Nhung Thach Thuc Quan Ly Trong The Ky 21

qwertyuiopasdfghjklzxcv Smith Nguyen Studio. bnmqwertyuiopasdfghjkl zxcvbnmqwertyuiopasdfg Nhng thch thc qun l hjklzxcvbnmqwertyuiopa trong th k 21 sdfghjklzxcvbnmqwertyui P.
Smith opasdfghjklzxcvbnmqwer Smith Nguyen Studio. tyuiopasdfghjklzxcvbnmq wertyuiopasdfghjklzxcvb nmqwertyuiopasdfghjklzx cvbnmqwertyuiopasdfghj klzxcvbnmqwertyuiopasd fghjklzxcvbnmqwertyuiop asdfghjklzxcvbnmqwerty uiopasdfghjklzxcvbnmqw
1/7/2012
Smith Nguyen Studio. Dn nhp:

NHNG TI NNG BNG CA NGY MAI
Smith Nguyen Studio.
Bn c c th hi cun sch ny c bn n nhng ti nng bng ca ngy hm nay nh CHIN LC CNH TRANH, NGH THUT LNH O, TNH SNG TO, LM VIC THEO NHM, CNG NGH hay khng? Nhng vn khng bn n trong cun sch ny. Bi l cun sch ny ch bn v nhng ti nng bng ca NGY MAI m thi l nhng ti thit yu, trng tm, c tnh cht sng cn v chc chn s l nhng thch thc ch yu ca ngy mai. Liu c chc chn nh vy khng? Cc chn l nh vy! Bi v y khng phi l cun sch ni v cc D ON cng khng phi cun sch bn v TNG LAI. Nhng thch thc v nhng ti c bn lun y u l nhng vn ang gp phi tt c cc nc pht trin cng nh hu ht cc nc ang tri dy (nh Hn Quc, Th Nh K). Nhng vn ny c th c nhn din, bn lun, phn tch, v gii p. Mt s ngi v mt s ni ang nghin cu nhng vn ny. Tuy vy cho n nay c rt t cc t chc v nh qun l lm vic ny. Nhng ai ngay t by gi tm hiu nhng thch thc ny v qua chun b trc cho bn thn v t chc ca mnh i ph vi nhng thch thc mi th s l ngi i u v chi phi ngy mai. Cn nhng ai ch n khi nhng thch thc mi ny thc s tr thnh nhng ti nng bng th chc
3
h.
chn h s b tt hu v c th s khng bao gi ui kp c thin
Do vy, y l mt cun sch ku gi hnh ng. Hin gi nhng thch thc mi ny cha l r. Chng rt khc vi nhng g chng ta tng bit n. Chng hu nh mu thun v tri ngc vi nhng g m ngy hm nay vn c tha nhn v coi l thnh cng. Chng ta ang sng trong thi k QU SU SC vi nhng s thay i c th cn cc oan hn so vi nhng bin i trc y khi bc vo cuc cch mng cng nghip ln th hai gia th k XIX, hay nhng bin i c cu do cuc i khng hong v Chin tranh th gii th hai tng gy ra. Ngi c cun sch ny s c cm gic bt an v lo u nh cm gic ca chnh tc gi khi vit n. Bi v trong nhiu trng hp chng hn trng hp nhng thch thc do s BIN MT ca T L SINH SN cc nc pht trin, hoc nhng thch thc i vi c nhn v t chc s dng lao ng c bn lun chng cui ni v T QUN L BN THN nhng thc tin mi m v nhng yu cu t ra i hi phi O NGC cc chnh sch c tng c p dng c kt qu tt trong sut th k qua, v thm ch hn th na, n i hi phi thay i c NP NGH ca cc t chc cng nh cc c nhn. y l SCH V QUN L. Tc gi c tnh khng a vo y NHNG THCH THC KINH DOANH, ngay c nhng vn rt quan trng nh l liu ng Euro c thay th ng Dollar M lm ng tin chnh ca th gii khng, hoc ci g s thay th cho pht 3
minh kinh t thnh cng nht ca th k XIX tc l ngn hng thng mi v ngn hng u t. Tc gi cng c khng cp n cc kha cnh KINH T HC, mc d nhng thay i c bn v QUN L kinh t (chng hn s ni ln ca tri thc thnh ngun lc ch yu ca nn kinh t) chc chn s rt cn n l thuyt kinh t mi, v cng khng km quan trng l chnh sch kinh t mi. Cun sch cng khng bn n chnh tr, thm ch khng cp n nhng vn ct yu nh liu nc Nga c th phc hi c v tr cng quc v chnh tr, qun s v kinh t hay khng. Cun sch bm st ch chnh l cc VN V QUN L. C rt nhiu l do gii thch iu ny. Nhng vn m cun sch bn ti, nhng THC TIN mi v x hi, dn s hc v kinh t khng phi l nhng vn m CHNH PH c th gii quyt c. l nhng ch tuy c nh hng su sc n chnh tr nhng khng phi l nhng vn chnh tr. khng phi l vn m th trng t do c th gii quyt c. cng khng phi l ti ca L THUYT KINH T hay CHNH SCH KINH T. l nhng ti m ch c khoa hc QUN L v C NHN lao ng tri thc, chuyn gia hay nh qun l mi c th x l v gii quyt. l nhng iu chc chn s c tranh lun trong chnh gii cc nc pht trin v cc nc mi tri dy. Nhng gii php ca n ch c th ny sinh bn trong mt t chc ring l v phi c thc hin thng qua S QUN L ca mt t chc ring l v do tng c nhn lao ng tri thc (c bit l do tng nh qun l) bn trong t chc tin hnh. 4
Mt phn ln cc t chc ny, tt nhin s l cc doanh nghip. V phn ln c nhn cc lao ng tri thc chu nh hng bi nhng thch thc ny s l nhng ngi lm thu cho doanh nghip hoc lm vic vi cc doanh nghip. Tuy vy, y l cun sch ni v QUN L hn l ni v QUN L KINH DOANH. Nhng thch thc cun sch ny nu ra c nh hng n tt c cc t chc trong x hi ngy nay. Thc ra, mt s thch thc s c tc ng n cc t chc phi kinh doanh thm ch cn nhiu hn, v nhiu t chc loi ny, chng hn nh trng i hc, hay bnh vin, ch cha ni ti cc c quan chnh ph, rt cng nhc v km linh hot hn cc doanh nghip v thng n su bm r vo nhng quan nim, gi nh v chnh sch c ca ngy hm qua v thm ch nh mt s trng i hc cn bm cht vo nhng gi nh ca ngy hm kia (nh cc gi thit th k XIX). c cun sch ny nh th no? Tc gi gi bn c nn c mi ln tng chng mt, v cc chng u kh di. Ri trc tin hy t hi: Nhng ti ny, nhng thch thc ny C NGHA g i vi t chc ca chng ta v i vi c nhn ti vi t cch l mt lao ng tri thc, mt chuyn gia, hay mt nh qun l?. Mt khi suy ngh k iu ny ri hy t cu hi: Nhng HNH NG no m t chc ca chng ta v c nhn ti vi t cch l lao ng tri thc v /hoc nh qun l cn lm bin nhng thch thc c nu ra trong chng ny thnh nhng C HI cho t chc ca chng ta v cho c nhn ti?. V HY BT TAY VO VIC? 5
Peter F.Drucker Smith Nguyen Studio.
