T.C.

MLL ETM BAKANLII

DENZCLK

YANGIN NLEME VE YANGINLA MCADELE

862ISG007

Ankara, 2011

Bu modl, mesleki ve teknik eitim okul/kurumlarnda uygulanan ereve retim Programlarnda yer alan yeterlikleri kazandrmaya ynelik olarak rencilere rehberlik etmek amacyla hazrlanm bireysel renme materyalidir. Mill Eitim Bakanlnca cretsiz olarak verilmitir. PARA LE SATILMAZ.

NDEKLER NDEKLER
NDEKLER....................................................................................................................... I GR....................................................................................................................................... 1 RENME FAALYET1 .................................................................................................. 2 1.YANGIN OLUUMU ......................................................................................................... 2 1.1.Yanma Teorisi .............................................................................................................. 2 1.1.1.Yanma eitleri .................................................................................................... 3 1.1.2.Yanma Sonucu Oluan Deerler ......................................................................... 4 1.1.3.Yanma Unsurlar .................................................................................................. 5 1.2.Yangnn Oluumu ..................................................................................................... 11 1.3.Yanc Maddelere Gre Yangnlarn Snflandrlmas .......................................... 12 1.3.1.A Snf (Adi Yangn) Kat Yanc Madde Yangnlar ..................................... 12 1.3.2.B Snf (Sv Yangn) Sv Yanc Madde Yangnlar ..................................... 13 1.3.3.C Snf (Gaz Yangn) Gaz Yanc Madde Yangnlar .................................... 13 1.3.4.D Snf (Metal Yangn) Metal Yanc Madde Yangnlar .............................. 14 1.4.Gemilerde Yangna Neden Olan Faktrler.............................................................. 14 1.4.1.Gemilerdeki Is veya Kvlcm kartan Kaynaklar ....................................... 14 1.4.2.Makine Dairesinde Yangna Neden Olan Faktrler ........................................ 16 1.4.3.Kuzinelerde yangna neden olan faktrler ....................................................... 16 1.4.4.Yaam Mahallerinde Yangna Neden Olan Faktrler .................................... 16 1.4.5.Yklerde Yangna Neden Olan Faktrler ........................................................ 17 1.4.6.nsan Faktr...................................................................................................... 17 1.5.Yangn nleme ........................................................................................................... 17 1.5.1.Gemilerde Kullanm Bakmndan nleyici Tedbirler .................................... 17 1.5.2.Gemi nasnda Yangn nleyici Tedbirler ..................................................... 23 1.6.Yangn hbar Sistemleri ............................................................................................ 25 1.6.1.Yangn hbar Cihazlar ...................................................................................... 26 1.6.2.Gemi Yangn Alarm Sistemleri ......................................................................... 27 1.7.Gemilerde Yangnla Mcadelede Kullanlan Kiisel Donanmlar ........................ 28 1.7.1.Isya Dayankl Elbise ......................................................................................... 28 1.7.2.Isya Dayankl Yangn Eldiveni ........................................................................ 29 1.7.3.Kauuk Tabanl Yangn izmesi ...................................................................... 29 1.7.4.Yangn Miferi .................................................................................................... 29 1.7.5.Su Geirmez El Feneri ....................................................................................... 29 1.7.6.Yangn Baltas ..................................................................................................... 30 1.7.7.EEBD ................................................................................................................... 30 1.7.8.Solunum Cihazlar .............................................................................................. 31 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 36 LME VE DEERLENDRME ................................................................................. 38 RENME FAALYET2 ................................................................................................ 40 2.GEMDE YANGINLA MCADELE ............................................................................. 40 2.1.Gemi Yangnlarna Mdahalede Kullanlan Ara Gereler .................................. 40 2.1.1Hortumlar............................................................................................................. 40 2.1.2.Nozullar (Lanslar) .............................................................................................. 41 2.1.3.Kaplinler ve Kaplin Balantlar ....................................................................... 42

2.1.4.Yangn Devresi Vanas ....................................................................................... 43 2.1.5.Yangn Battaniyesi .............................................................................................. 43 2.2.Gemi Yangnlarna Mdahalede Kullanlan Sabit Sndrme Sistemleri ............. 44 2.2.1.Karbondioksit Sabit Sndrme Sistemi ........................................................... 44 2.2.2.Halon Sabit Sndrme Sistemi .......................................................................... 47 2.2.3.Kpk reten Sabit Sndrme Sistemi............................................................ 48 2.2.4.Su Sabit Sndrme Sistemi ................................................................................ 52 2.2.5.Sintine Pompalar ............................................................................................... 55 2.2.6.International Shore Connection (Uluslararas Sahil Balants) .................... 56 2.2.7.Sabit Kuru Kimyevi Toz Devreleri ................................................................... 56 2.2.8.Yangn Sndrme Topu ..................................................................................... 58 2.2.9.Kum ..................................................................................................................... 59 2.2.10.Yangn Bombas ................................................................................................ 59 2.2.11.Tp Yaplar ...................................................................................................... 59 2.2.12.Tanabilir Yangn Sndrclerin eitleri ................................................. 61 2.2.13.Yangn Sndrcler Hakknda Genel Hatrlatmalar ................................. 64 2.2.14.Tanabilir Yangn Sndrme Cihazlarnn Bakm ve Kontrol ................. 64 2.3.Yangnla Mcadele .................................................................................................... 65 2.3.1.Yangn Sndrme Prensipleri ........................................................................... 65 2.3.2.A Snf Yangnlara Mdahale........................................................................... 70 2.3.3.B Snf Yangnlara (Kimyasal Yangn) Mdahale.......................................... 70 2.3.4.C Snf Yangn (Gaz Yangn) Mdahale ........................................................ 71 2.3.5.D Snf Metal Yangnlara Mdahale ................................................................ 71 2.4.Gemi Yangn Organizasyonu .................................................................................... 73 2.4.1.Yangn Organizasyonu ....................................................................................... 73 2.4.2.Yangn Role Talimleri ........................................................................................ 76 2.4.3.Personelin Grev ve Sorumluluklar ................................................................ 88 UYGULAMA FAALYET ............................................................................................ 89 LME VE DEERLENDRME ................................................................................. 98 MODL DEERLENDRME ......................................................................................... 100 CEVAP ANAHTARLARI ................................................................................................. 107 KAYNAKA ...................................................................................................................... 109

II

AIKLAMALAR
AIKLAMALAR
KOD ALAN DAL/MESLEK MODLN ADI 862ISG007 Denizcilik Alan Ortak Yangn nleme ve Yangnla Mcadele Bu modl; gemideki yangnlarn nedenleri, bu yangnlara kar alnacak tedbirler, yangn ile mcadelede kullanlan sistem, ara ve aletler, yangn ve yangnn sndrlme yntemleri ile ilgili bilgilerin verildii bir renme materyalidir. 40 / 32 saat Personel Gvenlii ve Sosyal Sorumluluk modl bu modln n kouludur. Gemide yangn nleme ve yangnla mcadele etmek Genel Ama Gerekli ortam salandnda STCW standartlarnda gemide yangna kar nlem alabilecek ve yangnla mcadele edebileceksiniz. Amalar 1. Yangn nlemlerini alabileceksiniz. 2. Yangnla mcadeledeki kiisel donanmlar kullanabilecek ve yangnla mcadele edebileceksiniz. Ortam: Denizde gvenlik laboratuvar ve yangn eitim merkezi Modl iinde yer alan her renme faaliyetinden sonra verilen lme aralar ile kendinizi deerlendireceksiniz. retmen modl sonunda lme arac (oktan semeli test, doru-yanl testi, boluk doldurma, eletirme vb.) kullanarak modl uygulamalar ile kazandnz bilgi ve becerileri lerek sizi deerlendirecektir.

MODLN TANIMI

SRE N KOUL YETERLK

MODLN AMACI

ETM RETN ORTAMLARI VE DONANIMLARI

LME VE DEERLENDRME

III

GR GR
Sevgili renci, Denizcilik; dnyadaki zor mesleklerden biridir. Gemi adam olarak denize kan denizciler, gemide ana karadan uzak olmann tm mahrumiyetlerinin yan sra normal yaam st tehlikeleri de yaarlar. Denizlerin tehlikeleri, onlarla daima kol koladr. Bu modl sizlere yangnla mcadele konusunda birok bilgi ve beceri edinmenizi salayacaktr. Yangn ile ilgili kavramlar, yangn snflarn, gemilerde yangn nlemlerini, yangnla mcadelede kullanlan kiisel donanmlar, yangn sndrme sistemlerini, tanr yangn sndrcleri, yangn organizasyonu ve yangn sndrme tekniklerini reneceksiniz. Denizde de mutlaka sizlere uzanacak yardm eli mevcut. Ancak yerine ve durumuna gre bu yardm uzun saatler hatta gnler sonra, belki de i iten getikten sonra gelebilecektir. Bu nedenle gemi adamlar gelebilecek bir yardma bel balamaz. Denizin tehlikelerine kendini hazrlar ve onunla mcadele etmesini renir. Yangn; mcadele etmesini renmeniz gereken tehlikelerden sadece bir tanesidir. Yangna kar nlem almak, bu nlemleri ve yangnla mcadele tekniklerini uygulayabilmek en temel beceriniz olacaktr.

RENME FAALYET1
AMA

RENME FAALYET1

Yangnla mcadeledeki tehizat kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
Tersanedeki veya limandaki bir gemiye ya da itfaiye merkezine gidiniz. Yetkili kiiye aratrma konunuzu belirterek izin isteyiniz. Yangn nlemleri ile ilgili tehizat ve donanmlarn neler olduunu aratrnz. Yangnla mcadelede kullanlan kiisel donanmlarn neler olduunu aratrnz. Edindiiniz bilgileri retmeninizle ve arkadalarnzla paylanz.

1.YANGIN OLUUMU
elemann yanma olgusu iinde doru oranda yer almas sonucu yanma meydana gelir, yanmann devamnda yangn oluur. Yangn, istemediimiz ve kontrolmz d meydana gelen yanma olaydr. Bununla beraber yanma genini oluturan elemanlardan biri kaldrldnda yanma durur, yangn sner. Yangnn balamas iki yolla olur:
Tutuma kaynann var olmasyla (rnein: Bir kibritin aklmasyla elde edilen alev) Kendi kendine tutuma derecesine vardracak bir ortamn bulunmasyla (rnein: Bir kt parasnn frn iine konarak yava yava sar renkten, kahverengiye sonra da siyah renge dnerek ardndan yanmaya balamas ve alevlenmesi)

Alev alabilecek buharn bir atele karlamas sonucu ss her tarafa yayarak zincirleme reaksiyon balar. Yangnn sonularnn daha iyi anlalmas iin yanmann oluumu ve yanma rnlerinin bilinmesi gerekir.

1.1.Yanma Teorisi
Yaam zellii gsteren btn maddelerin iinde karbon elementi deiik ekillerde yer almaktadr. rnein; bir aa atmosferden karbondioksit (CO2), topraktan su (HO2) emmekte oksijeni aa kararak atmosfere brakmaktadr. Tutuma-yanma srecinde aacn byme srecindeki olgu ters ilemektedir.

Yanma, kimyasal bir reaksiyondur. Yanc maddelerin yeterli s altnda oksijen ile birlemesine yanma denir. Yanmann kimyasal forml CXHY + (X+Y/4 )O2 + ISI XCO2 + (Y/2)H2O + ISI

1.1.1.Yanma eitleri
Yanma olay drt ekilde meydana gelir.
Yava yanma Hzl yanma Parlama-patlama eklinde yanma Kendi kendine yanma

Yava yanma Yeterli snn ve oksijenin bulunmad durumlarda yanc maddenin yaps dolaysyla yanc buhar veya gaz meydana gelmemektedir. Bu durum, alevli bir yanmay engellemektedir (Demir (Fe) , bakr (Cu) gibi metallerin oksitlenmesi). Yava yanma u durumlarda meydana gelir. Yanc maddenin yanc buhar veya gaz meydana getiremedii hlde Yeterli snn olmamas hlinde Yeterli oksijen olmamas hlinde o Demir (F), bakr (Cu) gibi metallerin havadaki oksijen ve hava ss ile oksitlenmesi olaynda olduu gibi yanc madde, buhar veya gaz karmamakta; dolaysyla demir oksit (Fe 0) ve bakr oksit (CuO) olumaktadr. Sodyum (Na) alkali metali de abuk okside olan bir elemandr. Canllarn hcre solunumu olay da bir nevi yava yanma olaydr.

o o Hzl yanma

Yanmann belirtileri olan alev, s, k ve korlamann olduu yanmadr. Baz maddeler, kat hlden nce sv hle daha sonra da buhar veya gaz hline geerek yanar (rnein: Parafin, mum gibi). Bazlar ise dorudan yanabilir ve buhar karr (rnein: Naftalin). Yine baz maddeler dorudan doruya yanabilen gazlar karr (rnein: Odun, kmr gibi). Meydana gelen bu yanc buhar veya gazlar, oksijenle birleirken hzl yanmay oluturur. Bir alevde ksm bulunur. D ksm: Parlaktr, s yksek derecededir ve yanma tamdr. Orta ksm: Yanma tam deildir, zira oksijenle temas olana daha azdr. Is derecesi de azdr.

ekirdek ksm: Bu blgede yanma yoktur, yanc buhar veya gazlarn yanmak iin sra bekledii blge de denebilir. ve orta ksmdan hava akm dolaysyla bir takm yanmam maddeler de kar ki bunlar duman ve kurumdur.

Yine baz maddeler buharlamad iin yanc gaz da karmamaktadr. Bu gibi maddelerin yanmas korlama hlindedir, alevlenme yoktur (rnein: Gaz alnm kok ve odun kmrleri, sigarann yan gibi). Burada da alevlenmede olduu gibi s ve k bariz ekilde grlmekte ve hissedilmektedir. Parlama- Patlama Parlama kolayca ate alan maddelerde grlen bir olaydr (rnein: Benzin gibi). Patlama ise tamamen bir yanma olaydr. Burada dikkati eken husus, maddenin tamamnn bir anda yanmasdr. Bunda maddenin cinsi, birleimi, ekli, bykl-kkl ve nihayet oksijen orannn rol byktr. Patlamada; bir anda parlayarak yanan madde, eitli gazlar hline gelmekte ve son derece byk bir hacim genilemesine urayarak etrafn zorlamakta ve patlamalar olmaktadr. Kendi kendine yanma Yava yanmann zamanla hzl yanmaya dnmesidir. zellikle bitkisel kkenli yal maddeler, normal hava ss ve oksijeni iinde kolaylkla oksitlenmekte bu oksitlenme srasnda ise gittike artan bir s kmaktadr. Zamanla doru orantl olarak artan bu s, bir sre sonra alevlenmeye yetecek dereceyi bularak maddenin kendiliinden tutumasna neden olmaktadr. rnein: Bezir yana bulatrlm bir bez paras yukarda akland ekilde bir sre sonra alev alarak yanmaya balayabilmektedir.

1.1.2.Yanma Sonucu Oluan Deerler

Is: Yangn balangcndan itibaren yangn mahallinde scaklk ok sratli bir ekilde ykselir. Bunun iin yangnlarda ilk dakikalar hatta saniyeler ok nemlidir. Yangnlarda ilk 5 dakikada hararet hemen 500 C derecenin zerine kmaktadr. Ik (Alev): nsan vcudunda 1, 2 ve 3. derecede yanklara neden olur. nsanlar, scakla kar (s nmna) ok duyarldrlar. nsanlarn sdan etkilenmesi sya olan uzaklna baldr. Duman: Yeterli oksijen bulamam, tamamlanmam bir yanma olaynda aa kan karbon ve katran taneciklerinin havada oluturduu bulut ktlesidir. Karbon monoksit, karbondioksit, kkrt ve azot oksitler ile su buharndan oluur.

Resim 1.1: Yanma rnleri

1.1.3.Yanma Unsurlar
Yanma, unsurdan olumaktadr. Bunlar; hava, yanc maddeler, sdr.
Yanacak bir maddenin bulunmas (kat, sv, gaz ve metal yanclar gibi) Yangn kartabilecek s veya kvlcm gibi bir kaynan bulunmas (kimyasal, biyolojik veya fiziksel) Yeterli miktarda oksijen bulunmas

Bu unsurun yeterli oranda bir araya gelmesi yanmaya sebep olur ve yangnn olumas iin yeterlidir. Buna yangn geni ad verilir.

Resim 1.2: Yanma geni

Yanma geni; yzeysel kor hlinde yanma veya iin iin yanma olarak aklanabilir fakat alevli yanma gereksinimlerini komple tanmlamaz.
1.1.3.1.Hava

Oksijen; kendisi yanmayan fakat yanmay gerekletiren renksiz, kokusuz, bir gazdr. Gaz hlinde oksijen normal artlar altnda 1,4289 g arlndadr. Oksijen 51 bar basnta o ve -119 C derecede svlar. Normal basnta kaynama noktas 183 Cdir. 1 litre sv oksijen 1.118 kg Normal havada % 21 oksijen, % 78 azot, % 1 dier gazlar mevcuttur. Ayrca meteorolojik duruma gre % 3-5 arasnda su buhar bulunur. Havadaki gazlardan azot (N) ve karbondioksit (C02) sndrcdr. Oksijen (0) ise yakcdr. Dierleri ne yakc ne de sndrcdr. Havadaki oksijen oran yanc maddelerin oksijen ile reaksiyona girmesi iin yeterlidir. Deneyimler sonucu elde edilen bilgilere gre hava iinde % 14-16 orannda oksijen bulunmas yanma iin yeterli olmaktadr. Yanma srasnda snan hava, yukar kmakta onun yerine yanlardan oksijen tayan yeni hava akm boluu doldurmakta, dolaysyla madde yanana kadar veya bir mdahale ile yanma durduruluncaya kadar devam etmektedir. Yangnn iddetlenmesinde yangn yerindeki havann bykl, tabii rzgr ve iddetli rzgr varl, oksijen reten kimyasal reaksiyonlarn olmas, yanc madde - oksijen oran gibi faktrler etkendir. Oksijenin oran ykseldike yanma hz ve ss artar. Birine normal hava dierine saf oksijen verilen iki odun yn karlatrlrsa yanma hznn ve yanma ssnn deitii grlebilir.
1.1.3.2.Yanc Maddeler

Yanma derecesine kadar stldnda oksijenle birleerek yanan ve yandnda s yayan maddelere yanc madde denir. Yanc maddeler (nkleer yanmalar ve metal yangnlar hari) organik bileiklerdir. Organik bileikler de gne enerjisinin zmlenmesinden olumu bitki, hayvan ve insan eklindeki canllar ve onlarn fosilleridir. Yanc maddelerin ounun birleiminde kkrt, fosfor karbon, hidrojen vardr. Bu elemanlar s etkisiyle hava ile temaslarda havadaki oksijenle birleerek CO2 (karbondioksit) ve H2O (su) meydana getirirler. Oksijeni az olan yanmalarda CO (karbonmonoksit) gaz oluur. Tam yanmalarda ise meydana gelen gaz CO2 ve H2Odur.
1.1.3.3.Yanc Madde eitleri

Kat yanclar Molekller arasnda byk bir ekim kuvveti ile birbirine skca bal olan, belli bir hacim ve biime sahip maddelere kat madde denir (Kmr, odun, kuma, mum, deri, zift, naftalin, parafin). Bu maddeler, genel olarak snn etkisi ile yanc buhar ve gaz kartmakta ve oksijenle birletiklerinde yanma olay gereklemektedir. Bazlar ise dorudan buhar hline geerek yanmaktadr (Naftalin gibi).

Kat maddeler yanmadan nce mutlaka buhar hline gemelidir. Yangn mahallinde bu deiim genellikle ilk snn uygulanmas sonucu meydana gelir. Bu s h areketi tarafndan yaplan kimyasal ayrma pyrolsis olarak tanmlanr ve maddenin kat hlden sv hle dnmesine sebep olur. Eer buhar hava ile kartrlr ve yeteri kadar stlrsa yanma meydana gelir (parafin, mum ve kat yalar).

Resim 1.3: Kat yaktlar

Sv yanclar Molekller aras ekim kuvveti gevektir. Bunlarn ou normal havada buharlar. Sv maddelerin yanan ksm, scaklk etkisi ile gaz hline geen sv buharlardr. Yanma yzeydedir, korlama ve yzey altnda yanma olmaz. Yzeydeki yanmann etkisiyle s artar ve yanmann devam edebilmesi iin gerekli ortam hazrlanm olur. Sv yanc maddelerin parlama noktalar dtke yangn ynnden tehlike riskleri ykselir (Benzin, tiner, motorin, alkol, cilalar, sv yalar).

Resim 1.4: Sv yaktlar

Gaz yanclar

Molekller aras ekim kuvveti ok zayf olup dier yanc maddelere gre ok daha kolay ve hzl yanarlar. Genellikle hidrokarbon bileikleri (petrol ve trevleri) ve bu bileiklerin karmndan oluurlar. inde bulunduklar kabn veya tankn dayanma gcne bal olarak sktrlp svlatrlabilirler. Basn kaldrldnda da gaz hline dnerler. Oksijenle temasa girmeleri belirli oranda olmaldr. Alt patlama snr kadar biriktiklerinde en kk s kayna (mesela kvlcm) ile patlama meydana gelir (propan, asetilen, btan, tabii gaz, hidrojen).

Resim 1.5: Gaz yaktlar

Metal yanclar Magnezyum (Mg), sodyum (Na) ve potasyum (K) gibi aktif madenler, tehlikeli maddeler snfna girdiinden tanmas zel talimatlarla olur. Bunlarla birlikte alminyum ve elik talalar da yancdr.

