TEGV ETK ARATIRMASI

ETK ARATIRMASI

TEGV

TEGV Etki Aratrmas Infakto Research Workshop tarafndan gerekletirilmitir. Infakto Research Workshop ekibinin yansra, TEGVde oluturulan proje grubu ve Ko niversitesi nsani Bilimler ve Edebiyat Fakltesi Dekan ve TEGV Eitim Danma Kurulu yesi olan Prof. Dr. Sami Glgz de alma tasarmnn oluturulmasnda ve yrtlmesinde katk salamtr.

Proje Ekibi
Infakto Research Workshop Gl Atlgan Genel Mdr Dr. Emre Erdoan Proje Yneticisi Ebru Ikl Proje Yneticisi

TEGV Ela Hasanolu Saha Planlama ve Tekilatlanma Departman Yneticisi

Suat zada Eitim ve Gnll Departman Yneticisi Yaprak Kaymak zgr lme ve Deerlendirme Sorumlusu zgen Pekcan Saha Sorumlusu Merve Tahmisolu Saha Sorumlusu

NDEKLER
SUNU NSZ 1. ZET BULGULAR 1.1. TEGV ocuklar zerindeki Etki 1.2. TEGV Gnllleri zerindeki Etki 9 11 13 14 17 20 20 20 22 23 23 23 24 26 27 29 31 32 36 46 46 47 50 53 56

2. OCUKLAR 2.1.1. almann Amac 2.1.2. almann rneklemi 2.1.3. TEGV ocuklar kimler? Baz Demografik ve Sosyoekonomik Veriler 2.2. Aratrma Bulgular 2.2.1. Haller, Notlar ve Davranlar 2.2.1.1 Mutluluk: Her ocuun Hakk 2.2.1.2 Akademik Baar: Ya Derslerin Nasl? 2.2.1.3 ocuklarn Hal ve Gidileri 2.2.2. Dnceler ve Alglar 2.2.3 alma Alkanlklar 2.2.4 Deerler 2.2.5 Deneyimler ve Alglar 2.2.6 TEGV Etkisinin Belirleyicileri: ok Deikenli Analizler 3. GNLLLER 3.1. Genlik, Gnlllk ve Sosyal Sermaye (2008) 3.1.1 Gnlllk Faaliyeti ve Alglamalar 3.1.2 Gnlllk Faaliyeti, Psikolojik Haller ve Alglar 3.2. Gnlllk ve Kazanmlar (2009) 3.2.1 Gnllln Etkileri: Deiimler ve Kazanmlar

SUNU
TEGV, 15 yl nce, 23 Ocak 1995te, Trkiyenin yarnlarnda aydnlk yzler grmenin n koulu, bugnden ocuklarmz en iyi ekilde eitebilmektir diyerek yola kt. Tam 15 yldr, ocuklarn ocukluklarn gzel geirmesi, yarnlara donanml hazrlanmas, umutla ve gvenle bakmasna katkda bulundu, kendi zgn modeli ile. Bu model, ocuk dostu mekanlarda, konusunun uzman akademisyenlerce gelitirilmi eitim programlarnn, gnll aabey ve ablalar tarafndan ocuklara ulatrlmas olarak tanmlanabilir. Tm bu programlarn lme deerlendirme almalar yaplmakta, hem de giderek artan bir etkinlikle. Kimilerinin ok, kimilerinin grece daha az etkili olduunu grerek gereken revizyonlar yaptk ya da yetersiz programlar iptal edip, daha etkin yeni programlar rettik; ama hep ne yaptmz lerek yolumuza devam ettik. Tek tek her programn ocuklara katksn bilmekle beraber, biz esas olarak, hep toplam etkiye daha ok nem verdik .TEGV ocuu olmann ne kadar fark yarattn gzlerimizle grdk, kalbimizle hissettik ama bunun yeterli olmadn, somut olarak ocuklardaki TEGV etkisini lmemiz gerektiini biliyorduk; tabii etki lmenin btn sivil toplum kurulularnn hayali olduunu ve gerekletirmenin ok zor olduunu da te yandan, 15 yl iinde saylar yaklak 50.000e ulaan, ounluu niversite rencisi, gen gnlllerle altk, alyoruz. Aldklar eitimler, ocuklarla kurduklar scak aabey abla ilikisi, kendi aralarndaki youn iletiimle, onlarn da nasl dntne ahit olduk; genlere gvenip onlara gereken donanm ve zgrlk ortam salandnda, ne kadar retken, paylamc, verici olduklarn grdk yllar boyu. 15.ylmzda, artk TEGV etkisini lmenin zaman geldiine inanarak ilk admmz attk. Gnlller zerindeki TEGV etkisi, 2008 ve 2009 yllarnda yaptrdmz iki aratrmann ilgili blmlerinde net olarak ortaya kmt zaten. Peki TEGV ocuu, ayn sosyoekonomik koullara sahip ama TEGVe gelmeyen arkadandan farkl myd ya da ne kadar farklyd? Sonu, elinizdeki kitapkta. nmzdeki yllarda da srecek bir lmlemenin ilk admlarn tekil eden bu almay, TEGVin gnlller zerindeki etkisini len almalarla birletirerek 15. ylnda, TEGV Etki Aratrmas olarak, tm Trkiye ile paylamak istedik. almay gerekletiren bata Dr. Emre Erdoan olmak zere, nfakto aratrma ekibine, tm yrekleri ile olduka zor bir organizasyon gerekletiren TEGV proje ekibine ve deerli katklarn esirgemeyen Prof. Dr. Sami Glgze en iten teekkrlerimizi sunarz.

Nurdan ahin Genel Mdr Trkiye Eitim Gnllleri Vakf

10

NSZ
Eitimin etkisini lmek zordur; etkinin olduunu gsterebilmek daha da zordur. Dnyann farkl lkelerinde uygulanm olan eitim programnn etkilerine ilikin aratrmalar incelendiinde genelde durumun iler acs olduu grlr. nemli kaynaklar ayrlarak hazrlanan, ocuklara, yetikinlere veya ailelere ynelik eitim programlarnn incelendii aratrmalarda birok eitim programnn katlmclarda etkisi olduu gsterilemiyor. Eitim alan kiiler uzun saatlerini bu eitimde geirmi olsalar bile ortaya bir kazanm kmyor. te yandan bu programlara kaynak ayran devlet kurumlarnn, sivil toplum kurulularnn, uluslararas rgtlerin ve desteki irketlerin temel beklentisi, sunulan kaynaklara karlk ok nemli kazanmlarn gsterilmesidir. zerinde aratrma yaplan programlar genellikle snrl bir ya grubuna, hedefleri ok belirgin bir geliimi kazandrmaya ynelik programlardr. Bu programlarda gayet etkili bir eitim yapld durumlarda dahi etkinin ak seik ortaya kmasna engel olacak ok sayda faktr vardr. zellikle katlmn gnll olduu programlarda, rencilerin dk veya yksek oranda katlm gstermeleri, bir ksmnn program terk etmesi, katlm srasndaki motivasyon farklar gibi katlmclara bal faktrler berrak bir grnt elde edilmesini engeller. Bunlarn yan sra farkl bilgi ve beceri dzeyinde olan eiticilerin yine farkl zelliklere sahip katlmclarla altklarnda ok deiken dzeylerde geliim gstermeleri de grnty bulanklatrr. Bu grntnn belirginlemesine veya siliklemesine yol aan dier unsurlar da hangi bilgi veya becerilerin lld, bunlarn hangi yntemlerle lld ve eitim tamamlandktan ne kadar zaman sonra lldne ilikin kararlardr. Snrl hedeflerle belirgin bir katlmc kitlesine erimeye alan eitim programlarnda hal bylesine karmakken, TEGV gibi ok sayda geliim hedefini farkl ya gruplaryle ok sayda merkezde gerekletirmeye alan bir kurumun etkisini lmenin ok daha zorlu bir i olduu ortadadr. Tiyatro, resim, matematik, biliim, salk, meslekler, insan haklar, fen gibi balklar olan, ocuklarn zihin becerilerini, yaratclklarn, hayal glerini, spor becerilerini, birbirlerine ve farkllklara kar duyarllklarn, bir arada yaama becerilerini, kendi bedenlerine, dierlerinin deer ve dncelerine saygy ve daha birok ynlerini gelitirmeyi hedefleyen TEGVin etkisini lmek isterken hangi lm yeterli olabilir? Bir de buna TEGV rencisinin yan sra bu eitimlerde gnll eiticilik roln stlenen genlerin kazanmlarn lme hedefi eklenirse bu denli karmak ve youn bir toplumsal katky lmenin iyice zorlat grlr. Elinizdeki kitap tm bu zorluklara karn gr bir sesle TEGV Etkisi vardr demektedir. Gnllsyle, basyla, alanyla, ynetimiyle, program hazrlaycsyla ok zverili bir topluluun hep birlikte emek vererek gelitirdii bu kurumun, kuruluunun henz 15. ylnda lkemizin ocuklarn daha iyi bir gelecee hazrlad aka grlmektedir. Aslnda TEGV Etkisi katlmc ocuklarla snrl deildir. Bu kitaptaki aratrmann gsterdii, TEGV gnlllerinin de bu kurumla olan ilikilerinden dolay olumlu gelimeler gsterdikleridir. On yl akn sredir TEGV ile almann gururunu hisseden biri olarak ok emin bir biimde iddia ediyorum: eer llseydi, bu etki TEGV alanlarnda, yneticilerinde ve TEGV ile alma ansna erimi herkeste gzlenebilecekti. TEGV, dokunduunu gzelletiren bir kurum olarak yayor. Bizler bunu hissediyorduk; bu kitaptaki aratrma hissettiklerimizi gvenle syleyebilmek iin bir dayanak salad. Prof. Dr. Sami Glgz TEGV Eitim Danma Kurulu yesi

11

Bir sivil toplum kuruluunun etkisi ne olabilir? Bir sivil toplum kuruluunun etkisini finansal olarak rnein ne kadar cirosu olduuna bakarak lebiliriz. Ya da operasyonel gcnden bahsedebiliriz, ka kiiyi harekete geirdii ve ka kiiye ulaabildii. Baka bir lm biimi de tannrlk olabilir. Medyada ald yerden, paydalarn nezdinde ne kadar tanndndan ya da kamuoyunda ne kadar itibar sahibi olduundan bahsedebiliriz.

1. ZET BULGULAR
Bir sivil toplum kuruluunun etkisi ne olabilir? Bir sivil toplum kuruluunun etkisini finansal olarak rnein ne kadar cirosu olduuna bakarak lebiliriz. Ya da operasyonel gcnden bahsedebiliriz, ka kiiyi harekete geirdiinden ve ka kiiye ulaabildiinden. Baka bir lm biimi de tannrlk olabilir. Medyada ald yerden, paydalarn nezdinde ne kadar tanndndan ya da kamuoyunda ne kadar itibar sahibi olduundan bahsedebiliriz. Btn bu lmlerin her biri dieri kadar geerlilie ve meruiyete sahiptir. Bir de bu grnebilenlerin haricinde, grnmeyen kriterlere odaklanabilir ve etkiyi, dokunduklarnda brakt iz zerinden lmeye alabiliriz. En zoru da bu olacaktr. Para, ciro, personel says, gnll says, medyada alnan yer, tannrlk, itibar ve benzeri kriterleri lmeye almamz; kiisel olarak gzlemlediimiz, var olduuna inandmz ya da var olmasn arzuladmz izi lmeye almaktan ok daha kolay olacaktr. Kurumun bilanolar, personel kaytlar, medya takip raporlar, faaliyet raporlar ya da itibar aratrmalar hemen elimizin altndayken; braktmz dndmz iz byk oranda bizim zihnimizdedir. Deneyimlerimizin ya da gzlemlerimizin zihnimizde yaratt izlenimleri; somut, grlebilir ve llebilir izlere dntrmek ve bulamamann verecei hayal krklna hazr olmak; etkiyi bu ekilde lmeye almann en nemli handikapdr. Trkiye Eitim Gnllleri Vakf (TEGV) 15 yana girerken, youn bir alma sreci sonucunda tamamlanan TEGV Etki Analizi almasnn temel amac, TEGVin etkisini dokunduklar zerinde brakt izi takip ederek lmeye almakt. TEGV alanlarnn ve gnlllerinin bireysel deneyimleri ve gzlemleri TEGVin misyonu dorultusunda dokunduu kiilerde, yani ocuklarda ve gnlllerinde bir etki brakt ve baz eyleri deitirdii ynndeydi. Dolaysyla aratrma almasnn amac da, bu etkiyi olabildiince lebilmekti. Sosyal dnyada gerekleen her eyi birebir ve nesnel olarak lebileceimizi iddia ettiimiz bilgi kuramn geride brakal ok uzun zaman oldu. Artk, herhangi bir olguyu lerken, hata yapma ya da znel olma olaslmzn daha yksek olduunun ve her lme giriiminin snrlayc olduunun bilincindeyiz. TEGV Etki Analizi almas da, bu anlamda eitli yntem hatalarna ak olsa da, TEGVin dokunduu ocuklarda, ebeveynlerde ve gnlllerde brakt izi grebilmemizi ve gsterebilmemizi salad.

13

Mays 2010 ay boyunca yrttmz saha almas sonucunda 10 TEGV etkinlik noktasnda ve evresindeki mahallelerde 256 TEGV ocuu, 256 TEGV ebeveyni, 183 edeer ocuk ve 183 edeer ebeveyniyle ve 100 TEGV mezunuyla yzyze grmeleri tamamladk.

1.1. TEGV ocuklar zerindeki Etki

TEGVin birincil hedef kitlesi TEGV ocuklar olduundan, almann birincil hedef kitlesini de TEGV ocuklar oluturdu. Yntemsel tedbirler dorultusunda en az iki dnem TEGV etkinliklerine katlm ocuklar olarak tanmladmz bu hedef kitleyle anketrlerimiz araclyla yz yze grmeler yaptk. TEGV etkisini llebilir ekilde gzlemleyeceimiz varsaym bizim ikinci hedef kitlemizi belirledi: TEGV ocuklaryla ayn sosyoekonomik ve demografik zelliklere sahip ancak TEGV etkinliklerine katlmam ocuklar. Bu ocuklardan oluan gruba Edeer rneklem ismini verdik. TEGV birimlerinin bulunduu noktalarn evresindeki mahallelerde yaayan ocuklar arasndan seilen rassal rneklemle bu ocuklara da eriebildik. Her ne kadar TEGVin dorudan bir etkisi olmasn beklemesek de, TEGV ocuklarnn ebeveynleri ve paralel olarak edeer ocuklarn ebeveynleri de aratrmann hedef kitlelerinden birini oluturdu. Hem TEGV ocuklarnn hem de edeer rneklemdeki ocuklarn ebeveynleriyle yzyze grmeler yaptk. Beklediimiz zere TEGV ocuklarnn ebeveynlerinin dier ebeveynlerden ok da farkllamadn gzlemledik, bu da bizim almamzn yntemsel geerlilii konusunda iimizi rahatlatan unsurlardan biri oldu. te yandan, ocuklarmzn nasl bir aile ortamnda bydklerini renmemiz konusunda da ok sayda salkl bilgiye eriebildik. Son olarak, aratrma almasna TEGV etkinliklerine katlm mezun genlerimizi de dahil ettik ki; TEGV etkisinin uzun vadede de gzlemlenip gzlenmeyeceini grebilelim. Mays 2010 ay boyunca yrttmz saha almas sonucunda 10 TEGV etkinlik noktasnda ve evresindeki mahallelerde 256 TEGV ocuu, 256 TEGV ebeveyni, 183 edeer ocuk ve 183 edeer ebeveyniyle ve 100 TEGV mezunuyla yzyze grmeleri tamamladk. Kapsaml aratrma almasnn sonularn bu kitabn ilerleyen sayfalarnda okuyabileceksiniz. Yine de baz temel bulgularmz size zetlemek isteriz:

14

TEGVin ocuklarn mutluluu zerindeki etkisi sadece tek boyutlu deil. TEGV ocuklar mutluluun nee-kendinden memnuniyet ve yalnz hissetmeme gibi boyutlarnda da dier ocuklardan daha yksek skorlara sahipler.

