Professional Documents
Culture Documents
#include <iostream.h>
Chng trnh trn y l chng trnh u tin m hu ht nhng ngi hc ngh lp trnh vit u tin v kt qu ca n l vit cu "Hello, World" ln mn hnh. y l mt trong nhng chng trnh n gin nht c th vit bng C++ nhng n bao gm nhng phn c bn m mi chng trnh C++ c. Hy cng xem xt tng dng mt :
// my first program in C++
y l dng ch thch. Tt c cc dng bt u bng hai du s (//) c coi l cht thch m chng khng c bt k mt nh hng no n hot ng ca chng trnh. Chng c th c cc lp trnh vin dng gii thch hay bnh phm bn trong m ngun ca chng trnh. Trong trng hp ny, dng ch thch l mt gii thch ngn gn nhng g m chng trnh chng ta lm.
#include <iostream.h>
Cc cu bt u bng du (#) c dng cho preprocessor (ai dch h ti t ny vi). Chng khng phi l nhng dng m thc hin nhng c dng bo hiu cho trnh dch. y cu lnh #include <iostream.h> bo cho trnh dch bit cn phi "include" th vin iostream. y l mt th vin vo ra c bn trong C++ v n phi c "include" v n s c dng trong chng trnh. y l cch c in s dng th vin iostream
int main ()
Dng ny tng ng vi phn bt u khai bo hm main. Hm main l im m tt c cc chng trnh C++ bt u thc hin. N khng ph thuc vo v tr ca hm ny ( u, cui hay gia ca m ngun) m ni dung ca n lun c thc hin u tin khi chng trnh bt u. Thm vo , do nguyn nhn ni trn, mi chng trnh C++ u phi tn ti mt hm main. Theo sau main l mt cp ngoc n bi v n l mt hm. Trong C++, tt c cc hm m sau l mt cp ngoc n () th c ngha l n c th c hoc khng c tham s 1
Dng lnh ny lm vic quan trng nht ca chng trnh. cout l mt dng (stream) output chun trong C++ c nh ngha trong th vin iostream v nhng g m dng lnh ny lm l gi chui k t "Hello World" ra mn hnh. Ch rng dng ny kt thc bng du chm phy ( ; ). K t ny c dng kt thc mt lnh v bt buc phi c sau mi lnh trong chng trnh C++ ca bn (mt trong nhng li ph bin nht ca nhng lp trnh vin C++ l qun mt du chm phy).
return 0;
Lnh return kt thc hm main v tr v m i sau n, trong trng hp ny l 0. y l mt kt thc bnh thng ca mt chng trnh khng c mt li no trong qu trnh thc hin. Nh bn s thy trong cc v d tip theo, y l mt cch ph bin nht kt thc mt chng trnh C++. Chng trnh c cu trc thnh nhng dng khc nhau n tr nn d c hn nhng hon ton khng phi bt buc phi lm vy. V d, thay v vit
int main () { cout << " Hello World "; return 0; }
ta c th vit
int main () { cout << " Hello World "; return 0; }
cng cho mt kt qu chnh xc nh nhau. Trong C++, cc dng lnh c phn cch bng du chm phy ( ;). Vic chia chng trnh thnh cc dng ch nhm cho n d c hn m thi.
Cc ch thch.
Cc ch thch c cc lp trnh vin s dng ghi ch hay m t trong cc phn ca chng trnh. Trong C++ c hai cch ch thch
// Ch thch theo dng /* Ch thch theo khi */
Ch thch theo dng bt u t cp du x (//) cho n cui dng. Ch thch theo khi bt u bng /* v kt thc bng */ v c th bao gm nhiu dng. Chng ta s thm cc ch thch cho chng trnh :
/* my second program in C++ with more comments */ Hello World! I'm a C++ program
#include <iostream.h>
int main () { cout << "Hello World! "; World! // says Hello
cout << "I'm a C++ program"; // says I'm a C++ program return 0; }
Nu bn vit cc ch thch trong chng trnh m khng s dng cc du //, /* hay */, trnh dch s coi chng nh l cc lnh C++ v s hin th cc li.
Bi 2 : Cc Ton T
Qua bi trc chng ta bit n s tn ti ca cc bin v cc hng. Trong C++, thao tc vi chng ta s dng cc ton t, l cc t kho v cc du khng c trong bng ch ci nhng li c trn hu ht cc bn phm trn th gii. Hiu bit v chng l rt quan trng v y l mt trong nhng thnh phn c bn ca ngn ng C++. Ton t gn (=). Ton t gn dng gn mt gi tr no cho mt bin
a = 5;
gn gi tr nguyn 5 cho bin a. V tri bt buc phi l mt bin cn v phi c th l bt k hng, bin hay kt qu ca mt biu thc. Cn phi nhn mnh rng ton t gn lun c thc hin t tri sang phi v khng bao gi o ngc
a = b;
gn gi tr ca bin a bng gi tr ang cha trong bin b. Ch rng chng ta ch gn gi tr ca b cho a v s thay i ca b sau s khng nh hng n gi tr ca a. Mt thuc tnh ca ton t gn trong C++ gp phn gip n vt ln cc ngn ng lp trnh khc l vic cho php v phi c th cha cc php gn khc. V d:
a = 2 + (b = 5);
tng ng vi
b = 5; a = 2 + b;
+ cng - tr * nhn / chia %ly phn d (trong php chia) Th t thc hin cc ton t ny cng ging nh chng c thc hin trong ton hc. iu duy nht c v hi l i vi bn l php ly phn d, k hiu bng du phn trm (%). y chnh l php ton ly phn d trong php chia hai s nguyn vi nhau. V d, nu a = 11 % 3;, bin a s mang gi tr 2 v 11 = 3*3 +2. Cc ton t gn phc hp (+=, -=, *=, /=, %=, >>=, <<=, &=, ^=, |=) Mt c tnh ca ngn ng C++ lm cho n ni ting l mt ngn ng sc tch chnh l cc ton t gn phc hp cho php chnh sa gi tr ca mt bin vi mt trong nhng ton t c bn sau:
value += increase; tng ng vi value = value + increase; a -= 5; tng ng vi a = a - 5; a /= b; tng ng vi a = a / b; price *= units + 1; tng ng vi price = price * (units + 1);
v tng t cho tt c cc ton t khc. Tng v gim. Mt v d khc ca vic tit kim khi vit m lnh l ton t tng (++) v gim (-). Chng tng hoc gim gi tr cha trong mt bin i 1. Chng tng ng vi +=1 hoc -=1. V vy, cc dng sau l tng ng:
a++; a+=1; a=a+1;
Cc ton t quan h ( ==, !=, >, <, >=, <= ) c th so snh hai biu thc vi nhau chng ta c th s dng cc ton t quan h. Theo chun ANSI-C++ th gi tr ca thao tc quan h ch c th l gi tr logic - chng ch c th c gi tr true hoc false, tu theo biu thc kt qu l ng hay sai. Sau y l cc ton t quan h bn c th s dng trong C++
== != > <
V d:
(7 == 5)s tr
gi tr false
gi tr true
tt nhin thay v s dng cc s, chng ta c th s dng bt c biu thc no. Cho a=2, b=3 v c=6
(a*b >= c)
s tr gi tr true. gi tr false
Cn ch rng = (mt du bng) lf hon ton khc vi == (hai du bng). Du u tin l mt ton t gn ( gn gi tr ca biu thc bn phi cho bin bn tri) v du cn li (==) l mt ton t quan h nhm so snh xem hai biu thc c bng nhau hay khng.
Trong nhiu trnh dch c trc chun ANSI-C++ cng nh trong ngn ng C, cc ton t quan h khng tr v gi tr logic true hoc false m tr v gi tr int vi 0 tng ng vi false cn gi tr khc 0 (thng l 1) th tng ng vi true.
Cc ton t logic ( !, &&, || ). Ton t ! tng ng vi ton t logic NOT, n ch c mt i s pha bn phi v vic duy nht m n lm l i ngc gi tr ca i s t true sang false hoc ngc li. V d:
!(5 == 5)tr v false !(6 <= 4)tr v true !true !false
tr v false. tr v true. Ton t logic && v || c s dng khi tnh ton hai biu thc ly ra mt kt qu duy nht. Chng tng ng vi cc ton t logic AND v OR. Kt qu ca chng ph thuc vo mi quan h ca hai i s:
Ton t iu kin ( ? ). Ton t iu kin tnh ton mt biu thc v tr v mt gi tr khc tu thuc vo biu thc l ng hay sai. Cu trc ca n nh sau:
condition ? result1 : result2
tr v a, v 5 ln hn 3. tr v gi tr ln hn, a hoc b.
