UDK 624.014.24:69.022.

Graevinar 3/2012

Primljen / Received: 27.12.2011. Ispravljen / Corrected: 22.2.2012. Prihvaen / Accepted: 12.3.2012. Dostupno online / Available online: 25.4.2012.

Specifinosti ponaanja veza tankostijenih elinih elemenata

Prethodno priopenje

Autori:
Zlatko Markovi, Dragan Buevac, Jelena Dobri, Nenad Fric, Milo Kneevi

Specifinosti ponaanja veza tankostijenih elinih elemenata

Kod veza tankostijenih elemenata je, zbog male debljine lima, prisutno niz specifinosti. U radu su prikazana teorijska i eksperimentalna istraivanja ponaanja spoja tankostijenih elinih elemenata ostvarenih pomou mehanikih spojnih sredstava: vijaka i samonarezujuih vijaka. Analizirani su posmini i vlano optereeni spojevi. Rezultati ispitivanja usporeeni su s aktualnim europskim i amerikim propisima. Odreene su i karakteristine nosivosti samonarezujuih vijaka na posmik i vlak.
Kljune rijei: tankostijeni elini elementi, veze, vijci, samonarezujui vijci, posmik, vlak Preliminary note

Prof.dr.sc. Zlatko Markovi, dipl.ing.gra.1 zlatko@imk.grf.bg.ac.rs

Prof.dr.sc. Dragan Buevac, dipl.ing.gra.1 budjevac@grf.bg.ac.rs

Zlatko Markovi, Dragan Buevac, Jelena Dobri, Nenad Fric, Milo Kneevi

Specific behaviour of thin-walled member joints with fasteners

Due to small plate thickness, thin-walled members are characterized by some specific features. The theoretical and experimental study of behaviour of thin-walled member connections with mechanical fasteners, bolts and selftapping screws, is presented in the paper. The shear and tensile behaviour of connections is analyzed. Experimental results are compared with current European and American design codes. Characteristic shear and tensile resistance values of selftapping screws are also defined.

Mr.sc. Jelena Dobri, dipl.ing.gra.1 jelena@imk.grf.bg.ac.rs

Key words: thin-walled steel members, joints, bolts, selftapping screws, shear, tension Vorherige Mitteilung

Zlatko Markovi, Dragan Buevac, Jelena Dobri, Nenad Fric, Milo Kneevi

Spezifisches Verhalten von dnnwandigen Stahlelementen mit Verbindungsmitteln

Nenad Fric, dipl.ing.gra.1 fric@imk.grf.bg.ac.rs

Bei Verbindungen dnnwandiger Elemente ist wegen der geringen Blechstrke eine Reihe von Spezifizitten prsent. In der Arbeit sind theoretische und experimentelle Forschungen ber das Verhalten von Verbindungen dnnwandiger Stahlelemente dargestellt, die mittels mechanischen Verbindungsmittel verwirklicht wurden: Schrauben und selbstschneidenden Schrauben. Es wurden schub- und zugspannungsbelastete Verbindungen analysiert. Die Forschungsresultate wurden mit aktuellen europischen und amerikanischen Vorschriften verglichen. Es wurden auch charakteristische Tragfhigkeiten selbstschneidender Schrauben bezglich Schub und Zugspannung festgesetzt.
Schlsselwrter:

Prof.dr.sc. Milo Kneevi, dipl.ing.gra.2

1 2

Sveuilite u Beogradu, Graevinski fakultet Sveuilite Crne Gore, Graevinski fakultet

Dnnwandige Stahlelemente, Verbindungen, Schrauben, selbstschneidende Schrauben, Schub, Zugspannung

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

217

Graevinar 3/2012

Zlatko Markovi, Dragan Buevac, Jelena Dobri, Nenad Fric, Milo Kneevi

1. Uvod
Pri proraunu i projektiranju spojeva tankostijenih elinih hladno oblikovanih elemenata ne mogu se primijeniti pravila i metode koje vrijede za veze elemenata od vrue valjanih ili zavarenih profila. Potencijalni se naini loma kod posminih i vlanih spojeva tankostijenih elemenata razlikuju u odnosu prema klasinim elinim konstrukcijama. Da bi se dobili najpovoljniji, ekonomski opravdani spojevi, kod kojih su izjednaene nosivosti mehanikih spojnih sredsatva i osnovnog materijala, mehanika spojna sredstva, kao to su vijci, treba prilagoditi ovom tipu spojeva, a otvara se mogunost primjene i drugih mehanikih spojnih sredstava. S obzirom da je kod takvih veza najee mjerodavan nain loma po osnovnom materijalu, dimenzije su spojnih sredstava manje u odnosu na one koje se obino primjenjuju u zgradarstvu. Uglavnom se rabe: vijci (eng. bolts), samorezni vijci (eng. self-tapping screws), pop-zakovice (eng. blind rivets) i avli s eksplozivnim upucavanjem (eng. cartridge fired pins). Samorezni vijci formiraju navoj u limu za koji se veu urezivanjem ili buenjem. Nazivni se promjeri kreu od 2,2 do 8 mm, a najee se primjenjuju samorezni vijci promjera 6,3 mm. Izrauju se od ugljinih ili legiranih elika za cementiranje. Rabe se u spojevima optereenim na posmik i vlak, a posebno je vana njihova uloga kod konstrukcija kod kojih se primjenjuje stressed-skin koncept projektiranja. U prvim eksperimentalnim ispitivanjima posminih spojeva, koja su provedena neposredno nakon II. svjetskog rata u SAD-u [1], uoeni su osnovni naini loma (slika 1.). Pokazano je da pojava odreenog tipa loma ovisi o promjeru i klasi vrstoe spojnog sredstva, debljini i kvaliteti osnovnog materijala i razmaku spojnih sredstava. Imajui na umu specifinosti ponaanja takvih spojeva, proteklih dvadesetak godina intezivirana su eksperimentalna i numerika istraivanja u ovom podruju [2 do 10]. Cilj je ovih istraivanja bio da se prodube i upotpune postojea znanja, dorade ili revidiraju vaei propisi i proiri njihovo podruje primjene. Poetna su ispitivanja obuhvatila veze s obinim i samoreznim vijcima. Variranjem udaljenosti vijka od ruba lima u pravcu

