebs.

biujeti
2009 wels saxelmwifo biujetis saSemosavlo nawili 2-jer Semcirda _ jer 500 milioni, Semdeg _ kidev 120 milioni lariT. rac Seexeba 2010 wlis bujets, is Tavidanve 2009 wlis biujetTan SedarebiT 500 milioni lariT naklebi daigegma. anu Tvalsa da xels Sua saqarTvelos biujeti, Tavis pikur maCvenebelTan SedarebiT, 1 miliardi lariT `daviwrovda~. da rac aranakleb mniSvnelovania, 2010 wlis saxelmwifo biujets erTi maxasiaTebeli aqvs: masSi saxarjod mimarTuli yoveli meoTxe lari anu biujetis xarjebis 25% sagareo valebiT aris mobilizebuli. swored am valebiT aRebuli saxsrebiT cdilobs saqarTvelos mTavroba, mSp-s zrda uzrunvelyos.

investiciebi
martivi ariTmetikaa: sainvesticio aqtivobis pikze _ 2007 wels saqarTveloSi dabandebulma pirdapirma ucxourma investiciebma 2 mlrd dolari Seadgina. 2008 wels es maCvenebeli 1 mlrd 560 mln dolaramde Semcirda, 2009 wels kidev ufro mkveTrad daeca _ 658 mln dolaramde. swored sainvesticio saxsrebis naklebobas abalansebs jerjerobiT briuselis konferenciaze Tavmoyrili miliardebi. Tumca, wels es daxmareba praqtikulad iwureba, misi Camnacvlebeli Tanazomadi resursi ki arsad Cans. faqti erTia: saqarTvelo, Tavisi fizikuri zomebidan gamomdinare, verasodes gaxdeba moxmarebaze orientirebuli ekonomika, romelic am modeliT gava fons. meore mxriv, saqarTvelos arc imxela saeqspoerto resursi aqvs, rom ase ecados Tavis damkvidrebas. amitomac misTvis kritikulad mniSvnelovania ucxouri investiciebis mozidva, ramac qveynis Seuqcevadi da mdgradi ganviTareba unda uzrunvelyos. 2004-dan 2008 wlamde saqarTvelos ekonomikis mniSvnelovan zrdas didwilad swored pirdapiri ucxouri investiciebis Semodineba ganapirobebda, romelic mniSvnelovani aRmavali tendenciiT xasiaTdeboda: 2005 wels saqarTveloSi 450 mln dolaris investicia dabandda, 2006 wels _ 1 mlrd 190 mln dolari, xolo 2007 wels _ 2 mlrd 14 mln dolari. im 12%-ian zrdasac, romelic 2007 wels iqna miRweuli da romelmac saqarTvelo bevri angariSgasawevi reitingis maRal poziciebze moaqcia, swored pirdapiri ucxouri investiciebis soliduri moculoba da am investiciebiT nasazrdoebi kerZo biznesi uzrunvelyofda. dRes ki zrdas saxelmwifos mier gaaqtiurebuli msxvili infrastruqturuli proeqtebi gansazRvravs, romelTa umetesobac sagareo savalo wyaroebidan mobilizebuli saxsrebiT finansdeba. es saxsrebi, romlebic briuselis konferenciaze Tavmoyrili 4,5 miliardi dolaridan ixarjeba, nel-nela dasasrulisken midis da Tu adgilobrivad generirebuli fuli ar Caenacvla, ufro Rrma Cavardna gardauvalia.

konsultaciis da treningis centri 2010

57

Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera

sagadasaxado tvirTi
adgilobrivad generirebuli saxsrebis zrdis nawilSi rom problemebia, amaze Zalian bevri ram miuTiTebs. mTel rig sabazro segmentebze krizisuli tendencia kvlavac grZeldeba. sailustraciod marto erT magaliTs moviyvan: saqarTvelos finansTa saministros Semosavlebis samsaxurma sagadasaxado SeTanxmeba (valis aRiareba misi restruqturirebis sanacvlod) 2010 wlis ianvar-agvistos periodSi ukve 200-ze met kompaniasTan gaaforma, SeTanxmebis Tanxa ki aTeulobiT milioni laria. Semosavlebis samsaxuris informaciiT, kompaniebis mxridan ganacxadebis raodenoba sul ufro metad matulobs _ davalianebis aRiarebis mzadyofnas jer kidev 2010 wlis ivnisis Sua periodisTvis ukve 600-mde kompania gamoTqvamda da es ricxvi mudmivad izrdeba. msgavsi praqtikis amoqmedeba 2009 wlis 21 dekembers sagadasaxado kodeqsSi Sesuli cvlilebebis Tanaxmad gaxda SesaZlebeli, romelic 10 aTas lars zemoT davalianebis mqone mewarmeebs gadasaxadis aRiarebis sanacvlod davalianebis restruqturizacias dahpirda. isev martivi ariTmetika rom moviSvelioT, gamodis, rom am sqemiT sargeblobis TxovniT finansTa saministros yoveldRiurad ramdenime kompania mimarTavs.

valdebulebebis gadavadeba
erTi meoris miyolebiT mimarTaven mTavrobas investorebic _ sainvesticio valdebulebebis gadavadebis TxovniT. gadaido foTis Tavisufali industriuli zonis prezentacia. industriuli zonis operatoris, rak jorjia holdingis gancxadebiT, dasrulebuli samuSaoebis prezentacia ukve unda Semdgariyo, magram gadaido. mizezebs kompaniaSi ar akonkreteben. dReisTvis foTis Tavisufal industriul zonaSi sawarmo erTaderTma kompaniam, qarTulma Tbilcementma gaxsna. saqarTvelos mTavrobis informaciiT ki, industriul zonaSi axali sawarmoebi 22 kompanias unda aeSenebina, romlebTanac xelSekrulebac ukve unda iyos gaformebuli, maT Soris, msoflioSi sayofacxovrebo teqnikis warmoebis erT-erT liderTan _ kompania LG-sTan. zogadad, farTod reklamirebuli eqvsi industriuli zonidan realurad dRes mxolod erTi _ quTaisis industriuli zona funqcionirebs da isic _ SeferxebiT. am dromde gaurkvevelia quTaisis meore industriuli zonis bedi, romelic Cinur hangli indasTris unda aeSenebina. ar dawyebula Tbilisis Tavisufali industriuli zonis mSenebloba, romelsac ebrauli kompania tera-1 axorcielebs. kompanias mSenebloba 2009 wlis Semodgomaze unda daewyo, Tumca konkretuli jer araferi Cans. analogiuri viTarebaa rusTavis industriul zonasTan dakavSirebiTac. misi mSeneblobisTvis estonurma biznes-jgufma yofili `qimboWkos~ qarxnis teritoria jer kidev 2007 wels SeiZina, Tumca am teritoriaze aqtiuri procesebi am dromde ar dawyebula. kidev erTi industriuli zonis mSenebloba xelvaCauris raionSi igegmeboda, magram aWaris mTavrobam industriuli zonis mSeneblobiT dainteresebuli investori jerac ver ipova. krizisis SenarCunebuli tendencia aseve TvalsaCinoa, Tu TbilisSi wlebis win dawyebul da dakonservebul proeqtebs gadavxedavT. TbilisSi 5-varskvlaviani sastumroebis msoflio qselis inter kontinentalis sastumros mSeneblobac SeCerebulia mSeneblobisTvis saWiro Tanxis ararsebobis gamo. sastumroebis kidev erTi cnobili brendis _ haiaTis sastumros mSeneblobac gaiyina da menejmenti mSeneblobis ganaxlebis drosac ver akonkretebs. misi dasruleba wels igegmeboda, Tumca, finansuri krizisis gamo mSenebloba SeCerda, proeqtis Rirebuleba ki 150 mln dolaridan ukve 70 mln dolaramde Semcirda.

isev investiciebi
yvela am proeqtis ganxorcieleba swored pirdapiri ucxouri investiciebis meSveobiT unda momxdariyo. Tumca, am mxriv sanugeSo jer araferi Cans. oficialuri statistika kvlavac sagangaSo monacemebs aqveynebs. saqarTveloSi bolo xuTi kvartlis ganmavlobaSi 2010 wlis

58

konsultaciis da treningis centri 2010

r. sayevariSvili

pirvel kvartalSi yvelaze mcire moculobis ucxouri investiciebi ganxorcielda. `saqstatis~ informaciiT, 2010 wlis pirvel naxevarSi, 2009 wlis analogiur periodTan SedarebiT, saqarTveloSi dabandebuli investiciebis odenoba Semcirda da 273 mln dolari Seadgina, roca 2009 wlis pirvel naxevarSi es maCvenebeli 291 mln dolars aRwevda. Tu wlevandeli pirveli kvartlis monacems wina kvartlisas SevadarebT, aq dacema ufro masStaburia _ kleba 70%-s aWarbebs, radgan 2010 wlis meoTxe kvartalSi investiciebis moculoba 254 mln dolars Seadgenda. swored SarSandeli meoTxe kvartlis 254-milioniani maCveneblidan gamomdinare varaudobda saqarTvelos mTavroba, rom wlevandel kvartlebSic amave moculobis sainvesticio nakadebi mainc ganxorcieldeboda da wlis bolosTvis investirebis moculoba wliurad 1 miliard dolars miaRwevda. SedegebiT Tu vimsjelebT, wlevandel ianvar-ivnisSi es gegma mxolod 27%-iT aris Sesrulebuli, rac niSnavs, rom 1-miliardiani niSnulis misaRwevad wlis meore naxevarSi saqarTveloSi imaze TiTqmis 3-jer meti investicia unda dabanddes, vidre wlis pirvel 6 TveSi, rac cota utopiurad gamoiyureba. wlevandeli pirveli ori kvartlis SedegebiT, umsxvilesi investori qveyana niderlandebia, romelzec ganxorcielebuli investiciebis 31,1% modis. meore adgilze investiciebis moculobiT aSS-ia, saidanac 41 mln dolaris investiciebi Semovida, rac wlis pirveli naxevris saerTo investiciebis 15%-ia, mesame adgils ki, 34 mln dolariT anu 12,5%-iT iaponia ikavebs. Sesabamisad, aRarsad Canan wina wlebis sainvesticio aqtivobis liderebi _ arc arabeTis gaerTianebuli saemiroebi, arc didi britaneTi, arc kviprosi, arc dania, arc CineTi, arc yazaxeTi da arc azerbaijani.

privatizacia
investorebis interesis kleba saprivatizacio gegmazec myisierad aisaxa. ukve meramdene Tvea, es gegma ganuxrelad mcirdeba. 2010 wlis biujetSi ukve ganxorcielebuli cvlilebis Tanaxmad, saprivatizacio gegma 210-dan 170 mln laramde Semcirda. wlis pirvel kvartalSi privatizaciidan 21 milioni Semovida. roca pirvel kvartalSi saprivatizacio gegmis 10%ia Sesrulebuli, gegmis srulad dafarvaze saubari rTulia. miT ufro, wina fonis gaTvaliswinebiT _ 2009 wels privatizaciis gegma katastrofulad Cavarda: dagegmili 75 milioni laridan ekonomikis saministrom mxolod 30 milionis mobilizacia moaxerxa.

fuladi transferebi
negatiur sainvesticio da saprivatizebo statistikas fuladi transferebis parametric adasturebs. rodesac fulad transferebze vlaparakobT, aq yvelaze metad Cans, rom saqarTvelos ekonomikisa da SromiTi resursebis msoflio ekonomikaSi integraciis xarisxis zrdis kvalobaze, msoflio bazarze mimdinare movlenebi sul ufro met asaxvas hpovebs qveynis Sida procesebzec. magaliTad, imas, rac dRes saberZneTSi xdeba, saqarTvelos moqalaqeebis mniSvnelovani nawili sakuTar keTildReobaze SeigrZnobs. saqarTvelosTvis es faqti imiT aris mniSvnelovani, rom saberZneTi erT-erTi pirvelia im qveyanaTa nusxaSi, sadac qarTveli SromiTi migrantebis wili sakmaod maRalia da es nakadi bolo dromde sul ufro da ufro izrdeboda. saberZneTSi legalurad Tu aralegalurad wasul SromiT migrantTa Sesaxeb oficialuri statistikuri monacemi ar arsebobs, araoficialuri statistikiT ki iq wasuli saqarTvelos moqalaqeebis odenoba aTasobiT adamians Seadgens. dRes saberZneTSi ekonomikuri krizisis ukiduresi gamwvavebis gamo qarTveli SromiTi migrantebis ekonomikuri mdgomareobac sagrZnoblad damZimda. krizisis gamo saberZneTSi sawarmoebi ixureba da iq dasaqmebulebi, maT Soris, saqarTvelos moqalaqeebi umuSevrebi

konsultaciis da treningis centri 2010

59

Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera

rCebian. samuSaos saerTod kargaven an xelfasebi unaxevrdebaT ojaxebSi damlageblebad, momvlelebad da Sinamosamsaxureebad momuSave migrantebs, upiratesad qalebs. es yvelaferi ki pirdapir aisaxeba im fulad nakadebze, romelic saberZneTidan saqarTveloSi moedineba da bevri ojaxis finansur keTildReobas uzrunvelyofs. cnobisaTvis: saberZneTidan saqarTveloSi fuladi gzavnilebis moculoba sazRvargareTidan ganxorcielebuli fuladi transferebis mTeli odenobis 7%-ze mets Seadgens da ruseTisa da amerikis Semdeg mesame maCvenebelia. Tumca, saberZneTSi krizisis gaRrmavebis kvalobaze am poziciis mniSvnelovan gauaresebas moelian.

bankebi
2000-iani wlebis Sua periodsa da meore naxevarSi sabanko seqtori saqarTvelos ekonomikis zrdis lokomotivi iyo. swored is izrdeboda yvelaze masStaburad da dinamiurad da `qaCavda~ sxva seqtorebsac. Tumca, krizisma qarTuli sabanko seqtori mniSvnelovnad daazarala. 2008 da 2009 weli man mniSvnelovani zaraliT daasrula _ 2008 wels zaralma 215 mln lari Seadgina, 2009 wels _ 65 mln lari. mniSvnelovani Cavardnis Semdeg, saqarTvelos sabanko seqtorisTvis pirveli momgebiani Tve 2010 wels marti aRmoCnda. imis miuxedavad, rom mas Semdeg bankebis mogeba bolo naxevari welia, gegmazomierad izrdeba, saerTaSoriso sareitingo saagentos Fitch Ratings-is SefasebiT, krizisamdeli zrda uaxloes periodSi mosalodneli ar aris: qarTuli bankebis menejmentis umravlesoba dRes ufro frTxilia, vidre krizisamde iyo da, garda amisa, bankebs grZelvadian kreditebTan SezRuduli wvdoma aqvT. amis paralelurad, seqtorSi mainc maRali rCeba vadagadacilebuli sesxebis odenobac. wlis pirveli naxeevris monacemebiT, am maCvenebelma 201 milioni lari Seadgina. garda amisa, bankebs sxva tipis problemebic aqvT. kerZod, gansakuTrebuli afiSirebis miuxedavad, dakreditebis masStabebi mainc Zalian nela izrdeba. komerciuli bankebis sakredito dabandebis moculobam 2010 wlis 1 agvistos mdgomareobiT 5.8 mlrd lars miaRwia _ imdenives, ramdenic weliwadnaxevris win, 2009 wlis TebervalSi iyo. amave dros, mimdinare wlis 1 agvistos mdgomareobiT sabanko seqtorSi ganTavsebuli mTliani depozitebis moculobam istoriul maqsimums miaRwia da 4,84 mlrd lars gadaaWarba. sakredito dabandebebis neli zrdis fonze depozitebis aseTi swrafi mateba zrdis safrTxes, rom bankebs depozitebis momsaxureba SeiZleba gauWirdeT. Tumca, meore mxriv, arsebobs molodini, rom sadepozito bazis zewolis gamo bankebi iZulebulni gaxdebian sakredito ganakveTebi Seamciron. jerjerobiT es procesi Zalian neli tempiT mimdinareobs.

