SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

45
AKP

40 35 30 25 20 15 10 5 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

CHP MHP BDP

10

KONDA verileriyle Kutuplamann Fotoraf

BEKR AIRDIR

13-17 Haziran 2010 RADKAL gazetesinde yaynlanmtr

KONDA VERLERYLE

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

NDEKLER
1. SYASET ve KUTUPLAMA ................................................................................................. 2 1.1. Siyasal Kutuplama Tartmalar...................................................................................... 2 1.2. Partiler ve Siyaset .............................................................................................................. 2 2. 2.1. 2.2. 2.3. 2.4. 2.5. 3. 4. 4.1. 4.2. 4.3. 4.4. 4.5. 5. 5.1. 5.2. 5.3. 5.4. 5.5. 5.6. 5.7. GNCEL SYAS TARTIMALARA BAKI ............................................................................ 5 Baz siyasi tartmalarla ilgili kanaatler ........................................................................... 5 Gncel siyaset ve siyasileme .......................................................................................... 6 Siyasileme Deerlendirme ........................................................................................... 11 Yaamdan beklenti ve alglar ........................................................................................ 12 Farkl Profillere Gre Farkllaan Memnuniyet ............................................................. 13 SYAS KUTUPLAMA ...................................................................................................... 16 TOPLUMDA FARKLILIKLAR VE KUTUPLAMA ............................................................... 19 Modernler........................................................................................................................ 19 Gelenekselci Muhafazakrlar ........................................................................................ 19 Dini Muhafazakrlar ....................................................................................................... 20 Kmeler ve Gncel Siyaset ............................................................................................ 20 Toplumsal kmeler, siyasi gndem ve kutuplama ..................................................... 24 TOPLUMSAL KUTUPLAMANIN KKENLER ................................................................. 26 Farkl Kimliklere Bak ................................................................................................... 26 lke Ynetimi .................................................................................................................. 29 Din ve Laiklik .................................................................................................................. 31 Gndelik Yaam Alkanlklar ....................................................................................... 32 Kutuplama Eksenleri .................................................................................................... 34 Kutuplamann Derinlii ................................................................................................ 35 Toplumsal Kutuplama Deerlendirme ........................................................................ 38

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

1 / 39

1. SYASET ve KUTUPLAMA 1.1. Siyasal Kutuplama Tartmalar

lkemizde son birka yldr ok youn bir biimde kutuplama yaanyor. Baz meselelere bakta, ngrlebilir pozisyon allar var. Neredeyse herkes lkede olan bitenleri konumaya baladnda, bir dierinin nasl bir tutum ve pozisyon alacan biliyor, en azndan ngrebiliyor. nk konuulan o meseleye bakta kardakinin tarafszln ve serinkanlln yitirdii, durduu pozisyona gre o meseleye bakta nyargl olduu ve yorumunun da bu nyarg ve pozisyondan kaynakland varsaylyor. Kimse yaanan bu gerilimin bir kutuplama olduunu inkr etmiyor. Yalnzca tartlan veya hararetle savunulan durum, herkes kendinin aklselim ve tarafszlkla meselelere baktn ve yorum yaptn savunurken, tekini kutuplamann aktr en azndan tuzandaki olarak tanmlyor. Bu tartma slubu bile kendi bana lkede yaanan kutuplamann bir rnei, nedeni ve de sonucu. Doal olarak da bu tartmann en yaygn grld alan siyaset ve medya. lkedeki geerli siyaset yapma tarznn allm kavgac bir sluba dayand, mzakere ve ikna abasnn neredeyse hi grlmedii bir siyaset alanmz var. Siyasetin geldii bu problemli tarzn karakteri ve nedenleri, bu yaz dizisinin amac dnda. Fakat ilgin olan medyann bu kadar derinden ve bizatihi znesi olarak kutuplamann iinde olmas. Bu yaz dizisinin amac, 2010 Nisan aynda gerekletirilen bir aratrmann veri ve bulgularna dayanlarak yaanlan kutuplamann fotorafn ekmek ve bu fotoraf anlamaya almaktr.

1.2. Partiler ve Siyaset

Sonu olarak siyaset, belli bir toplumda birbirinden farkl, ounlukla birbirine rakip, atma halinde olan kar ve taleplerin mzakere edilmesi ve uzlatrlmas alandr. Siyasal partiler de bu alann asli unsurlar ve zneleridir. Siyasi partilerin, devletle vatanda ve toplum, siyasetle gndelik hayat arasnda bir kpr oluturmas gerektii sylenebilir. Siyasal partiler toplumun taleplerini ve gndelik ihtiyalarn siyasi karar mekanizmalarna tayan, dier farkl talep ve partilerle mzakere, ikna ve uzlama sreci sonras bu talep ve ihtiyalara zm arayan yaplardr. lkemizde siyaset ve siyasetin birinci unsuru olan partiler batllama abalaryla beraber yukardan aaya doru rgtlenmitir. Sistem, toplumun farkl kar ve taleplerinden remek yerine, yukardan aaya doru kurgulannca doas gerei bizdeki partiler toplumun talep ve ihtiyalarndan beslenmiyor. Tersine, bir siyasi partinin hayata gelii bir grup insann bir fikir etrafnda rgtlenme abasndan balyor. Bir yeni parti, sosyal ve kltrel farkllklardan, talep ve ihtiyalardaki eitlenmelerden deil, geleneksel olarak lider ve etrafndaki dar kadronun kontrol

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

2 / 39

altnda vcut buluyor ve var oluyor. Sonra o kadro ve siyasi fikirler ile toplumun talep ve ihtiyalar arasnda iliki kurulmaya allyor. Beslenme tersine olunca sre iinde bir partinin fikri yenilenmesi ve bunun sonucu olarak da kadrolarn gelitirmesi doal yoldan olamyor.

Bu tersine almaya, devlet iradesiyle srekli olarak yasalar araclyla mdahale edilmesi, kstlanmas ve hatta yasaklanmas gibi garabetler de eklenince bizdeki partiler kurumsallaamyor, kendini yenileme ve srdrlebilirlik mekanizmalar retemiyor. Tm bunlarn sonucunda sokaklarda, gndelik hayatn iinde, vatandala yz yze, dert, talep ve ihtiyalara dokunan parti yaplar ortaya kamyor. Partiler gndelik hayattan deil, devlet gcnden, kaynaklarndan besleniyor ve var olabiliyor. Byle olunca da tm siyaset alan devlet olanaklarn ele geirme zerinde odaklanyor. Siyaset zemini vatanda ve toplum taleplerinden deil, devlet mekanizmalarn nasl kullanlaca, devlet karlarnn nasl paylalaca zerinde geliiyor. Bu yap doal olarak da hastalkl bir siyaset tarz retiyor. Siyaset tarzna hkim olan temel anlay, farkl talep ve ihtiyalar anlamak, mzakere etmek, ikna etmek/olmak ve uzlama temelinde gelimiyor. Dorudan kar ve g datm mekanizmalarna sahip olma rekabeti, daha ok atmac, kavgac, hogrsz bir siyaset iklimi retiyor. Bu atmac ve kavgac yap 60 yldr gelen tm siyasi liderlerin tesadfen kavgac karakterlerinden domuyor. Tm siyasi kurum, yasa ve mekanizmalaryla genel siyaset yaps, bu siyaset tarzn ve buna uygun lider ve kadrolar da zorunlu klyor. Fakat bu durum bir baka problemi retiyor. Aynen yukardan aaya doru varolular gibi, bu atmac tarz ve tutum nce rgtlerine, sonra yandalarna, topluma ve gndelik hayata yaylyor. Bir sre sonra da uzlamann znesi olmas gereken partiler atmann ve toplumsal kutuplamann znesi, nedeni ve taycs haline dnyor. Sade vatanda ise kendisine yer bulamad bu siyasete ve partilere kar bir gvensizlik retiyor. Yaplan tm aratrmalar, vatandan var olan siyasi partiler sisteminin genel ileyiini beenmediini ortaya koyuyor. Bir sre sonra da uzlamann znesi Vatanda partilerin ilevini yerine olmas gereken partiler atmann getirmediine, yalnzca partiye yakn kiilerin ve toplumsal kutuplamann znesi, karlarn savunarak i takibi yaptna ve nedeni ve taycs haline halk temsil etmediine inanyor. Bu durum, dnyor. siyasetten umudunu kesmeyi, sorunlar kanksamay, ortak karlar ve talepler iin

Toplumun farkl kar ve taleplerinden remesi yerine sistem yukardan aaya doru kurgulannca doas gerei bizdeki partiler toplumun talep ve ihtiyalarndan beslenmiyor.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

3 / 39

mcadele azminin azalmasn ve giderek bireysel hayatnn sorunlarn kurallar dnda zmeye alma abalarnn yaygnlamas sonucunu douruyor. Bunun en dikkat eken belirtisi ise Trkiyenin en byk ve acil sorunlarn hangi parti zebilir? sorusuna toplumun bete biri yeni parti lazm, drtte biri bu sorunlar srer gider eklinde cevaplar vererek, yarya yakn siyasetten umudunu kestiini sylyor. Trkiyenin en byk ve en acil sorunlarn hangi parti zebilir?
Bu sorunlar hep srer, gider 26% Hibiri zemez, yeni parti lazm 21%