djelovanja sile, F. Zadanfarrokh, E.R. Bryan [2] potvruju da se lom zbog odvajanja lima oekuje kada je odnos ove udaljenosti i polumjera vijka manji od 2,5, dok se za vee vrijednosti ovog odnosa pojavljuje lom gnjeenjem lima u okolini rupe. C. Rogers, J. Hanckok [3, 4, 5, 6] proveli su opsena ispitivanja posminih spojeva s limovima male debljine (t < 1 mm) i razliitom kvalitetom osnovnog materijala. Ova su ispitivanja dala dragocjen doprinos u proirenju podruja primjene kod limova malih debljina. Rezultati utjecaja podloka na mehanizme loma zbog gnjeenja omotaa rupe kasnije su verificirani u analizama koje su proveli J.A.Wallace, R.M. Schuster, L.A. LaBoube [7] i ukljueni u posljednje revidirano izdanje amerikih propisa [11]. U Europi, A.W.Tom [8] provodi ispitivanja veza s vijcima i popzakovicama. Ispitivale su se veze na preklop s jednim spojnim sredstvom, a varirani su sljedei parametri: debljina lima, udaljenost vijka od ruba lima u pravcu djelovanja sile i irina uzorka. Ispitivale su se veze s jednostrukim prijevojem lima na kraju, kao i veze s kontinuiranim dvostrukim zakoenim prijevojem. Prvenstveni je cilj ovih istraivanja bio da se proui ponaanje veza kod izuzetno tankih limova, kao i u sluajevima malih udaljenosti vijaka od ruba lima ili pop-zakovica i da se obuhvati utjecaj prijevoja. Osnovne specifinosti u ponaanju posminih spojeva sa samoreznim vijcima definirali su T. Pekoz [9], M.R. Babalola i R.A.LaBoube [10]. Rezultati njihovih istraivanja inili su bazu za formiranje raunskih izraza za razliite mehanizme loma. Kod spojeva optereenih na vlak sa samoreznim vijcima, ovisno o promjeru vijka, debljini i kvaliteti materijala limova koji se spajaju, mogu se pojaviti etiri oblika loma, prema [9], koji su prikazani na slici 2. Znaajan su doprinos u tumaenju ponaanja vlano optereenih spojeva dali R. Francka, R.A. LaBoube [12] koji su analizirali i interaktivno djelovanje posmika i upanja kod samoreznih vijaka. Trenutane svjetske spoznaje iz ovog podruja saete su u europskom standardu EN 1993-1-3 [13] i propisima Amerikog instituta za eljezo i elik (eng. American Iron

a) lom gnjeenjem lima

b) lom odvajanjem lima

c) lom neto presjeka

d) odrez vijka

Slika 1. Karakteristini naini loma kod posminih spojeva s mehanikim spojnim sredstvima

218

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

Specifinosti ponaanja veza tankostijenih elinih elemenata

Graevinar 3/2012

a) lom vijka zatezanjem b) lom upanjem vijka

c) lom probijanjem

Slika 2. Naini loma kod vlanih spojeva sa samoreznim vijcima

and Steel Institute) - AISI) [11]. U njima su dana pravila za proraun mehanikih spojnih sredstava u posminim spojevima i vlanim spojevima, i to za suvremena mehanika spojna sredstva (vijke, samorezne vijke, pop - zakovice i avle) koja se primjenjuju kod tankostijenih hladno oblikovanih profila i limova. Meutim, za odreene oblike loma nisu dani izrazi za proraun, ve se preporuuje eksperimentalno odreivanje nosivosti ([13], Poglavlje 8., tablica 8.2). Aktualnost ove problematike, kao i tenja da se prodube trenutane spoznaje i dopune praznine u postojeim propisima navode na potrebu za daljim istraivanjima u ovom podruju. Ispitivanja prikazana u ovome radu nastoje dati odgovore na sva nerijeena pitanja. Njihov je osnovni cilj da se utvrde slinosti i razlike u ponaanju vijaka i samoreznih vijaka, provjere naini loma i odrede nosivosti standardnih samoreznih vijaka, kako bi se omoguila njihova vea primjena u graevinskim konstrukcijama.

obuhvaeni posmini spojevi s obinim i samoreznim vijcima, dok je problem vlanih spojeva obraen fenomenoloki na manjem broju uzoraka da bi se potvrdili potencijalni oblici loma i odredila nosivost samoreznih vijaka na vlak. Kod posminih su spojeva d) lom provlaenjem (oznaka uzorka poinje sa S - shear) varirana etiri parametra koja bitno utjeu na njihovu nosivost (slika 3.): - vrsta spojnog sredstva: obini vijci (B - bolts) i samorezni vijci (S, T - screw) - tip spoja: na preklop (L - lap) i s vezicama (S - splices) - debljina lima: t = 2 mm i 4 mm (debljina vezica jednaka je debljini lima koji se nastavlja) - udaljenost vijka od ruba lima: e1 = 20 mm i 40 mm (oznake 1 i 2, respektivno). Svi su spojevi izvedeni sa po dva vijka. Da bi se pokazala opravdanost primjene spojnih sredstava manjih promjera upotrijebljeni su obini vijci M8, nominalne klase vrstoe 5.8 i samorezni vijci promjera 6,3 mm (tip A - vrh navoja sa iljkom), prema DIN 7976/ISO1479. Ispitivanje spojeva s vlano optereenim samoreznim vijcima provedeno je na tri serije uzoraka (slika 4.). Kod ovih je uzoraka varirana debljina donjega, nosivog lima u koji se vijak urezuje (2 i 10 mm), dok su oblik i dimenzije gornjeg profiliranog lima bili isti za sve uzorke (standardni trapezni lim debljine 0,85 mm). Kod serije TS10k ispod glava samoreznih vijaka postavljene su eline kontraploice debljine 4 mm da bi se sprijeio lom probijanjem glave vijka i odredila nosivost samoreznih vijaka na vlak. Za ispitivanje ovih uzoraka konstruiran je poseban alat. Sva ispitivanja provedena su na elektronskim kidalicama Shenck-Trebel

2. Prikaz eksperimentalnih ispitivanja

Eksperimentalnim istraivanjima, koja su provedena na Graevinskom fakultetu u Beogradu, primarno su

a)

b)

Znaenje oznake SBS2-1: posmini spoj s vijcima i vezicama, debljina limova 2 mm i krajnji razmak 20 mm Slika 3. Uzorci ispitivanih veza s mehanikim spojnim sredstvima optereenim na posmik a) spojevi s vezicama (S), b) spojevi na preklop (L)

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

219

Graevinar 3/2012

Zlatko Markovi, Dragan Buevac, Jelena Dobri, Nenad Fric, Milo Kneevi

TS2

TS10

TS10k

Slika 4. Uzorci spojeva ili prikljuaka sa samoreznim vijcima optereenim na vlak

nosivosti 100 kN i 400 kN (slika 5.). Pri svim je ispitivanjima brzina deformacije iznosila 15 mm/min, a to je uobiajeno za statika optereenja.

izrezane su iz ploa limova debljine 2 mm (CR250) i 4 mm (S275JRG2), i to za uzduni (L) i popreni (T) smjer valjanja, kao i iz profililiranoga trapeznog lima debljine 0,85 mm (slika 6.). Na slici 7. prikazani su - dijagrami, kao i srednje vrijednosti mehanikih svojstava dobivene na temelju ispitivanja po tri uzorka.