1.1.3.4.Yanc Maddelerin Ortak zellikleri

Tutuabilirlik Bir maddenin kvlcm veya ate ile temas etmesi ya da belirli bir dereceye kadar snmas hlinde tutuma zelliine sahip olmasdr. Parlama - patlama noktas scakl Yaktn zerinden bir alev gezdirildii zaman yakt yzeyinde geici yanmann (parlamann) meydana geldii scaklktr. Benzinin parlama noktas scakl 40 -41 C olduundan kapal yerlerde patlama, ak yerlerde yanma meydana gelir.

ekil 1.1:

Yanma scakl
Bir maddenin bir kvlcm veya ate ile temas hlinde yakc ortadan kalksa bile yanmann devam ettii scakla denir. Is deeri Bir maddenin yand zaman evreye verdii kalori deeridir.

Tablo 1.1: eitli maddeler yand zaman evreye verdikleri sl deerler

Tutuma noktas Bir maddenin snnca tutumasna sebep olacak gaz kartmasn salayan scakla erime noktasna denir. Akaryakt buharnn tutumas dnda bir yangnn geliim sreci: Yangnla oluan alev, ssn yayarak evredeki maddelerin parlama noktasna dek snmasna neden olur. Birdenbire Parlama Yaylmas olarak isimlendirilen alev yaylmas meydana gelir. Eer yangn kapal bir yerde geliiyorsa yangn iten ie yanma zellii gsterebilir. Ancak kapal yerin kapsnn almasyla yksek bir parlama yaylmas grlr. Buna da gecikmi parlama denir. Gecikmi parlama iddetli olabilir. Bu durumda yaplmas gereken, ellerin tersi ile kapal yzeye dokunarak scak yzeylerin hissedilmesi ve kapnn alt blmne dayanarak ani bir patlama s ve alevin scaklk etkisinden kurtulmak olmaldr.

1.1.3.5.Is

Belirli scaklktaki bir sistemin snrlarndan daha dk scaklktaki bir sisteme, scaklk fark nedeniyle transfer edilen enerjiye s denir.
1.1.3.6.Isnn yaylmas

letim (Conduction) Isnn s kaynandan uygun bir iletken yardm ile baka bir yanacak maddeye iletilmesidir. Is iletkenlii, her maddenin ve cismin yapsna bal olarak deimektedir. Metaller, dier maddelere kyasla daha iletkendir. Gemi bnyesindeki elik saclar boyunca saclarn snmas sonucu yaylr. Mesela bir blmedeki yangn, gemi kaportasn starak sy dier odaya iletir. Duvarn br tarafndaki yatak, dolap, sandalye gibi yanc maddeler, tutuma scaklnda snr ve yanar. Byle bir durumda henz hibir yanma belirtisi olmayan sacn dier tarafna su skarak soutma yapmak gerekir.

Resim 1.6: letim ile s transferi (conduction)

Tanm (Convection) Is, hava ya da sv gibi tama ortam iinde tanabilir. zellikle aadan yukarya doru, scak havann ykselmesi ile s transferi olur. Hava akm aadan yukarya doru, scak havann ykselmesi ile s transferi olur ki bu durumda ciddi bir yangn yaylma nedenidir. Isnn hava akm ile iletimini engellemek iin alevin boyunu ksaltmak yani oksijeni azaltmak, yanc maddeyi kesmek, s transferini durdurmak, patlayabilecek nesneleri ortamdan uzaklatrmak gerekir.

10

Resim 1.7: Tanma s transferi (convection)

Inm (Radiation) Isnn ma yoluyla iletimidir. Imada s, bir kaynaktan baka bir kaynaa doru nlara dnm olarak bolukta hzla ilerler. Herhangi bir cisme arpan nlar, arptklar cisim zerinde sya dnerek cismi str. Arada iletken veya akkan olmad hlde s, n olarak yaylmakta ve karsndaki maddeyi tutuma scaklna ykseltmektedir. Beyaz ve ak renkler nm yanstmakta, siyah ve koyu renkler nm sourmaktadr. Gne nlarnn lumbuzdan geerek yanabilir maddeleri tututurmas buna rnek verilebilir.

Resim 1.8: Inmla s transferi (radiation)

1.2.Yangnn Oluumu

Resim 1.9: Yangn tedrahedronu

Yanmay oluturan unsur bir araya gelip oksidasyon baladktan sonra devreye giren zincirleme reaksiyona yangn tetrahedronu denir.

11

Resim 2 Yanmann oluumu ve genilemesi

1.3.Yanc Maddelere Gre Yangnlarn Snflandrlmas

Yangnlar eitli gruplar altnda toplamak iin yaplan almalar neticesinde en uygun ayrm, yanc madde cinslerine gre yaplmtr. Tanmlanmas ve uygulanacak sndrc ve yntemlerin de snflandrlmas amacyla TS EN 2de yangnlar 4 snf olarak belirlenmitir. Baz yangn literatrnde yangnlar, hlen 5 snf olarak tanmlanmaktadr.

1.3.1.A Snf (Adi Yangn) Kat Yanc Madde Yangnlar

Kat yangnlardr (metaller hari). Odun, kmr, kt, kuma, ot, p, lastik, plastik, vb. kat yanclarn kard yangnlar adi yangn olarak adlandrlr. A snf yangnlarn en temel zellii kor oluturabilmeleridir. eitli odun ve kereste, ham ve mamul tekstil maddeleri, kt ve benzeri maddelerin yangnlarna ahap yangnlar ad verilir. Bu maddeler, tamamen kat yanc maddeler durumundadr, daha nceki konularda zellikleri ve yanma durumlar belirtilmitir.

Bu snf yangn meydana getiren yine tamamyla kuru maddeler olduundan bu snfa kuru yangnlar adnn verildii de grlr.
Yangnn k: Bu snf yangnlara esas olan maddelerin yanabilmeleri iin olduka yksek bir alevlenme ssna ihtiya vardr.

12

Yangnn devam: Bu snf yangnlar meydana getiren maddeler, hem alevlenme eklinde hem de korlama eklinde yanmaktadr.

Balangta iin iin ve kvlcmlar eklinde balayan yanma, kendi kendine ve yanan ksmlardan kan snn da ilavesi ile yanc gazlar kartabilecek hle geldikten sonra alevlenme meydana gelmektedir. Bu devreye yangnn kuluka devresi ad verilmektedir.
Yangnn yaylmas: Bu snf yangnda yaylma, evrim ve nm yolu ile meydana gelir. Bu bakmdan yaylmann dikine ve yangn merkezi seviyesinde yatay ynlerde olabilecei hesaba katlp buna gre nleme tedbirleri alnmaldr. Ayrca elektrikleri kesme ve meteorolojik artlar da ortadan kaldrmak gerekir (Hava sirklasyonu gibi). Yangn rzgr alt tarafna doru yaylacaktr.

1.3.2.B Snf (Sv Yangn) Sv Yanc Madde Yangnlar

Sv yangnlardr. Petrol, petrol rnleri, benzol, makine yalar, laklar (boyalar), katran (asfalt), eter, alkol parafinler vb. sv yanclarn kard yangnlardr. B snf yangnlarn temel zellii korsuz, alevli yanmadr. Bu snfa giren maddelerin hepsi de az ok sv durumdadr. Younluklarna gre deimekle birlikte kolaylkla buharlarlar. Yanma genellikle yanc svnn yzeyinde olur ve derinlere inmez. nk buharlama yalnz yzeyde olur. Ancak yangnn meydana getirdii s ile sv kaynamaya baladktan sonra ktlesel bir buharlama sz konusu olur. Yine de buharlama yzeyde olur. nk alt kattaki sv, bulunduu yerde buharlaamaz ve ste kar. Artma yalnzca buharlamaya katlan svnn miktarndadr.
Yangnn k: Kolay buharlarlar, alevlenme dereceleri de olduka dktr. Bu da bu snf yangnlarn kmasn kolaylatrr. Normal hava ssnda bile buharlaabildiklerinden az youn olanlarn (eter, benzol, benzin, ispirto) tututurabilmek iin sadece alevlenmeyi salayacak enerji bakmndan kuvvetli bir s yetmektedir. Yangnn devam: Yalnzca alevli yanar. Alevlerin sndrlmesinden sonra srmesi sz konusu deildir. nk korlama olmaz. Ancak yangn srasnda yakt da kapta kzm olacandan sndrlmeden sonra kendi kendine veya dk bir s ile yeniden alevlenebilir. Yangnn yaylmas: evirim ve nm yoluyla yaylr. Akaryaktn tamas, kabn devrilmesi ya da madeni olmayan kabn yanmas ya da krlmas durumunda yaylma akma yoluyla da olur. Yine hava koullar uygunsa alev sramas yoluyla da yaylma meydana gelir.

1.3.3.C Snf (Gaz Yangn) Gaz Yanc Madde Yangnlar

13

Btan, metan, propan, hidrojen, asetilen, hava gaz gibi yanc gazlarn kard yangnlar gaz yangn olarak adlandrlr.

1.3.4.D Snf (Metal Yangn) Metal Yanc Madde Yangnlar

Alminyum, magnezyum, sodyum, potasyum, titanyum, zirkonyum, lityum, inko, kalsiyum gibi yanc metal ve alamlarnn kard yangnlar metal yangnlar olarak adlandrlr.

1.4.Gemilerde Yangna Neden Olan Faktrler

Yangnn kma sebepleri Gemi yangnlar her yl birok kiinin yaralanmasna, yaamn yitirmesine ve byk hasarlara neden olmaktadr. Yangnlarn olumasnn da en nemli genel nedeni, insan hatalardr. Meydana gelen yangnlar, taknlan vurdumduymaz tavrn sonucunda ortaya kmaktadr. Gemide yangn kefeden kii dardan yardm isteyemez. Yangn belirleyen kii, yangn ekipleriyle birlikte gemideki yangnla mcadele etmek zorundadr. Yangn sndrme sorumluluunu stlenen ekip, gemideki yangnn kaynan, boyutunu belirleyerek gemi jurnaline ilemek durumundadr. Yangnn ncesinde nedenleri ortadan kaldrmak, yangnla mcadeleden daha krldr. Gemi adamlarnn yangn konusunda bilinlenmeleri ve eitim almalar nemlidir. Herhangi bir yank kokusu ya da duman karsnda mutfakta yemek yanmtr duygusuna kaplmak tehlikeli bir davran biimidir. Byle durumlarda hemen yank kokusunun ya da duman kaynann aratrlmas gerekir. Unutulmamaldr ki ou insan, gz ve burnu ile insan yaps olan dedektrlerden ok daha iyi bir yangn dedektr zellii gsterebilir.

1.4.1.Gemilerdeki Is veya Kvlcm kartan Kaynaklar

Maddeleri oluturan atom veya molekllerin kinetik hareketlerinin seviyesinde grnen enerji tr s olarak tanmlanabilir. Btn maddeler belli bir sya sahiptir. Is ykseldike maddenin molekllerinin hareket hz da o nispette artar. Bu ise maddenin

14

molekllerinin oksijen ile birlemesine imkn verir. Bu olayn ad da yanmadr. Bir maddenin yanmaya balamas iin ounlukla sya ihtiya vardr. Ak alevler Oksi-asetilen kayna yaplrken kan alev, mum alevi, kibrit alevi, yanc sv ve gaz borularndan meydana gelen kaaklarn tutumas sonucu ortaya kan alevler vs. yani alevini grdmz s kaynaklardr. Elektrik plak elektrik kablolar ve elektrik kvlcm, jeneratrler, elektrikli stclar ve elektrikli cihazlar yangn balatmaya yeterli s aa karabilir. Ar s Scak ilemlerin yapld yerlerde snn gereinden fazla artmas sonucu meydana gelir. Kaynak, talama, raspa gibi ilerde yaplan yerin zelliinden dolay scak alma saylr. Kzgn yzeyler Buhar borularnn, kurutucularn, frnlarn, bacalarn vs. d yzeyleri kzgn yzeyler olarak adlandrlr. Kendi kendine tutuma Maddelerin kendi zerlerinde depolanan s enerjisinin herhangi bir d etki olmakszn yanmaya balamasdr. Kvlcm Mekanik aletlerden, duman bacalarndan, egzoz borularndan, elektrik kaynandan, metal kesme ilemlerinden vs. oluan kvlcmlardr. Statik elektrik Maddelerin yzeyleri zerinde srtnme sonucu retilen elektriksel ykten dolay oluur. Ar yklenen maddelerin zerindeki elektriksel ykn herhangi bir sebeple dearj esnasnda oluan kvlcm, yanmay balatabilir. Srtnme ki maddenin birbirine srtnmesiyle aa kan s enerjisi yanma hadisesini balatr. Doal s ve s kaynaklar Yldrm ve gnei bunlarn iinde sayabiliriz. atlak ve krk camlar Gne n bir byte gibi odaklayarak belirli scaklklarn domasna yol aabilecei iin tankerlerde atlak ve krk camlara kesinlikle izin verilmez. Bitiik gemiler Bir tankerin bordasna yanaacak teknelerin says ve kal sreleri minimumda tutulmaldr.

15

Tankerlerin bitiiinde bulunan gemiler ve zellikle tankerler iin sz konusu olan geni gvenlik kurallarn uygulama ykmll baka tip gemilere de uygulanmaldr. pler Baz kirli atklar, havasz bozunma sonucu parlayc karmlar tututurmaya yetecek lde snabilir ve yanabilir.

1.4.2.Makine Dairesinde Yangna Neden Olan Faktrler

Makine dairesinde bulunan yakt, ya, ya emmi maddeler, scak yzeyler, hasar grm ksmlar, s kartan iler, kendi kendine tutuan maddeler yangnn kmasna sebep olmaktadr.

Resim 1.3: Deiik makine daireleri

1.4.3.Kuzinelerde yangna neden olan faktrler

Kuzinelerdeki (gemilerde yemek piirilen yer) yanabilir svlar, kzartma iin stlm yalar, scak yzeyler, frn, snan tavalar, hasarl elektrik devreleri yangn kmasna sebep olmaktadr.

Resim 1.4: Kuzineler

1.4.4.Yaam Mahallerinde Yangna Neden Olan Faktrler 16

Yaam mahallerinde bulunan yanabilir maddeler rtler, perdeler, ahsi eyalar, kibrit, sigara, elektrik kontaklar, pe atlm ktlar yangnn kmasna sebep olmaktadr.

1.4.5.Yklerde Yangna Neden Olan Faktrler

Ambarlardaki kendiliinden snan ykler, organik maddeler, oksitlenebilir ykler, sktrlm gazlar, iaret fiekleri, patlayclar, srtnme ile kvlcm karacak ykler yangnn kmasna sebep olmaktadr.

1.4.6.nsan Faktr
Gemilerde yangn genellikle insan hatasndan meydana gelir. Bilgisizlik, dikkatsizlik, tecrbesizlik sonucu yangn kabilecei gibi sigara ien bir insann dikkatsizlii veya dalgnl da yangn kmasna sebebiyet verebilir. Yanan bir sigarnn 500 C s karaca daima hatrlanmaldr.

1.5.Yangn nleme
Yangnlar nleyici tedbirler: Yangn oluturan unsur (yanc madde, oksijen ve s) hayatn vazgeilmez ihtiyalardr. Yangn nleyici tedbirler olarak bu unsurlar zerinde durulmaldr. Mutlak surette yangn nlememekle beraber byk oranda yangn ihtimalini azaltc, nleyici tedbirler vardr. Bu tedbirler, ematik olarak verilmitir.

ekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmad..1: Yangn nleyici tedbirler

1.5.1.Gemilerde Kullanm Bakmndan nleyici Tedbirler

SOLASa gre gemiler yap ve donanm bakmndan ne kadar iyi olursa olsun nlem almak hem ekonomiktir hem de birok riski daha bandan nlemektedir. Yangn nlemek iin alnacak tedbirlerde geminin yaps, gemi personelinin eitimi, geminin alma ekli, geminin yk , belirleyici olur. Bir akaryakt tankerinin veya bir sv petrol gaz (LPG)

17

taycsnn yangn riski ile bir dkme kuru yk gemisinin yangn riski ve olas sonular bir deildir. SOLASa gre gemi iletmeleri; gemilerinde ulusal ve uluslararas kurallar dorultusunda emniyetli bir iletim plan hazrlar, onaylattrr ve uygulatr. Uygulanmasnda eksikliklerin olmamas iin gereken durumlarda kaptan tarafndan yazl talimatlar karlr, gerekiyorsa teorik ve pratik eitimler yaplr. Gemilerde personelin belirli durumlara dikkatinin ekilmesi iin ikaz yazlar ve tabelalar kullanlr. kaz yazlar; alma alanndaki devaml bir tehlikeye dikkat ekmek iin alabandalara yaptrlan malzemedir. Tabelalar ise her zaman bulundurulma yan ancak ilem srasnda personelin dikkatini ekmek iin kullanlan, alma bittiinde de kaldrlan malzemedir.

Resim 1.5: Yangn ikaz yazlar ve IMO sembolleri

Yangna kar alnacak genel tedbirler Tehlikeli blgelerde sigara iilmemelidir. Yangn alarmnn abuk verilmesi iin personel eitilmelidir. Yangn sndrme cihazlarn kullanmada personel becerisi gelitirilmelidir. Personel, yangn trleri ve bunlarla mcadele konusunda eitimli olmaldr.

Makine dairesinde yangna kar alnacak tedbirler Makine dairesi yangna kar izole edilmelidir (yaltlmaldr.) Ya ve yakt szntlar nlenmelidir. Kaynak veya alev kartacak iler yaplrken gerekli emniyet tedbirleri alnmaldr. Yakt tanklarna alan menholleri ve iskandil borular kapal tutulmaldr. Makine dairesi temiz tutulmal ve yal-yaktl stpler emniyetli yerlerde toplanmaldr.

Kuzinelerde yangna kar alnacak tedbirler Emici fanlar daima temiz tutulmaldr. Yalarn kzgn yzeylere sramas nlenmelidir. Elektrik devreleri bakml tutulmaldr.

Yaam mahallerinde yangna kar alnacak tedbirler

18

Yatakta sigara iilmemeli, yanan sigara bulunan kllkler p kovalarna dklmemelidir. zin verilmeyen elektrikli stclar kamaralarda kullanlmamaldr.

Ambarlarda yangna kar alnacak tedbirler Ambarlar uygun biimde dzenli ve temiz tutulmaldr. Ykler zelliklerine uygun havalandrlmaldr. Ambarlarda, ykleme boaltma srasnda gvertede sigara iilmemelidir. Ykler uygun biimde istif edilmeli ve emniyete alnmaldr. Gerektiinde ambarlara inert-gaz veya karbondioksit baslmaldr. Yklemesi biten ambarlarn giri menholleri kapatlarak kilitlenmelidir. Kapatlan ambarlardaki aydnlatma klar sndrlmelidir. Denize kmadan nce ambarlar deniz tertibine uygun kapatlmaldr. Birbiri ile temas hlinde yangn karabilecek ykler, yan yana yklenmemelidir.

1.5.1.1.Scak almada Tedbir

Gemilerde scak alma olarak tabir edilen iler, uygulanmas srasnda bir yangna sebep olabilecek derecede anlk veya uzun sreli s kartan ilemlerdir. Kaynak almalar bu tip ilemlerdendir. Ancak evresinde parlayc veya patlayc gazlarn veya gaz kartan maddelerin bulunduu yerlerde yaplacak kvlcm kartan talama, raspa gibi iler de yaplan yerin zelliinden dolay scak alma saylr.

Resim 1.6: eitli scak alma ileri

Scak alma yangnna kar olan tedbirler geminin gvenli scak alma yntem ve talimatnda yer alr. Bu yntemin uygulanmasnn sorumluluu kaptanda, uygulatma grevi blm amirlerinde, uygulama grevi de bizzat scak almay yapmakla grevlendirilmi kiilerdedir. evredeki yangna sebep olabilecek maddeler, duruma gre kaldrlr, temizlenir veya sya kar koruma altna alnr. zellikle kaynak yaplan yerlerin arka yzeylerine de baklarak arkasnda bir yanc, parlayc, patlayc kat, sv veya gaz olup olmad mutlaka kontrol edilir.

19

alma yerlerinde olas bir yangna kar tanabilir kuru kimyasal tozlu yangn tp veya su, kum gibi yangn sndrc malzemeler bulundurulur. Dikkat Scak alma Var ikaz tabelas aslr.