Trkiyede En ok Hangi Kuruma Veya Kimlere Gnlden Gvenirsiniz? Guvendigi

Kurum Yok 24%

Bir parti ad sylyor 53%

Dier 6% Hukuk Siyasi 5% Kurumlar 10%

Kamu Kurumu 55%

Sade vatandaa Trkiyede en ok hangi kuruma veya kimlere gnlden gvenirsiniz? sorusunu ynelttiinizde Meclis veya bir lider, parti ad dhil herhangi bir siyasi aktr ad syleyenler yalnzca onda bir orannda kalyor. Ama toplumun drtte birinin gnlden gvenecei bir kurum olmadna da dikkat ekmek gerekiyor. Hem siyasetten umudunu kesmi hem de gvenecei kurum olmayan drtte birlik toplum kesiminin, yani yetikin 12-13 milyonluk kitlenin byklnn bir baka alarm ifadesi olduuna da dikkat ekmek gerekir.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

4 / 39

2. GNCEL SYAS TARTIMALARA BAKI

2.1. Baz siyasi tartmalarla ilgili kanaatler

Anayasa deiiklik paketiyle ilgili genel kanaatleri sorulduunda deneklerin yzde 55,8i deiiklikleri demokratikleme iin doru ve gerekli olarak grmekteler. Grlen kiilerin yzde 44,2si iinse deiiklikler, iktidarn sivil diktatrle gidii ynnde bir admdr. Ergenekon Davas etrafnda dnen tartmalarla ilgili kanaatleri sorulduunda, hkmetin etelerle mcadele ettii kanaatini tayanlar yzde 56,5, hkmetin muhaliflerini cezalandrd kanaatinde olanlar yzde ise 43,5 oranndadr. Son aylarda hkmetle yksek yarg kurumlar arasndaki gerilimle ilgili grleri sorulduunda, deneklerin yzde 53 hkmetin savc ve hkimlere bask uygulad, yzde 47si de hkmetin yargnn ilerine karmad kanaatindedir. Ergenekon davas ve yarg tartmalar erevesinde son gnlerde baz siyasi liderler ve partilerce gndeme getirilen erken seim hakknda grlen kiilerin bete ikisi erken seim olmal, bete olmamal kanaatindedir. Son aylarda kamuoyunu olduka megul eden ve ilgi oda olan Tekel iilerinin eylemi konusundaki kanaatlere bakldnda, yzde 45,5i Tekel iilerini hakl bulurken, yzde 32,3 haksz bulmakta, yzde 22,2 oranndaki kii de bu konuda kararsz olduunu sylemektedir. lkede darbe tehdidinin daha byk olduunu dnenler yzde 29,3 iken, irtica tehdidi daha byk diyenler yzde 17,1 oranndadr. Toplumun yzde 44,5ine gre ise her ikisi de tehdit iken, yzde 9,1i iin ise her ikisi de tehdit deildir. eriatn gelmesinden korkanlar yzde 40,6, korkmayanlar ise yzde 46,2 oranndadr. Asker gerektiinde ynetime el koyabilir fikri yzde 38,5 orannda destek bulurken, yzde 47,1 orannda kar klmaktadr. Gerektiinde siyasi partiler kapatlmal fikri yzde 57,1 orannda destek bulurken, yzde 30,3 orannda da kar klmaktadr. Toplumun yzde 55,2si Ak Parti iktidar dneminde baz alanlarda ok nemli reformlar yapldn dnmektedir. Toplumun yzde 23,2si iin ise bu kanaat yanltr. Bir nceki sorunun tam tersi olarak Ak Parti iktidar dneminde irtica/gericilik artt kanaatinde olanlar yzde 38,1, tersi kanaatte olanlar yzde 42,5 oranndadr.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

5 / 39

2.2.

Gncel siyaset ve siyasileme

Gncel siyasi tartmalara dair kanaatlere bakldnda, hemen hemen tm konularda toplumun ikiye ayrldn sylemek mmkn grnyor. Fakat bu ayrmann sebepleri ne olabilir veya hangi demografik zellikler bu ayrmay aklayabilir diye baklmas gerekmektedir. Buraya kadar cevap dalmlarn okurla paylatmz sorularn hemen hepsinde ya, cinsiyet, yaanlan yer gibi temel demografik verilerle beraber bulgular analiz edilmeye alldnda, ilgin bir cevap rgs ortaya kmaktadr. Temel demografik farkllklar doas gerei kimi sorularda farkl cevap kmelenmeleri iin aklayc olurken, beklenenin aksine bazlarnda yeter gllkte aklayc olmamaktadr. Krda veya kentte yayor olmak, gen veya yal olmak ya da kadn veya erkek olmak gibi farkllklar, toplumda grlen bu ayrmay aklamaya yetmemektedir. Krt veya Alevi olmak, ba ak veya trbanl olmak gibi farkllklar baz meselelerdeki deiimler konusunda ipucu vermektedir. rnein Krtler parti kapatmaya en yksek oranda kar kan gruptur. Veya Aleviler eriatn gelmesinden en ok korkan gruptur. Ama bu tr Gncel siyasi tartmalara dair aklamalar tm sorulardaki ayrmay kanaatlere bakldnda, ilk aklamakta ortak bir arla sahip deildir. bakta, hemen tm konularda toplumun ikiye ayrldn Buna karlk iki temel veri ise neredeyse tm sylemek mmkndr. cevap kmelenmelerinde aklaycdr. Bu veriler, demografik bilgi olarak eitim seviyesi ve siyasi tercih olarak da oy vereceini syledii partidir. Yani eitim seviyesi ve tuttuu parti, kiilerin birok konudaki tercih ve fikirlerini dorudan etkilemektedir.

Anayasa deiiklik paketi hakkndaki kanaatler Tartlmakta olan Anayasa deiiklik paketini deerlendirmeye parti yandal ile beraber bakldnda deiikliler, Ak Parti yandalarnn yzde 89u tarafndan demokratiklemenin gerei, CHP yandalarnn yzde 86s ve MHP yandalarnn yzde 76s tarafndan ise sivil diktatrle gidiin admlar olarak alglanmaktadr. Kararszlar ve oy kullanmayacan syleyenler biraz daha ortada ve temkinliyken, SP semeni Ak Partiye yakn, dier parti semenleri ise CHP ve MHP blouna yakn durmaktadrlar.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

6 / 39

Tartlmakta olan anayasa deiiklikleri

Trkiye AKP SP BDP Kararsz Oy Kullanmaz MHP TDH Dier Partiler CHP

Demokratiklememiz iin bu deiiklikler doru ve gereklidir. ktidar sivil diktatrle gitmek iin bunlar yapyor.

54 89 83 66 53 41 24 24 21 14 86 76 76 79 59

46 11 17 34 47

Ergenekon davas etrafndaki tartmalar Ergenekon davas etrafndaki tartmalarn nasl deerlendirildiine bakldnda Ak Parti semeninin yzde 87sine gre hkmet etelerle mcadele ederken, CHP semeninin yzde 83ne gre ise hkmet muhaliflerini cezalandrmaktadr. Kararszlar, SP semeni ve BDP semeni de hkmetin etelerle mcadele ettii fikrine yakn grnmektedir.

Ergenekon Davas etrafnda dnen tartmalara dair fikri

Hkmet etelerle mcadele ediyor. Trkiye AKP SP Kararsz BDP Oy Kullanmaz TDH MHP Dier partiler CHP Hkmet muhaliflerini cezalandryor.

55 87 76 56 52 42 35 30 24 17 83 65 70 76 58

45 13 24 44 48

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

7 / 39

Hkmet ile Yksek Yarg Kurumlar arasndaki tartmalar Parti yandalyla beraber son aylardaki Hkmet ile Yksek Yarg Kurumlar arasndaki tartmalarla ilgili cevaplara bakldnda, Ak Parti semeninin yzde 80i hkmetin yargnn ilerine karmadn dnrken, CHP semeninin yzde 88i ve MHP semeninin yzde 77si aksi kanaattedir. Son aylarda hkmetle yarg arasndaki iliki
Trkiye CHP Dier partiler TDH MHP Oy Kullanmaz BDP Kararsz SP AKP 20 42 80 64 61 58 71 36 39 77 80 29 55 88 84 23 20
Hkmet savc ve hkimlere bask uyguluyor. Hkmet yargnn ilerine karmyor.

45 12 16

Erken seim Ak Parti semeni arasnda her on kiinin dokuzu erken seim olmamal derken, CHP ve MHP semenleri arasnda her on kiinin yaklak yedisi erken seimden yana grnmektedir. Dier parti yandalar arasnda da SP semeni Ak Partiye yakn dururken, dier parti semenleri CHP ve MHP blouna yaknlamaktadr. Erken seim
Trkiye CHP MHP TDH Dier partiler Oy kullanmaz Kararsz BDP SP AKP 21 41 41 38 79 57 59 59 62 64 43 40 71 66 36

Olmal

Olmamal
60 29 34

13

87

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

8 / 39

Tekel iileri eylemleri Ak Parti semenlerinin yarsndan fazlas Tekel iilerinin eylemini haksz, CHP, MHP ve DP semenlerinin bete drd ise hakl bulmaktadr. Kararsz ve oy kullanmayacak olan semenler ise genel lke ortalamalarna paralel bir tutuma sahiptirler. Tekel iilerinin eylemlerini nasl deerlendiriyorsunuz?
Hakl buluyorum Kararszm Haksz buluyorum

Trkiye
CHP BDP TDH Oy kullanmaz Dier partiler MHP Kararsz SP AKP 24

46 81 80 62 52

22

32 9 11 14 23 24 25 10 9

52
49 44 39 22 28

14
27 30

34
24 26 33 54

Trkiye iin en byk tehdit Darbe tehdidi Ak Parti yandalarnn yzde 71i, CHP yandann yzde 12si iin daha yksektir. Buna karlk irtica tehdidi CHPlilerin yzde 41i, Ak Parti yandalarnn yzde 6s iin daha byktr.
Darbe tehdidi daha byktr. Her ikisi de tehdit rtica tehdidi daha byktr. Her ikisi de tehdit deil