Slika 6. Ispitane epruvete od limova debljine 2 mm (T2-L), 4 mm (T4-L) i 0,85 mm (T1) Slika 5. Elektronska kidalica RM400 nosivosti 400 kN

Na temelju dobivenih rezultata ispitivanja statistikom analizom, prema EN 1993-1-3, Dodatak A [13], odreene su karakteristine vrijednosti nosivosti na temelju izraza koji se primjenjuje za serije s najmanje 4 uzorka: Fk = Fm - ks (1)

gdje je: Fm - srednja vrijednost s - standardna devijacija k - koeficijent koji ovisi o broju uzoraka (za serije s 4 uzorka k=2,63). Kod serija s tri uzorka, karakteristine se vrijednosti nosivosti odreuju izrazom:
Fk k Fm

Slika 7. - dijagrami i mehanika svojstva uzoraka osnovnog materijala uzetih iz elinih limova

(2) 2.2. Mehanika svojstva spojnih sredstava

gdje je k = 0,9. 2.1. Mehanika svojstva osnovnog materijala Mehanika svojstva materijala od kojeg su izraeni uzorci odreena su ispitivanjem. Epruvete standardnih dimenzija Da bi se ustanovila nosivost primijenjenih vijaka s metrikim navojem na vlak i njihova mehanika svojstva, izvreno je njihovo ispitivanje na vlak (slika 8.). Nosivost samoreznih vijaka na vlak odreena je na temelju ispitivanja uzoraka u vlanim spojevima TS10k.

220

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

Specifinosti ponaanja veza tankostijenih elinih elemenata

Graevinar 3/2012 sila-deformacija F- za vijke M8...5.8 kao i srednje vrijednosti rezultata ispitivanja: granina nosivost na vlak Fu, vlana vrstoa fu i deformacija pri graninoj sili loma u. Dobivene su vrijednosti vlane vrstoe znatno vee od nazivne vrijednosti (49,5%) to pokazuje vanost eksperimentalnog odreivanja stvarnih mehanikih karakteristika zbog kasnijeg tumaenja rezultata ispitivanja.

Fu =27,36 kN

fu =747,3 MPa u =1,80 mm

2.3. Posmini spojevi s vijcima (SB) Rezultati ispitivanja prikazani su u tablici 1. Osim granine vrijednosti sile Fu za svaki uzorak, dane su i srednja vrijednost Fm, standardna devijacija s, varijanca V i karakteristina vrijednost sile Fk. Takoer su naznaeni i naini loma.

Slika 8. Ispitivanje nosivosti obinih vijaka i F- dijagrami

Pri ispitivanju vijaka uoena su izuzetno mala odstupanja rezultata. Na slici 8. prikazani su karakteristini dijagrami
Tablica 1. Rezultati ispitivanja spojeva s vijcima t Serija Tip veze [mm] e1 [mm]

Tip loma

Fu [kN] 27,40

u [mm] 22 27 28 25 65 66 52 62 14 15 14 13 12 12 13 12 9,8 8,8 7,4 8,0 6,6 7,0 6,8 7,1 3,0 3,1 2,8 3,0 2,6 2,5 2,9 2,9

Fm [kN]

s [kN]

V [%]

Fk [kN]

SBS2-1 Vezice SBS2-2

20

Kidanje lima

27,60 28,30 28,10 43,20 42,80 40,30 41,40 23,50 24,20 24,10

27,85

0,42

1,51

26,74

40

Neto presjek

41,92

1,33

3,17

38,42

SBL2-1 Preklop SBL2-2

20 Savijanje lima i probijanje glave vijka

24,03

0,36

1,50

23,08

24,30 24,10 23,90 26,10 24,50 63,10 63,10 60,30 63,80 65,20 64,30 66,60 63,70 37,30 36,30 37,20 37,30 37,30 37,20 38,30 37,40

40

24,65

1,00

4,05

22,02

SBS4-1 Vezice SBS4-2

20

63,77

2,16

3,38

59,06

40 Odrez tijela vijka

SBL4-1 Preklop SBL4-2

20

37,28

0,64

1,71

35,89

40

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

221

Graevinar 3/2012

Zlatko Markovi, Dragan Buevac, Jelena Dobri, Nenad Fric, Milo Kneevi

Kod limova debljine 4 mm do loma dolazi uslijed odreza vijaka, neovisno o tipu veze i udaljenosti vijka od ruba lima (slika 9.). Povrina je loma ravna i glatka, a deformacije su male i kreu se oko 3 mm kod spojeva na preklop, tj. oko 7 mm kod spojeva s vezicama.

Stoga je, kada je u pitanju lom po osnovnom materijalu, posebno vaan podatak vrijednost sile pri deformaciji od 3 mm.

Slika 9. Lom uslijed odreza vijaka kod spojeva na preklop i dijagram sila-deformacija F-

Kod spojeva na preklop nema uoljivih deformacija u osnovnom materijalu, oblik rupa za vijke i nakon loma ostaje nepromijenjen - kruan. Kako su kod spojeva s vezicama vijci dvorezni jer imamo dvije ravnine posmika, naprezanje u osnovnom materijalu pri lomu znatno je vee, a to dovodi do deformacije u zonama oko rupa za spojna sredstva pa je ukupna deformabilnost spoja vea. Zbog toga treba razmotriti i sile pri deformacijama od 3 mm (tablica 2.). Osim toga, valja napomenuti da kod dvoreznih vijaka jedna ravnina posmika prolazi kroz dio tijela vijka bez navoja, a druga kroz dio s navojem, pa stoga nosivost dvoreznog vijka nije dvostruko vea od nosivosti jednoreznog kod kojega se posmik vri na dijelu tijela bez navoja. Kod limova debljine 2 mm do loma dolazi po osnovnom materijalu. U sluaju spojeva s vezicama pojavljuje se lom kidanjem lima (slika 10.) ili lom neto presjeka (slika 11.), dok se kod spojeva na preklop zbog ekscentriciteta pojavljuju lom savijanjem i probijanjem glave vijka (slika 12.). Svi navedeni tipovi lomova praeni su izrazito velikim deformacijama koje se kreu od 20 do gotovo 70 mm.
Tablica 2. Srednje (Fser,3,m) i karakteristine (Fk) vrijednosti nosivosti vijaka na posmik pri deformacijama od 3 mm Fser,3 [kN] 50,00 51,00 SBS4-1 SBS4-2 52,20 44,30 45,00 47,30 u [mm] 9,7 9,4 7,4 48,30 6,5 6,9 6,7 3,26 6,76 41,18 Fser,3,m [kN] s [kN] V [%] Fk [kN]

Slika 10. Lom kidanjem lima

Do loma po neto poprenom presjeku dolo je kod uzoraka serije SBS2-2 kod koje je udaljenost vijka od ruba lima e1=40 mm. Pri lomu sz zbog plastifikacije elinog materijala uoene velike deformacije od 65 mm (slika 11.).