Chng I NHNG M HNH MI V QUN L V sao cc gi nh li quan trng Qun l c ngha l qun l kinh doanh M hnh t chc duy nht ng Cch duy nht ng qun l con ngi Cc cng ngh v ngi s dng cui cng c xc nh t trc 6
Phm vi ca qun l c xc nh theo php l
Phm vi ca qun l c xc nh theo a l chnh tr Ni b t chc l lnh a ca qun l.
Dn nhp V SAO CC GI NH LI QUAN TRNG. Cc gi nh c bn v thc tin chnh l nhng khun mu ca cc mn khoa hc x hi chng hn nh khoa hc qun l. Cc gi nh thng nm trong tim thc ca cc hc gi, tc gi, nh gio, cc nh thc hnh trong lnh vc ny. Tuy vy, chnh nhng gi nh li quyt nh phn ln nhng g m cc hc gi, tc gi, nh gio v nh thc hnh cho l thc tin. Nhng gi nh c bn v thc tin ca mn khoa hc s quyt nh b mn tp trung vo ci g. N quyt nh ci m mn khoa hc coi l thc tin v thc ra n quyt nh lun c lnh vc nghin cu ca mn khoa hc . Cc gi nh cng quyt nh phn ln ci g s b b qua, hoc vt ra ra nh l mt ngoi l kh chu. Nh 7
vy cc gi nh quyt nh c hai iu: iu cn c tp trung ch v iu b b qua hoc xem nh trong mn khoa hc no . Mt v d in hnh l s kin xy ra i vi mt hc gi sng sut nht trong s cc hc gi khoa hc qun l thi k u: Mary Parker Follett (1868 1833). Do nhng gi nh ca b khng ph hp vi cc gi nh ca ngnh khoa hc qun l chm n nhng nm 1930 v 1940 m b tr thnh mt ngi hon ton b pht l, thm ch cho n trc ci cht ca b vo nm 1932. Nhng cng trnh ca b b lng qun trong sut 25 nm hoc lu hn th. Tuy vy, ngy nay chng ta u bit rng nhng gi nh c bn ca b v x hi, v con ngi v qun l l gn vi thc tin hn nhiu so vi nhng gi nh m cc nh qun l thi ly lm c s - v thm ch cho n by gi nhiu ngi vn ly lm c s. Mc d vai tr ca gi nh c tm quan trng nh vy, nhng t khi n c a ra phn tch, nghin cu, v i chng, thm ch t khi c trnh by mt cch r rang v y . i vi mt ngnh khoa hc x hi nh khoa hc qun l th nhng gi nh thc ra quan trng hn nhiu so vi nhng nh trong mn khoa hc t nhin. nh l gi thuyt tng qut ang ph bin, n chng c nh hng g n v tr t nhin c. Bt lun nh cho rng mt tri quay quanh tri t hay ngc li, tri t quay
Xem bi gii thiu ca tac gi v quyn Mary Parket Follett, Nh tin tri ca qun l (Boston: Harverd Business School Press, 1995)
*
quanh mt tri th iu chng c nh hng g n mt tri v tri t c. i tng nghin cu ca khoa hc t nhin l hnh vi ca cc vt th. Nhng i tng nghin cu ca mt mn khoa hc x hi nh mn khoa hc qun l l hnh vi ca con ngi v cc nh ch ca con ngi. V th cc nh thc hnh c xu hng hnh ng v x s theo cc gi nh ca b mn khoa hc . Quan trng hn na, thc tin ca khoa hc t nhin, v tr vt l v cc nh lut ca n, khng thay i (hoc nu c thay i th ch xy ra vi khong thi gian rt lu n hng triu nm, ch khng phi l l lng vn th k, ch ng ni n thp k). V tr x hi khng c nhng quy lut t nhin nh th. Do n chu s thay i lin tc. V iu c ngha rng nhng gi nh ng i vi ngy hm qua c th tr nn khng ng v hon ton sai vo bt c lc no. Ngy nay mi ngi ca tng cch lm vic theo nhm nh l mt kiu t chc ng cho mi cng vic (bn thn tc gi cng bt u ca tng nhm lm vic t rt sm vo nm 1954 v c bit trong cun sch xut bn nm 1973 nhan Qun l: Nhim v, Trch nhim v Thc hnh). Nn tng ca nim tin chnh thng hin nay v nhm lm vic l mt gi nh c bn c tt c cc nh l thuyt v qun l v hu ht cc nh thc hnh tip nhn t nhng ngy u tin hnh thnh t duy v t chc, tc l t thi Henri Fayol Php v Walter Rathenau c khong nm 1900: cho rng phm l m hnh t chc th ch c mt m hnh t chc ng m thi. V iu quan trng nht khng phi l liu nhm lm vic c 9
10
thc s l p s hay khng (cho n nay khng c nhiu bng chng cho iu ny) m l, nh s tho lun phn sau, gi nh c bn v mt m hnh t chc duy nht ng khng cn ng vng na. Do , iu quan trng nht trong mn khoa hc x hi nh mn qun l l cc gi nh c bn. V s thay i cc gi nh c bn li cng quan trng hn. T khi vic nghin cu khoa hc qun l c bt u, v thc ra n cha xut hin cho ti nhng nm 1930, th hai b gi nh v thc tin qun l c hu ht cc hc gi, tc gi v cc nh thc hnh tip nhn: B gi nh th nht xc nh quy tc ca qun l 1. Qun l c ngha l qun l kinh doanh 2. Ch c hoc phi c mt c cu t chc duy nht ng. 3. Ch c hoc phi c mt cch duy nht ng qun l con ngi B gi nh th hai xc nh thc hnh ca qun l 1. Cc cng ngh, th trng v s s dng cui cng c xc nh t trc 2. Phm vi qun l c xc nh theo php l 3. Qun l tp trung vo ni b
10
11
4. Nn kinh t c xc nh bi bin gii quc gia l mi trng sinh thi ca doanh nghip v qun l. Hu nh trong sut thi gian ny t nht l n u nhng nm 1980 tt c cc gi nh ni trn tr gi nh u tin kh gn vi thc t p dng, bt k cho nghin cu, vit sch, ging dy hay thc hnh qun l. n nay tt c cc gi nh ny khng cn hu ch na. Chng tr nn gn vi s giu ct. Gi y chng xa ri thc t n mc tr thnh vt chng ngi cho l thuyt v thm ch cn tr nghim trng s thc hnh qun l. Qu thc, thc tin ang nhanh chng tr nn i nghch vi nhng g cc gi nh ny nu ra. Do , n lc phi cho qua cc gi nh ny v c gng hnh thnh nhng gi nh mi cho c nghin cu ln thc hnh qun l.