TEGV ocuklar Daha Mutlu Aratrma almasnn sonucunda, TEGV etkinliklerine katlan ocuklarn dier ocuklardan daha mutlu olduklarn rendik. TEGVin etkinliklerinde her zaman gzettii ve artk UNICEF gibi kurulularca da benimsenen bir ey ocuun iyi olma hali ve TEGVin bu konuda katks olduunu grmemiz ok sevindirici oldu. TEGVin ocuklarn mutluluu zerindeki etkisi sadece tek boyutlu deil. TEGV ocuklar mutluluun nee-kendinden memnuniyet ve yalnz hissetmeme gibi boyutlarnda da dier ocuklardan daha yksek skorlara sahipler. TEGV ocuklarnn Dersleri Daha yi Her ne kadar akademik baar TEGVin amalar arasnda birinci srada yer almasa da; aratrma almas sonucunda TEGV ocuklarnn edeer rneklemdeki ocuklardan daha yksek akademik baarya sahip olduklarn rendik. TEGV ocuklarnn genel ders ortalamalar dier ocuklardan yaklak 5 zerinden 0,4 puan daha yksekken, bu fark matematik dersi ortalamasnda 0,5 puana kyor. Beden Eitimi ve Trke ders ortalamalarndaysa kayda deer bir fark gzlenmiyor. te yandan znel baar asndan da TEGV ocuklarnn kendileri hakknda farkl bir algya sahip olduunu gryoruz. Kendisini snf ortalamasnn zerinde grenlerin oran TEGV ocuklarnda dier ocuklara kyasla 17 puan daha fazla: Yzde 55. TEGV ocuklar Kendileri Hakknda Daha Bilinli TEGV ocuklar arasnda boyunu-kilosunu bilme, di frasn deitirme, her gn dilerini fralama ve her sabah kahvalt etme oran dier ocuklara kyasla daha yksek. Bunu TEGV ocuklarnn z bakm konusunda daha bilinli olmalarna yorabiliriz. TEGV ocuklar Kendilerine Daha Fazla Gveniyorlar Aratrma almasna gre, TEGV ocuklarnn kendilerine olan gvenleri dier ocuklara kyasla daha fazla. Bu kendine gven yeni insanlarla tanrken daha az sklma; bir soru sorulduunda kolayca yant verebilme; oyunlara ve dier faaliyetlere katlma konusunda daha yksek gnlllk gsterme ve yapt eylerin beenilmeyeceinden daha az korkma gibi konularda aka grlyor.

15

Kendilerine daha fazla gvenen ocuklar, daha mutlu oluyorlar ve not ortalamalar daha yksek. Benzer ekilde renme kapasitesi daha yksek olan ocuklarn da hem mutluluk dereceleri hem de not ortalamalar daha yksek.

TEGV ocuklar Daha Hogrl ve Takm Oyununa Daha Aklar TEGV ocuklar kendilerine gvendikleri kadar, etrafndaki arkadalarna ynelik yksek bir hogrye sahipler. Baka ocuklardan renebilecekleri eyler olduunu; kendi dncelerini deitirebileceklerini; baka dncelere ak olduklarn daha yksek oranda belirtiyorlar. Mutlaka kendi dediklerinin olmasn ya da bakalarnn kendi fikirlerini desteklemesini dier ocuklara gre daha az isteyen TEGV ocuklar bu zelliklerinin bir sonucu olarak takm oyununa daha fazla aklar. TEGV ocuklar Daha Fazla renme Becerisine ve Sorumlulua Sahipler TEGV ocuklar daha fazla problem ve bilmece zmekten holanyorlar, baladklar ii her zaman bitiriyorlar, devlerini kendileri yapyorlar ve yapmalar gereken ileri daha fazla sraya koyuyorlar. Bu adan bakldnda TEGV ocuklarnn daha yksek renme becerisine sahip olduklarn syleyebiliriz. TEGV ocuklar Arkadala Daha Fazla, Zenginlie Daha Az nem Veriyorlar TEGV etkisinin grlmesini umduumuz bir konu da ocuklarn nem verdii deerlerdi. Deerler bireylerin ebeveynlerinden ve sosyal evrelerinden aldklar ve daha ok yetime alarnda pekien olgular, dolaysyla TEGV etkinliklerinin tek bir dokunula bu deerleri deitirmesini beklemiyoruz. Yine de hemen hemen ayn deer silsilesine sahip ailelerden gelmelerine karn; TEGV ocuklar dier ocuklara kyasla arkadala ve drstle daha fazla; zenginlie ise ok daha az nem veriyorlar. Gven-Da Dnklk ve renme Kapasitesi Mutluluu ve Ders Baarsn Etkiliyor Aratrma almasnda elde edilen verilerin ileri istatistik yntemleriyle analizi, ocuklarn kendilerine gvenlerinin ve da dnklk derecelerinin mutluluu ve ders baarsn etkilediini gsterdi. Kendilerine daha fazla gvenen ocuklar, daha mutlu oluyorlar ve not ortalamalar daha yksek. Benzer ekilde renme kapasitesi daha yksek olan ocuklarn da hem mutluluk dereceleri hem de not ortalamalar daha yksek.

16

nsanlar gnlllk yaptka dier insanlar daha iyi anlayabiliyorlar, kendilerini ie yarar hissedip daha fazla mutlu oluyorlar. Gnlllk srecinde beraber allan kiilerden yeni eyler reniyorlar, baka fikirlere ve yaam biimlerine daha fazla ak oluyorlar.

TEGV ocuklarnda Mutluluu ve Ders Baarsn Etkileyen Faktrler Daha Gl TEGV ocuklaryla dier ocuklar karlatrdmzda TEGV ocuklarnn dier ocuklardan ortalama olarak daha yksek memnuniyet derecesine ve daha yksek ders baarsna sahip olmalarna ek olarak; renme kapasitelerinin ve gven/da dnklk derecelerinin daha yksek olmas nedeniyle bu etkenlerin daha da arttn gryoruz.

1.2. TEGV Gnllleri zerindeki Etki

TEGVin etkisinin grlebilecei dier alann, TEGVin son yllarda 2. hedef kitlesi olarak tanmlad gnlller olduu kansndayz. Her yl yaklak 10 bin gnllsyle faaliyet gstermekte olan TEGV bir sredir gnlllk kavramn da faaliyet alanlar arasnda kabul ediyor. Her yl Dnya Gnlller Gnnde kamuoyuyla paylalmak zere yrtlen Gnlllk balkl saha almalar hem TEGV gnlllerini tanmamz, hem de sivil toplum kurulular asndan nemli dersler karmamz salyor. Gerek sezgilerimiz gerekse gzlemlerimiz gnllln deitiren bir sre olduunu sylyor. nsanlar gnlllk yaptka dier insanlar daha iyi anlayabiliyorlar, kendilerini ie yarar hissedip daha fazla mutlu oluyorlar. Gnlllk srecinde beraber allan kiilerden yeni eyler reniyorlar, baka fikirlere ve yaam biimlerine daha fazla ak oluyorlar. Gnlllk, yaam ok boyutlu hale getiriyor ve anlaml klyor. TEGVin gnlller zerindeki etkisinin, hem gnllln bu kazanmlarn salamak hem de TEGVe zg nitelikler nedeniyle bu kazanmlar oklatrmak olduunu dnyoruz. 2008 ve 2009 yllarnda yrttmz saha aratrmalar da bu dncemizi destekler nitelikte. 2008 ylnda gerekletirilen Genlik, Gnlllk ve Sosyal Sermaye almas hem Trkiye kentlerinde yaayan 18-35 ya dilimindeki genleri hem de TEGV gnlllerini kapsamaktayd ve Trkiyede genlerin gnlllk kavramna bak, gnll faaliyetlerde bulunmalar ve eilimleri zerinde arpc tespitler ieriyordu. 2009 ylnda yrtlen ikinci aratrma Gnlllk ve Kazanmlar baln tamaktayd ve aratrma almasnn hedef kitlesi TEGV gnllleriydi.

17

TEGV gnllleri kendileri hakknda daha olumlu alglara sahipler ve kendilerini deerli bulma oranlar dier genlere gre daha yksek.

Bu aratrmayla da Trkiyede gnlllk yapan az sayda genci motive eden unsurlar ve kurumdan beklentilerini kefetmek, kendileriyle ilgili deiim ve kazanm alglarn anlamak ve gnlllk srelerini uzatmaya ynelik admlar belirlemek asndan nemli bilgiler edinilmiti. Her iki aratrma almas kayda deer miktarda bilgiye ulamamz salad. Bu aratrma almalarnn baz sonularn genel olarak gnllln, zel olarak da TEGVde gnlln etkisi olarak tartabiliriz. ncelikle Trkiyede genler arasnda gnllln yaygn olmadn hatrlayalm: Son bir yl ierisinde dier insanlara yararl herhangi bir ite alan genlerin oran sadece yzde 5 ve Trkiye bu oranla 55 lke arasnda sonuncu srada yer alyor. Genlere, neden gnlllk yapmadklarn sorduumuzda yeterince zamana ya da maddi kaynaa sahip olmadklarn sylyorlar. Oysa gnlle ayrlan zamann haftada ortalama sadece 2 saat olduunu ve herhangi bir maddi kaynak gerektirmediini biliyoruz. Genlerin gnlllk yapacak sivil toplum kuruluu tanmamalar ya da sivil toplum kurulularna gvenmemeleri ise daha anlalabilir nedenler. TEGV Gnllleri Daha Mutlular TEGV ocuklarnda olduu gibi, TEGV gnlllerinde de kendinden memnuniyetin dier genlere kyasla daha yksek olduunu gryoruz. TEGV gnllleri kendileri hakknda daha olumlu alglara sahipler ve kendilerini deerli bulma oranlar dier genlere gre daha yksek. TEGV Gnlllerinde Anomi Duygusu Daha Dk Bireylerin yaamda nasl mutlu ya da baarl olacaklar konusunda fikir sahibi olmamalar olarak tanmlanan anomi duygusu, Durkheimin 19. yzyl Avrupas iin gelitirdii bir kavram ancak Trkiyenin de kar karya kald nemli sorunlardan biri. Aratrma almalar Trkiyede yksek anomi duygusuna sahip olanlarn orannn yzde 20 olduunu, bu orann genler arasnda yzde 40a kadar ykseldiini gsteriyor. TEGV gnlllerinde yksek anomiye sahip olanlarn oran sadece yzde 13. Gnllln yaratt olumlu ortamn anomi duygusunu azaltt ynndeki ngrmz yanllanmam oluyor bylece. TEGV Gnlllerinde Genelletirilmi Gven Daha Yksek Karlatrmal istatistikler asndan lkemizin rekortmen olduu konulardan biri de genelletirilmi gven konusu. Bireylerin tanmadklar kiilere ne kadar gvendiklerini lmeye alan ve bir toplumdaki Sosyal Sermaye dzeyini en iyi ekilde tanmlayan bu

18

Gnlllerin dier gnlllerle iletiim kurmalar kazanmlar ve deiim alglar zerinde arpan etkisi yapyor.

kavram sz konusu olduunda Trkiye 55 lke arasnda sondan ikinci srada yer alyor. Aratrma almalarna gre Trkiyede genelletirilmi gven dzeyi yzde 6 civarnda. Genlerde de bu oran geerliyken; TEGV gnlllerinde bu oran yzde 20; yani katndan fazla. TEGV Gnllleri in Gnlln Kazanm Hem evresel Hem de sel Gnlln kazanmlarn sorguladmzda TEGV gnllleri evrelerinden sayg grmek ve i hayatnda olumlu etkilerini grmek gibi evresel kazanmlardan ve kendini ie yarar hissetmek ve srekli yeni eyler renmek gibi isel kazanmlardan bahsediyorlar. TEGV Gnllleri TEGVde Gnlllkten Mutlular 2009 aratrmamza gre TEGV gnllleri arasnda TEGVdeki gnlllk deneyimlerinden tatmin olanlarn oran yksek. Ayrca TEGV gnllleri kurumun eliliini de stlenmi durumdalar. letiim Younluu Arttka Deiim ve Kazanm Algs Artyor Aratrma almas gsterdi ki gnlllerin dier gnlllerle kurduklar iletiim dzeyi arttka; her adan deiim ve kazanm alglar ykselmekte. Baka bir deyile gnlllerin dier gnlllerle iletiim kurmalar kazanmlar ve deiim alglar zerinde arpan etkisi yapyor. Gnlllerin kazanmlar ve deiim konusundaki alglar arttka, TEGVde gnlllk yapmaktan tatmin dzeyleri ve sonu olarak TEGV elilikleri artyor. Gnlllkten Memnuniyet, Hal ve Durumlar Etkiliyor Yine aratrma sonular gsteriyor ki; gnlllerin TEGVde gnlllk yapmaktan duyduklar memnuniyet arttka; kendileri hakkndaki olumsuz alglar azalyor, olumlu alglar artyor ve genel mutluluk dzeyleri ykseliyor. Anomi duygusu arttka gnlllerin kendileri hakkndaki olumsuz alglar artyor; olumlu alglar azalyor. Sosyal sorumluluk ve empati duygularysa tam tersi etkiye sahipler: Her ikisi de olumlu alglar arttryor, olumsuz alglar azaltyor. Gnlllerin TEGVde gnlllk yapmaktan duyduklar tatmin arttka anomi duygular azalyor; empati ve sosyal sorumluluk duygular artyor.