Cc ton t thao tc bit ( &, |, ^, ~, <<, >> ). Cc ton t thao tc bit thay i cc bit biu din mt bin, c ngha l thay i biu din nh phn ca chng ton t asm M t & | AND Logical AND OR Logical OR
Cc ton t chuyn i kiu Cc ton t chuyn i kiu cho php bn chuyn i d liu t kiu ny sang kiu khc. C vi cch lm vic ny trong C++, cch c bn nht c tha k t ngn ng C l t trc biu thc cn chuyn i tn kiu d liu c bc trong cp ngoc n (), v d:
int i; float f = 3.14; i = (int) f;
on m trn chuyn s thp phn 3.14 sang mt s nguyn (3). y, ton t chuyn i kiu l (int). Mt cch khc lm iu ny trong C++ l s dng cc constructors ( mt s sch thut ng ny c dch l cu t nhng ti thy n c v khng xui tai lm) thay v dng cc ton t : t trc biu thc cn chuyn i kiu tn kiu mi v bao bc biu thc gia mt cp ngoc n.
i = int ( f );
C hai cch chuyn i kiu u hp l trong C++. Thm vo ANSI-C++ cn c nhng ton t chuyn i kiu mi c trng cho lp trnh hng i tng. sizeof() Ton t ny c mt tham s, c th l mt kiu d liu hay l mt bin v tr v kch c bng byte ca kiu hay i tng .
a = sizeof (char);
a s mang gi tr 1 v kiu char lun c kch c 1 byte trn mi h thng. Gi tr tr v ca sizeof l mt hng s v vy n lun lun c tnh trc khi chng trnh thc hin. Cc ton t khc Trong C++ cn c mt s cc ton t khc, nh cc ton t lin quan n con tr hay lp trnh hng i tng. Chng s c ni n c th trong cc phn tng ng.
Th t u tin ca cc ton t
8
vi kt qu l 6, hoc vi kt qu l 0
Cu tr li ng l biu thc u tin. V nguyn nhn ni trn, ngn ng C++ thit lp mt th t u tin gia cc ton t, khng ch ring cc ton t s hc m tt c cc ton t c th xut hin trong C++. Th t u tin ca chng c lit k trong bng sau theo th t t cao xung thp.
Th t 1 2 3
Ton t
M t
Associativity
:: () [ ] -> . sizeof ++ -~ ! & * (type) + * / % + << >> < <= > >=
scope
Tri Tri
tng/gim o ngc bit NOT Ton t con tr Chuyn i kiu Dng hoc m Ton t s hc Ton t s hc Dch bit Ton t quan h
Phi
4 5 6 7
Ton t quan h
Tri
13
Du phy
Tri
Associativity nh ngha trong trng hp c mt vi ton t c cng th t u tin th ci no s c tnh trc, ton t pha xa nht bn phi hay l xa nht bn tri. Nu bn mun vit mt biu thc phc tp m li khng chc lm v th t u tin ca cc ton t th nn s dng cc ngoc n. Cc bn nn thc hin iu ny v n s gip chng trnh d c hn.
Bi 3 : Cc Cu Trc iu Khin
Mt chng trnh thng khng ch bao gm cc lnh tun t ni tip nhau. Trong qu trnh chy n c th r nhnh hay lp li mt on m no . lm iu ny chng ta s dng cc cu trc iu khin. Cng vi vic gii thiu cc cu trc iu khin chng ta cng s phi bit ti mt khi nim mi: khi lnh, l mt nhm cc lnh c ngn cch bi du chm phy (;) nhng c gp trong mt khi gii hn bi mt cp ngoc nhn: { v }. Hu ht cc cu trc iu khin m chng ta s xem xt trong chng ny cho php s dng mt lnh n hay mt khi lnh lm tham s, tu thuc vo chng ta c t n trong cp ngoc nhn hay khng.
trong condition l biu thc s c tnh ton. Nu iu kin l true, statement c thc hin. Nu khng statement b b qua (khng thc hin) v chng trnh tip tc thc hin lnh tip sau cu trc iu kin. V d, on m sau y s vit x is 100 ch khi bin x cha gi tr 100:
if (x == 100) cout << "x is 100";
10
Chng ta cng c th ch nh iu g s xy ra nu iu kin khng c tho mn bng cch su dng t kho else. N c s dng cng vi if nh sau:
if (condition) statement1 else statement2
V d:
if (x == 100) cout << "x is 100"; else cout << "x is not 100";
Cu trc if + else c th c mc ni kim tra nhiu gi tr. V d sau y s kim tra xem gi tr cha trong bin x l dng, m hay bng khng.
if (x > 0) cout << "x else if (x < cout << "x else cout << "x is positive"; 0) is negative"; is 0";
Cc cu trc lp
Mc ch ca cc vng lp l lp li mt thao tc vi mt s ln nht nh hoc trong khi mt iu kin no cn tho mn. Vng lp while . Dng ca n nh sau:
while (expression) statement
v chc nng ca n n gin ch l lp li statement khi iu kin expression cn tho mn. V d, chng ta s vit mt chng trnh m ngc s dng vo lp while:
// custom countdown using while #include <iostream.h> int main () { int n; cout << "Enter the starting number > "; Enter the starting number > 8 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, FIRE!
11
Khi chng trnh chy ngi s dng c yu cu nhp vo mt s m ngc. Sau , khi vng lp while bt u nu s m ngi dng nhp vo tho mn iu kin iu kin n>0 khi lnh s c thc hin mt s ln khng xc nh chng no iu kin (n>0) cn c tho mn. Chng ta cn phi nh rng vng lp phi kt thc mt im no , v vy bn trong vng lp chng ta phi cung cp mt phng thc no buc condition tr thnh sai nu khng th n s lp li mi mi. Trong v d trn vng lp phi c lnh --n; lm cho condition tr thnh sai sau mt s ln lp. Vng lp do-while Dng thc:
do statement while (condition);
Chc nng ca n l hon ton ging vng lp while ch tr c mt iu l iu kin iu khin vng lp c tnh ton sau khi statement c thc hin, v vy statement s c thc hin t nht mt ln ngay c khi condition khng bao gi c tho mn. V d, chng trnh di y s vit ra bt k s no m bn nhp vo cho n khi bn nhp s 0.
// number echoer #include <iostream.h> int main () { unsigned long n; do { cout << "Enter number (0 to end): "; Enter number You entered: Enter number 160277 You entered: Enter number You entered: (0 to end): 12345 12345 (0 to end): 160277 (0 to end): 0 0
12
cin >> n; cout << "You entered: " << n << "\n"; } while (n != 0); return 0; }
Vng lp do-while thng c dng khi iu kin kt thc vng lp nm trong vng lp, nh trong v d trn, s m ngi dng nhp vo l iu kin kim tra kt thc vng lp. Nu bn khng nhp s 0 trong v d trn th vng lp s khng bao gi chm dt. Vng lp for . Dng thc:
for (initialization; condition; increase) statement;
v chc nng chnh ca n l lp li statement chng no condition cn mang gi tr ng, nh trong vng lp while. Nhng thm vo , for cung cp ch dnh cho lnh khi to v lnh tng. V vy vng lp ny c thit k c bit lp li mt hnh ng vi mt s ln xc nh. Cch thc hot ng ca n nh sau: 1, initialization c thc hin. Ni chung n t mt gi kh ban u cho bin iu khin. Lnh ny c thc hin ch mt ln. 2, condition c kim tra, nu n l ng vng lp tip tc cn nu khng vng lp kt thc v statement c b qua. 3, statement c thc hin. N c th l mt lnh n hoc l mt khi lnh c bao trong mt cp ngoc nhn. 4, Cui cng, increase c thc hin tng bin iu khin v vng lp quay tr li bc 2. Sau y l mt v d m ngc s dng vng for.
// countdown using a for loop 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, FIRE! #include <iostream.h> int main () { for (int n=10; n>0; n--) { cout << n << ", ";
13
Phn khi to v lnh tng khng bt buc phi c. Chng c th c b qua nhng vn phi c du chm phy ngn cch gia cc phn. V vy, chng ta c th vit for (;n<10;) hoc for (;n<10;n++). Bng cch s dng du phy, chng ta c th dng nhiu lnh trong bt k trng no trong vng for, nh l trong phn khi to. V d chng ta c th khi to mt lc nhiu bin trong vng lp:
for ( n=0, i=100 ; n!=i ; n++, i-- ) { // ci g y cng c... }
14
Lnh continue. Lnh continue lm cho chng trnh b qua phn cn li ca vng lp v nhy sang ln lp tip theo. V d chng ta s b qua s 5 trong phn m ngc:
// break loop example #include <iostream.h> int main () { for (int n=10; n>0; n--) { if (n==5) continue; cout << n << ", "; } cout << "FIRE!"; return 0; } 10, 9, 8, 7, 6, 4, 3, 2, 1, FIRE!
Lnh goto. Lnh ny cho php nhy v iu kin ti bt k im no trong chng trnh. Ni chung bn nn trnh dng n trong chng trnh C++. Tuy nhin chng ta vn c mt v d dng lnh goto m ngc:
// goto loop example #include <iostream.h> int main () 10, 9, 8, 7, 6, 5, 4, 3, 2, 1, FIRE!