Trkiye SP AKP BDP TDH Kararsz Oy Kullanmaz MHP Dier DP CHP 20 20 17 16 15 12

29 46 30 24 16 21 23 24 21 41 4

17 71 6 62 26 53 49 51 50 52

44 3 38 46 16

9 11 9 5 4 11 10 9 11 12 40 6

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

9 / 39

eriatn gelmesinden korkuyorum eriatn gelmesinden en yksek oranda korkanlar CHP semenleri, buna karlk en dk oranda korkanlar ise SP ve Ak Parti semenleridir. eriatn gelmesinden korkuyorum
Yanl Ne doru ne yanl Doru

Trkiye CHP DP TDH Kararsz Oy Kullanmaz MHP Dier BDP AKP SP 38

46

13

41

17
24

9
21 46 46 3 17 10

73
55 51 44 44

45
50 57 62 89

14
10 15 13

40
40 28 25 11

Gerektiinde siyasi partiler kapatlmaldr Gerektiinde siyasi partiler kapatlmaldr fikrine destek verenler en yksek oranda MHP ve CHP semenleri arasnda, en dk oranda bu fikre kar kanlar ise BDP ve Ak Parti semenleri olarak grlmektedir. Gerektiinde siyasi partiler kapatlmaldr
Kesinlikle doru Doru

MHP CHP SP DP Kararsz TDH Oy Kullanmaz AKP Dier 6 7 7 5 5

16 12 59 12 49 46 42 48 54 59

63

15

33

BDP 1 9

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

10 / 39

Asker gerektiinde ynetime el koyabilir Asker gerektiinde ynetime el koyabilir fikrine katlanlar en yksek oranda MHP ve CHP semenleri arasnda iken, en dk oranda bu fikre destek verenler BDP, DP ve Ak Parti semenleridir.

Asker gerektiinde ynetime el koyabilir

Trkiye BDP DP AKP SP Dier Oy Kullanmaz TDH Kararsz CHP MHP

Kesinlikle doru

Doru

5 9 9 2 3 13 5 9 4 7 10 25 26

34 21

33 36 46 36 44 49

2.3.

Siyasileme Deerlendirme

Gncel siyaset ile ilgili tm sorularda grld gibi parti tercihine bal olarak bir ayrma ve parti semenleri arasnda bir ortak duru ortaya kmaktadr. Bu durum doal kabul edilebilir belki de. Sonu olarak insanlarn bir siyasi tercihi var, bu tercih belirli bir dnya grnden kaynaklanyor, bu nedenle de benzer meselelerde benzer tutum alnmas doal denilebilir. Eer yukarda cevaplarn analiz ettiimiz sorular yalnzca gncel meseleler olsayd, bu doru olabilirdi de. Semen davran zerinden bakldnda, sa-sol, laik-antilaik, otoriter-demokrat vb. eksenler zerinde toplumun ayrt ve semen tercihinin olutuu yaygn bir kabuldr. Bu konuda yine yaygn olarak kabul edilen modellerden birisi semenin ekonomik algs ve beklentisinin siyasi tercihlerinde rol oynaddr. Genel olarak bireyin tavrlarn, hareket biimlerini ve siyasi tercihlerini ya, cinsiyet, eitim, gelir tr temel demografik zellikleri ve deerlerinin belirledii kabul edilir. Yine bu kabulde, davran ve tercihlerin bir dnme ve muhakeme sreci sonunda olutuu vardr. Genellikle sanlr ki, insanlar beyinlerini kompartmanlara ayrm, her kompartman kendi doru ve gerekli bilgilerini biriktirip, tasnif ediyor, her kutu

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

11 / 39

birbirinden bamsz alabiliyor, sonra da makul ve mantkl bir deerlendirme sreci sonunda siyasi kararlar oluuyor. Bu modellerin hemen hepsi baz seimlerdeki tercihlerin olumasn bir yere kadar aklyor. Tm bu yaklamlar semenin rasyonel davrand n kabulnden balyor. Fakat artk gnmzde, deien gndelik hayatn ritmi iinde rasyonel akl ve deerlendirmeler kadar duygularn, korkularn, alg ve beklentilerin de semen davrann belirlediini biliyoruz. Hlbuki ne hayat ne de beynimizdeki dncelerin ekilleni ritmi ve sistematiinin artk byle almad biliniyor. Beyin, beden, gnl ve d dnya (toplumsal koullar) yaamn her alannda ve her annda birbiriyle etkileerek dncelerimiz ve seimlerimiz oluuyor. Dolaysyla bu paralarn her birinin kendi bana ne olduu deil, ilikilerinin nasl alt ve etkiletii daha nemli.

Fakat artk gnmzde, deien gndelik hayatn ritmi iinde rasyonel akl ve deerlendirmeler kadar duygularn, korkularn, alg ve beklentilerin de semen davrann belirlediini biliyoruz.

Bir dier nemli nokta bellek ve deneyimlerimiz ve bu deneyimlerden edindiimiz izlenimler ve kardmz dersler. O gnk toplumsal koullar veya duygu hali ayn deneyimi farkl anmsamaya ve farkl anlamlandrmaya yol aabiliyor. nsanlarn zihinleri bo defter veya makine gibi sizin vereceiniz mesaj not etmeye hazr deil. nsanlar yaygn olarak iddia edildii gibi kolayca maniple de edilemiyorlar. nsanlarn gndelik hayattaki tavr ve tutumlar beyin-gnl-beden-toplum drtlsnn karlkl etkileimi iinden ve insanlarn etrafna korkuyla m umutla m baktklarna bal olarak oluuyor. Tm bunlara karn, analiz etmeye altmz gncel siyasi meselelere dair tutumlarn hemen hepsinde ayn deerlendirmeler blok olarak toplumun bir kesiminde gzleniyorsa, artk doal semen davranndan ve siyasallamadan daha farkl bir sorunu konutuumuz aktr. O zaman, analizi ilerletmek iin: Alg ve beklentilerinde de bu siyasi tutumlara gre farkllama olup olmadna Gncel siyasette analiz etmeye altmz bu sorularda ayn semen kmesinin ayn ynde blok halinde davran ve tutum gsterip gstermediine bakmamz gerekir.

2.4.

Yaamdan beklenti ve alglar

Yaamdan memnuniyet algs ve beklentisiyle ilgili bir grup sorunun cevap dalmlarna bakldnda, genel olarak bir memnuniyetsizlik hali gzlenmektedir.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

12 / 39

Toplumun bete Trkiyenin genel hayat artlarnn ktye gittii, te biri de lkenin geleceinin kt olaca kanaatindedir. Trkiyenin genel olarak iyiye gitmedii dncesinde olanlar toplumun yarsdr.
Trkiye'de genel hayat artlar son 5 ylda iyiye gitti. Trkiye'de genel hayat artlar 5 yl sonra daha iyi olacak. Trkiye'de politik adan olumlu gelimeler oluyor, Trkiye iyi yolda. Genel olarak baktmda, Trkiye'nin sorunlar azalyor. Baka lkeye gitme imknm olsa bile yine de Trkiye'de yaamay seerdim. Benim hayat artlarm son 5 ylda iyiye gitti. Benim hayat artlarm 5 yl sonra daha iyi olacak. u anda sahip olduum imknlardan ve geimimden memnunum. Genel olarak salk durumumdan memnunum.

Doru 25

Doru 26
Doru 26 Doru 22 Doru 43 Doru 23 Doru 27
Kesinlikle doru 25

Doru 38

3
5
50 100

Doru 58
0

2.5. Farkl Profillere Gre Farkllaan Memnuniyet

Yukarda doru bulunma oranlarn grdnz nermeler, bireysel hayat ve lke hayatna dair olarak gre ikiye ayrlabilir. Bu ayrma ve verilen cevaplar zerinden her bir grlen kiinin bireysel hayattan ve lke hayatndan memnuniyetleri ayr ayr hesaplanabilir. Bu hesaplama sonucunda genel deerlendirme olarak baz demografik farkllklara gre memnuniyet alglarnda deiiklikler olutuu grlmektedir. Genlerin bireysel hayattan memnuniyetleri en yksek seviyedeyken, lke hayat konusunda en olumsuz olanlar da onlardr. lke hayat konusunda ortalamann zerinde memnuniyetsizlik niversite mezunlarnda gzlenmektedir. Eitim seviyesi ykseldike lke hayatndan memnuniyet derken, bireysel hayattan memnuniyet ykselmektedir. renciler ve st dzey alanlar arasnda bireysel hayattan memnuniyet en yksek puana ularken, lke hayatndan memnuniyetleri de en dk puana inmektedir. Hem bireysel hayat hem de lke hayatna dair en gayri memnun kesim iiler olarak ortaya kmaktadr.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

13 / 39

Alevi inancna sahip olanlar da memnuniyet konusunda en dk puanllar arasndadr. Kendilerini dindar olarak tanmlayanlar ise dier kesimlere gre daha yksek memnuniyet puanna sahiptir. Varolarda yaayanlar lkenin en memnuniyetsiz kesimidir. Buna karlk lks konut ve sitelerde oturanlar grece daha memnun grnmektedirler. Yaamdan beklenti ve alglarda parti tercihine gre farkllk lar olutuu gzlenmektedir. En gayri memnunlar BDP yandalar iken en memnun grnenler Ak Parti yandalardr. Bireysel hayat konusunda en dk memnuniyet puan olanlar CHPliler, lke hayat konusunda en dk memnuniyet puan olanlar ise BDPlilerdir. Ak Parti yandalar hem bireysel hem de lke hayat konusunda en yksek memnuniyet puanna sahip olan kesim olarak ortaya kmaktadr.