19

Harcanan emek ve zamann karln verip vermediini saysal olarak lmek yeterli olmasa da; TEGV Farknn ne olduu, hangi konularda beklentileri karlad, hangi konulardaysa beklenen farkn gzlenmedii; hem bugne kadar yaplan almalar deerlendirmek hem de gelecee yn vermek asndan nemli bir konu. TEGVin 15. Ylnda, TEGV etkisini lmeye altmz projenin temel motivasyonu da bu nemli soruya kstl da olsa bir yant vermekti. 2. OCUKLAR
2.1.1. almann Amac
TEGVin etkinliklerinin ulamay hedefledii ocuklar zerindeki etkisi nemli bir aratrma sorusu olarak nmze kyor. Harcanan emek ve zamann karln verip vermediini saysal olarak lmek yeterli olmasa da; TEGV Farknn ne olduu, hangi konularda beklentileri karlad, hangi konulardaysa beklenen farkn gzlenmedii; hem bugne kadar yaplan almalar deerlendirmek hem de gelecee yn vermek asndan nemli bir konu. TEGVin 15. Ylnda, TEGV etkisini lmeye altmz projenin temel motivasyonu da bu nemli soruya kstl da olsa bir yant vermekti. almann tasarland 2010 k aylarnda karmza kan en byk zorluk TEGV gibi bir kurumun yaratt etkiyi, baka bir deyile yaratt fark saysal ifadelerle lmeye almakt. Etkinlik alan insanlarla ilikili olan her kurumun kendi etkisini basit saysal ifadelerle lmesi kolay deil; nk insanlarn yaad deneyimlerin saysallatrlmas ve doru llebilmesi neredeyse bal bana bir aratrma alann oluturuyor. almay yrtecek ekipte yer alanlar uzun bir sre boyunca TEGV Etkisini en iyi ekilde lmenin yntemi zerinde altlar ve olabildiince doru bir lme yntemi gelitirdiler. ncelikle TEGVin bir ocukta etkileyebilecei baz alanlar belirlendi. Elinizde tuttuunuz almann geri kalan ksmlarnda daha detayl olarak anlatlacak ve tartlacak bu alanlar en iyi ekilde ifade edebilecek baz boyutlar gelitirildi. Grlecek kiilerin byk bir ksmnn ocuklar olduu gz nnde tutularak gelitirilen boyutlar proje ekibinin yelerinin yrtt pilot almalarla test edildi ve iyiletirildi. Daha sonra da saha uygulamasnda kullanlacak soru formu tamamland.

2.1.2. almann rneklemi

Bir yandan TEGV etkisinin nasl llebilecei zerine allrken, bir yandan da kimlerle grlerek llebilecei zerine almalar yrtlyordu. almann birincil hedef kitlesinin ocuklar olduu kesinken; ebeveynlerin de TEGV etkisi konusunda bize nemli bilgiler verebilecei dnld. Ayrca TEGV etkinliklerine katlm mezun ocuklar da aratrmann hedef kitlesine dhil edildiler.

20

Her rneklem etkinlik noktasndan, en az iki dnem TEGV etkinliklerine katlan ocuklar arasndan rassal yntemle ocuklar seildi ve bu ocuklarn ebeveynleri de grme yaplmak zere etkinlik noktalarna davet edildi.

Etki Analizi almasnn temel hipotezini TEGV etkinliklerine katlan ocuklar, baz konularda TEGV etkinliklerine katlmam ocuklardan farkldr olarak tanmladmzdan, aratrma rnekleminin hem TEGV ocuklarndan hem de ayn sosyoekonomik ve demografik zelliklere sahip ancak TEGV etkinliklerine katlmam ocuklardan olumas gerektii akt. Bu ikinci gruba edeer rneklem adn verdik. alma erevesinde ebeveynlerle de grlmesi planlandndan, edeer ocuklarn ebeveynleri de almann hedef kitlelerinden biri olarak tanmlanm oldu. Aratrmann birincil rneklem birimlerinin TEGVin faaliyet gsterdii noktalar, yani eitim parklar ve renim birimleri olmas kararlatrld. Fiziksel kapasiteleri daha yksek olan parklar ayr bir kme olarak kabul edilirken; birimler de Fiziki Performans Kriterleri baznda puanlandrld ve bu puanlar temel alnarak ayr kmede topland. Hemen hemen eit byklklere sahip bu kmelerin her birinden en az ikier adet birim rneklem erevesine alnrken, belirlenen illerdeki TEGV park da almaya dahil edildi. Her rneklem biriminden, en az iki etkinlik dnemi boyunca TEGV etkinliklerine katlan ocuklar arasndan rassal yntemle ocuklar seildi ve bu ocuklarn ebeveynleri de grme yaplmak zere birimlere davet edildi. rneklem kapsamnda seilen ocuklarn ve ebeveynlerinin hemen hepsinin grmelere katlmas ve grmelerin ksa srede tamamlanabilmesi yntemin salkllnn nemli bir gstergesi olarak yorumlanabilir. ekil 1. rneklem Kapsamndaki TEGV Noktalarnn Bulunduu ller

21

Aratrmann saha almas sonucunda 256 TEGV ocuu, 256 TEGV ebeveyni, 183 edeer ocuk ve 183 edeer ebeveyne ek olarak 100 TEGV mezunuyla toplam 10 noktada grmeler Mays ay ierisinde tamamlanm oldu.

te yandan edeer ocuklar ve ebeveynlerine ulaabilmek amacyla birincil rneklem etkinlik noktalarnn faaliyet gsterdii mahallelerde rassal yntemle haneler seildi ve bu hanelerde yaayan, uygun ya grubundaki ocuklar ve ebeveynleriyle de grlerek edeer rnekleme ulalm oldu. TEGV mezunlarna ulamak amacyla da yine rneklem erevesine dhil edilen etkinlik noktalarnda mezun rencilerle randevulald ve grmeler gerekletirildi. Grmelerin ve derlenen bilgilerin sal asndan grmeler profesyonel anketrler tarafndan yrtld ve her aamada kalite kontrolnden geirilerek olas yntemsel hatalar engellenmi oldu. Aratrmann saha almas sonucunda 256 TEGV ocuu, 256 TEGV ebeveyni, 183 edeer ocuk ve 183 edeer ebeveyne ek olarak 100 TEGV mezunuyla toplam 10 noktada grmeler Mays ay ierisinde tamamlanm oldu. Temsili rneklem almalarnn karlat en nemli soruya, yani grlen ocuk ve ebeveynlerinin verdikleri yantlardan genelleme yapabilir miyiz sorusuna geldiimizde; bu konuda proje ekibi olarak olumlu bir yant verebileceimizi syleyebiliriz. Daha byk bir rneklemle daha fazla temsiliyet tayan sonular sunulabilirdi ancak bu amala harcanan emek ve zaman aradaki farka demezdi. 2.1.3. TEGV ocuklar kimler? Baz Demografik ve Sosyoekonomik Veriler almann bulgularna gemeden nce saha almas srecinde elde edilen bilgilerden yola karak TEGV ocuklarnn baz sosyoekonomik ve demografik zelliklerinin zerinden gemenin yararl olacan dnyoruz. ocuklarn ve ebeveynlerinin verdikleri yantlardan yola karak TEGV ocuklarnn sosyoekonomik durumlarn u ekilde zetleyebiliriz: TEGV ocuklarnn yzde 24nn kendisine ait bir yata, yzde 20sinin kitaplar iin ayr bir dolab yok; TEGV ocuklarnn yzde 57sinin evinde internet balants yok; TEGV ocuklarnn ailelerinin yzde 60na yaknn aylk ortalama hane geliri 1200 TLnin altnda kalyor; Ebeveynlerin yarsna yakn ilkokul ve alt renim seviyesinde; Evlerde ortalama 4-5 kii ikamet ediyor ve hanelerin yzde 40nda en az 2 ocuk var.

22

2.2 Aratrma Bulgular 2.2.1 Haller, Notlar ve Davranlar

2.2.1.1 Mutluluk: Her ocuun Hakk TEGVin en fazla nem verdii ve bir fark yaratmak istedii konulardan biri ocuklarn mutluluu. ocuun iyi olma hali ad verilen bu konu bata UNICEF olmak zere saysz kurumca sahiplenildi ve zerine saysz aratrma yapld. ocuklarn sadece akademik baarya sahip olmalar deil, ayn zamanda salkl ve mutlu olabilmeleri de toplumlarn ncelikli hedefleri arasnda saylmaya baland. Tpk ulusal mutluluk endeksinin, gayrisafi milli hslann yerini almaya balamas gibi. TEGV de, etkinliklere katlan ocuklarn daha mutlu ve huzurlu olmalarn nemseyen kurumlardan biri. Mutlu ocuklarn gelecekte iyi ebeveynler ve iyi vatandalar olabileceinin farknda olan TEGV bu konuda kayda deer aba harcyor. ekil 2. ocuklarda Mutluluk Algs

Mutlu ocuklarn gelecekte iyi ebeveynler ve iyi vatandalar olabileceinin farknda olan TEGV bu konuda kayda deer aba harcyor.

TEGV ocuk

Memnunum

ok Memnunum

Edeer ocuk %0

Memnunum

ok Memnunum

%20

%40

%60

%80

%100

Aratrma almas sonucunda elde edilen rakamlar, genel olarak grlen ocuklarn byk oranda kendilerini mutlu hissettiklerini gsteriyor. Sorduumuz soruya memnunum ve ok memnunum yantlarnn toplam hem TEGV ocuklarnda hem de dier ocuklarda yzde 85in zerinde. Yine de TEGV ocuklar arasnda bu iki yant verenlerin toplamnn dier ocuklardan 10 puana yakn daha fazla olduunu ve neredeyse grlen her TEGV ocuunun kendisini mutlu hissettiini hatrlamakta yarar var.

23

Grtmz ocuklar arasnda kendisini genel olarak yalnz hissedenlerin oran dier ocuklar arasnda yzde 44ken; bu oran TEGV ocuklarnda sadece yzde 31. Akas bu rakamlardan ocuklar arasnda kendini yalnz hissetmenin ne kadar yaygn olduu ve TEGVin ocuklarda yalnzlk hissini azaltt sonucunu karmak yanl olmaz.
ekil 3. ocuklarda Mutluluk Kriterleri
%92,3 %96,9 %91,8 %97,7 %44,3 %31,3 %92,3 %96,9

Genel olarak neeliyimdir

Genel olarak mutluyum Genel olarak kendimi yalnz hissederim Genel olarak dndmde halimden memnunum

%0

%20

%40

%60

%80

%100

Edeer ocuk

TEGV ocuk

Mutluluun ok boyutlu bir his olduu ve herkesin kendi mutluluunu farkl kelimelerle dile getirdiini biliyoruz. Aratrma almasna katlan ocuklara mutluluun bir dizi farkl halini sorduumuzda ocuklarn mutluluk anlayyla ilgili nemli ipular edinebildik. Grtmz hemen her ocuk kendisini genel olarak neeli ve mutlu hissederken ve kendi halinden memnunken; TEGV ocuklar arasnda bu oranlarn 4 ile 7 puan arasnda daha yksek olduunu gryoruz. Bununla beraber, grtmz ocuklar arasnda kendisini genel olarak yalnz hissedenlerin oran dier ocuklar arasnda yzde 44ken; bu oran TEGV ocuklarnda sadece yzde 31. Bu rakamlardan ocuklar arasnda kendini yalnz hissetmenin ne kadar yaygn olduu ve TEGVin ocuklarda yalnzlk hissini azaltt sonucunu karmak yanl olmaz.

2.2.1.2 Akademik Baar: Ya Derslerin Nasl?

Ailelerin ocuklaryla ilgili birincil kayglarnn dersleri olduunu biliyoruz. lkemizde eitim hayatta baarl olmann en nemli aamalarndan biri olarak grlyor. ocuklarn oyunlarnn ya da hobilerinin bile derslerine engel olmamas kaydyla desteklendii bir ortamda, TEGVin ocuklarn akademik baarlar zerinde nasl bir etki yaratt nemli bir merak konusuydu.

24

Kendilerini dier ocuklara kyasla snf ortalamasnn altnda grenlerin oran TEGV ocuklarnda yzde 6yken, edeer ocuklarda bunun iki kat yani yzde 12.

ekil 4. Subjektif Baar Algs: Snf inde Sralama

TEGV %6 ocuk

%40

%55

Edeer %12 ocuk %0 %20

%50

%38

%40

%60

%80

%100

Ortalamann alt

Ortalama

Ortalamann st

ocuklarn akademik baarsn sorgulamaya kendilerini snflarndaki dier ocuklara kyasla ne kadar baarl hissettiklerini sorarak baladk. TEGV ocuklarnn yzde 40; dier ocuklarn yzde 50si kendilerini ders baars konusunda ortalama birer renci olarak gryorlar. Kendilerini dier ocuklara kyasla ortalamann altnda grenlerin oran TEGV ocuklarnda yzde 6yken, edeer ocuklarda bunun iki kat yani yzde 12. te yandan, TEGV ocuklar arasnda kendisini ortalamann stnde yer alan bir renci olarak grenlerin oran yzde 55ken; dier ocuklarda bu oran yzde 38 ve arada yirmi puana yaklaan fark var. Dolaysyla TEGVin en azndan ocuklarn kendileri hakkndaki alglar konusunda bir fark yarattn sylememiz mmkn.

25

Aldmz yantlar TEGV ocuklarnn e deer ocuklardan not ortalamalar asndan da daha baarl olduklarn gsteriyor.

ekil 5. Ortalama Ders Notlar (Be zerinden)

Beden Eitimi Trke
3,9 4,3 3,5 4,0 4,1 4,5 4,8 4,9

Matematik

ubat Karne

0,0

1,0

2,0

3,0

4,0

5,0

Edeer ocuk

TEGV ocuk

Daha nce bahsettiimiz subjektif baar algsndaki TEGV farkn dorulamak amacyla, grlen ocuklarn ilk dnem notlaryla ilgili bir dizi soru sorduk. Aldmz yantlar TEGV ocuklarnn e deer ocuklardan not ortalamalar asndan da daha baarl olduklarn gsteriyor. Genel not ortalamasnda TEGV ocuklarnn be zerinden 0,4 puanlk daha yksek notlara sahip olduklarn gryoruz. Bu fark Matematik dersinde 0,5 puana kadar kyor. te yandan, TEGVin bir etki yapmas iin herhangi bir nedene sahip olmad Beden Eitimi derslerindeyse her iki gruptan ocuklarn not ortalamalarnn birbirine yakn olmas iki rneklemin edeerlii konusunda iimizi rahatlatyor, birbirine benzeyen gruplarla grtmz sonucunu karabiliyoruz. 2.2.1.3 ocuklarn Hal ve Gidileri Her ne kadar TEGVin birincil amalar arasnda yer almasa da, ocuklarn baz konulardaki davranlarnn da ebeveynler asndan nem tad ak. Hemen her ebeveyn ocuunun salna dikkat etmesini ve bu konuda bilgili olmasn ister. TEGV ocuklar ve edeer ocuklar bu alardan da karlatrdmzda baz farklara rastlyoruz.