Resim 1.7: Scak alma tabelas 1.5.1.2.Yakt ve Ya Yangnlarna Kar Tedbirler

Yakt ikmallerinde yangn riski ve tedbirleri Gemide yakt ikmallerinde ok ciddi yangnlar grlebilmektedir. Yaktn buhar bir kvlcm veya ate ile parlayabilir ve bir yangna sebep olabilir. Yakt ikmal yangnlarna kar tedbirler, geminin gvenli yakt ikmal yntem ve talimatnda yer alr. Bu yntemin uygulanmasnn sorumluluu kaptanda, uygulatma grevi blm amirlerinde, uygulama grevi de bizzat yakt ikmalini yapmakla grevlendirilmi kiilerdedir. kmal srasnda ikmal alanna gvenlik amac ile kpkl yangn sndrcler getirilir ve evredekiler iin Dikkat Yakt kmali Var ikaz tabelas aslr. Gemide yakt ikmalleri srasnda genel olarak aadaki nedenler ile yangn kar. Sigara iilmesi Sigara ime alkanl, insanlarda ou zaman bir refleks hline gelmitir. Sigaraya el atma ve yakma dnlmeden yaplr. Devaml yakt ikmali yapan kiilerin refleksleri de bu konuda gelitii iin genelde ikmal grevlilerinde yakt ikmalleri srasnda sigara ime gibi bir hata gzkmez. Ancak yeni bir grevli veya yakt ikmal yerine gelen grevli dndaki kiiler bu hatay dnmeden refleks ile yapabilirler. Bu nedenle yakt ikmal yerlerinde alabandalara Sigara ilmez ikaz yazlar yazlr. Statik elektrik Yakt; ikmal hortumlarnn iinden geerken srtnme yapar ve statik elektrik oluturur. Bu statik elektrik; yakt tabancasnn veya hortum balant parasnn (flange) gemiye temas ettii noktada bir kvlcm eklinde boalma yapar. Eer o srada ortamda uygun yakt buhar-hava karm varsa parlamann olmas kanlmazdr. Bu nedenle gemiye yakt vermek amac ile uzatlan yakt tabancas veya hortumun balant paras, nce geminin metal bir yerine temas ettirilerek varsa zerindeki statik elektrik boaltlr. Tabanca ile yaplan ikmallerde tabanca, daimi olarak gemi yakt devresinin metal giri ksmna temas eder vaziyette tutulur. Bu ekilde hortumda oluan statik elektrik, kvlcm oluturmadan boalr. Ayn ekilde gemi yakt devresine balanan hortumun metal balant

20

paras da bir zincir ile geminin metal ksmna irtibatlanr. Bu ekilde ikmal srasnda oluan statik elektrik, gemi bedenine kvlcm oluturmadan boalr. Bunun benzeri olarak yine bir hidrokarbon olan makine yalarnn dkme ekilde ikmali de yakt ikmal ynteminde yaplr. Burada da yakt ikmalleri kadar olmasa da statik elektrik nedeni ile belirli bir risk vardr ve yine ayn tedbirler alnr. Ayn ekilde bir hidrokarbon olan boyalarn kartrlmas ve aktarlmasnda da statik elektrik oluur. Oluan statik elektriin kvlcm kartmadan boaltlabilmesi iin nce metal boya bidonu geminin metal ksmna dokundurulur, sonra geminin metal gvertesine konmu dier boya bidonuna temas ettirilerek boaltlr.
1.5.1.3.Tankerlerin Gazdan Arndrlmas (Gaz-Free Prensipleri)

Gaz-free; tankn iindeki gazdan arndrlmasdr. Bunun iin zel devreler ve aparatlar vardr. Tanan her ykn zelliine gre yaplacak gazdan arndrma ilemine karar verilir. Tanklarn gazdan arndrlmasnda stim (buhar) ve scak su kullanlr. Bu arndrma ilemi, gaz len aletler ile kontrol edilir. Limanda bulunan bir tankerin tamiratna izin verilmesi iin tanklar gazdan arndrldktan sonra yetkili kimyagerler tarafndan kontrol edilip belgelendirilmesi gerekir. Tankerler yanc ve patlayc yk tadklarndan, yakt tanklarna girilmeden nce gazdan arndrlmaldr. Tankerler gerek yk tanklarn gerekse pompa dairelerini gazdan arndracak donanma sahiptir.
1.5.1.4.Tankerlerde Tanan Akaryaktn Yanmasn nleme (Inert -Gaz Prensipleri)

Akaryakt tayan tankerlerin atma, karaya oturma veya ar scaklk nedeni ile tanklarndaki ykn yanmasn nlemek iin tanklardaki yaktn zeri inert-gaz denilen gaz ile doldurulur. Tanklardaki oksijeni yok eden inert-gaz ok nemli bir emniyet sistemidir. nert gaz kaynaklar Geminin ana ve yardmc kazanlarndan kan egzoz gaz Bamsz bir inert gaz jeneratr Geminin ana ve yardmc makinelerinden kan egzoz gaz Bir yakc meme ile beraber donatlan gaz trbini

Bir yaktn yaklmas iin kullanlan normal kuru havann iinde unlar vardr (hacimde yzde olarak oran):

21

Tablo 1.2: Normal kuru havann iindeki bileenler

Bir akaryakt / hava karmnn yanmas ile meydana gelen baca gaznn ise iinde unlar vardr (hacimde yzde olarak oran):

Tablo 1.3: Baca gaznn iindeki bileenler

NOT:CO2 gaz zehirsiz ancak CO ve NOX gazlar zehirlidir. Yakt / hava orannn doru salanmas ile yanma sonucu meydana gelen gaz inerttir. Baca gaz uur kaybna ve drt buuk dakika iinde oksijen azlndan beynin hasar grmesine neden olur. nsan sal iin olduka tehlikelidir.

Resim 1.8: nert gaznn elde edilmesi

22

1.5.2.Gemi nasnda Yangn nleyici Tedbirler

Gemiler ina edilirken yangna kar korunmak ve yangn kmas hlinde yangnn abuk yaylmasn nlemek iin baz standartlara uyulmas gerekir. Bu standartlar: Gemi inasnda uyulmas gereken yangn prensipleri Su geirmez perdeler olmaldr. Scaklk izolesi yaplmaldr.

Resim 1.9: Gemide s yaltm

Bacalardan kacak kvlcmlar nlemek iin kvlcm kafesleri bulunmaldr. Yakt tanklarnn yangn karabilecek yakclardan uzakta ina edilmesi gerekir. Geminin byklne ve zelliine uygun yangn sndrme istasyonlarnn bulunmas gerekir. Geminin byklne ve zelliine uygun sndrcler ile bulundurulmaldr. Yangn ihbar cihazlar geminin zelliine uygun donatlmaldr.

Yangndan ka yollar Gemilerin makine dairelerinde gerektiinde personelin kaabilmesi iin dorudan ana gverteye kabilecek zel ka yollarnn, ambarlarda ise ba ve k perdelerden gverteye k yollarnn bulunmas gerekir.

23

Resim 1.10: Gemilerde ka yollar

1.5.3.Tesisat Bakmnda nleyici Tedbirler

Gemilerde eitli sabit tesisler vardr. Bunlarn yangnla ilgili olanlar aada belirtilmitir.

ekil Hata! Belgede belirtilen stilde metne rastlanmad..2: Gemilerde tesisat bakmnda nleyici tedbirler 1.5.3.1.Sabit Tesislerin Bakmnda Alnacak nlemler

Elektrik tesisatna, Su tesisatna, Hava gaz tesisatna, Kalorifer tesisatna, Paratoner tesisatna (yldrmlk), Drenaj tesisatna gre nleyici tedbirler olarak incelenir.
1.5.3.2.Yangn hbar Sistemleri

Yangn sndrme ileminde esas ve nemli faktr, ilk mdahale zamann en aza indirmektir. Bylece yangn en az kaypla nlenmi olur. Bunun iin de yangnn zaman

24

geirilmeden haber verilmesini salayan deiik ve eitli yangn uyar sistemleri kurulmaktadr.
1.5.3.3.Yangn Sndrme Tesisleri

Otomatik sabit yangn sndrme tesisleri Yamurlama (sprinkler) sistemi Kpkl sndrme sistemi Kuru tozlu sndrme sistemi C02 gazl sndrme sistemi Gemilerin makine daireleri, boya kabinleri, matbaa makineleri vb. yerlerde kurulacak bir sistemdir. C02 gaznn yksek basn altnda elik tplere doldurulmas ya da soutma ile alak basn altnda bulundurulmas hlinde yangn annda otomatik olarak boaltlmas esasna dayanr. Bu sistemde kullanlan tp ve borular, ekme elik olmal; kaynaksz imal edilmelidir. Halon gazl sndrme sistemi Telefon santrallerinde, makine dairelerinde, elektrik panolarnda, bilgisayar odalarnda, uaklarn motor blmlerinde vb. hassas makinelerin bulunduu yerlere halon gazl sndrme sistemleri kurulmaldr. Bu sistem; C02 gazna kyasla daha az basn altnda tplerde depolanan stn sndrme gc nedeniyle daha az miktarda kullanlan BCF veya BTM gibi halon gazlann yangn annda pskrtlmesi esasyla alr. BCF: Bromchlordifluoromethan (Brom, klor, 2 flor, metan) BTM: Bromtrifluoromethan (Brom, 3 flor, metan)

1.6.Yangn hbar Sistemleri

Yangn ihbar cihazlar sesli ve grntl olarak yangnn ktn haber verir. Baz sistemlerde her iki alarm birden verilebilir. Geminin yaps ve kullanm zelliine gre seilen dedektrler bir kontrol paneline bal olarak almaktadr. Kontrol paneli srekli alan personelin bulunduu yere monte edilerek srekli olarak kontrol salanmaktadr. Dedektrlerden alnan ihbar sonucunda personel, sesli ve kl olarak uyarlmaktadr.

25

Resim 1.11: Yangn ihbar sistemi

1.6.1.Yangn hbar Cihazlar

1.6.1.1.Yangn hbar Cihazlarnn zellikleri Mmkn olan en ksa zamanda yangn ihbar etmelidir. Yangn ihbar cihazlar yangnn hangi blmde ktn belirtmelidir. Tehlikeli blgelere kolayca monte edilmelidir. Sahte alarm vermeyecek zellikte olmaldr. En kt artlarda bile daima alabilir olmaldr.

1.6.1.2.Yangn hbar Cihazlarnn Kontrol ve Alarm Devreleri

Bazen yangn ihbar cihazlar emercens stop devresine de balanabilir. Yalanc alarm karsnda ana makine ve jeneratrlerde emercensi stop olursa bu durumun douraca maliyet de hayli yksek olacaktr. Onun iin yangn ihbar cihazlarna yalanc alarm devresi olarak ayr bir devre daha ekilip alarmn gerek mi yoksa yalanc m olduu devaml kontrol edilir ve yalanc alarmn emercensi stop yaptrmas nlenmi olur. Genellikle btn dedektrler kontrol odasnda bulunan merkez panoya balanr, bu panoda alarmlarn yalanc m yoksa gerek mi olduu test edilerek tespit edilir.
1.6.1.3.Yangn Dedektr Sistemleri

Yangn ne kadar erken saptanrsa sndrlmesi de o kadar kolay olacaktr. Uzun sre personel tarafndan girilmeyen blmlerde de yangn kabilir. Bu gibi yerlerde kan yangnlarn erken tehisi iin otomatik yangn ihbar cihazlar gelitirilmitir.
1.6.1.4.Alev Dedektrleri

Bu tr dedektrler kolayca tutuabilen svlarn bulunduu yerler ile ak alanlarda kacak yangnlarn ihbar iin kullanlr. Ayrca alev dedektrleri ultraviyole ve kzltesi nlara kar da hassastr, bu nlarn oluunu da ihbar eder.

Resim 1.12: Alev dedektr 1.6.1.5.Duman Dedektrleri

Tamamen kapal blmlerde duman dedektrleri tavsiye edilir. Duman dedektrleri genel alarm devresini otomatik olarak uyararak alarm verilmesini salar. Ayrca duman dedektrleri otomatik olarak sndrcleri de kumanda edebilmektedir.

26

Resim 1.13: Duman dedektr 1.6.1.6.Is Dedektrleri

Duman ve alev dedektrlerinin yalanc alarm verme ihtimaline kar scak blmlerde s dedektrleri kullanlr. Bu dedektrler, bir kompartmandaki s belirli bir derecenin stne ktnda alarm verecei gibi sndrcleri kumanda ederek yangna otomatik mdahaleyi salar. Ampulleri zel kristalden imal edilmi baz s dedektrleri, ortam belirli bir scakla varnca sndrclere otomatik kumanda edecek ekilde ayarlanr.

Resim 1.14: Is dedektr 1.6.1.7.Gaz Dedektr

Gaz dedektrleri yanc, zehirli gaz veya kolay buharlaan yanc svlarn retildii, depo edildii, kullanld yerlerde oluabilecek gaz veya buhar kaaklar sonucunda herhangi bir nedenle oluacak kvlcm ile parlama ve patlama tehlikesini alglamak amacyla kullanlmaktadr.

Resim 1.15: Gaz dedektr

1.6.2.Gemi Yangn Alarm Sistemleri

Gemilerin eitli blmlerinde farkl yangn ihbar sistemleri bulunmaktadr.
1.6.2.1.Ambarlar

Ambarlarda genellikle duman dedektrleri ile alan sistemler tercih edilmektedir. Btn kompartmanlardaki dedektrler, kpr stndeki kontrol paneline irtibat ettirilir ve kpr stnden btn ambarlarn kontrol mmkn olur.

27

1.6.2.2.Makine Dairesi

Makine dairesine hem duman hem de sya duyarl dedektrler konulur. Bu dedektrler hem makine kontrol odasndaki panele hem de kpr stndeki panele balanarak kontrol edilir.
1.6.2.3.Yaam Mahalleri

Bu blmler de hem duman hem de sya duyarl dedektrler ile donatlr.

1.6.2.4.Kpr st ve Makine Dairesi Kontrol Odas

Gemilerdeki btn yangn alarm cihazlar, kpr stnden kontrol edilir. Makine blmleri ayrca makine dairesindeki kontrol odasndan da kontrol edilebilir.

1.7.Gemilerde Yangnla Mcadelede Kullanlan Kiisel Donanmlar

Yangn ile mcadelede kullanlan ekipmanlara genel olarak yangn ekipman (Firemans Equipment) (FE) ad verilir. Kiisel donanm, yangnla mcadele eden kiinin giydii malzemedir. Bunlar:
Isya dayankl elbise Isya dayankl yangn eldiveni Kauuk tabanl yangn izmesi Yangn miferi Su geirmez el feneri Yangn baltas Acil durumlarda dumanl ortamdan ka iin kullanlan solunum tehizat (Emergency Escape Breathing Device) (EEBD)

1.7.1.Isya Dayankl Elbise

Yangn elbisesi, insan cildini ar s, alev ve kzgn stimin (buhar) douraca her trl yanma riskine kar koruyan, sya dayankl ve su geirmez elbisedir.

Resim 1.16: Alminyum sya dayankl elbise

28

1.7.2.Isya Dayankl Yangn Eldiveni

Eldivenlerin en nemli zellii; insan sya ve elektrik arpmalarna kar korumalardr. Amyantl ve alminyum malzemelerden imal edilenleri vardr.

Resim 1.17: Yangn eldiveni

1.7.3.Kauuk Tabanl Yangn izmesi

Yangn izmelerinin kauuk ve lastik malzemeden yaplm olanlar vardr. Bunlarn en nemli zellii; gemi sacnn yksek ssn ve elektrik akmna kar iletken olmamas ve su geirmez zelliidir.

Resim 1.18: Yangn izmesi

1.7.4.Yangn Miferi
ngilizce ad helmet olan ve yangnda insan kafasn ani arpmalara ve sya kar emniyetle koruyacak ekilde imal edilmi, darbelere dayankl miferlerdir.

Resim 1.19: Yangn miferi

1.7.5.Su Geirmez El Feneri 29

Yangn feneri, bunu kullanarak yangnla mcadele eden kiinin en az saat sresince karanlk ve dumanl evresini aydnlatabilecek zellikte yaplm, su geirmez el feneridir.

Resim 1.20: Emniyet lambalar

1.7.6.Yangn Baltas
Yangn baltas, yangnla mcadele eden kiinin metal yzeyler zerinde geni delikler amasnda, metalleri kesmede, kvrma ve kilitleri krmada kullanlr. Yangn baltalar zel bir sandk iinde muhafaza edilir.

Resim 1.21: Yangn baltas

1.7.7.EEBD
Acil durumlarda dumanl ortamdan ka iin kullanlan solunum tehizat (Emergency Escape Breathing Device) dr. Dumanl ortamdan acil durumda geebilmek iin kullanlan tanabilir kiisel hava solunum cihazdr. Tm gemiler yaam mahalli iinde en az iki adet EEBD bulundurmaldr. Makine dairesinde yangn srasnda her zaman kolaylkla grlebilecek, abuk ve kolaylkla eriilebilecek yerlerde bulundurulmaldr. Konulduu yerler makine dairesinin yaps, makine dairesinde ka personel alt gz nnde bulundurularak tespit edilmelidir. EEBDlerin adedi ve yerleri yangn kontrol plannda gsterilmelidir. EEBDler sadece tehlikeli ortamlardan ka iin kullanlmaldr. Yangnla mcadele iin veya tanklara giri iin kullanlmamaldr. EEBDlerin iinde en az on dakika yetecek kadar hava olmaldr. Balklarnn n effaf olup net gr salamal, aleve dayankl malzemeden yaplmaldr. Kullanlrken eller bota kalmaldr.

30

Resim 1.22: Acil ka solunum cihaz EEBD (Emergency escape breathing device)

Resim 1.23: EEBD (Emergency escape breathing device) giyilmesi

Yangn ekipmanlar gemide;

Bir sandk iinde toplu vaziyette, Rutubetten ve scaktan uzak, Kolay ulalabilecek yerde, Yangn olaslnn dk olduu yerlerde, En az 2 takm olarak bulunur.

1.7.8.Solunum Cihazlar
lk bamsz solunum cihaz 1864 ylnda GALIBERT adl bir bilim adam tarafndan icat edilmitir. Bu cihaz, kei derisinden imal edilmi bir torbann iine sktrlm hava doldurulmasndan ibaretti. Ancak bu cihazn kullanlma sresi 8-9 dakikay geemiyordu. Daha sonra daima basn altnda tutulan oksijen tpleri imal edildi. Yangn ortamndaki oksijen yetersizlii, yangn sndrmeye alanlarn kar karya kaldklar tehlikelerden biridir. Bir kii oksijensiz kalrsa nce ok, sonra bilin kayb, devamnda ise lm meydana gelir. Bu riskin gereklememesi iin yangn sndrme grevinde bulunan kiiler, yangn solunum cihaz kullanr. Yangn solunum cihaz, yangnla mcadele eden kiinin oksijensiz ve/veya zararl gazlarn bulunduu ortamda nefes almasna yardmc olan sktrlm hava solunum cihazdr. Solunum cihaz maske nitesinde nefes verme valfi, hava almay dzenleyen sarfiyat valfi mevcuttur. Sarfiyat valfi, maske iindeki basnc her zaman yksek tutarak herhangi bir szntda atmosfer aknn maske iinden dna doru olmasn salar. Bylece maske iine duman veya gaz girii nlenmi olur. Tp zerinde redksiyon valfi ve tpteki hava azaldnda slk eklinde ikaz veren ddk bulunur. Ayrca kullancnn her an tpteki havay kontrol edebilecei gey mevcuttur. Tp ve maske teferruat koum takmna monte edilerek giyilir. Her tpte solunum havasnn en az 1200 olmas gerekir. Cihazn toplam arlnn 16 kg gememesi gerekir. Duman maskeleri yangn olan mahalle girdiinizde hayat idame ettirecek havay salamasnn yan sra maskesi sayesinde sizi dumandan ve zehirli gazlardan koruyacaktr.

31

Deneyimli personel, tpteki havay ritmik ve sabit bir solunum ile uzun sre kullanabilir. Deneyimsiz kiilerin altrma yapmas gerekir. Kullanlan havay en aza indirmek iin
Sk sk altrma yapnz, zor durumlarda bile maske giyme talimi yapnz. Cihazn kullanlmasn iyice reniniz. Kontroll nefes alnz. Sk nefes almak ve panik, tp kullanma sresini azaltacaktr. Uzun sakal maskenin szdrmazln etkiler. Gemideki tm mahalleri iyi tanynz. Yangn anndaki gr, dumandan dolay ok decektir.

Kullanlan hava miktarn belirleyen dier faktrler ise ya, salk durumu, sigara kullanm, ruhsal durum ve alma orandr.
1.7.8.1.Solunum Cihazlarnn altrlmas

Cihaz kullanlaca zaman tp ba aa gelecek ekilde koum takm, srta geirilir ve kemerler taklr. Cihaz, serbest olmayacak fakat hareket kabiliyetini de engellemeyecek derecede sklr. Sonra tpn dolu olup olmad kontrol edilir. Zorunluluk yoksa ksmen kullanlm tpler kullanlmaz. Daha sonra silindir valfi yarm alarak maske taklr ve kuaklar sklarak szdrmaz hle getirilir. Silindirin valfi tamamen alr, birka kez derin derin nefes alnarak emi valfinin alp almad kontrol edilir. Sonra silindir valfi kapatlarak maske iindeki basn drlr ve dk basn alarmnn alp almad kontrol edilir. Bu arada emi yaplarak maskenin szdrma yapp yapmad kontrol edilir. Tm bu kontroller, 1 dakika iinde tamamlanr ve sonu olumlu olduu takdirde cihazn kullanmna geilir. Kullanm sresi, kullancnn yapt ie ve cierlerinin kapasitesine bal olup ortalama 45 dakikadr. Cihaz dk basn alarm verdiinde 10 dakika iinde tpler deitirilmelidir.

Resim 1.24: Solunum cihaznn ksmlar 1.7.8.2.Solunum Cihaznn Ksmlar Basnl havay muhafaza eden silindir (Hava tp) Tpteki basnl havay, solunuma uygun basnca dren dzenleyici (reglatr) Solunum maskesi Solunum cihaz koum takm

32

Alarm sistemi veya basn gstergesi

Basnl havay muhafaza eden silindir (Hava tpleri) Farkl kapasitelerde imal edilmekle birlikte en az 1200 serbest hava tutabilmeli ve tanabilir olmaldr. Ayrca solunum cihaznn iki adet de doldurulabilir yedek tp bulunmaldr. Solunum tpleri, baka tpler ile kartrlmamas iin gri renge boyanr. Omuza taklacak koum takmlar ise siyah beyaz renklerden yaplmtr. Tpler tamamen boaltlmaz, iinde paslanmaya sebep olmamak iin bir miktar basnl hava braklr. Solunum aygtlar ile ilgili bilgiler; aada belirtilen biimde, hibir silinme olmadan bilgi kartlar eyerine (koum takmnda) yazlr. Gemi sahibinin ad Geminin ad Aygtlarn tipleri Aygt says Bilgi kartnn ayr bir blmnde yer alacak dier bilgiler Solunum aygtlarn takanlarn adlar Tp basnc eride kalnacak sre

Solunum aygtlar takarak yangn ile mcadeleye gnderilenlerin kartlarnn zerine aada belirtilen bilgiler yazlr. Bu bilgileri yazma sorumluluu yangn alanna giri yeri kontrol zabitine aittir. Solunum aygtlarnn alarmlarnn alma zamanlar kontrol izelgesinden saptanr.

