Professional Documents
Culture Documents
MEGEP
(MESLEK ETM VE RETM SSTEMNN GLENDRLMES PROJES)
HDROLK SSTEMLER
ANKARA 2005
NDEKLER
T.C.........................................................................................................................I GR ...................................................................................................................... - 1 RENME FAALYET-1......................................................................................... 2 1. HDROLN PRENSPLER ................................................................................ 2 1.1. Hidroliin tanm:.............................................................................................. 2 1.1.1. Endstrideki Yeri Ve nemi...................................................................... 2 1.1.2. Hidroliin Uygulama Alanlar ................................................................... 3 1.1.3. Hidrolik Sistemlerin stnlkleri ve Olumsuz Ynleri............................. 3 1.1.3. Hidrolik Prensipler ..................................................................................... 4 1.1.3.1. Hidrostatik Prensipler:......................................................................... 4 1.2. PASCAL KANUNU ......................................................................................... 6 UYGULAMA FAALYET ..................................................................................... 8 RENME FAALYET-2....................................................................................... 11 2. BERNOULL PRENSB ...................................................................................... 11 RENME FAALYET-3....................................................................................... 17 3. TME KUVVET, BASIN VE ALAN ARASINDAK LK ......................... 17 UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 20 RENME FAALYET-4....................................................................................... 23 4.1. Hidrolik Basin Ykselticiler.......................................................................... 23 4.2. Hidrolik Sistemlerde Kullanlan Birimler ....................................................... 24 4.2.1. Basn Birimleri: ...................................................................................... 24 4.2.2. Birimleri: .............................................................................................. 24 4.2.3. Kuvvet Birimleri ...................................................................................... 24 4.2.4. G Birimleri............................................................................................ 24 RENME FAALYET-5....................................................................................... 29 5.1. Hidrolik Devrelerin Ana Ksmlar ................................................................. 29 5.2. Ya Deposu ..................................................................................................... 31 5.2.1. Tanm ve sembol :................................................................................. 31 5.2.2. Ya Deposu Seiminde nemli Noktalar: ............................................... 32 5.2.3. Ya Istclar:........................................................................................... 32 5.2.4. Ya Soutucular:..................................................................................... 33 5.2.4.1. Su le alan Soutucular: ............................................................... 34 5.2.4.2-Hava flemeli Soutucu.................................................................... 34 5.3.1. Tanm ve Sembol: ................................................................................. 35 5.3.2. Hidrolik Pompa eitleri:......................................................................... 35 5.3.2.1. Sabit Kapasiteli Pompalar ................................................................. 35 5.3.2.1.1. Dili arkl Pompalar:.................................................................... 36 5.3.2.1.2. Dili Pompa Seiminde nemli Faktrler: .................................... 37 5.3.2.1.3. Dili arkl Pompalarda Debi Hesaplanmas ................................. 38 5.3.2.1.4. ten Eksantrik Dili arkl Pompalarda Debi Hesab:.................. 39 5.3.2.2- Paletli Pompalar:............................................................................... 39 5.3.2.2.1Paletli Pompa eitleri:.................................................................... 40 i
5.3.2.2.2. Paletli Pompa zellikleri: .............................................................. 40 5.3.2.2.3. Paletli Pompalarda Debi Hesab:.................................................... 40 5.3.2.3- Pistonlu Pompalar: ............................................................................ 42 5.3.3. Pompalarn alma Prensibi: .................................................................. 43 5.3.4.Pompalarda Verimlilik: ............................................................................. 44 5.3.5. Pompa ve Akkan Uyumu:...................................................................... 46 5.3.6. Pompa Seimi:.......................................................................................... 46 5.3.7. Pompalarda Debinin Tanm: ................................................................... 46 RENME FAALYET-6....................................................................................... 51 6. HDROLK SLNDRLER................................................................................... 51 6.1 Grevleri ve Sembol: ..................................................................................... 51 6.2 Hidrolik Silindirin Elemanlar:......................................................................... 51 6.2.1- Silindir Gmlei: ..................................................................................... 52 6.2.2- Silindirlerin Et Kalnl Hesab: ............................................................. 52 6.1.2.2- Piston................................................................................................. 54 6.1.3- Hidrolik Silindir eitleri: ....................................................................... 