26

Etkinliklere katlan ocuklar, hem kendilerinden farkl ocuklarla tanp arkada olabilme ansna sahip oluyorlar, hem de takm oyunu oynayarak birbirlerine gvenmeyi reniyorlar.

ncelikle her iki gruptan ocuklarn da arasnda kan grubunu bilenlerin orannn neredeyse ayn olduunu gryoruz. Bu konuda herhangi bir fark olmasn beklemediimizden bu aynlk iki grubun edeer nitelikler tad konusunda ikna edici bir kant daha sunuyor. Bununla birlikte, TEGV ocuklarnn baz konularda dier ocuklardan daha farkl davranlara sahip olduklar da ak. Boyunu-kilosunu bilenler, son 6 ay iinde di frasn deitirenler, dilerini her gn fralayanlar ve her sabah evden kmadan nce kahvalt yapanlarn oran dier ocuklara gre 5 ile 9 puan arasnda daha yksek. Bu durumu TEGVin ocuklarn hal ve gidileri zerindeki etkisi olarak yorumlayabiliriz. ekil 6. z Bakm
Boyumu, kilomu biliyorum Son 6 ay iinde di fram deitirdim ... her sabah evden kmadan nce kahvalt yaptm ... dilerimi her gn fraladm Kan grubumu biliyorum %0 %10 %20 %30 %40 %49 %57 %44 %44 %50 %60 %70 %80 %90 %77 %82 %72 %77 %67 %76

Edeer ocuk

TEGV ocuk

2.2.2 Dnceler ve Alglar

TEGV etkinliklerine katlan ocuklarn yaamas beklenen balca deiikliklerden biri de dnya ve kendisi hakknda alglarnn deimesiydi. TEGV, ocuklarn etkinliklere katlarak kendileri hakknda daha olumlu grlere sahip olmalarn, kendilerine ve evrelerine gvenmelerini, takm oyunu oynayabilmelerini ve daha hogrl olmalarn amalyor. Etkinliklere katlan ocuklar, hem kendilerinden farkl ocuklarla tanp arkada olabilme ansna sahip oluyorlar, hem de takm oyunu oynayarak birbirlerine gvenmeyi reniyorlar. Bu ereveden yaklaldnda TEGVin ocuklarn bu konulardaki dnceleri ve alglar konusunda farkllk yaratm olmasn bekliyoruz. Aratrma sonular da bu beklentilerimizi destekler nitelikte.

27

TEGV ocuklar yeni insanlarla tanrken daha az utanyorlar, utandklar bir durum yaadklarnda bu durum daha ksa sryor, yaptklar bir eyin beenilmeyeceinden daha az kayglanyorlar, bir soru sorulduunda cevabn snfn nnde vermekten ya da oyunlar ya da dier faaliyetlere katlmak iin gnll olmaktan daha az ekiniyorlar.
ekil 7. Gven
Bir eye skldmda arkadalarmla konuurum, paylarm Fikirlerimi kolaylkla aklarm Yeni insanlarla tanrken utanrm Utandm bir durum yaadysam bu beni ok uzun sre zer Yaptm bir eyin beenilmeyeceinden korkarm Bir soru sorulduunda, cevabn biliyorsam snf nnde konumaya utanrm Sk sk keke baka birisi olsam diye dnrm
Oyunlar ya da dier faaliyetlere katlmak iin gnll olmak gerekiyorsa utangalk hissederim

%87 %90 %89 %89 %69 %65 %68 %63 %69 %60 %69

Ne zaman bir ey yapmaya kalksam her ey ters gider

%52 %46 %48 %60 %45 %51 %38 %20 %40 %60

%0

%80

%100

Edeer ocuk

TEGV ocuk

Aratrma almasna katlan TEGV ocuklar dier ocuklara kyasla kendilerine daha fazla gveniyorlar. TEGV ocuklar yeni insanlarla tanrken daha az utanyorlar, utandklar bir durum yaadklarnda bu durum daha ksa sryor, yaptklar bir eyin beenilmeyeceinden daha az kayglanyorlar, bir soru sorulduunda cevabn snfn nnde vermekten ya da oyunlar ya da dier faaliyetlere katlmak iin gnll olmaktan daha az ekiniyorlar. Ayrca ne zaman bir ey yapmaya kalksam her ey ters gider grne daha az katlyorlar. Bu konularda 4 puandan balayan ve 17 puana kadar ykselen farklar gzlemliyoruz. zellikle kalabalk ortamlarda n plana kma konusunda TEGV ocuklarnn dier ocuklara kyasla ok daha rahat olduklar ortada. te yandan, can skldnda arkadalaryla konuma ve fikirlerini kolayca aklama konularnda her iki gruptan da ocuklar benzer puanlara sahip. Baka birisi olma dncesini tayanlarn oran da her iki grupta yzde 50 civarnda. ekil 8. Hogr
Baka ocuklardan, yatlarmdan renebileceim birok ey olduunu dnyorum Biri bana sinirlendiinde neden olduunu anlamaya alrm Bir konuda arkadalarmn fikirlerini dinledikten sonra dncemi deitirebilirim, ikna olabilirim Herkesle birlikte almaktan holanmam, sadece tandm/sevdiim insanlarla almay tercih ederim Genellikle kendi dedikerimin olmasn isterim Eer bakalar benimle ayn fikirde olmazsa, beni desteklemezlerse fena halde canm sklr.

%84 %94 %84 %92 %77 %89 %77 %58 %70 %54 %71 %53 %0 %20 %40 %60 %80 %100

Edeer ocuk

TEGV ocuk

28

ocuklarn daha yksek renme becerisine sahip olmalar, daha fazla sorumluluk stlenebilmeleri ve yaratclk gsterebilmeleri TEGV etkinlikleri sonucunda deiebilecek baz zellikler arasnda saylyor.

TEGV ocuklar kendilerine gvendikleri kadar, etrafndaki arkadalarna da ynelik yksek dzeyde bir hogrye sahipler. TEGVin beraber alma yaklamnn etkisi ocuklarn verdii yantlardan da kolaylkla grlebiliyor. TEGV ocuklar baka ocuklardan/yatlarndan renebilecekleri ok ey olduu dncesine daha fazla sahipler; arkadalarnn fikirlerini dinledikten sonra kendi dncelerini deitirebileceklerini daha fazla dnyorlar ve bakalar onlarla ayn fikirde olmazsa bundan rahatsz olacaklarn daha az oranlarda belirtiyorlar. Ayrca sadece tandklar insanlarla deil, baka insanlarla almaya daha fazla aklar. Baka ocuklardan renebilecei birok ey olduunu dnenlerin oran TEGV ocuklarnda 10 puan daha fazlayken, karsndaki sinirlendiinde nedenini anlamaya alanlarn da benzer oranda daha yksek olduu grlyor. Btn bunlar gz nnde tutulduunda TEGV etkinliklerinin ocuklarn hogr dzeylerinde kayda deer arta yol atn sylememiz yanl olmaz. Yine yukardaki iki grafiin birlikte yorumlanmas, TEGV ocuklarnn takm oyununa dier ocuklardan daha ak olduklarna ve rahatlkla tanmadklar ocuklarla ibirliine gidebildiklerine iaret ediyor.

2.3.3 alma Alkanlklar

TEGV etkinliklerinin nde gelen amalarndan biri de etkinliklere katlan ocuklarn alma alkanlklarna yaklamlarnn deimesi. TEGV etkinlikleri sonucunda ocuklarn daha yksek renme becerisine sahip olmalar, daha fazla sorumluluk stlenebilmeleri ve yaratclk gsterebilmeleri TEGV etkinlikleri sonucunda deiebilecek baz zellikler arasnda saylyor. ekil 9. renme Becerisi ve Sorumluluk
devlerimi kendim yaparm

Baladm bir ii her zaman bitiririm

Problem ve bilmece zmekten holanrm

Yapmam gereken ileri aklmda sraya koyarm

%0 %20 %40 %60 %80 %100 %120 Edeer ocuk TEGV ocuk

29

TEGVin etkisinin grld alanlardan biri de ocuklarn renme becerisi. TEGV ocuklar arasnda devlerini kendisinin yaptn syleyenlerin oran, dier ocuklara gre yaklak 6 puan kadar daha fazla.

TEGVin etkisinin grld alanlardan biri de ocuklarn renme becerisi. TEGV ocuklar arasnda devlerini kendisinin yaptn syleyenlerin oran, dier ocuklara gre yaklak 6 puan kadar daha fazla. Yine TEGV ocuklar arasnda balad ii mutlaka bitirenlerin oran 8 puan; problem ve bilmece zmekten holananlarn oran da 11 puan daha fazla. Dolaysyla TEGV etkinliklerinin ocuklarn renme becerisi zerindeki etkisi var diyebiliriz. Buna TEGV ocuklar arasnda yapmas gereken ileri aklnda sraya koyduunu syleyenlerin orannn da daha yksek olmas eklendiinde, TEGV etkinliklerinin ocuklarn kendilerini sorumlu hissetmeleri konusunda da etkisi olduu grlebilir. ekil 10. Yaratclk
Bo zamanlarm deerlendirirken hi denemediim faaliyetleri denemek houma gider

%85 %93

Bakasnn aklna gelmeyen

fikirler bulabilirim

%86 %85

ounluktan farkl dnyorsam fikrimi aklamayabilirim, sylemeyebilirim

%67 %66

%0 Edeer ocuk

%20

%40

%60

%80 %100

TEGV ocuk

TEGV etkinliklerine katlan ocuklarn, dier ocuklara kyasla daha fazla yaratclk sergileme eilimi tadn syleyebiliriz. Yeni faaliyetler deneme konusunda TEGV ocuklar 8 puan daha yksek oranda olumlu yant verirken; her iki gruptan da ocuklar bakalarnn aklna gelmeyen fikirler bulabildiklerine inanyorlar. Aratrma sonularna gre her ocuktan ikisi ounluktan farkl dnyorsa fikrini aklamamay tercih ediyor ve byk olaslkla ocuklarn iinde yetitikleri kltrn etkisiyle aklayabileceimiz bu konuda TEGVin istatistiksel anlamllk tayan bir etkisini gremiyoruz.

30

Karmza kan en arpc nokta, edeer zelliklere sahip ocuklar arasnda zengin olmann en nemli ilk deer arasnda yer aldn syleyenlerin orannn (yzde 16), TEGV ocuklar arasnda rastladmz orann (yzde 4) drt kat olmas.

2.2.4 Deerler:
TEGV etkinliklerine katlan ocuklarn yatlarnn sahip olduklar deerlerden farkl deerlere sahip olmas beklentilerden biriydi. Ancak insanlarn savunduklar deerlerin nasl bir ortamda sosyalletikleriyle dorudan ilikili olmas, TEGVin bu konudaki etkisi konusunda iyimserlii kstlayan bir faktr. Bireyler ailelerinden, okullarndan ve dahil olduklar dier ortamlardan dorudan etkilendiklerinde; TEGV etkinliklerinin ocuklarn sahip olduklar deerler konusunda snrl etkisi olmas beklenmeli. ekil 11 ocuklarn Deerleri (En nemli Deer)
Aile Drstlk Zeka zgrlk Arkadalk Yetenek Zengin olmak, zenginlik Yaratclk nl olmak Gzellik %45,9 %55,5 %42,6 %39,1 %39,3 %34,8 %33,9 %43,0 %77,0 %74,6

%16,9 %25,0 %16,4 %3,5 %12,6 %12,1 %5,5 %4,3 %2,7 %5,5

%0

%20

%40

%60

%80

%100

Edeer ocuk

TEGV ocuk

Btn ocuklarn benzer bir deer silsilesine sahip olduklarn syleyebiliriz. Aile ocuklarn sayd nemli deer arasnda birinci sray tayor. Bunu drstlk, zek ve zgrlk takip ederken; TEGV ocuklarnn arasnda arkadaln bir deer olarak daha yksek bir srada yer aldn gryoruz. Keza, yetenek de TEGV ocuklar arasnda dier ocuklara kyasla daha yksek oranda belirtilmi. Karmza kan en arpc nokta, edeer zelliklere sahip ocuklar arasnda zengin olmann en nemli ilk deer arasnda yer aldn syleyenlerin orannn (yzde 16), TEGV ocuklar arasnda rastladmz orann (yzde 4) drt kat olmas. Baka bir deyile, TEGV ocuklar zenginlik yerine yetenek ve arkadala daha fazla nem veriyorlar.

31

Ebeveynler iin en nemli deerler srasyla aile, drstlk ve zek Bu deerleri TEGV ebeveynlerinin biraz daha yksek oranda belirttikleri zgrlk izliyor. ocuklarn nem verdikleri deerlerden arkadalk konusu ebeveynler arasnda daha dk oranlarda belirtilmi.
ekil 12. Ebeveynlerin Deerleri (En nemli Deer)
Aile Drstlk Zeka zgrlk Yetenek Zengin olmak, zenginlik Yaratclk Arkadalk %20,8 %20,3 %18,6 %17,2 %17,5 %10,2 %15,3 %18,8 %38,8 %39,5 %32,8 %41,0 %73,2 %74,2 %66,1 %68,8

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

%70

%80

Edeer Ebeveyn

TEGV Ebeveyn

Ebeveynlerin ocuklar zerindeki etkisi tartlmaz. Dolaysyla ocuklarn bir ocuun sahip olmas beklenen en nemli deerler nedir? sorusuna verdikleri yantlarn byk lde ebeveynlerin yantlaryla kesimesi beklenir. Grafikte grld gibi ebeveynler iin en nemli deerler srasyla aile, drstlk ve zek Bu deerleri TEGV ebeveynlerinin biraz daha yksek oranda belirttikleri zgrlk izliyor. ocuklarn nem verdikleri deerlerden arkadalk konusu ebeveynler arasnda daha dk oranlarda belirtilmi. zgrlk ve yaratclk konusundaki farklar bir kenara braklrsa TEGV ebeveynleri ve dier ebeveynlerin neredeyse ayn deer yaplarna sahip olduklarn gryoruz. Bu yksek derecedeki benzerlik de aratrmann rnekleminin salkll konusunda i rahatlatc bir unsur olarak yorumlanabilir.

2.2.5 Deneyimler ve Alglar:

ekil 13. TEGVle lgili Deneyimler
TEGVle ilgili ho olmayan bir deneyim yaamadm

%94,6 %93,4 %89,5 %96,7 %96,9 %97,7 %95,7 %97,7 %99,6

%0 %20 %40 %60 %80 %100

TEGVden memnunum

TEGVdeki etkinlikler faydal oldu

TEGV Mezun

TEGV Ebeveyn

TEGV ocuk

32

Aratrma almasna katlan ocuklar, ebeveynler ve mezunlarn hemen hemen tamam TEGVle ilgili ho olmayan herhangi bir deneyim yaamadklar, TEGVden memnun olduklar ve TEGVdeki etkinliklerin faydal olduu kansnda.

TEGV etkinliklerine katlan ocuklar, ebeveynleri ve gemite etkinliklere katlm olan TEGV mezunlarnn TEGV hakknda son derece olumlu alglara sahip olduklarn grmekteyiz. Aratrma almasna katlan ocuklar, ebeveynler ve mezunlarn hemen hemen tamam TEGVle ilgili ho olmayan bir deneyim yaamad, TEGVden memnun olduu ve TEGVdeki etkinliklerin faydal olduu kansnda. ekil 14. TEGV Etkinliklerinin Kazanm
Derslerde baars art Arkada evresi artt, sosyallemesi artt Kendisini gelitirdi Daha da dnk aktif oldu Daha olumlu, neeli ve mutlu oldu

%47,8 %49,4 %44,6 %37,6 %25,8 %12,0 %12,9 %28,5 %8,7 %18,8 %5,5 %2,2 %9,4 %9,8 %7,6 %22,7 %8,6 %4,3 %26,3 %8,2 %20 %40 %60

%68,8

Kendine gveni artt letiimde gelime

%0

%80

%100

TEGV Mezun

TEGV Ebeveyn

TEGV ocuk

Ebeveynler asndan TEGV etkinliklerine katlmn en nemli getirisi ocuun derslerindeki baar art. Bunu arkada evresinin artmas/sosyallemesi, iletiiminde gelime gzlenmesi ve kendine gveninin artmas takip ediyor. TEGV mezunlar iinse derslerde baar artnn yan sra, arkada evresinin de gelimesi TEGV etkinliklerinin en nemli kazanmlar arasnda. TEGV ocuklarnn te ikisi en nemli kazanmn derslerde baar art olduunu dnrken; kendilerini gelitirmelerinin de nemli bir kazanm olduu kansndalar.