Serija

Slika 11. Lom neto presjeka

222

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

Specifinosti ponaanja veza tankostijenih elinih elemenata

Graevinar 3/2012

Kod svih ispitivanih uzoraka spojeva na preklop izraenih od tankih limova (t = 2 mm), zbog ekscentrinog naprezanja dolazi do savijanja lima, rotacije vijaka koji se okreu priblino u pravcu djelovanja vlane sile i konano, poslije znatnih deformacija, do probijanja glave vijka kroz lim osnovnog materijala. Kada je udaljenost vijka od ruba lima dovoljno velika omoguava se formiranje kompletne, priblino krune slike plastinog proboja ispod glava vijaka (slika 13.a). U sluaju male udaljenosti vijka od ruba lima, slika proboja se deformira jer nakon proboja dolazi do odvajanja (kidanja) dijela osnovnog materijala izmeu prve rupe i slobodnog ruba elementa (slika 13.b).

2.4. Posmini spojevi sa samoreznim vijcima (SS i ST) Ispitivanjem su obuhvaeni samorezni vijci promjera 6,3 mm (prema DIN 7976/ISO1479) koji se najee primjenjuju. Broj ispitivanih uzoraka vei je nego kod spojeva s obinim vijcima. Ispitivale su se dvije grupe samoreznih vijaka (tip S i tip T) razliitih proizvoaa. Na ovaj je nain povean broj uzoraka i analizirana njihova nosivost. Ispostavilo se da je nosivost samoreznih vijaka obaju ispitivanih tipova veoma slina i da nema znatnih odstupanja to se tie kvalitete. Stoga su rezultati obiju ispitivanih grupa samoreznih vijaka sjedinjeni pri statistikim analizama podataka. U tablici 3. su granine vrijednosti sila Fu za svaki uzorak, srednja vrijednost Fm, standardna devijacija s, varijanca V i karakteristina vrijednost Fk.

Slika 12. Lom savijanjem lima kod spojeva na preklop a)

Slika 14. Lom kidanjem lima i usporedba F- dijagrama serija SSS2-1 i STS2-1 b)

Slika 13. Probijanje glave vijka a) veliki krajnji razmak, b) mali krajnji razmak

Kod serija uzoraka s vezicama i malim rubnim razmakom koje su izraene od limova debljine 2 mm (serije SSS2-1 i STS2-1) do loma dolazi kidanjem lima u rubnoj zoni. Vrijednosti su graninih sila kod obaju tipova vijaka vrlo sline. Na slici 14. prikazana je usporedba karakteristinih F- dijagrama serija SSS2-1 i STS2-1. Kod limova debljine 4 mm nije dolo do loma kidanjem lima ni pri malim udaljenostima vijka od ruba lima (20 mm), ve posmikom samoreznih vijaka (slika 15.). Kod spojeva s podvezicama, vrijednosti sile loma priblino su dvostruko vee od spojeva s preklopom.

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

223

Graevinar 3/2012

Zlatko Markovi, Dragan Buevac, Jelena Dobri, Nenad Fric, Milo Kneevi

Tablica 3. Rezultati ispitivanja spojeva sa samoreznim vijcima t [mm] e1 [mm] Fu [kN] 28,8 SSS2-1 Vezice STS2-1 2 20 Kidanje lima 28,1 29,2 26,5 28,2 28,3 13,6 SSL2-1 Preklop SSL2-2 2 40 20 13,3 12,5 14,3 13,1 15,3 27,40/2=13,70 26,10/2=23,05 SSS4-1 STS4-1 4 20 27,20/2=13,60 24,70/2=12,35 24,40/2=12,20 Vezice 22,00/2=11,00 29,10/2=14,55 26,30/2=13,15 SSS4-2 STS4-2 4 40 Odrez tijela vijka 26,60/2=13,30 24,70/2=12,35 23,80/2=11,90 23,40/2=11,70 11,8 12,6 SSL4-1 STL4-1 4 20 12,9 13,2 13,3 Preklop 14,1 13,5 12,3 SSL4-2 STL4-2 4 40 12 12,7 12,6 12,7 u [mm] 16 18 16 13 16 18 2,0 4,2 4,1 4,4 3,9 4,0 3,7 4,0 3,9 4,1 4,0 3,8 3,2 3,0 4,0 4,4 3,8 3,7 1,5 1,4 1,4 1,8 2,3 2,0 1,9 1,6 1,5 1,7 1,4 1,6 12,97 0,78 6 11,68 28,18 0,92 3,3 26,17 Fm [kN] s [kN] V [%] Fk [kN]

Serija

Tip veze

Tip loma

Interesantno je ponaanje spojeva s vezicama koje su izraene od lima debljine 2 mm, a kod kojih je udaljenost vijka od ruba lima 40 mm. Kod uzoraka ovih serija do loma dolazi smicanjem samoreznih vijaka uz znatne deformacije u zoni rupa za spojna sredstva.

2.5. Vlani spojevi sa samoreznim vijcima (TS) Da bi se upotpunila slika o ponaanju samoreznih vijaka u vezama tankostijenih elinih elemenata, izvrena su ispitivanja vlano optereenih spojeva. Imajui na umu

224

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

Specifinosti ponaanja veza tankostijenih elinih elemenata

Graevinar 3/2012

Slika 16. Ispitivanje uzoraka u spojevima optereenim na vlak

Kod uzoraka serije TS2 zbog male debljine donjeg lima (tsup = 2 mm) do loma dolazi upanjem, odnosno izvlaenjem samoreznih vijaka iz donjeg, nosivog lima (slika 17.). Deformacije nastale pri takvom tipu loma veim su dijelom posljedica fleksibilnosti gornjega profiliranog lima. Kada je donji, nosivi lim velike debljine, kao to je to kod uzoraka serije TS10, do loma dolazi probijanjem glave vijka (slika 18.). Treba napomenuti da su ispitivanja izvrena bez podlonih ploica pa je oblik loma priblino jednak obliku glave vijka (esterokutni).

