SOU"\or~e Petrov"

DOMA[NA PISMENA RABOTA

VIDOVI U^EWE

Oktomvri, 2011

Izrabotil: Mimoza Veli~kovska

VOVED
U~eweto e na zna~a na aktivnost so ko a se zanimava ~ovekot !eliot svo "ivot# O$ ranoto $etstvo se $o starosta se %~at naviki, interesi, stavovi, sistemi na vre$nosti, &re$ras%$i, !rti na li'nosta, motivi, se %~i kako $a se %~i, kako $a se &omni i kako $a se misli# Prakti~no s( )to ne e vro$eno ka ~ovekot e na%~eno# Psi*i~kiot &ro!es &ri ko nastan%va relativno tra na &romena vo o$nes%vaweto na e$inkata &o$ vli anie na ne zinata aktivnost ili steknato isk%stvo se narek%va u~ewe# +a $a o&stane vo kom&leksniot i &romenliv svet, e$inkata mora $a stekn%va obli!i na o$nes%vawe koi ,i razviva &o &at na %~ewe' mora $a na%~i koi ne)ta vo okolinata se zaemno &ovrzani i kako vli aat vrz nea, no i toa kako samata in$ivi$%a vli ae na niv# U~eweto m% ovozmo"%va na ~ovekot $a iz,ra$i &ret&ostavki za i$nite nastani i $a a %&otreb%va okolinata za za$ovol%vawe na so&stvenite &otrebi# +na~i &oimot %~ewe ne se o$nes%va samo na )kolskoto %~ewe i os&osob%vawe, t%k% na zna~itelno &o,olem bro &o avi vo "ivotot na ~ovekot i $r%,ite or,anizmi# +a ~ovekot, %~eweto e mo)ne zna~aen &ro!es so ~i a &omo) se z$obiva so znaewa i naviki &rek% koi a ,ra$i i -ormira svo ata li~nost# +a $a se za&oznae &ro!esot na %~eweto neo&*o$no e i $a se znae samiot tek na %~eweto# .nalizira /i ,o &ro!esot na %~eweto mo"e $a se $o $e $o -aktorite o$ koi zavisi na&re$okot ili sta,niraweto vo %~eweto# 0a&re$okot vo %~eweto zavisi o$: motiva!i ata na %~enikot, meto$ite i te*nikite na %~ewe, navikite na %~enikot i $r%,i' kako &si*i~ki taka i so!i alni -aktori#

1.

Vidovi u~ewe

U~eweto se av%va vo razli~ni obli!i# 1oa e slo"eno $e stvo i zavisi o$ ,olem bro -aktori# Posto at &ove/e vi$ovi i klasi-ika!ii na %~ewa# 2$na klasi-ika!i a ,o &ostav%va &ra)aweto: a3 4ako se %~i5, a vo o$,ovorot na ova &ra)awe se razlik%vaat $va vi$a na %~ewe i toa ednostavno i slo`eno# 6r%,ata klasi-ika!i a &ak, kako osnovno ,o &ostav%va &ra)aweto: b3 7to se %~i5 8zborovi vi$a %~ewe i toa verbalno i motorno. i $r%, simboli~en materi al, $vi"ewe3# Vo o$,ovorot na ova &ra)awe se razlik%vaat $va

a)Kako se u~i?
Vo o$,ovorot na ova &ra)awe se razlik%vaat $va vi$a na %~ewe i toa ednostavno i slo`eno#

I. Ednostavno u~ewe
2$nostavno %~ewe e ona vo koe se vkl%~eni e$nostavni &si*i~ki &ro!esi# 2$nostavnoto %~ewe mo"e $a bi$e uslovuvawe i mehani~ko u~ewe#

-UslovuvaweU~eweto so %slov%vawe &retstav%va e$nostaven oblik na %~ewe, a Pavlov ko &rv ,o &ro%~%val $%ri smeta $eka ovo oblik na %~ewe &retstav%va osnova na site &si*i~ki &ro!esi# 0a ~esto