Resim 1.25:Tp (solunum cihaz) bilgi kart

Basn drc aparat (Reglatr)

33

Bu aparat, tp iinde bulunan basnl havann solunabilir basnca drlmesini salar, yze taklan maskeye irtibat ettirilmitir. Tek aamal veya iki aamal basn drc olmak zere iki eidi vardr. Darda bulunan havann tpten solunan havaya karmamas iin maskenin ok sk bir ekilde yze oturmas gerekir. Yine de bu hava szdrmazlnn salanmas tam olarak mmkn deildir. Taycnn dardaki kirli havadan etkilenmemesi iin yz maskesi iindeki hava basncnn dardaki hava basncndan biraz daha fazla olmas gerekir. Yz maskesi (Solunum maskesi) Yz maskeleri, markalarna bal olarak ufak tefek deiiklikler gsterir ama btn yz maskelerinde bir solunum valfi, bir haberleme imkn bulunmaktadr. Yz maskelerinde yze taklan bir i maske daha bulunmaktadr. Bu i maskenin iki amac vardr. Solunumla darya kardmz CO2 i tekrar solumamz engeller. Maske iindeki havann kirli hava ile karmasn nler.

Alarm sistemi veya basn gstergesi Yz maskelerine basn dtnde alarm verecek sistem monte edilmitir. Alarmn devreye girmesi, taycnn 10 dakikalk havas kald anlamna gelir. Bu durumda cihaz tayan personel, yangn blgesinden karak tpn deitirmelidir.

Resim 1.26: Yangn solunum cihaz

Tplerin kullanm sresinin hesab Emniyetle kullanma sresi = Basn altndaki havann hacmi (itre) /40 - emniyet sresi V() /40 t = T rnek: 1800 litrelik bir tp ( 1800/40) 10= 35 dakika Bu rnekte tp 35 dakika normal bir ekilde, ddk tmeye baladktan sonrada 10 dakika emniyetli ka iin kullanlacaktr. Hava sresini belirleyen etkenleri akladk. Normal bir insann hava kullanm dakikada 40 litredir. 10 dakikalkta bir emniyet pay koyulursa;

34

Gemide mevcut tpler 6 litre su hacmi ve 300 bar basnta doldurulur. Bu durumda tam dolu bir tpte 6 * 300= 1800 solunum havas mevcuttur. 10 dakikalk emniyet pay 400. 1800400 = 1400 dakikada kullanlan hava 40 olunca 1400/40 = 35 dakika Yaptmz hesaba gre gemimizde bulunan tplerin kullanm sreleri 35 dakikadr, diyebiliriz. Tp kullanacak kii; kendisinin ve bakalarnn emniyeti iin, riskleri en aza indirmek iin aadaki hususlara zen gstermelidir. % 80den da az (gey deeri 240 bar) dolu olan bir tp ekip amiriniz size ka dakikalk hava olduunu sylemedike kullanlmamaldr. Cihaz ak havada giyilmelidir. Blmeye tp ile girite en az 2 kii olmas gerekir. Cihaz kullanan kiinin mutlaka haberleme kurallarn iyi bilmesi gerekir. Mutlaka baret giyilmelidir. Blmeye giri ile ilgili kaytlar ekip amirinde olmaldr. Cihazn giyilmesi esnasnda 1 kii mutlaka yardmc olmal ve gerekli kontrolleri yapmaldr.

35

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Yangn nlemlerini alnz. lem Basamaklar neriler Solunum cihaz kuanacaksanz Yangn miferini taknz. kuandktan sonra yangn miferinizi giyiniz. Is etkisini azaltan eldivenlerinizi Eldiveni giyiniz. giyiniz. Isya dayankl elbiseyi giyiniz. Isya dayankl elbiseyi giyiniz. Kauuk tabanl yangn izmesini giyiniz. Kauuk tabanl yangn izmesini giyiniz. Su geirmez el fenerini kontrol ediniz. Solunum cihaz testlerini yapnz. Solunum cihaz silindir basn testini yapnz. Vanay ap kapatarak geyci kontrol ediniz. Tam yz maskesi basn testini yapnz. Maskeyi taktktan sonra nefes alp vererek kontrol ediniz. Alarm testini yapnz. Basn testlerine bal olarak sesli ve grsel uyar sistemini kontrol ediniz.

Solunum cihazn kuannz.

Solunum cihazn giydikten sonra aadaki kontrolleri yapnz. Maske doru giyildi mi ve szdrmazl tam m? Tpn dk hava seviyesi ikaz dd alyor mu? Cihaz giyen kii basn geycini grebiliyor mu? Cihaz giyen kiinin lamba, balta, sinyal kart, kyafet vb. donanm tam m? Cihaz giyen kiiye hatrlatmanz gerekenler: Alak dur, geyci kontrol et, ikaz dd alarsa hemen k." Grevi hatrlatnz.

36

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 6 7 Yangn miferini taktnz m? Eldiveni giydiniz mi? Isya dayankl elbiseyi giydiniz mi? Kauuk tabanl yangn izmesini giydiniz mi? Su geirmez el fenerini kontrol ettiniz mi? Solunum cihaz testlerini yaptnz m? Solunum cihazn kuandnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

37

LME VE DEERLENDRME
LME VE DEERLENDRME Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. ( ) Yanmann olumas iin sadece yeterli miktarda yanc madde ve oksijenin bir araya gelmesi gerekir. ( ) Hzl yanmann belirtileri olan alev, k ve korlamann olduu yanmadr. ( ) Parlama-patlama noktas scakl, yaktn zerinden bir alev gezdirildii zaman yakt yzeyinde geici yanmann (parlamann) meydana geldii scaklktr. ( ) Is, sadece tanm nmla transfer olmaktadr. ( ) Gemilerde yangn yanan maddelerin yayd k ile yaylma imkn bulabilir. ( ) Yanmay oluturan unsur bir araya gelip oksidasyon baladktan sonra devreye giren zincirleme reaksiyona yangn geni denir. ( ) B snf yangnlarn en temel zellii, kor oluturabilmeleridir. ( ) A snf yangnlarn temel zellii korsuz, alevli yanmadr. ( ) C snf; btan, metan, propan, hidrojen, asetilen, hava gaz gibi yanc gazlarn kard yangnlar gaz yangn olarak adlandrlr. ( ) D snf; alminyum, magnezyum, sodyum, potasyum, titanyum, zirkonyum, lityum, inko, kalsiyum gibi yanc metal ve alamlarnn kard yangnlar metal yangnlar olarak adlandrlr. ( ) Ana gverte yangnlarnn genel nedeni; yanc yk ve yk ilemleri srasnda sigara iilmesidir. ( ) Scak alma yerlerinde olas bir yangna kar yangn sndrc malzeme ve ikaz tabelalar bulundurulur. ( ) Yangnlarn genel nedeni ambarda sigara iilmesi ve kvlcm kartc arpma, srkleme, vurma gibi ilerin yaplmasdr. ( ) kaz yazlar; alma alanndaki devaml bir tehlikeye dikkat ekmek iin alabandalara yaptrlan malzemedir. ( ) Akaryakt tayan tankerlerin atma, karaya oturma veya ar scaklk nedeni ile tanklardaki ykn yanmasn nlemek iin tanklardaki yaktn zeri inert-gaz denilen gaz ile doldurulur. ( ) Gemiler, ina edilirken yangna kar korunmak ve yangn kmas hlinde yangnn abuk yaylmasn nlemek iin baz standartlara uyulmas gerekmez. ( ) Yangn ihbar sistemi; doru ve sratli ihbar yapmal, yer belirtmeli, kolay kurulmal, zor artlarda dahi almaldr. ( ) Dedektrlerin sahte ihbarnn en nemli sakncas personeli panie sevk etmesidir. ( ) EEBDler sadece yangnla mcadele iin veya tanklara giri iin kullanlmaldr. ( ) Cihaz kullanlaca zaman tp ba aa gelecek ekilde koum takm srta geirilir ve kemerler taklr. Cihaz, serbest olmayacak fakat hareket kabiliyetini de engellemeyecek derecede sklr.

11. 12. 13. 14. 15.

16. 17. 18. 19. 20.

Aadaki cmlelerde bo braklan yerlere doru szckleri yaznz. 21. Hava iinde % .. orannda oksijen bulunmas yanma iin yeterlidir.

38

22. 23. 24. 25.

26. 27. 28. 29.

30.

Yanc maddeler . Bileiklerdir. Odun, kmr, kt, kuma, ot, p, lastik, plastik, vb. kat yanclarn kard yangnlar, a olarak adlandrlr. elikten yaplm gemilerin elik yaplar, yangnn ile yaylmasna sebep olabilir. Makine dairesinde bulunan yakt, ya, ya emmi maddeler, scak yzeyler, hasar grm ksmlar, s kartan iler, kendi kendine tutuan maddeler olmaktadr. Gemi iindeki havalandrma kanallar ve kaportalar, yangnn yaylmasna sebep olabilir. Bir yangn srasnda yangn ihbar sisteminin kontrol panelinde .. ve yangnn yeri kla belirtilir. Yangn elbisesi, insan cildini . her trl yanma riskine kar koruyan sya dayankl ve su geirmez elbisedir. Solunum cihaz maske nitesinde nefes verme valfi, hava almay dzenleyen sarfiyat valfi mevcuttur. Sarfiyat valfi maske iindeki basnc her zaman yksek tutarak herhangi bir szntda atmosfer aknn maske . doru olmasn salar. Yangn ilk gren kiinin yapaca .. olmaldr.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki renme faaliyetine geiniz.

39

RENME FAALYET1 RENME FAALYET2

AMA
Yangnla mcadele tehizatn kullanabileceksiniz.

ARATIRMA
Tersanedeki veya limandaki bir gemiye ya da itfaiye merkezine gidiniz. Yetkili kiiye aratrma konunuzu belirterek izin isteyiniz. Yangnda kullanlan tanr sndrclerin neler olduunu, yangnda kullanlan sabit sistemlerin neler olduunu, yangnla mcadelenin nasl yapldn, rle talimlerinin ne olduunu aratrnz. Edindiiniz bilgileri retmeninizle ve arkadalarnzla paylanz.

2.GEMDE YANGINLA MCADELE

2.1.Gemi Yangnlarna Mdahalede Kullanlan Ara Gereler
2.1.1Hortumlar
Genellikle yangn hortumlarnn i ksm yani astar ksm sentetik kumatan, d ksm ise kauuk sentetik karm koruyucu klftan imal edilir. Hortumlarn grevi, yangn istasyonlarndan aldklar basnl suyu yangn blgesine tamaktr. Hortumda bulunmas gereken zellikler:
Dayankl olmaldr. Esnek olmaldr. stifi kolay olmaldr. Yksek basnca uygun olmaldr. Asit ve dier kimyasal maddelere kar dayankl olmaldr.

Yangn hortumlar, baka ama iin kullanlmamaldr (ykama vs.) . Hortumlar, eitli ekilde toplanarak istif edilir. Hortumlar toplanmadan nce iindeki suyun iyice boaltlmas gerekir. Gemi yangn roleleri yaplrken role cetvelinde belirtilen grev taksimine uygun olarak hortumlarn tanmas srasnda ekip hlinde grev yaplr. Bu ekip nozulcu, hortum tayclar olmak zere en az iki kiiden olumaldr. Uygulamalar srasnda hortum zerinde basnl su (en az 6 bar) varken hortum kesinlikle serbest braklmamaldr. Aksi takdirde yangn hortumu kam etkisi ile evreye ve insanlara lmcl zararlar verebilir.

40

Resim 2.1: Hortumlar

Katlama ekilleri unlardr: Katlamal istif (roda) Bu istifte dii u stte, erkek u altta kalacak ekilde katlama yaplr. Bylece erkek ucun yangn istasyonuna irtibat kolay olur hem de dii u kolayca ekilip yangn blgesine dmlenmeden gtrlebilir.

Resim 2.2: Katlamal istif

Hollanda usul (dutch roll) istif Bu istifte dii u stte erkek u altta kalacak ekilde katlama yaplr. Bylece erkek ucun yangn istasyonuna irtibat kolay olur.

Resim 2.3: Hollanda usul (dutch roll) istif

Rulo istif Bu istifte dii kaplin ieride kalacak ekilde, hortum yuvarlanarak toplanr. Bu sistemin avantaj, erkek u istasyona balandktan sonra dii u yuvarlanarak kolayca yangn blgesine ulatrlr.

2.1.2.Nozullar (Lanslar)

41

Nozullar, hortumlarn ucundaki dii kapline girerek kilitlenecek ekilde imal edilmilerdir. Deiik tiplerde olmasna ramen nozullar genelde hortum ucundan kan suyun iddetini arttrr. eitlerine gre ok deiik fonksiyonlar olan nozullar (aplikatr), suyun eitli ekillerle yangna sevk edilmesini salar. Bu durum nozullarn zerinde bulunan ayar paralar ile gerekletirilir. Yani su basnc azaltlp oaltlabilecei , yamurlama veya jet sistemi gibi suyun yangna istenilen biimde ulamas salanabilir.

Resim 2.4: ok amal nozulllar / lanslar sis nozulu (lans) Nozullar ve nozullardaki ayarlar kullanlrken iki hususa ok dikkat edilmesi gerekir: Jet etkisi Nozul ucundan kan su, geri tepme yaparak hortumun tutulmasn zorlatrabilir. Hortumu tutan kiiler buna ok dikkat etmelidirler. Aksi takdirde hortum kontrolden kabilir. Hortum ve nozuldaki su basnc zaman zaman deiebilir. Bu duruma silkeleme etkisi denir. Kamlama Hortum ve nozullar kullanlrken elden karlmamaya dikkat edilmelidir. Hortum elden karlrsa nozuldan kan basnl suyun etkisiyle kam gibi saa sola arpar. Bu durum ciddi yaralanmalara ve lmlere sebep olabilir.

2.1.3.Kaplinler ve Kaplin Balantlar

Kaplin, hortumlar birbirine veya hortumlar yangn istasyonuna balayan bir ara paradr. Kaplin, birbirine balanan iki paradan oluur. Bu iki paradan biri dii, dieri erkek para olarak adlandrlr. Dii para, yayl damaklar ile iine girecek erkek paray kilitleyecek ekilde; erkek para ise dii parann iine girebilecek ekilde imal edilmitir. Su szdrmazl araya konan conta ile salanr.

Resim 2.5: Kaplinler

42

2.1.4.Yangn Devresi Vanas

SOLAS gerei gemi yangn role cetvelinde belirtilen grev taksimine uygun olarak yangn devresi vanasnda grevli personel, uygulamalar esnasnda nozulcudan gelecek olan vanay a talimatn duyduktan sonra yangn devresi vanasn yava yava amal devredeki basnc hortum zerinde kademeli olarak datmaldr. Bu uygulama ile yangn hortumu zerindeki suyun jet etkisi ortadan kaldrr. Yine nozulcudan alnan vanay kapat talimatn duyduktan sonrada yangn devresi vanasn aarken olduu gibi yava yava kapatr. Bu uygulamada yangn hortumunun silkeleme etkisi ortadan kaldrr.

Resim 2.6: Yangn vanas

Deniz suyu ile yangn sndrlrken dikkat edilmesi gereken hususlar Yangn istasyon valfi, abuk abuk almamaldr, jet tesiri gsterir. Yangn istasyon valfi veya nozul ayar abuk abuk kapatlmamaldr, silkeleme tesiri gsterir. Hortum srklenerek tanmamaldr. Hasar grr. Basnl su hortumu elden braklmamaldr, etrafa veya kullancya kamlayarak zarar verir. Kaplinler yere frlatlmamaldr. Hasar grr.

2.1.5.Yangn Battaniyesi
Ya tavas yangnnda olduu gibi sv yanclarn bulunduu kaplardaki yangnlarda yangn battaniyesi kullanmak uygun bir yntem olarak kabul edilmektedir. Battaniyenin st kenar elleri korumak amac ile eller ieride kalacak biimde geriye doru katlanr. Kollar yana doru alarak battaniye yz, scak mas ve alevden koruyacak biimde nde tutulur, sonra ne adm atlr. Yangnn battaniye ile rtlmesinden sonra yanan yerin altnda ate ya da piirme kayna varsa bu kaynak kapatlarak yangnn kt yer, soumaya braklr. Eer battaniye zamanndan nce yerinden kaldrlrsa scaklk nedeniyle yangn yeniden balayabilir.

43

Resim 2.7: Yangn battaniyesi ve kullanlmas

2.2.Gemi Yangnlarna Mdahalede Kullanlan Sabit Sndrme Sistemleri

Gemilerde en etkin ve en kapasiteli olan sndrcler sabit yangn sndrme sistemleridir. Byk yangnlarla mcadelede sabit sistemler kullanlr. Tanabilir yangn sndrcler, yeni balayan kk yangnlar iin kullanlmaktadr.
Sabit yangn sndrme sistemlerinde aranan zellikler:

Sabit sistemde kullanlan maddeler zehirli gaz karmamaldr. Sistemdeki sndrme maddesinin miktar, yangnla mcadele edilecek alana yeterli olmaldr. Sistemdeki boru devresinde yeteri kadar kontrol valfi bulunmaldr. Sistemdeki sndrc gaz ise gazn yanan blme otomatik deil manuel baslmaldr. Sistemin kullanlma talimat kaptan ve kaptann yetkili kld kdemli zabit tarafndan verilmelidir. Karbondioksit sabit sndrme sistemi Halon sabit sndrme sistemi Kpk reten sabit sndrme sistemi Su sabit sndrme sistemi Emercensi jeneratrler, yangn pompalar ve sintine pompalar International shore connection (Uluslararas sahil balants) Kimyasal tozlar ile alan sistemler

Sabit sndrc sistemler

2.2.1.Karbondioksit Sabit Sndrme Sistemi

2.2.1.1.CO2 (Karbondioksit)

Kapal blmlerde oluan yangnlar sndrmek iin kullanlan karbondioksit gaz, yksek basn altnda elik tpler iinde sv olarak depoland gibi gemilerin zelliine bal olarak alak basn altnda ve byk tanklar iinde de bulundurulabilir. CO2 in zellikleri unlardr:

44

CO2 yangn yangn evresindeki hava ve oksijenin yerini deitirerek sndrr. Bylece tutumay engeller. A, B, C yangnlarnda kullanld gibi elektrik yangnlarnda da ok iyi bir sndrcdr. Sv CO2 havaya brakldnda hacminin 450 kat kadar geniler. Bu genleme srasnda evresinden s alarak basld kompartmann ssn da sratle drr. CO2 havadan yaklak 1,5 kez daha ar olduundan yangnn zerini bir battaniye gibi kaplayarak onun oksijenle ilikisini keser. CO2 ile bir kompartmann yangn sndrlecek ise nce bu blm tamamen kapatlarak hava girii nlenmelidir. Karbondioksit gaznn etkili bir sndrc hline gelmesi iin hava ile % 20 nispetinde karmas gerekir. Bu karm, insan yaam iin ok tehlikeli olduundan CO2 baslacak blmlerde kesinlikle insan bulunmamaldr. Gemilerde sabit CO2 silindirleri zel blmlerde muhafaza edilmeli, periyodik olarak kontrol ve bakmlarnn yaplmas gerekir. Liman otoriteleri ve klas kurulular, periyodik olarak gemi yangn sndrme sistemlerini denetler. CO2 sisteminin denetlenmesi, hem tplerin iindeki gaz miktar hem de kumanda mekanizmas asndan yaplmaktadr. Depolanmas - 17 C de yaplm sv karbondioksit, atmosfere verildiinde % 46s kuru buza dnr. 21 Cde ise yalnz % 25 kuru buza dnr. Meydana gelen kuru buz - 78 Cdir. Karbondioksit, yangn sndrme ileminden sonra herhangi bir atk brakmaz. Ortamdan gazlaarak uzaklar. Bylece elektrik ve elektronik devrelerin temizlenmesi daha kolay olur. Karbondioksit, scaklk artlarnda hzla gaz hline geer. Bu durum 65 Cde tpn dayankllk basnc olan 250 bara ulat iin karbondioksit tpleri scak mahallerde bulundurulmamaldr.

Resim 2.8: Sabit CO2 sndrc

Makine dairesine CO2 gnderimi KAPTAN EMR LE MAKNE DARESNDE KMSENN KALMADIINDAN EMN OLUNDUKTAN SONRA aadaki ekilde patlatlr.

45

Havalandrma kap ve kaportalarn kapatnz. Yangn durumunda salverme panosunun kapan anz. Kapak aldktan sonra alarm almaya balayacaktr ve havalandrma stop edecektir. Herkesin makine dairesini terk ettiinden emin olduktan sonra start tplerini ap her iki valfi dar doru ekiniz. CO2 ksa bir sre sonra (2 dk.) makine dairesini dolduracaktr.

CO2 dairesi iskele ana gvertededir. Tpler CO2 dairesinden manuel olarak da patlatlabilir. MAKNE DARESNDE KMSENN OLMADIINDAN EMN OLUNUZ. CO2 dairesinde makine dairesine giden devredeki itirak valfini anz.

Resim 2.9: Sabit sndrme sisteminde start ve geciktirme tp

Ambarlara ve boyala CO2 gnderimi

46

Resim 2.10: Sabit sndrme sisteminde kpr stne ait yollu valf

Nereye CO2 gdermek istiyorsanz kpr stnde bulunan o blgeye ait yollu valfi anz.

Resim 27.11: Sabit sndrme sisteminde ambar ve boyala giden valf

CO2 dairesindeki makineye giden valfin kapal, ambarlara ve boyala giden valfin ak olduundan emin olunuz. Daha sonra ne kadar CO2 tp patlatlmak isteniyorsa manuel olarak CO2 odasndan patlatlr.