15
{ int n=10; loop: ; cout << n << ", "; n--; if (n>0) goto loop; cout << "FIRE!"; return 0; }
c dng bi mt s h iu hnh hoc c th c dng bi cc chng trnh gi. Theo quy c, m tr v 0 c ngha l chng trnh kt thc bnh thng cn cc gi tr khc 0 c ngha l c li.
exit code
N hot ng theo cch sau: switch tnh biu thc v kim tra xem n c bng constant1 hay khng, nu ng th n thc hin block of instructions 1 cho n khi tm thy t kho break, sau nhy n phn cui ca cu trc la chn switch. Cn nu khng, switch s kim tra xem biu thc c bng constant2 hay khng. Nu ng n s thc hin block of instructions 2 cho n khi tm thy t kho break. 16
if-else tng ng
if (x == 1) { cout << "x is 1"; } else if (x == 2) { cout << "x is 2"; } else { cout << "value of x unknown"; }
Ti ni trn rng cu trc ca lnh switch hi c bit. Ch s tn ti ca lnh break cui mi khi lnh. iu ny l cn thit v nu khng th sau khi thc hin block of instructions 1 chng trnh s khng nhy n cui ca lnh switch m s thc hin cc khi lnh tip theo cho n khi n tm thy lnh break u tin. iu ny khin cho vic t cp ngoc nhn { } trong mi trng hp l khng cn thit v c th c dng khi bn mun thc hin mt khi lnh cho nhiu trng hp khc nhau, v d:
switch (x) { case 1: case 2: case 3: cout << "x is 1, 2 or 3"; break; default: cout << "x is not 1, 2 nor 3";
17
Ch rng lnh switch ch c th c dng so snh mt biu thc vi cc hng. V vy chng ta khng th t cc bin (case (n*2):) hay cc khong (case (1..3):) v chng khng phi l cc hng hp l. style="BORDER-RIGHT: medium none; PADDING-RIGHT: 0cm; BORDER-TOP: medium none; PADDING-LEFT: 0cm; PADDING-BOTTOM: 0cm; BORDER-LEFT: medium none; PADDING-TOP: 0cm; BORDER-BOTTOM: windowtext 3pt solid"> Nu bn cn kim tra cc khong hay nhiu gi tr khng phi l hng s hy kt hp cc lnh if v else if
Bi 4 : Hm (I)
Hm l mt khi lnh c thc hin khi n c gi t mt im khc ca chng trnh. Dng thc ca n nh sau:
type name ( argument1, argument2, ...) statement
trong : type l kiu d liu c tr v ca hm name l tn gi ca hm. arguments l cc tham s (c nhiu bao nhiu cng c tu theo nhu cu). Mt tham s bao gm tn kiu d liu sau l tn ca tham s ging nh khi khai bo bin (v d int x) v ng vai tr bn trong hm nh bt k bin no khc. Chng dng truyn tham s cho hm khi n c gi. Cc tham s khc nhau c ngn cch bi cc du phy. statement l thn ca hm. N c th l mt lnh n hay mt khi lnh. Di y l v d u tin v hm:
// function example #include <iostream.h> The result is 8
18
int main () { int z; z = addition (5,3); cout << "The result is " << z; return 0; }
c th hiu c on m ny, trc ht hy nh li nhng iu ni bi u tin: mt chng trnh C++ lun bt u thc hin t hm main. V vy chng ta bt u t y. Chng ta c th thy hm main bt u bng vic khai bo bin z kiu int. Ngay sau l mt li gi ti hm addition. Nu chng ta s thy s tng t gia cu trc ca li gi hm vi khai bo ca hm:
Cc tham s c vai tr tht r rng. Bn trong hm main chng ta gi hm addition v truyn hai gi tr: 5 v 3 tng ng vi hai tham s int a v int b c khai bo cho hm addition. Vo thi im hm c gi t main, quyn iu khin c chuyn sang cho hm addition. Gi tr ca c hai tham s (5 v 3) c copy sang hai bin cc b int a v int b bn trong hm. Dng lnh sau:
return (r);
kt thc hm addition, v tr li quyn iu khin cho hm no gi n (main) v tip tc chng trnh ci im m n b ngt bi li gi n addition. Nhng thm vo , gi tr c dng vi lnh return (r) chnh l gi tr c tr v ca hm.\
19
Bn cn nh rng phm vi hot ng ca cc bin khai bo trong mt hm hay bt k mt khi lnh no khc ch l hm hay khi lnh v khng th s dng bn ngoi chng. V d, trong chng trnh v d trn, bn khng th s dng trc tip cc bin a, b hay r trong hm main v chng l cc bin cc b ca hm addition. Thm vo bn cng khng th s dng bin z trc tip bn trong hm addition v n lm bin cc b ca hm main. Tuy nhin bn c th khai bo cc bin ton cc c th s dng chng bt k u, bn trong hay bn ngoi bt k hm no. lm vic ny bn cn khai bo chng bn ngoi mi hm hay cc khi lnh, c ngha l ngay trong thn chng trnh. y l mt v d khc v hm:
// function example #include <iostream.h> The first result is 5 The second result is 5 The third result is 2 The fourth result is 6
int main () { int x=5, y=3, z; z = subtraction (7,2); cout << "The first result is " << z << '\n'; cout << "The second
20
Trong trng hp ny chng ta to ra hm subtraction. Chc nng ca hm ny l ly hiu ca hai tham s ri tr v kt qu. Tuy nhin, nu phn tch hm main cc bn s thy chng trnh vi ln gi n hm subtraction. Ti s dng vi cch gi khc nhau cc bn thy cc cch khc nhau m mt hm c th c gi. c hiu cn k v d ny bn cn nh rng mt li gi n mt hm c th hon ton c thay th bi gi tr ca n. V d trong lnh gi hm u tin :
z = subtraction (7,2); cout << "The first result is " << z;
Tng t nh vy
cout << "The second result is " << subtraction (7,2);
cng cho kt qu ging nh hai dng lnh trn nhng trong trng hp ny chng ta gi hm subtraction trc tip nh l mt tham s ca cout. Chng ta cng c th vit:
cout << "The second result is " << 5;
iu mi m duy nht y l cc tham s ca subtraction l cc bin thay v cc hng. iu ny l hon ton hp l. Trong trng hp ny gi tr c truyn cho hm subtraction l gi tr ca x and y. Trng hp th t cng hon ton tng t. Thay v vit
z = 4 + subtraction (x,y);
21
cng hon ton cho kt qu tng ng. Ch rng du chm phy c t cui biu thc ch khng cn thit phi t ngay sau li gi hm.
bn s thy r rng rng n bt u vi mt tn kiu, l kiu d liu s c hm tr v bi lnh return. Nhng nu chng ta khng mun tr v gi tr no th sao ? Hy tng tng rng chng ta mun to ra mt hm ch hin th mt thng bo ln mn hnh. N khng cn tr v mt gi tr no c, hn na cng khng cn nhn tham s no ht. V vy ngi ta ngh ra kiu d liu void trong ngn ng C. Hy xem xt chng trnh sau:
// void function example #include <iostream.h> I'm a function!
T kho void trong phn danh sch tham s c ngha l hm ny khng nhn mt tham s no. Tuy nhin trong C++ khng cn thit phi s dng void lm iu ny. Bn ch n gin s dng cp ngoc n ( ) l xong. Bi v hm ca chng ta khng c mt tham s no, v vy li gi hm dummyfunction s l :
dummyfunction ();
22
Bi 5 : Hm (II)
Trong trng hp ny khi chng ta gi hm addition th cc gi tr 5 and 3 c truyn cho hm, khng phi l bn thn cc bin.
n y cc bn c th hi ti: Nh vy th sao, c nh hng g u ? iu ng ni y l khi cc bn thay i gi tr ca cc bin a hay b bn trong hm th cc bin x v y vn khng thay i v chng u c c truyn cho hm ch c gi tr ca chng c truyn m thi. Hy xt trng hp bn cn thao tc vi mt bin ngoi bn trong mt hm. V vy bn s phi truyn tham s di dng tham s bin nh trong hm duplicate trong v d di y:
// passing parameters by reference #include <iostream.h> x=2, y=6, z=14
23
int main () { int x=1, y=3, z=7; duplicate (x, y, z); cout << "x=" << x << ", y=" << y << ", z=" << z; return 0; }
iu u tin lm bn ch l trong khai bo ca duplicate theo sau tn kiu ca mi tham s u l du v (&), bo hiu rng cc tham s ny c truyn theo tham s bin ch khng phi tham s gi tr. Khi truyn tham s di dng tham s bin chng ta ang truyn bn thn bin v bt k s thay i no m chng ta thc hin vi tham s bn trong hm s nh hng trc tip n bin .
Trong v d trn, chng ta lin kt a, b v c vi cc tham s khi gi hm (x, y v z) v mi s thay i vi a bn trong hm s nh hng n gi tr ca x v hon ton tng t vi b v y, c v z. Kiu khai bo tham s theo dng tham s bin s dng du v (&) ch c trong C++. Trong ngn ng C chng ta phi s dng con tr lm vic tng t nh th. Truyn tham s di dng tham s bin cho php mt hm tr v nhiu hn mt gi tr. V d, y l mt hm tr v s lin trc v lin sau ca tham s u tin.
// more than one returning value #include <iostream.h> Previous=99, Next=101
24
int main () { int x=100, y, z; prevnext (x, y, z); cout << "Previous=" << y << ", Next=" << z; return 0; }
Gi tr mc nh ca tham s.
Khi nh ngha mt hm chng ta c th ch nh nhng gi tr mc nh s c truyn cho cc i s trong trng hp chng b b qua khi hm c gi. lm vic ny n gin ch cn gn mt gi tr cho i s khi khai bo hm. Nu gi tr ca tham s vn c ch nh khi gi hm th gi tr mc nh s b b qua. V d:
// default values in functions 6 5 #include <iostream.h>
int main ()
25
Nhng chng ta thy trong thn chng trnh, c hai li gi hm divide. Trong lnh u tin:
divide (12)
chng ta ch dng mt tham s nhng hm divide cho php n hai. Bi vy hm divide s t cho tham s th hai gi tr bng 2 v l gi tr mc nh ca n (ch phn khai bo hm c kt thc bi int b=2). V vy kt qu s l 6 (12/2). Trong lnh th hai:
divide (20,4)
Qu ti cc hm.