Slika 15. Lom posmikom samoreznih vijaka serije SSS4-1

potencijalne naine loma kod spojeva tankostijenih elemenata optereenih na vlak, uzorci su osmiljeni tako da se mogu uoiti sva tri razliita oblika loma. Ispitivanje je provedeno posebno konstruiranim alatom (slika 16.). Rezultati ispitivanja prikazani su u tablici 4.
Tablica 4. Rezultati ispitivanja spojeva optereenih na vlak
Serija Tip loma Fu [kN] 3,9 TS2 upanje vijka iz donjeg lima 5,5 5,1 10,0 TS10 probijanje glave vijka kroz gornji lim 11,6 11,1 23,5 TS10k zatezanje vijka 23,0 24,3 23,6 21,24 0,66 2,78 10,9 9,81 0,82 7,51 4,83 4,35 0,83 17,23 Fm [kN] Fk [kN] s [kN] V [%]

Slika 17. Lom upanjem samoreznih vijaka iz donjeg lima (t=2 mm)

Slika 18. Lom probijanjem glave samoreznoga vijka kroz profilirani lim

Uzorci serije TS10k koncipirani su tako da do loma doe upravo iscrpljenjem nosivosti vijaka na vlak (slika 19.). Oni su dobiveni modifikacijom serije TS10 tako da je ispod glave vijka postavljena kontraploica koja sprjeava lom probijanjem ili provlaenjem.

Slika 19. Lom samoreznih vijaka optereenih na vlak

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

225

Graevinar 3/2012

Zlatko Markovi, Dragan Buevac, Jelena Dobri, Nenad Fric, Milo Kneevi

3. Analiza rezultata ispitivanja

3.1. Posmini spojevi s vijcima U tablici 5. usporeene su karakteristine vrijednosti sila dobivenih eksperimentalnim putem s karakteristinim vrijednostima nosivosti spojeva odreenim prema referentnim normama [13] i [11], za svaki od potencijalnih naina loma, uzimajui u obzir stvarne, mjerene karakteristike materijala. Budui da mjerene debljine lima nisu bitno odstupale od nazivnih, pri odreivanju karakteristinih nosivosti uzete su nazivne debljine. Kod svih uzoraka s limovima debljine 4 mm do loma dolazi uslijed odreza tijela vijaka. Prema EN 1993-1-3 [13], proraunska nosivost vijka na posmik odreuje se na isti nain kao i u sluaju klasinih elinih konstrukcija prema izrazu (3) u tablici 5., gdje je As povrina ispitnog presjeka, a fub vlana vrstoa materijala vijka. S obzirom da se radi o dobro poznatom fenomenu i da
Tablica 5. Nosivost posminih spojeva s vijcima Fk [kN] 26,74

su vijci visoko standardizirani, odstupanja rezultata ispitivanja u odnosu na karakteristine vrijednosti dobivene proraunom relativno su mala i kreu se u granicama od 3-9%. Kod limova debljine 2 mm do loma dolazi po osnovnom materijalu. Kod spojeva s vezicama i malim udaljenostima vijka od ruba lima - e1 (SBS2-1) pojavljuje se lom zbog kidanja lima (slika 10.). Ovaj tip loma nastaje kidanjem osnovnog materijala po dvije bliske, priblino paralelne ravnine koje se formiraju u pravcu djelovanja sile u elementu. Kidanje poinje u krajnjim zonama prve rupe i dosee sve do slobodnog ruba elementa. Poetak ravnine posmika nalazi se negdje izmeu sredine rupe i njezina vanjskog ruba. Do gnjeenja omotaa rupe dolazi zbog koncentracije naprezanja na mjestu kontakta izmeu tijela vijka i osnovnog materijala. U ovoj relativno uskoj zoni zbog poremeaja ravnomjernog toka sila dolazi do koncentracije naprezanja. Daljim poveanjem optereenja ove se zone plastificiraju i deformiraju - kidaju.

Serija

Tip loma

Fk,EC3 [kN] 22,15

Fk,AISI [kN] 26,59

Fk/Fk,EC3

Fk/Fk,AISI

SBS2-1

kidanje lima

1,21

1,01

SBS2-2

neto presjek

38,42

41,88

47,19

0,92

0,81

SBL2-1 savijanje lima i probijanje glave vijka SBL2-2

23,08

22,15

20,16

1,04

1,14

22,02

26,58

20,16

0,83

1,06

SBS4-1 SBS4-2 odrez tijela vijka SBL4-1 SBL4-1 EN 1993-1-3

59,06

64,92

57,51

0,91

1,03

35,89

37,57

33,24

0,95

1,08

AISI - American Iron and Steel Institute

Nosivost na posmik

Fk ,EC 3 0,5 fub As

Nosivost na pritisak po omotau rupe

Nosivost na posmik (3)

Fk ,AISI Ab Fn
Pritisak po omotau rupe

(6)

Fk ,EC 3 2,5 b kt fu d t

(4)

Fk ,AISI C mf d t fu
Nosivost na kidanje lima

(7)

Nosivost neto presjeka

Fk ,EC 3 1 3 r d0 / u 0,3 Anet fu

(5)

Fk ,AISI t e fu
Nosivost neto presjeka

(8)

Fk ,AISI An fu

(9)