2.2.2.Halon Sabit Sndrme Sistemi

Halon gaz (Gemilerde kullanm yasaklanmtr.) Halon gaz, halon 1211 ve halon 1301 olarak tannan halonlu bir hidrokarbon gazdr. Halon 1211 ve 1301 ozon tabakasna zarar verdii iin alternatif olarak evre dostu HCFC gaz karm ile retilmitir. A, B ve C snf yangn risklerinin mevcut olduu ortamlar iin uygundur.
2.2.2.1.Halon Alternatifi Sndrcler

Yangn sndrc olarak kullanlan halon alternatifi halojenli hidrokarbonlar, flor, klor veya brom elementlerinin birini veya birkan ihtiva eden, bir veya birka organik

47

bileiin ana bileen olarak kullanld elektrik iletkenlii olmayan, kapal meknlarda yangn mahallindeki hacmin tamamen doldurulmas sureti ile yangn sndren gazlardr. NAF S3 Hidrokloroflorocarbon (HCFC) zehirlilii olmayan bir maddedir. HCFC karm A olarak geer. Kompozisyonu; % 82 HCFC 22 klorodiflorometan, % 4,75 HCFC 123 diklorotrifloroetan, % 9,50 HCFC 124 klorotetrafloroetan, % 3,75 d limonene izopropenil 1 metilsiklohekzen eklindedir. nergen NERGEN ; % 52 Nitrojen ( Azot ) , % 40 Argon gibi inert gazlarla , % 8 karbondioksitten meydana gelen bir karmdr. nergen, zellikle bilgisayar ve MRI ekranlar gibi ok hassas ve pahal cihazlarla donatlm tbbi tehis ve tedavi odalarnda, ktphane ve mzelerde kullanlmaya uygundur. Gazlama zellii dolaysyla ak alanlarda kan yangnlar iin koruyucu olarak kullanlamaz. Dier btn gazlam sndrme maddeleri gibi metal yangnlarnda kullanlmas uygun deildir. Fm 200 Heptafloropropan CF3CHFCF3 eklinde olan atk brakmayan temiz bir sndrme maddesidir. FM - 200 ncelikle fiziksel yollarla alevden sy emerek yanma reaksiyonunu srdremeyecek kadar alevi soutmak suretiyle yangn sndrmektedir. Telekomnikasyon merkezlerinde; g santrallerinde; ktphane, sanat galerileri ve mzelerde; sahil platformlarnda; denizcilik kurulularnda; radar, radyo istasyonlarnda; kontrol kulelerinde; TV stdyolarnda ve film depolarnda tercih edilir. Halokarbonlarn zellikleri ok yksek soutucu etkiye sahiptir. Boaltld ortamlarda kimyasal reaksiyon yanma zincirini krarak yangn en etkili ve sratli ekilde sndrr. Kapal ortamlarda kullanmlar etkindir, zellikle elektronik cihazlarn ve ekonomik deeri yksek varlklarn yangn korumasnda kullanlr. Boaldklar ortamda herhangi bir kalnt brakmaz.

2.2.3.Kpk reten Sabit Sndrme Sistemi

2.2.3.1.Kpk

Daha ziyade B snf yangnlarnn sndrlmesinde kullanlan kpk, yanan svlarn yzeyinde bir tabaka oluturacak ekilde uygulanmaldr. Kpk reten sv, genellikle iki ayr orijinden gelmektedir.
Protein orijinli kpkler: Natrel ve organik maddelerden yaplr. Sentetik orijinli kpkler: Sabun yapmnda kullanlan sentetik maddelerden yaplr.

Dk genilemeli kpk (1 / 10)

48

Orta genilemeli kpk (1 / 100) Yksek genilemeli kpk (1 / 1000)

Kpn sndrc zellikleri Yangn boma zellii Yangna kar kpn en etkin zelliidir. Kpk, yanan yaktn zerini tabaka eklinde rterek oksijen ile ilikisini keser ve yangn boar.

Resim 2.12: Yangnn boarak sndrlmesi

Yakt buharn absorbe etme (yutma) zellii Kpk, yangn zerinde bir tabaka tekil ettikten sonra yanan sath zerindeki arl ve younluu sayesinde yanan yaktn kartt buhar yani gaz absorbe etmektedir (yutmaktadr).

Resim 2.13:Yangnn gaz emdirilerek sndrlmesi

Su buhar retme zellii

Resim 2.14: Stim (buhar) reterek yangn sndrmek

Kpk, yanan yzey zerinde bir tabaka oluturduktan sonra baz kpk zerrecikleri paralanarak suya dnr. Yzeydeki scaklk nedeni ile su stim (buhar) oluturur. Bu buhar, yanan kompartmandaki oksijeni yutmaktadr. Soutucu zellii

49

Resim 2.15: Yzeyi soutarak sndrme

Kpk yanan yzeyi kapladktan sonra yzeydeki sy da absorbe ederek (emerek) yani scakln dmesine ve yanc gazn buharlamasna engel olarak yangnn snmesini salamaktadr. Kompartman scakln blgeden uzaklatrma zellii

Resim 2.16: Isy yanstarak sndrme

Yzeye yaylan kpk, kompartman iinde yanan alevlerin dourduu sy geri yanstarak yani yanan yzeye temasn nleyerek yangnn abuk snmesini salamaktadr. Kpn elde edilmesi Kpk elde etmek iin ok eitli yntemler kullanlmaktadr. En yaygn olarak kullanlan yntem, emme ile kpk elde etme prensibidir. Bu sistemde emme prensibi ile kpk z kartrlr. Fakat sistemin ucuna aktan hava alabilen bir de nozul monte edilmitir. Bylece hava, su ve kpk z sistemde birlemekte, nozulun ucundan kpk elde edilmektedir.

Resim 2.17: Hava, su ve kpk z ile kpk elde edilmesi (Kark sistem)

50

Resim 2.18: Kpk arabas

KPK OLUUMU Su Kpk yapmada su en nemli gedir. Gnmzde kullanlan modern kpk zleri her kalite su ile kararak kpk oluturabilmektedir. Kpk elde etmek iin yeterli miktardaki basnl suyun kartrcya verilmesi gerekir. Kpk z Kpk reten sv, genellikle iki ayr orijinden gelmektedir. Protein orijinli kpkler: Natrel ve organik maddelerden yaplr. Sentetik orijinli kpkler: Sabun yapmnda kullanlan sentetik maddelerden yaplr. Kpk retiminde kullanlan konsantre sv, kategoriye ayrlr. Dk genilemeli sv (10 kat genileyen) Orta genilemeli sv (100 kat genileyen) Yksek genilemeli sv (1000 kat genileyen) Hava Atmosferde %78 orannda azot, %21 orannda oksijen, %1 orannda su buhar ve dier gazlar bulunur. Kpk nozulu

Kartrc (mikser-melanjr) Doru oranda su ve kpn karmasn salayan ve nozula veren paradr.

Resim 2.19: Kartrc (mikser)

51

Nozul (lans) Kpn havayla kartrlarak basnl olarak yangna sevk eden paradr. Kpk nozullar iki guruba ayrlr. Standart nozullar:Standart nozullarla el yardm ile plverize kpk elde edilebilir. Bu tr nozullar, jet sistemi ile tazyikli kpk retir. Deiik mekanik paralarla donatlm nozullar:Bu tr nozullar ile istenirse Resim 2.20: Kpk nozulu tazyikli kpk veya sprey kpk retilebilir. Not: Ne tr nozul kullanlrsa kullanlsn balangta nozuldan kpk gelmeyebilir. Bunun iin kpk ile yangna mdahale edilirken kpk gelinceye kadar nozul yangna yneltilmemelidir.
2.2.3.2.Kp yangnda kullanma yntemleri Havaya doru pskrtlerek yanan yzeye yavaa inmesi salanr. Yanan yaktn arkasndaki perdeye arptrlarak yanan yzey zerine yavaa yaylmas salanr. Eer ortam msait ise nce yanmayan yere pskrtlr, sonra yine yavaa yanan yzeye yaylmas salanr.

Resim 2.21: Kpn kullanlmas 2.2.3.3.Kpk Ekipmanlarnn Bakm -Tutumu

Kpn paslandrc zellii nedeniyle kullanlan btn donanm, i bittikten sonra temiz su ile ykanmaldr. Her kullantan sonra ekipmanlar kontrol edilerek eksikleri saptanmal ve kullanlan konsantre (younlatrlm) kpk zleri yeniden temin edilmelidir.

2.2.4.Su Sabit Sndrme Sistemi

Su, mkemmel yangn sndrme zelliklerine sahip en yaygn ve en ucuz sndrme maddesidir. Donma noktasnn (0 C) biraz stndeki, kaynama noktasnn (100 C) biraz altndaki scaklklarda hortum ve borularla kolayca tanabilir. Su, sabit sistem devrelerindeki ve hortum kndaki nozullarn fonksiyonlarna gre kolayca ekil alabilir.

52

Resim 2.22: Yangnda suyun kullanlmas Solid (kesintisiz) su

Resim 2.23: Pskrtlen su

Plverize (sprey) su Su yangnda plverize olarak kullanldnda; Su damlacklar ile ortaya kan byk su yzeyi, s alma kapasitesini artrr. Uzak mesafelere ulaabilmeyi, soutmay, paralayarak kat maddelerin iine ok rahat Youn bir sprey bulutu oluturarak yanma blgesi de snrlandrlabilirse bir biimde szarak sy drp girmesi muhtemel olan oksijeni sndrmeyi gerekletirir. azaltarak yanmay azaltr veya tamamen sndrr. Yanan yzeylerde buhar bulutu oluturarak kaplama/boma zellii gsterir. Bunlar yapabilmek iin kullanlan ekipmanlarn uygun ve yeterli, kullancnn bu konuda eitim grm uzman bir kii olmas gerekir. rnein, akaryakt yangnnda zorunlu olarak su ile mdahale gerektiinde eer solid su ile mdahale edilirse yangn alannn genileyecei, plverize su kullanldnda ise sndrlmese bile genilemeyi nl eyip yangnn belirli bir sahada kontrol altnda tutulaca, uygulayclar tarafndan bilinmelidir. Su, dikkatli kullanlmazsa B snf (petrol trevli) yangnlarn daha da iddetlenmesine neden olabilir.
2.2.4.1.Sprinkler Devreleri (Otomatik Yamurlama Sistemi)

Yamurlama sistemleri genelde geminin yaam blmleri iin kullanlr. Sistem, hidrofor ile alr ve sistemde tatl su kullanlr. Hidrofor tank basnl su ile doludur. Bir yangn ktnda 70 derece scaklkta nozul azlar alarak devreden gelen basnl suyu plverize ekilde yangna pskrtmeye balar. Devredeki basncn dmesi ile hidrofor pompas devreye girer ve devredeki basnc daimi olarak yksek seviyede tutar. Ayn zamanda otomatik alarm devresini de uyaran bu sistem, yangn alarmnn devreye girmesini de salamaktadr.

53

Gemilerde tatl su, kstl miktarda bulunduu iin sprinkler sisteminde deniz suyu ile alan ikinci bir blm bulunmaktadr. Gerek manuel gerekse otomatik olarak devreye girebilen deniz suyu devresi, sistemdeki tatl su bittii zaman alacak ekilde ayarlanmtr.

Resim 2.24: Otomatik springler devresi 2.2.4.2.Emercensi Jeneratrler, Yangn Pompalar ve Sintine Pompalar

Deniz suyu yangn devreleri kan yangnn tr ne olursa olsun, yangn genileyip btn gemiyi tehdit edecek boyuta doru gidiyorsa elimizdeki en ekonomik ve en kapasiteli sndrc sadece ve sadece deniz suyudur. SOLAS74 kurallar gemilerde ana yangn sndrcnn deniz suyu olduunu kabul etmitir. SOLAS74. Konvansiyonu; deniz suyu devreleri, yangn istasyonlar, hortum ve nozullar, valfler, kalplinler, deniz suyu yangn pompalar, emercens jeneratrler ve emercens deniz suyu pompalarnn nicelik nitelik ve kapasiteleri hakknda kurallar koymutur. Bir gemi ina edilecei zaman geminin tipine, boyutlarna ve tayaca yke uygun olan deniz suyu devrelerinin o geminin zelliine ve ihtiyacna cevap verecek say ve kapasitede olmasn mecbur tutmutur.

54

Acil Jeneratrleri Acil yangn pompalar Ana ve acil durum yangn pompalar denizden su alarak sisteme basnl su veren pompalardr. Gemide en az iki tane bulunmas gerekir. Tek pompa varsa safra (Ballast) devreleri ile irtibatlandrlr ve gerektiinde sisteme safra pompalarndan basnl su salanabilir. Ana yangn pompalar ayn anda iki hortumun su jetine yeterli su verebilmelidir. Ana yangn pompalar, makine dairesinde bulunur. Ayrca makine dairesinde kabilecek yangnlarda kullanlmak zere makine dairesinin dna da acil durum pompas konulur.

2.2.5.Sintine Pompalar
Monitrler Helikopter gvertesinde olan yangnlarda ve dier gemilerde kan yangnlara mdahale maksatl yksek su basma kapasitesine sahip nozullardr.

Resim 2.25: Monitrler

Su borular Gemiler, makine dairesinden btn gvertelere ve yaam mahallerine ulaacak ekilde deniz suyu yangn devreleri ile donatlmtr. elik borudan imal edilen bu devrelerin ebatlar, geminin byklne, yangn pompasnn kapasitesine ve ulat blme uygun olmal ve bu uygunluk uluslararas klas kurulular tarafndan kabul edilecek dzeyde olmaldr. Yangn istasyonlar ve hidrantlar Yangn devresinin ana fonksiyonu, yangn istasyonlarna basnl deniz suyu tamaktr. Yangn istasyonunun grevi ise devredeki bu basnl suyu kendisine balanacak hortumlar ile yangn blgesine sevk etmektir. Bir ucundan bir flen ile yangn devresine balanm olan yangn istasyonu, dier ucundan bir kaplin ile yangn hortumuna balanabilecek durumda olup ortasnda bir valf bulunan, ara paradr.

55

Resim 2.26: Yangn istasyonu ve hidrantlar

2.2.6.International Shore Connection (Uluslararas Sahil Balants)

Gemilerde yangn kmas ve geminin kendi imknlaryla sndrlemeyeceinin anlalmas durumunda veya gemi sahildeyken yangn kmas durumunda liman itfaiyesinden yardm istenir. altrlamayan pompalar, yetersiz personel gibi nedenler ile liman itfaiyesine ihtiya duyulur. Liman itfaiyesi rhtmlarda bulunan yangn vanalarndan suyu alr ve gemi yangn devresine, gemideki uluslararas standart sahil balantsndan verir. Liman itfaiyesinin irtibat bilgisi, gemi limana geldiinde kaptana iletilir. Limandaki bir yangnda derhl liman itfaiyesi haberdar edilir. Uluslararas, sahil balants (International Shore Connection) denilen zel ara balant parasnn gemilerde bulundurulmas yine SOLAS74 kurallar gereidir.

Resim 2.27: Uluslararas sahil balants ve IMO sembol

2.2.7.Sabit Kuru Kimyevi Toz Devreleri

Bu sistemler, daha ziyade gaz tayan tankerlerde ve dier tankerlerde gverte yangnlar iin kullanlr. Sistem, kimyasal tozlarn (Glutex) nitrojen gaz ile srlmesi esasyla alr.

56

Resim 2.28: Sabit kuru kimyevi toz devresi 2.2.7.1.ABC Tozlar

Mono amonyum fosfat [(NH4H2PO4), re] potasyum bikarbonat ve amonyum slfat (NH4SO4) maddeleridir. ABC tozlar, alevli yangnlar ve yzeysel kor yangnlarn sndrr. Daha derin olan korlu yangnlar, yanmaya devam eder ve yangnn yeniden alevlenmesine neden olabilir. Kor yangn tozu da denilen ABC tozlar ile geri atelenme engellenir. ABC tozlar, scak blgelerde tutulmamaldr. ABC tozunun esasn oluturan monoamonyum asidik olan bir maddenin alkoll bir kuru kimyasalla karmas, snma ile birlikte karbondioksit brakmaya balar. Bu nedenle sndrme cihazlarnn patlad grlmtr.
2.2.7.2.BC Tozlar

Sodyum bikarbonat, potasyum bikarbonat ve potasyum klorr tozlardr. BC tozlar, yangn alanna verildiinde reaktif maddelerin aralarna girerek yzeysel bir ekilde etki yapar. Yani engelleme yolu ile sndrmeyi gerekletirir. Toz; azot, karbondioksit veya havann yardm ile hortum ve borular zerinden prematik olarak dar itilebilmelidir. BC tozlar andrc ve pas etkisi zelliklerine sahip olmamaldr. Kuru tozun tozlara hassas sistemlerin yangnlarnda kullanlmas uygun olmayabilir. rnein, bilgisayar sistemleri vb. Kimyasal tozlu sndrcler zehirli deildir. Ancak dar bir yerde ok miktarda tozlu minimax kullanlrsa tozlar; burun, boaz ve gzlerde tahrilere neden olabilir. Bu sndrc B snf yangnlarda kullanld zaman yangn sndkten ksa bir sre sonra tekrar parlayabileceinden ani alevlenmenin insanlara zarar vermemesi iin daima tedbirli olunmaldr.
2.2.7.3.D Tozu(Hafif Metal Tozlar)

57

zel imal edilmi tozlardr. Yksek sya dayankldr. Genellikle (NaCl, KCI, Ba Cl2, NaB4O4) Melamin, re maddesi, fosfat cam, grafit petrakokundan meydana gelmitir. Sndrme etkisi boma etkisine dayanr. Yanan metalin zerine serpilerek oksijen girii engellenir. Ancak sv sodyumun sndrlmesinde baz zorluklar kendini belli ed er. Bu toz sv sodyuma sklrsa o zaman toz sv sodyumun iine ekilir ancak sodyum doyduktan sonra etkili olur. Onun iin bu tip sndrmelerde grafit ieren sndrcler kullanlr. Boma etkisine sahiptir hafif metal yangnlarnda (Mg, Na, K, Ti) kullanlr.
2.2.7.4.Kuru Kimyevi Tozlarn Sndrme zellikleri

Boma etkisi Erime noktas dk olan (150 180C) bu tozlarn alev ile temasnda meydana gelen metafosfork asit (HPO3), kat yzeyler zerinde cams bir tabaka meydana getirmekte ve korlu yanan A snf yangnlarda oksijen ile temas kesmektedir. Soutma etkisi Kuru kimyevi tozun soutucu etkisi, yangnlar abuk sndrmede etkili deildir. Kuru kimyevi tozlar dekompoze etmek iin gerekli s enerjisi, maddelerin sndrme yetenekleri ile ilgilidir. Sonu olarak maddenin kimyasal aktif hle gelebilmesi iin btn kuru kimyevi maddeler sya duyarl olmal, yani sy yutmaldr. Radyasyon yaltm Kuru kimyevi tozun pskrtlmesi alev ile yakt arasnda bir toz bulutu meydana getirir. Bu bulut; yakt alev tarafndan yaylan scakla kar bir lde yaltr. Zincir krma reaksiyonu Kuru kimyevi tozlarn yangn sndrc zellikleri byk oranda zincir krma reaksiyonuna baldr. Zincirleme yanma reaksiyonuna gre yanan blge iinde serbest radikaller vardr ve yanmann devam etmesi iin bunlarn birbirleriyle reaksiyona girmeleri gerekir. Ate zerine kuru kimyevi tozlarn dklmesi, reaktif paracklarn birlemesine ve zincirleme yanma reaksiyonu srdrmelerine engel olur.

2.2.8.Yangn Sndrme Topu

Atele temasa getii andan itibaren saniye iinde kendiliinden aktif duruma geerek yangn sndrr. Basit bir ekilde topun atein iine ya da yangn riski tayan blgeye atlmas yeterlidir.

Resim 2.29: Yangn sndrme topu

58

2.2.9.Kum
Yanc maddelerin oksijenle ilikisinin kesilerek sndrlmesinde kullanlr. Kullanma annda kumun yanc maddeyi tamamen rtmesi salanmaldr.

2.2.10.Yangn Bombas
Yangnn meydana geldii ortamdaki oksijeni yok ederek yangnn kendiliinden snmesini salayan cihazn iine konulan CO2 tpleri, yangnn olduu yere doru atelenir, tplerin orada yapt patlama ile havasz ortam salanr ve atein snmesine yardmc olur.

Resim 2.30: Yangn bombas

Tanabilir Yangn Sndrcleri Tanabilir yangn sndrcler tip ve markalarna bal olarak eitli ksmlardan meydana gelir.

2.2.11.Tp Yaplar
Tanabilir sndrclerin tpleri genellikle elik silindirden yaplmaktadr. Bu silindir, gerek i ksmndan gerekse d ksmndan paslanmaya kar dayankl olmaldr. Baz lke standartlarna gre tanabilir sndrcler tipine uygun olarak eitli renklere boyanmtr.

Resim 2.31: Sndrc rengine gre tipleri

Trkiyedeki tanabilir yangn sndrclerin rengi daima krmzdr, yangn sndrcnn snf, zerine yazlm veya markalanmtr. Sabit sndrclerde olduu gibi tanabilir sndrcler de yangnn cinsine uygun olarak kullanlr.

59

2.2.11.1.altrma Mekanizmas
Tpn iindeki sndrcy yangna pskrtmeye yarayan mekanizmadr. Bu mekanizma arpma ve kartrma yolu ile alan ve tpn iinde bir basn meydana getirecek tipte olabilecei gibi tpn iindeki sndrcy kontroll bir ekilde boaltan tetik veya kol sistemine de sahip olabilir. arpma sisteminde tpn i indeki sndrc bitinceye kadar boaltlr. Tetik veya kol sisteminde ise sndrc istenildii kadar kullanlr.

2.2.11.2.Basn retme Sistemi

Tanabilir sndrcnn tp iinde basn oluturmak iin iki ayr sistem vardr.