`qamrebis SemoWera~
imis gaTvaliswinebiT, rom saxelmwifo ekonomikuri procesis umTavresi moTamaSe gaxda, misi yoveli ganacxadi da Sesabamisi nabiji gansakuTrebul mniSvnelobas iZens. aqedan kritikulad mniSvnelovania is mimarTulebebi, romlebic xelisuflebis socialur midgomebs da politikas asaxierebs. ekonomikis eqspertebis SefasebiT (ekonomikuri problemebis kvlevis centri, analitikuri centri `ekonometri~), biujeti dRemde mainc zedmetad optimisturia da bevr iseT xarjs iTvaliswinebs, romelTa dafinansebac sabiujeto Semosavlebis deficitis gamo ver an Zalian Znelad moxerxdeba. mTavroba iZulebuli iqneba, kidev ufro gazardos rogorc sagareo valis moculoba donorebisgan moziduli kreditebis saxiT, aseve Sida valis moculoba saxazino valdebulebebis emisiis meSveobiT. es ukanaskneli amcirebs adgilobriv finansur

60

konsultaciis da treningis centri 2010

r. sayevariSvili

bazrebze sakredito resursebis moculobas, rac isedac Semcirebul ekonomikur aqtivobas kidev ufro Seamcirebs. finansuri krizisis gaRrmavebis fonze, xelisuflebis mier 2009 wlis ianvarSi anonsirebuli `qamrebis SemoWeris~ principi (masze prezidentma saakaSvilma sagangebod isaubra parlamentSi 2009 wlis 12 Tebervals wliuri gamosvlisas), rogorc dakvirvebebiT irkveva, realurad ara mTavrobas xarjebis SemcirebaSi, aramed maT gadanawilebasa da, zogierT SemTxevaSi, gazrdaSic ki gamoixata. `qamrebis SemoWeris~ politika sxvadasxva sabiujeto organizaciebma gansxvavebuli principebiT ganaxorcieles. magaliTad, xarjebi gazarda finansTa saministrom, iusticiis saministrom, Sinagan saqmeTa saministrom, Sromis da socialuri dacvis saministrom, soflis meurneobis saministrom. nacvlad imisa, rom sakanonmdeblo organos SeezRuda Tanamdebobrivi sargoebis da premiebis, danamatebis da daxmarebebis gacema, piriqiT moxda da `qamrebis SemoWeris~ politikis pirobebSi dawesebulebebis administraciulma xarjebma imata.

socialuri Wrili
2010 wlis saqarTvelos saxelmwifo biujetis mixedviT, misi xarjviTi nawili 7 miliard lars aRwevs, aqedan jandacvis da socialur xarjebze mimarTuli Tanxebi (Sesabamisi saministros xaziT) 1,6 miliards anu mTliani xarjviTi nawilis daaxloebiT 22%-s Seadgens. aqedan, magaliTad, marto saxelmwifo pensiebze 852 milioni lari anu biujetis xarjviTi nawilis 12%-ze meti unda miimarTos, rac sakmaod maRali wilia da, erTi mxriv, verc pensionerTa Rirseul siberes uzrunvelyofs (bolo wlebSi pensiis odenobis mniSvnelovani zrdis miuxedavad, is kvlavac mniSvnelovnad CamorCeba saarsebo minimums, romelic 2010 wlis ivlisis mdgomareobiT saSualo momxmarebelze 114 lars Seadgens, pensiis odenoba ki regionis mixedviT 75-85 laris farglebSia) da, meore mxriv, saxelmwifos saoperacio fulis mniSvnelovan wyaros aklebs (2003 wels saxelmwifo biujetidan pensiebze 303 milioni lari mimarTa, 2010 wlis Sesabamisi xarji ki 852 milioni laria). zogadad, demografiul WrilSi pensionerebis odenoba mudmivad mzardia. asakiT pensionerebis raodenobam bolo 10 wlis ganmavlobaSi 70 aTasiT imata (200 wels _ 550 aTasi, 2010 wels _ 621 aTasi). amave periodSi pensionerebis procentulma maCvenelma mTel mosaxleobasTan mimarTebaSi 12,5%-dan 14%-mde imata. amavdroulad 2000-dan 2010 wlamde periodSi daqiravebuli dasaqmebulebis raodenobam, visi gadaxdili gadasaxadebiTac formirdeba sapensio gasacemlebi, 684 aTasidan 596 aTasamde iklo. yvela es monacemi kidev erTxel adasturebs, rom saxelmwifos socialuri valdebulebebi isedac mZime da, nawilobriv, kvlavac mzardia.

devniloba da siRaribe
oficialuri statistikuri monacemebis sapirispirod, romelTa mixedviTac, mosaxleobis mxolod erTi mesamedia siRaribis zRvars qvemoT, eqspertebi varaudoben, rom qalaqisa da soflis mosaxleobas Soris didi disbalansis pirobebSi, mosaxleobis daaxloebiT naxevari Raribad cxovrobs. es gansakuTrebiT exeba devnilTa kategorias, romelTa odenobamac mniSvnelovand imata. gaeros ltolvilTa umaRlesi komisariatis prognoziT, im 127 aTasi iZulebiT gadaadgilebuli piridan, romelic samxreT oseTis krizisis dros gaCnda, 73 aTasi maleve ukan dabrundeba. imis gaTvaliswinebiT, rom 1990-iani wlebis dasawyisis konfliqtebis Sedegad gaCenili 220 aTasi iZulebiT gadaadgilebuli pirisTvis afxazeTSi da samxreT oseTSi dabrunebis

konsultaciis da treningis centri 2010

61

Temis SesaZleblobebis gaZliereba da mcire mewarmeobis ganviTarebis mxardaWera

perspeqtiva sakmaod mcirea, saqarTvelos xelisuflebam aucileblad unda ipovos problemis gadaWris praqtikulad ganxorcielebadi da mudmivmoqmedi gadawyvetileba qveynis mosaxleobis daaxloebiT 6%-sTvis. es ki am kategoriisTvis sakmaod did sabiujeto garantirebul gasacemlebs niSnavs, rac gulisxmobs, rom biujets mudmivad unda hqondes `dajavSnili~ Tanxebi am da ara sxva saWiroebebisTvis.

gadasaxadebi
evropis rekonstruqciisa da ganviTarebis bankis (EBRD) SefasebiT, gardamavali qveynebis umetesoba 2008-2009 wlebis kriziss yvelaze neli tempiT gadalaxavs. saqarTveloc am qveynebis ricxvSi moixsenieba. Sesabamisad, molodini, rom qveyanaSi krizisamdeli swrafi ekonomikuri zrdis tempi Tvlsawier momavalSi aRdgeba, naklebad realuria. sainvesticio nakadebis Semcirebis da briuselis donorTa konferenciaze mobilizebuli msxvili sagareo daxmarebis amowurvis kvalobaze, aseve iZulebiT gadaadgilebul pirTa da pensionerTa odenobis mniSvnelovani zrdis gamo, saxelmwifo iZulebuli iqneba sul ufro meti valdebuleba ikisros, romelTa dafinansebasac axali valebis aRebiT cdilobs. am faqtorebis gaTvaliswinebiT, arsebobs molodini, rom saxelmwifo biznesTan urTierTobaSi airCevs ara liberaluri midgomis, aramed kidev ufro metad gamkacrebuli administrirebis taqtikas, rac gulisxmobs maTgan gadasaxadebis `maqsimalur~ amowovas drois mokle monakveTSi, risi recidivebic ukve masobrivad ikveTeba. amave dros, sagadasaxado jarimebis da sauravebis gazrdili da gamkacrebuli xasiaTi, rac axal sagadasaxado kodeqss axasiaTebs, am molodins kidev ufro metad amZimebs. biznes-gaerTianebaTa nawili sanqciebis nawilis gamkacrebis gegmas gadasaxadebis damalvis praqtikis gaaqtiurebis winapirobad miiCnevs. sagulisxmoa is garemoebac, rom axali sagadasaxado kodeqsis mixedviT, romelic 2011 wlis 1 ianvridan Seva ZalaSi, 30 aTasamde laris brunvis mqone kompaniebi mikrobiznesis kategoriaSi eqcevian da saerTod Tavisufldebian gadasaxadebisgan. es ki niSnavs, rom saqarTveloSi, sadac formalurad dasaqmebulTa odenoba 600 aTas adamians aRwevs (2000 welTan SedarebiT, es kategoria 100 aTasi adamianiT aris Semcirebuli), formalurad dasaqmebulTa raodenobis zrdis nacvlad, xdeba sapirispiro procesis waxaliseba. es ki, Tavis mxriv, negatiurad aisaxeba, magaliTad, saxelmwifo biujetis Semosavlebis nawilze, romelic isedac mniSvnelovan problemebs ganicdis. araformalur seqtorSi dasaqmebulTa morigi, axali nakadis gadadineba kidev ufro metad Seamcirebs sagadamxdelo bazas, romelic saxelmwifos saoperacio fulis mniSvnelovan nawils generirebs. mikro da mcire biznesis cnebebis Semotana da kompaniebis am kategoriebad ranJireba, mTavrobis CanafiqriT, maTTvis sagadasaxado wnexis Semcirebas, dasaqmebis gazrdas da tranzaqciebis srul legalizacias unda moemsaxuros. Tumca, SemoTavazebuli cvlilebi calsaxad ar miuTiTebs, rom am kompaniebisTvis sagadasaxado wnexi Semcirdeba (Sesabamisad, isini verc dasaqmebis zrdas da legalurobis xarisxis matebas moaxerxeben). magaliTad, mcire biznesis zRvari (romelic ar gadaixdis dRg-s) kvlavac 100 aTasi lariT ganisazRvreba. magram amave dros am odenobis wliuri brunvis mqone kompaniebisTvis wesdeba axali gadasaxadi, romelic brunvaze iqneba mibmuli da ori ganakveTiT _ 3%-iT (standartuli saaRricxvo dokumentaciis gamoyenebis SemTxvevaSi) da 5%-iT (gamartivebuli saaRricxvo dokumentaciis gamoyenebisas) ganisazRvreba. Tavi rom davaneboT imas, rom amgvari gadasaxadi aqamde ar arsebobda da mcire mewarmeTaTvis misi daweseba arsebiTad damatebiT sagadasaxado wnexs niSnavs, gaugebari rCeba ori ganakve-

62

konsultaciis da treningis centri 2010

r. sayevariSvili

Tis arsebobis logika da maTi gamoyenebisas mewarmis daculoba sagadasaxado administraciis pretenziebis SemTxvevaSi. is, rom axali sagadasaxado kodeqsiT gaTvaliswinebuli ganakveTebis reforma asimetriulia da naklebad samarTliani, sxva garemoebebiTac dasturdeba. magaliTad, axali gadasaxadi wesdeba iseTi tipis servisze, romelic, tradiciulad, ar ibegreba xolme. amis magaliTia axali kodeqsiT mobiluri kavSirgabmulobis kompaniebis brunvidan 10%-iani aqciziT dabegvra, rasac analogi ar moeZebneba. mTavrobis logikiT, mobiluri kavSirgabmulobis kompaniebi `zemogebebze~ muSaoben da es gadasaxdi maT finansur mdgradobas ar Searyevs. Tumca, am mtkicebis paralelurad angariSgasawevia Tavad mobiluri kompaniebis gancxadebebi, rom isini iZulebulni gaxdebian, gazardon momsaxurebis tarifebi da sakuTar saqmianobaSi Seamciron saoperacio xarjebi, aseve socialuri pasuxismgeblobis da qvelmoqmedebis komponentebi, ramac, SeiZleba, bevr sferosa da mowyvlad jgufebs mniSvnelovani sirTuleebi Seuqmnas. aRarafers vambobT dasaqmebis struqturis mosalodnel cvlilebaze da mis gavlenaze saerTo makrosuraTze, rac calkeuli dargebis gansxvavebul dabegvras da maTTvis ekonomikuri saqmianobis axleburi CarCoebis dawesebas SeiZleba mohyves. miT ufro maSin, roca saxezea sagangaSo tendencia: oficialuri monacemebiTac rom vixelmZRvaneloT (romlebic tradiciulad zedmeti optimizmiT scodaven xolme), 2006-dan 2009 wlamde saqarTveloSi umuSevrobis donem TiTqmis 3%-iT _ 13,6%-dan 16,4%-mde imata.

daskvna
yovelive zemoTqmulidan gamomdinare, nawilobrivi pozitiuri Zvrebis miuxedavad, faqtia, rom qarTuli ekonomika da biznesi krizisis daZlevas mainc sakmaod neli tempiT axdens. amis gamomwvevi mizezebi rogorc Sida, aseve gare faqtorebiT aris gamowveuli. 2010 wlis Sua periodSi gaaqtiurebuli inflaciis erT-erTi savaraudo mizezi saarCevno politikur ciklSi bazarze mokle droSi gamosrolili soliduri fuladi resursebia, ramac didwilad Seuwyo xeli imas, rom agvistoSi inflaciam 9,5%-s miaRwia. meore mxriv, isic ueWvelia, rom msoflio sasaqonlo bazrebze (gansakuTrebiT, sasursaTo) momxdari mniSvnelovani ryevebi aranakleb rols TamaSobs saqarTveloSi socialuri fonis damZimebaSi. aRarafers vambobT gaxangrZlivebuli politikuri arastabilurobis da mudmivi destabilizaciis molodinis faqtorze, romelic yvelanairad aferxebs qveyanaSi saqmiani aqtivobis matebas. qveyanaSi, romelic ukve mesame welia valSi cxovrobs da Sida resursebis mwvave deficiti boWavs.