57 6.3.1-Tek Etkili Silindir: .................................................................................... 57 6.3.2- ift Etkili Silindir: ................................................................................... 58 6.1.3.4- Yastkl Silindir:................................................................................ 59 6.4- Silindirlerde Piston Itme Kuvveti ................................................................... 60 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 63 RENME FAALYET-7....................................................................................... 65 7. HDROLK MOTORLAR ..................................................................................... 65 7.2- Hidrolik Motorlarn eitleri: ......................................................................... 66 7.3- Hidrolik Motorlarda Dndrme Momenti Ve Hesaplanmas: ........................ 68 7.4-Hidrolik Motorlarn Kullanm Alanlar: .......................................................... 68 7.5-Hidrolik Motorlarn stn Ynleri:................................................................. 69 RENME FAALYET-8....................................................................................... 73 8. VALFLER.............................................................................................................. 73 8.1- Valflerin Grevleri:......................................................................................... 73 8.2- Valf eitleri:.................................................................................................. 73 8.2.1. Yn Kontrol Valfleri: ............................................................................... 73 8.2.1.1. Srgl Yn Kontrol Valfleri: .......................................................... 74 8.2.1.2. Yuvarlak (Dnerli) Yn Kontrol Valfleri: ........................................ 75 8.2.1.3. Yn Kontrol Valflerinde Yol Ve Konum:......................................... 75 8.2.1.4. Yn Kontrol Valflerinin Sembollerle fade Edilmesi: ...................... 76 8.2.1.5. Yn Kontrol Valflerinin eitleri: .................................................... 78 8.2.1.5.1. Yapli Biimlerine Gre Yn Kontrol Valfleri:............................ 78 8.2.1.5.2. Yol ve Konumlarina Gre Yn Kontrol Valfleri: .......................... 79 8. 2.1.5.3. Kumanda Edili Biimlerine Gre Valfler:................................... 83 8.2.2. Basn Kontrol Valfleri: ........................................................................... 86 8.2.2.1- Emniyet Valfleri................................................................................ 86 8.2.2.2- Dorudan Etkili Emniyet Valfi:........................................................ 86 ii
8.2.2.3- Dolayl Etkili Emniyet Valfi:............................................................ 87 8.1.2.2.4-Pilot Kontroll Emniyet Valfi:........................................................ 87 8.2.2.5- Basn Drme Valfleri: ................................................................. 88 8.2.2.6- Basn Sralama Valfleri:.................................................................. 89 8.2.3- Ak Kontrol Valfleri: .............................................................................. 91 8.2.3.1- Ak Kontrol Valflerinin eitleri: ................................................... 91 8.2.3.1.4- ek Valfler:.................................................................................... 93 8.2.3.1.5-ek Valfi Ayarlanabilen Ak Kontrol Valfi:................................. 93 8.2.3.1.6- Akkann Kontrol Edilmesi: ......................................................... 93 UYGULAMA FAALYET ................................................................................... 94 LME VE DEERLENDRME......................................................................... 94 RENME FAALYET-9....................................................................................... 97 9.1 . Grevleri ve Sembol : .................................................................................. 97 9.2. Akmlatr eitleri:...................................................................................... 97 9.2.1- Arlkl Akmlatrler: .......................................................................... 98 9.2.2- Yayl Akmlatrler: ............................................................................... 98 9.2.3- Diyaframl Akmlatrler: ...................................................................... 99 9.2.4- Balonlu Akmlatrler: ........................................................................... 99 9.2.5- Pistonlu Akmlatrler:......................................................................... 100 9.3- Balant Elemanlar ...................................................................................... 100 9.3.1 . Borular ve Hortumlar ............................................................................ 100 9.3.1.1- Yapsal zellikleri: .......................................................................... 100 9.3.1.2- Boru Seiminde Ve Montajnda Dikkat Edilecek Noktalar:........... 102 9.3.1.3-Hidrolik Boru aplarnn Hesaplanmas:......................................... 102 9.4- Szdrmazlk Elemanlar................................................................................ 104 9.5-Manometreler................................................................................................. 105 9.5.1Manometre Seiminde Dikkat Edilecek Noktalar:................................... 106 UYGULAMA FAALYET ................................................................................. 107 RENME FAALYET-10................................................................................... 111 10- HDROLK YALAR....................................................................................... 111 10.1- Grevleri : ................................................................................................... 111 10.2-Akkan eitleri:......................................................................................... 111 10.3- Hidrolik Yalarda Aranan zellikler: ........................................................ 113 10.3.1. Viskozite: ............................................................................................ 