Hai hm c th c cng tn nu khai bo tham s ca chng khc nhau, iu ny c ngha l bn c th t cng mt tn cho nhiu hm nu chng c s tham s khc nhau hay kiu d liu ca cc tham s khc nhau (hay thm ch l kiu d liu tr v khc nhau). V d:
// overloaded function #include <iostream.h> 2 2.5
26
int main () { int x=5,y=2; float n=5.0,m=2.0; cout << divide (x,y); cout << "\n"; cout << divide (n,m); return 0; }
Trong v d ny chng ta nh ngha hai hm c cng tn nhng mt hm dng hai tham s kiu int v hm cn li dng kiu float. Trnh bin dch s bit cn phi gi hm no bng cch phn tch kiu tham s khi hm c gi. n gin ti vit c hai hm u c m lnh nh nhau nhng iu ny khng bt buc. Bn c th xy dng hai hm c cng tn nhng hot ng hon ton khc nhau.
Cc hm inline.
Ch th inline c th c t trc khao bo ca mt hm ch r rng li gi hm s c thay th bng m lnh ca hm khi chng trnh c dch. Vic ny tng ng vi vic khai bo mt macro, li ch ca n ch th hin vi cc hm rt ngn, tc chy chng trnh s c ci thin v n khng phi gi mt th tc con. Cu trc ca n nh sau:
inline type name ( arguments ... ) { instructions ... }
li gi hm cng nh bt k mt hm no khc. Khng cn thit phi t t kho inline trong lnh gi, ch cn trong li khai bo hm l .
qui.
Cc hm c th gi chnh n. iu ny c th c ch vi mt s tc v nh l mt s phng php sp xp hay tnh giai tha ca mt s. V d, tnh giai tha ca mt s (n), cng thc ton hc ca n nh sau:
n! = n * (n-1) * (n-2) * (n-3) ... * 1
27
long factorial (long a) { if (a > 1) return (a * factorial (a-1)); else return (1); }
int main () { long l; cout << "Type a number: "; cin >> l; cout << "!" << l << " = " << factorial (l); return 0; }
Ch trong hm factorial chng ta c th lnh gi chnh n nhng ch khi tham s ln hn 1, nu khng th hm s thc hin mt vng lp v hn v sau khi n 0 n s tip tc nhn c nhng s m. Hm ny c mt hn ch l kiu d liu m n dng (long) khng cho php tnh giai tha qu 12!.
28
N khng c bt k lnh no cho hm. iu ny c ngha l n khng bao gm thn hm vi tt c cc lnh thng c bc trong cp ngoc nhn { }. N kt thc bng du chm phy (;). Trong phn lit k cc tham s ch cn vit kiu ca chng l . Vic vit tn ca cc tham s trong phn khai bo mu l khng bt buc.
V d:
// prototyping #include <iostream.h> Type a Number Type a Number Type a 1030 Number Type a Number number (0 to exit): 9 is odd. number (0 to exit): 6 is even. number (0 to exit): is even. number (0 to exit): 0 is even.
int main () { int i; do { cout << "Type a number: (0 to exit)"; cin >> i; odd (i); } while (i!=0); return 0; }
29
void odd (int a) { if ((a%2)!=0) cout << "Number is odd.\n"; else even (a); }
void even (int a) { if ((a%2)==0) cout << "Number is even.\n"; else odd (a); }
V d ny r rng khng phi l mt v d v s hiu qu. Ti chc chn rng cc bn c th nhn c kt qu nh trn ch vi mt na s dng lnh. Tuy nhin n gip cho chng ta thy c vic khai bo mu cc hm l nh th no. Hn na, trong v d ny vic khai bo mu t nht mt hm l bt buc. u tin chng ta thy khai bo mu ca hai hm odd v even:
void odd (int a); void even (int a);
cho php hai hm ny c th c s dng trc khi chng c nh ngha hon chnh. Tuy nhin l do c bit gii thch ti sao chng trnh ny li cn t nht mt hm phi c khi bo mu l trong odd c mt li gi n even v trong even c mt li gi n odd. V vy nu khng c hm no c khai bo trc th li chc chn s xy ra. style="BORDER-RIGHT: medium none; PADDING-RIGHT: 0in; BORDER-TOP: medium none; PADDING-LEFT: 0in; PADDING-BOTTOM: 0in; BORDER-LEFT: medium none; PADDING-TOP: 0in; BORDER-BOTTOM: windowtext 3pt solid"> Rt nhiu lp trnh vin kinh nghim khuyn rng tt c cc hm nn c khai bo mu. cng l li khuyn ca ti, nht l trong trng hp c nhiu hm hoc chng rt di, khi vic khai bo tt c cc hm cng mt ch cho php chng ta bit phi gi cc hm nh th no, v vy tit kim c thi gian.
Bi 8 : Mng
30
trong mi mt trng biu din mt phn t ca mng, trong trng hp ny l cc gi tr nguyn kiu int. Chng c nh s t 0 n 4 v phn t u tin ca mng lun l 0 bt k di ca n l bao nhiu. Nh bt k bin no khc, mt mng phi c khai bo trc khi c th s dng. Mt khai bo in hnh cho mt mng trong C++ nh sau:
type name [elements];
trong type l mt kiu d liu hp l (int, float...), name l mt tn bin hp l v trng elements ch nh mng s cha bao nhiu phn t V vy, khai bo billy nh trnh by trn chng ta ch cn mt dng n gin nh sau:
int billy [5];
Ch : Trng elements bn trong cp ngoc [] phi l mt gi tr hng khi khai bo mt mng, v mng l mt khi nh tnh c kch c xc nh v trnh bin dch phi c kh nng xc nh xem cn bao nhiu b nh cp pht cho mng trc khi cc lnh c th c thc hin.
Khi to mt mng.
Khi khai bo mt mng vi tm hot ng a phng (trong mt hm), theo mc nh n s khng c khi to, v vy ni dung ca n l khng xc nh cho n khi chng ra lu cc gi tr ln . Nu chng ta khai bo mt mng ton cc (bn ngoi tt c cc hm) n s c khi to v tt c cc phn t c t bng 0. V vy nu chng ta khai bo mng ton cc:
int billy [5];
31
Nhng thm vo , khi chng ta khai bo mt mng, chng ta c th gn cc gi tr khi to cho tng phn t ca n. V d:
int billy [5] = { 16, 2, 77, 40, 12071 };
S phn t trong mng m chng ta khi to vi cp ngoc nhn { } phi bng s phn t ca mng c khai bo vi cp ngoc vung [ ]. Bi v iu ny c th c coi l mt s lp li khng cn thit nn C++ cho php trng gia cp ngoc vung, kch thc ca mng c xc nh bng s gi tr gia cp ngoc nhn.
Nh trong v d trc ta c mng billy gm 5 phn t c kiu int, chng ta c th truy xut n tng phn t ca mng nh sau:
V vy, xt v mi phng din, biu thc billy[2] ging nh bt k mt bin kiu int. Ch rng phn t th ba ca billy l billy[2], v mng bt u t ch s 0. V vy, phn t cui cng s l billy[4]. V vy nu chng ta vit billy[5], chng ta s truy xut n phn t th 6 ca mng v vt qu gii hn ca mng. Trong C++, vic vt qu gii hn ch s ca mng l hon ton hp l, tuy nhin n c th gy ra nhng vn thc s kh pht hin bi v chng khng to ra nhng li trong qu trnh dch nhng chng c th to ra nhng kt qu khng mong mun trong qu
32
int main () { for ( n=0 ; n<5 ; n++ ) { result += billy[n]; } cout << result; return 0; }
33
biu din mt mng hai chiu kch thc 3x5 c kiu int. Cch khai bo mng ny nh sau:
jimmy int jimmy [3][5];
v, v d, cch truy xut n phn t th hai theo chiu dc v th t theo chiu ngang trong mt biu thc nh sau:
jimmy[1][3]
(hy nh rng ch s ca mng lun bt u t 0). Mng nhiu chiu khng b gii hn bi hai ch s (hai chiu), Chng c th cha bao nhiu ch s ty thch mc d t kh cn phi dng n mng ln hn 3 chiu. Hy th xem xt lng b nh m mt mng c nhiu ch s cn n. V d:
char century [100][365][24][60][60];
gn mt gi tr char cho mi giy trong mt th k, phi cn n hn 3 t gi tr chars! Chng ta s phi cn khong 3GB RAM khai bo n. Mng nhiu chiu thc ra l mt khi nim tru tng v chng ta c th c kt qu tng t vi mng mt chiu bng mt thao tc n gin gia cc ch s ca n:
int jimmy [3][5]; tng ng vi int jimmy [15]; (3 * 5 = 15)
Di y l hai v d vi cng mt kt qu nh nhau, mt s dng mng hai chiu v mt s dng mng mt chiu:
// multidimensional array #include <iostream.h> // pseudo-multidimensional array #include <iostream.h>
34
int n,m;
int n,m;
int main () { for (n=0;n<HEIGHT;n++) for (m=0;m<WIDTH;m++) { jimmy[n * WIDTH + m]=(n+1)*(m+1); } return 0; }
khng mt chng trnh no vit g ra mn hnh nhng c hai u gn gi tr vo khi nh c tn jimmy theo cch sau:
Chng ta nh ngha hng (#define) n gin ha nhng chnh sa sau ny ca chng trnh, v d, trong trng hp chng ta quyt nh tng kch thc ca mng vi chiu cao l 4 thay v l 3, chng ta ch cn thay i dng:
#define HEIGHT 3
thnh
#define HEIGHT 4
35
nhn vo mt tham s c kiu "mng ca char" v c tn arg. truyn tham s cho hm ny mt mng c khai bo:
int myarray [40];
ch cn gi hm nh sau:
procedure (myarray);
Di y l mt v d c th
// arrays as parameters #include <iostream.h> 5 10 15 2 4 6 8 10
void printarray (int arg[], int length) { for (int n=0; n<length; n++) cout << arg[n] << " "; cout << "\n"; }
int main () { int firstarray[] = {5, 10, 15}; int secondarray[] = {2, 4, 6, 8, 10}; printarray (firstarray,3); printarray (secondarray,5); return 0; }
Nh bn c th thy, tham s u tin (int arg[]) chp nhn mi mng c kiu c bn l int, bt k di ca n l bao nhiu, v vy cn thit phi c tham s th hai bo cho hm ny bit di ca mng m chng ta truyn cho n.