I QUN L C NGHA L QUN L KINH DOANH i vi hu ht mi ngi, c trong v ngoi lnh vc qun l th gi nh ny l iu hin nhin. Qu thc, nhng tc gi vit v qun l, nhng nh thc hnh qun l v ngi ngoi cuc thm ch cn cha nghe thy t qun l th t ng nghe ra thnh qun l kinh doanh. Gi nh v v tr ca qun l c xut x kh gn y. Trc nhng nhm 1930 mt vi tc gi v nh t tng quan tm n qun l, bt u t Frederick Winslow Taylor vo u th k ny v cui cng l Chester Barnard ngay trc Chin tranh th gii th II, tt c h u cho rng qun l kinh doanh ch l mt chi di ca qun l tng 11
12
qut v c bn n chng khc g vi qun l mi t chc khc, cng nh ging ch ny so vi ging ch khc. S p dng trc tin l thuyt qun l vo thc t khng xy ra trong lnh vc kinh doanh m l trong lnh vc phi li nhun v cc c quan ca chnh ph. Frederick Winslow Taylor (1856-1915), ngi sng lp ra Qun l theo khoa hc, rt nhiu kh nng cng l ngi sng to ra thut ng Qun l v Nh t vn vi ngha nh ngy nay. Trn danh thip ng t gi mnh l Nh t vn Qun l v ng gii thch rng ng c tnh chn nhng thut ng mi l ny gy tc ng vo nhn thc ca cc thn ch v nhng iu hon ton mi l m ng s a ra cho h. Tuy nhin, Taylor khng chn mt doanh nghip m li ly Bnh vin Mayo phi li nhn lm v d hon ho ca Qun l theo khoa hc trong bi tng trnh ca ng trc Quc s hi M nm 1912 m ln u tin lm cho nc M gic ng v qun l. V s p dng Qun l theo khoa hc ca Taylor c bit n nhiu nht (mc d cht yu do p lc ca cng on) khng phi vo mt doanh nghip m l vo kho qun gii Watertown ca qun i M do chnh ph s hu v iu hnh. Cng vic u tin m thut ng nh qun l (manager) vi ngha nh ngy nay khng c p dng trong kinh doanh. M l qun c thnh ph (City Manager) mt sng to ca ngi M vo nhng nm u ca th k ny. 12
13
Tng t nh vy, vic p dng ln u tin mt cch c thc v c h thng cc nguyn tc qun l khng phi trong mt doanh nghip. M l vic t chc li qun i M nm 1901 do Elihu Root (1845-1937), B trng Chin tranh ca Tng thng Theodore Roosevelt tin hnh. i hi Qun l u tin ti Praha nm 1922 khng phi do gii kinh doanh t chc m do Herbert Hoover, lc l B trng Thng mi M v Thomas Masaryk, mt nh s hc ni ting th gii v l Tng thng sng lp nc Cng ha Tip Khc. V Mary Parker Follett, m cng trnh ca b v qun l bt u xp x cng thi k , cng khng bao gi phn bit gia qun l kinh doanh v qun l phi kinh doanh. B ni v vic qun l cc t chc m tt c u c p dng cc nguyn l nh nhau. iu dn n vic ng ha Qun L vi Qun L Kinh Doanh chnh l cuc i khng hong vi s th ch ca n i vi kinh doanh v s khinh b i vi cc nh qun l doanh ghip. khng b coi l cng mt giuc vi kinh doanh, qun l trong khu vc cng cng c t tn l Qun tr cng cng (Public Administration) v cho ra i mt mn khoa hc ring, vi khoa ring ti trng i hc, vi cc thut ng ring v thang bc cng danh ring. Cng lc v cng l do , vic nghin cu qun l trong cc bnh vin ang pht trin nhanh chng (chng hn bi Raymond Sloan, em trai ca Alfred Sloan ca GM) c tch thnh mn khoa hc ring bit v t tn l Qun tr bnh vin. 13
14
Ni cch khc, trnh b gi l qun l chnh l s ci chnh chnh tr trong nhng nm i khng hong. Tuy nhin, n thi k sau chin tranh th tnh th li i ngc. n nm 1950 Kinh Doanh tr thh mt t t gi, mt phn ln do kt qu hot ng ca qun l kinh doanh Hoa K trong Chin tranh th gii th II. Sau khng lu, quan trng hn ht qun l kinh doanh tr thnh ng n v chnh tr nh l mt lnh vc nghin cu. V t , qun l c ng ha trong nhn thc ca cng chng cng nh gii hc gi vi qun l kinh doanh. Tuy nhin, gi y chng ta ang bt u sa li li lm 60 nm, nh c chng kin nhng v sa li tn trng kinh doanh thnh trng qun l, s gia tng nhanh chng nhng li mi d cc kha qun l t chc phi li nhun ca cc trng , s xut hin cc chng trnh qun l iu hnh tuyn sinh c cn b qun l kinh doanh ln phi kinh doanh hay s xut hin ca b mn Qun l vic o ca cc trng dng. Nhng gi nh rng qun l tc l qun l kinh doanh vn c tn ti. Do , iu quan trng l phi khng nh, v cn ln ting khng nh rng qun l khng phi l qun l kinh doanh, cng chng khc g khi ni y hc khng phi l sn khoa. Tt nhin, c s khc nhau gia qun l cc t chc khc nhau, v xt cho cng mc ch xc nh chin lc, v chin lc xc nh c cu t chc. Chc chn c s khc bit gia qun l mt chui ca hang bn l v qun l mt gio phn Cng Gio (mc d s khc 14
15
bit t hn rt nhiu so vi iu m cc gim mc v cc ch chui ca hng vn tng); gia qun l mt cn c khng qun, mt bnh vin v mt cty phn mm. Nhng s khc bit ln nht l cc thut ng tng t chc ring l dng. Ngoi ra th s khc bit ch yu l cch p dng hn l cc nguyn tc. Chng hn, cn b iu hnh ca tt c cc t chc dng khi lng thi gian gn nh nhau gii quyt cc vn ca con ngi, v vn ca con ngi th hu nh lun ging nhau. 90% (hoc gn nh th) vn m cc t chc ny quan tm l chung nhau. V i vi 10% cn li th s khc bit gia kinh doanh v phi kinh doanh khng ln hn s khc bit gia cc doanh nghip trong cc ngnh ngh khc nhau, chng hn gia ngn hng a quc gia v nh sn xut chi tr em. Trong bt k t chc no, kinh doanh hay phi kinh doanh cng vy, ch c 10% cn li ca qun l l phi c iu chnh cho ph hp vi nhim v, vn ha, lch s v t vng c th ca t chc m thi. Vic phn bit qun l khng phi l qun l doanh nghip c bit quan trng v ngnh tng trng trong mt x hi pht trin th k XXI khng chc l ngnh kinh doanh thc t, kinh doanh khng cn l ngnh tng trng trong th k XX cc x hi pht trin na ri. Mt t l t hn nhiu s lao ng cc nc pht trin hin ang tham gia vo hot ng kinh t, tc l kinh doanh, so vi thi k cch y 100 nm. Lc hu nh mi ngi n tui lm vic phi kim sng bng cc hot ng kinh t (chng hn 15
16
lm nng nghip). Cc ngnh tng trng trong th k XX cc nc pht trin l lnh vc phi kinh doanh chnh ph, ngnh chuyn mn, y t, gio dc. Kinh doanh, vi t cch l ngi thu nhn cng v l ngun kim sng khng ngng thu hp li trong mt trm nm qua (hay t nht t Chin tranh th gii I). V chng ta c th phn on trong th k XXI ti cc nc pht trin th ngnh tng trng s khng phi l kinh doanh, tc l hot ng kinh t c t chc. C nhiu kh nng s l ngnh x hi phi li nhun. V cng chnh l ngnh m ngy nay ang cn qun l nht v l ni m qun l mt cch c h thng, c nguyn tc, c c s l lun c th to ra kt qu ln nht, nhanh nht. Do , kt lun th nht t s phn tch cc Gi nh xc inh tnh cht ca qun l lm cho vic nghin cu v ng dng thc t c kt qu s l: Qun l l b phn cu thnh c th v phn bit c ca bt c t chc no.