113 10.3.2. Kpklenme: ........................................................................................ 114 10.3.3. Yalama Yetenei:........................................................................... 115 10.3.4. Polimerleme:................................................................................... 115 10.3.5. Oksidasyon:.......................................................................................... 115 10.3.6. Akma Noktas:...................................................................................... 115 10.3.7. Isl Genleme:....................................................................................... 116 10.3.8. zgl Arlk: ...................................................................................... 116 10.3.9. Film Dayanm: .................................................................................... 116 10.3.10. Alevalma Noktas:.............................................................................. 116 iii
UYGULAMA FAALYET ................................................................................. 117 LME VE DEERLENDRME....................................................................... 118 RENME FAALYET-11................................................................................... 121 11- HDROLK FLTRELER .................................................................................. 121 11.1-Grevleri ve Sembol: ................................................................................. 121 11.2. Hidrolik filtre eitleri:................................................................................ 121 11.2.1. Emi Hatt Filtreleri:............................................................................. 122 11.2.2-Basn Hatt Filtreleri:........................................................................... 122 11.2.3. Dn Hatt Filtreleri: ......................................................................... 122 11.3. Filtrelerin seiminde Dikkat Edilecek Noktalar:......................................... 123 11.4. Filtrelerin Kirlenme Nedenleri:................................................................... 123 11.5. Filtrenin Bakm Ve Temizlii: ................................................................... 123 RENME FAALYET-12................................................................................... 127 12. HDROLK DEVRE ZM............................................................................. 127 12.1. Hidrolik Devre iziminde Dikkat Edilecek Noktalar:................................ 127 12.2. Hidrolik Devre eitleri:............................................................................. 127 12.2.1 Ak Hidrolik Devreler: ........................................................................ 127 12.1.2.2. Kapal Hidrolik Devreler:.............................................................. 128 12.2.3 Yar Kapal Hidrolik Devreler: ............................................................. 129 12.1.2.4. Ak ve Kapal Devrelerin Karlatrlmas: ................................ 129 12.1.3. eitli Hidrolik Devre izimleri:......................................................... 130 UYGULAMA FAALYET ................................................................................. 135 RENME FAALYET-13................................................................................... 139 13.1. Hidrolik Sistem Arzalar: .......................................................................... 139 13.1.1. Sitemde alma Srasnda Grlt: .................................................... 139 13.1.2. Hidrolik Devre Basncnn Dmesi Veya Ykselmesi: ...................... 139 13.1.3. Hidrolik Devre Debisinin Dmesi veya Ykselmesi: ....................... 140 13.1.4. Valflerde Meydana Gelen Arzalar: .................................................... 140 13.1.5. Pompalarda Meydana Gelen Arzalar: ................................................. 141 13.1.6. Devredeki Akkann abuk Isnmas:................................................ 141 UYGULAMA FAALYET ................................................................................. 142 LME VE DEERLENDRME....................................................................... 143 MODL DEERLENDRME ................................................................................ 145 KAYNAKLAR......................................................................................................... 146
iv
AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI MODLN TANIMI SRE N KOUL YETERLLK Hidrolik prensipleri ile ilgili hesaplamalar devre elemanlar ilgili hesaplar yapmak, hidrolik devrelerde akkan seimi yapmak GENEL AMA Hidrolik sistemler ile ilgili temel hesaplamalar yapabilecek, Hidrolik sistemlerin yaplarn tanyabilecek,bakm ve onarmlarn yapabileceksiniz. AMALAR 1. Pascal kanunu ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz. 2. Bernaulli kanunu ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz. 3. tme kuvveti,basn ve alan arasndaki ilikileri hesaplayabilecek ve yorumlayabileceksiniz. 4. Hidrolik basn ykselticisi ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz. 5. Hidrolik pompalar ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz. 6. Hidrolik silindirler ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz. 7. Hidrolik motorlar ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz. 8. Valfleri sembolleri ile ifade edebileceksiniz. 9. Hidrolik borular ile ilgili hesaplar yapabileceksiniz. 10. Hidrolik yalarn zelliklerini hidrolik devre ve hidrolik ya kataloglarna gre tesbit edebilecek ve ya seimini kolaylkla yapabileceksiniz. 11. Hidrolik filtre seimi,devre ve hidrolik ya kataloglarna gre yapabileceksiniz. 12. Hidrolik devre izimi yapabileceksiniz. 13.iv Katalog ve standartlara uygun olarak hidrolik devrelerde bakm ve onarm yapabilecektir. 5250T0019 Otomotiv Teknolojisi Alan Alan Ortak Hidrolik Sistemler Sv ile kontrol sistemlerini inceleyen eitim materyalidir. 40/32
MODLN AMACI
Ortamlar:Snf,atlye,ktphane,hidrolik ile ilgili ura veren fabrika ve atlyeler Donanmlar:tv,vcd,video,internet,kaynak kitaplar. Modln iinde yer alan her faaliyetten sonra verilen lme aralar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek kendi kendinizi deerlendiriniz.