Basnl gaz reten kartu

Bu sistemde yaklak 33 barlk basn retebilecek CO2 kartuu, altrma balnn hemen altna yerletirilmitir. Bu sitemin en ok kullanlan eidi 2 aamal bir operasyon sonucunda alr. nce emniyet pimi ekilir ve tetie baslr. Bylece tpn iinde basnl sndrc oluur, sonra da sistemdeki valfin almas ile basnl sndrc boaltma borusu yolu ile darya fkrr. ten basnl kartu (S serisi) Tanabilir sndrcnn basncn dtaki tp salar. Bu tpn iinde azot veya CO2 gaz bulunur. Tanabilir sndrcnn almas dtaki bu tpn valfinin almasndan sonra ana tpte (tanabilir sndrcde) basn oluur. Bu basn, tanabilir sndrcdeki maddeyi basnlandrarak hortum ucundaki nozulun yangn blgesine ynlendirilmesi sonucu otomatik olarak dar fkrr. Dtan basnl (T serisi) Basnl tp

60

Bu sistemde tpn iinde yaklak 10 barlk basn bulunmaktadr. Bir kol veya tetik vastas ile tpn az aldnda zaten basnl muhafaza edilen sndrc, otomatik olarak dar fkrr. Baz tplerin zerine taklan basn gstergesi ile ierideki basn, kontrol edilebilir. Su ve kpkl tanabilir yangn sndrcler kullanldktan sonra gemide doldurulabilir. Ancak CO2 ve halonlu tanabilir yangn sndrcler, imalat firmalar tarafndan doldurulur.
2.2.11.3.Emniyet Tertibatlar

Btn tanabilir yangn sndrclerin kaza ile yani istenmeden alr hle gelmelerini nleyici tertibatlar bulunur. Yangna mdahale etmeden nce bu tertibatn devreden karlmas gerekir. Aksi takdirde tanabilir sndrc almaz. eitli emniyet tertibatlar unlardr:
Emniyet pimi (kullanlmadan nce ekilmeli) Emniyet mandal (genellikle patlatma butonunun altna monte edilir) Emniyet kilidi (kullanmadan nce boaltlmal) Hortum ve nozulun engelleyici pozisyonlar (Bazen tanabilir yangn sndrcnn ucunda bulunan hortum veya nozul baland yerden tanabilir sndrcn almasn engeller. Hortum ve nozullar yerinden kartlmaz ise tanabilir sndrc almaz.)

Resim 2.32: Tanabilir sndrcnn altrlmas

2.2.12.Tanabilir Yangn Sndrclerin eitleri

Tanabilir yangn sndrcler, yangn trne bal olarak eitli tip ve kapasitede imal edilmilerdir.
CO2 li tanabilir yangn sndrcleri Sulu tanabilir yangn sndrcleri Kpkl tanabilir yangn sndrcleri Kimyasal tozlu tanabilir yangn sndrcleri BCFli tanabilir yangn sndrcleri

61

2.2.12.1.CO2 li Tanabilir Sndrcler

Kapasitesi: 1 7,5 kg arasnda Kullanlma sresi: 10 30 saniye Kullanlma mesafesi: Etkili olaca mesafe 2 m

Resim 2.33: CO2 li tanabilir sndrc

Kullanlmas CO2 zehirli olmamakla birlikte havaya karma miktar fazla olduu takdirde insan boucu zellii vardr. CO2 nin hava ile younlama miktarn lmek kolay olmad iin eer CO2 yangn sndryorsa insana da zarar verebilecek younluktadr. Bu yzden kendimizi emniyete almalyz.
2.2.12.2.Sulu Tanabilir Yangn Sndrcleri

Kapasitesi: 9 litre Kullanlma sre: 6090 saniye Kullanlma mesafesi: Etkili olaca mesafe 3 m maksimum 8 m

Resim 2.34: Sulu tanabilir sndrc

Kullanlmas Yanan maddeler eer bir ykseklik tekil ediyorsa sndrme ilemine yanan maddenin dibinden balanr. Yanan maddelerin arasnda suyun basnc ile etrafa dalacak kt gibi kolay uacak maddeler varsa bu durum, yangnn etrafa yaylmasna sebep olabilir. Byle durumlarda suyun jet etkisi yapmayacak ekilde yangna sevk edilmesi gerekir.

62

2.2.12.3.Kpkl Tanabilir Sndrcler

Kapasitesi: 650 litre Kullanlma sresi: 6090 saniye Kullanlma mesafesi: Etkili olaca mesafe 3 5 m

Resim 2.35: Kpkl tanabilir sndrc

Kullanlmas Zehirli olmamasna karn gzle temas hlinde gz tahri edebilir. Byle durumlarda gz, bol su ile ykanmaldr.
2.2.12.4.Kimyasal Tozlu Tanabilir Yangn Sndrcleri

Kapasitesi: 150 litre Kullanlma sresi: 15 40 saniye Kullanlma mesafesi: 3 4,5 m

Resim 2.36: Kimyasal Tozlu Tanabilir Yangn Sndrcleri

Kullanlmas Bu tanabilir yangn sndrcler kullanlrken yangnn btn evresine en ksa ekilde pskrtlmelidir. Bylece tozlarn kartaca kimyasal bulut kolayca yangnn snmesine etken olacaktr. Tozlu tanabilir yangn sndrcler kullanlrken rzgr arkaya alnmaldr. Bylece tozun rzgr yardm ile de yangna sevki salanm olacaktr. Yangn sner snmez tanabilir yangn sndrc stop edilmeli ancak yeniden alevlenme ihtimali gz ard edilmemelidir.

63

2.2.12.5.BCFIi Tanabilir Sndrcler

- Kapasitesi: 0,570 kg arasnda - Kullanlma sresi: 10 20 saniye - Kullanlma mesafesi: Etkili olaca mesafe 23 m

Resim 2.37: B.C.F Ii tanabilir sndrclar

Kullanlmas BCFli tanabilir sndrcler, kimyasal etki yaparak alevi sndrr. Ancak bu gaz, atmosferdeki ozon tabakasn deldii iin kullanlmasnn yasakland unutulmamaldr. Baz durumlarda BCFli sndrcler, ba ars gibi hafif hastalklara neden olabilecei gibi bu gazdan ok miktarda solunulmas insan tehlikeye de sokabilir. BCFl gazlarn scak mahaller ile temas hlinde zehirli olabilme zellii vardr. Ayn kimyasal tozlarda olduu gibi bu sndrc ile sndrlen alevin de tekrar tutuabilecei gz ard edilmemelidir.

2.2.13.Yangn Sndrcler Hakknda Genel Hatrlatmalar

A snf yangnlara kimyasal toz B C F CO2 gibi sndrcler ile mdahale edildii zaman bu sndrcler devaml soutma etkisi salamadklarndan balangta yangn snm gibi grnse bile tekrar yangn kabilecei varsaylarak dier sndrcler ile soutma ilemi yaplmaldr. C yangnlar iin de kimyasal toz BCF ve CO2 kullanlmaktadr. Ancak yangna neden olan gaz kayna izole edilmeden yangnn snd dnlmemelidir. Gemilerde hangi blmlerde hangi tip yangn sndrclerin bulunduu belirtilmitir, kullanma talimat iyice anlalmaldr. Herhangi bir blmde yangn ile karlaan personel; tereddtsz sndrcy kuralna uygun kullanarak yangn sndrme becerisine ulam olmaldr. Sndrcler kullanlmadan nce test edilerek kontrol edilmelidir. Sndrclerde grlebilecek aksaklklar, hemen gemi kaptanna rapor edilmelidir.

2.2.14.Tanabilir Yangn Sndrme Cihazlarnn Bakm ve Kontrol

Yangn sndrme cihazlarnn cinsine gre aylk, alt aylk, bir yllk, be yllk, on yllk bakm ve kontrolleri yaplr. Periyot Kontroller

64

Aylk kontrol Alt aylk kontrol Bir yllk kontrol Be veya on yllk kontroller

Genel durumu, Emniyet supab, Mhr veya pimi, Hortum, lans (nozul) ve tetik kontrol edilir. Aylk kontrole ilaveten cihaz ve CO2 tp tartlr. Kapasitesinin %10un altna dt zaman yeniden doldurulacaktr. Alt aylk kontrole ilaveten cihazn kapa alarak iindeki maddenin niteliini kaybedip etmedii kontrol edilir. Cihaz tamamen boaltlarak tpn niteliini kaybedip kaybetmedii su basn testi ile kontrol edilir.

2.2.14.1.Tekerlekli Yangn Sndrcler

Yangn sndrclerin daha byk olmalar hlinde tamada glk douracaklarndan bunlara tekerlek monte edilmitir. Bylece daha kolay tanabilir sndrcler hline getirilmitir. Ancak bu tr sndrclerin merdivenlerden tanmas veya birtakm engellerden atlatlmas baz glkler karmaktadr.

Resim 2.38: Tekerlekli yangn sndrcler

Gemilerde kullanlan tekerlekli sndrcler a) Kpk: 90 litre b) Kimyasal tozlar: (2275 kg) c) B.C.F. : (2268) kg d) CO2 : (2245) kg Bu tr sndrcler gemilerde makine dairesinde bulunur.

2.3.Yangnla Mcadele
2.3.1.Yangn Sndrme Prensipleri 65

Yangn sndrmede temel prensip, yangnn klasik tanm yaplrken belirtilen ve yanma art iin geerli olan unsurdan birinin (s, oksijenin veya yanan maddenin herhangi birinin) ortadan kaldrlmas ya da yanan madde ile havadaki oksijen arasndaki kimyasal zincir reaksiyonunun krlmas gerekir. Eer bir yangn varsa bunu sndrmek iin yanmay meydana getiren unsurlardan en az bir tanesini saf d ederek sndrme gerekletirilir.
Soutarak sndrme (Isy azaltma veya ortadan kaldrma):

Su ile soutma Yanc maddeyi datma Kuvvetli fleme rtme Boma Oksijeni azaltma

Havay kesme (Oksijeni yok etme veya orann drme):

Yanc maddeyi sdan ayrmak Ara boluu meydana getirmek Yukarda saydmz sndrme prensiplerini tek tek inceleyelim.
2.3.1.1.Soutarak Sndrme (Isnn Drlmesi)

Yanc maddeyi ortadan kaldrma:

Yanma srasnda yanc maddenin ss, maddenin cinsine gre yanma ssnn altna drlrse yanma olay ortadan kalkacaktr. Yanma ssn drc usuller eitli olmakla beraber en ok kullanlanlar unlardr. Su ile soutarak sndrme Su ile soutma, soutarak sndrme prensipleri iinde en bata gelir. Suyun elverili fiziksel ve kimyasal zellii yannda bol bulunmas ve ucuz olmas nedeniyle en ok kullanlan yangn sndrme maddesidir. Su ile soutarak sndrmenin temeli, yanan maddenin soutulmasna ve aa kan yanc buhar ve gazlarn azaltlmasna ve durdurulmasna dayanr.

Resim 2.39: Soutma (sy drme)

Su, yanc maddeden s alarak yanma ssn drme zelliine sahiptir. Sv hldedir. Is ile temas ettii takdirde buhar hline geer, bu esnada evreden s absorbe eder.

66

100 oCdeki bir gram su buhar olmak iin evreden 537 kalorilik s emer. Yangnda kullanlan suyun ss 10-25 oC ortam scaklnda bulunduundan 1 gramnn emdii s miktar yaklak olarak 600 kaloridir. Bu da yanan cisimden emilen sdr, yanma ssn drr. Bylelikle yanan cismin ss buharlaan suya aktarlm olur. Yanc madde ss dtnden yanma olay da ortadan kalkar. Su, yalnzca soutma yoluyla deil ayn zamanda plvarize (atomize, yamurlama) eklinde kullanld zaman oksijeni kesme zelliine de sahiptir. Su genellikle ahap yangnlarnda (A snf) kullanlr. Ancak ahap yangnn k nedeni elektrik ise yanan ortamdaki elektrik akmnn kesildii kesinlikle tespit edilmedike su ile yangn sndrlmesi yaplmaz. nk su iletken bir maddedir. Su, yukarda bahsedildii gibi plvarize ekilde kullanld takdirde (akaryakt yangnlarnda) B snf yangnlarda sndrc olarak kullanlr. Bu konuda havay kesme blmnde daha geni bilgi verilecektir. Su, yangnn yaylmasna da engel olmaktadr. Muhtemel blgelerde ki yanmaya msait maddeler su ile slatlarak yanma slar drlr. Yanc maddeyi datma Soutarak sndrmenin bir baka tr de yanc maddeyi datmaktr. Yanc maddenin datlmas, bir an iin daha geni alan hava ile (Oksijen) temasa gemesini salayacandan yangnn genilemesine neden olacaktr. Ancak yanan maddenin datlmasyla yangndan oluan toplam s blnecek, yanan cismin bir ktlesine den s azalacak ve yangn yava yava snecektir. Bu tip sndrmelerde datlan yanan maddelerin evresinde baka bir yanc maddenin bulunmamasna dikkat edilmelidir. Aksi takdirde yangnn sndrlmesi yerine bymesine sebebiyet verilir. Genellikle bu tip sndrmeler, ahap gibi ktlesel olan A snf yangnlarda kullanlr. Unutulmamaldr ki bu tip sndrmeler annda yangn sndrmez. Zamana bal olarak snme olay meydana gelir. Bu tip sndrmeler, yangnn yaylmasna sebebiyet verdikleri iin akaryakt yangnlarnda kati surette kullanlmaz. Kuvvetli fleme Yanan madde zerine kuvvetli olarak flenen hava, alevin snmesine ve yanan maddenin ssnn belirli oranda azalmasna neden olacaktr. Bu tip sndrme ilkesiyle balang yangnlarnda baar elde edilebilir (Mum, kibrit, akmak, bir para kt alevinin sndrlmesi gibi). Bym ve belirli boyutlara ulam yangnlarda yeterli sndrmeyi salayacak fleme veya hava akm salanmas pratikte imknsz olduundan sndrmeye yeterli olmayacak bir hava akmnn salanmas da yangn byteceinden ve yayacandan sakncaldr.
2.3.1.2.Havay kesme

Yanma olaynn meydana gelebilmesi iin gerekli arttan biri olan oksijen, yanma esnasnda ortadan kaldrlr veya %14n altna drlrse yanma olay ortadan kalkacaktr. Oksijeni azaltarak, ortadan kaldrarak yangnn sndrlmesi usulne havay kesme denir. Bu olay genelde rtme, boma, oksijeni azaltma eklinde inceleyebiliriz. rtme (Yakt giderme) Yanan maddelerin zerine havay kesmek (oksijeni ortadan kaldrmak) iin rtlen veya yaylan maddelerle yaplan sndrme ilemine rtme denir. Kuru yanc madde (kat) yanc madde yangnlarnda ve balang hlindeki yangnlarda rt olarak hal, kilim,

67

branda, battaniye ve kum gibi maddeler kullanlr. Akaryakt yangnlarnda rt olarak kpk, klor, azot, karbonamonyak gibi maddeler kullanlr, rt olarak kullanlan malzemeler, yanan cismin zerinde bir tabaka tekil ederek yangnn hava ile temasn keser. Kat maddeler (hal, kilim, battaniye, kum, toprak vs.) veya kimyasal bileikler (kpk konsantrasyonlar veya kuru kimyevi tozlar ) kullanlarak yanan maddenin oksijen ile temas kesilir. Yakt kaynan yok etmek iin sv ya da gaz ak durdurulur. Mesela doal gaz vanasnn kapatlmas ile yakt kesilecektir ya da yangnn yolu zerindeki kat yakt ortadan kaldrlr.

Resim 2.40: rtme (yakt giderme)

Boma Oluan yangnn oksijenle ilgisini nlemek veya yanma iin gerekli oksijen orann azaltmak amacyla yaplan ilemdir. Bu yntem, zellikle kapal veya kolaylkla kapal hle getirilebilecek yerlerdeki yangnlarda kullanlr. Hava sirklasyonuna yol aabilecek btn aklklar kapatlr ve oksijen yenilenememe nedeni ile yangn kendiliinden sner.

Resim 2.41: Boma (oksijeni giderme)

Oksijeni azaltma Yanma olaynn olabilmesi iin dier artlar yannda oksijenin ortamda %14 nispetinde bulunmas gerekmektedir. Hava karmnda %21 orannda oksijen bulunduundan normal koullarda her yerde yanma olay meydana gelebilmektedir. ayet oksijeni ortamda %14n altna drrsek yanma olay ortadan kalkacaktr. Bu esasa dayanlarak oluturulan sndrme prensibine ise oksijeni azaltma yntemi denilmektedir. Oksijeni azaltc maddeler; kimyevi tozlar, karbondioksit gaz gibi maddelerdir. Bunlar hem rtme (oksijeni kesme) hem de oksijeni azaltma suretiyle yangnlar sndrc niteliktedir.

68

2.3.1.3.Yanc Maddeyi Ortadan Kaldrarak Sndrme

Yanc maddeyi ortadan kaldrmak sureti ile sndrmede bizzat yanc madde ortadan kaldrlr ya da madde sdan korunur veya ayrlr. Bu husus, yanc maddeyi ortadan kaldrmak, yanc maddeyi sdan ayrmak, ara boluu meydana getirmek gibi yntemlerle uygulanr. Yanc maddeyi ortadan kaldrmak Bu yntemle yaplan sndrmelerde bizzat yanan maddelerin ortadan kaldrlmas gerekmektedir. Bu yntem, genellikle gaz hlindeki yanc maddelerin yangnlarnda etkendir. rnein, yanan bir hava gaz veya LPG gaznn vanasnn kapatlar ak yanma olayna son verilmesi gibi. Yanc maddeyi sdan ayrmak Kat yanc maddenin ana ktleden ayrlmas suretiyle yaplan sndrmedir. Bu konuda yanc maddeyi datma izah edilirken geni bilgi verilmitir. Ara boluu meydana getirmek Bu yntem, yangnn genilemesini nleyerek zamana bal sndrlmesini salar. Meydana gelmi yangnlarn rzgrn etkisiyle civardaki yanc dier maddelerin de tutumasyla yanma olaynn bymesi sz konusu olduu durumlarda yanan ksm ile yanabilecek ksm arasndaki yanc maddelerin ortadan kaldrlmasyla meydana getirilen boluklardr. rnein; orman yangnlarnda yanan ksm ile yanmam ksm arasndaki aalarn kesilmesi ve otlarn temizlenmesi, byk mahalle yangnlarnda evredeki binalarn yklmas gibi.
2.3.1.4.Zincirleme Reaksiyonu Engelleme

Yanma blgesi iinde ortamda mevcut oksijen konsantrasyonunu bozmak zere yanma blgesine birtakm kimyasal maddeler (karbondioksit, nitrojen veya halon alternatifi gazlar) boaltmak veya yanma blgesinde bu kimyasal gazlar patlatmak sureti ile havann iinde bulunan oksijen ile yanan madde arasndaki kimyasal zincir reaksiyonunu bozularak yangn sndrlebilir. Kuru kimyevi tozlar ve halojenli hidrokarbonlar gibi baz sndrme maddeleri, yanc madde ile s retmeyen reaksiyonlar meydana getirerek alev reten kimyasal reaksiyonu keser. Alevlenmeyi durdurur. rnein, halon gaz uygulandnda halojenlerle reaksiyon oluur ve oksidasyon ani olarak durur. Sndrme maddelerinden bazlar bu yntemlerden sadece birini, bazlar ise birkan birden kullanarak sndrme etkisi gsterir.

69

Resim 2.42: Zincirleme reaksiyonu engelleme

Yangnla mcadele ile ayn zamanda yan blme kontrolleri de yaplr. Bu kontrollerde alt, st ve yan kompartmanlarn s, duman ve alev durumlar kontrol edilir. Yangna mdahale edilirken gerek duyulursa alttan, stten ve yandan soutma yaplr.

2.3.2.A Snf Yangnlara Mdahale

Bu tr yangnlarn temel sndrme prensibi soutma, temel sndrme maddesi ise sudur.
Su ile soutma yaplarak s, yanma ssnn altna drlebilir. Su, sis hlinde kullanlarak hem soutma yaplabilir hem de yanc maddenin oksijen ile temas kesilebilir. Kpk veya kuru kimyasal da kullanlarak yanc maddenin oksijen ile irtibat kesilebilir. CO2 kullanlabilir.

2.3.3.B Snf Yangnlara (Kimyasal Yangn) Mdahale

B snf yangnlarn temel zellii korsuz, alevli yanmadr. Bu tr yangnlarn temel sndrme prensibi boma, temel sndrme maddesi ise kpktr.
Kpk en etkili sndrme malzemesidir. Hafiflii sayesinde yanan akaryaktn zerini kaplayarak oksijen ile ilikisini keser. CO2 kullanlabilir.

70

Su sisi veya kuru kimyasal da yanc maddenin oksijen ile ilikisinin kesilmesinde kullanlabilir. Sis, ayn zamanda yanc maddenin ssnn drlmesinde de yararl olur. Halon gaznn alternatifleri (HCFC) kullanlr. BC tipi kuru kimyevi toz kullanlr. Su, akaryakttan daha ar olduundan bu yangn tipinde kullanlmaz.

2.3.4.C Snf Yangn (Gaz Yangn) Mdahale

Bu tr yangnlara mdahalede temel prensip rtme ve boma, temel sndrme maddesi temel BC tipi kuru kimyevi tozdur.
lk i, gaz devresi zerindeki vana kapatlr ve yangna sebep olan gaz kesilir. Yanan tpler su ile soutulur, yangn mahallinden uzaklatrlarak zerine sla k battaniye rtlr. Gazn kaynann ortamdan uzaklatrlmas sonras kalan yangnn tipine gre yangna mdahaleye devam edilir. Bu tr yangnlarda BCF, CO2, kpk, kuru kimyasal toz kullanlabilir.