226

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

Specifinosti ponaanja veza tankostijenih elinih elemenata

Graevinar 3/2012

Nosivost lima na kidanje krajnjih vijaka ovisi o udaljenosti od ruba, debljini lima i kvaliteti osnovnog materijala, dok je nosivost na gnjeenje omotaa rupe, koje se manifestira guvanjem lima u zoni ispred vijka, u funkciji promjera vijka, debljine lima i njegove vlane vrstoe. Uoava se da u oba sluaja odluuju debljina lima i vlana vrstoa kao zajedniki parametri znaajni za odreivanje nosivosti. Treba primjetiti da i nosivost na kidanje lima ne ovisi bitno o promjeru vijka, kao i da nosivost na gnjeenje omotaa rupe ne ovisi o vrijednosti udaljenosti od ruba. Odnos ovih dviju veliina valja odrediti tako da nosivosti na kidanje i gnjeenje omotaa rupe budu priblino jednake. U EC3 [13] lom kidanjem lima i lom gnjeenjem omotaa rupe integrirani su u zajedniki tip loma koji se naziva lom pritiskom po omotau rupe. Gnjeenje omotaa rupe zapravo nije pravi lom ve samo poetna etapa u kojoj dolazi do lokalne plastifikacije osnovnog materijala u zonama kontakta s vijkom praenog znatnim izduenjem rupe, ali do pravoga, formalnog loma dolazi ili kidanjem lima u krajnjoj zoni ili savijanjem lima i probijanjem glave vijka. Prema EN 1993-1-3 [13] proraunska nosivost vijka na pritisak po omotau rupe odreuje se na osnovu izraza (4) danog u tablici 5., gdje koeficijent b zavisi od odnosa udaljenosti vijka od ruba lima i promjera vijka ((bb=min(1; e1/3d)), a koeficijent kt obuhvaa spomenute specifinosti iznimno tankih limova, i za limove deblje od 1,25 mm jednak je jedinici. AISI [11] razdvaja ova dva fenomena. Posebno daje izraz za lom zbog gnjeenja omotaa rupe, u funkciji debljine lima, promjera vijka i primjene podloka ispod glave i matice, a posebno za lom zbog kidanja lima, u funkciji udaljenosti vijka od ruba lima i debljine lima. Takoer prua mogunost obuhvaanja utjecaja podloka na nosivost spoja. Pretpostavlja se da je zbog toga dobiveno bolje poklapanje eksperimentalnih rezultata s karakteristinim vrijednostima nosivosti dobivenim prema AISI (razlika samo 1%), nego prema EC3 koji daje znatno konzervativniju vrijednost (razlika je 21%).

ponaanje spojeva s preklopom. Posljedica je to male krutosti na savijanje ovih limova. Mehanizmi su loma komplicirani i teki za numeriko modeliranje, pa uporite u proraunu treba potraiti u postojeim propisima. Usporedbom eksperimentalnih rezultata s karakteristinim vrijednostima nosivosti dobivenim na temelju postojeih standarda (tablica 5.) uoavaju se odstupanja od 4 do 17% koja se, imajui na umu sloenost fenomena, mogu smatrati prihvatljivim. Do loma neto presjeka dolazi kada su udaljenosti vijaka od ruba limadovoljno velike, tako da se ne moe ostvariti lom kidanjem osnovnog materijala i kada je irina lima relativno mala. Lom neto presjeka redovito je praen suenjem presjeka. Karakteristian je za veze s malom debljinom i niom kvalitetom elika osnovnog materijala. U sluaju limova malih debljina esto je praen deformacijama gnjeenja i guvanja lima u zoni rupa [3], dok se u sluaju spojeva na preklop moe uoiti i savijanje zbog ekscentriciteta [8]. Karakteristina se nosivost neto presjeka kod tankostijenih elemenata (prema EN 1993-1-3) razlikuje od klasine eline konstrukcije (EN 1993-1-1) i ovisi o broju vijaka u presjeku i ukupnom broju vijaka, o irini lima i udaljenosti vijaka od ruba lima, a odreuje se na temelju izraza (5) iz tablice 5., gdje je r odnos broja vijaka u jednom redu i ukupnog broja vijaka u spoju, a u = 2e2, ali ne vee od p2. Usporedbom rezultata ispitivanja s vrijednou dobivenom prema EC3, izraz (5), uoava se razlika od 8%, dok su odstupanja u odnosu na AISI ak 19%. 3.2 Posmini spojevi sa samoreznim vijcima Kod posminih spojeva sa samoreznim vijcima uoena su dva tipa loma: kidanjem lima i odrezom samoreznih vijaka. Treba istaknuti da je lom posmikom vijaka prisutan u veem broju uzoraka, to je omoguilo znatno vei broj podataka za statistiku obradu, ime se poveava pouzdanost dobivenih rezultata. U tablici 6. usporeene su karakteristine vrijednosti sila koje su dobivene eksperimentalnim putem s karakteristinim vrijednostima nosivosti odreenim prema [13] i [11] za lom kidanjem lima.

Bez obzira na udaljenost vijaka od ruba lima, kod spojeva na preklop izraenih od elinih limova debljine 2 mm zbog ekscentrinog naprezanja dolazi do loma savijanjem lima (engl. inclination failur) praenog probijanjem glave vijka kroz osnovni Dobivene vrijednosti granine nosivosti lima na kidanje materijal. Do probijanja vijka dolazi redovito ispod esterokutne kod spojeva sa samoreznim vijcima priblino su jednake glave i to postupno, tako to jedno po Tablica 6. Nosivosti posminih spojeva sa samoreznim vijcima jedno tjeme glave vijka probija relativno tanak lim. Deformacije se progresivno Fk Fk, EC3 Fk, AISI Serija Tip loma Fk/Fk, EC3 Fk/Fk, AISI ire, a pri samom su lomu vijci okrenuti za [kN] [kN] [kN] gotovo 90 u odnosu prema prvobitnom SSS2-1 poloaju. Slini oblici loma uoeni su i kod kidanje lima 26,17 30,20 39,63 1,15 1,51 STS2-1 drugih autora [8] pri ispitivanju spojeva EN 1993-1-3 AISI na preklop s limovima male debljine.
nosivost na pritisak po omotau rupe nosivost na pritisak po omotau rupe

Moe se zakljuiti da kod tankih limova i mali ekscentriciteti bitno utjeu na

Fk ,EC 3 d t fu

(10)

Fk ,AISI 4,2 t 23 d fu 2

(11)

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

227

Graevinar 3/2012

Zlatko Markovi, Dragan Buevac, Jelena Dobri, Nenad Fric, Milo Kneevi

vrijednostima dobivenim kod ekvivalentnih spojeva s obinim vijcima (slika 20.). Naime, karakteristina vrijednost granine sile kidanja lima kod spoja s vijcima iznosi 26,74 kN (tablica 5.), dok je kod samoreznih vijaka ona neznatno manja i iznosi 26,17 kN (tablica 6.). Dakle, razlika je samo 0,57 kN, odnosno oko 2%. To ukazuje na bitnu injenicu da nosivost lima na kidanje praktino ne ovisi o veliini i tipu spojnog sredstva. Takoer se moe konstatirati da je granina deformacija priblino jednaka veliini rubnog razmaka e1, kao to je bio sluaj i kod spojeva s obinim vijcima.