konsultaciis da treningis centri 2010

63

kargi mmarTvelobis praqtikis xelSewyoba


konsultaciis da treningis centri 2010

65

saqarTveloSi saxelmwifo marTvis reformireba: momsaxureobaze dayvanili moqalaqeobis principi


nani maWaraSvili

Sesavalis magivrad
`_ Zalian gTxov, Svilo, zustad ar vici, gamgzavrebis dRe 24 iqneba Tu 25, axloblebs mobiluriT verafriT vukavSirdebi da 24 ricxvis bileTs 10 dRiT adre Tuki gamomiwerT, gamgzavrebis wina dReebSi, 25-ze gadacvla xom SemeZleba?~ _ sandomiani xmiT mimarTavs 50 wels gadacilebuli qalbatoni rkinigzis TanamSromels. pasuxad ki sakmaod ukmexi toniT esmis: _ me rom yvela bileTi ase gamovwero, warmogidgeniaT, ra moxdeba?! jer gaarkvieT rodis miemgzavrebiT da ...~ damamcirebeli toni, romelSic brZanebiTi kiloc uxvad urevia, qalbatonze myisierad moqmedebs, Tumca, protestis grZnobis nacvlad kidev ufro meti mowiwebis grZnobas aCens, romelic yovel jerze Txovnis gameorebasTan erTad xvewna-mudaraSi da sakuTari Tavis

konsultaciis da treningis centri 2010

67

kargi mmarTvelobis praqtikis xelSewyoba

damcirebaSi gadadis. qalbatonisaTvis Seuracxmyofeli aTwuTiani dialogi sabolood mainc bileTis gamoweriT mTavrdeba, Tumca sakiTxavia, ris safasurad iRebs rkinigzis departamentis aseT `serviss~ `momxmarebeli~ `moqalaqe~ (ratom viyenebT erTdroulad momxmareblisa da moqalaqis formulirebebs, amas qveviT davazustebT). darwmunebuli ar var, ramdenad zustad gadmoveci am dialogis arsi da is emocia, romelic im dros eufleboda Cem win rigSi mdgom qalbatons. mas xom cneba `moqalaqeobis~ mniSvneloba, iseve rogorc Cveni qveynis moqalaqeTa umravlesobas, samwuxarod, jer bolomde gaTavisebuli ar aqvs da arc sakuTari Tavis dacva SeuZlia. xSirad sakuTar uflebebze sityvis dacdenasac ki ver axerxebs da arc frazis _ `momxmarebli yovelTvis marTalia~ Zala gamoucdia. erT ram ki aSkaraa, _ aseTi situaciebi, romlis msgavssac bevri Tqvengani, albaT, erTxel mainc Seswrebia, cxads xdis arCevans, romelic saqarTvelos iusticiis saministros samoqalaqo reestris saagentom sloganis `igrZeni Tavi moqalaqed~ sasargeblod gaakeTa. saagentos aseTi xedva, romelic dRes saqarTveloSi moqmedi saagentoebisaTvis amosavali principia, momxmarebelze orientirebuli momsaxureobis paradigmas efuZneba da axali sajaro menejmentis principebze dayrdnobiT saxelmwifo seqtoris reformirebas momsaxureobaze dayvanili moqalaqeobriobis modelze agebs. visac ki raime Sexeba hqonia sajaro momsaxureobis nebismier saagentosTan, dameTanxmeba, rom 2003 wlis revoluciamde arsebuli situacia pozitiuri mimarTulebiT radikalurad Seicvala. Tumca, kiTxva, moqalaqeobis dayvana konsiumerizmTan ramdenad akninebs `CarTuli~ moqalaqeobis princips, kvlav aqtualuria. kiTxvaze, moqalaqeobis proaqtiuli Tu reaqtiuli modelia gamoyenebuli reformirebis procesSi, pasuxis gasacemad, SevecdebiT, ganvixiloT sajaro seqtoris reformirebis dRevandeli tendenciebi da gamovkveToT is, Tu ramdenadaa TanxmobaSi mimdinare reforma aqtiuri moqalaqeobis modelTan.

axali sajaro menejmentis koncefcia


sajaro seqtoris administrirebis sakiTxebze msjelobis dros saqarTvelos dRevandeli xelisuflebis warmomadgenlebi apelireben neitraluri sajaro moxelis institutiTa da axali sajaro menejmentis (New Public Management) koncefciis postulatebiT, romelsac safuZveli dasavleTSi neokonservatorebis xelisuflebaSi mosvlis periodidan Caeyara (ronald reigani aSS-Si da margaret tetCeri did britaneTSi), da romelic gasuli saukunis 90-ian wlebSi dasavlur, da ara marto dasavlur samyaroSi swrafi da efeqturi reformirebis CarCod iqna aRiarebuli. ufro metic, axali sajaro menejmentis zogierTi avtori, maT Soris, vili makaurtic, mas globalur paradigmadac ki moixseniebs,1 raTa xazi gausvas axali sajaro menejmentis, rogorc saxelmwifo seqtoris reformirebis procesSi NPM-is principebis sayovelTao aRiarebasa da modurobas. axali sajaro menejmentis moZraoba konceptualur doneze maregulirebeli saxelmwifos, e.w. mesame gzis CarCos nawilad moiazreba. sayovelTao keTildReobis saxelmwifos modelSi nagulisxmevi pirdapiri mmarTveloba, sadac politikis keTebis, regulaciisa da operaciuli doneebi saxelmwifosTan asocirdeboda, maregulirebeli saxelmwifos konceptualur CarCoSi irib mmarTvelobad iqceva, roca saxelmwifo regulaciis funqciis Sesrulebas misgan damoukidebel, miukerZoebel da specializirebul, saeqsperto codnaze damyarebul saagentoebs uTmobs. Sesabamisad, es modeli, Tavisi arsiT, deregulaciazea damyarebuli, rac saukeTesodaa asaxuli axali sajaro menejmentis moZraobis lozungSi `saxelmwifos ukan daxeva~. maregulirebel saxelmwifoSi umniSvnelovanes funqcias swored aRniSnuli saagentoebi iZens da xSirad, erTi specifikuri funqciis Semsrulebel da Sedegze orientirebul organizaciebs warmoadgens, romlebic dakisrebuli movaleobebis Sesrulebas saxelmwifosgan damoukideblad awarmoebs2. saxelmwifosa da saagentoebs Soris urTierToba qveynebis mixedviT gansxvavdeba, Tumca, ikveTeba ori modeli: decentralizebuli _ SeerTebuli Statebis modeli da centralizebuli _ dakavSirebuli did britaneTTan, axal zelandiasa da avstraliasTan.
1

McCourt W. (2002) New Public Management in Developing Countries. in McLaughlin K., Osborne S.P. and Ferlie E. (ed.) New Public Management: Current Trends and Future Prospects. Routledge: London and New York. did britaneTSi tetCeris mmarTvelobis dros aseT saagentoTa raodenoba 600-s aRwevda.

68

konsultaciis da treningis centri 2010

n. maWaraSvili

amaxvilebs ra yuradRebas kerZo seqtoris menejmentis koncefciasa da teqnikebze, axali sajaro menejmenti miznebis dagegmvis, ganxorcielebisa da Sefasebis erTmaneTTan dasakavSireblad e.w. `menejerul cikls~ efuZneba. miuxedavad imisa, rom es modeli Zalian hgavs manamde arsebul e.w. `politikis cikls~, misgan mainc mniSvnelovnad gansxvavdeba.3 axali sajaro menejmentis moZraobis maxasiaTeblebi cxrilis saxiTaa4 warmodgenili:
kategoria organizaciuli restruqturizacia maxasiaTebeli/miznebi pasuxismgeblobebis delegireba; ierarqiis Semcireba; politikuri da menejeruli rolebis erTmaneTisgan gancalkeveba. Sedegze orientacia; saqmianobis samewarmeo kulturaze dafuZnebiT ganxorcieleba; efeqturoba. kerZo seqtorTan miaxloebuli finansuri instumentebis gamoyeneba. magaliTebi qalaqis menejerebi; holdinguri struqtura.

menejeruli instrumentebi

qalaqis menejerebi; holdinguri struqtura.

sabiujeto reformireba

Sedegze orientirebuli saxarjo politika maqsimaluri ekonomiurobisa da efeqtianobis principiT; finansuri angariSgeba; finansuri ganacxadebi. samezoblo sabWoebi; eleqtronuli demokratia. `erTi fanjris~ principiT xelmZRvaneloba; servisis miwodebaze dafuZnebuli xelSekrulebebi; eleqtronuli mTavroba. sakontraqto sistema; sajaro da kerZo seqtors Soris partnioroba _ PPP.

monawileoba

moqalaqeTa CarTuloba

momxmarebelze orientirebuli xarisxis menejmenti

servisis miwodebaze aqcentireba; eleqtronuli teqnologiebis gamoyeneba servisis miwodebisas.

marketizacia privatizacia

sajaro seqtoris Sekveca; efeqturobis miRweva konkurenciis meSveobiT.

saqarTvelos mTavrobis programis (2008-2012 ww.) miznebsa da amocanebSi sajaro seqtoris efeqturobis gazrdis mizniT prioritetebad swored axali sajaro menejmentis principebia aRiarebuli. Tumca, xazgasma sajaro seqtoris reformirebis procesSi NPM-ze, rogorc koncefciaze, arsad gvxvdeba5 _ marTvis principebis daaxloeba kerZo seqtorSi moqmed marTvis principebTan; sajaro samsaxurSi sakontraqto sistemis elementebis danergva; sajaro institutebis saqmianobis Sefasebis gazomvadi meqanizmebisa da monitoringis mkafio kriteriumebis SemuSaveba da danergva; sajaro da kerZo seqtorebs Soris mobilobis gazrda; sazogadoebis, am SemTxvevaSi ki, sajaro seqtoris momxmareblebis winaSe angariSvaldebulebis gazrdis mizniT erTiani samTavrobo eleqtronuli qselis danergva6. Tumca, konteqsti, romlis pirobebSic dRes saqarTveloSi axali sajaro menejmentis principebis danergva xdeba, nawilobriv
3 Wollmann H. (ed.) (2003) Evaluation in Public-Sector Reform. Concepts and Practice in International Perspective. Edward Elgar: Cheltenam, Uk, Northampton, MA, USA. 7: 4

Schedloer K., Proeller I., The new Public Management: a Perspective from Mainland Europe. in McLaughlin K., Osborne S.P. and Ferlie E. (ed.) New Public Management: Current Trends and Future Prospects. Routledge: London and New York. 165.

analogiuri tendencia da axali sajaro menejmentis koncefciaze xazgasmisgan Tavis Sekaveba TiTqmis yvela im qveynisTvisaa damaxasiaTebeli, sadac sajaro seqtoris reformirebas safuZvlad NPM-is postulatebi daedo.

6 saqarTvelos mTavrobis programa 2008-2012. xelmisawvdomia internet-gverdze _ http://www.government.gov.ge/index.php?lang_ id=GEO&sec_id=68

sajaro seqtori: _ sajaro seqtori daefuZneba Rirsebaze damyarebul principebs _ sajaro seqtoris efeqturobis gazrdis mizniT, misi marTvis principebi miuaxlovdeba kerZo seqtorisas. sajaro samsaxurSi dainergeba sakontraqto sistemis elementebi. dainergeba sajaro institutebis saqmianobis Sefasebis gazomvadi meqanizmebi da monitoringis mkafio kriteriumebi. Sedegad miviRebT mcire, moqnil, gamWvirvale, efeqtur sajaro samsaxurs. Seiqmneba maRal Tanamdebobis pirebze gansakuTrebuli zedamxedvelobis sistema. _ SenarCundeba da gaaqtiurdeba antikorufciuli reformebi _ sajaro samsaxurSi gaumjobesdeba qonebrivi da finansuri deklarirebis sistema. dainergeba eTikis kodeqsis normebi. daqiravebisa da dawinaurebis sistema iqneba gamWvirvale. gaizrdeba mobiluroba sajaro da kerZo seqtorebs Soris. _ dainergeba eleqtronuli xelmowera da erTiani samTavrobo eleqtronuli qseli - eleqtronuli xelmowerebis da eleqtronuli dokumentebis gamoyeneba dainergeba rogorc kerZo, ise saxelmwifo seqtorSi.

konsultaciis da treningis centri 2010

69

kargi mmarTvelobis praqtikis xelSewyoba

cvlis Tavad am modelis Sinaarss, ris gamoc axali sajaro menejmentis saxecvlil versias viRebT, romelsac zevidan qveviT mimarTulebis mqone axali sajaro menejmentis modelic SeiZleba ewodos. mniSvnelovania, rom axali sajaro menejmentis koncefciaSi nagulisxmevi elementebis kompleqsuri paketidan, iseve, rogorc sazRvargareTis, gansakuTrebiT ki ganviTarebadi qveynebis umravlesoba, saqarTvelo yvelaze aqtiurad axorcielebs sajaro saagentoebis Camoyalibebaze dayvanil models, romelsac sajaro administrirebaSi `eijensifikaciis~ saxeliT moixsenieben. es ar niSnavs, rom axali sajaro menejmentis sxva elementebi (magaliTad, samezoblo sabWoebis Camoyalibeba TviTmmarTvel qalaqebSi, vauCerizacia ganaTlebis sistemaSi, sajaro moxeleebis raodenobis Semcireba, rasac 2004-2005 wlebSi hqonda adgili da aseve, sajaro seqtoris menejmentis kerZo seqtorTan daaxloebis mizniT ganxorcielebuli kadrebis mozidvis politika, romelic dRemde grZeldeba da sxva) Cvens qveyanaSi ar inergeba, Tumca, masStabebidan da Tanamimdevruli xasiaTidan gamomdinare, yvelaze aqtiurad swored `eijensifikaciis~ procesi ikveTeba. amasTan mniSvnelovania, rom axali sajaro menejmentis stilis saagentoebis dafuZneba da funqcionireba ganmsazRvrelia sajaro administrirebis menejeruli modelis dasanergad, radgan NPM-is sxva elementebis amuSaveba, umeteswilad, maszea daqvemdebarebuli. axali sajaro administraciis kuTxiT saqarTveloSi ganxorcielebuli cvlilebebi ZiriTadad Semcirebuli saxelmwifo intervenciisa7 da deregulaciis politikis farglebSi8 xorcieldeba da axali sajaro menejmentis stilis saagentoebis Camoyalibebas efuZneba. amitom, yuradRebas swored msgavs saagentobze gavamaxvilebT. gasaTvaliswinebelia, rom sajaro seqtoris administrirebaSi 2004 wlidan dawyebulma deregulaciis politikam mniSvnelovnad Seamcira saxelmwifos mier regulirebadi sferoebi da gaamartiva procedurebi. `eijensifikaciis~ procesi swored aRniSnuli deregulaciis politikis nawilia, Tumca, am cvlilebebs saxelmwifo mainc centralizebuli modelis safuZvelze axorcielebs.