II M HNH T CHC DUY NHT NG S quan tm n qun l v nghin cu qun l bt u t s xut hin t ngt ca t chc quy m ln nh doanh nghip, c quan chnh ph, qun i thng trc, l nhng ci mi ca x hi th k XIX. V ngy t ngy u hn mt th k qua, vic nghin cu t chc da vo mt gi nh. 16
17
C hoc phi c mt m hnh t chc duy nht ng
Vic din t mt m hnh t chc duy nht ng lun thay i. Nhng s tm kim mt m hnh t chc duy nht ng vn tip tc cho n ngy nay. Cu trc ca t chc trong kinh doanh l ln u tin c bn n ti Php vo khong u th k ny bi Henri Fayol (1841 1925), ngi ng u mt cty khai thc than , mt doanh nghip ln nht chu u, nhng cng hon ton v t chc nht (tuy vy, phi n nm 1916 ng ta mi xut bn cun sch ca mnh). Cng thi gian cc nh thc hnh cng l nhng ngi u tin quan tm n t chc M: John J.Rockefeller, Sr J.P.Morgan v nht l Andrew Carnegie (ngi vn xng ng c nghin cu v l ngi c nh hng lu di nht). Sau t lu Elihu Root p dng l thuyt t chc vo qun i M, nh ni, v khng phi ngu nhin khi m Root tng l c vn php lut cho Carnegie. Cng thi gian , Georg Siemens (1839 1901) ngi sng lp Deutsche Bank nm 1870, dng (khong nm 1895) cc khi nim t chc ca ngi bn Fayol cu vn Cty in T Siements do ngi anh em h ca ng l Werner Siements (1816 1892) sng lp, nhng trng ngi lnh o khi ng my qua i, v ang b chao o. Tuy vy, nhu cu v c cu t chc cha phi l iu r rng i vi mi ngi nhng nm u tin y. 17
18
Frederick Winslow Taylor khng h nhn thy iu . Cho n trc khi mt ng ta vn ni va vit nhng ng ch v nhng ngi gip vic. V chnh da vo khi nim ny, tc l phi cu trc m Henry Ford (1863 1947) cho n trc khi mt tm cch iu hnh mt cty m trong nhiu nm (cho ti nhng nm 1920) l mt cty sn xut cng nghip ln nht th gii. Chnh Chin tranh th gii th I lm r nhu cu v mt c cu t chc chnh thc. Nhng cng chnh Chin tranh th gii th nht cho thy cu trc theo chc nng ca Fayol (v c Carnegie) khng phi l mt c cu t chc ng. Ngay sau chin tranh, u tin l Pierre S.Du Pont (1870 1954) v sau l Alfred Sloan (1875 1966) pht trin phi tp trung ha. V hin nay, trong vi nm tr li y, chng ta rao bn nhm lm vic nh l mt m hnh t chc duy nht ng cho hu ht mi th. D vy, gi y iu tr nn r rang l khng h c chuyn mt c cu t chc duy nht ng. M ch c nhng m hnh t chc, m mi m hnh c sc mnh nht nh, c nhng gii hn nht nh v nhng p dng c th. Mt iu r rng l t chc khng phi ci g tuyt i c. N ch l mt cng c lm cho con ngi tr nn hu hiu khi lm vic vi nhau. Nh vy th mt c cu t chc no s thch hp vi nhng nhim v no trong nhng iu kin nht nh v nhng thi im nht nh. Ngy nay ngi ta ni nhiu v s kt thc ca t chc theo th bc. y l iu hon ton v l. Trong mi t chc cn phi c 18
19
ngi c thm quyn cao nht, l sp, tc l ngi c th ra quyt nh cui cng v mong i nhng ngi khc tun theo. Trong tnh hung c him ha chung mi t chc sm mun cng s gp phi tnh hung nh th - th s sng cn ca mi ngi ph thuc vo s ch huy r rng. Nu nh con tu ang b chm th thuyn trng khng th triu tp cuc hp m phi ra mnh lnh. V nu mun cu con tu th mi ngi phi tun theo mnh lnh, phi bit chnh xc i u, lm g v phi lm m khng cn tham gia hay tranh lun. Th bc v s chp nhn n khng cn bn ci ca mi ngi trong t chc l nim hy vng duy nht trong mt cuc khng hong. tnh hung khc trong cng mt t chc li i hi s tranh lun bn bc. tnh hung khc li i hi tnh ng i L thuyt t chc gi nh rng cc t chc l ng nht v do mi doanh nghip phi c t chc cng mt kiu. Fayol gi nh c mt doanh nghip sn xut in hnh. Alfred Sloan trong nhng nm 1920 tng t chc cc b phn phi tp trung ha ca cty GM theo cng mt cch ht nhau. 30 nm sau, khi t chc li GE quy m ln vo u nhng nm 1950, ngi ta vn coi l ngoi o nu t chc mt n v nh gm vi chc nh nghin cu ch tham gia n thun vo cng trnh pht trin cho Khng qun M m khc vi t chc cc ban b khng l s dng hng ngn ngi v sn xut sn phm tiu chun, nh l nng bnh cho nh bp. Mt nhm nh nghin cu pht trin nh th m 19
20
phi gnh vc mt gim c sn xut, mt gim c nhn s, mt gim c ti chnh v mt gim c PR. Nhng trong bt k doanh nghip no, c th ngay c trong doanh nghip sn xut in hnh ca Fayol, vn cn thit c mt s c cu t chc khc nhau cng song song tn ti. Qun l giao dch ngoi t l mt cng vic ngy cng kh khn v phc tp trong nn kinh t th gii. N i hi phi tp trung ha hon ton. Khng mt n v no ca doanh nghip c php giao dch ngoi t cho ring mnh. Nhng trong cng doanh nghip vic cung cp dch v cho khch hng, c bit khch hng trong lnh vc k thut cao, li i hi s c lp hon ton, vt xa s phi tp trung ha truyn thng. Mi c nhn nhng nhn vin dch v ny phi l sp m nhng ngi khc trong t chc phi tun theo yu cu ca h. Mt s loi hnh nghin cu i hi mt t chc theo chc nng nghim ngt vi tt c cc chuyn gia t chi nhc c ca mnh. Tuy vy, mt s loi hnh nghin cu khc, c bit nghin cu gn lin vi vic ra quyt nh giai on u (chng hn nghin cu dc phm) th i hi tnh ng i ngay t u. V hai loi nghin cu nh th thng tn ti song song cng trong mt t chc nghin cu. Vic tin rng phi c mt c cu t chc duy nht ng gn vi sai lm cho rng qun l l qun l kinh doanh. Nu 20
21