Bireysel Hayat Memnuniyet Endeksi

lke Hayat Memnuniyet Endeksi 61 63 62 32 42 36 37 33 34 33 46 49 48 42 40 40 46 43 44 35 38 42 Trkiye ortalamas 45 41

Genel Memnuniyet Endeksi

AKP CHP MHP BDP SP Dier Kararsz Oy kullanmaz

Her trl demografik gruplamalar memnuniyet puanlarna gre hep beraber bir sralama yaptmzda en alttakiler ve en sttekilerin sralamas ilgin bir durumu gstermektedir. Bu grafikte en memnun ve en memnuniyetsiz beer grup iinde de siyasi tercihe gre oluan 3 kmenin olmas siyasilemekten te bir meseleye dikkatimizi ekmektedir.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

14 / 39

Siyasi tercihlerdeki farkllklarn hayattan memnuniyet alglarn da etkiledii, yalnzca gncel meselelerde deil, alglarda da siyasi tercihe bal farkllklarn olutuu bir baka dikkate deer bulgu olarak ortaya kmaktadr.

En Memnuniyetsiz ve En Memnunlar
Bireysel Hayat Memnuniyet Endeksi Lks konutlarda yaayanlar araf kullananlar Tccar/sanayici/iadam 3001 TLden fazla gelirliler AKP semenleri CHP semenleri Gecekonduda yaayanlar 300 TL'den az geliri olanlar Alevi Mslman BDP semenleri Trkiye 32 42 36 40 45 43 40 45 38 33 35 33 34 33 50 46 48 51 63 62 57 59 62 56 61 63 62 lke Hayat Memnuniyet Endeksi Genel Memnuniyet Endeksi 69 70 69 69 66

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

15 / 39

3. SYAS KUTUPLAMA
Ayn aratrma kapsamnda sorulmu dokuz soruyu ele alarak deneklerin her bir soruda ayn ynde tercihte bulunup bulunmadklarn analiz ederek nasl bir kutuplama hali olduunu anlamaya alalm. AKP ktidar dneminde irtica/gericilik artt. AKP ktidar dneminde baz alanlarda ok nemli ve yararl reformlar/yenilikler/yasal deiiklikler yaplmtr. eriatn gelmesinden korkuyorum. lkemiz iin darbe mi irtica m daha byk tehdittir? Asker gerektiinde ynetime el koyabilir. Gerektiinde siyasi partiler kapatlmaldr. Ergenekon Davas etrafnda dnen tartmalarla ilgili fikrinizi aadaki cmlelerden en iyi hangisi aklyor? Son aylarda hkmetle yarg arasndaki ilikiyi sizce imdi okuyacam cmlelerden hangisi aklyor? Tartlmakta olan anayasa deiiklii konusuyla ilgili sizce aadaki hangi cmle dorudur? Bu dokuz sorunun cevaplarnn beraberce deerlendirilmesiyle bir siyasi endeks yaratlmtr. Bu endekste puan art, siyasi gndem maddelerinde AKP ynnde grlerin arttna iaret etmektedir. Dier bir deyile, bu endekste 9 puan alan bir kiinin, Ak Parti dneminde irticann artmad, Ak Partinin nemli reformlar yapt, askeri ynetime ve parti kapatmaya kar olduunu, hkmetin Ergenekon davasyla etelerle mcadele ettiini, yarg konusuna hkmetin karmadn ve Anayasa deiikliklerin demokratikleme iin gerekli olduunu dnd anlamna gelmektedir. Sfr puan alan bir kiinin tm bunlarda aksi grte olup, Ak Parti dneminde irticann artt, nemli reformlarn yaplmad, vb. kanaatinde olduu anlamna gelmektedir. Yani sfr veya dokuz puana yakn hangi byklkte kmelenmeler olmas kutuplama olup olmadn, ne lde youn olduunu gsterecektir. Eer siyasi bir kutuplama meselesiyle kar karya deilsek deneklerin serinkanllkla, muhakemeleriyle ve bu dokuz soruyu birbirinden bamsz deerlendirerek cevap verecekleri varsaylr. Aadaki grafikte yatay eksen 0 ile 9 arasnda aklamaya altmz siyasi puanlamay gstermektedir. Dikey eksen ise o puandaki semen yzdesi gstermektedir. Eer kutuplama yok ise dalm erisi dz bir izgi olacak, eer tm toplum dokuz soruda da Ak Parti grlerine yakn olur ise 9 puan da yzde 100 veya tersi durumda ise sfr puanda yzde yz olacak anlamna gelmektedir. Aadaki grafikte tm deneklerin bu dokuz soruya gre puanlanmalarnn dalm grlmektedir. Bu grafie bakldnda toplumun normal bir dalm gsterdii sylenebilir. Grafikteki eri, bu haliyle de zel bir probleme iaret etmemektedir.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

16 / 39

25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Temel demografik karakterlere gre bakldnda baz farkllklar gzlenmekle birlikte genel olarak lke dalm erisine ok benzer eriler olumakta, bu nedenle de zel bir farkllk gzlenmemektedir. Kltrel kimlikler zerinden bakldnda ise bir deiiklik grlmektedir. Aleviler lke ortalamasndan olduka farkl olarak Ak Parti kart bir noktada konumlanmaktadrlar. Ayn ekilde Krtler de lke ortalamasndan olduka farkl olarak Ak Parti tarafnda yer almaktadrlar. Burada nemli olan her iki kltrel kimliin Ak Parti karsndaki tutumlarn tanmlamaktan ok, ayn zamanda bir siyasi duru olarak da lke ortalamalarndan farkl bir duru gstermeleridir. Ki bu da kltrel kimliklerin artk hayatmzda ve kararlarmzda ne kadar etkili olduunun gstergesidir.

45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 1 2 3 4 5 6 7

Snni Alevi Trkiye

35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0

Trk Krt - Zaza Trkiye

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

17 / 39

Fakat yine siyasi parti tercihlerine gre denekleri ayrtrdmzda kan durum aadaki grafikte grlmektedir. CHP ve MHP semeni ile Ak Parti ve BDP semenleri iki ayr blok oluturmaktadr. ki blok birbirinden olduka farkl ve hatta birbirinin ztt bir cevap rgs gstermektedir. lke ortalamas zerinden bakldnda zirve noktas yzde 20lerde iken siyasi tercihe gre bakldnda eriler sivrilmekte, erilerin zirve noktas yzde 35 -40 aralna kmaktadr. te bu bulgular ve bu grafik siyasi kutuplamann fotorafdr.

45 40 35 30 25 20 15 10 5 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

AKP CHP MHP BDP

10

Bu durumda nmzdeki soru biraz daha farkllamaktadr: Siyasi kutuplama siyasi parti tercihlerinin rettii bir ey midir, yoksa baka eyler rnein deerler ve hayat tarzmz m kutuplamay retmektedir? Yaanlan kutuplama yalnzca iktidar partisi ve etrafndaki tartmalardan m domaktadr? Ya da muhalefetin tavr kutuplamay aklamaya yeter mi? rnein iktidarn deimesi ile kutuplama hayatmzdan kacak mdr? Gndelik hayattaki gerilim allm kavgac, uzlama hneri eksik siyaset tarzndan m beslenmekte ve kutuplamay dourmaktadr, yoksa kutuplama m bu kavgacl ve gerilimi beslemektedir? Eer yalnzca siyasi parti tercihinden remi bir kutuplamadan sz ediyorsak zm de siyasi aktrlerin tavr ve tarz deitirmeleriyle zlebilir, nk sonuta siyasi tercih farkll ve gncel tartmalara bu pencereden bakyor olmak doal kabul edilmelidir. Eer hayat tarzlar, deerler, kltrel kimlikler gibi daha zor deien, deimesi iin kuaklar gereken faktrlerden reyen bir kutuplamadan sz ediyorsak, bu durumu atmaya varmadan amak iin neler yapmamz gerekir?

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

18 / 39

4. TOPLUMDA FARKLILIKLAR VE KUTUPLAMA

Ayn aratrmada sorulan deerler ve lke hayatna dair sorularn cevaplar dikkate alnarak bir kmeleme analizi yaplmtr. Bu analiz yntemi, bir veri setinde belli deikenlerde birbirlerine benzeyen vakalar gruplayp, farkl kmeler yaratmaya yaramaktadr. Grlen kiileri baz deerlerine gre gruplamak, birbirlerinden olduka ayran ancak kendi iinde birok ortak deere sahip kme ortaya karmtr. Bu analiz sonucunda ortaya kan kmeler incelendiinde, Trkiye toplumundaki farkl gr ve deerlere sahip gruplara denk geldiini grmek mmkndr. Bu kmeler, Modernler, Gelenekselci Muhafazakrlar ve Dini Muhafazakrlar olarak adlandrlabilir. Bu kmeleri daha iyi tanyabilmek amacyla, profilleri daha ayrntl olarak aada verilmektedir.

4.1.