saagentoebis formirebis procesi da tendenciebi


axali sajaro menejmentis principebze dafuZnebuli saagentoebis Camoyalibebis aqtiuri procesi, romelic sajaro administrirebis TeoriaSi e.w. eijensifikaciis ( Agencyfication ) saxelwodebiTaa cnobili da saxelmwifos calkeuli funqciaTa Sesasruleblad damoukidebel saagentoebze funqciaTa delegirebas gulisxmobs, saqarTveloSi 2004 wlidan iwyeba. sajaro samarTlis iuridiuli pirebis saxiT gaformebul saagentoebs `vardebis revoluciamdec~ vxvdebodiT, magram maTi ganxilva, rogorc axali sajaro menejmentis stilis saagentoebisa, naklebadaa SesaZlebeli da ufro saxelmwifos sxvadasxva funqciaTa calke uwyebrivi organos saxiT Camoyalibebas ukavSirdeba. `vardebis revoluciis~ Semdeg moxda aRniSnuli sistemis mniSvnelovani reorganizacia, arsebuli saagentoebis debulebebisa da struqturis mniSvnelovani gadaxaliseba da sajaro menejmentis stilis axal formatze gadayvana, risi safuZvelic Seqmna 2004 wlis 11 Tebervals miRebulma (#3277 IIs) saqarTvelos kanonma `saqarTvelos mTavrobis struqturis, uflebebisa da saqmianobis wesis Sesaxeb~ 9. axali kanonis miRebiT Zaladakargulad gamocxadda aRmasrulebeli xelisuflebis struqturisa da saqmia7 ekonomikuri ganviTarebis ministris laSa Jvanias mier 2009 wlis 17 ianvars gakeTebuli gancxadebis Tanaxmad, saxelmwifo sakuTrebaSi arsebuli sawarmoTa ricxvi 400-iT Semcirda, am etapze saxelmwifo sakuTrebaSi 1400 sawarmoa darCenili, rac minimumamde unda iyos dayvanili. (www.ambebi.ge). zogadad, saxelmwifo sakuTrebaSi arsebuli yofili sawarmoebis privatizaciis procesi eqvemdebareba sajaro-kerZos seqtoris erTobliv administrirebas (Public-Private Partnership - PPP) da miznad isaxavs kerZo kapitalis mozidvas saxelmwifo sakuTrebaSi myofi aqtivebisTvis da amisaTvis iyenebs iseT meTodebs, rogoricaa ijara, Sesyidva, tenderi, auqcioni, pirdapiri gayidva. gasaTvaliswinebelia aseve am procesSi e.w. agresiuli privatizaciis saxelwodebiT cnobili politikac, romelsac sajro seqtoris privatizacia daeqvemdebara. wyaro: www.privatization.ge, www. ema.ge. 8

deregulaciis erT-erT umniSvnelovanes elements Seadgenda aseve licenzirebis sistemis mniSvnelovani modernizacia, ris safuZvelzec 2005 wlamde arsebuli salicenzio da sanebarTvo sistema minimumamde iqna dayvanili (ricxvi Semcirda 144-mde, rac manamde arsebulis mxolod 16 porcentia). SeizRuda licenzirebisa da nebarTvebis gacemis saWiroebis sazRvrebi, aseve ganxorcielda inovaciuri sistemebis danergva, kerZod momsaxureba xorcieldeba `erTi fanjris~ prinicpiT, maqsimalurad gamartivebuli procedurebisa da vadebis pirobebSi. (www.investingeorgia.org) saqarTvelos kanoni saqarTvelos mTavrobis struqturis, uflebamosilebisa da saqmianobis wesis Sesaxeb, 11 Tebervali, 2004 parlamenti kanoni N 3277. http://laws.codexserver.com

70

konsultaciis da treningis centri 2010

n. maWaraSvili

nobis wesis Sesaxeb `saqarTvelos 1997 wlis 15 aprilis kanoni da Catarda saxelmwifo struqturuli erTeulebis reorganizacia, rigi samsaxurebisa da departamentebis likvidacia, xolo SenarCunebuli nawili saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebs, nawili ki _ sajaro samarTlis iuridiuli piris axali restruqturirebuli saxiT Sesabamis saministroebs gadaeca. zogadad, saagentoebis reformirebis procesis sawyisad SegviZlia swored 2004 weli miviCnioT. Tumca, gasaTvaliswinebelia isic, rom saxelmwifo institutebis delegirebis procesi dRemde grZeldeba da aqtiurad mimdinareobs. postrevoluciuri saqarTvelos sajaro seqtorSi gvxvdeba ori donis saagento, erTi _ saministroebs gareT gatanili, romelic angariSvaldebulia saxelmwifos romelime rgolis winaSe10 da meore _ saministroebis SigniT Semavali da masze daqvemdebarebuli. saqarTveloSi arsebuli 30-ze meti saagentodan mxolod oria iseTi, romelic ar Sedis da ar eqvemdebareba romelime saministros, danarCeni ki swored saministros daqvemdebarebuli saagentoebia da romelime samTavrobo struqturis sistemaSi Semavali organizaciis Semadgeneli nawilis saxiT ganixileba. am ukanasknelTa Camoyalibeba ori saxiT xorcieldeba: 1. Sesabamisi saministros sistemaSi arsebuli saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebis saxiT; 2. Sesabamisi saministros sistemaSi Semavali sajaro samarTlis iuridiuli piris saxiT. saqarTvelos dRevandel sajaro sistemaSi saministros daqvemdebarebuli saagentoebis umravlesoba swored sajaro samarTlis iuridiuli piris statusiT sargeblobs da Sesabamisi saministros sistemaSi11 am saxiTaa warmodgenili. mniSvnelovania imis garkvevac, Tu ra gansxvavebaa saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebebsa da sajaro samarTlis iuridiul pirebs Soris, raTa ufro cxadad gamoCndes saagentoebis sajaro samarTlis iuridiuli piris saxiT Camoyalibebis tendencia. saagentoebis iuridiuli statusi da uflebamosileba: sajaro samarTlis iuridiul pirebisa da saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebebis saxiT Camoyalibebul saagentoebs erTmaneTisgan saministroze damokidebulebis xarisxi ganasxvavebs. saministros sistemaSi Semavali sajaro samarTlis iuridiuli piri saagentoebi, SedarebiT meti uflebebiTa da damoukideblobiT sargebloben, vidre saministros daqvemdebarebuli saqveuwyebo dawesebulebebis saxiT moqmedi saagentoebi. swored amiT SeiZleba aixsnas saagentoebis sajaro samarTlis iuridiuli da ara saqveuwyebo dawesebulebebis saxiT Camoyalibebis tendencia. sajaro samarTlis iuridiuli piri, maT Soris, saministros daqvemdebarebuli saagento, aris Sesabamisi kanoniT, saqarTvelos prezidentis brZanebulebiT an kanonis safuZvelze saxelmwifo mmarTvelobis organos administraciuli aqtiT Seqmnili, agreTve avtonomiuri respublikis umaRlesi aRmasrulebeli organos normatiuli aqtiT Seqmnili saxelmwifo mmarTvelobis organoebisagan gancalkevebuli organizacia, romelic saxelmwifos kontroliT, magram damoukideblad axorcielebs politikur, saxelmwifoebriv, socialur, saganmanaTleblo, kulturul da sxva sajaro saqmianobas. rac Seexeba saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebis saxiT arsebul saagentos, is saministros gamgeblobaSi arsebuli aRmasrulebeli xelisuflebis dawesebulebaa da Sesabamisad, ar sargeblobs iseTive damoukideblobiT, rogorc s.s.i.p. saagentoebi.

10

saxelmwifo Sesyidvebis saagento, mudmivmoqmedi damoukidebeli organo, romelic angariSvaldebulia saqarTvelos mTavrobis winaSe; saqarTvelos safinanso zedamxedvelobis saagento, mudmivmoqmedi damoukidebeli organo, romelic angariSvaldebulia saagentos sabWos winaSe da yovelwliurad abarebs angariSs saqarTvelos parlaments. saxelmwifo saqveuwyebo dawesebulebis saxiT arsebul saagentoTa Soris mxolod Semdegi saagentoebia: janmrTelobisa da socialuri programebis saagento; samedicino saqmianobis saxelmwifo regulirebis saagento; wamlis saagento; Tavisufali vaWrobisa da konkurenciis saagento.

11

konsultaciis da treningis centri 2010

71

kargi mmarTvelobis praqtikis xelSewyoba

saagentoebis funqcionireba da NPM-is principebTan Tavsebadobis sakiTxi


im elementebidan, romelic axali sajaro menejmentiT nagulisxmev RonisZiebaTa da inovaciaTa saerTo paketidan saqarTvelos sajaro seqtoris saagentoebis mier aqtiurad inergeba da praqtikaSi xorcieldeba, aRsaniSnavia Semdegi: I) biurokratiuli procedurebis gamartiveba _ aRniSnuli principi `eijensifikaciis~ procesSi Camoyalibebuli yvela saministoros erT-erTi amosavali debulebaa da TiTqmis yvela saagentos saqmianobis mizans warmoadgens. II) momxmarebelze orientirebuli momsaxureobis sistemis danergva _ axali sajaro menejmentisaTvis damaxasiaTebel am elements 2004 wlidan dRemde Seqnili TiTqmis yvela saagento axorcielebs da am procesSi aqtiurad iyenebs Tanamedrove sainformacio teqnologiebs. III) momsaxureoba `erTi fanjris~ principiT _ moxmarebelze orientirebuli servisebis SeTavazebis efeqturad ganxorcieleba efuZneba swored NPM-isaTvis damaxasiaTebel am princips, risi meSveobiTac saagentoebis mier warmoebuli servisebis miwodebis xarisxi da siCqare, 2004 wlamde arsebul sistemas Tu SevadarebT, sakmaod matulobs. IV) mmarTvelobiTi da operaciuli sistemebis erTmaneTisgan gamijvna _ TiToeuli saagento Tavis saqmianobaSi swored NPM-is am debulebis safuZvelze aRwevs warmatebebs. magaliTad, sajaro reestris erovnuli saagentos veb-gverdze aRniSnuli diferenciacia organizaciuli struqturis gamarTuli muSaobis umniSvnelovanes winapirobadaa Sefasebuli. V) informaciis xelmisawvdomobis xarisxis gaumjobeseba _ aRniSnuli principi, cxadia, mxolod axali sajaro menejmentisTvis ar aris damaxasiaTebeli, Tumca, unda vaRiaroT, rom NMP_is stilis saagentoebisaTvis am principis dacvas, garda gamWvirvalobis uzrunvelyofisa, sxva damatebiTi Rirebulebac gaaCnia. kerZod, momxmarebelTan aqtiur da uwyvet kavSirSi yofna maTi interesebisa da preferenciebis dakmayofilebis mizniT. am prinicpis erTgulebas aseve adasturebs saqarTvelos nebismieri axladCamoyalibebuli saagento. VI) momxmarebelTa perioduli gamokiTxvis sistemebi _ saagentoebi periodulad atareben momxmareblTa azris Seswavlas maT mier warmoebuli da SeTavazebuli servisebis gaumjobesebis mizniT. magaliTad, sajaro reestris erovnuli saagentos mier miznobriv auditoriasTan sociologiuri kvlevis Catareba miznad isaxavs moqalaqeTa momsaxurebis efeqturobis Sefasebas, maTi moTxovnebisa da problemuri sakiTxebis Seswavlas. kvlevis SedegebSi naTlad ikveTeba mdgomareobis gaumjobeseba wina wlebTan SedarebiT, Tumca, moqalaqeTa momsaxurebis gaumjobesebis kuTxiT muSaobis gagrZeleba saagentosTvis kvlav erT-erT prioritetad rCeba. aRniSnuli principisadmi erTgulebas aseve adasturebs iusticiis saministros samoqalaqo reestrisa da Sinagan saqmeTa saministros momsaxureobis saagentoebi12. saqarTveloSi Camoyalibebuli saagentoebi aqtiurad nergaven, iyeneben da Tavis saqmianobas warmarTaven swored axali sajaro menejmentis principebis safuZvelze, Tumca, isic aRsaniSnavia, rom axali sajaro menejmentis ZiriTad mizanTan, _ kerZo struqturis menejmentTan miaxloebis TvalsazrisiT kidev bevri inovaciaa dasanergi da praqtikaSi gansaxorcielebeli. miuxedavad imisa, rom TiToeuli kriteriumis mixedviT s.s.i.p. saxiT moqmedi saagentoebis funqcionirebis SedarebiTi analizi gansxvavebul suraTs iZleva, ikveTeba erTi saerTo tendencia: axali sajaro menejmentis stilis saagentoebs Soris yvelaze warmatebuli is saagentoebia, romelTa Camoyalibebasa da funqcionirebaSi saerTaSoriso donori organizaciis monawileobis xvedriTi wilic maRalia. maT Soris gansakuTrebiT aRsaniSnavia iusticiis saministros sajaro da samoqalaqo reestris saagentoebi, Sinagan saqmeTa saministros momsaxureobis, finansTa saministros momsaxureobis saagentoebi, romelTa saqmianobac, gansakuTrebiT, Tu 2004 wlamde arsebul mdgomareobas SevadarebT, radikaluradaa Secvlili pozitiuri mimarTulebiT.
12

www.napr.gov.ge

72

konsultaciis da treningis centri 2010

n. maWaraSvili

donori organizaciebis roli


sajaro seqtoris reformirebis sakiTxis ganxilvisas SeuZlebelia yuradRebis miRma dagvrCes saerTaSoriso donori organizaciebis roli, romlebmac mniSvnelovani wvlili Seitanes axali sajaro menejmentis principebis danergvis, gansakuTrebiT ki, am modelze dafuZnebuli saagentoebis Camoyalibebis procesSi. SegviZlia ganvacxadoT, rom dRes sajaro sistemaSi arsebuli NPMis stilis saagentoebis arseboba ver ganxorcieldeboda, rom ara iseTi donori organizaciebis daxmareba, rogoricaa UNDP, USAID, GTZ, DFID, UNHCR13 holandiis mTavroba, msoflio banki da sxva. donori origanizaciebis mier gaweuli daxmareba mravalmxrivia da TiToeul saagentosTan mimarTebaSi gansxvavebuli, saagentos ganviTarebis saWiroebebidan gamomdinare sxvadasxva mxardamWeri sistemebis SeTavazebas gulisxmobs. magaliTad, sajaro reestris erovnuli saagento aqtiurad TanamSromlobs saerTaSoriso donor organizaciebTan, romlebic CarTuli arian saagentoSi mimdinare reformebis ganxorcielebis procesSi. maTi xelSewyobiT mimdinareobs kadastrisa da registraciis ganviTarebis, saregistracio samsaxurebis materialurteqnikuri uzrunvelyofis, axali saregistracio sainformacio teqnologiebis danergvis, programuli uzrunvelyofis, kadrebis swavlebisa da sxva samuSaoebi.