nhng nh nghin cu qun l thi trc khng b che mt bi sai lm ny m nhn vo vic qun l cc t chc phi kinh doanh th h sm pht hin thy c s khc bit ln trong c cu t chc ty thuc vo bn cht ca cng vic. Gio phn ca gio hi C c c t chc rt khc vi nh ht giao hng. Mt qun i hin i c t chc rt khc vi mt bnh vin. Nhng iu ging nhau l cc t chc ny khng phi ch c mt c cu t chc. Chng hn i vi gio phn Cng Gio th gim mc l ngi c thm quyn tuyt i mt s ni, cn ni khc th quyn lc b hn ch ngt ngho, chng hn trong vic k lut linh mc thuc gio phn ca mnh, v ni khc li hon ton khng c quyn g chng hn ng ta khng c n thm x o trong gio phn ca mnh nu khng c cha x mi. Gim mc l ngi b nhim cc thnh vin ca ta gio phn, mc d tc l ch nh cc mc s no tiu chun c b nhim. Nhng mt khi c b nhim th ta gio phn, ch khng phi gim mc, mi c quyn c bit rt nhiu khu vc. Thc ra c mt s nguyn tc ca t chc. Mt nguyn tc chc chn l t chc phi c tnh minh bch. Ngi ta phi bit v phi hiu r c cu ca t chc m ngi s vo lm vic. iu ny c v l iu hin nhin, nhng li thng xuyn b vi phm hu ht cc t chc (ngay c trong qun i) 21
22
Mt nguyn tc khc c tc gi nhc n: Trong t chc phi c ai c thm quyn ra quyt nh cui cng trong mt lnh vc no . V phi c ngi r rng ng vai tr ch huy khi c Khng Hong. Mt nguyn tc cng rt ng n l quyn lc phi i i vi trch nhim. Mt nguyn tc ng na l mt ngi trong mt t chc ch nn c mt ng ch. Mt iu khn ngoan trong thnh ng c ca lut La M ni rng mt ngi n l no m c n ba ngi ch th s l ngi t do. C mt nguyn tc rt c xa trong mi quan h gia ngi v ngi l khng ai c lm vo tnh hung c xung t v lng trung thnh, v khi ngi ta c nhiu hn mt ng ch th s to ra s xung t ( l l do v sao m kiu nhm lm vic Jazz Combo ang rt ph bin, nhng rt kh thc hin, v mi thnh vin trong nhm c hai ng ch, mt ng u v chuyn mn, v mt l ngi lnh o nhm). Mt nguyn tc v c cu ng n l c t tng cp nht, tc l c mt t chc cng phng cng tt, l v nh l thuyt tin hc dy chng ta mi ci rle s lm tng gp i ting n v gim thng tin i mt na. Nhng cc nguyn tc ni trn khng ni cho chng ta bit phi lm ci g m ch cho ta bit khng nn lm ci g. Cc nguyn tc trn khng cho ta bit ci g s hiu qu m ch cho ta bit ci g chc chn s khng hiu qu. Nhng nguyn tc ny khng khc my so vi cc nguyn tc lm vic cho kin trc s: khng cho anh ta bit 22
23
phi xy li cng trnh no m ch nu ln nhng iu cn trnh. V cc nguyn tc v c cu t chc ch c th lm c n mc thi. Mt hm : Cc c nhn phi c kh nng lm vic vi nhiu c cu t chc khc nhau cng mt lc. Vi cng vic ny th h lm tp th cng vi ng i. Nhng vi cng vic khc v trong cng lc h phi lm vic trong mt c cu t chc khc c ch huy v gim st. Mt c nhn l sp trong t chc ring ca mnh, ng thi l i tc trong mt lin minh, ng thi l i tc trong mt lin minh khc, mt nhm thiu s, mt lin doanh Ni cch khc, cc c cu t chc khc nhau chng qua ch l mt cng c trong hp ngh ca nh qun l m thi. Quan trng hn na: Chng ta cn bt tay vo nghin cu im mnh v hn ch ca cc c cu t chc khc nhau. C cu t chc no thch hp nht i vi cng vic no? V khi no, trong qu trnh tin hnh cng vic chng ta nn chuyn i hnh thc t chc? y c l l s phn tch cn thit nht cho m hnh t chc hin ang c cao: nhm lm vic (team) Ngy nay ngi ta tha nhn rng ri rng ch c mt loi nhm lm vic gi l Jazz Combo thch hp vi mi cng vic. Thc ra, t nht c n na t hoc c t loi nhm lm vic khc nhau, mi loi c lnh vc ng dng ring, c nhng hn ch v kh khn ring, mi loi i hi cch qun 23
24
l khc nhau. Nhm lm vic ph bin hin nay, Jazz Combo, c coi l loi kh thc hin c kt qu nht v c nhiu hn ch nht. Nu chng ta khng tm ra v nhanh chng tm ra loi nhm lm vic no thch hp vi cng vic no, v khng thch hp vi cng vic no, th m hnh nhm lm vic s b bt tn nhim chng khc g cc mode ch trong mt vi nm. Tuy vy, nhm lm vic rt quan trng. N l c cu t chc hiu qu nht nhng ni m n thch hp v pht huy tc dng. V chc chn chng ta phi nghin cu v s dng cc c cu t chc hn hp hn l c cu thun khit, c cu t chc duy nht ng m cc l thuyt v t chc cng nh ng dng thc t vn tin tng. Mt v d: mt chc con ngi hoc hn th c o to rt k cn phi thc hin mt ca phu thut tim, chng hn m c tim. H c th c coi nh l mt v d rt hon ho ca c cu t chc theo chc nng ca Henri Fayol, trong cc thnh vin (bc s phu thut chnh, hai tr l phu thut, chuyn vin gy m, hai y t gip bnh nhn chun b m, ba t gip ca m, hai hoc ba y t v nhng ngi trong phng hi sc v phng chm sc c bit, k thut vin h hp iu khin my tim phi, ba n bn k thut vin in t) mi ngi ch lm duy nht mt cng vic v khng bao gi lm vic g khc. Tuy vy, nhng ngi ny t coi mnh l mt nhm lm vic v mi ngi trong bnh vin cng 24
25
coi h l mt nhm. Thc ra h ng l mt nhm lm vic, trong mi ngi lp tc thay i cch tin hnh cng vic h ang lm khi ch cn c cht thay i trong nhp iu, tin , qu trnh phu thut m khng cn c ai ra lnh hay ni mt li no. Mt lnh vc c bit cn thit kho st v nghin cu l T Chc B My Qun L Cp Cao S quan tm n c cu t chc thc s bt u t bn thit k c ch u tin v cng tc qun l cp cao. l bn Hin Php ca nc M. Bn thit k ny ln u tin thc s gii quyt c vn t chc xa xa nht ca x hi chnh tr m trc khng c h thng chnh tr no c th gii quyt c, l vn k tc. Hin php bo m rng lun lun c mt quan chc hnh php cao nht l ngi hon ton hp php, hon ton c thm quyn v (hy vng rng) c chun b y cho nhim v, v tuy th khng e da quyn hn ca ngi ng chc nh cc hong thi t thi xa. Khi ni v c cu t chc qun l cp cao trong cc t chc phi chnh tr, th thc tin cng i trc l thuyt chnh thc v t chc. Georg Siemens tng c nhc n nh l ngi sng lp ngn hng Deutsche Bank v l v cu tnh ca cty in t ca ngi anh em h ca ng ta (c Deutsche Bank v Cty in t Siemens hin vn l hai doanh nghip ln nht nc trong lnh vc ca mnh) bng cch p t c cu t chc chnh 25