%&otreb%vani &oimi ko,a se ob asn%va s%)tinata na %slov%vaweto se : &riro$na $razba 8bez%slovna $razba3, Priro$na $razba %slovna $razba, bez%sloven i avtomatski re-leks 8&riro$na reak!i a3 i %sloven re-leks 8%slovna reak!i a3 e $razbata )to seko,a) &re$izvik%va neko a nasle$na reak!i a, za ko a ,o %&otreb%vame &oimot bez%sloven re-leks ili bez%slovna reak!i a# 9ez%sloven re-leks 8reak!i a3 e nena%~en:vro$en o$,ovor na or,anizmot na $e stv%vawe na nekoi $razbi# 0a &rimer, ko,a ne)to /e ni vleze vo okoto:tre&kame i solzime, ko,a /e se zasrkneme:ka)lame# 9ez%slovnite reak!ii za or,anizmot imaat o$branbena i &o$,otvitelna -%nk!i a# 4o,a /e se iz,orime:ve$na) a tr,ame rakata 8o$branbena3, a ko,a /e stavime *rana vo %stata:ve$na) se la~i &l%nka 8&o$,otvitelna3# 6razbata ko a &ora$i toa )to se av%va &ove/e &ati zae$no so &riro$nata $razba &re$izvik%va ista reak!i a kako )to &re$izvik%va i &riro$nata $razba se narek%va %slovna $razba# O$,ovorot ili reak!i ata )to e &re$izvikan o$ %slovnata $razba se narek%va %slovna reak!i a ili %sloven re-leks# 4o,a neko a nova ne%tralna $razba 8;vono3 /e se &o avi &ove/e &ati zae$no bez%slovnata $razba 8*rana3, taa i samata /e za&o~ne $a a &re$izvik%va bez%slovnata reak!i a ko a vo to sl%~a &retstav%va %slovna reak!i a# Uslovnite reak!ii &retstav%vaat na%~en oblik na o$nes%vawe# +v%kot na ;vonoto ko &ret*o$no ne &re$izvik%val la~ewe &l%nka, otkako /e se &o avi zae$no so *ranata, &o izvesen bro &ovtor%vawa na takvoto zae$ni~ko &o av%vawe za&o~n%va i bez &ris%stvo na *rana $a &re$izvik%va la~ewe na &l%nka# 0a ovo na~in e vos&ostaven %sloven re-leks, t#e# %slovnata reak!i a e na%~ena# Vaka na%~enata %slovna reak!i a mo"e i $a se zaboravi ili &oto~no %slovniot re-leks mo"e $a z,asne# 1oa se sl%~%va ko,a %slovnata $razba se $ava &ove/e &ati bez $a bi$e &rosle$ena so bez%slovna $razba#

Pri seko &ro!es na %slov%vawe &ostoi bez%slovna i %slovna $razba# 9ez%slovna e onaa $razba ko a bez &ris%stvo na kakov bilo $r%, %slov, neizostavno a &re$izvik%va reak!i ata )to vo ovo sl%~a se narek%va bez%slovna reak!i a# 4a l%<eto &o &at na %slovna reak!i a se soz$a$eni -obiite koi se vs%)nost strav o$ ne)to konkretno# Uslovniot re-leks kako &oseben ti& na %~ewe &ostoi i ka "ivotnite i ka l%<eto, no toa ne e osnoven oblik na %~ewe# Mno,% naviki i ka ~ovekot se -ormirale so &omo) na %slov%vawe# 4oriste /i ,o &rin!i&ot na na,ra$a 8za $a se za$r"at $obrite &osta&ki 3 i kazna 8za $a se eliminiraat lo)ite &osta&ki3, -ormirani se *i,ienskite naviki, navikite vo na~inot na *ranewe#

-Mehani~ko u~eweMe*ani~koto %~ewe e %~ewe vrz osnova na aso!i ativni vrski me<% nizi na $a$eni &o$ato!i# 0o za razlika o$ %slov%vaweto, &ri me*ani~koto %~ewe ima seri a na $razbi za koi ne &ostoi vro$en na~in na rea,irawe# O$ ~ovekot seko $nevno se bara $a %~i me*ani~ki, $a za&omn%va imiwa, &rezimiwa, a$resi, stranski zborovi, raznorazni &oimi# Us&e)nosta &ovtor%vaweto, vo kolk% me*ani~koto &ove/e %~ewe se le"i tokm% vo tolk% aso!i a!i ata &ovtor%va,