Modernler

Bu kme toplumun yzde 30,8ini temsil etmektedir. Trkiyede ortalama eitim sresi 7,8 ylken, bu kmedekiler 8,8 ylla daha eitimli bir kesimden olumaktadr. Ayrca arlkl olarak bat blgelerinde domulardr. Bu kmede emeklilerin, zel sektr alanlarnn ve rencilerin Trkiye ortalamasna gre biraz daha fazla oranda olduklar da grlmektedir. Ortalama geliri en yksek olan bu kmenin dikkat ekici dier bir zellii, kentsel alanda ve lks alanda oturanlarn oran olarak daha ok, geleneksel evlerde oturanlarn ise daha az olmasdr. Trkiye genelinde rtnmeyen oran yzde 27, Gelenekselci Muhafazakrlarda yzde 21 ve Dini Muhafazakrlarda ise yzde 14ken, bu kmedekilerin yzde 52sinin rtnmyor olmas dikkat ekicidir. rtnenleri arasnda trban ve arafllarn toplam sadece yzde 2 mertebesindedir. Etnik kimlik asndan Trkiye dalmna olduka benzer profil izen Modernler kmesinde, mezhep profili fark gstermektedir. Kmenin yzde 12si Alevi olduunu beyan etmitir. Nitekim aratrmada Alevi olduunu beyan edenlerin yzde 84 bu kmede yer almtr. Ayn zamanda bu kmedekiler, kendi dindarlklarn tanmlarken dinin gereklerini en az oranda yerine getirdiini belirtenler olmutur.

4.2.

Gelenekselci Muhafazakrlar

Toplumun yzde 32,8i bu kmede yer almaktadr. Ortalama 7,5 yl ile Trkiyenin 7,8 yl olan ortalama eitim sresine en yakn kme olan Gelenekselci Muhafazakrlar kmesinde, ifti ve esnafn Trkiye ortalamasna gre daha ok, devlet memuru ve st dzey alanlarn ise daha az oluu dikkat ekmektedir.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

19 / 39

rtnme, dindarlk ve aylk hane geliri asndan ise bu kme Trkiye geneline ok benzemektedir. Etnik olarak olduka homojen olmas nemli bulgulardan biridir (Trkiyede yzde 87yken, bu kme yzde 95 orannda Trkten olumaktadr). Bu kmenin yzde 57si geleneksel, mstakil evlerde, yzde 30u apartman arlkl olan kentsel alanlarda oturmaktadr; yzde 23 oranyla en fazla krsal alanda oturan kmedir ve bu adan dier kmelerden ve Trkiye ortalamasndan biraz farkl bir profil izmekte, corafi adan da geleneksel bir yapya sahip olduunu gstermektedir.

4.3.

Dini Muhafazakrlar

Bu kmede toplumun yzde 36,5i yer almaktadr. Eitimi 7,2 yl ile en dk olan bu kmenin te biri dou blgesinde domutur ki bu kmeler arasnda en yksek orandr. Neredeyse drtte biri stanbulda yaayan bu kmenin, Gneydou Anadoluda oturan oran (yzde 14) dierlerine gre daha yksektir. Esnaf ve ifti biraz daha fazlayken, rencilerin biraz daha az olduu grlmektedir. Aylk ortalama hane geliri, Trkiye ortalamasyla neredeyse ayndr. Ayrca sadece yzde 14nn rtnmedii bu kmede yzde 62 bartl, yzde 12 trbanl ve yzde 3 orannda arafl ile kmeler arasnda en yksek oranlardadr. Trkiyede 15 ya st yetikin nfusta yzde 12 olan Krt oran, bu kmede yzde 18 mertebesindedir. Kendini Krt veya Zaza olarak tanmlayanlarn yzde 65i, yani Krtten biri Dini Muhafazakrlar kmesinde yer almaktadr. Buna karlk Trkler kmelere eit olarak dalmaktadr. Kendini en yksek oranda dindar olarak tanmlayan bu kmedekilerin bete drd kendini dinin tm gereklerini yerine getirmeye alan dindar biri yani dindar veya dinin tm gereklerini yerine getiren yani sofu olarak tanmlamtr.

4.4.

Kmeler ve Gncel Siyaset

Demografik profillerin tesinde, bu kmelerin profilleri elbette gndemdeki siyasi gelimeleri nasl grdkleri zerinden ok daha net anlalabilecektir. Sahip olduklar deerlerin, bu gelimeleri lerken devreye girmesi beklenir. Ancak bu deerlendirmelerde ne kadar kat olduklar ve birbirlerinden ne derece farkl tutumlara sahip olduklar, kutuplamann ne kadar sertlemi veya sertlemekte olduu konusunda da ipucu salayacaktr. Aada, gncel siyasete dair sorulan drt soruda, kmelerde yer alan kiilerin verdikleri cevaplarn oranlar yer almaktadr.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

20 / 39

Ergenekon Davas'nda sizce hkmet...

Trkiye Modernler Gelenekselci Muhafazakarlar Dini Muhafazakarlar
etelerle mcadele ediyor; 56 etelerle mcadele ediyor; 29 etelerle mcadele ediyor; 51 etelerle mcadele ediyor; 84 muhaliflerini cezalandryor; 44 muhaliflerini cezalandryor; 71 muhaliflerini cezalandryor; 49 16

50

100

Hkmetle yarg ilikisinde sizce hkmet...

Trkiye Modernler Gelenekselci Muhafazakarlar
bask uyguluyor; 53 bask uyguluyor; 80 bask uyguluyor; 60 yargnn ilerine karmyor; 47 20 yargnn ilerine karmyor; 40 yargnn ilerine karmyor; 77

Dini Muhafazakarlar bask uyguluyor; 23

50

100

Anayasa deiiklikleri sizce...

Trkiye Modernler Gelenekselci Muhafazakarlar Dini Muhafazakarlar
demokratikleme iin gerekli; 55 demokratikleme iin gerekli; 27 demokratikleme iin gerekli; 46
iktidar sivil diktatrlk iin yapyor ; 45 iktidar sivil diktatrlk iin yapyor ; 73 iktidar sivil diktatrlk iin yapyor ; 54 12

demokratikleme iin gerekli; 88

50

100

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

21 / 39

Darbe mi irtica m daha byk tehdit?

Trkiye Modernler Gelenekselci Muhafazakarlar Dini Muhafazakarlar

darbe; 29 12

irtica; 17

irtica; 31

darbe; 24 irtica; 18

darbe; 48

ikisi de tehdit; 45 ikisi de tehdit; 50 ikisi de tehdit; 46 ikisi de tehdit; 5 39

9 7 11

Drt soruda da, Modernlerin ve Dini Muhafazakrlarn neredeyse zt cevaplar verdikleri, Gelenekselci Muhafazakrlarn ise daha ortada, daha lman bir tutum izledikleri grlmektedir. Ergenekon davasnda Modernlerin yzde 71i hkmetin bu dava araclyla muhaliflerini cezalandrdna inanrken, Dini Muhafazakrlarn yzde 84 hkmetin amacnn etelerle mcadele etmek olduunu savunmaktadr. Benzer ekilde, hkmetin yarg ile ilikisi deerlendirildiinde, Modernler yzde 80 orannda hkmetin savc ve hkimlere bask uyguladn, buna karlk Dini Muhafazakrlarn yzde 77si tam aksine hkmetin yargnn ilerine karmadn sylemektedir. Dini Muhafazakrlarn yzde 88i anayasa deiikliklerini desteklerken, Modernlerin yzde 73 kar kmaktadr. Dini Muhafazakrlar darbeyi, Modernler irticay tehdit olarak grmekte, ancak Dini Muhafazakrlarn darbe tehdidini daha yksek oranda (yzde 48) sylemi olmalar da dikkat ekmektedir. Daha uzun vadeli deerlendirmeleri ieren Ak Partiye ve demokratik deerlere dair sorulara farkl toplumsal kme asndan baklnca biraz daha deiik bir tablo gzlenmektedir.

AKP dneminde irtica artt.

Trkiye Modernler Gelenekselci Muhafazakar Dindar Muhafazakar

Yanl

Ne doru ne yanl

Doru

42% 12% 16% 29% 31% 79%

19% 72%

38%

40% 13% 8%

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

22 / 39

AKP iktidarnda baz alanlarda ok nemli reformlar yapld.

Yanl

Ne doru ne yanl

Doru

Trkiye Modernler Gelenekselci Muhafazakar

23%
45% 24%

22%
27% 27% 83%

55%
28% 49%

Dindar Muhafazakar 4% 12%

Asker gerektiinde ynetime el koyabilir.

Modernler Gelenekselci Muhafazakar Dindar Muhafazakar

Doru

Ne doru ne yanl

48% 53% 17% 12%

11% 20%

Gerektiinde siyasal partiler kapatlabilir.

Modernler Gelenekselci Muhafazakar Dindar Muhafazakar

Doru

Ne doru ne yanl

64% 75% 35% 14%

10% 15%

eriatn gelmesinden korkuyorum.