33

TEGV ebeveynlerine ocuklarnn TEGV etkinliklerine katlmasndan sonra gzlemledikleri en nemli deiimin ne olduu sorulduunda birinci srada ocuun kendine daha gvenli olduu, ikinci sradaysa derslerinin dzeldii belirtildi.
ekil 15. Ebeveynlerin Grleri (En nemli Deiim)
Kendine daha gvenli oldu Dersleri dzeldi Arkada kazand
Kardeleri ve evresi ile daha iyi anlamaya balad Yararl ilgi alanlar oldu, faydal eylerle ilgilenmeye balad

%55,9 %48,8 %33,6 %24,6 %15,6 %12,1 %9,8 %7,4 %6,6 %5,5 %3,9 %3,9 %3,9

Daha neeli oldu Hakkn korumaya balad rkeklii geti Kendini daha iyi ifade eder oldu Daha da dnk oldu El becerisi geliti Sosyalleti Hrnl geti

%0

%10

%20

%30

%40

%50

%60

TEGV ebeveynlerine ocuklarnn TEGV etkinliklerine katlmasndan sonra gzlemledikleri en nemli deiimin ne olduu sorulduunda birinci srada ocuun kendine daha gvenli olduu, ikinci sradaysa derslerinin dzeldii belirtildi. Arkada kazanmak ve kardeleri/evresiyle daha iyi anlamaya balamas da ebeveynler tarafndan gzlemlenen deiiklikler arasnda. Ayrca ebeveynlere gre ocuklar TEGV etkinliklerine katldktan sonra yararl ilgi alanlarna sahip oldular, daha neeli hale geldiler ve daha da dnk davranlar sergilediler. Ebeveynlerin bu grleri daha nce vurguladmz farkllklarn ebeveynler tarafndan da alglandn aka gsteriyor. ekil 16. Ebeveynlerin Hayatnda Deienler
ocuklar arasndaki iletiim daha anlayl oldu Evde iletiim, konumak daha kolay, ak ve rahat oldu
ocuklarmla iletiimim, ilikilerim zerine daha ok dnmeye baladm ocuklar hakkndaki endielerim azald Bilmediim eyler rendim Maddi koullarmz zorlamayan olanaklara sahip oldu Kendime, dier ilerime daha fazla vakit ayrabildim Dier TEGV ocuklarn aileleri ile arkadalk ettim TEGVde ben de yetikinler iin eitime katldm

%95,3 %92,2 %83,3 %87,1 %85,2 %84,0 %71,5 %55,5 %21,5

%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %100

34

TEGV etkinliklerine katlan ocuklar ileride TEGVin gnll elileri olarak davranma eilimindeler. Hemen hemen hepsi ileride gnlllk yapacaklarn, yaknlarndaki ocuklara nereceklerini ve katlmaya tevik edeceklerini, kurumdan haberdar olmaya alacaklarn ifade etmekte.
ocuklarn TEGV etkinliklerine katlmalar sonrasnda ebeveynlerin hayatnda en fazla deien unsurlarn ocuklarla ve ocuklar arasnda deien iletiim ortam olduu grlyor. Neredeyse btn TEGV ebeveynleri ocuklaryla iletiimlerinin daha kolay/anlayl ve ak olduu kansnda hemfikirler. ocuklarn TEGV etkinliklerine katlmasnn ebeveynler asndan bir baka sonucu da ebeveynlerin ocuklar hakkndaki endielerinin azalmas Ayrca ebeveynler ocuklarn TEGV etkinliklerine katlarak maddi koullarn zorlamadan eitli/farkl olanaklara sahip olabildikleri grndeler. ocuklarn TEGV etkinliklerine katlmasyla ebeveynlerin kendilerine ya da ilerine daha fazla vakit ayrabilmelerini de TEGVin salad yararlar arasnda sayabiliriz. ekil 17. ocuklar ve TEGV Elilii
Gnll olurdum, ocuklara abi/ablalk yapardm Yaknmdaki ocuklara neririm, onlar katlmalar iin tevik ederdim Buradan tandklarma sorarak TEGVde yaplanlar renirdim Ziyaretlerde bulunurdum Bata bulunurdum TEGVde almak isterdim Televizyon, gazete veya dergilerden neler yaptklarn takip ederdim %99,2 %98,8 %98,0 %96,9 %96,5 %95,3 %90,2
%0 %10 %20 %30 %40 %50 %60 %70 %80 %90 %100

TEGV etkinliklerine katlan ocuklar ileride TEGVin gnll elileri olarak davranma eilimindeler. Hemen hemen hepsi ileride gnlllk yapacaklarn, yaknlarndaki ocuklara nereceklerini ve katlmaya tevik edeceklerini, kurumdan haberdar olmaya alacaklarn ifade etmekte. Yine neredeyse btn TEGV ocuklar ileride kuruma bata bulunacaklarn ve belki de TEGVde almak isteyeceklerini sylyorlar.

35

TEGV ebeveynleri de TEGVin gnll elileri gibi davranyorlar. Hemen hepsi yaknlarndaki ocuklara TEGV etkinliklerine katlmalarn neriyor ve evrelerindeki insanlar gnll olmak iin tevik ediyor.

ekil 18. Ebeveynler ve TEGV Elilii

Yaknmdaki ocuklara neririm, onlar katlmalar iin tevik ederim evremdekileri gnll olmak iin tevik ederim

%98,8

%96,5

Ziyaretlerde bulunurum

%83,6

Bata bulunurum

%82,0

Medyadan neler yaptklarn takip ederim

%73,4

%0

%20

%40

%60

%80

%100

TEGV ebeveynleri de TEGVin gnll elileri gibi davranyorlar. Hemen hepsi yaknlarndaki ocuklara TEGV etkinliklerine katlmalarn neriyor ve evrelerindeki insanlar gnll olmak iin tevik ediyor. TEGVle ilikileri kalmasa bile TEGV etkinlik noktalarna ziyarette bulunacaklarn, ba yapacaklarn ve byk oranda da medyadan neler yaptklarn takip edeceklerini sylyorlar.

2.2.6 TEGV Etkisinin Belirleyicileri: ok Deikenli Analizler

TEGVin ocuklar zerindeki etkisini lebilmek amacyla gelitirilen bir dizi gstergede TEGV ocuklaryla edeer ocuklar arasndaki farklar daha nceki ksmlarda detayl olarak anlatld. Aratrma almas erevesinde gelitirilen 29 gsterge aslnda 12 ana deiim leini lmek iin kullanld. Bu ana deiim leklerinin her biri bir ya da daha fazla gstergeden olumakta ve istatistiksel anlamllk testleri, gstergelerin anlaml bir biimde lekleri lebildiini gsteriyor. Ana deiim leklerinde TEGV ocuklar ve edeer ocuklar arasndaki farklar aadaki grafikte grebiliriz:

36

Aratrma sonular gsteryor ki TEGV ocuklar dier ocuklardan daha fazla takm oyununa aklar, z dzenleme eilimleri daha fazla ve daha yksek oranda sorumluluk tayorlar.

ekil 19. Etkinin Boyutlar

4,00 Yaratclk 3,00 Eletirel Dnce 2,00 Kayg (-) Kzgnlk (-) Takm Oyunu

1,00 Mutluluk 0,00 Hogr/Empati

renme Becerisi

Gven

Sorumluluk z Dzenleme

zgrlk

Edeer TEGV

Gstergelerden yola karak her biri 0 ile 4 arasnda deien 12 ana lek hesaplanm durumda. Bu leklerin her biri daha nce de belirttiimiz zere istatistiksel anlamllk tayor. TEGV etkinliklerine katlan ocuklarla, dier ocuklar arasndaki farkllklarn belirginletii alanlar unlar: Kzgnlk, Kayg gibi ruhsal hallerle ilikili olanlar: TEGV ocuklar dier ocuklara kyasla daha az kzgnlar ve daha az kayg tayorlar. Takm Oyunu, z Dzenleme ve Sorumluluk gibi ocuklarn davranlaryla ilikili olanlar: Aratrma sonular gsteriyor ki TEGV ocuklar dier ocuklardan daha fazla takm oyununa aklar, z dzenleme eilimleri daha fazla ve daha yksek oranda sorumluluk tayorlar. Hogr/Empati, Gven ve zgrlk gibi dnya grne dair olanlar: alma sonucunda gryoruz ki TEGV ocuklar dier ocuklardan daha yksek hogr/empati derecelerine sahipler. Ayrca TEGV ocuklar arasnda dier insanlara ve kendisine gven ortalamalar daha yksek ve TEGV ocuklar zgrlklerine daha dknler. TEGV ocuklar ve dier ocuklar arasnda farkn azald ya da eitlendii alanlar ise mutluluk ve yaratclk.

37

TEGV etkisinin ana boyutlarn gsterebilmek amacyla faktr analizi ad verilen bir istatistiksel ynteme bavuruldu.

TEGV etki leklerinin birbirinden bamsz olmas beklenemez; doal olarak hogr/empati leiyle takm oyunu arasnda ortaklklar gzlenebilir. zellikle de boyutlarn paylatklar ortak gstergeler olduu gz nnde tutulursa. Bu nedenle boyutlar arasndaki ortaklklar anlayabilmek ve TEGV etkisinin ana boyutlarn gsterebilmek amacyla faktr analizi ad verilen bir istatistiksel ynteme bavuruldu. Faktr analizi birden fazla deiken arasndaki ortaklklardan yola karak ortak boyutlar belirlemeye ve boyut saysn azaltmay hedefleyen bir istatistiksel analiz arac. Tablo 1. TEGV Etkisinin Boyutlar: Faktr Analizi Sonular Faktr 1 Faktr 2 Faktr 3 Kayg -0,89 renme Becerisi 0,87 Sorumluluk 0,94 Mutluluk 0,47 0,20 0,27 Gven 0,29 0,68 zdzenleme 0,94 Takm Oyunu 0,84 0,14 Hogr/Empati 0,41 0,15 Yaratclk 0,21 0,89 Eletirel Dnce 0,43 -0,11 Kzgnlk -0,84 zgrlk 0,17 0,90 Aklanan Varyans (Yzde) 25,8 24,2 14,6 Yukardaki tabloda yer alan rakamlar her bir etki leinin sz konusu faktrler ilikisini (yklemesini) gsteriyor. rnein Faktr 1, renme becerisi (0,87), sorumluluk (0,94) ve z dzenleme (0,94) lekleriyle ilikili, bu nedenle bu boyuta renme Kapasitesi ad veriyoruz. kinci faktr, negatif olarak kayg (0,89) ve kzgnlk (0,84) lekleriyle; pozitif olarak da takm oyunu (0,84) ve gven (0,68) boyutlaryla ilikili gzkyor, dolaysyla Gven-Da Dnklk boyutu adn tayor. nc boyut ise yaratclk (0,89) ve zgrlk (0,9) leklerinden yksek ykleme ald iin bu boyuta da zgrlk-Yaratclk boyutu ad verildi. Bu lek toplam varyansn yzde 80ine yaknn aklyor, yani nemli bir aklama gc tayorlar.

38

Art-eksi arasnda deien boyutlarda karlatrma yaptmzda, beklediimiz gibi TEGV ocuklaryla edeer rneklemden gelen ocuklar arasnda farkllk olduunu gryoruz.

ekil 20. Etki Boyutlarnda TEGV Fark

renme Kapasitesi

Gven - Da Dnklk

zgrlk - Yaratclk

-0,5

-0,4

-0,3

-0,2

-0,1

0,1

0,2

0,3

0,4

0,5

Art-eksi arasnda deien boyutlarda karlatrma yaptmzda, beklediimiz gibi TEGV ocuklaryla edeer rneklemden gelen ocuklar arasnda farkllk olduunu gryoruz ve bu fark istatistiksel olarak anlaml. TEGV ocuklar bu boyutta pozitif ortalamalara sahipken; edeer rneklemden gelen ocuklarn ortalamalar negatif. Ortalamann sfr olduu faktr skorlarnda bu fark istatistiksel anlamlla iaret ediyor. Bu boyut arasnda TEGV ocuklaryla edeer ocuklar arasndaki en nemli yksek fark gven-da dnklk boyutundayken; renme kapasitesi boyutunda biraz daha dk farka rastlanyor. TEGV ocuklarnn dier ocuklardan farknn en az olduu boyut ise, zgrlk-yaratclk boyutu; ancak bu fark da istatistiksel olarak anlaml. ocuklarn zelliklerinin hal ve gidiatlarn nasl etkilediini grmek amacyla bir dizi istatistiksel modelleme almas yaptk ve hesapladmz etki boyutlaryla ocuklarn hal ve gidiatlar arasnda bir iliki olduunu gzlemledik. statistiksel modeller eldeki verilerden yola karak kuramsal ilikilerin geerli olup olmadn gsterme ilevi grrler. zellikle de sosyal olaylar gibi herhangi bir olayn birden ok nedeninin olabilecei durumlarda, modeller dier deikenlerin de etkisini gz nnde bulundurduundan teknik adan ok anlaml sonular retilmesini salayabilirler. Kullandmz yntem, Yapsal Eitlik Modeli ismini tar ve ok deikenli analizlerde gvenilir bir yntem olarak bilinir.

39

ocuklar daha fazla renme kapasitesine sahip olduklarnda, daha fazla kendilerine gvenli ya da da dnk olduklarnda ya da kendilerini daha zgr/yaratc hissettiklerinde hayatlarndan daha mutlu olabiliyorlar.
ekil 21. Hayattan Memnuniyet ve Etki Boyutlar
3,56

Genel Memnuniyet

0,16

0,18

0,08

renme Kapasitesi

Gven Da Dnklk

zgrlk Yaratclk

Elimizdeki verilerden yola karak ilk gelitirdiimiz model, etki boyutlarnn ocuklarn genel memnuniyeti zerindeki etkisini lmeyi hedefliyor. Bildiimiz gibi ocuklarn ortalama memnuniyet dereceleri yksek (TEGV ocuklarnda 4 zerinden 3,72; dier ocuklarda 3,2). Yukardaki grafik gsteriyor ki; renme Kapasitesi boyutundaki 1 puanlk art, ocuklarn genel memnuniyet dzeyinde 0,16 puanlk (yzde 4) bir arta yol ayor. Gven/Da Dnklk boyutunun genel memnuniyet zerindeki etkisiyse 0,18 puanlk (yzde 4). zgrlk/Yaratclk boyutunun dk de olsa istatistiksel anlamllk tayan bir etkisi bulunmakta (0,08). Baka bir deyile ocuklar daha fazla renme kapasitesine sahip olduklarnda, daha fazla kendilerine gvenli ya da da dnk olduklarnda ya da kendilerini daha zgr/yaratc hissettiklerinde hayatlarndan daha mutlu olabiliyorlar. ekil 22. Genel Not Ortalamas ve Etki Boyutlar
4,31

Not Ortalamas

0,19

0,10

renme Kapasitesi

Gven Da Dnklk

zgrlk Yaratclk

40

Etki boyutlarnn ocuklarn genel not ortalamas zerinde de etkisi var. renme Kapasitesi boyutundaki 1 puanlk art, genel not ortalamasnda 0,19luk arta yol ayor; Gven/Da Dnklk boyutundaki artn etkisiyse 0,1. Yani renme Kapasitesini en dkten en yksee kardnzda (6 puanlk bir art) bunun not ortalamasnda etkisi 1,14 puana yakn oluyor. Benzer bir art Gven/Da Dnklk boyutunda gerekletirirseniz, bunun etkisi de 0,6 puan. zetle, renme Kapasitesi yksek; kendine daha fazla gvenen ve da dnk olan ocuklar; derslerinde daha fazla baarl oluyorlar. ekil 23. Matematik Baars ve Etki Boyutlar
3,74

renme Kapasitesi yksek, kendine daha fazla gvenen ve da dnk olan ocuklar; derslerinde daha fazla baarl oluyorlar.