26
thc l ngi thit k ra ci m ngy nay l c cu t chc c tnh php l ca c quan qun l nh nc cp cao ca c (v c th ni c Trung u v Bc u vi s iu chnh nh): mt nhm lm vic ca cc i tc bnh ng m mi ngi d vy vn l chuyn gia Chc Nng v hu nh t tr trong lnh vc ca mnh, khi ton nhm bu ra Ngi Pht Ngn, mt ngi khng phi l ng ch m l ngi lnh o Tuy th tc gi cho rng khng ai dm khng nh chng ta thc s hiu cch t chc cng vic qun l cp cao, bt k trong mt doanh nghip, trng i hc, bnh vin hay thm ch mt nh th hin i. Mt du hiu kh r l s khc bit ngy cng tng gia li ni gio hun v thc t hnh ng: chng ta ni khng ngt v cc nhm v mi cng trnh nghin cu u i n kt lun rng cng vic qun l cp cao thc s i hi phi c mt tp th. Tuy vy ngy nay chng ta p dng trong thc t - v khng ch trong cng nghip M t sng bi c nhn cc oan nht i vi cc siu nhn CEO. V khng mt ai my may n trong s tn th hin hay ca chng ta i vi cc v CEO c phng i ny vn bng cch no v bng qu trnh g h s c k v - m k v lun lun l php th ti hu ca mi qun l cp cao v l php th ti hu ca mi t chc. Ni cch khc, c mt khi lng cng vic khng l cn phi c tin hnh trong lnh vc l thuyt t chc v thc tin v t chc, 26
27
mc d c hai u l cc lnh vc lu i nht ca cng vic c t chc v thc hnh qun l c t chc. Nhng ngi i tin phong trong qun l th k trc l ng n. C cu t chc l cn thit. Mt n v c t chc hin i bt k l doanh nghip kinh doanh, dch v cng, trng i hc, bnh vin, nh th ln hoc n v qun i ln u cn n c cu t chc ging nh mi t chc sinh hc ln hn t bo cn n cu trc. Nhng nhng ngi i tin phong sai khi gi nh rng c hoc phi c mt c cu t chc duy nht ng. Cng nh cc t chc sinh hc c rt nhiu c cu t chc khc nhau. Thay v i tm kim mt c cu t chc ng, cp qun l cn phi xem xt, pht trin v th nghim. C cu t chc thch hp vi nhim v ca n. III CCH DUY NHT NG QUN L CON NGI. Khng c lnh vc no m cc gi nh c bn truyn thng c ngi ta bm gi vng chc nh i vi lnh vc con ngi v qun l con ngi. V cng khng c lnh vc no m cc gi nh c bn li tri ngc hon ton vi thc t v hon ton phn tc dng nh trong lnh vc . C mt cch duy nht ng qun l con ngi hoc t ra l phi c mt cch nh th. Trong thc t gi nh ny c nhn mnh mi cun sch v bi bo ni v qun l con ngi. iu ny c dn xut nhiu nht trong cun sch ca Douglas MacGregor nhan Kha cnh nhn bn ca 27
28
doanh nghip (xut bn 1960), trong tc gi khng nh rng vic qun l con ngi phi la chn gia hai v ch hai cch khc nhau thi l L thuyt X v L thuyt Y, sau tc gi khng nh L thuyt Y l duy nht ng (Trc t lu tc gi cng ni tng t nh vy trong cun sch xut bn nm 1954 nhan Thc hnh qun l). Vi nm sau Abraham H.Maslow (1908 1970) trnh by trong cun sch ca mnh nhan Eupsychian Management (xut bn 1962, ti bn 1995 vi nhan Maslow ni v qun l) rng c McGregor v tc gi l hon ton sai lm. ng ta qu quyt rng vi loi ngi khc nhau th phi c cch qun l khc nhau. Tc gi sau ci o theo Maslow ngay lp tc v bng chng ca ng rt thuyt phc. Tuy vy cho n nay rt t ngi n iu ny. Gi nh c bn cho rng c hoc t ra l phi c mt cch duy nht ng qun l con ngi l ch da cho mi gi nh khc v con ngi trong t chc v qun l con ngi. Mt trong nhng gi nh l ngi lm vic cho mt t chc l nhn vin ca t chc v lm vic c ngy, v ph thuc vo t chc v cuc sng v ngh nghip ca mnh. Gi nh khc cho rng nhng ngi lm vic cho mt t chc l nhng ngi b l thuc. Tht vy, ngi ta cho rng a s nhng ngi ny khng c tay ngh hoc tay ngh thp v lm nhng g c ch nh.
28
29
80 nm v trc, khi nhng gi nh ny mi c xc lp vo cui Chin tranh th gii th I, chng t ra st vi thc t v c coi l ng n. Ngy nay tt c nhng gi nh ny u chao o. a s nhng ngi lm vic cho mt t chc no vn c th l nhn vin ca chnh t chc . Nhng mt thiu s v ang tng ln khng ngng mc d lm vic cho mt t chc no nhng khng cn l nhn vin ca t chc , ch cha ni n lm vic c ngy. Chng hn nh h lm vic cho nh thu theo hp ng tng vic, cho cty cung cp dch v bo tr trong bnh vin hay trong nh xng, hay cty nhn hp ng m trch h thng x l s liu cho c quan chnh ph hay doanh nghip. H l nhng lao ng thi v hoc nhn vin bn thi gian. H ngy cng tr thnh nhng nh thu c nhn lm vic theo tin th lao tr trc hay theo thi gian hp ng c th; iu ny c bit ng i vi lao ng tri thc nht v do c gi tr nht ang lm vic cho mt t chc. Ngay c nhng ngi c tuyn dng lm vic c ngy cho t chc, th ngy cng t ngi ph thuc, thm ch i vi cng vic bc thp. H ngy cng tr thnh nhng lao ng tri thc. V phm l lao ng tri thc th h khng phi l ngi ph thuc; h l nhng cng tc vin. Bi l khi qua giai on hc vic, cc lao ng tri thc s phi bit v cng vic ca h su hn sp ca h, cn nu khng nh vy h s t loi mnh ra. Thc ra vic hiu bit cng vic ca mnh hn ht thy mi ngi trong t chc l mt phn nh ngha v lao ng tri thc.
