Havayolu Ekip Eleme Problemi in Sezgisel ve Kesin Metotlarn Kullanld Karma Yaklam

Sunumu hazrlayanlar
200813161044 200913161029

idem ZEK Kurtulu BAHAR

Neden bu konuyu setik?

Gelimi birok dnya lkesinde hava trafik younluunun giderek artt bilinen bir gerektir. Bu younluun artan bir ivmeyle srecei de aktr. Hava trafik younluundaki bu arta paralel olarak mevcut sabit kapasitenin daha iyi kullanlarak kapasite kullanm oranlarn artrmaya ynelik karar destek sistemlerinin gelitirilmesine ihtiya duyulmaktadr.

Uak rotalama nedir?

Havayolu irketlerinin nceden izelgelemesini gerekletirdii uu ayaklarna, uu ayann yolcu talebi, uu ayann mesafesi, filoda bulunan uaklarn teknik zellikleri ve donanmlar, kalk ve ini yaplacak havaalanlarnn zellikleri vb. pek ok kst gz nnde tutularak en uygun uaklar maksimum gelir ve minimum gider elde edilecek ekilde atanmasdr.

Devam
Uak izelgeleme problemi; ilem zamanlarnn

sralamaya baml (hazrlk zamanlar sfr) olduu veya hazrlk zamanlarnn sralamaya baml olduu (ilem zamanlar sfr) olduu, atlye tipi i izelgeleme problemi olarak da grlebilir.

Uak izelgeleme-Atlye tipi izelgeleme

Bir gnde gelen uaklarn says biliniyorsa bu

problem, bir n i tek makine problemidir. Uaklar ilerdir ve pist ise makinedir. Burada ama, uan yere inmeden nce havaalannda ortalama bekleme zamann en kklemek olacaktr. Uaktaki yolcularn says arlk olarak alnabilir.

Uak izelgelemenin amalar

Uaklar arasndaki arpmalar nlemek
Manevra sahasndaki uaklarn o sahadaki engellerle

arpmalarn nlemek Dzenli bir trafik akn srdrmek ve hzlandrmak Uularn emniyetli ve etkili bir biimde yrtlmesi iin faydal tavsiye bilgileri salamak

Neden ihtiya duyulur?

Gnmzn hzla gelien hizmet sektrlerinden biri olan havayolu tamacl sektr bir yandan insanlarn en ksa ve en gvenilir biimde seyahat etmesini salamaya alrken bir dier yandan da hzla artan iletim maliyetleri ve buna benzer birok zorlukla baa kmak zorundadr.

Devam
Gereklemeyen veya rtarl olarak gereklesen her uu, havayolu irketleri iin ok byk masraflar amakla beraber yine bu irketler iin byk prestij kayplarna neden olmaktadr.

Havayolu gider dalm

Kullanlabilecek metasezgisel yntemler

Genetik Algoritmalar Yasakl Arama Yntemi (Tabu Search) Tavlama Benzetimi (Simulated Annealing) Karnca Kolonileri Optimizasyonu (Ant Systems) Yapay Baklk Sistemleri (Artificial Immune Systems) Dank Arama (Scatter Search) rnekleme Kmeleme (Sampling and Clustering) Sinir Alar (Neural Nets) Hibrid Algoritmalar

Neden bu makale?
Bakent niversitesi Mhendislik Fakltesi Endstri Mhendislii Blm Aratrma Grevlisi Ayyce Aydemir Karada'n havayolu irketlerinin ekip eleme problemlerinin en ekonomik ekilde zmne ynelik gelitirdii yeniliki algoritmalar, Japonya'dan dlle dnd.

Havayolu Ekip Eleme Problemi in Sezgisel ve Kesin Metotlarn Kullanld Karma Yaklam

Havayolu planlama sreci

Uu izelgeleme tasarm Ekip Planlama

Filo Atama Ekip Esleme Ekip Atama

Uak Rotalama

Ekip eleme problemi zm yntemi aamalar

Problemi kstlar
Geici Kstlar
Yerel Kstlar Sre Kstlar

Uu Grevi ve Eleme Bana izin Verilen Uu Aya

Says

Ekip eleme problemi nasl zlr?

Ekip eleme problemi genel olarak iki alt probleme ayrlarak zlmektedir. lk olarak yasal elemeler oluturulur ve daha sonra oluturulan ekip elemeleri arasndan, uu izelgesindeki tm uu ayaklarn ieren en dk maliyete sahip ekip elemeleri kmesi seilir.

En iyi ekip elemesi kmesinin belirlenmesi problemi iin Kme Ayrtrma Modeli aadaki gibidir: Kstlar:

Ama Fonksiyonu

 Ama seilen ekip elemesi kmesinin maliyetini en

kklemektir. Kme ayrtrma tipi modelin zmnde karlalan en byk sorun, kk boyutlu problemler iin bile oluturulabilen uygun ekip elemesi saysnn ok fazla olmasdr. Baz durumlarda kst;

Bylece problem kme kapsama problemine dnm

olur. Kst bir uuun birden fazla kez kapsanmasna izin verir.