Matematik Ortalamas

0,29

0,20

renme Kapasitesi

Gven Da Dnklk

zgrlk Yaratclk

Etki boyutlarnn matematik dersi baars zerinde de etkisi bulunmakta. Ortalama bir rencinin Matematik ders ortalamas 3,74. renme Kapasitesi boyutundaki 1 puanlk art, matematik ders ortalamasnda 0,3 puanlk bir arta yol ayor. Baka bir deyile, renme Kapasitesi skoru -3 olan bir renciyle +3 olan bir renci arasnda dier deikenler ayn kalmak kaydyla 1,8 (yzde 36lk) bir fark bulunmakta. Gven/Da Dnklk boyutundaki bir puanlk artn karlysa Matematik ortalamasnda 0,2lik bir art; bu boyutta da -3 ve +3 arasndaki farkn karlysa 1,2 puan; yani yzde 16lk bir fark.

41

Trke ders ortalamas 4,1 iken; renme Kapasitesi boyutunda 1 puanlk art, bu ders ortalamasnda 0,2 puanlk arta (yzde 4lk) yol ayor.

ekil 24. Trke Baars ve Etki Boyutlar

4,09

Trke Ortalamas

0,20

0,13

renme Kapasitesi

Gven Da Dnklk

zgrlk Yaratclk

Etki boyutlarnn Trke dersinden baar zerindeki etkisi yukardaki grafikte gsteriliyor. Elimizdeki verilere gre aratrmaya katlan ocuklarn Trke ders ortalamas 4,1 iken; renme Kapasitesi boyutunda 1 puanlk art, bu ders ortalamasnda 0,2 puanlk arta (yzde 4lk) yol ayor. Gven/Da Dnklk boyutundaki 1 puanlk artn getirisiyse 0,13 puan. ekil 25. Genel Memnuniyet, TEGV Etkisi ve Etki Boyutlar
3,28

Genel Memnuniyet

0,12

0,13

0,06

0,39 renme Kapasitesi Gven Da Dnklk zgrlk Yaratclk

0,55 0,44 TEGV ocuu 0,23

42

Bir ocuun ortalama memnuniyet derecesi 4 zerinden 3,28. Eer bu ocuk TEGV ocuuysa bu rakam 0,4 puan artarak 3,67 oluyor.

ocuklarn hayattan genel memnuniyetlerinin ve dier konulardaki hal ve gidileri zerindeki TEGV etkisini daha iyi lebilmek amacyla istatistiksel modellerimize TEGV ocuu olup olmamay kattmzda TEGV etkisini daha net grebiliyoruz. Yukarda yer alan karmak grafii u ekilde yorumlayabiliriz: Bir ocuun ortalama memnuniyet derecesi 4 zerinden 3,28. Eer bu ocuk TEGV ocuuysa bu rakam 0,4 puan artarak 3,67 (3,28+0,39=3,67) oluyor. TEGVin ocuklarn genel memnuniyeti zerindeki dorudan katks bu. Bir ocuun renme kapasitesi 1 puan artarsa, hayattan memnuniyetin 0,12 puan artacan biliyoruz. Aratrma sonular gsteriyor ki, TEGV ocuklarnn renme Kapasitesi skorlar 0,44 puan daha yksek. O zaman diyebiliriz ki, dier btn zellikleri ayn olan iki ocuktan biri TEGV ocuuysa, renme Kapasitesinin hayattan memnuniyet katks 0,05 puan daha fazla hesaplanr: (0,44*0,12=0,053). Keza, TEGV ocuu olmann Gven-Da Dnklk boyutu zerinden hayattan genel memnuniyete katks 0,07 puan, zgrlk/Yaratclk boyutu zerinden katks da 0,01 puan. Btn bunlar gz nnde tutulduunda, bir TEGV ocuunun edeer rneklemdeki ocuktan %16 puan daha fazla mutluluk skoruna sahip olduunu grebiliriz.

43

Ortalama bir ocuun matematik dersi ortalamas 3,56. Eer bu ocuk TEGV eitimlerine katlan bir ocuksa bu rakam 3,88e ykseliyor.

ekil 26. Ders Ortalamas, TEGV Etkisi ve Etki Boyutlar

4,11

Ders Ortalamas

0,15

0,06

renme Kapasitesi

0,33

Gven Da Dnklk

zgrlk Yaratclk

0,55 0,44 TEGV ocuu 0,23

TEGV ocuklarnn ders not ortalamalarnn dier ocuklardan 0,3 puan (yzde 6) daha fazla olduunu gryoruz. Ayrca TEGV ocuklar, dier ocuklarla ayn renme Kapasitesi skoruna sahip olsalar bile; ders ortalamalar toplamda 0,4 puan daha fazladr. Gven/Da Dnklk boyutu zerindeki TEGV etkisi de gz nnde tutulduunda fark 0,42 puana (yaklak yzde 8) ulamakta. ekil 27. Matematik Baars, TEGV Etkisi ve Etki Boyutlar
3,56

Matematik

0,26

0,16

renme Kapasitesi

0,32

Gven Da Dnklk

zgrlk Yaratclk

0,55 0,44 TEGV ocuu 0,23

44

TEGV ocuunun Trke ders notu dier ocuklara kyasla 0,28 puan daha fazla.

TEGV etkisini de gz nnde bulundurduumuz istatiksel modele gre ortalama bir ocuun matematik ders ortalamas 3,56. Eer bu ocuk TEGV eitimlerine katlan bir ocuksa bu rakam 3,88e ykseliyor. renme Kapasitesi 1 birim arttka matematik ders ortalamas 0,26 puan; Gven/Da Dnklk boyutu 1 puan arttka, matematik ders ortalamas 0,16 puan artyor. Bir ocuk, TEGV eitimlerinden faydalanmsa, o ocuun renme Kapasitesi 0,44 puan, Gven/Da Dnklk skoru 0,55 puan daha fazla. Ayrca zgrlk ve Yaratclk skoru da 0,23 puan artyor. Dolaysyla TEGV ocuklarnn matematik ders ortalamalar daha yksek olduu gibi, bu ocuklarda etki boyutlarnn da daha yksek katsaylar bulunuyor (%15). ekil 28. Trke Baars, TEGV Etkisi ve Etki Boyutlar
3,93

Trke

0,17

0,10

renme Kapasitesi

0,28

Gven Da Dnklk

zgrlk Yaratclk

0,55 0,44 TEGV ocuu 0,23

Hesapladmz modele gre ortalama TEGV ocuunun Trke ders notu dier ocuklara kyasla 0,28 puan daha fazla. Ayn renme Kapasitesi ve Gven/Da Dnklk skorlarna sahip TEGV ocuu ve dier ocuk arasnda 0,5 puandan balayan farklar bulunmakta.

45

2008 ylndan itibaren yrtlen aratrma almalar, TEGV etkinliklerinde gnlllk yapmann genler zerinde ne tr bir etkisi olduunu bize gsterdi.

3. GNLLLER
TEGVin alanlarnn ve gnlllerinin deneyimleri ve gzlemleri, TEGVin ocuklarda olduu gibi gnlllerinde de bir etki brakt ve baz eyleri deitirdii ynndeydi. 2008 ylndan bu yana gnlllk zerine yaplan almalar da TEGV etkinliklerinde gnlllk yapmann genler zerinde ne tr bir etkisi olduunu bize gsterdi.

3.1. Genlik, Gnlllk ve Sosyal Sermaye (2008)

TEGVin 2008 ylnda yrtt aratrma almas Genlik Gnlllk ve Sosyal Sermaye baln tayordu. Aratrmann hedef kitlesi olarak 18-35 ya aralndaki genler belirlenmiti. Trkiyenin kentsel yerleim birimlerinde yaayan 750 genle yrtlen yzyze grmelere ek olarak, 724 TEGV gnllsyle de Internet zerinden yaplan anketler baz verileri karlatrma olana salad. Aratrma erevesinde genlerin gnlllk faaliyetlerine katlm, katlmama nedenleri, gnllln kazanmlar, faaliyet gsterilen kurumu tercih etmelerine yol aan faktrler gibi davransal faktrlerin yansra; genel psikolojik durum, anomi, gven ve empati gibi psikolojik alg ve deerlendirmeler de yapld. Genlerle gerekletirilen yzyze grmelerde elde edilen verilerden yola karak, eilim arlklandrmas yntemiyle TEGV potansiyel ad verdiimiz bir segment de analizlerde kullanld. Sosyoekonomik ve demografik ynlerden TEGV gnllleriyle ayn zellikleri tayan bu kesimin eitli istatistiklerdeki farklar, gnllln beyaz yakal-orta snf megalesi olduu hipotezini test etmek amacyla deerlendirildi. Daha nce hi gnlllk yapmam ama TEGV gnlls olma eilimi tayan segment istatistiklerinin TEGV gnllleriyle ayn olmas; dier genlerle aradaki farklarn sosyoekonomik ve demografik faktrlerden kaynaklandna iaret edebilir. te yandan TEGV gnllleriyle, TEGV potansiyel segmenti arasndaki farklar da sosyoekonomik ve demografik farklar sabit olmak zere gnllln etkilerinin kayda deer gstergeleri olarak okunabilir. Bu nedenle analizlerde yer alan Gnll-Dier; TEGV GnllDier Gnll farklarna olduu kadar; TEGV Gnll-TEGV potansiyel farklar da ilgi ekici sonular verebilir.

46

2008 ylnda yrtlen aratrmann en arpc bulgularndan biri gnlllk faaliyetinin genler arasnda son derece az rastlanan bir davran olmasyd.

3.1.1. Gnlllk Faaliyeti ve Alglamalar 2008 ylnda yrtlen aratrmann en arpc bulgularndan biri gnlllk faaliyetinin genler arasnda son derece az rastlanan bir davran olmasyd. Aratrma almasna gre, Trkiyenin kentsel blgelerinde yaayan 18-35 ya dilimindeki genlerin sadece yzde 5i son bir yl iinde herhangi bir cret almadan, dier insanlara yarar dokunacak bir ite alm, yani gnlllk yapmt. Bu dk oran, Dnya Deerler Aratrmas gibi karlatrmal almalarla da dorulanmakta. Dnya Deerler Aratrmasna gre Trkiye nfusu ierisinde gnll faaliyetlere katlanlarn oran yzde 1,7 ve bu oranla aratrma kapsamndaki 55 lke arasnda sonuncu srada yer alyor.1 Ayn aratrmada genler arasnda gnlllk faaliyetinde bulunanlarn orannn yzde 7,7 olmas, bulgularmzn d tutarlln da gsteriyor. ekil 29. Son Bir Ylda Gnll Faaliyette Bulunanlarn Oran (18-35 Ya, Kentsel)
Evet %4,8

Hayr %95,2

Evet

Hayr

Gnlllk faaliyetinde bulunan sayca az gencin bu tr faaliyetlere ne kadar zaman ayrdna baktmzda ortalama iki saat zaman ayrdn ve genlerin yzde 50sinin de haftada saatten az zaman ayrdklarn grdk.

47
1 Dnya Deerler Aratrmas, www.worldvaluessurvey.org

Gnlllk yapmama nedenleri arasnda doru bir kurum bilmemek, kurumlara gvenmemek ya da daha nce kt bir deneyim sahibi olmak bizim kurumsal nedenler olarak adlandrdmz nedenler ve bu konulardaki alglarn deimesi sivil toplum kurulularnn abalarna bal.

ekil 30. Gnlllk Yapmama Nedenleri

Gnll faaliyetlere dzenli bir zaman ayrabileceim ekilde yaamyorum Gnll faaliyetlerde bulunacak zamanm yoktu Gnll faaliyetlerde bulunacak maddi olanaklara sahip deilim Gnll faaliyetlerde bulunacak doru bir kurum bilmiyorum Gnll faaliyetlerde bulunan kurumlara gvenmiyorum Bu tr faaliyetlerin anlaml bir sonu saladna inanmyorum Gnll faaliyetlerde bulunacak yeteneklere sahip deilim Daha nce gnll faaliyetler konusunda kt bir deneyimim oldu
%0,0

%70,1 %66,4 %65,8 %47,7 %39,4 %34,0 %29,9 %12,8

%20,0 %40,0 %60,0 %80,0 %100,0

Genlerin gnlllk faaliyetinde bulunmama nedenleri sorgulandnda, nde gelen neden olarak zaman yokluu belirtilirken; gnlllk faaliyetlerinin sadece ortalama iki saat gerektirmesi zerinde durulmas gereken bir konu olarak dikkatimizi ekti. Gnll faaliyetlerde bulunacak maddi olanaklarn olmamas da bir neden olarak yksek oranda belirtildi, ancak gnlln ok da yksek bir maddi yk oluturmad gz nnde tutulduunda bu yantn da sorgulanmas gerekir. Gnlllk yapmama nedenleri arasnda doru bir kurum bilmemek, kurumlara gvenmemek ya da daha nce kt bir deneyim sahibi olmak bizim kurumsal nedenler olarak adlandrdmz nedenler ve bu konulardaki alglarn deimesi sivil toplum kurulularnn abalarna bal. ekil 31. Gnllln Kazanmlar (nemli Kazanmdr yantlarnn oran)
100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0

Yaad evrenin sorunlarnn zmne katkda bulunma Genel Kitle

Yeni yetenekler kazanma

Yeni insanlarla tanma

Belli bir Bo Kendisine kuruma zamanlarn ihtiya yardm deerlendirme duyduunu etme grme

bulma ve deneyim kazanma

Gnlller

TEGV Potansiyel

TEGV Gnllleri

48

TEGV gnlllerinin deneyimleri sonucunda kendini gelitirmeye ve evresine katkda bulunmaya daha fazla nem verdiklerini, dier genlerin daha ok pragmatik kazanmlar ne kardn syleyebiliriz.