29
30
Ngi k s phc v khch hng khng hiu bit v sn phm hn trng phng k thut. Nhng anh ta li bit v khch hng nhiu hn v c th iu cn quan trng hn kin thc v sn phm. Nhn vin d bo thi tit ti cn c hng khng c cp bc thp hn nhiu so vi ngi ch huy cn c hng khng. Nhng anh ta s v dng nu nh khng bit nhiu hn ngi ch huy cn c v d bo thi tit. Mt th c kh bo tr my bay hiu bit v iu kin k thut ca my bay hn rt nhiu so vi gim c sn bay, cp trn ca anh ta, v c nh th. Hn na, ngy nay nhng cp trn thng cha tng lm nhng vic ca cc thuc cp nh ngi ta vn thng lm trong vi thp k trc v nh nhiu ngi vn tng l nh vy. Mt ch huy cp trung on trong qun i, ch vi thp k trc, tng nm gi mi cng vic ca cp di nh ch huy tiu on, ch huy i i, ch huy trung i. S khc nhau duy nht gia cc cng vic ny gia ch huy cp thp trung i v ch huy cp cao trung on l s lng ngi di quyn ch huy m thi, cn tnh cht cng vic h lm th tng t. Hn nhin, ngi ch huy cp trung on ngy nay tng tri qua cng tc ch huy cc binh i khi mi vo binh nghip ca minh, nhng thng ch l thi gian ngn. H cng c th tri qua cp bc i y v thiu t. Th nhng trong phn ln s nghip ca mnh h tng tri qua nhng cng cn rt khc nhau nh cng tc tham mu, 30
31
nghin cu, hun luyn, ty vin qun s nc ngoi H khng cn c th ni rng h bit nhng g m thuc cp ca h (mt i y ph trch i i chng hn) ang lm hoc c gng lm, tt nhin h tng l i y nhng c th cha bao gi ch huy mt i i no c. Tng t nh th, mt ph gim c ph trch tip th ca cty c th trng thnh t khu bn hng. Ngi bit kh r v cch bn hng nhng li khng bit g v nghin cu th trng, xc nh gi c, ng gi, dch v, d on th trng. Do ph gim c ph trch tip th khng th bo cc chuyn gia trong b phn tip th cn lm g v lm th no. Tuy vy, cc chuyn gia ny vn c coi l thuc cp ca ph gim c tip th v ph gim c tip th hon ton chu trch nhim v hot ng ca h v ng gp ca h i vi cng tc th trng ca cty. iu ny cng ng i vi ngi qun l bnh vin, hay gim c dc ca bnh vin i vi cc lao ng tri thc lm vic trong phng th nghim y dc hoc vt l tr liu. Qu tht, nhng cng tc vin ny l nhng thuc cp ch h ph thuc vo ng ch khi ni v vic h c tuyn dng hay cho thi vic, ln chc, khen thng Nhng khi ni v cng vic th cp trn ch c th lm c cng vic ca h nu nhng thuc cp ny m nhn vic gin dy, tc l lm cho cp trn hiu c nghin cu th trng hay vt l tr liu c th lm c g v nn c tin hnh nh th no v nhng kt qu trong lnh vc ra 31
32
sao. i li, nhng thuc cp ny s da vo cp trn v phng hng ch o. H trng cy vo cp trn vch ra bn tng ph cho ton b t chc. Ni cch khc, mi quan h ny rt ging vi mi quan h gia ngi ch huy dn nhc giao hng vi cc nhc cng hn l mi quan h truyn thng gia k trn ngi di. Thng thng th ngi cp trn trong mt t chc c s dng lao ng tri thc chng khc g nhc trng kh c th thi kn Tuba. Ngc li, lao ng tri thc ph thuc vo cp trn ra phng hng ch o v trn tt c l xc nh bn tng ph cho c t chc, tc l tiu chun v gi tr, thc hin v kt qu. V cng ging nh trng hp mt dn nhc c th hy hoi mt nhc trng ti nng nht v chc chn ngay c mt ngi c on nht th mt t chc tri thc cng c th d dng hy hoi mt ngi ch huy ti nng nht, cha ni n mt ngi c on nht. Ni chung, ngy cng c nhiu ngi lm thu ton phn phi c qun l nh nhng ngi tnh nguyn. ng nhin l h c tr tin cng. Th nhng lao ng tri thc rt c ng. H c th ra i ty . H lm ch phng tin sn xut ca mnh, l tri thc. (Ch tit Chng 6). Hn 50 nm qua chng ta bit r l ch c ng tin khng thi th khng lm ng c thc y hnh ng. S khng tha mn v tin bc lm mt ng c thc y. Tuy nhin, s tha mn v tin bc ch yu li l mt yu t sch s 32
33
nh Frederick Herzberg tng gi nh th trong cung sch xut bn nm 1959 ca ng nhan ng c lm vic. Ci lm ng c thc y, c bit i vi lao ng tri thc, chnh l ci ng c thc y nhng ngi tnh nguyn phi t c nhiu tha mn i vi cng vic ca h hn l nhng ngi lm thu c tr lng, chnh l bi v h khng c tin lng. Ci h cn hn tt c chnh l s thch thc. H cn bit c nhim v ca t chc v tin tng vo . H cn c o to lin tc. H cn nhn thy kt qu cng vic. Hm ca iu ni trn l trong m ngi lm vic th nhng nhm ngi khc nhau cn phi c qun l theo cch khc nhau v i vi cng mt nhm ngi li phi c qun l khc nhau ti tng thi im. Nhng ngi lm thu ngy cng phi c qun l nh nhng i tc v theo nh ngha ca s cng tc th cc bn i tc u bnh ng. V cng theo nh ngha ca s cng tc th cc i tc khng th b ra lnh. H ch c th b thuyt phc. Do , vic qun l con ngi cng tr thnh mt cng vic tip th. V trong tip th, ngi ta khng bt u cu chuyn bng cu hi Chng ta mun g?. M ngi ta phi bt u bng cu hi Pha bn kia mun g? Gi tr ca h l g? Mc tiu ca l l g? H coi ci g l kt qu t c?. V y khng h c L thuyt X hay L thuyt Y hay bt k l thuyt c th no khc v qun l con ngi.