36
ch rng cp ngoc vung u tin trng nhng cc cp ngoc sau th khng. Bn lun lun phi lm vy v trnh bin dch C++ phi c kh nng xc nh ln ca cc chiu thm vo ca mng. style="BORDER-RIGHT: medium none; PADDING-RIGHT: 0in; BORDER-TOP: medium none; PADDING-LEFT: 0in; PADDING-BOTTOM: 0in; BORDER-LEFT: medium none; PADDING-TOP: 0in; BORDER-BOTTOM: windowtext 3pt solid"> Mng, c mt chiu v nhiu chiu, khi truyn cho hm nh l mt tham s thng l nguyn nhn gy li cho nhng lp trnh vin thiu kinh nghim. Cc bn nn c bi 3.3. Con tr c th hiu r hn mng hot ng nh th no.
Bi 9 : Xu K T
Trong tt c cc chng trnh chng ta thy cho n gi, chng ta ch s dng cc bin kiu s, ch dng biu din cc s. Nhng bn cnh cc bin kiu s cn c cc xu k t, chng cho php chng ta biu din cc chui k t nh l cc t, cu, on vn bn... Cho n gi chng ta mi ch dng chng di dng hng ch cha quan tm n cc bin c th cha chng. Trong C++ khng c kiu d liu c bn lu cc xu k t. c th tha mn nhu cu ny, ngi ta s dng mng c kiu char. Hy nh rng kiu d liu ny (char) ch c th lu tr mt k t n, bi vy n c dng to ra xu ca cc k t n. V d, mng sau (hay l xu k t):
char jenny [20];
Kch thc cc i ny khng cn phi lun lun dng n. V d, jenny c th lu xu "Hello" hay "Merry christmas". V cc mng k t c th lu cc xu k t ngn hn di ca n, trong C++ c mt quy c kt thc mt ni dung ca mt xu k t bng mt k t null, c th c vit l '\0'. Chng ta c th biu din jenny (mt mng c 20 phn t kiu char) khi lu tr xu k t "Hello" v "Merry Christmas" theo cch sau:
37
Ch rng sau ni dung ca xu, mt k t null ('\0') c dng bo hiu kt thc xu. Nhng mu xm biu din nhng gi tr khng xc nh.
Khi to cc xu k t.
V nhng xu k t l nhng mng bnh thng nn chng cng nh cc mng khc. V d, nu chng ta mun khi to mt xu k t vi nhng gi tr xc nh chng ta c th lm iu tng t nh vi cc mng khc:
char mystring[] = { 'H', 'e', 'l', 'l', 'o', '\0' };
Tuy nhin, chng ta c th khi to gi tr cho mt xu k t bng cch khc: s dng cc hng xu k t. Trong cc biu thc chng ta s dng trong cc v d trong cc chng trc cc hng xu k t xut hin vi ln. Chng c biu din trong cp ngoc kp ("), v d:
"the result is: "
l mt hng xu k t chng ta s dng mt s ch. Khng ging nh du nhy n (') cho php biu din hng k t, cp ngoc kp (") l hng biu din mt chui k t lin tip, v cui chui mt k t null ('\0') lun c t ng thm vo. V vy chng ta c th khi to xu mystring theo mt trong hai cch sau y:
char mystring [] = { 'H', 'e', 'l', 'l', 'o', '\0' }; char mystring [] = "Hello";
Trong c hai trng hp mng (hay xu k t) mystring c khai bo vi kch thc 6 k t: 5 k t biu din Hello cng vi mt k t null. Trc khi tip tc, ti cn phi nhc nh bn rng vic gn nhiu hng nh vic s dng du ngoc kp (") ch hp l khi khi to mng, tc l lc khai bo mng. Cc biu thc trong chng trnh nh:
mystring = "Hello"; mystring[] = "Hello";
Vy hy nh: Chng ta ch c th "gn" nhiu hng cho mt mng vo lc khi to n. Nguyn nhn l mt thao tc gn (=) khng th nhn v tri l c mt mng m ch c th nhn mt trong nhng phn t ca n. Vo thi im khi to mng l mt trng hp c bit, v n khng thc s l mt lnh gn mc d n s dng du bng (=).
Gn gi tr cho xu k t
38
Nhng r rng y khng phi l mt phng php thc t. gn gi tr cho mt xu k t, chng ta c th s dng lot hm kiu strcpy (string copy), hm ny c nh ngha trong string.h v c th c gi nh sau:
strcpy (string1, string2);
Lnh ny copy ni dung ca string2 sang string1. string2 c th l mt mng, con tr hay mt hng xu k t, bi vy lnh sau y l mt cch ng gn xu hng "Hello" cho mystring:
strcpy (mystring, "Hello");
V d:
// setting value to string #include <iostream.h> #include <string.h> J. Soulie
int main () { char szMyName [20]; strcpy (szMyName,"J. Soulie"); cout << szMyName; return 0; }
rng chng ta phi include file <string.h> c th s dng hm strcpy. Mc d chng ta lun c th vit mt hm n gin nh hm setstring di y thc hin mt thao tc ging nh strcpy:
// setting value to string #include <iostream.h> J. Soulie
39
void setstring (char szOut [], char szIn []) { int n=0; do { szOut[n] = szIn[n]; n++; } while (szIn[n] != 0); }
int main () { char szMyName [20]; setstring (szMyName,"J. Soulie"); cout << szMyName; return 0; }
Mt phng thc thng dng khc gn gi tr cho mt mng l s dng trc tip dng nhp d liu (cin). Trong trng hp ny gi tr ca xu k t c gn bi ngi dng trong qu trnh chng trnh thc hin. Khi cin c s dng vi cc xu k t n thng c dng vi phng thc getline ca n, phng thc ny c th c gi nh sau:
cin.getline ( char buffer[], int length, char delimiter = ' \n');
trong buffer (b m) l a ch ni s lu tr d liu vo (nh l mt mng chng hn), length l di cc i ca b m (kch thc ca mng) v delimiter l k t c dng kt thc vic nhp, mc nh - nu chng ta khng dng tham s ny - s l k t xung dng ('\n'). V d sau y lp li tt c nhng g bn g trn bn phm. N rt n gin nhng l mt v d cho thy bn c th s dng cin.getline vi cc xu k t nh th no:
40
int main () { char mybuffer [100]; cout << "What's your name? "; cin.getline (mybuffer,100); cout << "Hello " << mybuffer << ".\n"; cout << "Which is your favourite team? "; cin.getline (mybuffer,100); cout << "I like " << mybuffer << " too.\n"; return 0; }
Ch trong c hai li gi cin.getline chng ta s dng cng mt bin xu (mybuffer). Nhng g chng trnh lm trong li gi th hai n gin l thay th ni dung ca buffer trong li gi c bng ni dung mi. Nu bn cn nh phn ni v giao tip vi, bn s nh rng chng ta s dng ton t >> nhn d liu trc tip t u vo chun. Phng thc ny c th c dng vi cc xu k t thay cho cin.getline. V d, trong chn trnh ca chng ta, khi chng ta mun nhn d liu t ngi dng chng ta c th vit:
cin >> mybuffer;
N ch c th nhn nhng t n (khng nhn c c cu) v phng thc ny s dng k t trng(bao gm c du cch, du tab v du xung dng) lm du hiu kt thc.. N khng cho php ch nh kch thc cho b m. Chng trnh ca bn c th chy khng n nh nu d liu vo ln hn kch c ca mng cha n.
V nhng nguyn nhn trn, khi mun nhp vo cc xu k t bn nn s dng cin.getline thay v cin >>.
41
atoi: chuyn xu thnh kiu int. atol: chuyn xu thnh kiu long. atof: chuyn xu thnh kiu float.