2008 aratrmasnda almaya katlanlara bir insann gnll faaliyetlerde bulunmasnn ne gibi kazanmlar olaca sorulduunda, birinci srada yaad evrenin sorunlarnn zmne katkda bulunma yant geldi ve bu adan gnlllk yapanlar, yapmayanlar ve TEGV gnllleri arasnda ok anlaml bir fark yoktu. te yandan baz konulardaki farklar, gnllln ve TEGV gnlllnn etkisi olarak yorumlayabiliriz. Gnllln nemli kazanmlarndan birinin yeni yetenekler kazanma olduu konusunda TEGV gnllleri neredeyse hemfikirken, dier genler bu gr daha dk oranda paylayorlar. Herhangi bir kurumda gnlllk yapan genler iin kendisine ihtiya duyulduunu grme daha yksek oranda belirtilmiken, TEGV gnlllerinde bu grte olanlarn oran sadece yzde 75. Gnllln i bulma ve deneyim kazanma gibi kazanmlar olduu konusunda da TEGV gnllleriyle dier genler arasnda gr fark var. TEGV potansiyel tanmna sahip genlerin de bu konuda dk deerlere sahip olmalar, gnllln i bulma ve deneyim kazanma gibi kazanmlarnn belirli sosyoekonomik ve demografik zelliklere sahip genlerde daha yaygn olduunu gsterebilir. Bu adan deerlendirdiimizde, TEGV gnlllerinin deneyimleri sonucunda kendini gelitirmeye ve evresine katkda bulunmaya daha fazla nem verdiklerini, dier genlerin daha ok pragmatik kazanmlar ne kardn syleyebiliriz. Yukarda da grld zere sosyoekonomik faktrler pragmatik motivasyonlar ok fazla azaltmyor. ekil 32. Gnlllk Yapmak in Gerekenler (Gereklidir yantlarnn oran)
100,0 90,0 80,0 70,0 60,0 50,0 40,0 30,0 20,0 10,0 0,0

Gnlllk yapabilecei kurumlar tanmaya

Gnll faaliyetlerde bulunmasn salayacak eitime

Yeterince zamana

Yaamn srdrebilecek maddi olanaklara

Yaknnda faaliyet gsteren kurumlara

Geni bir evreye

Gnlllk Yapmayanlar

Gnlller

TEGV Potansiyel

TEGV Gnllleri

49

2008 ylnda yaplan aratrma almasnda, kendinden memnuniyet, anomi, genelletirilmi gven ve benzeri baz psikolojik deerlendirmeler TEGV gnlllerini dier gnlllerle karlatrmak amacyla kullanld ve sonuta kayda deer farklar olduu grld.

TEGVde gnlllk deneyiminin genlerin gnlln gereksinimleri konusunda da farkl alglara sahip olmalarna yol at sylenebilir. Gnlllk yapmayan genler iin maddi olanaklar, yaknda faaliyet gsteren kurumlar ya da geni bir evre nem tarken; TEGV gnllleri iin bu kaynaklarn daha dk oranda belirtildii grlmekte. Gnlllk yapan genlerin de bu konuda dierlerinden farkl dnmesi, gnlllk deneyiminin bir sonucu olarak yorumlanabilir. te yandan gnlllk yaplacak kurumlar tanmak ve yeterince zaman herkesin ortak kaygsyken, TEGV gnllleri, gnll faaliyetlerde bulunmasn salayacak eitimin de nemli olduu grndeler. Hemen her konuda gnll genlerin dier genlerden; TEGV gnlllerinin, TEGV potansiyel grubundan farkl skorlara sahip olmalarnn gnllln alglar zerindeki etkisine iaret ettiini syleyebiliriz. 3.1.2.Gnlllk Faaliyeti, Psikolojik Haller ve Alglar Genlik, Gnlllk ve Sosyal Sermaye aratrmasnn nemli hipotezlerinden biri, gnlllk yapmann genlerin kendilerinden memnuniyetini arttraca ve bu deneyimin alglarn pozitif etkileyeceiydi. Bu amala 2008 ylnda yaplan aratrma almasnda, kendinden memnuniyet, anomi, genelletirilmi gven ve benzeri baz psikolojik deerlendirmeler TEGV gnlllerini dier gnlllerle karlatrmak amacyla kullanld ve sonuta kayda deer farklar olduu grld. ekil 33. Psikolojik Hal ve Durumlar
Genel olarak dndmde kendimden memnunum Bir ok iyi niteliim olduuna inanyorum En az dier insanlar kadar deerli bir insan olduumu dnyorum Kendime olumlu bir bakm var

Kendimi zaman zaman ieyaramaz buluyorum vnlecek zelliklerimin saysnn fazla olmadn dnyorum ...dndmde hayatta baarsz olduuma inanyorum Baz zamanlar hi iyi olmadm dnyorum

Gnlllk Yapmayanlar

Gnlller

TEGV Potansiyel

TEGV Gnllleri

50

TEGV Gnllleri kendilerinden daha memnunlar, iyi nitelikleri olduuna inanyorlar, kendilerini daha deerli buluyorlar ve kendilerine olumlu bir baklar var.

Aratrma almas, TEGV Gnllleriyle dier genler arasnda hayattan genel memnuniyet ve gelecekten umut konusunda anlaml bir fark olmadn gsterdi. te yandan, kiilerin kendilerine dair deerlendirmelerine bakldnda, TEGV Gnlllerinin kendilerine dair ok daha olumlu bir alglar olduu ortaya kt. TEGV Gnllleri kendilerinden daha memnunlar, iyi nitelikleri olduuna inanyorlar, kendilerini daha deerli buluyorlar ve kendilerine olumlu bir baklar var. Herhangi bir kurumda gnlllk yapanlarn da kendileri hakknda olumlu alglara sahip olmalarn gnllln olumlu alglar zerindeki etkisi olarak yorumlayabiliriz. TEGV Gnllleriyle dier gnlller arasndaki farka da TEGV etkisinin bir gstergesi diyebiliriz. te yandan TEGV potansiyel grubuyla da ciddiye alnmas gereken bir fark olduundan; sosyoekonomik ve demografik deikenlerin z alglar konusunda etkisinin snrl olduunu syleyebiliriz. ekil 34. Anomi Duygusu
%100 %80 %60 %40 %20 %37,7 %37,6 %41,0 %31,6 %13,0

%0

Genel Kitle

Gnlllk Yapmayanlar

Gnlller

TEGV Potansiyel

TEGV Gnllleri

Bireylerin yaamda norm ve deerlere sahip olmamalar durumu olarak tanmlayabileceimiz anomi duygusunun ykseklii Trkiyenin son dnemde karlat nemli sorunlardan biri. 2006 ylnda Ersin Kalaycolu ve Ali arkolu tarafndan yaplan aratrma Trk toplumunda yksek anomi duygusuna sahip olanlarn orannn yzde 19 olduunu gsteriyor 2. 2008 ylnda ARI Hareketi iin yaplan bir baka aratrma 15-27 ya dilimindeki Trk genlerinde yksek anomiye sahip olanlarn orannn yzde 37 olduunu ortaya koydu 3. Bat toplumlarnn 19. yzylda karlat anomi duygusunun ykseklii sorununun gnmzde Trkiyede karmza kmas zerinde durulmas gereken bir ey.

51
2 Ali arkolu ve Ersin Kalaycolu, Trkiyede Sosyal Tercihler Aratrmas, 2006 3 ARI Hareketi, Trk Genliinin Siyasal Tutumlar Aratrmas, 2008

Genlerin kendilerinden farkl insanlarla bir araya gelmeleri, onlarla ibirliine gitmeleri ve sonu alabilmeleri; insanlara genel olarak daha fazla gvenmelerine yol ayor.

Aratrma almamz, TEGV Gnlllerinin dier genlere nazaran ok daha az oranlarda anomi duygusuna sahip olduklarn gsteriyor. Ortalama genler arasnda yzde 37 olan yksek anomiye sahip olanlarn oran; TEGV Gnllleri arasnda sadece yzde 13. Gnlllk pratiklerinin anomi duygusunu azalttna dair kuramsal beklentilerimiz, en azndan TEGV gnlllerinde gzlemlenen farkla dorulanm durumda. ekil 35. Gnlllk ve Genelletirilmi Gven
%100

%80

%60

%40 %20,4 %12,6 %6,3 %0

Genel Kitle Gnlllk Yapmayanlar Gnlller TEGV Potansiyel TEGV Gnllleri

%20 %6,0

%9,6

1990lardan itibaren yaplan bir dizi kamuoyu aratrmas Trk toplumunun karlatrmal adan en dk genelletirilmi gven duygusuna sahip lkelerden biri olduunu ortaya koyuyor. Yaplan btn kamuoyu aratrmalarnda insanlarn genellikle gvenilir olduunu dnenlerin oran yzde 6 ile 7 arasnda kalmakta. 2008 ylnda yaplan bir aratrma, 15-27 ya arasndaki genlerin sadece yzde 10unun insanlar genel olarak gvenilir bulduunu gsterdi. Yaplan detayl analizler sosyoekonomik faktrlerin sz konusu gvensizlik zerinde herhangi bir etkiye sahip olmad sonucuna varrken; Trkiye bu dk genelletirilmi gven dzeyiyle, 55 lke arasnda sondan ikinci srada yer alyor 4. Gnlllk deneyiminin genelletirilmi gven derecesini arttracana dair bir beklentimiz bulunmakta. Genlerin kendilerinden farkl insanlarla bir araya gelmeleri, onlarla ibirliine gitmeleri ve sonu alabilmeleri; insanlara genel olarak daha fazla gvenmelerine yol ayor. zellikle TEGV zelinde olduu gibi farkl sosyoekonomik yaplardan gelen insanlarn ortak bir ama iin almalar, gven derecesini son derece olumlu etkiliyor.

52
4 Dnya Deerler Aratrmas, www.worlvaluesurvey.org

Genlik, Gnlllk ve Sosyal Sermaye balkl 2008 almas, TEGV gnllleriyle genleri eitli kriterlerden karlatrarak, gnllln kazanmlarn gstermeyi amalamaktayd. 2009 ylnda yrtlen Gnlllk ve Kazanmlar balkl alma ise, gnlllk abasnn srdrlmesini kolaylatracak faktrlerin neler olduunu kefetmeye ynelik olarak tasarland.
Aratrma almas bu kuramsal beklentilerimizi destekledi. Genel kitlede insanlarn genellikle gvenilebilir olduunu dnenlerin oran yzde 6yken; bu oran herhangi bir kurumda gnlllk yapanlarda yzde 12ye ykseliyor. Bunu gnllln etkisi olarak deerlendirebiliriz. TEGV Gnllleri arasndaysa bu oran yzde 20; baka bir deyile kat daha fazla. Bu fark da TEGV gnlllne atfedebiliriz. TEGV gnllleriyle TEGV potansiyel grubu arasndaki farkn da 10 puan kadar olmas gnlln etkisinin dorudan grlmesini salamakta.

3.2. Gnlllk ve Kazanmlar (2009)

TEGVin 5 Aralk 2009 tarihindeki Dnya Gnlller Gnnde tantmn yapt ve birinci almann devam niteliindeki ikinci aratrma Gnlllk ve Kazanmlar baln tamaktayd. Aratrma almasnn balangcnda soru formunun gelitirilmesine ynelik 24 derinlemesine grme yapld. Derinlemesine grmelerin ktlarndan yola karak hazrlanan soru formu internet zerinden kiiye zel adresleme yntemiyle TEGV Gnlllerine iletildi. 17 Kasm-1 Aralk 2009 tarihleri boyunca ak olan aratrmaya 1209 TEGV Gnlls katld. 1209 TEGV Gnllsnn katlmyla tamamlanan nternet anketleri sonucunda gnlllerin psikolojik durumlar hakkndaki deerlendirmeleri; TEGVde gnlllk yapma motivasyonlar, gnlllkten bireysel ve evresel kazanmlar, kiiliklerinde gzlemledikleri deiimler, kurumla ve gnlllerle iletiim dereceleri ve TEGVde faaliyet gstermekten tatmin dereceleri sorgulanmt. 3.2.1. Gnllln Etkileri: Deiimler ve Kazanmlar Genlik, Gnlllk ve Sosyal Sermaye balkl 2008 almas, TEGV gnllleriyle genleri eitli kriterlerden karlatrarak, gnllln kazanmlarn gstermeyi amalamaktayd. 2009 ylnda yrtlen Gnlllk ve Kazanmlar balkl alma da, gnlllk abasnn srdrlmesini kolaylatracak faktrlerin neler olduunu kefetmeye ynelik tasarland. 1209 TEGV gnllsyle nternet zerinden gerekletirilen anket, genelde gnllln ve zelde TEGV gnlllnn kazanmlarnn nasl artabilecei konusunda nemli ipular verdi. Temel demografik deikenler asndan 2008 almasyla ayn zellikleri tayan 2009 almas, insanlara gven, anomi, empati ve kendinden memnuniyet gibi konularda da bir yl ierisinde nemli bir deiiklik olmadn ortaya koydu. Genlik,

53

Aratrma almasna katlan gnlllerin hemen hepsi gnlllk sreci sonrasnda kiisel zelliklerinde deiim olduu kansnda. Birinci olarak gnlller sosyal adan deiim yaadklarn dnyorlar.

Gnlllk ve Sosyal Sermaye almasna katlan TEGV gnllleriyle, Gnlllk ve Kazanmlar almasna katlan TEGV gnlllerinin benzer ruh halleri ve alglarna sahip olmalar yntem asndan tutarlln bir gstergesi olarak yorumland. ekil 36. Gnlllk ve Kiisel zelliklerde Deiim
... sabrl olmak ... anlayl olmak ... iyi iletiim kurar olmak ... mutlu olmak ... sorumluluk sahibi olmak ... sosyal olmak ... pratik olmak ... huzurlu olmak ... esnek olmak ... zgvenli olmak
%0 %20 %40 %60 %80

%97 %97 %95 %94 %93 %92 %91 %90 %90 %87
%100

Aratrma almasna katlan gnlllerin hemen hepsi gnlllk sreci sonrasnda kiisel zelliklerinde deiim olduu kansnda. Birinci olarak gnlller sosyal adan deiim yaadklarn dnyorlar. Daha zgvenli olmak, daha sosyal olmak, daha sorumluluk sahibi olmak ve daha iyi iletiim kurmak sosyal adan deiim algsn oluturan alanlar. kinci deiim boyutuysa daha anlayl ve daha sabrl olmak gibi alanlarn arlk tad ve gnllnn karlat sorunlar ve zorluklarla mcadele edebilme yeteneini gsteren pratik adan deiim olarak adlandrld. Deiim boyutlarnn ncsyse daha huzurlu olmak ve daha mutlu olmak gibi isel alanlarn daha fazla arlk tad isel deiim adyla tanmland.

54

TEGV gnlllerinin gznde, gnllln en nemli kazanmlar ocuklar tarafndan sevilmek, kendini ie yarar hissetmek, srekli yeni eyler renmek ve yeni insanlar tanmak.

ekil 37. Gnlllk ve Kazanmlar

ocuklar tarafndan sevilmek Kendini ie yarar hissetmek Srekli yeni eyler renmek Yeni insanlarla tanmak Toplumda sayg grmek hayatnda olumlu etkilerini grmek Yakn evrede danlan bir insan olmak
TEGV Yneticileri tarafndan takdir edilmek

%98,7 %96,4 %95,3 %93,3 %82,8 %76,1 %65,2 %56,7 %54,8

%20 %40 %60 %80 %100

Aileyle ilikinin deitiini grmek

%0

TEGV gnlllerinin gznde, gnllln en nemli kazanmlar ocuklar tarafndan sevilmek, kendini ie yarar hissetmek, srekli yeni eyler renmek ve yeni insanlarla tanmak. Bu kazanmlardan yola karak bir gruplama yaptmzda; ilk olarak evresel Kazanm adn verdiimiz ve aileyle ilikinin deitiini grmek, yakn evrede danlan bir insan olmak, toplumda sayg grmek ve i hayatnda olumlu etkilerini grmek gibi darnn bak asn tayan kazanmlarla ilikili bir boyut ortaya kyor. kinci olarak belirlenen boyutsa, kendini ie yarar hissetmek, srekli yeni eyler renmek ve ocuklar tarafndan sevilmek gibi i deerlendirmelere dayanan kazanmlarla ilikili ve bu boyuta da sel Kazanm boyutu ismi veriyoruz.