axali sajaro menejmentis centralizebuli versia


saagentoebsa da saxelmwifos Soris urTierTobebis modelebs Tu sxva qveynebis gamocdilebas SevadarebT, saqarTvelos xelisufleba da saministroebi saagentoebTan mimarTebaSi centralizebul (da ara decentralizebul) versias irCeven. am TvalsazrisiT SesaZlebelia, paralelebi gavavloT did britaneTTan, avstraliasTan da axal zelandiasTan. amave dros, saagentoebsa da saxelmwifos Soris urTierTobaSi saxelmwifos mxridan SeiniSneba mkacri makontroleblis rolSi gamosvla, riTac saqarTvelo Zalian gansxvavdeba SvedeTis, norvegiis da bevri sxva qveynis modelisgan, romlebic kontrolis meqanizmebs mxolod gansakuTrebul da isic, sakmaod pirobiTad (rac, araa mowonebuli arc sajaro administrirebis samecniero SromebSi da arc centralizebuli modelis momxre praqtikosTa mier) iyeneben. saqarTveloSi saagentoebis funqcionireba ar igeba saxelmwifo uwyebebsa da saagentoebs Soris dadebuli kontraqtebis safuZvelze, rac miCneulia sajaro servisebis warmoebaSi kerZo seqtoris msgavsi konkurentuli sistemis danergvisa da Sesabamisad, mis safuZvelze qmediTobis zrdis meqanizmad, aramed Sesabamisi debulebebis safuZvelze regulirdeba. saxelmwifo bolomde ar Tmobs funqciaTa saagentoebisTvis gadabarebis funqcias da Sesabamisad, saqarTveloSi saagentoebi ufro centralizebuli saagentoebis saxiT yalibdeba, vidre maregulirebeli saagentoebis saxiT. saxelmwifos funqciaTa delegireba ufro axali sajaro menejmentis msgavsi saagentoebis bazaze xelaxal regulacias emsgavseba, vidre saxelmwifos funqciaTa realur delegirebas. Sesabamisad, axali sajaro menejmenti gamoiyeneba ara rogorc konceptualuri CarCo sajaro seqtorSi menejmentis stilze gadasasvlelad, aramed rogorc teqnika sajaro seqtoris saqmianobis efeqturobisa da qmediTobis asamaRleblad. ver vityviT, rom es naklebad sasargebloa, Tumca, unda vaRiaroT, rom gacilebiT zRudavs axali sajaro menejmentis gamoyenebis potencials. SesaZlebelia, swored amiT avxsnaT saqarTvelos dRevandeli xelisuflebis mier axali sajaro menejmentis modelze saubrisgan Tavis Sekavebac. ramdenad SeiZleba msgavsi centralizaciisken mimarTuli nabijebis gamarTleba da ramdenadaa Tavsebadi aRniSnuli modeli qarTul realobasTan? amis axsna ramdenime faqtoriTaa SesaZlebeli: 1. axali sajaro menejmentis stilis saagentoebis Camoyalibebisa da sajaro seqtoris institucionaluri, struqturuli, organizaciuli da funqcionaluri reorganizacia droSi emTxveva erTmaneTs. xSirad msgavsi cvlilebebis pirobebSi saxelmwifo sajaro seqtoris reformirebis procesisaTvis Tanamdevi sirTuleebisa da savaraudo riskebis Ta13

UNDP - gaero-s ganviTarebis programa, USAID _ amerikis SeerTebuli Statebis saerTaSoriso ganviTarebis saagento, GTZ _ germaniis teqnikuri TanamSromlobis sazogadoeba, DFID _ saerTaSoriso ganviTarebis departamenti, UNHCR _ gaeros ltolvilTa umaRlesi komisariati.

konsultaciis da treningis centri 2010

73

kargi mmarTvelobis praqtikis xelSewyoba

vidan acilebis mizniT erideba saagentoebisaTvis meti Tavisuflebis miniWebas da `eijinsifikaciis~ process am etapze sajaro seqtoris institucionaluri dizianis farglebSi warmarTavs. msgavsi strategia, SesaZlebelia, gamarTlebulic iyos, vinaidan saxelmwifos mTavrobisa da saministroebis daqvemdebarebaSi myofi saagentoebis damoukideblobis pirobebSi erTdroulad mouwevda fiqri rogorc sajaro seqtoris institucionalur modelze, ise damoukidebel saagentoebsa da sajaro institutebs Soris koordinirebuli muSaobis uzurunvelyofaze raime erTiani intitucionaluri qolgis gareSe. dRes msgavs qolgas saagentoebis sajaro seqtoris SemadgenlobaSi maT saqmianobaSi Carevis gareSe avtomaturi yofna qmnis. Tumca, kontrolis meqanizmebis simkacre msgavs damoukideblobas nawilobriv zRudavs. am SemTxvevaSi damoukideblobis garantad, xSirad, saerTaSoriso donori organizacia gvevlineba, romelic uzurnvelyofs saagentos arsebobasa da funqcionirebas, aseve mudmivad zrunavs maT institucionalur zrdasa da ganviTarebaze. Tumca, unda vaRiaroT isic, rom axali sajaro menejmentis stilis saagentoebis warmatebuli muSaoba, SesaZlebelia, momavalSi safuZvlad daedos msgavsi saagentoebisaTvis meti uflebrivi damoukideblobis miniWebas. 2. saqarTvelos pirobebSi sajaro seqtoris deregulirebis sakiTxi farTodaa dakavSirebuli decentralizebuli marTvis problemasTan, da droSi ukan sdevs msjelobas adgilobrivi TviTmmarTvelobis sistemis mowyobis Sesaxeb. im pirobebSi, roca aRniSnuli sakiTxebi jer kidev gaurkveveli da dauzustebelia, sajaro seqtoris deregulaciis sakiTxis gadawyvetac igvianebs, ufro sworad, centralizebuli saxiT igeba da naklebad savaraudoa, rom centralizaciaze uari uaxlos droSi, yovel SemTxvevaSi, zogadad mmarTvelobis stilis decentralizaciamde vTqvaT. 3. rogorc samTavrobo uwyebebs SigniT, ise erTmaneTs Soris koordinirebuli muSaobis gamocdilebis nakleboba, absurdamde dayvanili biurokratizmi, centrsa da adgilobriv mmarTvelobas Soris muSaobis Zveli, sabWoTa kavSiris droindeli sistema, romelic TanxmobaSia saqarTvelos partimonialur mentalitetTan da araformalur kavSirebze igeba, axali sajaro menejmentis stilis saagentoebis dasanergad sxva SesaZleblobas, garda maTi centralizebuli sqemiT agebisa, ar tovebs. axali sajaro menejmentis modeli, romelic Tavisi arsiT qvevidan zeviT moZraobas efuZneba da centralizebuli, direqtiuli mmarTvelobis sapirispiro sistemaa, saqarTveloSi swored sawinaaRmdego mimarTulebiT inergeba, radgan garemo sxva saSualebas, ubralod, ar iZleva. swored amitom, sajaro seqtoris reformireba CvenSi zevidan, pirdapiri miTiTebebis saxiT xorcieldeba da ara qvevidan wamosuli iniciativebis safuZvelze. miuxedavad imisa, rom msgavsi mowodebebi da iniciativiani `quCis donis biurokratiis~ moTxovnileba Tavad xelisuflebas aqvs, saqarTveloSi amgvari iniciativebisaTvis sakmarisi arc gamocdileba arsebobs da arc motivacia. 4. saqarTveloSi xelisuflebis reorganizacia da axali sajaro menejmentis stilis danergvis procesi erTdroulad ramdenime problemuri sakiTxis gadawyvetis aucileblobas gulisxmobda, ris gamoc dRes mxolod nawilobrivaa SesaZlebeli sajaro seqtoris reformirebis procesSi warmatebebze saubari da isic, axali sajaro menejmentis uaRresad centralizebuli versiis pirobebSi. saqme isaa, rom korufciis winaaRmdeg brZolisa da sajaro institutebis muSaobis proceduruli sakiTxebis dazustebis, ufro sworad, xelaxla awyobis pirobebSi (roca sajaro seqtoris modernizacia am etapze mxolod teqnikuri TvalsazrisiTac ki jer ver pasuxobs Tanamedrove moTxovnebs), saqarTvelos sajaro seqtoris reformireba jerjerobiT ufro procesze orinetirebuli, e.w. tradiciuli menejmentiskenaa mimarTuli da amitom Sedegze orientirebul axal sajaro menejmentis models fexs droulad ver uwyobs. swored es ormagi strategia iwvevs axali sajaro menejmentis modelis cvlilebas, Tumca, unda vaRiaroT, rom momsaxureobis saagentoebis saxiT, Tundac aseT saxeSecvlil pirobebSi, mainc mniSvnelovani winsvla SeiniSneba. dava, romelic dRes sajaro seqtoris reformirebis TvalsazrisiT yvelaze aqtualuria saqarTveloSi da sajaro samsaxuris sakadro politikis gansazRvras ukavSirdeba, am ori modelis momxreTa Soris dapirispirebis kidev erTi damadasturebelia. `saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelos~ mier gamocemul broSuraSi miTiTebuli e.w. proteqcionistul da moqnil

74

konsultaciis da treningis centri 2010

n. maWaraSvili

modelebs 14 Soris dapirispireba, swored tradiciul menejmentisa da axali sajaro menejmentis koncefciis momxreTa da, Sesabamisad, gansxvavebuli cnebiT _ kategoriuli aparatisa da Rirebulebebis mqone dajgufebebs Soris davas warmoadgens. Tumca, saagentoebis axali sajaro menejmenetis centralizebuli versiidan gamomdinare Tu vimsjelebT da imasac gaviTvaliswinebT, Tu ra pirobebSi xorcieldeba am modelis damkvidreba, unda vivaraudoT, rom saqarTvelo ori modelis Sejerebul variantze SeCerdeba. Tu ramdenad warmatebuli iqneba msgavsi kopromisuli versiis safuZvelze sajaro seqtoris reformireba, es ukve calke ganxilvis sagania.

daskvna
axali sajaro menejmentis modelis safuZvelze sajaro seqtoris reformireba amavdroulad mravali, xSirad erTmaneTTan konfliqtSi myofi elementebis ekleqtur erTobliobas warmoadgens, ris gamoc, TiToeul qveyanaSi saxelmwifo seqtoris reformas gansxvavebuli saxe aqvs da TiToeuli saxelmwifo NPM-is elementebis kombinaciidan Tavad qveynis ekonomikuri, politikuri da kulturuli Taviseburebebis gaTvaliswinebiT, misTvis yvelaze Tavsebad elementebs iRebs. asea saqarTveloc. saqarTveloSi axali sajaro menejmenti mkvidrdeba centralizebuli, saxelmwifos sistemas mkacrad daqvemdebarebuli modelis safuZvelze, sadac axali sajaro menejmenti gamoiyeneba rogorc qvemdebare, ufro teqnologiuri, vidre konceptualuri sqema da gaaCnia ufro procesze, vidre Sedegze orientirebuli saxe. amiT is emsgavseba tradiciul menejerizms axali sajaro menejmentis elementebis gamoyenebiT, sadac moqalaqeobriobis principi reaqtiul modelze agebuli saxiT gvxvdeba. dRes ukve reformirebul sajaro saagentoebSi ver SevxvdebiT statiis SesavalSi aRweril situacias, sadac moqalaqis uflebebi da Rirseba ilaxeba. dRes moqalaqes saxelmwifo momxmareblad ganixilavs da sajaro momsaxureobas misi interesebis mixedviT agebs, Tumca, moqalaqeobis is modeli, sadac moqalaqe sajaro seqtoris reformirebaSi iqneboda CarTuli, reformirebis ukiduresi centralizaciis pirobebSi, jerjerobiT kvlav miuRwevelia. Tumca, savaraudoa, rom aseTi SezRudulobis pirobebSi axali sajaro menejmentis gamoyenebis warmatebuli praqtika Seqmnis saukeTeso pirobebs aRniSnuli sqemis masStabebis gasafarToeblad da proaqtiuli moqalaqeobis Camosayalibeblad.

14

saqarTvelos sajaro samsaxuris reforma: didi korporacia Tu konkurentuli bazari. 2006-2007 wlebSi ganxorcielebuli reformebi. 2008. Tbilisi: saerTaSoriso gamWvirvaloba saqarTvelo.

konsultaciis da treningis centri 2010

75

skolebis Sefasebis modelebi -msoflio gamocdileba da saqarTvelo


Tamar bregvaZe

rogor vakontroloT ganaTlebis xarisxi skolebSi? es kiTxva mxolod saqarTveloSi rodia aqtualuri. bolo aTwleulis ganmavlobaSi msoflioSi sul ufro izrdeba interesi skolebis xarisxis Sefasebis mimarT, rac Tavis mxriv, ori ZiriTadi mizeziT aris ganpirobebuli: swavlis Sedegebis saerTaSoriso Sefasebebis Sedegebi _ PIRLS, TIMSS, PISA1, bevr qveyanaSi, da maT Soris saqarTveloSic, zogadi ganaTlebis xarisxis arasaxarbielo mdgomareobaze miuTiTebs.

PIRLS _ wignierebis saerTaSoriso kvleva, romelSic 45 qveyana monawileobs. saqarTvelom am kvlevaSi pirvelad monawileoba 2006 wels miiRo. TIMSS _ maTematikis da sabunebismetyvelo mecnierebebis swavlis da swavlebis kvleva, romelSic 58 qveyana monawileobs, saqarTvelo am kvlevaSi 2007 wlidanaa CarTuli. PISA - moswavleTa saerTaSoriso Sefasebis programa.

76

konsultaciis da treningis centri 2010

T. bregvaZe

wignierebis saerTaSoriso kvlevaSi saqarTvelos skolebis moswavleebis Sedegebi saSualoze mniSvnelovnad dabalia; kvlevaSi monawile saqarTvelos skolebis moswavleebis 18% miRwevis skalis miRma aRmoCnda, maTematikis da sabunebismetyvelo mecnierebebis swavlis da swavlebis kvlevaSi ki saqarTvelos Sedegebi kidev ufro dabalia. minimaluri zRvari moswavleebis 44%-ma ver gadalaxa. skolebis uflebebis gafarToeba (rac decentralizaciis reformis Sedegia) bunebrivad ganapirobebs meti angariSvaldebulebis saWiroebas skolis doneze. decentralizaciis reformis Sedegebis kvleva saqarTveloSi2 gviCvenebs, rom jerjerobiT ver xerxdeba skolis doneze marTvis modelis jerovnad ganxorcieleba. axladSeqmnilma sameurveo sabWoebma ver moaxerxes sakuTari uflebamosilebebis srulad gamoyeneba, isini naklebad arian CarTulni skolis Sedegebis Sefasebis, biujetis dagegmvisa da monitoringis saqmeSi. skolis doneze, faqtiurad, ar xorcieldeba strategiuli dagegmva da skolis warmatebis Sefaseba strategiuli indikatorebis mixedviT. am tendenciebis sapasuxod saqarTvelo, bevri sxva qveynis msgavsad, cvlis Tavis midgomas skolebis xarisxis Sefasebis mimarT. 2005 wlidan saqarTveloSi moqmedebs erovnuli saswavlo gegma, romelic zogadsaganmanaTleblo skolis TiToeuli klasisa da safexurisaTvis misaRwevi Sedegebis minimums gansazRvravs. erovnul saswavlo gegmaze dayrdnobiT saqarTvelo axorcielebs Sida erovnul Sefasebebs da 2006 wlidan monawileobs saerTaSoriso SefasebebSic. 2011 wlidan skolebis Sefasebis sistemaSi axali, mniSnelovani cvlilebebi ganxorcieldeba. skolis atestatis misaRebad moswavleebi Caabareben gamocdebs, romelTa Sedegebi, savaraudod, gaanalizdeba skolebis mixedviT. amJamad ganxilvis procesSia e.w. skolebis brendirebis sistemis SemoRebac, romelic garkveuli kriteriumebiT Seadarebs erTmaneTs skolebs. e.w. saukeTeso skolebis moswavleebi ugamocdod Cairicxebian umaRles saswavleblebSi. 2015 wlidan saqarTveloSi ganxorcieldeba skolebis akreditacia. ganaTlebis saministros azriT, amgvari sistemis SemoReba xels Seuwyobs skolebs Soris konkurenciis gazrdas da, sabolood, skolebSi ganaTlebis xarisxis gaumjobesebas gamoiwvevs. Tumca, saskolo ganaTlebis xarisxis marTvis erTiani strategia saqarTveloSi jer kidev SemuSavebis procesSia. am etapze yvelaze rTul amocanas warmoadgens calkeuli ideebisa da procesebis erT mwyobr sistemaSi gaerTianeba, romelic skolebis ara mxolod kontrolis, aramed mxardaWeris funqciasac Seasrulebs. aseve mniSvnelovania, saerTaSoriso Tu adgilobriv gamocdilebaze dayrdnobiT, iseTi modelis SemuSaveba, romelic arsebuli resursebis pirobebSi, saukeTeso Sedegebze gagviyvans. qvemoT SevecdebiT, mokled mimovixiloT msoflioSi arsebuli praqtika skolebis Sefasebis sferoSi da vimsjeloT im riskebze, romlebic ama Tu im meTodis Tu instrumentis saqarTveloSi danergvasTanaa dakavSirebuli.