Tt c cc hm ny nhn mt tham s v tr v gi tr s (int, long hoc float). Cc hm ny khi kt hp vi phng thc getline ca cin l mt cch ng tin cy hn phng thc cin>> c in khi yu cu ngi s dng nhp vo mt s:
// cin and ato* functions #include <iostream.h> #include <stdlib.h> Enter price: 2.75 Enter quantity: 21 Total price: 57.75
int main () { char mybuffer [100]; float price; int quantity; cout << "Enter price: "; cin.getline (mybuffer,100); price = atof (mybuffer); cout << "Enter quantity: "; cin.getline (mybuffer,100); quantity = atoi (mybuffer); cout << "Total price: " << price*quantity; return 0;
42
Bi 9 : Con Tr
Chng ta bit cc bin chnh l cc nh m chng ta c th truy xut di cc tn. Cc bin ny c lu tr ti nhng ch c th trong b nh. i vi chng trnh ca chng ta, b nh my tnh ch l mt dy gm cc nh 1 byte, mi c mt a ch xc nh. Mt s m hnh tt i vi b nh my tnh chnh l mt ph trong mt thnh ph. Trn mt ph tt c cc ngi nh u c nh s tun t vi mt ci tn duy nht nn nu chng ta ni n s 27 ph Trn Hng o th chng ta c th tm c ni m khng lm ln v ch c mt ngi nh vi s nh vy. Cng vi cch t chc tng t nh vic nh s cc ngi nh, h iu hnh t chc b nh thnh nhng s n nht, tun t, nn nu chng ta ni n v tr 1776 trong b nh chng ta bit chnh xc nh v ch c mt v tr vi a ch nh vy.
Ton t ly a ch (&).
Vo thi im m chng ta khai bo mt bin th n phi c lu tr trong mt v tr c th trong b nh. Ni chung chng ta khng quyt nh ni no bin c t - tht may mn rng iu c lm t ng bi trnh bin dch v h iu hnh, nhng mt khi h iu hnh gn mt a ch cho bin th chng ta c th mun bit bin c lu tr u. iu ny c th c thc hin bng cch t trc tn bin mt du v (&), c ngha l "a ch ca". V d:
ted = &andy;
s gn cho bin ted a ch ca bin andy, v khi t trc tn bin andy du v (&) chng ta khng cn ni n ni dung ca bin m ch ni n a ch ca n trong b nh. Gi s rng bin andy c t nh c a ch 1776 v chng ta vit nh sau:
43
kt qu s ging nh trong s di y:
Chng ta gn cho fred ni dung ca bin andy nh chng ta lm rt ln nhiu khc trong nhng phn trc nhng vi bin ted chng ta gn a ch m h iu hnh lu gi tr ca bin andy, chng ta va gi s n l 1776. Nhng bin lu tr a ch ca mt bin khc (nh ted trong v d trc) c gi l con tr. Trong C++ con tr c rt nhiu u im v chng c s dng rt thng xuyn, Tip theo chng ta s thy cc bin kiu ny c khai bo nh th no.
(chng ta c th c n l: "beth bng gi tr c tr bi ted" beth s mang gi tr 25, v ted bng 1776 v gi tr tr bi 1776 l 25.
Bn phi phn bit c rng ted c gi tr 1776, nhng *ted (vi mt du sao ng trc) tr ti gi tr c lu tr trong a ch 1776, l 25. Hy ch s khc bit gia vic c hay khng c du sao tham chiu.
beth = ted; beth = *ted; // beth bng ted ( 1776 ) // beth bng gi tr c tr bi( 25 )
44
c th c c l "a ch ca variable1".
Ton t tham chiu (*) N ch ra rng ci cn c tnh ton l ni dung c tr bi biu thc c coi nh l mt a ch. N c th c dch l "gi tr c tr bi".. *mypointer c c l "gi tr c tr bi mypointer". Vo lc ny, vi nhng v d vit trn
andy = 25; ted = &andy;
trong type l kiu d liu c tr ti, khng phi l kiu ca bn thn con tr. V d:
int * number; char * character; float * greatnumber;
l ba khai bo ca con tr. Mi bin u tr ti mt kiu d liu khc nhau nhng c ba u l con tr v chng u chim mt lng b nh nh nhau (kch thc ca mt bin con tr ty thuc vo h iu hnh). nhng d liu m chng tr ti khng chim lng b nh nh nhau, mt kiu int, mt kiu char v ci cn li kiu float. Ti phi nhn mnh li rng du sao (*) m chng ta t khi khai bo mt con tr ch c ngha rng: l mt con tr v hon ton khng lin quan n ton t tham chiu m chng ta xem xt trc . n gin ch l hai tc v khc nhau c biu din bi cng mt du.
// my first pointer #include <iostream.h> value1==10 / value2==20
45
int * mypointer;
mypointer = &value1; *mypointer = 10; mypointer = &value2; *mypointer = 20; cout << "value1==" << value1 << "/ value2==" << value2; return 0; }
Ch rng gi tr ca value1 v value2 c thay i mt cch gin tip. u tin chng ta gn cho mypointer a ch ca value1 dng ton t ly a ch (&) v sau chng ta gn 10 cho gi tr c tr bi mypointer, l gi tr c tr bi value1 v vy chng ta sa bin value1 mt cch gin tip bn c th thy rng mt con tr c th mang mt vi gi tr trong cng mt chng trnh chng ta s lp li qu trnh vi value2 v vi cng mt con tr. y l mt v d phc tp hn mt cht:
// more pointers #include <iostream.h> value1==10 / value2==20
// p1 = a ch ca value1 // p2 = a ch ca value2 // gi tr tr bi p1 = 10
46
cout << "value1==" << value1 << "/ value2==" << value2; return 0; }
Mt dng c th gy s ch ca bn l:
int *p1, *p2;
dng ny khai bo hai con tr bng cch t du sao (*) trc mi con tr. Nguyn nhn l kiu d liu khai bo cho c dng l int v v theo th t t phi sang tri, du sao c tnh trc tn kiu. Chng ta ni n iu ny trong bi 1.3: Cc ton t.
Con tr v mng.
Trong thc t, tn ca mt mng tng ng vi a ch phn t u tin ca n, ging nh mt con tr tng ng vi a ch ca phn t u tin m n tr ti, v vy thc t chng hon ton nh nhau. V d, cho hai khai bo sau:
int numbers [20]; int * p;
lnh sau s hp l:
p = numbers;
y p v numbers l tng ng v chng c cng thuc tnh, s khc bit duy nht l chng ta c th gn mt gi tr khc cho con tr p trong khi numbers lun tr n phn t u tin trong s 20 phn t kiu int m n c nh ngha vi. V vy, khng ging nh p - l mt bin con tr bnh thng, numbers l mt con tr hng. Lnh gn sau y l khng hp l:
numbers = p;
bi v numbers l mt mng (con tr hng) v khng c gi tr no c th c gn cho cc hng. V con tr cng c mi tnh cht ca mt bin nn tt c cc biu thc c con tr trong v d di y l hon ton hp l:
// more pointers #include <iostream.h> 10, 20, 30, 40, 50,
47
int main () { int numbers[5]; int * p; p = numbers; p++; *p = 20; *p = 30; *p = 40; *p = 10;
*(p+4) = 50;
for (int n=0; n<5; n++) cout << numbers[n] << ", "; return 0; }
Trong bi "mng" chng ta dng du ngoc vung ch ra phn t ca mng m chng ta mun tr n. Cp ngoc vung ny c coi nh l ton t offset v ngha ca chng khng i khi c dng vi bin con tr. V d, hai biu thc sau y:
a[5] = 0; *(a+5) = 0; // a [offset of 5] = 0 // pointed by (a+5) = 0
Khi to con tr
Khi khai bo con tr c th chng ta s mun ch nh r rng chng s tr ti bin no,
int number; int *tommy = &number;
l tng ng vi:
int number; int *tommy; tommy = &number;
Trong mt php gn con tr chng ta phi lun lun gn a ch m n tr ti ch khng phi l gi tr m n tr ti. Bn cn phi nh rng khi khai bo mt bin con tr, du sao (*) c dng ch ra n l mt con tr, v hon ton khc vi ton t tham chiu. l hai ton t khc nhau mc d chng c vit vi cng mt du. V vy, cc cu lnh sau l khng hp l:
48
Nh i vi mng, trnh bin dch cho php chng ta khi to gi tr m con tr tr ti bng gi tr hng vo thi im khai bo bin con tr:
char * terry = "hello";
trong trng hp ny mt khi nh tnh c dnh cha "hello" v mt con tr tr ti k t u tin ca khi nh ny ( l k t h') c gn cho terry. Nu "hello" c lu ti a ch 1702, lnh khai bo trn c th c hnh dung nh th ny:
cn phi nhc li rng terry mang gi tr 1702 ch khng phi l 'h' hay "hello". Bin con tr terry tr ti mt xu k t v n c th c s dng nh l i vi mt mng (hy nh rng mt mng ch n thun l mt con tr hng). V d, nu chng ta mun thay k t 'o' bng mt du chm than, chng ta c th thc hin vic bng hai cch:
terry[4] = '!'; *(terry+4) = '!';
hy nh rng vit terry[4] l hon ton ging vi vit *(terry+4) mc d biu thc thng dng nht l ci u tin. Vi mt trong hai lnh trn xu do terry tr n s c gi tr nh sau:
49
n s tr ti phn t tip theo c cng kiu m n c nh ngha, v vy kch thc tnh bng byte ca kiu d liu n tr ti s c cng thm vo bin con tr. iu ny ng vi c hai php ton cng v tr i vi con tr. Chng ta cng hon ton thu c kt qu nh trn nu vit:
mychar = mychar + 1; myshort = myshort + 1; mylong = mylong + 1;
Cn phi cnh bo bn rng c hai ton t tng (++) v gim (--) u c quyn u tin ln hn ton t tham chiu (*), v vy biu thc sau y c th dn ti kt qu sai:
*p++; *p++ = *q++;
Lnh u tin tng ng vi *(p++) iu m n thc hin l tng p (a ch nh m n tr ti ch khng phi l gi tr tr ti). Lnh th hai, c hai ton t tng (++) u c thc hin sau khi gi tr ca *q c gn cho *p v sau c q v p u tng ln 1. Lnh ny tng ng vi:
*p = *q; p++; q++;
Nh ni trong cc bi trc, ti khuyn cc bn nn dng cc cp ngoc n trnh nhng kt qu khng mong mun.