&ove/e /e bi$e %tvr$ena# Site sme zabele"ale $eka %s&e*ot vo %~ewe na zborovi o$ stranski azik e &o,olem $okolk% tie zborovi &o~esto ,i &ovtor%vame 0a %~ili)te, ko,a %~eni!ite imaat &ote)kotii vo &omneweto na materi alot, za&o~n%vaat $a ,o %~at me*ani~ki 8na &amet3# O$ vakvoto %~ewe, sekako nema ,olema &olza bi$e /i brzo $oa<a $o zaboravawe na %~eniot material# Soznani ata $eka -aktite )to ,i %~ime &o me*ani~ki &at brzo ,i zaboravame %&at%vaat na toa $eka me*ani~koto %"ewe treba $a se &rimen%va samo vo retki sit%a!ii

8ko,a toa ,o nalo"%va &riro$ata na materi alot#3 0a e-ikasno e %~eweto so razbirawe#

II. Slo`eno u~ewe

Slo"enoto %~ewe mo"e $a bi$e u~ewe po pat na o idi i !"e#ki i u~ewe po pat na uviduvawe.

-U~ewe po pat na o idi i !"e#kiPro%~%vawata na zakonitostite s&ore$ koi se ostvar%va %~ewe &o &at na obi$i i ,re)ki se na&raveni na "ivotni# =olem bro takvi is&it%vawa vr)el amerikanskiot &si*olo, 1orn$a k# Pri %~eweto &o &at na obi$i i ,re)ki, "ivotnoto ili ~ovekot izve$%vaat, &omalk% ili &ove/e, sl%~a ni o$,ovori o$ koi samo mal $el ,i $ove$%vaat $o !elta# So tekot na vremeto i &ovtor%vawata, to~nite o$,ovori stan%vaat se &obro ni, a neto~nite &omal%bro ni# 4one~no so %&orno &ovtor%vawe 8ve"bawe3, neto~nite o$,ovori se otstran%vaat i $o !elta se $oa<a ve$na)# +a razlika o$ "ivotnite, ka ~ovekot vakvoto obi$%vawe i &ovtor%vawe e mno,% &omalk% sle&o i sl%~a no# =olem bro aktivnosti na %~ili)te se sovla$%vaat tokm% &rek% %~ewe &o &at na obi$i i ,re)ki 8&i)%vawe, ~itawe, s&el%vawe, &reve$%vawe###3# Vo iz%~%vaweto na e$en stranski azik kako )to e -ran!%skiot, ovo vi$ na %~ewe e &ris%ten vo ~itaweto# U~eni!ite se obi$%vaat $a &ro~itaat e$en tekst i toa ,o &ovtor%vaat se $o$eka ne ,o na%~at iz,ovorot to~no# Pri toa &ovtor%vawe, to~nite o$,ovori se za$r"%vaat, a &o,re)nite se eliminiraat# 0a sli~en na~in mo"e $a se na%~i i $a se &reve$%va# Osobeno va"en %slov za %s&e* &ri vakvoto