Ekip Eleme Problemi iin Kullanlan zm Yntemleri

Satr yaklam
Stun retme yaklam ebeke yaklam

En iyi ekip elemesi kmesi seme yaklamlar

TPACS / TRIP yaklam Dorusal programlama algoritmalar

-SPRINT -Volume algoritmas Tamsayl programlama yntembilimleri -Dallandr-Kes(Branch-and-Cut) -Dal - Fiyat (Branch-and-Price) -Paralelletirme Sezgisel yntemler

Uygulama
Bu uygulamada 172 uulu, 150 uulu THY verisi iin,

rassal retimli en iyileme algoritmas, kme kapsama problemi ve genetik algoritma ile zlmeye allmtr.

 Genetik algoritmalar problemlerin zmn

parametrelerin deerleriyle deil, kodlaryla arar. Parametreler kodlanabildii srece zm retilebilir. GA , arama uzaynda bireylerin uygunluk deerini bulmak iin sadece ama - uygunluk fonksiyonu (objective-fitness function ) ister. Bylelikle sonuca ulamak iin trev ve diferansiyel ilemler gibi baka bilgi ve kabul kullanmaya gerek duymaz.

Genetik algoritmann admlar

Adm 1. Rastgele veya bir kurala bal olarak bir balang poplasyonu oluturulur. Adm 2. Bu poplasyondan elitizm, aprazlama ve mutasyon sonucunda yeni poplasyon oluturulur . Elitizm yaplacaksa, oluturulmu poplasyon iin uygunluk deerleri hesaplanr ve en iyi n deer kontenjandan yeni nesle aktarlr. Burada n parametrik olabilir. aprazlamaya girecek bireyler, rastgele veya Rulet Tekerlei ile seilebilir.

Devam
aprazlama tek noktadan bldkten sonra veya birden

fazla noktadan bldkten sonra, karlkl genleri deitirerek yaplabilir. aprazlama sonucunda doan yeni iki bireyden her ikisi de veya sadece bir tanesi veya belli bir doruluk deerinin stndeki bireyler alnabilir. Mutasyon ilemi iin verilen oran dahilinde bireyler mutasyona tabi tutulur.

Devam
Adm 3. 2 no lu ileme, belli bir nesil says kadar veya en iyi bireyin belli bir uygunluk deerine kadar devam edilir. Bu ilemlerden sonra en iyi birey zm olarak alnr.

 172 uulu THY verisi iin, rassal retimli en iyileme

algoritmas+kme kapsama problemi (A1) ve GA tabanl algoritma+kme kapsama problemi (A2), 10 kez altrlm ve her altrmada elde edilen en iyi zmn maliyeti, 10 tekrarn maliyet ortalamas, alma sresi ortalamas ve deiim katsays izelge1 de verilmektedir.

kinci veri seti olan 150 uulu THY verisi iin de, rassal retimli en iyileme algoritmas +kme kapsama problemi (A1) ve GA tabanl algoritma+kme kapsama problemi (A2) 10 kez altrlm ve her altrmada elde edilen en iyi zmn maliyeti, 10 tekrarn ortalamas, alma sresi ortalamas ve deiim katsays izelge 2 de verilmektedir.

 172 uulu THY uu izelgesi iin, rassal retimli

eniyileme algoritmas, GA tabanl algoritma ve stun retme yaklamlarna ait sonular izelge 3de gsterilmektedir.

Sonu ve neriler
Problemde ilk ama, yasal kstlara ve havayolu irketi tarafndan belirlenen zel kstlara uyan ekip elemelerini oluturmaktr. kinci ama ise, oluturulan ekip eslemeleri arasndan en dk maliyete sahip ve uu izelgesindeki tm uular kapsayan ekip elemelerini semektir.

Kaynaka
Havayolu irketlerinde uularn atanmas probleminin tavlama benzetimi yntemi ile zlmesi (Onur TA- ukurova niversitesi)
Havayolu ekip esleme problemi: Genetik ve karma algoritmalar (A. Ayyce AYDEMiR -Bakent niversitesi) nce dat sonra topla ara rotalama problemi iin tamsayl karar modelleri

(Bar KEEC-Bakent niversitesi) Stun oluturma yaklam ile bir havayolu ekip izelgeleme uygulamas (Gazi niv. Mh. Mim. Fak. Der. Cilt 24, No 1, 43-50, 2009) Uak izelgeleme probleminin karnca kolonileri optimizasyonu ile zm (havaclk ve uzay teknolojileri dergisi ocak 2005 cilt 2 say 1 (87-95) Crew pairing optimization based on hybrid approaches (Ayyce AydemirKarada, Berna Dengiz. Ahmet Bolat) http://www.geldik.com/biyoloji/2010-genetik-algoritmalar-nedir-genetikalgoritmalar-hakkinda-genetik-algoritmalar.html