skolebis Sefasebis instrumentebi


skolebis kontrolis modeli, romlis ganxorcielebac saqarTveloSia dagegmili, sam ZiriTad instruments daeyrdnoba. es instrumentebia: gare auditi, TviTSefaseba da testebi. msoflios sxvadasxva qveynebSi skolis Sefasebis gansxvavebuli modelebi moqmedebs, Tumca, yvela modeli ama Tu im xarisxiT mainc am sam ZiriTad instruments iyenebs.

gare Sefaseba (auditi) gare Sefasebas axorcieleben specialurad Seqnili uwyebebi an warmomadgenlobiTi jgufebi. saqarTvelos SemTxvevaSi am funqcias Seasrulebs ganaTlebisa da mecnierebis saministro
2

decentralizaciis reformis kvleva saqarTveloSi ganxorcielda 2009 wels, ganaTlebis politikis dagegmvisa da marTvis saerTaSoriso institutis mier, saqarTvelos ganaTlebisa da mecnierebis saministros dakveTiT.

konsultaciis da treningis centri 2010

77

kargi mmarTvelobis praqtikis xelSewyoba

da ganaTlebis xarisxis ganviTarebis erovnuli centri. skolebis auditi gulisxmobs sxvadasxva aspeqtebis _ finansebis, aRWurvilobis, personalis, swavlisa da swavlebis xarisxis, mSoblebTan da, zogadad, skolis sazogadoebasTan urTierTobis Sefasebas. auditis mizania skolisaTvis Sefasebis angariSis momzadeba detaluri rekomendaciebiT. msoflios bevr qveyanaSi gare auditi stresul movlenad aRiqmeba; imisaTvis, rom gaizardos procesis mimRebloba, skolebs naTlad unda esmodes, Tu rogor ebmis gare auditi skolis mxardaWeris RonisZiebebs.

TviTSefaseba TviTSefaseba, rogorc skolebis Sefasebis instrumenti, TandaTanobiT iZens popularobas msoflioSi. TviTSefaseba, Tavis mxriv, SeiZleba iyos avTenturi _ roca skolis sazogadoeba da skolis TanamSromlebi erTad afaseben skolas, an skolis direqtoris mier ganxorcielebuli erTjeradi procesi. TviTSefasebis iniciatori SeiZleba iyos Tavad skola an ganaTlebis saministro. saqarTvelos mier SemuSavebul modelSi TviTSefaseba moiazreba, rogorc auditis damxmare procesi _ skola moamzadebs TviTSefasebis angariSs, romelze dayrdnobiTac ganxorcieldeba gare auditi. TviTSefasebis ganxorcieleba Zalian Sromatevadi procesia. erT-erT mniSvnelovan amocanas warmoadgens skolebis motivireba TviTSefasebis ganxorcielebisaTvis. anu, sxva sityvebiT, skolebs kargad unda esmodeT TviTSefasebis mniSneloba maTi momavali ganviTarebisaTvis.

testebi da gamocdebi swavlis Sedegebis Sefaseba/testebi ZiriTadad or msxvil jgufad iyofa: saxelmwifo Sefasebebi da saerTaSoriso testebi. rogorc ukve aRvniSneT, saqarTvelo monawileobs saerTaSoriso testebSi da axorcielebs erovnul Sefasebebs. dRemde erovnuli SefasebebSi monawileobas iRebda ara mTliani populacia (yvela skolis yvela moswavle), aramed SerCeviTi erToblioba (garkveuli meTodiT SerCeuli skolebis da moswavleebis garkveul raodenoba). amgvari tipis kvlevebis Sedegebi ganzogaddeboda mTlianad saqarTveloze, Tumca ar xdeboda Sedegebis Sejameba calkeuli skolebis mixedviT. axali modelis mixedviT, skolebSi ganxorcieldeba erTiani gamocdebi unificirebuli testebis gamoyenebiT, rac saSualebas mogvcems, gavakontroloT Sedegebi calkeuli sagnebisa da skolebis mixedviT. am tipis informacia, namdvilad mniSnelovani iqneba ganaTlebis politikis gansazRvrisa da koreqtirebis saqmeSi, Tumca strategiuli mniSvnelobis sakiTxia is, iqneba Tu ara amgvari testirebis Sedegebi sajaro. bevr qveyanaSi (magaliTad, inglisi, axali zelandia) amgvari testebis Sedegebis mixedviT dgeba da ibeWdeba skolebis reitingebi, romelTa daniSnulebaa mSoblebis informireba skolebis xarisxis Sesaxeb. savaraudod, testebis Sedegebi sajaro iqneba saqarTveloSic. zogierT qveyanaSi (magaliTad, Cile) testebis Sedegebis Sesaxeb informacia konfidencialuria da gamoiyeneba mxolod susti skolebis identificirebis mizniT, raTa am skolebSi Semdeg saxelmwifo daxmarebis programebi ganxorcieldes. amgvar midgomis mxardamWerTa argumentebi qvemoT ufro detalurad iqneba ganxiluli.

skolebis Sefaseba da sami strategiuli sakiTxi


skolebis Sefasebis modelebs msoflioSi safuZvlad udevs gansxvavebuli damokidebuleba sam strategiul sakiTxTan mimarTebaSi. 1. ra aris Sefasebis mizani? skolebis Sefasebis modelebi SeiZleba emsaxurebodes kontrolis, mxardaWerisa da TanamSromlobis funqciebs. 2. ramdenad mniSnelovania da rogor gamoiyeneba Sefasebisas gansxvavebuli instrumentebi? igulisxmeba sami ZiriTadi instrumenti: TviTSefaseba, inspeqtireba (auditi) da testebi.

78

konsultaciis da treningis centri 2010

T. bregvaZe

3. vis mimarT arian pasuxismgebelni skolebi da maswavleblebi? maswavleblebisa da skolebis pasuxismgeblobis tipebi, pirobiTad, sam ZiriTad kategoriaSi SeiZleba gavaerTianoT: e.w. kontraqtze dafuZnebuli pasuxismgebloba _ maswavlebeli, direqtori ganixileba, rogorc sajaro moxele da warmoadgens ierarqiuli sqemis komponents. profesiuli pasuxismgebloba _ maswavlebeli ekuTvnis profesiul sazogadoebas da pirvel rigSi pasuxismgebelia mis winaSe da misi eTikis kodeqsis safuZvelze moqmedebs. Sesabamisad, kontrols axorcielebs profesiuli sazogadoeba _ kolegebi. sazogadoebrivi pasuxismgebloba _ skola da maswavleblebi pasuxismgebelni arian mTlianad sazogadoebis an uSualo klientebis _ magaliTad, moswavleebisa da mSoblebis mimarT. Sesabamisad, angariSebi xelmisawvdomia an viwro jgufisTvis an mTlianad sazogadoebisaTvis. skolebis Sefasebis nebismier modelSi mkafiod unda Candes pozicia samive strategiul sakiTxTan mimarTebaSi. ganaTlebis reformis axali talRis farglebSi skolebis akreditaciis modelis danergvis pirveli mcdeloba saqarTveloSi (2009-2010 wlebSi) sakmaod did winaaRmdegobas waawyda skolis sazogadoebis mxridan swored imis gamo, rom naTlad ar Canda, ra mizans emsaxureboda es procesi _ mxolod kontrols, Tu, mxardaWerasac. aseve, cxadi ar iyo, Tu vis mimarT iyo angariSvaldebuli skola _ sazogadoebis Tu saministros winaSe. samwuxarod, axali modelic jerjerobiT ver gvTavazobs calsaxa pasuxebs am kiTxvebze.

skolebis Sefasebis modelebis mimoxilva msoflioSi


skolebis Sefasebis modelebi msoflioSi (pirobiTad, oTxi aseTi modeli arsebobs) gansxvavdeba erTmaneTisagan Sefasebis miznis formulirebis, Sefasebis instrumentebis gamoyenebisa da angariSvaldebulebis sqemebis mixedviT. sqema mokled mimoixilavs am modelebis Taviseburebebs da qveynebs, romlebic iyeneben am modelebs. sqema skolis Sefasebis modelebi
modeli klasikuri roli kontroli, mxardaWera instrumentebi3 gare Sefaseba (TviTSefasebas damxmare roli aqvs) gare Sefaseba, testebi TviTSefaseba (gare Sefasebas damxmare roli aqvs) TviTSefaseba, testebi angariSvaldebuleba damqiraveblis winaSe magaliTi safrangeTi, kuba, vietnami, tanzania

centraluri kontrolis adgilobirvi kontrolis

kontroli

damqiraveblis winaSe, sazogadoebis winaSe damqiraveblis winaSe, profesiuli sazogadoebis winaSe profesiuli sazogadoebis winaSe, sazogadoebis winaSe

inglisi, axali zelandia Cile

mxardaWera

skolis doneze kontrolis

TanamSromloba

fineTi

a. klasikuri modeli klasikuri modeli ganaTlebis sistemis gafarToebis (zogadi ganaTlebis xelmisawvdomobis gazrdis) da am gafarToebis Tanmdevi administraciis dekoncentraciis (axali makontrolebeli erTeulebis Seqmnis) Sedegad warmoiqmna. am modelSi Sefasebis mizania skolebis kontroli da

cxrilSi ar aris moyvanili aRmosavleT da centraluri evropis qveynebis magaliTebi. saqarTvelos msgavsad, am qveynebSic skolebis Sefasebis modelebi SemuSavebis procesSia. ungreTSi, magaliTad, skolebis Sefasebaze pasuxismgebelia adgilobrivi TviTmmarTveloba, Tumca, mas am funqciis ganxorcielebisaTvis sakmarisi kompetencia ar aqvs da, ZiriTadad, gare eqspertebis daxmarebas eyrdnoba. am etapze, aRmosavleT evropis bevr qveyanaSi mimdinareobs muSaoba skolebis Sefasebis zogadi standartebis SemuSavebis kuTxiT. am mxriv, aRsaniSnavia CexeTis magaliTi. standartebze aqtiuri muSaoba mimdinareobs ruseTSic. Sesabamisad, pirveli nabijebi skolebis sistemuri Sefasebis mimarTulebiT centraluri da aRmosavleT evropis umetes qveynebSi ukve gadaidga, Tumca, am mxriv kidev bevri aris gasakeTebeli.

konsultaciis da treningis centri 2010

79

kargi mmarTvelobis praqtikis xelSewyoba

mxardaWera. klasikur modelSi Sefaseba atarebs sayovelTao xasiaTs _ yvela skola da maswavlebeli aris Sefasebis obieqti. am mizniT zedamxedvelebi (supervaizorebi) warmodgenilni arian sistemis yvela doneze _ rogorc wesi, adgilobriv doneze isini akontroleben dawyebiT ganaTlebas, regionalur doneze _ sabazo da saSualo ganaTlebas, xolo centralur doneze _ zogadad sistemas. Sesabamisad, amave doneebze xdeba sistemis Sesabamisi safexurebis mxardaWerac.
Sefasebis instrumentebi: am modelSi gansakuTrebuli aqcenti keTdeba gare Sefasebaze, Sida Sefasebis meqanizmebi sustia da, ZiriTadad, gamoiyeneba gare Sefasebis informirebisaTvis. pasuxismgeblobis sqemebi: models safuZvlad udevs kontraqtze dafuZnebuli pasuxismgeblobis sqema. maswavlebeli pasuxismgebelia misi kontraqtoris, saministros da saministrosadmi daqvemdebarebuli uwyebebis winaSe.

informacia gansjisaTvis: modelis upiratesobebia sayovelTaooba da kompleqsuri roli (kontroli kombinirebulia mxardaWerasTan), xolo yvelaze mniSvnelovani nakli aris am modelis siZvire, iseve rogorc, didi raodenobiT kompetenturi adamianuri resursis saWiroeba. radgan es modeli Seiqmna ganviTarebul qveynebSi, cxadia, rom is kargad muSaobs mxolod iseT qveynebSi, sadac sajaro seqtors aqvs arsebobis xangrZlivi tradicia da kargad aris ganviTarebuli, sajaro moxeleebs ki maRali anazRaureba aqvT. resursebisa da marTvis problemebis garda, mniSnelovnia modelis efeqtianobis sakiTxic. Sefasebis ierarqiuli sistemidan gamomdinare, ixarjeba Zalian didi dro procesis dawyebidan rekomendaciebis gatarebamde. Zalian didia distancia (ierarqiul sqemaSi) maT Soris, vinc iZleva rekomendaciebs da vinc iRebs da axorcielebs am rekomendaciebs praqtikaSi.

b. centralur doneze kontrolis modeli e.w. centralur doneze kontrolis modeli klasikuri modelis kritikis Sedegad Seiqmna. am modelis momxreTa azriT, zedamxedvelobisa da mxardaWeris rolebi konfliqturia. amitom centralur doneze unda ganxorcieldes mxolod kontroli. garda amisa, modelis momxreebi fiqroben, rom gare Sefasebas TavisTavad ar mivyavarT Sedegebis gaumjobesebamde. es skolis sazogadoebis (direqtoris, administraciis, maswavleblebis, sameurveo sabWoebisa da mSobelTa kavSirebis) saqmea. Sesabamisad, axal modelSi zedamxedvelobis funqcia martivia da Semoifargleba mxolod kontroliT. zedamxedvelebis funqciaa, drodadro moaxdinon skolebis inspeqtireba da gamoaqveynon Sedegebi. skolebis mxardaWeras axorcieleben kerZo momwodeblebi (provaiderebi), romlebsac arCevs direqtori. TiToeuli skola gadis inspeqtirebas ramdenime weliwadSi erTxel. am vizitebis dros inspeqtori ar sTavazobs skolas daxmarebas. skola iyenebs sakuTar biujets, raTa Seisyidos daxmarebis servisi universitetebisa da trening organizaciebisagan. angariSi sajaroa da gankuTvnilia sazogadoebisaTvis. TiToeuli skola valdebulia SeimuSavos Sefasebis sistema, romlis mixedviTac direqtori da menejmenti afasebs saswavlo process.
Sefasebis instrumentebi: es modeli ZiriTadad eyrdnoba gare inspeqtirebas, Tumca agreTve didi mniSvneloba eniWeba testebsac _ qveyndeba yvela skolis Sedegebi. pasuxismgeblobis sqemebi: maswavleblebi da skola pasuxismgebelia rogorc damqiraveblis (saministros) ise sazogadoebis winaSe.

informacia gansjisaTvis: am modelis Zlieri mxareebia: mkafiod gamijnuli, calsaxa funqciebi da naklebi xarji (klasikur modelTan SedarebiT), Tumca skolebi Civian, rom isini Tavis Tavs arian mindobilni krizisSi myofi skolebisaTvis iqmneba Sekruli wre _ Sedegebis gamoqveynebiT mdgomareoba kidev ufro uaresdeba. Sefasebis vizitamde situacia skolaSi iZabeba da Zalian stresulia.