debljine donjeg lima (tsup = 2 mm) do loma dolazi upanjem, odnosno izvlaenjem samoreznih vijaka iz donjeg lima. Deformacije nastale pri takvom tipu loma posljedica su prije svega fleksibilnosti gornjega profiliranog lima. Nasuprot gornjem limu, donji lim u koji su urezani samorezni vijci ima male, jedva uoljive deformacije u obliku ispupenja. Do loma, dakle, dolazi razaranjem navoja urezanog u donji, nosivi lim. Pritom su jasno uoene metalne strugotine koje su isupane iz donjeg lima debljine 2 mm. S obzirom na tvrdou povrinskih slojeva materijala od kojeg su izraeni samorezni vijci, njihovi su navoji ostali neoteeni. Nosivost ovisi o promjeru vijka d, debljini donjeg, nosivog lima tsup i vlanoj vrstoi materijala od kojeg je izraen fu,sup. Takoer treba napomenuti da je propisana najmanja debljina donjeg lima kod veza sa samoreznim vijcima optereenim na vlak, koja je dana u EC3 [13] veoma mala (t1 > 0,9 mm) te da je treba uzeti s rezervom. Prema miljenju autora, najmanja debljina donjeg lima u koji se urezuje vijak tsup trebala bi biti u funkciji promjera samoreznoga vijka, odnosno hoda navoja. Dobivene su karakteristine vrijednosti nosivosti za ovaj tip loma manje u odnosu na preporuke EC3 za 11%, to je najvjerovatnije posljedica nepovoljnog odnosa debljine donjeg, nosivog lima i hoda navoja samoreznoga vijka. Pravilnim projektiranjem spoja treba izbjei da lom upanjem vijka bude mjerodavan pri dimenzioniranju na vlak, a to se postie neto veom debljinom donjeg lima. Meutim, debljina gornjeg lima redovito je mala jer se samorezni vijci uglavnom primjenjuju za privrivanje krovne i proeljne obloge ija je debljina uvijek mala (t 1 mm), pa je probijanje ili provlaenje najee mjerodavan nain loma. Nosivost na probijanje odnosno provlaenje glave kod spojeva sa samoreznim vijcima ovisi o debljini gornjeg lima i njegovim mehanikim karakteristikama, kao i veliini glave vijka odnosno promjeru podlone ploice dw,

Slika 20. Usporedba F- dijagrama serija SBS2-1 i STS2-1

Rezultati ispitivanja su priblino 15% vei od karakteristine nosivosti prema EC3, dok je razlika u odnosu na AISI ak 51%, to pokazuje da su izrazi u ovom standardu prilino konzervativni (tablica 6.). Ni europski ni ameriki propisi ne daju preporuke za odreivanje nosivosti samoreznih vijaka na posmik, ve preporuuju eksperimentalno odreivanje. Karakteristina vrijednost nosivosti samoreznoga vijka na posmik kod ispitivanih je uzoraka jednaka polovici karakteristine Tablica 7. Nosivosti veza sa samoreznim vijcima u vlanim spojevima vrijednosti nosivosti spoja, s obzirom da su spojevi ostvareni sa po dva Fk Fk, EC3 Fk, AISI Serija Tip loma Fk/Fk, EC3 samorezna vijka i da je njihov udio u [kN] [kN] [kN] nosivosti spoja podjednak. Prema tome, upanje vijka iz karakteristina vrijednost nosivosti na TS2 4,35 5,44 7,12 0,80 donjeg lima posmik ispitivanih samoreznih vijaka promjera 6,3 mm po jednoj posminoj probijanje glave TS10 9,81 8,25 12,38 1,19 vijka kroz gornji lim ravnini je: 11,68/2=5,84 kN. 3.3. Vlani spojevi sa samoreznim vijcima Usporedba nosivosti samoreznih vijaka u vlanim spojevima s karakteristinim nosivostima odreenim na temelju normi [13] i [11] prikazana je u tablici 7., za lom upanjem vijka iz donjeg lima (serija TS2) i lom probijanjem glave vijka (serija TS10) za koje postoje preporuke. Kod uzoraka serije TS2 zbog male
EN 1993-1-3 Nosivost na upanje lima
Fm,EC 3 0,65 d t sup fu,sup

Fk/Fk, AIS

0,61 0,79

AISI Nosivost na upanje lima (12)

Fm,AISI 0,85 d tc fu 2

(14)

Nosivost na probijanje glave vijka (13) Fm,EC 3 dw t fu Opseg vaenja: 0,5 mm t 1,5 mm i t1 0,9 mm fu 550 /mm2

Nosivost na probijanje glave vijka (15) F 1,5 d t f

m,AISI w 1 u1

228

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

Specifinosti ponaanja veza tankostijenih elinih elemenata

Graevinar 3/2012

ako ga ima. Hoe li doi do probijanja glave vijka ili do njezina provlaenja kroz gornji lim ovisi o odnosu promjera podlone ploice i promjeru vijka dw/d. Kada je ovaj odnos vei dolazi do provlaenja, a u suprotnom, to je ei sluaj, dolazi do probijanja glave vijka kroz gornji lim. Treba napomenuti da su ispitivanja izvrena bez podlonih ploica pa je oblik loma priblino jednak obliku glave vijka. Nosivost samoreznih vijaka na vlak nije obuhvaena standardima, a odreena je ispitivanjem uzoraka serije TS10k kod kojih su sprijeeni ostali naini loma. Osim ukupne, maksimalne nosivosti vlanog spoja, s F- dijagrama moe se oitati i nosivost jednog vijka. Naime, pri dostizanju maksimalne vrijednosti sile dolazi do loma jednog samoreznoga vijka koji je zbog neizbjene, male asimetrije vie optereen. Nakon toga, poslije naglog pada sile, ona ponovno poinje rasti i dostie razinu pri kojoj se iscrpljuje nosivost na vlak i drugog vijka. Na temelju toga moe se odrediti nosivost svakoga pojedinanoga samoreznog vijka u spoju (tablica 8.). Na ovaj se nain na osnovi triju ispitanih uzoraka dobivaju podaci o nosivosti est samoreznih vijaka. Statistikom obradom rezultata ispitivanja (tablica 8.) dobivaju se srednja i karakteristina vrijednost nosivosti samoreznih vijaka na vlak. Usporedbom karakteristinih vrijednosti nosivosti samoreznih vijaka na posmik (5,84 kN) i na vlak (10,53 kN) moe se ustanoviti odnos izmeu vrstoe na vlak i vrstoe na posmik (10,53/5,84=0,541).
Tablica 8. Karakteristine vrijednosti Fk nosivosti samoreznih vijaka na vlak Fu [kN] 11,30 23,50-11,30=12,20 TS10k 12,80 11,80 24,30-12,80=11,50 11,40 23,00-11,40=11,60 0,58 4,94 10,53 Fm [kN] s [kN] V [%] Fk [kN]