2.3.5.D Snf Metal Yangnlara Mdahale

Bu tr yangnlarn temel sndrme prensibi boma, temel sndrme maddesi ve prensibi ise zel D tipi kimyasal tozdur. D tozu bulunamadnda kum, toprak, grafit tozu ve soba kl bu amala kullanlabilir.
zel D tipi kimyasal toz ve kum kullanlabilir. Sndrmede kpk, su (kuru kimyasal toz ABC kuru toz tr sndrcler faydaszdr) kesinlikle kullanlmaz.

71

Tip Renk kodu Menzili Sre

SU Krmz Jet 7 m 5 lt/60 sn

KPK Sar Jet 5 m 5 lt/ 30 sn

CO2 Siyah Jet 12 m 510 kg/ 12 sn

KURU TOZ Mavi Jet 45 m 36 kg / 9 sn

SEYYAR SNDRCLER VE KULLANIM TABLOSU Kullanld yer Etkileri Kullanlma yntemi Muhtemel tehlikeler (yangn snf) Yangna mmkn olduunca alak Ya ve sv yangnlarnda durarak yaknlanz, kullanmaynz. Akm jet suyu yangnn Sout geen elektrik cihazlar ve A tipi merkezine yatay ma kablolarda kullanmaynz. sprme hareketi ile tutunuz. Ak sahada rzgr stnden yaklanz. Alak pozisyonda yaklanz, civarda dikey yzey var ise kp dikey yzeye Akm geen elektrik Boma arptrarak srekli bir cihazlar ve kablolarda ve ak salaynz. Yatar B tipi kullanmaynz. soutm sahada nuzulu hafif a yukar nianlayp yatay sprme hareketi yapnz. Yzeye arpan kpk, bir rt tabakas oluturacaktr. Uygun nozul ile pskrtlmezse pskrtme Alak pozisyonda rzgr yangn A, B ve C yaklanz, size en iddetlendirebilir. Patlayc tipi yakn yerden sprme gaz olan ortamlarda tp yangnlar Boma hareketi ile yere temas ettiriniz, n sv sndrnz, ak hortumu izolasyonlu formunda alanlarda fazla etkili yerden tutunuz, deildir. kullandktan sonra blmede durmaynz. Boma Alak pozisyonda ve yaklanz, size en ABC reaksiy yakn yerden sprme Tozu teneffs etmeyiniz. tipi on hareketi ile krc sndrnz.
Tablo 2.1: Seyyar sndrcler ve kullanm tablosu

72

2.4.Gemi Yangn Organizasyonu

2.4.1.Yangn Organizasyonu
Yangn alarmnn verilmesi ile kpr stnde acil durum kpr st ekibi toplanr. Bu ekip; kaptan, acil durum telsiz zabitlii grevi verilen gverte zabiti ve bir serdmenden oluur. Kaptan, buradan acil durum koordinasyon, kontrol ve komuta grevini yrtr.

Resim 2.43: Haberleme, koordinasyon ve kumanda (kontrol) geni 2.4.1.1.Yangna Mdahalede Kumanda

Dier acil durumlarda olduu gibi yangnda da hayat kurtarmaya ncelik verilir. Kumanda mevkiinde olan zabitin birinci grevi, yangna mdahale edecek personelin grevleri banda en ksa zamanda hazr bulunmalarn salamak; ikinci nemli grevi ise mdahale gurubunun can emniyetini salamaktr. Her yangna gre ayr bir hareket tarz saptanr.
Mdahale timi yeterinden ne az ne de fazla olmaldr. Yangnn kt yerin tam tespiti ok nemlidir. Ekipman ve personeli en ekonomik ekilde kullanmak en ideal yntemdir.

1- Kumanda Prensipleri

2- Karar Verme Prensipleri

Kumanda eden zabit korkuyu yenmeli, emirler kesin, anlalr, ksa ve cesaretlendirici olmaldr. Mnakaalara meydan vermemeli, ar barma ve armalar nlemelidir. Kumanda eden zabit; cesur, bilgili, kararl ve yaratc olmaldr. Ekip lidersiz kalmamal (yetki devri yaplmal), destek timi hazr bulundurulmal, ihtiya hlinde kullanlmaldr. Yangn ile mcadelede kumanda merkezi kpr stdr ve kumanda gemi kaptanndadr. Dier btn ekipler kendilerine verilen grevleri yapmakla ve btn gelimeleri kpr stne rapor etmekle sorumludurlar. Bu prensiple hareket eden ekipler, aldklar emir gereince gidecekleri yangn blgelerine ekipmanlarn alarak sratle intikal ederler.

73

Kontrol sorumlusunun grevleri:

Kontrol sorumlusu, solunum cihaz kullanan yangn ekibinin emniyetinden sorumludur. Yangn ile ilgili her ayrnty ve personelin grevlerini iyi bilmelidir. Kullanlan cihazlarn ne kadar sre kullanlmas gerektiini takip edebilecek yeterlilikte olmaldr. Kendini tantan bir kyafet giymelidir. Kontrol istasyonunu yangn blgesine yakn fakat emniyetli bir yere kurmaldr. Solunum cihaz tayan personelin cihaz filerini alarak kendi panosuna kullanma mddetini ve yangna giri zamann ilemelidir. Her bir cihazn alarm zamann kaydetmelidir. Yangn ekibinin gidecei yeri ve grevlerini panoya kaydetmelidir. Emercensi mdahale yapabilecek bir ekibi hazr bulundurmaldr. Gerektiinde emercensi uygulamay tereddtsz balatmaldr. Yangndan kan personelin kontrol fiini iade etmelidir.

Yangna mdahale Mdahale ncesi n tedbirler Bir gemide yangn alarmnn verilmesi zerine baz personel role cetvelinde belirtilen aadaki n tedbirler alr: o Gemideki tm aklklar kapatlr. o Yangn mahallinin havalandrma damperleri kapatlr, fanlar susturulur. o Yangn mahallinin elektrikleri kesilir. o Yangn mahallinin gaz devreleri kapatlr. o Yangn mahallinin yakt devreleri kapatlr. Durum muhakemesi Durum muhakemesi, mevcut durumu ve imknlar olas sonular ile deerlendirerek en doru hareket tarznn belirlenmesi ilemidir. Acil durum mdahale ekibi, toplanma yerinde bir yandan hazrlanrken bir yanda da yangn plann aarak durum muhakemesi yapar. Alnan kararlar, devaml olarak kaptana bildirilir. Gerekirse onun onay alnr. Yangnn yeri ve genilik tahmini yaplr. Yangn sndrmede nemli olan yangnn kt yerde kontrol altna alnp sndrlmesidir. Bu nedenle ncelikli olarak yangnn k noktas tespit edilmeye allr. Yangn; kna bizzat ahit olan bir kii, alev veya s dedektrleri tarafndan ihbar edilmise yangnn yeri tam olarak bilinebilir. Ancak duman, gemi iinde koridor ve menfezlerde tand iin grlen duman veya duman dedektrnn ihbar yanltc olabilir. Bu durumda yangn yerinin ve geniliinin tespitinde dier veriler de deerlendirilmelidir. Yangn tipi ve tehlikenin byklk tahmini yaplr. Yangnn bulunduu yerdeki yk ve malzemenin cinsi ve miktar yangn tipini ve tehlikenin bykln tahmin etmemizi salar. Yangnn tipi, mdahale ynteminin belirlenmesinde nemlidir. Bu nedenle yangnn bulunduu yerdeki malzemenin cins ve miktar bilinmiyorsa renilmelidir. Yangn srasnda kan duman bize yangnn tipi konusunda ipucu verir. Duman; yeterli miktarda oksijen olmamas nedeniyle yanmasn

74

tamamlayamayan karbon zerreleridir. Metal haric kat maddelerin yanmas srasnda beyaz, petrol rnlerinin yanmas srasnda ise siyah duman kar. Gerekiyorsa gemi emniyet komitesi toplantya arlr. Yangn mahallinde byk patlamalara, youn zehirli gaz klarna vb. ok byk zararlara yol aabilecek yk veya malzeme varsa ve bu tehlike pek yakn gzkyorsa yangna mdahale edilmez ve kaptana durum bildirilerek acilen gemi emniyet komitesi toplantya arlr. Gemi emniyet komitesi; gemiyi terk, bekleme veya yangna mdahale karar alr. Yangnn tehdit ettii alanlar, ulam ve ka yollar tespit edilir. Yangna ulam ve ka yollar, yangnn tehdit ettii alanlarn tespiti, yangnla mcadeleye balamadan renilmesi gereken nemli unsurlardan biridir. Yangnn tehdit ettii alanlarn tespitinde geminin elikten yaplm olduu, yangnn snan elik aracl ile yaylaca ve bu yaylmann da gemi iindeki kapal yerlerde aa yukar, sa sol, ileri geri olarak alt yne doru olaca unutulmamaldr. Kazazede olup olmad renilir. Bir yangnda kazazede kurtarma nceliklidir. Bu nedenle acil durum toplanma yerinde saym yaplarak eksik personel var m kontrol edilir. Varsa yangna mdahale ncesi kazazede yangn alanndan kartlr. Yangna mdahale yntemi seilir. Yangnn byklne, tipine ve yerine gre mdahale yntemi tespit edilir. Girie hazrlk Yangna sadece 2 kii girer. Bu kiiler: Yangn kyafetlerinin giyerler. Solunum cihazlarn kuanrlar. Solunum cihazn test ederler. Yardmc malzemelerini alrlar ve solunum cihaznda haberleme imkn yoksa 1 adet el telsizi alrlar. stek hlinde su baslmaya hazr durumda yangn hortumunu alrlar ve giri iin ekip amirinin talimatn beklerler.

Ekip amiri ve dier 2 kii darda onlara yardm iin bekler. Gemi yangnlarna mdahalede stabilite (Denge) Yangna sklan deniz suyunun douraca serbest yzey etkisi ile gemi dengesi bozulabilir. Deniz suyu ile yangna mdahale edilirken karasz veya ntr dengeye dmemek iin: Yangnda kullanlacak su, belirli bir miktar amamaldr. Biriken sular, baslabilecek blmlere aktarlmaldr. Frengi delikleri daima ak tutulmaldr.

75

Unutmamak gerekir ki zamannda dnyann en byk gemisi olan Normandiya Transatlantii New York limannda iken kan yangnda tutulan sularn etkisi ile batmtr. Gemi yangnlarna mdahalede havalandrma Yangnla mcadelede en zor husus, havalandrma konusudur. nk havalandrma yangnn iddetini artrr. Eer havalandrma yaplmazsa yanan blmde duman ve scaklk gittike artar, yangna mdahale zorlar. Yangn sonras oluan duman ve patlayc gazlarn tahliyesi amacyla tasarlanm EX PROFF (patlama korumal) zelliklerine sahip seyyar ve sabit elektrikli fan sistemleri vardr. Ayrca aydnlatma lambalar, elektrik motorlar, motor kumanda alterleri, mikro switchler EX-PROFF zelliine sahip olmaldr. Likit gaz ve petrol tankerleri ile feribotlarn garajlarnda kullanlan malzemelerde EX-PROFF olmaldr. Koordinasyon (Planlama) Yangnla mcadeleyi kumanda edecek kii, ilk nce yangnla nasl mcadele edileceini planlamaldr. yi bir planlama ancak aadaki sorularn doru cevaplandrlmas ile yaplabilir. Bunlar; Bu yangn sndrebilmek iin ka kiiye ihtiya vardr? Yangn kim rapor etti. Eer bu bir personel ise yangn hakknda ne gibi bilgiler verdi (yeri, bykl ve yanan madde)? Yangn ile mcadele sonunda gemi dengesi etkilenecek mi? Yangnla mcadelede nemli bir husus ise koordinasyon, haberleme ve kontrol geninin iyi ilemesini salamaktr. Haberleme Bir yangn balangcnda kesinlikle yangn mahallindeki kiiler yangnla mcadele iin yeterli grld veya sululuk duygusu ile durumu gizli tutmaya allmamaldr. Unutulmamas gerekli olan en nemli hususlardan biri yangnla mcadelede ilk dakikalarn ok nemli olduudur. Bildirilmeyen bir yangn, balangta durdurulamazsa ok abuk byyecek ve nemli zararlara sebep olabilecektir. Bu nedenle sndrlmesi ok basit grlse bile bir yangnn balangcnda bir yandan mdahale yaplrken dier yandan da kaptan ve blm amirleri yangndan haberdar edilmelidir. Koullara bal olarak nasl haberleme yaplaca nceden planlanmaldr. Btn bilgiler kpr stne ve talimatlar kprden yangn blgesine ancak haberleme yolu ile iletilir. Haberleme bir can halatnn ucunu defa ekip brakmak ile olabilecei gibi en modern cihaz olarak kabul edilen VHF ile de yaplabilir. Bazen haberlemeyi salamak iin megafonlar da kullanlr.

2.4.2.Yangn Role Talimleri 76

Gemi personeli yangnla mcadele konusunda ne kadar eitimli olursa sonu o kadar etkili olacaktr. Eitimli personele sahip olmak, ok ciddi ve planl almay gerektirir. Gemilerde oluabilecek acil durumlara gre beklenmedik kayplar nlemek ve acil durumlarn zor artlarna kar hazr bulunmak iin gemi personelinin toplanma yerine geli ve hareket tarzna role talimi denmektedir. Bu talimler daima geree uygun yaplarak ilgiyi artrmal, skc ve bilinen eylerin tekrarna msaade edilmemelidir. Yangn ve yangnla mcadele yntemleri anlatlr. Yangnla mcadele aralar ve bu aralarn nasl kullanlaca anlatlr. renilenler eitimle pekitirilir.

Gemi, gemi adamlarnn yalnz i yeri deil ayn zamanda evi de olduundan bu yerin dier hususlarda olduu gibi yangn bakmndan da tam bir gvenlik iinde olmas arttr. Yangn hakknda hibir bilgisi olmayan bir gemi adamna verilen role kartnn bir anlam yoktur. Role kart bilindii zere gemi adamlarnn acil durumlarda grevlerinin ne olduunu ve nerede bulunacan gsterir. Bu acil duruma yangn da dhil edilmitir. SOLAS 74'n blm 3'nde 25. ve 26. kurallar, gemi adamlarnn acil durumlarda olumlu ve de yararl hareket edebilmelerini salamak iin nemli koullar getirmitir. Kural 25: "Role cetveli ve Emercensi Hllerdeki lemler " ve kural 26 ise "Eitim, Role ve Altrmalar balklar altnda yangn durumunda gemi adamlarnn ve yolcularnn nasl hareket edeceklerini salamak iin aklamalar yapmtr. Bunlardan nemli grdmz bazlar:
Her gemi adamna emercensi hllerde ykml olaca zel hizmetler verilecektir? Role cetvelleri zel hizmetleri bildirecek ve zellikle her gemi adamnn gidecei istasyonu ve yapaca ileri gsterecektir. Su geirmez kaplarn, valflerin, pasakl azlarnn kapatma mekanizmalarnn, yangn kaplarnn kapatlmas, Bu kurallarn (e) (IV) sayl tali paragrafna uyarak yangn sndrlmesine dhil olan grevler, zellikle aada yazl olanlar da kapsam iine alacaktr. Yangn sndrlmesi ile uramak zere ayrlacak yangn gruplarnn adamla donatlmas, Yangn sava tehizat ve tertibatnn altrlmas konusunda zel grevler verilmesi, Role cetveli gemi adamlarnn can sal ve yangn istasyonlarna arlmalarn belirleyen iaretleri de kapsam iine alacak ve bu iaretlere ait tm ayrntlar bildirilecektir.

Kural 26: Yolcu gemilerinde gemi adamlarnn filika ve yangn eitim altrmalar (talimleri) her hafta yaplacak ve uygulanabilir olduu takdirde gemi ksa eitim altrmas yapacaktr. Mrettebatn yzde yirmi bei deien bir yk gemisinin limandan hareketinde sonraki ilk 24 saat iinde bir filika ve yangn eitim altrmalar, bir ay gemeyen aralklarla yaplacaktr.

77

Role yerlerine gelmeye aracak alarm iareti geminin stimli veya haval dd ile birbiri peinden verilecek 7 veya daha fazla ksa ve bir uzun ses iaretinden oluacaktr. denilmektedir. Bir ksmn yukarya kararak altn izdiimiz ve tamamn ekte verdiimiz role esaslarn eksiksiz uygulamann can ve mal gvenlii asndan tartmasz ok nemli olduu fakat tm denizcilik evrelerince hi yaplmad maalesef grlmektedir. SOLAS 74 'n, Kural 25 ve 26da yangn role talimleri hakknda verdii genel direktifler, bize ana prensipleri gstermi; bu talimlerin nasl yaplacan, ekiplerin nasl dzenleneceini ve grevlerin dalmn idareye ya da yetkililere brakmtr.
2.4.2.1.Eitimler

Gemide yaplan yangn eitimleri mmkn olduu kadar geree yakn olmal. Yaplan eitimlerde yangnn, gemide kullanlan tehizatn teorik bilgileri de verilmelidir. Yangn taliminin amac, aadaki olaylar icra etmektir.
Malzemeyi tanmak iin

Elimizde ne malzeme mevcut? Gemideki yerleri neresi? Nasl kullanlr? alr durumda m? Herkes grevlerinin bilincinde mi? Gerekte yaplabilir mi? Esneklik ne kadar? Grev dalmndaki ahslar eksik ise ne olur? Tehizat ve sistemi tanmak Takm liderliini retmek Karlalabilecek problemleri anlamak Ekip amirlerinin tm duruma hkim olmasn salamak

Organizasyon deerlendirmesi

zgveni artrmak

2.4.2.2.Olaslk Planlamas

Alnacak tedbirlerin deerlendirilmesi esnasnda yaplacak bir n planlama, mcadelenin daha etkin olmasn salayacaktr. Bunlar:
Kimyasal malzemelerin nerede depolandn bilmek Yangna girilecek yer ve yolun planlanmas Duruma gre kullanlacak sndrme sistemini belirlemek Hibir zaman planlar tek kii zerine yapmaynz.

2.4.2.3.Ekipler

Yangn ekipleri aadaki ekilde dzenlenebilir:

Acil ekip Teknik ekip Yardmc ekip

78

Acil ekip ve grevleri Yangnla mcadele edecek (savaacak) bu ekiptir. Acil ekip, genellikle gverte adamlarndan olusa da kaptan bu ekibe istedii dier gemi adamlarn ilave edebilir, zaman zaman ekipte bulunanlarn yerlerini ve grevlerini de deitirebilir ancak bu deiiklikleri yaplrken ekibin zayflamamasna dikkat edilmelidir. Acil ekibin amiri ikinci kaptandr. Yangn makine dairesi ve benzer yerlerde olduu takdirde acil ekibin amiri birinci vardiya mhendisidir. Bu durumda acil ekip, makine adamlarndan oluur. Dier bir anlatmla acil ekip durumuna hem gverte hem de makine adamlarndan ayr ayr hazrlanmaktadr. Dier taraftan geminin byklne, yapt ie gre acil ekip birden fazla da oluturulabilir. Birden fazla oluturulan acil ekiplerin amirleri, kaptan tarafndan tayin edilir. Bu ekipler arasndaki i birlii ve iletiim kpr st araclyla salanr. Acil ekibin grevlerini aadaki ekilde sralayabiliriz. Yangnn yerini saptar. Yangnn durumunu, cinsini, bykln, merkezini, scakln ve yayld yerleri, dumann rengini ve younluunu saptar. Yangnn kt yerlerde ya da etkisi altnda kalan yerlerde gemi adamlarndan varsa yolculardan kimsenin bulunup bulunamadn aratrr. Yangna girecek personeli tayin eder ve onlar yangna gre hazrlar, yangna gnderir. Gerekiyorsa suni solunum cihazn kullandrr. Yangn elbisesi giydirir. Yangn sndrmek iin kullanlacak sndrcy ve tehizat ve sndrme yntemini saptar. Yangna komu olan yerlerdeki durumu saptar. Gerekiyorsa buralardaki yanabilecek eyalarn kaldrlmasn ya da soutulmasn salar. Yangnla ve yangnla mcadele eden personelle ilgili ve dier bilgileri gemi kaptanna srekli aktarr, kullanlan suni solunum cihaznn havasn takip eder, yedeklerinin getirilmesini salar. Yangnla savaanlarla srekli iletiim hlinde olur ve onlarn gvenliini salar. Yangn alarm verilir verilmez gverte lostromosu kaptann emirlerine uygun olarak can filikalarn hazrlar. Lavrasn kapatr, varsa motorunu altrr ve binilecek yere (istasyona) kadar mayna eder. Bu filikalara ilave su, yiyecek ve battaniye gibi malzemelerin tanmasn temin eder. Ayrca can filikas telsizini kaptann emrine uygun olarak yerletirir. nk telsiz dairesine yangn sirayet ettii takdirde bu telsiz kullanlacaktr.

Teknik ekip ve grevleri Makine dairesinde toplanan ve birinci vardiya mhendisinin idaresinde bulunan bu ekip, bir yandan makineyi tm manevralar iin hazrlayaca

79

 Destek ekibi Acil durum ekibi, yangna mdahale ederken dier personel, destek personelidir ve ekibe yardmc olmak hatta onlar deitirmek zere hazr bekler. Bu arada eer yangn alan evresinde parlayc, patlayc maddeler varsa bu maddeler evreden uzaklatrlmaldr. Destek ekibi iinde ilk yardm ekibi de hazr bulunur. lk yardm ekibi

gibi dier yandan da ana emercensi yangn tulumbalarn, tm yangn sndrme sistemlerini almaya hazrlar. Emercensi jeneratr hazrlanr. Yangnn makine dairesine sramamas iin tm nlemleri alr. Kpr st ile tam bir iletiim iinde bulunur. Elektrik devrelerinde gerekli grdklerini devre d brakr.