%~ewe e motiva!i a na ono )to %~i:$ali %~enikot navistina saka $a a sovla$a za$a$enata aktivnost zatoa )to na kra ekvivalentna so te"inata i slo"enosta na za$a~ata# >ivotni $resirani &o &at na obi$i i ,re)ki se koristeni za vreme na Vtorata svetska vo na# 2$en o$ na &oznatite $reseri bil Skiner, ko ,i na%~il ,%labite, staveni vo s&e!i alna ka&s%la so eks&loziv, $a kl%kn%vaat o$re$eno ko&~e seko,a) ko,a na &rozore!ot /e se &o avi slika o$ ne&ri atelskiot bro$# +a sekoe to~no kl%kn%vawe, na ,lavniot ,%lab $reserot m% $aval zrno *rana# Motiva!i ata e mnio,% va"na za &ro!esot na %~ewe# 4a "ivotnite motivite za %~ewe seko,a) se o$ biolo)ka &riro$a, $o$eka ~ovekot %~i &ottiknat i o$ so!i alnite motivi# +a $a &ostoi %s&e* vo %~eweto &otrebno e %~eweto $a se &otkre&%va , o$nosno $a se na,ra$%va# Posto at $va vi$a &otkre&%vawe, &rimarno i sek%n$arno# +a &rimarno &otkre&%vawe se zbor%va ko,a na%~enoto o$nes%vawe $ove$%va $o ne&osre$no za$ovol%vawe na &otrebata# +a sek%n$arno &otkre&%vawe, &ak, se zbor%va ko,a toa )to ne &ottikn%va na %~ewe ne e za ne&osre$no za$ovol%vawe na neko a &otreba, t%k% zatoa )to e &ovrzano so ne)to )to sakame $a ,o &osti,neme# 4a l%<eto &o~esto se sretn%va sek%n$arnoto &otkre&%vawe# 1aka, mno,% &oznat sek%n$aren &ottikn%va~ ka niv se &arite, bi$e /i tie ,o &ottikn%vaat $a &rezemaat aktivnosti so koi /e za$ovolat nekoi svoi &otrebi# U~eweto &o &at na obi$i i ,re)ki ka ~ovekot ~esto se sretn%va &ri %svo %vaweto na nekoi motorni ve)tini 8na &rimer vozeweto velosi&e$3 S&ore$ na novite &si*olo)ki soznani a, so &omo) na %~eweto &o &at na obi$i i ,re)ki, ~ovekot mo"e $a stavi &o$ kontrola $%ri i izvesni aktivnosti na ve,etativniot nerven sistem: $a a kontrolira rabotata na sr!eto, krvniot &ritisok, aktivnosta na mozokot i $r# 1e*nikata so /e se z$obie so na,ra$a 8o!ena, &o-alba###3# O$ &res%$na va"nost e na,ra$ata $a bi$e

&omo) na ko a toa mo"e $a se na%~i e &oznata &o imeto 8biolo)ko &ovratno $e stvo3#

io$id ek

-U~ewe po pat na uviduvawe-

U~eweto &o &at na %vi$%vawe &retstav%va na slo"en vi$ %~ewe# 4arakteristi~no e &re$ se za ~ovekot, no i za nekoi &oslo"eni "ivotinski vi$ovi kako )to se antro&oi$nite ma m%ni# Osnoven &si*i~ki &ro!ess &ri %vi$%vaweto e misleweto, a takvoto o$nes%vawe &ri koe misleweto e osnovna karakteristika, se narek%va intelekt%alno o$nes%vawe# Intelekt%alnoto o$nes%vawe m% ovozmo"%va na ~ovekot ne samo $a se &ris&osob%va kon barawata na sre$inata, t%k% i samiot $a &ris&osob%va istata s&ore$ so&stvenite &otrebi# 4o,a ~ovekot re)ava nekakov &roblem, ko,a se obi$%va $a voo~i novi o$nosi &ome<% elementite, ko,a na &rimer %~enikot za vreme na &re$avawata na nastavnikot treba $a otkrie o$,ovor ko o$na&re$ ne m% e &oznat:to se obi$%va $a %vi$i, na &r#+o)to sve/ata z,asn%va ako a stavime &o$ ~a)a, zo)to $%&natata to&ka iz$i)%va5 2lementite i &o avite koi $oto,a) ,i nab?%$%val na e$en na~in, %~enikot za&o~n%va $a ,i ,le$a &oinak% i me<% niv zabele"%va &oinakvi o$nosi# Onaa zakonomernost i ovo &rin!i& koi /e bi$at so,le$ani &o &at na %vi$, niko,a) nema $a bi$at zaboraveni# Vakvoto %~ewe &retstav%va kreativen t#e# tvore~ki &ro!es# U~eweto na %~eni!ite bi bilo mno,% &oe-ikasno $okolk% so$r"inite )to ,i sl%)aat 8ko,a e toa mo"no3 se &rika"at vo vi$ na &roblem ko samite treba $a ,o re)at# 0a&rotiv vo sit%a!i a vo ko a tie se samo &asivni sl%)ateli, so minimalno li~no an,a"irawe, %~eweto e &omalk% e-ikasno# 0a &rimer nastavnikot treba &rvo $a bara o$ %~eni!ite sami $a ,i so,le$aat i o&i)at karakteristi~nite na~ini na koi %~at, a $%ri &otoa $a ,i &rika"e teoretskite ramki vo vrska so $oti~nata lek!i a# a