LME VE DEERLENDRME
Bu modln sonunda rencinin yeterlilik kazanp kazanmad szl ve uygulamal snavla snanacaktr.
GR GR
Sevgili renci, renmek zere alm olduunuz bu modl ile yaamn ierisinde hidrolik kontrol sistemlerinin nasl yer aldn reneceksiniz. Bunu renirken hidroliin temel prensipleri, alma sistemleri ve paralar hakknda gerekli bilgilere ulaacak ve bu bilgileri kullanabilecek seviyeye ulaacaksnz. Endstrinin srekli gelimesi yeni bilgi ve becerileri gerektirmektedir. renilmesi gereken bilgi ve teknolojiler arasnda hidrolik nemi azmsanamyacak bir yer tutmaktadr. Hidrolik sistemlerin imalatnn ekonomik olmas, az yer kaplamasndan tr nemi daha da artmaktadr. Kullanm alanlarn da hzla yaygnlatrmaktadr.Otomobil hi phesiz ki kiilerin gelir gruplarnn deimesi ile hemen hemen herkesin ulaabildii bir obje haline gelmitir.Otomobilin yaamna getirdii yeniliklerle tanan bireyler onunla btnleerek onu hayatnn ayrlmaz birer paras haline getirmitir.htiyalarna cevap verilebildii oranda bu ban daha da glendii grlmektedir.Teknolojik almalar insan hayatn kolaylatrmak zere yaplmaktadr. Hidrolik kumanda sistemleri mekanik olarak kumanda edilen sistemlerin ok daha az g ve enerji harcanarak kumanda edilebilen sistemlerdir. Bu nedenle insan ihtiyalarn en ekonomik, konforlu ve en az g ile sistemleri kontrol ederek karlayaca iin vazgeilmezlerinden biri olacaktr.Bu mdl tamamladnzda insan ihtiyalarn kolayca kontrol edebilecei sistemleri kurarak karlayabilecek,altrabilecek ve bu sistemlerin bakmn yapabileceksiniz.
-1-
ARATIRMA
Hidrolik kontrol sistemlerini aratrarak,bu sistemlerin oluumuna katk vermi insanlar reniniz.
1. HDROLN PRENSPLER
1.1. Hidroliin tanm:
Eski Yunancada su anlamna gelen hydro ile boru anlamna gelen aulis kelimelerinin birletirilmesinden tretilmitir. lk dnemlerde boru iindeki suyun davranlarn belirlemek iin kullanlmtr. Hidrolik akkanlarn mekanik hareketlerini inceleyen bilim alandr. 1.1.1. Endstrideki Yeri Ve nemi Hidrolik sistemlerin uygulama alan olarak tatlarn fren ve direksiyonlar, yalama istasyonlar, hidrolik kaldralar, damperli kamyonlar ve i makineleri rnek gsterilebilir.
Hidrolik sistemler pek ok endstriyel tesiste yaygn olarak kullanlmaktadr. Krikolar, asansrler, vinler, takm tezghlar, vites kutular, test cihazlar, sanayi tipi robotlar gibi pek ok uygulama alan vardr. Son dnemde elektroniin hzla gelimesine paralel olarak uygulama alanlar ok hzl bir ekilde genilemitir ve buna bal olarak yeni makineler gelitirilmitir.
Metal endstrisinde tm makinelerde hidrolik sistemler uygulanmaya balanlmtr Hidrolik sistemlerde g iletimi kolaylatndan tercih nedeni olmutur. Hidrolik kontrollu makineler dzgn ve titreimsiz almakta olup kontrol edilmesi ok kolaydr. Dairesel, dorusal hareketler ile otomatik ve mekanik hareketler hidrolik sistemle kolay bir ekilde elde edilmektedir. Hidrolik sistemler kontrol kolayl, ekonomik olmas ve az yer kaplamalarndan dolay geni bir uygulama alan bulmutur.
Deniz ve Havaclkta
Gemi gverte vinlerinde Gemilerin yk doldurma ve boaltma ilerinde Gemi yn kontrol sistemlerinde Uzay teleskoplarnda Uak yn kontrol sistemlerinde Uaklarn ini kalk sistemlerinde tezghlarnda Preslerde Enjeksiyon preslerinde Kaldrma aralarnda Ar sanayi makinelernde
Barajlarn kapaklarnn alp kapatlmasnda Trbinlerde Nkleer santrallerde Maden retiminde Demir ve elik retiminde d-Hareketli mobil alanlarda Tatlarda Tarm makinelerinde makinelerinde Vinlerde 1.1.3. Hidrolik Sistemlerin stnlkleri ve Olumsuz Ynleri