80

HERHANG BR YANGIN DURUMUNDAK GREV DAILIMI Role Blm Kpr st blm Ad, soyad Gemideki grevi Yangnla mcadele rlesindeki grevi 3.Zabit U.gemici 2. A Telsiz grubu Telsiz zabiti 1.Zabit 4.Mhendis U. gemici Yac I. Yangn savunma ekibi Gemici Kamarot Gemici B.a Kamarot 2.Zabit 3. Mhendis U. gemici II. Yangn savunma ekibi Silici Gv. lostromosu Yac Gemici Yac Bamhendis Makine dairesi grubu 2. mhendis Elk. Zabiti Mk. lostromosu Silici Seyirde vardiya zabiti, limanda emniyet ve kara irtibat zabiti Seyirde serdmen, limanda lumbaraz nbetisi, harekette k st Seyirde pasapararola - gzc, limanda lumbaraz nbetisi Seyirde telsiz banda, limanda kara irtibat, harekette kst Ekip amiri Ekip amiri yardmcs Yangn elbisesi giyer Can halats Nozulcu - minimax Hortumcu - minimax Nozulcu - minimax limanda - harekette bast Hortumcu - minimax limanda harekette bast Sedyeci Ekip amiri Ekip amiri yardmcs Yangn elbisesi giyer Can halats Nozulcu - minimax limanda - harekette bast Hortumcu - minimax limanda - harekette bast No7lu minimax Hortumcu, minimax Makine dairesi amiri Yangn pompas-Emcrgency pompa Tevzi tablosu banda, limanda harekette kst Makine dairesi yardmc Makine dairesi yardmc

81

Tablo 2.2: Herhangi bir yangn durumundaki grev dalm

82

83

84

85

86

87

2.4.3.Personelin Grev ve Sorumluluklar

Solunum cihaznn tpndeki hava miktar, % 80 kapasitenin altnda ise o tp kullanmamaldr. Cihaz temiz havada taklp test edilmelidir. Yangn ekibinden herhangi biri geri ekilmek durumunda kalrsa btn ekip geri ekilmelidir. Yangna girecek personel, kontrol fiini kayt panosuna iletmeli ve yangndan karken kontrol fiini geri alarak ktn tekrar panoya iletmelidir.

88

UYGULAMA FAALYET UYGULAMA FAALYET

Yangn eitim merkezinde yangna su ile mdahale uygulamas yapnz. lem Basamaklar neriler

Duman gzlemleyiniz. Alevi gzlemleyiniz. Yangn haber veriniz.

Yangn tespit ediniz.

Kaplini taknz.

Hortumu anz.

89

 Nozulu uygun bir ekilde taknz.

Nozulu taknz.

Su dolu hortumu ekip hlinde taynz. Hortumun iinde basnl su var iken ekibin ayn anda hareket etmesi gerekir.

Hortumu taynz.

Solid su elde ediniz. Pulvarize su elde ediniz. Yamur emsiyesi su elde ediniz.

Su uygulamas yapnz

90

 Su ile yangn sndrnz.

A snf yangnlara soutma ve yanc maddenin kaynana ulaacak ekilde su ile mdahale ediniz.

Hortumu toplaynz.

91

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri 1 2 3 4 5 6 7 8 Yangn tespit ettiniz mi Kaplini kaplini taktnz m? Hortumu atnz m? Nozulu taktnz m? Hortumu tadnz m? Su uygulamas yaptnz m? Su ile yangn sndrdnz m? Hortumu topladnz m? Evet Hayr

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki uygulama faaliyetine geiniz.

92

UYGULAMA FAALYET
Yangn eitim merkezinde tanr yangn sndrc ile yangna mdahale uygulamalar yapnz. (Tanr karbondioksit, kpkl, sulu, tozlu yangn sndrcler ile yangn sndrnz.)

lem Basamaklar
Tanr yangn sndrcsn yerinden alp yangn mahalline taynz. Mhrn kopartarak pimini ekiniz.

neriler

Hortum ve lans yerinden kararak alevin balang noktasna tutunuz. Sndrc, yangnn k noktasna pskrtlr.

Tetie hzla basnz.

Lans saa sola doru hareket ettirerek alevlerin daha erken snmesini salaynz.

93

 Yangna rzgr istikametinde yaklanz (Rzgr arkanza alnz.). Yangn nden arkaya, aadan yukarya doru sndrnz.

Yangn sndrlrken rzgr arkaya alnr.

Yakt akan veya damlayan yangnlarda yukardan aa doru mdahale ediniz. Akaryakt yangnlarnda sndrc, szntnn bulunduu noktaya tutulur. Birden fazla portatif sndrc arka arkaya deil. Kor artklar varsa su ile sndrnz.

Yangn tamamen sndrnz.

Yangn tamamen snmeden alan terk edilmez. Kullanlan sndrcleri doldurmadan yerine asmaynz.

94

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri Evet Hayr Tanr yangn sndrcsn yerinden alp yangn mahalline tadnz m? Mhrn kopartarak pimini ektiniz mi? Hortum ve lans yerinden kararak alevin balang noktasna tuttunuz mu? Tetie hzla bastnz m? Lans saa sola doru hareket ettirerek alevlerin daha erken snmesini saladnz m? Yangna rzgr istikametinde yaklatnz m (Rzgr arkanza aldnz m?)? Yangn nden arkaya, aadan yukarya doru sndrdnz m? Yakt akan veya damlayan yangnlarda yukardan aa doru mdahale ettiniz mi? Yangn tamamen sndrdnz m?

1 2 3 4 5 6 7 8 9

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise bir sonraki uygulama faaliyetine geiniz.

95

UYGULAMA FAALYET
Yangn eitim merkezinde duman dolu bir mahalde yangnla mcadele ediniz.

lem Basamaklar

neriler

Yangnn olduu kapal mahalle giriniz.

Solunum cihazn kontrol ediniz. Solunum cihazn kuannz. Solunum cihaz ile hava soluyarak kapal mahalle giriniz. Duman dolu bir odada can kurtarma halatnn haberleme iin kullannz. Duman dolu mahalde haberleiniz. Duman dolu bir odada ekip yeleri ile hareket ediniz.

Duman dolu kapal alanda yangna mdahale ediniz.

Duman dolu mahalden knz.

96

KONTROL LSTES
Bu faaliyet kapsamnda aada listelenen davranlardan kazandnz beceriler iin Evet, kazanamadnz beceriler iin Hayr kutucuuna (X) iareti koyarak kendinizi deerlendiriniz. Deerlendirme ltleri Yangn blgesini tespit etiniz mi? Solunum cihaz ile hava soluyarak kapal mahalle girdiniz mi? Duman dolu mahalde haberletiniz mi? Duman dolu kapal alanda yangn sndrdnz m? Duman dolu mahalden ktnz m? Evet Hayr

1 2 3 4 5

DEERLENDRME
Deerlendirme sonunda Hayr eklindeki cevaplarnz bir daha gzden geiriniz. Kendinizi yeterli grmyorsanz renme faaliyetini tekrar ediniz. Btn cevaplarnz Evet ise lme ve Deerlendirmeye geiniz.

97

LME VE DEERLENDRME LME VE DEERLENDRME

Aada bo braklan parantezlere, cmlelerde verilen bilgiler doru ise D, yanl ise Y yaznz. 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10. 11. 12. 13. 14. 15. 16. 17. 18. 19. 20. ( ) Yangn hortumlar; ii lastik, d kumatan yaplan, yksek basnta ve yksek debide su tayabilen hortumlardr. ( ) Nozul, hortumun yangn devresine balanmasn salayan paradr. ( ) Kaplin, suyun basnl bir ekilde hortumdan kmasn salayan paradr. ( ) Yangn baltas, yanan maddenin oksijen ile temasn keserek sndrlmesinde kullanlan yanmaz bir rtdr. ( ) Sabit karbondioksit sistemleri, genelde geni hacimli yaam yerlerinde kullanlr. ( ) Karbondioksit odalarnn kaplarnda aldnda alarmn almasn salayan dzenek bulunur. ( ) Sv hlde bulunan karbondioksit serbest brakldnda hacminin 45 kat kadar geniler. ( ) Karbondioksit tplerinin iinde sadece gaz karbondioksit bulunur. ( ) Halon gaznn kullanlmas SOLAS tarafndan kabul grmektedir. ( ) Kpk yanan yaktn zerini tabaka eklinde rterek oksijen ile ilikisini keser ve yangn boar. ( ) Su, sis hlinde hem yanan maddenin oksijen ile irtibatn keser hem de soutma yaparak yangn sndrr. ( ) zerine sklan su ile yanc maddeler soutulabilir ve s, tutuma ssnn altna dnce yangn sner. ( ) Yamurlama sisteminde nozul azlar 30 derece scaklkta alarak pulvarize ekilde yangna su pskrtmeye balar. ( ) Uluslararas sahil balants (international Shore Connection) denilen zel ara balant parasnn gemilerde bulundurulmas yine SOLAS74 kurallar gereidir. ( ) Liman itfaiyesince uluslararas standart sahil balantsndan gemiye su verilir. ( ) Kimyasal toz salad soutma ile yanan maddenin ssn yanma ssnn altna drr ve yangnn snmesini salar. ( ) Yangna balangta yaplan ilk mdahalelerde tanabilir yangn sndrcler dier ad ile yangn tpleri kullanlr. ( ) Yangn istasyonu, yangn devresinin geminin her tarafna dald yerdir. ( ) Yangn tplerine periyodik bakm yaplr, kullanlmaya hazr tutulur, etiketlenir ve sertifikalandrlr. ( ) lkemizdeki tanabilir yangn sndrcler iindeki sndrc madde cinsine gre farkl renklerde boyanr.

21.
22.

( ) Eer bir yangn varsa bunu sndrmek iin yanmay meydana getiren unsurlardan en az bir tanesini saf d ederek sndrme gerekletirilir. ( ) Yanma olaynn meydana gelebilmesi iin gerekli arttan biri olan oksijen, yanma esnasnda ortadan kaldrlr veya %18in altna drlrse yanma
olay ortadan kalkacaktr. ( ) Yanc maddeyi ortadan kaldrarak sndrme, yanc maddeyi ortadan kaldrmak sureti ile sndrmede ya bizzat yanc madde ortadan kaldrlr ya da madde sdan korunur veya ayrlr.

23.

98

24. 25. 26. 27. 28.

29. 30.

( ) Bir yangnn sndrlmesinde prensip, mutlaka yanmaya sebep olan unsurlarn hepsinin birden ortadan kaldrlmasdr. ( ) A snf yangn metal haric kat madde yangnlar olup esas sndrc olarak kpk kullanlr. ( ) B snf yangnlarn temel zellii korsuz, alevli yanmadr. Bu tr yangnlarn temel sndrme prensibi boma, temel sndrme maddesi ise kpktr. ( ) B Snf Yangn: Bu tr yangnlara mdahalede temel prensip rtme ve boma, temel sndrme maddesi BC tipi kuru kimyevi tozdur. ( ) A snf metal: Bu tr yangnlarn temel sndrme prensibi boma, temel sndrme maddesi ve prensibi ise zel D tipi kimyasal tozdur. D tozu bulunamadnda kum, toprak, grafit tozu ve soba kl bu amala kullanlabilir. ( ) Bir gemide yangn alarmnn verilmesi zerine baz personel role cetvelinde belirtilen tedbirleri alr. ( ) Bir gemide yangn kapal mahalde ise en az drt kii ile yangn mahalline girilir.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise Modl Deerlendirmeye geiniz.

99

MODL DEERLENDRME MODL DEERLENDRME

Aadaki sorular dikkatlice okuyunuz ve doru seenei iaretleyiniz.

1.

Bir yangn unsurunun gereklemesi iin aadakilerden hangisine gerek yoktur? A) Yanc madde B) Oksijen C) Karbonmonoksit D) Is kayna E) Zincirleme reaksiyon Yanma olaynn meydana gelebilmesi iin aadaki hangi elamann uygun artlarda bir araya gelmesi gerekir? A) Yanc madde Kat yanc madde - Oksijen B) Oksijen - Yanc madde - Is C) Is - Enerji - Yanc madde D) Karbondioksit - Ozon gaz -Yanc madde E) Hibiri Aadakilerden hangisi bir yangn nedeni deildir? A) Sigara B) Sabotaj C) Radyasyon D) Teknik arza E) Hibiri Bir yangn sonras meydana gelen rnlere aadakilerden hangisi dhil edilemez? A) Is B) Radyasyon C) Zehirli gazlar D) Duman E) Ik, alev Doal gaz alt ve st patlama limitleri aadakilerden hangisinde doru gsterilmitir? A) %2-%9 B) %5- %15 C) %4-%7 D) %20-%30 E) %7-%8 100

2.

3.

4.

5.

6.

Hafif metal yangnlarna su ilenmesinin en byk dezavantaj aadakilerden hangisidir? A) Korozyon etkisi B) Fiziki deiikliklere uramas C) Reaksiyon D) kme tehlikesine sebep olmas E) Suyun buharlamas Aadakilerden hangisi yangn yerindeki tehlikelerdendir? A) Yaylma B) Hepsi C) Elektrik D) kme E) Is A, B, C, D harfleri tek bana yangn asndan neyi ifade eder? A) Hortum tipleri B) Yanma trleri C) Yangn trleri D) KKT eitleri E) Hibir ey Odun, kmr ve plastik gibi maddeler hangi tr yangn snfna girer? A) Elektrik yangnlarna B) Gaz yangnlar C) Sv yangnlar D) Metal yangnlar E) Kat tr yangnlar Aadaki yanc maddelerden hangisi, D snf yangnlarn iinde yer alr? A) Magnezyum B) Odun C) Btan D) Mazot E) Yal boya Yanc sv yangnlar hangi snf yangnlardandr? A) D snf B) C snf C) B snf D) A snf E) E snf 101

7.

8.

9.

10.

11.

12.

Yangnn ma yoluyla yaylmas aadaki yntemlerden hangisinde yer alr? A) Radyasyon B) Kondksiyon C) Konveksiyon D) Tama E) Dolam Yangnn yaylan yntemleri aadakilerden hangisinde doru sralanmtr? A) Dolam, aktarm, ma B) Ima, radyasyon, temas C) Ima, temas, dolam D) Konveksiyon, temas, dolam E) Temas, dolam, konveksiyon Aadakilerden hangisi iyi bir yangn ihbar sisteminde bulunan temel elemanlardan biri deildir? A) Duman dedektr B) Kontrol paneli C) Alev dedektr D) Yalama ya scaklk dedektr E) Siren dedektr Aadakilerden hangisi, tahliye iin alnan nlemlerden deildir? A) Otomatik yangn sndrme sistemleri B) Yangn merdiveni ve acil klar C) Yangn kaps ve gvenlik holleri D) Ka istikametlerini gsteren kl yn levhalar E) Acil anons sistemi Aadakilerden hangisi ak alanlarda kullanlan yangn alarm sistem elemandr? A) Duman dedektr B) Alarm sireni C) Is dedektr D) Alev dedektr E) Siren dedektr Aadaki dedektrlerden hangisi ambarlarda kullanlmaz? A) Alev dedektr B) Duman dedektr C) Is dedektr D) Hararet dedektr E) Gaz dedektr 102

13.

14.

15.

16.

17.

18.

Yangn solunum cihaznda hangi blm yer almaz? A) CO2 filtresi B) Solunum maskesi C) Koum takm D) Basnl hava silindiri E) Basn drc Potasyum yangn hangi snf yangn gurubuna girer? A) A snf B) B snf C) C snf D) D snf E) E snf Aadakilerden hangisi yangn hortumunda bulunmas gereken zelliklerden deildir? A) A)Yumuak kauuktan yaplmas B) B)Basnca dayankllk C) C)Kimyasallara dayankllk D) D)Esneklik E) stifi kolay Aadakilerden hangisi sabit kpk sistemi eleman deildir? A) Konsantre kpk tank B) Karbondioksit tp C) Mikser (kartrc) D) Deniz suyu devresi E) Nozul Aadaki elemelerden hangisinde portatif yangn tpleri hatal gsterilmitir? A) Yeil-Halon gaz B) Siyah- CO2 C) Krem- CO2 D) Krem-Foam E) Krmz Su Kuru kimyasal tozlar hangi yangnlarda sndrc olarak kullanlmaz? A) Yakt yangnlar B) Metal yangnlar C) Ahap malzeme yangnlar D) D)Elektrik yangnlar 103

19.

20.

21.

22.

23.

E) LPG yangnlar 24. Portatif yangn tpnn kullanlmasnda aadakilerden hangisi dorudur? A) Alevin karsndan mdahale edilmesi B) Kapnn nnden mdahale edilmesi C) Rzgr arkaya alnarak mdahale edilmesi D) Rzgr nden alnarak mdahale edilmesi E) Dumann zerinden mdahale edilmesi Aadakilerden hangisi yangn sndrme usullerindendir? A) Soutarak sndrme B) Yanc maddeyi ortadan kaldrma C) Havay kesme D) Boma E) Hepsi Bir sndrme maddesi olan suyun dezavantaj aadakilerden hangisidir? A) Su ucuzdur ve bol miktarda bulunur. B) Su akcdr tamas kolay olur. C) Kat tr yanc maddelerin en ideal sndrcsdr. D) Su iletkendir elektrii iletir. E) Su sy drr, mdahaleciyi sdan ve ateten korur. Suyun yangn sndrmede en byk zelliine aadakilerden hangisi girmez? A) Su ucuzdur. B) Her yerde bulunur. C) Su kolay tanr. D) Muhafazas kolaydr. E) Yatay ve dikey yzeylere yapr. Yanc maddeden s alnarak scakl tutuma derecesinin altna drlmesine ne ad verilir? A) Boma B) Soutma C) Yakt giderme D) Engelleme E) Yakt kaynandan kesme Oksijen konsantrasyonu yanma iin gerekli olan orann altna drmeye ne ad verilir? A) Yakt giderme B) Engelleme 104

25.

26.

27.

28.

29.

C) Boma D) Soutma E) Hepsi yanl 30. Deterjan + Su + Hava karmndan meydana gelen sndrme maddesi aadakilerden hangisidir? A) FM 200 B) Kpk C) KKT D) CO2 E) Halon Gaz yangnlarn sndrmek iin hangi yntem geerlidir? A) Boma B) soutma C) Tahliye D) Engelleme E) Hibiri A tr yangnlarnn en iyi sndrme maddesi aadakilerden hangisidir? A) CO2 B) Halon C) Su D) KKT E) Kpk Karbondioksid (CO2) sndrme cihazn en ideal kullanacamz yangn tr aadakilerden hangisidir? A) Ak alanda A tr yangnlar B) Ak alanda B tr yangnlar C) Ak alanda tm yangnlar D) Bilgisayar ve elektronik cihaz yangnlar E) Ak alanda sv yangnlar CO2 tipi sndrme cihaz aadaki yangn snflarndan hangisinde kesinlikle kullanlmaz? A) A snf yangnlar B) B snf yangnlar C) C snf yangnlar D) D snf yangnlar E) Elektrikten kaynaklanan yangnlar

31.

32.

33.

34.

105

35.

KKT sndrme cihaz ile yksek gerilimli elektrik, yangnna en az ka metreden mdahale edilmelidir? A) 10 metre B) 2 metre C) 5 metre D) 1 metre E) 3 metre Aadakilerden hangisi gemideki yangn tehlikelerinden deildir? A) Geminin batma olasl B) Dklebilecek tehlikeli yda parlayc maddeler C) Duman zehirlenmesi D) Yksek s tehlikesi E) Yanma Sonucu oksijen aa kmas

36.

DEERLENDRME
Cevaplarnz cevap anahtaryla karlatrnz. Yanl cevap verdiiniz ya da cevap verirken tereddt ettiiniz sorularla ilgili konular faaliyete geri dnerek tekrarlaynz. Cevaplarnzn tm doru ise bir sonraki modle gemek iin retmeninize bavurunuz.

106

CEVAP ANAHTARLARI CEVAP ANAHTARLARI

RENME FAALYET-1N CEVAP ANAHTARI
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Yanl Yanl Doru Yanl Doru Yanl Yanl Yanl Doru Doru Doru Doru Doru Doru Doru 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Yanl Doru Doru Yanl Doru % 14-16 Organik A Snf Yangnlar (Adi Yangn ) Temas Yolu Yangnn kmasna Sebep Dolam Yolu le Alarm Zilleri alar Ar Is, Alev Ve Kzgn Stimin (Buhar) Douraca inden Dna Haberleme

RENME FAALYET-2NN CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Yanl Yanl Doru Yanl Yanl Doru Yanl Doru Yanl Doru Doru Doru Yanl Doru Doru 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 Yanl Yanl Doru Doru Doru Yanl Doru Yanl Doru Yanl Yanl Doru Yanl Yanl Doru

107

MODL DEERLENDRME CEVAP ANAHTARI

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 C B C B B A B C E A C A C D A D D A 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 D A B C D C E D E B B B D C D D E E

108

KAYNAKA KAYNAKA
AKIN Teoman (U.Y.Kaptan), Gemi Yangnlar (Marine Fires), T. Denizcilik Fakltesi, Tuzla/stanbul, 1996. AYDOAN Refik, Gemilerde Yangn nleme ve Sndrme Teknolojisi, 1995 AYDOAN Refik, Ticaret Gemilerinde Gemi adamlarn Kazalara Kar Koruma ve Gvenlik El Kitab .T.. Denizcilik Fakltesi Ktphanesinde kaytl bulunan Temel Yangnla Mcadele konusunu ieren bitirme devleri/almalar Marine Safety Agency, Fires in Ships, 1994 TUNCER Gven, Ticaret Gemilerinde Olaanst Hller, 1998 Trkiye Denizcilik letmeleri Eitim Yaynlar Nu: 4, Yangnla Mcadele Uluslararas Szlemenin lgili Maddeleri (SOLAS 1983) Yangn nleme ve Yangnla Mcadele Model Kurs Program 1.20, IMO

109