55

almann sonucunda TEGV gnlllerinin drtte lk kayda deer ksmnn dier gnlllerle sk sk grtklerini; dzenli olarak iletiim kurduklar bir sanal ortam olduunu, yzde 60tan fazlasnn da TEGV bnyesinde vakit geirebilecek ortamlarda iletiimlerini srdrdklerini rendik.

3.2.1. Gnllln Etkileri: Deiimler ve Kazanmlar ekil 38. Gnlllk ve letiim

...TEGV bnyesinde sk sk gryorum ...dzenli olarak iletiim kurduumuz bir ortam var (rnein Facebook ya da Yahoo groups) TEGV bnyesinde .... vakit geirebileceiniz bir ortam var ...gnlllk hayatm dnda da gryorum ...organize olup gerekletirdiimiz sosyal etkinlikler var ...dzenli olarak gerekletirdiimiz toplantlar var
%0 %20

%72,9

%63,9

%61,2

%56,1

%48,1

%36,7
%40 %60 %80 %100

TEGV gnlllerinin birbirleriyle ne sklkta iletiim kurduklar aratrma almasnda yantlamak istediimiz sorular arasndayd. almann sonucunda TEGV gnlllerinin drtte lk kayda deer ksmnn dier gnlllerle sk sk grtklerini; dzenli olarak iletiim kurduklar bir sanal ortam olduunu, yzde 60tan fazlasnn da TEGV bnyesinde vakit geirebilecek ortamlarda yaadn rendik. Bu sorulara verilen yantlardan yola ktmzda da gnlllerin te birinin yksek; drtte birinin orta, geri kalan yzde 40nn da dk iletiim dzeyine sahip olduu ortaya kt. ekil 39. TEGV Gnlllnden Tatmin
TEGVde gnlllk yaparak iyi bir i yaptm dnyorum TEGVde gnlllk yapmam harcadm zamana dedi Gnlllk faaliyetlerimle TEGVe katkda bulunduumu dnyorum TEGVde gnlllk yapmak benim hayatmda nemli bir yer tutuyor Gnlllk deneyimimden genel olarak memnunum Kendimi TEGVin bir paras olarak gryorum TEGVde nemsendiimi hissediyorum TEGVdeki gnlllk deneyimim beklentilerimi tamamen tatmin etti
0 1 2 3 4 5

6,5 6,3 6,3 6,1 6,1 6,0 5,7 5,6

6 7

56

Gnlllerin TEGV deneyimlerinden ne kadar tatmin olduklarn sorguladmzda, ortalama tatminin yksek olduunu grdk. 7 zerinden notlandnda, tatminin eitli boyutlarnn ortalamas 6,5ten balyor ve 5,6nn altna dmyor.

Gnlllerin TEGV deneyimlerinden ne kadar tatmin olduklarn sorguladmzda, ortalama tatminin yksek olduunu grdk. 7 zerinden notlandnda, tatminin eitli boyutlarnn ortalamas 6,5ten balyor ve 5,6nn altna dmyor. Elimizde karlatrmal almalar bulunmadndan, bu tatmin ortalamasnn dier kurumlara kyasla ne kadar yksek ya da dk olduunu bilemiyoruz; ancak bu skorun bir balang skoru olarak yksek olduunu kabul edebiliriz. ekil 40. TEGV Elilii
Fikrim sorulduunda yakn evreme ve arkadalarma TEGVde gnlllk yapmalarn tavsiye ediyorum Fikrim sorulmadan da yakn evreme ve arkadalarma TEGVde gnlllk yapmalarn tavsiye ediyorum Verilen eitimlerle ilgili grlerimi TEGV alanlarna iletiyorum evremdeki ocuklar TEGVden eitim birimlerine ynlendiriyorum TEGVe gnll kazandrdm oldu %96,1

%92,8

%82,2

%79,5

%69,8

TEGV tantmlarna katlyorum

%0 %20 %40 %60

%62,5
%80 %100

Bireylerin bir marka ya da kurumla ilikilerini basit bir piramit yapsyla aklamamz mmkn. Markalar/kurumlarla iletiime geeriz, reklamlarn ya da duyurularn dinleriz. Daha sonra ikna olmusak, iliki kurarz; o markay tayan rn satn alrz ya da o kurumla almaya balarz. likimiz tatmin edici olabilir, ya da olmayabilir. likisinden tatmin olanlarn bir ksm da o markann ya da kurumun savunuculuunu/eliliini stlenirler. Benzer bir piramit benzetmesini sivil toplum kurulularyla da kurabiliriz. Bir sivil toplum kuruluundan haberdar olabiliriz (iletiim), bu kurumda alabiliriz (iliki), deneyimimizden tatmin olabiliriz (ya da olmayabiliriz). Sonuta balangta iletiim kuranlarn arasndan bir ksm bu huniden szlerek kurumun elisi haline gelirler, yani o kurumun etkinliklerinin tantmn yaparlar, baka insanlar davet ederler ve dier faaliyetlerde yer alrlar.

57

Gnlllk ve Kazanmlar baln tayan 2009 aratrmasnda, TEGV gnlllerinin ne kadar kurum eliliini yaptklarn renmeye altk ve elilik yapan gnll orannn ok yksek olduunu kefettik.

Gnlllk ve Kazanmlar baln tayan 2009 aratrmasnda, TEGV gnlllerinin ne kadar kurum eliliini yaptklarn renmeye altk ve elilik yapan gnll orannn ok yksek olduunu kefettik. Yzde 96lk bir kesim, baka bir deyile herkes, fikri sorulduunda yakn evresine ve arkadalarna TEGVde gnlllk yapmalarn tavsiye ediyor. Bu gr fikri sorulmadan da belirtenlerin oran yzde 92. Daha nce yrtlen Genlik, Gnlllk ve Sosyal Sermaye almasnda, genlerin gnlllk yapmamalarnn en nemli sebeplerinden birinin kurumlar tanmamak olduunu renmitik. Keza, bir sivil toplum kuruluu hakknda bilgilenmek iin de o kurumda gnlllk yapan arkadalar nemli bir bilgi kaynayd. Bu iki veriyi bir arada deerlendirdiimizde, TEGV gnllleri arasnda elilerin saysnn bu kadar yksek olmasnn; TEGVin bir avantaj olduunu dnyoruz. Bu durum ayn zamanda TEGVde gnlllk yapmann olumlu etkilerinin dolayl da olsa bir gstergesi olarak yorumlanabilir. Gnlllkten tatmini ne belirler? Genler arasnda herhangi bir sivil toplum kuruluunda gnll faaliyette bulunanlarn orannn sadece yzde 5 olduunu aratrmalarmzdan biliyoruz. Ayn aratrmalar bize gnlller arasnda kayda deer bir brakma oran olduunu da sylyor. Ne yaparsak gnlllerin daha uzun sre gnlllk yapmalarn salayabiliriz? Bu soruyu yantlamak amacyla bir dizi ileri istatistik teknii kullandk ve aadaki grafikte sergilenen nedensel ilikilere ulatk. ekil 41. TEGV Eliliinin Belirleyicileri
0,21 Sosyal Deiim 0,12 Pratik Deiim 0,15 letiim Younluu 0,32 evresel Kazanm 0,10 0,11 sel Kazanm TEGV Elilik sel Deiim 0,31 0,43 0,22 0,19 TEGV Tatmin 0,27

58

Gnllln kazanmlar arasnda, tatmin zerinde en yksek etkisi olan kazanm boyutu, yakn evrede danlan bir insan olmak, aileyle ilikinin deitiini grmek, toplumda sayg grmek ve i hayatnda olumlu etkilerini grmek gibi darnn bak asn tayan kazanmlarla ilikili olan evresel kazanm.

Analizde kullandmz deikenler unlar: Gnlllerin birbirleriyle ne kadar iletiim kurduklar len iletiim younluu; Kiisel deiim konusundaki alglardan sosyal deiim, pratik deiim ve isel deiim; Kiisel kazanm konusundaki alglardan evresel kazanm ve isel kazanm; Gnllnn TEGVde almaktan duyduu tatmin; TEGV hakknda yapt elilik derecesi;

Bu deikenlerin yan sra bu ilikisel modelde yer alabileceini dndmz baka davransal, algsal ya da yapsal deikenleri de modele dhil ettik ancak bu deikenlerden anlaml ilikiler retmemiz mmkn olmad. Grafikte yer alan katsaylar basite standartlatrlm regresyon katsaylar ve ok deikenli analizlerde her bir deikenin baml deiken zerindeki etkisini karlatrlabilir ekilde gsteriyor. Mutlak deeri 1e yaklaan katsaylar daha gl, 0a yaklaanlar ise zayf olarak yorumlanmal. Grafik kabaca bize TEGV eliliiyle TEGVde gnlllk yapmaktan tatmin arasnda kayda deer bir iliki olduunu gsteriyor. Daha yksek tatmin derecesine sahip gnlller daha fazla elilik yapyorlar. Bu beklenen bir ey. Ama bireylerin algladklar deiimin, gnlllkten tatmin zerinde etkisi olmas daha artc bir sonu. Kendisinde isel deiimin (daha huzurlu-daha mutlu olmak) daha fazla olduunu dnen gnlller, daha yksek tatmin skorlarna sahipler. Sosyal adan daha fazla deitiklerini dnen, yani daha z gvenli, daha sosyal, daha fazla sorumluluk sahibi olan ve daha iyi iletiim kurabildiini dnen genler; gnlllk faaliyetlerinden daha fazla tatmin olmular. Gnllln kazanmlar arasnda, tatmin zerinde en yksek etkisi olan kazanm boyutu, yakn evrede danlan bir insan olmak, aileyle ilikinin deitiini grmek, toplumda sayg grmek ve i hayatnda olumlu etkilerini grmek gibi darnn bak asn tayan kazanmlarla ilikili olan evresel kazanm. Kendini ie yarar hissetmek, srekli yeni eyler renmek ve ocuklar tarafndan sevilmek gibi i deerlendirmelere dayanan kazanmlarla ilikili isel kazanm boyutunun etkisiyse greli olarak snrl.

59

Gnlllerin birbirleriyle vakit geirmeleri, arkadalk kurabilmeleri, kurumun salad ortamda iletiim kurabilmeleri ve sosyal medyada birbirleriyle haberlemeleri; gnllln getirdii kazanmlar ve sonuta gzlemlenen deiimler zerinde arpan etkisi yapyor.

Analizin en arpc bulgusu, TEGV gnlllerinin birbirleriyle iletiimlerinin younluunu len iletiim younluu boyutunun btn kazanm ve deiim boyutlar zerindeki etkisinde grlyor. Daha yksek iletiim derecelerine sahip genler, daha fazla sosyal deiim yayorlar ve evresel kazanmlar daha fazla oluyor. Baka bir ekilde ifade edecek olursak, gnlllerin birbirleriyle vakit geirmeleri, arkadalk kurabilmeleri, kurumun salad ortamda iletiim kurabilmeleri ve sosyal medyada birbirleriyle haberlemeleri; gnllln getirdii kazanmlar ve sonuta gzlemlenen deiimler zerinde arpan etkisi yapyor: Daha fazla iletiim kuran gnlller, daha fazla kazanma sahip oluyor ve kendilerinde daha fazla deiim gzlemliyorlar. letiim younluunun kazanmlar zerinde ve dolayl olarak da tatmin zerindeki etkisi; gnllleriyle daha srdrlebilir ilikiler kurmak isteyen kurumlar iin nemli bir frsat alan yaratyor; ne kadar ok iletiime olanak salarsanz, gnlllk faaliyetinden tatmini ve kurum eliliini o kadar arttrabiliyorsunuz. ekil 42. Gnlllk, Haller ve Mutluluk
-0,12 -0,06 Anomi 0,24 -0,33 Olumsuz Alglar 0,09 Mutluluk

TEGV Tatmin

0,11

-0,23 Empati

-0,11 Sosyal 0,15 Sorumluluk 0,08 0,14

Olumlu Alglar

0,13

60

TEGVde tatmin edici bir gnlllk deneyimi yaayan genler; kendileri hakknda daha olumlu alglara sahip oluyorlar; bunun bir sonucu olarak da kendilerini daha mutlu hissediyorlar.

TEGVde gnlllk yapmann gnlllerin psikolojik hal ve durumlar asndan sonular yukardaki grafikte gsteriliyor. ncelikle bireylerin kendileri hakkndaki olumsuz alglar arttka, hallerinden memnuniyetlerinin dtn gryoruz; buna karn olumlu alglarla mutluluk arasnda pozitif bir iliki var. Bireylerin sosyal sorumluluk duygular arttka kendileri hakknda olumlu alglar artmaktayken; gnlllerin empati skorlaryla olumsuz alglar arasnda negatif, olumlu alglar arasnda dk de olsa pozitif bir iliki bulunmakta. Anomi duygusuyla olumsuz alglar arasndaki iliki 0,24 gibi yksek bir katsayya sahip. Baka bir deyile, sosyal sorumluluk ve empati duygular yksek gnlller kendileri hakknda daha az olumsuz ve daha ok olumlu alglara sahipler ve bunun bir sonucu olarak da daha mutlular. Anominin olumsuz alglar arttrdn ve olumlu alglar azalttn, bylelikle de mutluluk zerinde negatif etkisi olduunu gryoruz. Bizim iin nemli olan bulgu, TEGVde gnlllk yapmaktan duyulan tatmin arttka; anomi duygusunun azalmas ve buna karlk empati ve sosyal sorumluluk duygularnn artmas. TEGVde yaptklar gnlllk faaliyetlerinden tatmin olan gnlller daha yksek empati ve sosyal sorumluluk; daha dk anomi duygusuna sahipler. Bunun bir sonucu olarak da daha mutlular. Bir de, TEGVde gnlllk yapmaktan tatmin olmann, bireyin kendi hakkndaki olumlu alglar zerinde pozitif; olumsuz alglar zerinde de negatif etkisi bulunuyor. TEGVde tatmin edici bir gnlllk deneyimi yaayan genler; kendileri hakknda daha olumlu alglara sahip oluyorlar; bunun bir sonucu olarak da kendilerini daha mutlu hissediyorlar. Daha nce tarttmz gibi iletiim younluunun, deiim ve kazanm alglar zerinde dorudan etkisi bulunmakta. Buna ek olarak iletiim younluunun TEGVde gnlllk yapmaktan tatmin zerindeki dolayl etkisi gz nnde tutulursa; belirli bir gnlllk biiminin bireyleri daha mutlu kldn sylemek yanl olmaz. Bu noktada yksek iletiim younluuna sahip bir gnlllk anlayna sahip olan TEGVin genlerin mutluluu zerindeki etkisini gzlemleyebiliyoruz ve bu da TEGVde gnlllk yapmann genler zerindeki dorudan etkisi olarak yorumlanabilir.

61