Modernler Gelenekselci Muhafazakar Dindar Muhafazakar

Doru

Ne doru ne yanl

70% 46% 20%

9%

11%

11%

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

23 / 39

Bu be soruda da, Modernlerin ve Dini Muhafazakrlarn neredeyse zt cevaplar verdikleri, Gelenekselci Muhafazakrlarn ise daha ortada, daha lman bir tutum izlerlerken, askerin ynetime el koyabilmesi ve siyasi partilerin gerektiinde kapatlabilmesi meselelerinde ise en sert grup olduklar grlmektedir. Modernlerin yzde 72si Ak Parti dneminde irticann artt fikrindeyken, Gelenekselci Muhafazakrlarn yzde 40, Dini Muhafazakrlarn ise yalnzca yzde 8i bu kanaattedir. Ak Parti dneminde nemli reformlar yapld kanaatinde olanlar Modernlerde yzde 28, Gelenekselci Muhafazakrlarda yzde 49, Dini Muhafazakrlarda yzde 83 oranndadr. eriatn gelmesinden korkanlar Modernlerde yzde 70, Gelenekselci Muhafazakrlarda yzde 46, Dini Muhafazakrlarda yzde 11 oranndadr. Asker gerektiinde ynetime el koyabilir fikrinde olanlar Gelenekselci Muhafazakrlar arasnda yzde 53, Modernlerde yzde 48, Dini Muhafazakrlarda yzde 18 oranndadr. Gelenekselci Muhafazakrlarn yzde 75i, Modernlerin yzde 64, Dini Muhafazakrlarn yzde 35i gerektiinde siyasi partilerin kapatlabilecei fikrindedir. Grld gibi toplumsal kme arasnda gncel siyasete dair kanaat ve fikirlerde ciddi farkllklar gzlenmektedir. Bu durumda sorgulanmas gereken bu toplumsal kmelerin kanaat ve fikirlerinde blok davran olup olmaddr.

4.5.

Toplumsal kmeler, siyasi gndem ve kutuplama

Bu dokuz sorunun cevaplarnn beraberce deerlendirilmesiyle nasl bir siyasi endeks yaratldn daha nce aklamaya almtk. Bu endekste puan art, siyasi gndem maddelerinde Ak Parti ynnde grlerin arttna iaret etmektedir. Dier bir deyile, bu endekste 9 puan alan bir kiinin, Ak Parti dneminde irticann artmad, Ak Partinin nemli reformlar yapt, askeri ynetime ve parti kapatmaya kar olduunu, hkmetin Ergenekon davasyla etelerle mcadele ettiini, yarg konusuna hkmetin karmadn ve Anayasa deiikliklerin demokratikleme iin gerekli olduunu dnd anlamna gelmektedir. Sfr puan alan bir kiinin tm bunlarda aksi grte olup, Ak Parti dneminde irticann artt, nemli reformlarn yaplmad, vb. kanaatinde olduu anlamna gelmektedir. Yani sfr veya dokuz puana yakn hangi byklkte kmelenmeler olmas kutuplama olup olmadn, ne lde youn olduunu gsterecektir. Eer siyasi bir kutuplama meselesiyle kar karya deilsek deneklerin serinkanllkla, muhakemeleriyle ve bu dokuz soruyu birbirinden bamsz deerlendirerek cevap verecekleri varsaylr. Aadaki grafikte yatay eksen 0 ile 9 arasnda aklamaya altmz siyasi puanlamay , dikey eksen ise o puandaki semen yzdesi gstermektedir. Eer kutuplama yok ise dalm erisi dz bir izgi olacak, eer tm toplum dokuz soruda da Ak Parti grlerine yakn olur ise 9 puan da yzde 100 veya tersi durumda ise sfr puanda yzde yz olacak anlamna gelmektedir.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

24 / 39

45 Dini Muhafazakarlar 40 35 30 25 20 15 10 5 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 Gelenekselci Muhafazakarlar Modernler

Grafikte grld gibi toplumsal kme arasnda gncel siyasete dair bir kutuplama eilimi vardr. Modernler, Gelenekselci Muhafazakrlar ve Dini Muhafazakrlar arasnda gncel siyasete dair dokuz soruda olduka birbirinden farkl bir cevap rgs mevcuttur. Bu grafiin gsterdii yaanan siyasi kutuplamann toplumsal kkenlerinin de olduudur. Bu durumda temel soru toplumsal hayat tarzlarndaki farkllk m kutuplamay dourmaktadr? Bir baka soru da toplumsal hayat tarzlarndaki ne tr deerler kutuplama potansiyeli barndrmaktadr? Bu sorulara cevap bulabilmek amacyla, bundan sonraki blmde, ayn aratrmada sorulan deerler ve gndelik hayattaki baz alkanlk ve tercihlerde ne tr bir farkllama olduu incelenmeye allmtr.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

25 / 39

5. TOPLUMSAL KUTUPLAMANIN KKENLER

Buraya dek yaptmz analizler, gncel siyasete dair meselelere ait kanaat ve fikirlerdeki farkllamann siyasal ve toplumsal kutuplama fotoraf verdiini gstermektedir. Bu siyasi ve toplumsal kutuplamann ne derinlikte olduunu ve kmelerde yer alanlarn ne kadarnn artk deyim yerindeyse geri dnlemez biimde radikalletiini kavramak, siyaset ortamn anlamak asndan gereklidir. Bir toplumda farkl dnen, farkl deerlere ve farkl yaam tarzlarna sahip olan toplumsal kmeler olmas doaldr. Ancak bu kmelerin fikir ayrlklarnn birbirine tamamen zt dmesi, karlkl tahammlszlk ve beraber yaama isteinin ortadan kalkmas tehlikeli bir yne, toplumsal kutuplamaya iaret etmektedir. Ancak lkenin siyasi gndemi ve kamuoyu tartmalar takip edildiinde, kutuplamann tek bir siyasi konu veya tek bir siyasi alan zerinden olmad, birka boyutlu bir kutuplamadan bahsedilebilecei de grlmektedir.

5.1. Farkl Kimliklere Bak

Devletin farkl dini inanlara destek olmas nermesine doru cevab verenler drtte oranndadr (Kesinlikle doru yzde 11,1, doru yzde 64,1). Benzer bir soru dorudan Aleviler zerine sorulduunda da yzde 67,8 orannda kii devletin Alevilerin dini inanlarn diledikleri gibi yaayabilmeleri iin destek vermelidir kanaatindedir. Devletin farkl etnik gruplarn kendi gelenek ve greneklerini korumalar iin destek vermesi gerektiine deneklerin yzde 67,1i doru cevab vermektedir (kesinlikle doru yzde 9,2, doru yzde 57,9). Ayn soru devlet Krt yurttalarn anadillerinde eitim almalarn serbest brakmaldr eklinde sorulduunda doru cevab oran yzde 40,3e dmektedir. Krt yurttalarn kendi anadillerinde eitim almalar fikrine yanl diyenler yzde 43,4 oranna ulamaktadr. Krt meselesinin yabanc devletlerin kkrtmas olduu fikrine destek verenler grlen kiilerin drtte ne ularken, Krtlerin ayr bir devlet kurmak istedikleri fikrine destek verenler yzde 54,7 oranndadr. Gelinin/damadn farkl etnik kimlik veya mezhepten olmasna dair hogrye bakldnda farklla genel olarak olumlu bir yaklam gzlenmekle beraber, farkl mezhepten olma hali en dk, gelinin bann ak/kapal olma hali en yksek oranda ho grlen durumdur. Grlen kiilerin yzde 32,7si farkl mezhebe hayr derken, farkl etnik kkene yzde 22,1, gelinin bann ak/kapal olma haline yzde 19,4 orannda hayr denmektedir.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

26 / 39

Farkl kimliklere bak

Damadm/gelinim farkl mezhepten olabilir. Damadm/gelinim farkl etnik kkenden olabilir. Gelinimin bann ak ya da kapal olmas benim iin fark etmez. Gneydou ve Krt sorunu Krtlerin ayr bir devlet kurmak istemesinden kaynaklanyor. Gneydou ve Krt sorunu yabanc devletlerin kkrtmasndan kaynaklanyor. Devlet Krt yurttalarn anadillerinde eitim almalarn serbest brakmaldr. Devlet etnik gruplarn kendi gelenek ve greneklerini korumalar iin destek Devlet, Alevilerin dini inanlarn diledikleri gibi yaayabilmeleri iin destek vermelidir.

9 10 13 10 19

47 56 56 45 56

Kes.doru Doru

8
9 10

33
58 58 64

Devlet, yurttalarn inanlarn ve ibadet 11 biimlerini diledikleri gibi yaayabilmeleri

Bu sorulara farkl tutumlar anlamak amacyla deiik demografik zelliklere gre bakldnda cinsiyet ve ya herhangi bir farkllk gstermemektedir. Yani kadnlar ve erkekler, genler ve yallar ok kk farkllklarla bu sorulara ayn ynde cevap vermektedirler. Alevi ve Krt yurttalar farkl durular gstermekte, daha hogrl ve daha zgrlk bir tutum almaktadrlar. Farkllk reten ve dikkati eken iki unsur eitim seviyesi ve siyasi parti tercihidir. Eitim seviyesi ykseldike beklenebilecei gibi hogr seviyesi ykselmektedir. Aadaki grafikte, farkl eitim seviyelerine sahip kiilerin bu sorulara cevaplarnn, lke ortalamalarna gre farkll grlmektedir. Sfr ekseni lke ortalamasn temsil etmekte, eksi taraf, bu nermelere ortalamadan daha yksek oranda yanl cevab verenleri; art taraf daha yksek oranda doru cevab verenleri gstermektedir. Grafiin temel olarak gsterdii, eitim seviyesi ykseldike hogr seviyesinin ykseldiidir.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

27 / 39

Gelinimin bann ak ya da kapal olmas benim iin fark etmez. niversite + Damadm/gelinim farkl mezhepten olabilir. Damadm/gelinim farkl etnik kkenden olabilir. Lise Devlet, Alevilerin dini inanlarn diledikleri gibi yaayabilmeleri iin destek vermelidir. Devlet Krt yurttalarn anadillerinde eitim almalarn serbest brakmaldr. Devlet, yurttalarn dini inanlarn ve ibadet biimlerini yaayabilmeleri iin destek 1 vermeli.