80

konsultaciis da treningis centri 2010

T. bregvaZe

g. adgilobrivi kontrolis modeli es modelic klasikuri modelis kritikis Sedegad warmoiqmna, Tumca, centraluri kontrolis modelisagan gansxvavebiT, sruliad sxva daskvnebs eyrdnoba. am modelSi klasikuri modelis yvelaze mniSvnelovan sisusted ganixileba is, rom klasikuri modeli yvela skolas erTnairad ganixilavs, maSin rodesac TiToeuli skolis konteqsti gansxvavebulia da gansxvavebul midgomas saWiroebs. am modelSi gansakuTrebuli aqcenti keTdeba susti skolebis mxardaWeraze _ sust skolebs ramdenime weliwadSi erTxel Semowmeba ar yofniT, maT mudmivi sistemuri konsultacia sWirdebaT. Sesabamisad, es Zireuli daSveba aisaxeba struqturazec _ imisaTvis, rom supervaizorebma SeZlon skolaSi xSiri vizitebis ganxorcieleba, isini funqcionireben ierarqiis dabal doneebze, skolasTan axlos, regionaluri da centraluri uwyebebi ar axorcieleben vizitebs, isini SeimuSaveben zogad instruqciebs da uzrunvelyofen treningebs. supervaizorebs, agreTve, ar aqvT administraciuli funqciebi, amisaTvis Seqmnilia Sesabamisi Tanamdeboba _ administraciuli zedamxedveli. samizne skolebis gansazRvrisaTvis iqmneba monacemTa baza skolebis saWiroebebis Sesaxeb.
Sefasebis instrumentebi: supervizia, anu gare konsultacia aris safexuri TviTSefasebisaTvis, maSin rodesac pirvel or modelSi, piriqiT, TviTSefaseba iyo gare evaluaciis safexuri. am SemTxvevaSi gamocdebi da testebi gamoiyeneba, rogorc informaciis wyaro samizne skolebis SerCevisaTvis da xSirad ar aris sajaro. angariSvaldebulebis sqemebi: moqmedebs angariSvaldebulebis ori sqema _ kontraqtze dafuZnebuli da profesiuli. maswavleblebis CarTuloba procesSi xazs usvams profesiuli angariSvaldebulebis aspeqts.

informacia gansjisaTvis: am modelis upiratesobebia siaxlove skolasTan da naklebi aqcenti administraciul funqciaze, meti moqniloba da morgeba adgilobriv saWiroebebze. Tumca, models aqvs susti mxareebic: igi ar moicavs yvela skolas da yuradRebas amaxvilebs mxolod sustebze; saWiroebs mowesrigebul monacemTa bazas skolebis Sesaxeb; supervaizoris gansxvavebuli rolis aTvisebisaTvis aucilebelia gadamzadeba, axali administraciuli Tanamdebobis SemoReba, axali instrumentebis da samuSao aRwerilobebis SemuSaveba. miuxedavad am SezRudvebisa, modelis calkeuli komponentebis danergva saqarTveloSi, savaraudod, dadebiT Sedegebs gamoiRebs. am modelSi mkafiod Cans, Tu rogor SeiZleba gamoviyenoT skolis saqmianobis da moswavleTa miRwevis Sefasebis Sedegebi skolebis mxardaWeris mimarTulebiT.

d. skolis doneze kontrolis modeli es modeli ar Seqmnila klasikuri modelis kritikis Sedegad. is didi xnis ganmavlobaSi arsebobda zogierT qveyanaSi (magaliTad, fineTSi). am qveynebis damaxasiaTebeli Tvisebebia: skolebis homogenuroba (erTgvarovneba), kargad motivirebuli maswavleblebi, maRali sazogadoebrivi ndoba maswavleblebis mimarT, mSoblebis maRali interesi ganaTlebis mimarT. ZiriTadi daSvebaa, rom maswavleblebs aqvT unar-Cvevebi da motivacia TviTSefasebisa da e.w. kolegialuri Sefasebis (peer review) ganxorcielebisaTvis da adgilobrivi Temi mzad aris da kompetenturia skolis zogadi kontrolis ganxorcielebisaTvis. gare Sefasebis uwyeba aseT modelSi ar arsebobs. xisti saswavlo gegmebi Canacvlebulia ufro zogadi sarekomendacio CarCoTi. skolebi Tavad axorcieleben TviTSefasebas, municipalitetebis mier SemuSavebuli saxelmZRvanelo rekomendaciebis mixedviT. radgan am modelSi ar moqmedebs gare Sefaseba, gamoiyeneba testebi, rogorc ganaTlebis xarisxis monitoringis instrumenti.
Sefasebis instrumentebi: am modelSi wamyvani funqcia aqvs TviTSefasebas, testebTan da mudmivad ganaxlebad indikatorebTan kombinaciaSi.

konsultaciis da treningis centri 2010

81

kargi mmarTvelobis praqtikis xelSewyoba

angariSvaldebulebis sqemebi: angariSvaldebulebis sqemebia: profesiuli angariSvaldebuleba da angariSvaldebuleba sazogadoebis winaSe.

informacia gansjisaTvis: am modelis upiratesobebia: beneficiarebis uSualo CarTuloba Sefasebis procesSi da naklebi finansuri danaxarji (ar aris inspeqtirebis struqturebi). fineTi saerTaSoriso testebSi Zalian maRal Sedegebs aCvenebs da, Sesabamisad, saqarTveloSi SeiZleba mizanSewonilad CaiTvalos am modelis an misi calkeuli komponentebis danergva. Tumca, unda gaviTvaliswinoT, rom es modeli cudad muSaobs iseT qveynebSi, sadac skolebi heterogenulia da bevri susti skola arsebobs. profesiuli angariSvaldebuleba efeqturia mxolod iseT kulturebSi, sadac maRalia ndoba maswavleblis profesiis mimarT. aqtiuria agreTve mSoblebis segmenti _ isini ganixileba ara rogorc klientebi, aramed partniorebi. mSobeli sxva skolas ki ar irCevs, aramed cdilobs, daexmaros partnior skolas ganviTarebaSi. Sesabamisad, am modelis danergvisaTvis saqarTveloSi didi samuSao unda ganxorcieldes maswavlebelTa profesiuli asociaciebisa da kavSirebis gasaZliereblad, iseve rogorc mSobelTa informirebisa da gaaqtiurebis mimarTulebiT.

*** saqarTvelos magaliTi, sistemaSi mimdinare cvlilebebis gaTvaliswinebiT (erovnuli saskolo gamocdebis SemoReba, gare kontrolis meqanizmebis gaZliereba, gamocdebis Sedegebis sajaroobis uzrunvelyofa) Teoriulad yvelaze axloa centaluri kontrolis modelTan, Tumca, CamoTvlili modelebi skolebis Sefasebis kuTxiT msoflioSi arsebuli mravalferovnebis pirobiTi klasifikaciaa. sinamdvileSi, modelebis tipebs Soris gamijvna aseTi calsaxa ar aris. zogadad, msoflioSi SeiniSneba tendencia hibriduli modelebis Seqmnisken _ Zlieri centraluri kontrolis mqone sistemebi miiswrafian kontrolis decentralizaciisaken, xolo skolis doneze didi Zalauflebis mqone modelebis dabalansebisTvis centralur doneze ufro detaluri instruqciebi iqmneba. oqros Sualedis Ziebis procesSi saqarTvelos erTi mniSvnelovani amocana aqvs _ man maqsimalurad unda gaiTvaliswinos calkeuli instrumentis Tu modelis gamoyenebasTan dakavSirebuli safrTxeebi, raTa Tavi aaridos im Secdomebs, romlebic sxva qveynebSi iqna daSvebuli: kontrolis sistema ar unda dajdes imdenad Zviri, rom Sedegebis identificirebis Semdgom, sistemas aRar hqondes mxardaWeris RonisZiebebis gatarebis resursebi. modelSi gamoyenebuli yvela instrumenti unda emsaxurebodes erT mkafio mizans, romelic gasagebi unda iyos skolebisaTvis. skolebis Sesaxeb informaciis Segrovebis procesis siZviridan da kompleqsurobidan gamomdinare unda Segrovdes mxolod is informacia, romelic mniSvnelovania Carevis RonisZiebebis dagegmvisaTvis. skolebSi swavlebis xarisxis araerTgvarovnebisa da resursebis araTanabari xelmisawvdomobis pirobebSi, Sefasebis Sedegebis gamoqveynebam SeiZleba kidev ufro gaaRrmavos uTanasworoba skolebs Soris. skolebis brendirebis SemoRebisas gaTvaliswinebuli unda iqnas is riskebi, romlebic axlavs testirebis Sedegebis gamoqveynebas. xarisxis gaumjobeseba warmoudgenelia skolis doneze mzaobis gareSe. mzaobis SeqmnisaTvis ki saWiroa skolebs mkafiod ganemartos, Tu rogor erTiandeba kontrolis meqanizmebi xarisxis gaumjobesebis erTian sistemaSi, anu sxva sityvebiT, skolam unda icodes, riTia ganpirobebuli misi dabali an maRali Sedegebi da rogor, ra resursebiT aris SesaZlebeli am mdgomareobis SenarCuneba an gamosworeba.

82

konsultaciis da treningis centri 2010

konsultaciis da treningis centris gamgeoba / TanamSromlebi


konsultaciis da treningis centri 2010

83

Tamar bregvaZe _ ilias universitetis ganaTlebis fakultetis asistent-profesori, xarisxis marTvis departamentis kvleviTi ganyofilebis ufrosi. sxvadasxva periodSi muSaobda fond `Ria sazogadoeba-saqarTveloSi~, ganaTlebis politikis dagegmvisa da marTvis institutSi, qalTa ganaTlebis saerTaSoriso centrSi. misi ZiriTadi profesiuli kompetenciebia ganaTlebis politikis kvleva da analizi, ganaTlebis sferoSi instituciuri da programuli marTvis sakiTxebSi konsultireba, ganaTlebaSi xarisxis uzrunvelyofis sakiTxebi. aris rigi publikaciebisa da kvleviTi proeqtebis avtori.

ian voriseki _ sazogadoebrivi janmrTelobis konsultanti da menejeri. mas farTo gamocdileba gaaCnia, rogorc jandacvis, aseve ganviTarebis sakiTxebSi. 2000 wlidan cxovrobs saqarTveloSi, sadac Tavdapirvelad muSaobda mrCevlad CTC-Si, misi saorganizacio ganviTarebis mimarTulebiT. mogvianebiT xelmZRvanelobda fsiqiatriis globaluri iniciativis (GIP) misias TbilisSi. amJamad Tavisufali konsultantia (ganxorcielebadobis kvleva, misiaTa monitoringi, Sefasebebi) sxvadasxva ganviTarebis organizaciebisa da CexeTis sagareo saqmeTa saministros ganviTarebis saagentosTvis.

revaz kopalaZe _ finansuri menejeri da sagadasaxado konsultanti. muSobda Baker Tilly-Si auditorad. 2003-2008 ww. muSaobda konsultaciisa da treningis centrSi finansur menejerad. amJamad satelekomunikacio kompania Sps `magTikomis~ sagadasaxado departamentis ufrosia.

Tamar ugulava _ gaeros bavSvTa fondis (UNICEF) proeqtis oficeri. sxvadasxva dros muSaobda saerTaSoriso fond `kuracioSi~, saxelmwifo samedicino akademiaSi, urologiis institutSi; agreTve konsultaciisa da treningis centrSi, sadac Seiswavla proeqtis ciklis marTvis sakiTxebi da SemdgomSi sxvadasxva samizne jgufebisTvis atarebda treningebs aRniSnul sakiTxze. is agreTve muSaobda pirveladi jandacvis reformis programaSi rogorc jandacvis momsaxurebis da programis menejeri. misi gamocdileba moicavs jandacvis reformas da adamianuri resursebis ganviTarebis politikas.

merab qavTaraZe _ s. xeCinaSvilis sax. sauniversiteto klinikis direqtoris moadgile. daamTavra Tbilisis saxelmwifo samedicino instituti da mogvianebiT saxelmwifo samedicino universitetis biznesis fakulteti. muSaobda sxvadasxva samedicino dawesebulebebSi, iyo socialuri pediatriis dacvis fondis aRmasrulebeli direqtori, gamgeobis wevri; samedicino dazRvevis saxelmwifo kompaniis sameTvalyureo sabWos Tavmjdomare; saqarTvelos saxelmwifo samedicino akademiis proreqtori, saojaxo medicinis kaTedris docenti. aris klinikuri praqtikis nacionaluri rekomendaciebisa (gaidlainebi) da daavadebaTa marTvis saxelmwifo standartebis (protokolebi) SemuSavebis, Sefasebisa da danergvis erovnuli sabWos wevri; agreTve saqarTvelos samedicino Jurnalis saredaqcio kolegiis wevri.

marina qarCava _ Tbilisis Tavisufali universitetis proreqtori, menejmentis profesori. aqvs pedagogiuri moRvaweobis 26-wliani gamocdileba, muSaobda menejmentis evropul skolaSi misi daarsebis dRidan. misi kvlevis sferoa operaciaTa menejmenti, gadawyvetilebis miReba, praqtikis roli umaRles ganaTlebaSi, boloniis procesi.

konsultaciis da treningis centri 2010

85

irina xanTaZe (1976), samarTalmcodneobis magistri, daamTavra Tbilisis iv.javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universitetis saerTaSoriso samarTlisa da urTierTobebis fakulteti (1998). 1997 wlidan dainteresda da CaerTo samoqalaqo organizaciebis ganviTarebis programebSi. swored aqedan gamomdinare 1999 wels SeuerTda axladdafuZnebul konsultaciisa da treningis centrs. 2004 wlidan muSaobs konsultaciisa da treningis centris aRmasrulebeli direqtoris Tanamdebobaze. misTvis mniSvnelovan sferos warmoadgens samoqalaqo organizaciebis instituciuri mdgradobis Tema. bolo periodSi gansakuTrebiT interesdeba samoqalaqo da biznes seqtorebs Soris TanamSromlobisa da zogadad filanTropiis ganviTarebis sakiTxiT. es Tema erT-erTi umTavresi prioriteti xdeba Tavad organizaciisTvisac. misi, rogorc trener-konsultantis profesiuli interesebis sferoa adamianuri resursebis marTvis, organizaciuli ganviTarebisa da samuSaos Sesrulebis Sefasebis sakiTxebi. aseve interesdeba zrdasrulTa araformaluri ganaTlebis TemiT. aqtiurad CarTulia am sferoSi mimdinare advokatirebis da lobirebis aqciebSi da kampaniebSi.