b) [to se u~i?
Iako s&ore$ &riro$ata na materi alot )to se %~i zbor%vame za verbalno i motorno %~ewe s%)tinski razliki me<% ovie $va vi$a na %~ewe nema i tie na ~esto se av%vaat zae$no# 0a &rimer ko,a se %~i verbalen materi al isto taka koristime i $vi"ewa, i obratno, &ri motorno %~ewe se koristat verbalni simboli#

I. Ve" alno u~ewe

4ako )to &oka"%va i samoto ime, verbalnoto %~ewe e zasta&eno seko,a) ko,a &ri %~eweto se %&otreb%vaat zborovi 8verbalni simboli3 t#e# se %~i lo,i~en i lo,i~ki &ovrzan materi al# Verbalnoto %~ewe mo"e $a se &o$eli na me*ani~ko i lo,i~ko %~ewe# :&o$ me*ani~ko %~ewe se &o$razbira %~ewe na&amet, b%bawe# Pri vakvoto %~ewe nema razbirawe, nit% razmisl%vawe, iako materi alot ko se %~i e smisloven# :&o$ lo,i~koto %~ewe koe se narek%va i smislovno %~ewe, se &o$razbira %~ewe so &omo) na site intelekt%alni s&osobnosti, &osebno misleweto, anti!i&irawe, )to zna~i %~ewe ili so %vi$%vawe, &ret&ostav%vawe, na &orane)noto rekombinirawe trans-ormirawe

znaewe# 1akvo e ,ra$ivoto )to se %~i vo osnovno, sre$no %~ili)te ili &ak na -ak%ltet# +atoa mno,% zna~a no e $a se znae kako $a se %~i to verbalen materi al i $a se otkri at -aktorite o$ koi zavisi %s&e)nosta vo ne,ovoto sovla$%vawe i toa: Os%islenost na %ate"i&alot

6okolk% e materi alot &ove/e osmislen, $otolk% e &olesno %~eweto i &omneweto# Po osmislen /e bi$e ono materi al ko e $obro or,aniziran i str%kt%riran# Vo osmisl%vaweto %~enikot mo"e samiot $a si &omo,ne $okolk% &o~esto si ,i &ostav%va &ra)awata: 4o a e osnovnata namera na avtorot5, 4ako bi mo"el nakratko $a se izrazi5 4oi se na va"nite momenti vo ,ra$ivoto5 9

'n!a`i"anost p"i u~eweto

4olk% &oan,a"irano 8&oaktivno3 se %~i, tolk% &olesno se &amti na%~enoto# So razli~ni boi se &o$vlek%vaat osobeno zna~a nite mesta, na kaseto-on se snima raska"%vaweto, a &otoa se analizira, za vreme na &re$avaweto se &ravat kratki bele)ki### .ktiven vi$ %~ewe e &re&ra)%vaweto ili &reraska"%vaweto# @esto &ati na %~enikot m% se ~ini $eka znae se, a ko,a /e a zatvori kni,ata ne mo"e $a za&o~ne so &reraska"%vawe# 1okm% &ora$i ova, to treba sam ili vo $r%)tvo $a se &re&ra)%va, &ri )to se &o$razbira $eka materi alot o$na&re$ treba $obro $a se na%~i, za $a &re&ra)%vaweto ne se sve$e samo na &o,o$%vawe# 0e bi bilo $obro lek!i ata $a se ka"%va o$ zbor $o zbor, i$enti~no so kni,ata, t%k% &o"elno e $a se obraboti i iznese so svoi zborovi# Motiva(i&a p"i u~eweto