Lise alt

-1

Ortalamann alt

Ortalamann st

Aadaki grafik, ayn ekilde parti yandalna gre farkllklar gstermektedir. Siyasi tercihlerde CHP semeni greceli olarak daha hogrlyken, MHP semeni ve daha da olumsuz tarafta olmak zere SP semeni daha tutucu bir profil gstermektedir.

MHP

Gelinimin bann ak ya da kapal olmas benim iin fark etmez. Damadm/gelinim farkl mezhepten olabilir. Damadm/gelinim farkl etnik kkenden olabilir.

CHP

AKP

Devlet, Alevilerin dini inanlarn diledikleri gibi yaayabilmeleri iin destek vermelidir. Devlet Krt yurttalarn anadillerinde eitim almalarn serbest brakmaldr. Devlet, yurttalarn dini inanlarn ve ibadet biimlerini yaayabilmeleri iin destek vermeli. Devlet etnik gruplarn gelenek ve greneklerini korumalar iin destek vermelidir.

-1

Ortalamann alt

Ortalamann st

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

28 / 39

5.2.

lke Ynetimi

lke ynetimi hakkndaki sorularda ilgin bulgular ortaya kmaktadr. Grlen kiilerin yalnzca yzde 2si demokrasiye kardr. Her durum ve artta lke demokrasiyle ynetilmelidir fikrine yzde 25,7 orannda kii kesinlikle doru, yzde 66,6 da doru diyerek destek vermektedir. Fakat ayn zamanda asker gerektiinde ynetime el koyabilir fikrine yzde 38,5, gerektiinde siyasi partiler kapatlabilir fikrine yzde 57,1 denek onay vermektedir. Bu bulgu bir arada dnldnde, demokratlk deerleri olarak adlandrlabilecek baz saptamalarn lkemiz koullarnda giderek siyasiletii ve deerden ok fikir ve tercih haline geldii gzlenmektedir. Nitekim bu sorulardaki farkllklar siyasi tercih cevaplaryla dorudan balantldr. CHP ve MHP semenleri askerin ynetime el koymasna ve siyasi partilerin kapatlmasna lke ortalamasndan olduka yksek oranda onay vermektedir. Trkiyenin Avrupa Birliine girmesi fikrine kesinlikle kar olanlar drtte bir orannda iken ABye girmeliyiz diyenler yzde 56,6 oranndadr.

lke Ynetimi
ocuumun istedii eitimi alamamasndan korkuyorum. eriatn gelmesinden korkuyorum. AKP iktidar dneminde irtica/gericilik artt. AKP iktidar dneminde baz alanlarda ok nemli ve yararl reformlar, deiiklikler Trkiye Avrupa Birliine girmeli. Gerektiinde siyasi partiler kapatlmaldr. Asker gerektiinde ynetime el koyabilir. Her durum ve artta lke demokrasiyle ynetilmelidir.

Kes.doru

16 9 32

49

Doru

8 8 12
8 5 26

31 47 45
49 34 67

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

29 / 39

Ak Parti iktidar dnemini deerlendirme amal sorulara bakldnda nemli reformlar yaplmtr fikrinde olanlar yzde 55,2 oranndayken, ayn dnemde irticann artt fikrinde olanlar ise yzde 38,1 oranndadr. Bu iki soruda farkllklara bakldnda eitim seviyesi ykseldike, lks alanlarda oturanlarda ve geliri en yksek kesimde bu dnemde irticann artt fikri daha yksektir. Siyasi tercihler zerinden bakldnda da doal olarak Ak Parti ve kar blok taban tabana zt kanaattedir. Grlen kiiler arasnda eriatn gelmesinden korkanlarn oran yzde 40,6, ocuunun istedii eitimi alamamasndan korkanlarn oran ise yzde 65,8dir. Cevaplarda farkl durular en belirgin biimde aklayan unsur da siyasi parti tercihleridir. Aadaki grafikte parti yandalna gre bu sorulara cevaplarn lke ortalamalarndan farkll grlmektedir. Sfr ekseni lke ortalamasn temsil etmekte, eksi taraf bu nermelere ortalamadan daha yksek oranda yanl cevab verenleri, art taraf daha yksek oranda doru cevab verenleri gstermektedir. Grafiin temel olarak gsterdii Ak Parti semeniyle CHP ve MHP semenlerinin blok halinde nasl farkllatklardr.

MHP

ocuumun istedii eitimi alamamasndan korkuyorum. eriatn gelmesinden korkuyorum. AKP ktidar dneminde irtica/gericilik artt. Gerektiinde siyasi partiler kapatlmaldr. Asker gerektiinde ynetime el koyabilir. Her durum ve artta lke demokrasiyle ynetilmelidir. AKP ktidar dneminde baz alanlarda ok nemli ve yararl reformlar yaplmtr. Trkiye Avrupa Birliine girmeli.

CHP

AKP

-1

Ortalamann alt

Ortalamann st

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

30 / 39

5.3.

Din ve Laiklik

Din ve laiklik konusunda sorulmu soruda toplumda neredeyse ikiye blnmlk gzlenmektedir. Din dersinin herkese mecburi olmas meselesinde yzde 53,4 doru ve kesinlikle doru cevab verirken, yzde 30,1i de yanl ve kesinlikle yanl demektedir. lk ve orta retimde kzlarn balarn rtmeleri meselesinde ise yanl ve kesinlikle yanl diyen kiilerin oran yzde 49,6 olarak grlmektedir. Hkim, savc, retmen gibi kamu alanlarnn da balarn rtebilmeleri meselesinde ise grlen kiilerin yzde 49,1i doru derken, yzde 39,3 yanl cevab vermektedir.
Din dersi ayrm yapmakszn herkese mecburi olmal. lk ve orta retimde okuyan kzlar balarn rtebilirler. Hkim, savc, retmen, polis vs. olarak alan kadnlar balarn rtebilir.

Laiklik 9 4 7 30 42 46
Kes.doru Doru

Bu sorulardaki farkl durular aklayacak demografik kmelere bakldnda, eitim seviyesi ykseldike daha laik nitelikteki cevaplarn arl artmaktadr.

niversite +
Din dersi ayrm yapmakszn herkese mecburi olmal.

Lise

lk ve orta retimde okuyan kzlar balarn rtebilirler. Hkim, savc, retmen, polis vs. olarak alan kadnlar balarn rtebilir.

Lise alt
Ortalamann alt Ortalamann st

-1

Fakat bu sorularda da nemli aklayc siyasi tercih olmaktadr. Bu kez nermelerde Ak Parti ve MHP bir blok oluturmakta, CHP kar ynde yalnz kalmaktadr. Aadaki iki grafikte lke ortalamalarna gre art veya eksi ynde farkllklar grlmektedir. Birinci grafikte CHP semeni dier iki parti semenine gre laiklie

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

31 / 39

dair sorulan nermeye yanl cevab ynnde, dierleri doru cevab ynnde olmak zere lke ortalamasndan farkllamaktadr.

MHP
Din dersi ayrm yapmakszn herkese mecburi olmal.

CHP

lk ve orta retimde okuyan kzlar balarn rtebilirler. Hkim, savc, retmen, polis vs. olarak alan kadnlar balarn rtebilir.

AKP
Ortalamann alt Ortalamann st

-1

5.4. Gndelik Yaam Alkanlklar

Gndelik yaam pratiklerine dair sorularn cevaplarna bakldnda, ilk nemli bulgu sanayi toplumu sosyolojisine gre modern olarak adlandrlacak eylem ve tercihlerin toplumda sanlandan dk olduudur. kinci nemli genel bulgu da hemen hemen tm demografik ayrlklar bu alanlarda farkl davrana yol atdr. Darda yemek yediini syleyen kiiler yzde 19,1, hi darda yemek yememi olanlar yzde 21,1 oranndadr. Sinemaya, tiyatroya hi gitmemi olanlarn yzde 37,6, nadiren gidenler ise yzde 24,1 orannda olduu grlmektedir.

Hibir zaman Bu evde yaayan kadnlar makyaj yapar. Haberleri gazeteden takip ederim. Ylbanda kutlama yaparz. Kltrel etkinlie giderim. Arkadalarmla, tandklarmla lokanta, kafe gibi yerlerde yemek yerim.

Nadiren

37 23 50 38 21 26 19

19

14 24

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

32 / 39

Ylbanda hi kutlama yapmayanlar yzde 49,5, nadiren kutlama yapanlar yzde 14,3 orannda; hayatnda hi makyaj yapmam olanlar yzde 36,6, nadiren yapanlar yzde 19 oranndadr. Bu gndelik hayat aktivitelerine yapma/yapabilme haline demografik farkllklara gre bakldnda, ilk olarak grlen, 28 ya alt grubun tm aktivitelerde dierlerine gre olduka etkin olduudur. Eitim ve gelir seviyesi ykseldike bu aktivitelerde bulunma oran ykselmektedir. Krdan kente ve metropole doru geerken eylemlilik ykselmekte fakat metropoller iindeki varolarda yaayanlarda kr oranlar seviyesine dmektedir. Aadaki grafikte lke ortalamalarna gre art veya eksi ynde farkllklar grlmektedir. Ya ve eitim seviyesine, kr/kent/metropol ayrmna ve evin tipine gre farkllar grafikte de daha net olarak gzlenmektedir.
Metropol-Lks alan Metropol-Kentsel alan Metropol-Varo Kent Kr

niversite + Lise Lise alt Haberleri gazeteden takip ederim. Bu evde yaayan kadnlar makyaj yapar. Ylbanda kutlama yaparz. 44 + ya Kltrel etkinlie giderim. 29 - 43 ya 18 - 28 ya -1
Ortalamann alt

Arkadalarmla lokanta, kafe gibi yerlerde yemek yerim.