Tamar cirekiZe (1961) _ profesiiT biologi (Tsu, 1983). gavlili aqvs menejmentis evropuli skolis menejmentis sasertifikato programa da miRebuli aqvs magistris xarisxi biznes administrirebaSi. sxvadasxva periodSi muSaobda zoologiis institutSi, biologiur meurneobaTa asociacia `elkanaSi~, germanul satransporto kompania `vili betsSi~, `Sexvedrebis saxlSi~, agreTve iyo maswavlebeli eqsperimentalur skolaSi `saCino~ . 1998 wlidan muSaobs konsultaciisa da treningis centrSi momsaxurebis ganyofilebis xelmZRvanelad da trener-konsultantad.

naTia zedginiZe (1978), ekonomikis mecnierebaTa Tbilisis iv.javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo ekonomikisa da menejmentis fakulteti (2001) da tis kavkasiis biznesis skola zogadi menejmentis

kandidati, daamTavra universitetis mikrokavkasiis universitespecialobiT (2009).

1999-2004 ww. muSaobda ss `saqarTvelos bankis~, strategiuli dagegmvisa da organizaciis departamentis strategiul eqspertad. 2006 seqtembridan kiTxulobs leqciebs Savi zRvis universitetSi, biznesis marTvis fakultetze; saqarTvelos universitetis biznesisa da ekonomikis skolaSi, agreTve amerikuli humanitaruli universitetis Tbilisis filialSi. 2007 wlidan muSaobs konsultaciisa da treningis centrSi konsultanttrenerad xarisxis marTvis sistemebSi da Sida auditorad. misi interesebis sferoa xarisxis marTvis sistemebi, operaciuli menejmenti da adamianuri resursebis marTvis aspeqtebi.

86

konsultaciis da treningis centri 2010

pavle TvaliaSvili (1973), daamTavra iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis fizikis fakulteti da aspirantura. 2007 wlidan aris ilias saxelmwifo universitetis doqtoranti. 2006 wlis Tebervlidan muSaobs konsultaciisa da treningis centrSi koordinatorad da trener-konsultantad. miRebuli aqvs pedagogi-ostatis sertifikati mecnierebebSi, garemosmcodneobasa da maTematikaSi. avtoria statiebis, saganamanaTleblo trening-masalebis, wignebisa da gzamkvlevebis.

nino leJava (1975), daamTavra Tbilisis iv.javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universitetis saerTaSoriso samarTlisa da urTierTobebis fakulteti (1997) iuristis specialobiT da hamburgis evropuli koleji (1998). 1998-2002 ww. muSaobda saqarTvelos teqnikuri universitetis samarTlisa da ekonomikis germanulenovan fakultetze leqtorad da agreTve germaniis sakredito ganviTarebis bankSi (KfW) eqspertad. 2003-2010 ww. muSaobda hainrih biolis fondis samxreT kavkasiis regionalur biuroSi jer programebis koordinatorad, xolo mogvianebiT direqtoris moadgiled da kurirebda demokratiuli politikuri kulturisa da regionalur sastipendio programebs. 2010 w. maisidan aris saerTaSoriso migraciisa da ganviTarebis centris (CIM) eqsperti da muSaobs konsultaciisa da treningis centrSi samoqalaqo sazogadoebis ganviTarebis programis konsultantad. misi interesebis sferoa: samoqalaqo ganaTleba, konfliqtebis mSvidobiani transformacia, urbanistika, totalitaruli istoriis gaazreba.

beso sulaberiZe (1971), daamTavra Tbilisis saxelmwifo samedicino universiteti; rezidentura gaiara fsiqiatriis samecnieri kvleviT institutSi; 2003-2007 wlebSi gaiara menejmentis evropuli skolis menejmentis sasertifikato programa da miiRo magistris xarisxi biznesis administrirebaSi. 2003 wlidan muSaobs konsultaciisa da treningis centrSi trener-konsultantad. sxvadasxva organizaciebs konsultaciebs uwevs marketingis menejmentsa da momsaxurebis marketingis Temaze.

iulia Sendrikova (1979), daamTavra saswavlo ekonomikuri institutis saerTaSoriso ekonomikis fakulteti (2000). sxvadasxva periodSi miRebuli aqvs profesiuli buRaltris da auditoris kvalifikacia. 1998_2003 ww. muSaobda saqarTvelos auditoriul korporaciaSi (amJamad beiker tili, saqarTvelo) buRalteri/auditoris Tanamdebobaze. 2003 wlidan muSaobs konsultaciisa da treningis centrSi mTavari buRaltris, xolo 2008 wlidan finansuri menejeris Tanamdebobaze. misi interesebis sferoa finansuri marTva da turizmi.

konsultaciis da treningis centri 2010

87

daviT gelutaSvili (1986), daamTavra iv. javaxiSvilis saxelobis Tbilisis saxelmwifo universitetis ekonomikisa da biznesis fakulteti, biznesis administrirebis bakalavris xarisxiT (2008). 2009 wlidan swavlobs ilias saxelmwifo universitetis magistraturaSi ganaTlebis administrirebis programaze. 2007 wlidan muSaobs `biznesis ganviTarebis centr kavkasiaSi~ konsultantad. 2010 wlidan _ konsultaciisa da treningis centrSi trenerkonsultantad. misi ZiriTadi saqmianoba moicavs mcire da saSualo biznesis ganviTarebis proeqtebs, biznesis administrirebis treningebs mikro mewarmeobiT dakavebuli pirebisaTvis. misi interesebis sferoa organizaciuli lideroba da zogadi menejmenti.

giorgi TvaliaSvili (1985), daamTavra saqarTvelos teqnikuri universitetis mcire biznesis sawarmoTa mowyobilobebis organizaciis ekonomikisa da marTvis fakulteti bakalavris wodebiT. 2009 wlidan swavlobs ilias saxelmwifo universitetis magistraturaSi ganaTlebis administrirebis programaze. 2006-2009 ww. muSaobda saganmanaTleblo iniciativebis qarTul asociaciaSi (siqa) _ jer strategiuli ganviTarebis menejerad da trenerkonsultantad, mogvianebiT ki _ aRmasrulebel direqtorad. 2004-2005 ww. muSaobda saqarTvelos ltolvilTa da gansaxlebis saministros sainformacio da teqnologiuri sammarTvelos specialistad; xolo 2003-2004 wlebSi _ saerTaSoriso organizacia `IFES limited~-is moqalaqeTa informirebis oficrad da trenerad. 2001-2007 wlebSi is paralelurad muSaobda saganmanaTleblo debatebis asociaciis qvemo qarTlis regionis koordinatorad da trenerad. 2010 wlidan muSaobs konsultaciisa da treningis centrSi mikro biznesis ganviTarebis trenerad da eqspertad. misi interesebis sferoa mogzauroba, laSqroba, fotografia.

sofio kaWaxiZe (1983) _ daamTavra Tbilisis ivane javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universitetis humanitarul mecnierebaTa fakulteti germanuli enisa da literaturis specialobiT (2007). 2008-2009 ww. muSaobda ss `Tibisi bankis~ sakredito ganyofilebaSi samomxmareblo sesxebisa da swrafi dakreditebis eqspertad, 2009-2010 wlebSi _ `samoqalaqo ganviTarebis saagentoSi~ (CiDA) qalTa biznesis ganviTarebis oficrad proeqtSi `SIIMS~, mcire biznesis administrirebis trenerad evrokomisiis proeqtSi `iZulebiT gadaadgilebul pirTa integraciis xelSewyoba qvemo qarTlis regionSi~. 2010 wlidan muSaobs konsultaciisa da treningis centrSi trener-konsultantad; aris mikro biznesis ganviTarebis eqsperti USAID-is mcire biznesis ganviTarebis proeqtSi. misi interesebis sferoa sociologiuri kvlevebi da xarisxis marTvis sistemebi.

88

konsultaciis da treningis centri 2010

Tea kekelia (1977), daamTavra Tbilisis iv.javaxiSvilis saxelobis saxelmwifo universitetis soxumis filialis filologiis fakulteti inglisuri enisa da literaturis maswavleblis specialobiT (1999). 1996-2005 wlebSi muSaobda sainformacio saagento `ifrindaSi~ kavSirgabmulobis kvleviT institutSi Tarjiman-operatorad. da s/s

2005 wlidan muSaobs konsultaciis da treningis centrSi ofisis administratoris Tanamdebobaze. misi interesebis sferoa menejmenti da lingvistika.

teqnikuri gundi: liana amoeva/ maia londariZe/ gia muzaSvili/ madona mwiTuri/ sioma paremuzovi/ iakob rabinovi/ miSa Saxbaziani

konsultaciis da treningis centri 2010

89

mimdinare proeqtebi
konsultaciis da treningis centri 2010

91

saangariSo periodis proeqtebis CamonaTvali


proeqtis dasaxeleba mokle aRwera donori biujeti 450 000 evro periodi

SesaZleblobebis ganviTareba da meti socialuri integracia

samoqalaqo organizaciebis SesaZleblobebis gazrda marTvis, sajaro politikis dialogisa da fondebis moZiebis Temebze filantropiis Temis popularizeba da samoqalaqo organizaciebis finansuri mdgradobis garemos gaumjobeseba regionebSi socialurad mowyvladi axalgazrdebis sakvanZo kompetenciebis gazrda maTi sazogadoebaSi integraciis mxardaWerisaTvis. adgilobrivi provaiderebis gaZliereba da adgilebze saswavlo kursebis xelmisawvdomobis SesaZlbelobebis gazrda

EED; Misereor

2009 w. seqtemberi - 2012 w. seqtemberi

2008 wlis agvistos omis Sedegad iZulebiT gadaadgilebuli pirebisa da dazaralebuli soflebis mosaxleobis TviTdasaqmebis xelSewyoba da ekonomikuri integracia partnioroba sajaro politikis formirebaTvis

iZulebiT gadaadgilebuli pirebis daxmareba maTi sacxovrebeli garemos gasaumjobeseblad treningebis, konsultaciisa da mikro grantebis saSualebiT

USAID

500 000 aSS dolari

2009 w. ianvari - 2012w. ianvari

sajaro politikis dagegmvisa da analizis kursis SemuSaveba; ori municiplatitetis (Telavi, rusTavi) TviTmmarTvel organoebisa da adgilobrivi samoqalaqo organizaciebis warmomadgenlebis sajaro politikis dagegmvisa da analizis sferoSi SesaZleblobebis ganviTareba da konkretul Temaze sajaro politikis rekomendaciebis erToblivi SemuSaveba mestiis resurs-centris meSveobiT mestiis Temis wevrebisTvis araformaluri ganaTlebisa da informaciis miwodeba adgilze (Tbilisi-baqo-jeihani milsadenis gaswvriv soflebis) fermerebis da saTemo jgufebis daxmareba mcire biznes saqmianobebis warmoebisaTvis treningebiTa da konsultaciebiT 44 sajaro skolebis maRali klasebis moswavleebisaTvis liderobisa da sasicocxlo unarebis swavleba programis farglebSi sitisi ganaxorcielebs samoqalaqo ganaTlebis pedagogTa gadamzadebis komponents, romelic miznad akreditirebuli trening kursis Seqmnasa da SerCeul skolebSi pedagogTa gadamzadebas isaxavs.

Eurasia Partnership Foundation

26 600 aSS dolari

2009 2010

zemo svaneTis saTemo iniciativebis gaZlierebis proeqti

EED

160 000 evro

2008- 2011

saTemo investirebis programa

BP-is dafinansebiT programas axorcielebs Care Int.

43 000 aSS dolari

2010-2011

axalgazrdobis kompetenciebis gaZlierebis programa

BP-is dafinansebiT programas axorcielebs `saqarTvelos skautebi~ USAID-s dafinansebiT programas axorcielebs PH International

55 000 aSS dolari

2010-2011

samoqalaqo ganaTlebisa da pedagogTa gadamzadebis programa (ACETT)

256 000 aSS dolari

2010 _ 2012

konsultaciis da treningis centri 2010

93

finansuri angariSgeba 2009


konsultaciis da treningis centri 2010

95

finansuri angariSgeba 2009


balansi
SeniSvnebi 31 dekemberi 2009 lari 31 dekemberi 2008 lari

aqtivebi mimdinare aqtivebi fuladi saxsrebi da maTi ekvivalentebi moTxovnebi donorebis mimarT/gaweuli momsaxurebidan sasaqonlo-materialuri maragebi sagadasaxado aqtivi sul mimdinare aqtivebi ZiriTadi saSualebebi, wminda grZelvadiani kapitaldabandeba aramaterialuri aqtivebi wminda sul grZelvadiani aqtivebi sul aqtivebi 4 5 3 648,523 3,073,488 8,125 209,927 3,940,063 859,535 900 3,421 863,856 4,803,919 527,881 22,828 2,674 148,110 701,493 923,032 900 3,421 927,353 1,628,846

kapitali da valdebulebebi mimdinare valdebulebebi valdebulebebi donorebis mimarT/saqonlis momsaxurebis miwodebidan grZelvadiani valdebulebebi gadavadebuli Semosavali sul valdebulebebi 7 3,167,701 3,371,646 49,587 168,666

203,945

119,079

kapitali sawesdebo kapitali komerc.saqmianoba gaunawilebeli mogeba saangariSgebo periodis mogeba _ komerc.saqm. sxva rezervebi xelmisawvdomi fondebi - grantebi SeuzRudavi fondebi sul kapitali sul kapitali da valdebulebebi 10 10 10 787,775 218,033 1,432,272 4,803,919 1,460,180 1,628,846 1,113,147 8,9 346,433 30,237 346,433 600 600

96

konsultaciis da treningis centri 2010

mogeba-zaralis angariSi
SeniSvna Semosavali miRebuli grantebi Semosavali komerc.saqmianobidan sul Semosavali 881,063 474,348 1,355,411 31.12.2009 31.12.2008

xarjebi xarjebi komerc.saqm. saoperacio xarji xelfasi saerTo da administraciuli xarji cveTa arasaoperacio xarji mogeba dabegvramde mogebis gadasaxadi (15%) mimdinare saqmianobidan miRebuli wminda aqtivebi 9 8 (321,885) (98,521) (8,499) (9,930) 35,513 (5,277) 30,237

grantis ganxorcielebasTan dakavSirebuli xarji saoperacio xarji xelfasi da xelfasTan gaTanabrebuli xarji saerTo da administraciuli xarji cveTa arasaoperacio xarji saangariSgebo wlis ganmavlobaSi mimdinare saqmianobidan miRebuli wminda aqtivebi 8 (288,797) (258,143) (109,868) (11,500)

248,269

konsultaciis da treningis centri 2010

97

98

konsultaciis da treningis centri 2010

konsultaciis da treningis centri 2010

99

konsultaciis da treningis centri yazbegis prosp. 34/ me-3 nakveTi, 0177 Tbilisi t: +995 32 206774/75, f: +995 32 420060 @: ctc@ctc.org.ge i: www.ctc.org.ge CENTER FOR TRAINING AND CONSULTANCY 34 Al. Kazbegi ave. Plot 3, 0177 Tbilisi, Georgia T: +995 32 206774/75, F: +995 32 420060 E: ctc@ctc.org.ge I: www.ctc.org.ge

You might also like