6okolk% %~enikot e &ove/e motiviran ne)to $a na%~i, $otolk% &oe-ikasno %~i i &omni# Motiviranosta se z,olem%va na to na~in ko,a ona )to ,o %~i /e ,o &ovrz%va so ona )to ve/e ,o znae' se obi$%va $a &ret&ostavi kako bi ,i &rimenil tie znaewa vo &raktikata' se obi$%va $a izvr)i so&stveni analizi i so,le$%vawa### O"!ani)a(i&a na u~eweto m% ili o$,ovara# Vremenski vo ,le$ano, mo"e $a 8tri %~i ~asa

U~enikot /e ,o or,anizira %~eweto taka )to /e &rona $e na~in ko na mno,% kon!entrirano ras&re$eleno vremenski &erio$i

nae$na) ili tri $ena &o e$en ~as3# Vremeto &oka"alo $eka &rin!i&ot na %~ewe ras&re$eleno e &oe-ikasen# 0a soo$vetna te*nika na %~ewe e !eloto ,ra$ivo nae$na), &o $elovi i kombinirano# 4ombiniraniot meto$ e na e-ikasen: zara$i imaweto %vi$ vo !eloto ,ra$ivo, &rvo se ~ita o$ &o~etok $o kra , a &otoa temelno se %tvr$%va seko $el &oe$ine~no# *i)i~ki uslovi vo p"osto"i&ata

10

Ovie %slovi se mno,% va"ni za e-ikasnosta na %~eweto# Prostori ata vo ko a se %~i mora $a bi$e soo$vetno osvetlena 8svetlinata $a &a<a o$ levata strana:ko,a se &i)%va so $esnata raka3# 1em&erat%rata ne smee $a bi$e nit% &remno,% visoka, nit% &remno,% niska# Pre&ora~livo e $a se se$i is&raveno na tvr$o stol~e itn#

II. Moto"no u~ewe

Motornoto %~ewe &retstav%va sovla$%vawe o&re$elen bro $vi"ewa )to karakteriziraat neko a motorna aktivnost# Ovo vi$ %~ewe e $osta zasta&en vo "ivotot na ~ovekot: maloto $ete %~i $a o$i, $a se ka~%va &oskali, $a vozi velosi&e$, rolerki ili liz,alki na mraz' vozrasniot ~ovek %~i $a vozi avtomobil, $a raboti na kom& %ter, $a rak%va so a&arati# Pri motornoto %~ewe, seko,a) e neo&*o$no aktivnosta $a se izve$%va &ove/e &ati# Mora $a se iz,ra$at so&stveni mentalni i motorni &retstavi za samite $vi"ewa# Mentalnite pretstavi se -ormiraat na to na~in )to se zamisl%va kako iz,le$a so&stvenoto telo &ri vr)eweto na konkretnoto $vi"ewe, a motornite pretstavi se iz,ra$%vaat bla,o$arenie na vnatre)nite oseti na m%sk%lite i tetivite koi in-ormiraat za &olo"bata vo ko a se nao<aat $elovite o$ na)eto telo# 9la,o$arenie na ovie vnatre)ni oseti, ~ovekot mo"e $a %~i motorni aktivnosti bez $a ,le$a vo $elovite o$ teloto koi ,i izve$%vaat, za razlika o$ bolnite na koi ovie setila im se o)teteni#

+.

,"ans$e" vo u~eweto

+borot trans-er zna~i &renes%vawe, a &o$ trans-er vo %~eweto se &o$razbira &ro!es na &renes%vawe na e-ektite o$ e$no vrz $r%,o