0 Ortalamann st

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

33 / 39

5.5.

Kutuplama Eksenleri

Yukarda analiz etmeye altmz sorular gruplayarak, toplumsal kmelerin bu grup sorulara verdikleri cevaplar incelendiinde toplumdaki farkllama ve kutuplama meselesiyle ilgili nemli ipular ortaya kmaktadr. Grlen her kiiye bu eksen zerinde, verdikleri cevaplarn ortalamalarna dayanarak, 0 ila 100 aras deien eksen puanlar verilmitir. Buradan da benzer ekilde, toplumsal kmenin de her eksende ortalama puanlar hesaplanabilmektedir. Aadaki grafik, tm grlen kiilerin (Trkiye) puan ortalamalarn ve kme her birinin puan ortalamalarn gstermektedir.
Kmelerde Kutuplama Eksenleri
Trkiye
Statkoculuk Ekseni; 53,3 Hogr Ekseni; 58,1 Laiklik Ekseni; 48,3 Statkoculuk Ekseni; 55,8 Hogr Ekseni; 69,4 Laiklik Ekseni; 68,0 Statkoculuk Ekseni; 64,3 Hogr Ekseni; 41,3 Laiklik Ekseni; 50,5 Statkoculuk Ekseni; 41,2 Hogr Ekseni; 63,6 Laiklik Ekseni; 29,7

Modernler

Gelenekselci Muhafazakarlar

Dini Muhafazakarlar

Grafikten de anlalaca gibi, Modernlerin hem Laiklik hem de Hogr puanlar olduka yksekken, buna karlk Statkoculuk Ekseninde puanlarnn hem 50nin hem de Trkiye ortalamasnn stnde olduu grlmektedir. Bu kme, gnlk hayatlarnda olduka ak fikirli ve modern olan, laik bir yaam tarzn benimsemi, ancak algladklar baz tehditlere kar darbe veya siyasi parti kapatma gibi statkoyu korumaya ynelik bir tutuma sahip olan toplumsal kmeyi temsil etmektedir. kinci kme olan Gelenekselci Muhafazakrlar, Hogr ekseninde en geride, Laiklik ekseninde ortada, Statkoculuk ekseninde ise en ileride yer almaktadr. Dier bir deyile, bu kmedekilerin laiklikle ilgili zel bir sorunu olmadklar, temelde geleneklerine bal olmalarndan dolay statkonun deimesine ve farkl kimliklere zgrlkler salanmasna kar olduklar sylenebilir. Dini Muhafazakrlar olarak adlandrdmz nc kme ise statkocu olmayan, siyasette deiim getirecek hareketlere kar durmayan ve farkl kimliklere zgrl savunan, ancak buna karlk laik yaam tarzna kar bir duru sergilemektedir.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

34 / 39

5.6.

Kutuplamann Derinlii

Yukardaki blmlerde, toplumsal kmeler ve kutuplamann konular olan eksenler ele alnmtr. Ancak esas can alc olan soru, bu kmelerde yer alanlarn ne derece radikalletii, eksenlerin u noktalarna ne younlukla yldklardr. lk olarak, Laiklik, Hogr ve Statkoculuk eksenlerinde, grlen kiilerin puanlarnn dalmlarna bakldnda, her eksende de istatistik kurallarna olduka uygun birer an erisi, yani normal dalm grlmektedir. Grafiklerde dikey eksenler, grlen kiilerin yzde dalmlarn temsil etmekte ve her puandaki nfus younluuna denk gelmektedir.

50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 1

Laiklik Hogr Siyasi Deiimcilik

Grafik sz edilen eksende toplumu tek tip kabul ederek ortalamalarn dalmn gstermektedir. Laiklik ekseninde normal bir an erisi dalm grlmektedir. Hogr ekseninde toplumda farkllk olsa da, biraz daha hogrlk tarafnda arlk gzlenmektedir. Statkoculuk konusunda an erisi sivrilmektedir. Ancak bu an erileri, her bir kme iin yapldnda, beklenebilecei gibi baz kmeler eksenin bir tarafna grece daha fazla eilmektedir. Ayn eksenlerde an erilerine, kmedeki dalmlar da gsterecek ekilde aadaki grafikler araclyla tekrar bakldnda, kmeler arasndaki farklar ve kmelerdeki kutuplama ok net olarak grlebilmektedir.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

35 / 39

40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 1 2 3 4 5 6 7 8

Dini Muhafazakarlar Gelenekselci Muhafazakarlar Modernler

10

<-- anti laiklik

laiklik -->

Laiklik ekseninde ok dzgn bir Trkiye dalm grlrken, kmeye ayrtrldnda, her bir kmenin yine kendi iinde an erisine benzer dalm gsterdikleri ancak Trkiye ortalamasndan farkl beklerde toplandklar grlmektedir. Dini Muhafazakrlarn neredeyse tm eksenin anti-laik tarafna ylrken, Gelenekselci Muhafazakrlar ortada toplanm, Modernler ise eksenin laik tarafnda ylmtr. kmenin laiklik konusunda farkl tutumlara sahip olduklarn sylemek mmkndr. Hogr eksenindeki an erisi, eksenin hogrl tarafna meyletmektedir. Dier bir ifadeyle, toplumun genel olarak farkl kimliklere ve bu kimliklerin zgrlklerini yaamalarna aktr. Ancak kmelere ayrtrarak bakldnda Modernlerin ve Dini Muhafazakrlarn lke ortalamasna benzer karakter gsterdikleri, buna karlk Gelenekselci Muhafazakrlarn ounluunun baskc ve farkl kimliklere kapal olduklar grlmektedir. Bununla birlikte, younluklarn eksenin iki ucuna da ylmam olmas, nispeten eksenin orta yaknndaki noktada zirve yapmas, bu eksende farllk kutuplama potansiyeli tamakla beraber henz radikallemenin dier eksenler kadar derin olmadn gstermektedir.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

36 / 39

80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

Dini Muhafazakarlar Gelenekselci Muhafazakarlar Modernler

<---- Baskc

zgrlk --->

Son

olarak Statkoculuk eksenine baktmzda, Modernlerin ve Gelenekselci Muhafazakarlarn biraz daha statkocu tarafta durduklar, buna karlk Dini Muhafazakarlarn ounluunun Trkiye ortalamasnn stnde durduklar, bu halle dier iki kmeye olduka zt bir profil izdikleri, dier bir ifadeyle baz siyasi deiimlere daha ak olduklar grlmektedir.

50,0 45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0

Dini Muhafazakarlar Gelenekselci Muhafazakarlar Modernler

<---- Statkocu

Siyasi Deiimci--->

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

37 / 39

5.7.

Toplumsal Kutuplama Deerlendirme

Bu grafik toplumdaki hayat tarz kmelerinde laiklik, hogr ve siyasi deiim konularndaki deerlerde farkllamalar olduunu gstermektedir. TDK szlne gre kutuplama birbirine kart gruplara ayrlmak demektir. Bu raporda konu ettiimiz kutuplama hali ise bu tanm kadar sade olmayabilir. nk lkenin gndelik siyaseti zerinde mthi bir tekiletirme ve gerginlik olduunu hepimiz, her gn hissediyoruz. Toplumsal kmelerle ilgili yaptmz analizler gsteriyor ki, toplumun hayat tarzlar ve deerleri zerinde bir farkllk var ve bu farkllk sertleme potansiyeli barndryor. Fakat yine bu analizler gsteriyor ki, u andaki kutuplama meselesi daha net biimde siyasi tercihlerde ve Ak Parti ile beraber gndeme gelen tartmalarda ve Ak Partiye bak etrafnda ryor. O zaman mesele Ak Parti iktidarnn neleri temsil ettii, karsndakilere kar nasl bir mzakere/ikna ve uzlama siyaseti izledii, ayn ekilde Ak Parti iktidar karsndaki partilerin tutumlaryla da ilgili. Yani yine mesele siyasete, siyasi aktrlere ve siyaset tarzlarna dayanyor. Bu ise baka bir aratrma ve analizler gerektiriyor. Kald ki, bu siyaset zemini ve gndemleri, tarzlaryla deien bir toplum ve gndelik hayatn rn. O nedenle daha sakin ve serinkanl olarak nce deien hayat konumal, son otuz ylda deimi toplumu, bu yeni toplumun ksaca yeni Trkiyenin umutlarn, taleplerini, korkularn ve fkelerini anlamaya almalyz. Ancak ondan sonra o hayatn ve toplumun iindeki siyasi aktrleri ve tarzlarn konuabiliriz. Yine toplumdaki baz deerlerde farkl kmelerin olmas yan sra kltrel kimliklerin de ayn deerler konusunda genel lke ortalamalarndan farkl durular yeni bir toplum modeli iin veri oluturmaktadr. Bu durum gsteriyor ki, toplum monolitik deil ve vatandalar da tek tip deil. Bu tespitin ima ettii, son yzyln modernleme anlayn, tek tip vatanda anlayn sorgulamamzn gerektiidir. Son sz olarak unu sylemeliyiz ki, kutup dediklerimiz de sonuta ayn btnn, ayn toplumun paralar, kesimleri, kmeleri ve yurttalardr. Ortak kadere olan inancmzn ve ortak gelecee olan umudumuzun dirilii ve heyecan bu sorunu amamz yolunda balang noktamzdr. Yani tekiletirdiklerimiz ve kar kutupta olduunu varsaydklarmz ayn zamanda kader ortaklarmzdr.

SYASETTE VE TOPLUMDA KUTUPLAMA

38 / 39