Con tr tr ti con tr
C++ cho php s dng cc con tr tr ti cc con tr khc ging nh l tr ti d liu. lm vic chng ta ch cn thm mt du sao (*) cho mi mc tham chiu.
char a; char * b; char ** c; a = 'z'; b = &a; c = &b;
50
im mi trong v d ny l bin c, chng ta c th ni v n theo 3 cch khc nhau, mi cch s tng ng vi mt gi tr khc nhau:
c l mt bin c kiu (char **) mang gi tr 8092 *c l mt bin c kiu (char*) mang gi tr 7230 **c l mt bin c kiu (char) mang gi tr 'z'
void increase (void* data, int type) { switch (type) { case sizeof(char) : (*((char*)data))++; break; case sizeof(short): (*((short*)data))++; break; case sizeof(long) : (*((long*)data))++; break; } }
int main ()
51
l mt ton t ca ngn ng C++, n tr v mt gi tr hng l kch thc tnh bng byte ca tham s truyn cho n, v d sizeof(char) bng 1 v kch thc ca char l 1 byte.
sizeof
Con tr hm
C++ cho php thao tc vi cc con tr hm. Tin ch tuyt vi ny cho php truyn mt hm nh l mt tham s n mt hm khc. c th khai bo mt con tr tr ti mt hm chng ta phi khai bo n nh l khai bo mu ca mt hm nhng phi bao trong mt cp ngoc n () tn ca hm v chn du sao (*) ng trc.
// pointer to functions #include <iostream.h> 8
52
int operation (int x, int y, int (*functocall)(int,int)) { int g; g = (*functocall)(x,y); return (g); }
int main () { int m,n; m = operation (7, 5, &addition); n = operation (20, m, minus); cout <<n; return 0; }
Trong v d ny, minus l mt con tr ton cc tr ti mt hm c hai tham s kiu int, con tr ny c gm tr ti hm subtraction, tt c u trn mt dng:
int (* minus)(int,int) = subtraction;
Bi 9 : B Nh ng
Cho n nay, trong cc chng trnh ca chng ta, tt c nhng phn b nh chng ta c th s dng l cc bin cc mng v cc i tng khc m chng ta khai bo. Kch c ca chng l c nh v khng th thay i trong thi gian chng trnh chy. Nhng nu chng ta cn mt lng b nh m kch c ca n ch c th c xc nh khi chng trnh chy, v d nh trong trng hp chng ta nhn thng tin t ngi dng xc nh lng b nh cn thit. Gii php y chnh l b nh ng, C++ tch hp hai ton t new v delete thc hin vic ny Hai ton t new v delete ch c trong C++. phn sau ca bi chng ta s bit nhng thao tc tng ng vi cc ton t ny trong C.
53
hoc
pointer = new type [elements]
Biu thc u tien c dng cp pht b nh cha mt phn t c kiu type. Lnh th hai c dng cp pht mt khi nh (mt mng) gm cc phn t kiu type. V d:
int * bobby; bobby = new int [5];
trong trng hp ny, h iu hnh dnh ch cho 5 phn t kiu int trong b nh v tr v mt con tr tr n u ca khi nh. V vy lc ny bobby tr n mt khi nh hp l gm 5 phn t int.
Bn c th hi ti l c g khc nhau gia vic khai bo mt mng vi vic cp pht b nh cho mt con tr nh chng ta va lm. iu quan trng nht l kch thc ca mt mng phi l mt hng, iu ny gii hn kch thc ca mng n kch thc m chng ta chn khi thit k chng trnh trong khi cp pht b nh ng cho php cp pht b nh trong qu trnh chy vi kch thc bt k. B nh ng ni chung c qun l bi h iu hnh v trong cc mi trng a nhim c th chy mt lc vi chng trnh c mt kh nng c th xy ra l ht b nh cp pht. Nu iu ny xy ra v h iu hnh khng th cp pht b nh nh chng ta yu cu vi ton t new, mt con tr null (zero) s c tr v. V vy cc bn nn kim tra xem con tr tr v bi ton t new c bng null hay khng:
int * bobby; bobby = new int [5]; if (bobby == NULL) { // error assigning memory. Take measures. };
Ton t delete. V b nh ng ch cn thit trong mt khong thi gian nht nh, khi n khng cn dng n na th n s c gii phng c th cp pht cho cc nhu cu khc trong tng lai. thc hin vic ny ta dng ton t delete, dng thc ca n nh sau:
delete pointer;
hoc
delete [] pointer;
54
int main () { char input [100]; int i,n; long * l, total = 0; cout << "How many numbers do you want to type in? "; cin.getline (input,100); i=atoi (input); l= new long[i]; if (l == NULL) exit (1); for (n=0; n<i; n++) { cout << "Enter number: "; cin.getline (input,100); l[n]=atol (input); } cout << "You have entered: "; for (n=0; n<i; n++) cout << l[n] << ", "; delete[] l;
55
return 0; }
l mt hng s c nh ngha trong th vin C++ dng biu th con tr null. Trong trng hp hng s ny cha nh ngha bn c th t nh ngha n:
NULL #define NULL 0
Dng 0 hay NULL khi kim tra con tr l nh nhau nhng vic dng NULL vi con tr c s dng rt rng ri v iu ny c khuyn khch gip cho chng trnh d c hn.
B nh ng trong ANSI-C
Ton t new v delete l c quyn C++ v chng khng c trong ngn ng C. Trong ngn ng C, c th s dng b nh ng chng ta phi s dng th vin stdlib.h. Chng ta s xem xt cch ny v n cng hp l trong C++ v n vn cn c s dng trong mt s chng trnh. Hm malloc y l mt hm tng qut cp pht b nh ng cho con tr. Cu trc ca n nh sau:
void * malloc (size_t nbytes);
trong nbytes l s byte chng ta mun gn cho con tr. Hm ny tr v mt con tr kiu void*, v vy chng ta phi chuyn i kiu sang kiu ca con tr ch, v d:
char * ronny; ronny = (char *) malloc (10);
on m ny cp pht cho con tr ronny mt khi nh 10 byte. Khi chng ta mun cp pht mt khi d liu c kiu khc char (ln hn 1 byte) chng ta phi nhn s phn t mong mun vi kch thc ca chng. Tht may mn l chng ta c ton t sizeof, ton t ny tr v kch thc ca mt kiu d liu c th.
int * bobby; bobby = (int *) malloc (5 * sizeof(int));
on m ny cp pht cho bobby mt khi nh gm 5 s nguyn kiu int, kch c ca kiu d liu ny c th bng 2, 4 hay hn ty thuc vo h thng m chng trnh c dch. Hm calloc. calloc hot ng rt ging vi malloc, s khc nhau ch yu l khai bo mu ca n:
void * calloc (size_t nelements, size_t size);
n s dng hai tham s thay v mt. Hai tham s ny c nhn vi nhau c c kch thc tng cng ca khi nh cn cp pht. Thng thng tham s u tin (nelements) l s phn t v tham s thc hai (size) l kch thc ca mi phn t. V d, chng ta c th nh ngha bobby vi calloc nh sau:
int * bobby; bobby = (int *) calloc (5, sizeof(int));
56
tham s pointer nhn vo mt con tr c cp pht b nh hay mt con tr null, v size ch nh kch thc ca khi nh mi. Hm ny s cp pht size byte b nh cho con tr. N c th phi thay i v v tr ca khi nh c th ch cho kch thc mi ca khi nh, trong trng hp ny ni dung hin thi ca khi nh c copy ti v tr mi m bo d liu khng b mt. Con tr mi tr ti khi nh c hm tr v. Nu khng th thay i kch thc ca khi nh th hm s tr v mt con tr null nhng tham s pointer v ni dung ca n s khng b thay i. Hm free. Hm ny gii phng mt khi nh ng c cp pht bi malloc, calloc hoc realloc.
void free (void * pointer);
Bi 10 : Cc Cu Trc
Cc cu trc d liu.