11

%~ewe# 1rans-erot mo"e $a bi$e &ozitiven ili ne,ativen# Pozitiven e ko,a &ostoi olesn%vawe vo %~eweto na e$no ,ra$ivo &ora$i %~eweto na $r%,o ,ra$ivo# 0a &rimer, ko,a %~enikot %~el $r%, stranski azik &ret*o$no i toa m% &oma,a vo sovla$%vaweto na noviot stranski azik# O$li~en &rimer za trans-er vo %~eweto e &o,re)noto zbor%vawe ka malite $e!a# 4o,a $eteto e malo, ~esto se sl%~%va okolinata $a se zabav%va so ne,ovoto ne&ravilno iz,ovarawe na izvesni zborovi# 4o,a /e &orasne, na $eteto m% e mno,% &ote)ko $a se o$vikne o$ ovie ne&ravilnosti $okolk% ro$itelite bla,ovremeno ne &revzele merki i ne ,o na%~ile na &ravilen iz,ovor#0a &ozitiven e ono trans-er ko se sostoi o$ voo~%vawe o&)ti &rin!i&i, sovla$%vawe te*nika na %~ewe ili %~ewe:kako se %~i# Us&e*ot na ,olem bro o$li~ni %~eni!i e vo toa )to tie znaat kako na e-ikasno $a %~at i tie &ravila ,i &rimen%vaat &ri sovla$%vaweto na so$r"ini o$ razli~ni &re$meti#

-. .ap"eduvawe vo tekot na u~eweto

U~eweto mo"e $a se o$viva so razli~na brzina i %s&e)nost# 0eko,a) za $a se &osti,ne %s&e* &otrebna e makotr&na rabota i ,olem bro &ovtor%vawa, a $r%, &at za istoto $ovolno e sosema kratkotra no %~ewe# 4ako %~eweto /e na&re$%va zavisi o$ sle$nive -aktori: Mate"i&alot #to se u~i

Poinakvo e na&re$%vaweto &ri verbalnoto, a &oinakvo &ri motornoto %~ewe# Pri motornoto %~ewe, &oinakvo e na&re$%vaweto ko,a se %~i e$nostavna ili slo"ena o&era!i a 8ve)tina3# 0a&re$%vaweto vo %~eweto vo ,olema mera zavisi o$ te"inata na materi alot ko se %~i# Metodot na u~ewe

12

Poinakvo e na&re$%vaweto ko,a se %~i &o &at na obi$i i ,re)ki, a &oinakvo ko,a se %~i &o &at na %vi$# 0a&re$%vaweto vo %~eweto se o$viva niz nekolk% -azi: a3 4o,a se %~i ne)to )to e e$nostavno, na &o~etokot %~eweto o$i brzo, &otoa se &obavno, $o$eka na kra ot $o o$re$eno nivo &o koe nema &onatamo)en &ro,res' b3 Poinak% iz,le$a ko,a se %~i &osebno te"ok materi al, na &o~etokot %~eweto o$i mo)ne bavno, &otoa ne)to &obrzo, za na kra ot $a bi$e na brzo# v3 4o,a se %~i &oslo"en materi al i vo &o$ol, vremenski &erio$, %s&e)nosta raste so kombinirano tem&o# 0a &o~etokot se %~i bavno, &otoa ne)to &obrzo, &a na brzo &o )to $oa<a zasto o$ ko &oste&eno se izle,%va# /a"akte"istikite na li~nosta ko&a u~i vo %~eweto zavisi o$ &ret*o$nite znaewa,

0a&re$%vaweto

s&osobnostite, interesite, stavovite, karakterot, momentalnata sosto ba na or,anizmot i $r#

0.

1na~eweto na p"o(esot na u~eweto

Ovo

&ro!es ima ,olema va"nost vo "ivotot na ~ovekot,

&retstav%va osnova za razvo na &oslo"enite &si*i~ki &ro!esi, kako i osnova za razvo na ,olem bro &si*i~ki osobini na li~nosta:ne zinite s&osobnosti, interesite, stavovite, karakterot i $r# Po &at na -ormirawe na %slovnite re-leksi, $eteto na%~%va kako $a se za)titi okolinata: $a ne ,o &i&ka )&oretot, "e)kata vo$a###Potoa ko,a za&o~n%va $a zbor%va, &o &at na obi$i i ,re)ki toa iz,ovara razli~ni ,lasovi me<% koi i onie za koi e &osebno na$areno, bi$e /i