Slika 21. Usporedba F- dijagrama za razliite tipove loma

4. Zakljuak
Istraivanja posminih i vlanih spojeva predstavljenih u ovome radu potvruju naine lomova koji se oekuju kod tankostijenih elinih elemenata. Moe se zakljuiti da se kod spojeva s obinim i samoreznim vijcima pojavljuju slini nain loma. Kao vaan zakljuak moe se navesti da je nosivost na kidanje lima kod pominih spojeva priblino ista u sluaju obinih i samoreznih vijaka i da dominantno ovisi o udaljenosti vijaka od ruba loma e1. Takoer se moe rei da je ispitivanjima opravdana primjena vijaka manjih promjera kod tankostijenih elinih elemenata. Iako su ispitivanja provedena s vijcima M8 koji su manji od konvencionalno minimalnih za klasine eline konstrukcije u zgradarstvu (M12), kod limova debljine 2 mm svi su lomovi nastali po osnovnom materijalu, a to znai da vijak nije iskoriten. Dakle, primjena vijaka manjeg promjera kod tankostijenih elinih elemenata kao to su podronice, proeljni zasuni i drugi sekundarni elementi ima potpunu ekonomsku opravdanost. Spojeve na preklop treba izbjegavati jer zbog malog ekscentriciteta dolazi do znatnih deformacija savijanja koje dovode do specifinog naina loma savijanjem lima i probijanjem glave vijka, a to za posljedicu ima smanjenje nosivosti i nelinearno ponaanje spoja. Posmini spojevi sa samoreznim vijcima openito imaju manju nosivost od spojeva s vijcima. Suvremeni propisi za proraun EN 1993-1-3 i ANSI 2001 ne daju preporuke za proraun nosivosti samoreznih vijaka na posmik i vlak, ve upuuju na eksperimentalna ispitivanja. U okviru ispitivanja prikazanih u ovome radu odreene su karakteristine vrijednosti nosivosti samoreznih vijaka nazivnog promjera 6,3 mm na posmik i vlak. Ovako odreene nosivosti pri projektiranju se mogu primijeniti samo kao indikativne. Za veu primjenu samoreznih vijaka nuno je da proizvoai, na temelju veih serija ispitivanja, deklariraju karakteristine ili proraunske nosivosti samoreznih vijaka na posmik i vlak. Na ovaj e se nain otvoriti vrata za iru primjenu samoreznih vijaka i to ne samo za spojeve krovnih konstrukcija i fasadnih obloga, ve i za veze elemenata sekundarnih dijelova elinih konstrukcija.

Serija

Usporedna analiza razliitih tipova loma kod ispitivanih uzoraka (slika 21.) pokazuje velike razlike s obzirom na nosivost spojeva. Izborom pravilne debljine donjeg lima u funkciji promjera vijka moe se postignuti da nosivost na upanje bude vea od nosivosti na probijanje. Dakle, realno je oekivati da kod takvih tipova spojeva nosivost na probijanje glave vijka bude mjerodavna. Ona se dodatno moe poveati postavljanjem podlonih ploica.

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230

229

Graevinar 3/2012

Zlatko Markovi, Dragan Buevac, Jelena Dobri, Nenad Fric, Milo Kneevi

Rezultati ispitivanja se, u veoj ili manjoj mjeri, a ovisnost o tipu loma, poklapaju s rezultatima dobivenim proraunom prema EN1993-1-3, odnosno AISI 2001, to je detaljno elaborirano

u radu. Odstupanja su vea u sluajevima sloenijih i manje ispitanih mehanizama loma, to ukazuje na smjer buduih istraivanja.

LITERATURA
[1] Winter, G., Tests on Bolted Connections in Light Gage Steel, Journal of the Structural Division, ASCE, Vol. 82 (1956) No. ST2, pp. 920-1 - 920-25. [2] Zadanfarrokh, F., Bryan, ER.: Testing and design of bolted connections in cold formed steel sections, Proceedings of Eleventh International Specialty Conference on Cold-Formed Steel Structures (1992), St. Louis, Missouri. [3] Rogers, C.A., Hancock, G.J.: Failure modes of Bolted Sheet Steel Connections Loaded in Shear, Research Report No. R772 (1998), Centre for Advanced Structural Engineering, University of Sydney, Sydney, NSW, Australia. [4] Rogers, C.A., Hancock, G.J.: Bolted Connection Tests of Thin G550 and G300 Sheet Steels, Research Report No. R749 (1997), Centre for Advanced Structural Engineering, University of Sydney, Sydney, NSW, Australia. [5] Rogers, C.A., Hancock, G.J.: New Bolted Connection Design Formulae for G550 and G300 Sheet Steels Less Than 1.0 mm Thick, Research Report No. R769 (1998), Centre for Advanced Structural Engineering, University of Sydney, Sydney, NSW, Australia. [6] Rogers, C.A., Hancock, G.J.: Screwed Connection Tests of Thin G550 and G300 Sheet Steels, Research Report No. R761 (1997), Centre for Advanced Structural Engineering, University of Sydney, Sydney, NSW, Australia. [9] [8] [7] Wallace, J.A., Schuster, R.M, LaBoube, R.A.: Calibrations of bolted coldformed steel connections in bearing (with and without washers), Final report (2001a), Washington, DC: American Iron and Steel Institute. Toma A.W., Nicolaas T.: Design Tools and New Applications of Cold-Formed Steel in Buildings, Final report of WP 2.2 New connection methods (2000), TNO. Pekoz T.: Design of Cold-Formed Steel Screw Connections, Tenth International Specialty Conference on Cold-Formed Steel Structures (1990), St. Louis: Wei-Wen Yu Center for Cold-Formed Steel Structures, pp. 575-587 [10] Babalola, M.R., LaBoube, R.A.: Strength of screw connections subject to shear forece, Final Report (2004), Wei-Wen Yu Center for Cold-Formed Steel Structures. Rolla, MO. [11] American Iron and Steel Institute: North American Specification for the Design of Cold-Formed Steel Structural Members, (2001), NASPEC 2001, Washington D.C.: AISI. [12] Francka R.M., LaBoube R.A.: Screw connections subject to tension pull-out and shear, Final Report (2009), Wei-Wen Yu Center for Cold-Formed Steel Structures. Rolla, MO. [13] EN 1993-1-3:2005: Design of steel structures Part 1.1: Supplementary rules for cold formed thin gauge members and sheeting, European Committee for Standardization, October, 2006.

230

GRAEVINAR 64 (2012) 3, 217-230