Mt cu trc d liu l mt tp hp ca nhng kiu d liu khc nhau c gp li vi mt ci tn duy nht. Dng thc ca n nh sau:
struct model_name { type1 element1; type2 element2; type3 element3; . . } object_name;
trong model_name l tn ca mu kiu d liu v tham s ty chn object_name mt tn hp l cho i tng. Bn trong cp ngoc nhn l tn cc phn t ca cu trc v kiu ca chng. Nu nh ngha ca cu trc bao gm tham s model_name (tu chn), tham s ny tr thnh mt tn kiu hp l tng ng vi cu trc. V d:
struct products { char name [30]; float price; } ; products apple; products orange, melon;
57
Hn na, trong trng hp ny tham s model_name tr thnh tu chn. Mc d nu model_name khng c s dng th chng ta s khng th khai bo thm cc i tng c kiu mu ny. Mt iu quan trng l cn phn bit r rng u l kiu mu cu trc, u l i tng cu trc. Nu dng cc thut ng chng ta s dng vi cc bin, kiu mu l tn kiu d liu cn i tng l cc bin. Sau khi khai bo ba i tng c kiu l mt mu cu trc xc nh (apple, orange and melon) chng ta c th thao tc vi cc trng to nn chng. lm vic ny chng ta s dng mt du chm (.) chn gia tn i tng v tn trng. V d, chng ta c th thao tc vi bt k phn t no ca cu trc nh l i vi cc bin chun :
apple.name apple.price orange.name orange.price melon.name melon.price
mi trng c kiu d liu tng ng: apple.name, orange.name v melon.name c kiu char[30], v apple.price, orange.price v melon.price c kiu float. Chng ta tm bit apples, oranges v melons n vi mt v d v cc b phim:
// example about structures #include <iostream.h> #include <string.h> #include <stdlib.h> Enter title: Alien Enter year: 1979 My favourite movie is: 2001 A Space Odyssey (1968) And yours: Alien (1979)
58
cout << "Enter title: "; cin.getline (yours.title,50); cout << "Enter year: "; cin.getline (buffer,50); yours.year = atoi (buffer);
cout << "My favourite movie is:\n "; printmovie (mine); cout << "And yours:\n "; printmovie (yours); return 0; }
59
V d ny cho chng ta thy cch s dng cc phn t ca mt cu trc v bn thn cu trc nh l cc bin thng thng. V d, yours.year l mt bin hp l c kiu int cng nh mine.title l mt mng hp l vi 50 phn t kiu chars. Ch rng c mine and yours u c coi l cc bin hp l kiu movie_t khi c truyn cho hm printmovie().Hn na mt li th quan trng ca cu trc l chng ta c th xt cc phn t ca chng mt cch ring bit hoc ton b cu trc nh l mt khi. Cc cu trc c s dng rt nhiu xy dng c s d liu c bit nu chng ta xt n kh nng xy dng cc mng ca chng.
// array of structures #include <iostream.h> #include <stdlib.h> Enter Enter Enter Enter Enter Enter Enter Enter Enter Enter title: Alien year: 1979 title: Blade Runner year: 1982 title: Matrix year: 1999 title: Rear Window year: 1954 title: Taxi Driver year: 1975
#define N_MOVIES 5
You have entered these movies: Alien (1979) Blade Runner (1982) Matrix (1999) Rear Window (1954) Taxi Driver (1975)
int main ()
60
{ char buffer [50]; int n; for (n=0; n<N_MOVIES; n++) { cout << "Enter title: "; cin.getline (films[n].title,50); cout << "Enter year: "; cin.getline (buffer,50); films[n].year = atoi (buffer); } cout << "\nYou have entered these movies:\n"; for (n=0; n<N_MOVIES; n++) printmovie (films[n]); return 0; }
void printmovie (movies_t movie) { cout << movie.title; cout << " (" << movie.year << ")\n"; }
Con tr tr n cu trc
61
y amovie l mt i tng c kiu movies_t v pmovie l mt con tr tr ti i tng movies_t. OK, by gi chng ta s n vi mt v d khc, n s gii thiu mt ton t mi:
// pointers to structures #include <iostream.h> #include <stdlib.h> Enter title: Matrix Enter year: 1999 You have entered: Matrix (1999)
62
cin.getline (pmovie->title,50); cout << "Enter year: "; cin.getline (buffer,50); pmovie->year = atoi (buffer);
cout << "\nYou have entered:\n"; cout << pmovie->title; cout << " (" << pmovie->year << ")\n";
return 0; }
on m trn gii thiu mt iu quan trng: ton t ->. y l mt ton t tham chiu ch dng tr ti cc cu trc v cc lp (class). N cho php chng ta khng phi dng ngoc mi khi tham chiu n mt phn t ca cu trc. Trong v d ny chng ta s dng:
movies->title
n c th c dch thnh:
(*movies).title
c hai biu thc movies->title v (*movies).title u hp l v chng u dng tham chiu n phn t title ca cu trc c tr bi movies. Bn cn phn bit r rng vi:
*movies.title
n tng ng vi
*(movies.title)
lnh ny dng tnh ton gi tr c tr bi phn t title ca cu trc movies, trong trng hp ny (title khng phi l mt con tr) n chng c ngha g nhiu. Bn di y tng kt tt c cc kt hp c th c gia con tr v cu trc: Biu thc
movies.title
Tng ng vi
63
(*movies).title *(movies.title)
V vy, sau phn khai bo trn chng ta c th s dng cc biu thc sau:
charlie.name maria.favourite_movie.title charlie.favourite_movie.year pfriends->favourite_movie.year
(trong hai biu thc cui cng l tng ng). Cc khi nim c bn v cu trc c cp n trong phn ny l hon ton ging vi ngn ng C, tuy nhin trong C++, cu trc c m rng thm cc chc nng ca mt lp vi tnh cht c trng l tt c cc phn t ca n u l cng cng (public). Bn s c thm cc thng tin chi tit trong phn 4.1, Lp.
trong existing_type l mt kiu d liu c bn hay bt k mt kiu d liu nh ngha v new_type_name l tn ca kiu d liu mi. V d
typedef typedef typedef typedef char C; unsigned int WORD; char * string_t; char field [50];
64
c th hu dng khi bn mun nh ngha mt kiu d liu c dng lp i lp li trong chng trnh hoc kiu d liu bn mun dng c tn qu di v bn mun n c tn ngn hn.
typedef
Union
Union cho php mt phn b nh c th c truy xut di dng nhiu kiu d liu khc nhau mc d tt c chng u nm cng mt v tr trong b nh. Phn khai bo v s dng n tng t vi cu trc nhng chc nng th khc hon ton:
union model_name { type1 element1; type2 element2; type3 element3; . . } object_name;
Tt c cc phn t ca union u chim cng mt ch trong b nh. Kch thc ca n l kch thc ca phn t ln nht. V d:
union mytypes_t { char c; int i; float f; } mytypes;
nh ngha ba phn t
mytypes.c mytypes.i mytypes.f
mi phn t c mt kiu d liu khc nhau. Nhng v tt c chng u nm cng mt ch trong b nh nn bt k s thay i no i vi mt phn t s nh hng ti tt c cc thnh phn cn li. Mt trong nhng cng dng ca union l dng kt hp mt kiu d liu c bn vi mt mng hay cc cu trc gm cc phn t nh hn. V d:
union mix_t{ long l; struct { short hi; short lo; } s; char c[4]; } mix;
65
Cc unions v danh
Trong C++ chng ta c th s dng cc unions v danh. Nu chng ta t mt union trong mt cu trc m khng tn (phn i sau cp ngoc nhn { }) union s tr thnh v danh v chng ta c th truy xut trc tip n cc phn t ca n m khng cn n tn ca union (c cn cng khng c). V d, hy xem xt s khc bit gia hai phn khai bo sau y: union
struct { char title[50]; char author[50]; union { float dollars; int yens; } price; } book; }; } book;
union v danh
struct { char title[50]; char author[50]; union { float dollars; int yens;
S khc bit duy nht gia hai on m ny l trong on m u tin chng ta t tn cho union (price) cn trong ci th hai th khng. Khi truy nhp vo cc phn t dollars v yens, trong trng hp th nht chng ta vit:
book.price.dollars book.price.yens
Mt ln na ti nhc li rng v n l mt union, hai trng dollars v yens u chim cng mt ch trong b nh nn chng khng th gi hai gi tr khc nhau.
66
Ch rng chng ta khng s dng bt k mt kiu d liu c bn no trong phn khai bo. Chng ta to ra mt kiu d liu mi m khng da trn bt k kiu d liu no c sn: kiu color_t, nhng gi tr c th ca kiu color_t c vit trong cp ngoc nhn {}. V d, sau khi khai bo kiu lit k, biu thc sau s l hp l:
colors_t mycolor; mycolor = blue; if (mycolor == green) mycolor = red;
Trn thc t kiu d liu lit k c dch l mt s nguyn v cc gi tr ca n l cc hng s nguyn c ch nh. Nu iu ny khng oc ch nh, gi tr nguyn tng ng vi phn t u tin l 0 v cc gi tr tip theo c th tng ln 1, V vy, trong kiu d liu colors_t m chng ta nh ngha trn, white tng ng vi 0, blue tng ng vi 1, green tng ng vi 2 v c tip tc nh th. Nu chng ta ch nh mt gi tr nguyn cho mt gi tr no ca kiu d liu lit k (trong v d ny l phn t u tin) cc gi tr tip theo s l cc gi tr nguyn tip theo, v d:
enum months_t { january=1, february, march, april, may, june, july, august, september, october, november, december} y2k;
trong trng hp ny, bin y2k c kiu d liu lit k months_t c th cha mt trong 12 gi tr t january n december v tng ng vi cc gi tr nguyn t 1 n 12, khng phi 0 n 11 v chng ta t january bng 1 Ngun internet
67