13

imaat nekakov smisol za okolinata# Vs%)nost, %~eweto a &retstav%va osnovata na &ro!esot na so!i aliza!i a:-ormirawe na i$nata zrela li~nost vo o&re$elena o&)testvena k%lt%rna sre$ina# Vo &ro!esot na so!i aliza!i ata na li~nosta, osobeno e va"no %~eweto &o &at na imita!i a# 6eteto ,o nab?%$%va o$nes%vaweto na $r%,ite l%<e vo okolinata, osobeno na &ovozrasnite 8brat, sestra, ro$itel, nastavnik###3 i se obi$%va na sli~en na~in i samoto $a se o$nes%va# Aormiraweto na navikite, isto taka e o$ osobena va"nost vo &ro!esot na so!i aliza!i a# 0avika &retstav%va avtomatizirano izve$%vawe na $e nost, vo ~i a osnova le"i za$ovol%vawe na neko a &otreba# +a $a $o $e $o -ormirawe navika, &otrebno e %&orno &ovtor%vawe# 0a ovo na~in, ka ~ovekot se -ormiraat rabotnite, *i,ienskite, k%lt%rnite i $r# naviki# Vozrasniot ~ovek, bez nekoe &osebno razmisl%vawe i &o &at na naviki stan%va sekoe %tro, se mie, se oblek%va, &o a$%va,###6eteto ovie aktivnosti ,i izve$%va so &o,olema te)koti a bi$e /i ka ne,o se%)te ne se &ominati vo navika# @ovekot vo tekot na "ivotot mo"e $a -ormira kako korisni, taka i )tetni naviki# 4orisni naviki se na &rimer: ~itaweto kni,i, zanimavaweto so m%zika, s&ort, a )tetni:&reteranoto %"ivawe vo &%)ewe, konz%miraweto alko*ol i $r%,i &oro!i#

1aklu~ok
Poznavaweto na raznite vi$ovi na %~ewe za e$en &rosveten rabotnik e o$ ,olemo zna~ewe# .ko imame vo &re$vi$ kako %~eni!ite %~at /e mo"eme $a ,o ras&re$elime &re$vi$eniot materi al i $a a %so,lasime ne,ovata te"ina# 0astavnikot treba &oslo"eniot materi al $a ,o obrabot%va na ~as so site %~eni!i vkl%~eni, a &omalk% slo"eniot $a ,o ostava %~eni!ite sami $a ,o na%~at za $a im bi$e &re$izvik ko /e mo"at $a ,o ostvarat &a taka i &ove/e /e se motiviraat# Isto

14

taka treba $a im se ob asni na %~eni!ite kako ko materi al $a ,o %~at, bi$e /i mno,% o$ niv ne znaat ni)to za ovie meto$i na %~ewe# U~eni!ite tro)at mno,% vreme, a &osti,n%vaat slabi rez%ltati i $oa<a $o $emotiva!i a na %~enikot# +a $a &osti,neme &o,olemi rez%ltati o$ %~eni!ite treba ne samo $a im ka"eme )to $a na%~at t%k% i kako toa $a ,o sovla$aat#

Sod"`ina2
Vove$ 1#Vi$ovi %~ewe##################################################################################### BBBBBBBBBBBBBBBBBB######

BBBBBBBBBBBBBBBBBBB 1

15

#####2 I.Ednostavno

C34ako

se

%~i5##################################################################################### 2 u~ewe.............................................................................. II.Slo!eno u~ewe.................................................................................." #$ ####D I.%er&alno u~ewe...................................................................................' II.Motorno u~ewe..................................................................................( .1rans-er %~eweto#######################################################################10 E# 0a&re$%vawe na vo tekot &ro!esot na na %~eweto#################################################11 F#+na~eweto %~eweto############################################12 +akl%~ok################################################################################ #############1E vo 7to se %~i5#########################################################################################

16

/o"istena lite"atu"a2
"O&)ta &si*olo,i a" Pro-# 6:r#Veri!a 1ra kova

Stamenkovska: Sko& e, 1GGH ,o$# "Psi*olo,i a": Pro-#6:r# Veri!a 1ra kova Stamenkovska Sko& e, 1GG1 ,o$# "O&)ta &si*olo,i a": Pro-# 6:r# Ilina Ive i/:1o$orova-

Sko& e, 1GGF ,o$# JPsi*olo,i a vo obrazovanieto i vos&itanietoK: 6:r# L%"i!a 4erami~ieva

17

18