33
34
C th chng ta phi xc nh li t u cong vic ny. c th khng phi l qun l cng vic ca con ngi. im xut pht c trong l thuyt ln thc t c th phi l qun l s thc hin cng vic. im xut pht c th l xc nh v kt qu, cng nh im xut pht ca ch huy dn nhc giao hng, hay ca hun luyn vin bng l s im ghi c. Nng sut lao ng ca lao ng tri thc chc chn s tr thnh trng tm ca cng tc qun l nhn s, cng nh vic nghin cu v nng xut lao ng ca lao ng chn tay tr thnh trng tm ca cng tc qun l nhn s mt trm nm trc y, ngha l t thi Frederick W.Taylor. iu ny s i hi trc ht cc gi nh hon ton khc v con ngi trong t chc v cng vic ca h: Ngi ta khng qun l con ngi. Nhim v l dn dt con ngi. V mc tiu l lm cho th mnh ring v kin thc ca mi c nhn em li hiu qu.
IV CNG NGH V NGI S DNG CUI CNG C XC NH T TRC. Bn gi nh c bn nh ni trn lm nn tng cho vic Thc Hnh qun l t lu nay, thc ra t trc khi c mn kho hc qun l rt lu.
34
35
Nhng gi nh v cng ngh v ngi s dng cui cng to nn tng cho s xut hin doanh nghip hin i cng nh nn kinh t hin i. Chng c xut x t nhng ngy u ca cuc Cch mng Cng nghip. Khi ngnh cng nghip dt mi c pht trin t cc ngnh th cng nghip, ngi ta cho rng (vi mt cn c vng chc) ngnh cng nghip dt ny c cng ngh ring ca n. iu ny cng ng i vi ngnh cng nghip khai thc than , cng nh cc ngnh cng nghip khc xut hin cui th k 18 na u th k 19. Ngi u tin hiu c iu ny v ly n lm nn tng xy dng mt doanh nghip ln cng l ngi u tin pht trin ci m ngy nay gi l mt doanh nghip hin i, l Werner Siemens (1816-1892). Vo nm 1869 ng ta tuyn dng mt nh khoa hc c trnh o to i hc u tin m mt phong th nghim nghin cu hin i, c dnh hon ton cho lnh vc m ngy nay gi l in t v da trn mt nhn thc r rng rng in t l ci g khc bit, tch khi tt c cc ngnh cng nghip khc, v n c cng ngh ring ca n. Xut pht t tm nhn ny sn sinh ra khng ch cty ring ca Siemens cng vi phng th nghim nghin cu ring ca n, m cn c ngnh cng nghip ha cht c chim v tr hang u th gii bi v n da trn gi nh cho rng ha hc, c bit l ha hc hu c, c cng ngh ring ca n. Ri t sn sinh ra cc cty ln hng u trn th gii, bt k l cc cty in v ha cht M, cc cty 35
36
ch to xe hi, in thoi Ri t li sn sinh ra ci m c th gi l s pht minh thnh cng nht ca th k 18, l phng th nghim nghin cu, m ci cui cng ra i sau gn mt th k so vi phng th nghim ca Siemens l phong th nghim nm 1950 ca IBM, v cng vo khong thi gian l phng th nghim ca cc cty dc, xut hin nh ngnh cng nghip quy m ton cu sau Chin tranh th gii th II. Gi y cc gi nh ny khng cn ng vng na. Mt v d r nht tt nhin l trong ngnh cng nghip dc m ngy cng ph thuc vo nhng cng ngh khc bit v c bn vi nhng cng ngh m cc phng th nghim nghin cu dc ly lm ch da: nh di truyn hc, vi sinh hc, sinh phc phn t, in t y hc Nhng iu tng t cng xy ra trong ngnh cng nghip t m ngy cng ph thuc vo in t v my vi tnh. N cng xy ra i vi cng nghip thp m ngy cng ph thuc vo cc mn khoa hc vt liu m cc cty thp lu i hon ton m tt v phn ln n nay vn nh vy. N cng xy ra i vi cng nghip giy, v danh sch cc ngnh cng nghip nh vy c th ko di mi. th k 19 v na u th k 20, ngi ta mc nhin cho rng nhng cng ngh nm ngoi lnh vc cng nghip ca h th khng c nh hng g hoc ch c nh hng ti thiu n ngnh cng nghip . Ngy nay, gi nh xut pht li l nhng cng ngh chc chn c nh hng ln nht n mt cty v mt ngnh cng
36
37
nghip l nhng cng ngh nm ngoi lnh vc chuyn mn ca cty v ngnh cng nghip . Gi nh trc y tt nhin cho rng phng th nghim nghin cu ca ai s v c th lm ra nhng g m cty hoc ngnh cng nghip cn n. V gi nh tip theo s l bt c ci g m phng th nghim lm ra s phi c s dng trong v bi ngnh cng nghip m n phc v y l nn tng hot ng r rng ca phng th nghim c coi l thnh cng nht trong cc phng th nghim ln ca hn mt trm nm qua, d l Bell Labs ca cty in thoi Hoa K. c thnh lp vo nhng nm 1920, cho mi n cui nhng nm 1960 Bell Labs qu thc sn sinh ra mi kin thc mi v cng ngh mi m ngnh cng nghip in thoi cn n. V tip theo , hu nh mi th m cc nh khoa hc Bell Labs tm ti c u c s dng ch yu trong h thng in thoi. iu ny thay i mnh vi pht minh khoa hc c th coi l ln nht ca Bell Labs l n bn dn (transistor). Bn thn cty in thoi l ngi s dng nhiu n bn dn. Nhng n bn dn c s dng ch yu bn ngoi h thng in thoi. iu ny qu bt ng n ni khi mi c pht trin, cty Bell Telephone gn nh cho khng pht minh ny v khng thy cng dng y ca n trong h thng in thoi. Cty cng khng hnh dung c cng dng ca n bn ngoi lnh vc in thoi. V th l ci c coi l pht tin cch mng nht v thc s 37
38
c gi tr nht ca Bell Labs c bn t do cho bt k ai vi ci gi r mt 25.000USD. y l mt sai lm hon ton khi Bell Labs khng hiu c ngha pht minh ca mnh thc t li l ch da cho tt c cc cty in t hin i bn ngoi lnh vc in thoi. Ngc li, nhng ci cch mng ha h thng in thoi nh tng i k thut s hay cp quang li khng phi do Bell Labs sn sinh ra. N ra i t cc cng ngh xa l vi cng ngh in thoi. V y chnh l nt in hnh trong thi gian 30-35 nm qua v ngy cng ph bin mi ngnh cng nghip. Khc vi cng ngh th k 19, cc cng ngh ngy nay khng cn tn ti song song vi nhau na. Chng khng ngng an xen vo nhau. Khng him trng hp mt pht minh trong mt ngnh cng ngh m ngi trong ngnh khc t khi nghe thy (nh trong ngnh dc phm cha h bit v di truyn hc, ng ni n in t y hc) li cch mng ha chnh ngnh cng nghip v cng ngh ca ngnh . Cng khng him trng hp, nhng cng ngh ngoi ngnh li buc ngnh cng nghip phi hc tp, tip thu, thch ng, thay i np ngh, ch cha ni n thay i c kin thc k thut ca mnh. Nhng gi nh c bn ca di truyn hc l xa l vi cc nh dc hc, d vy di truyn ang cch mng ha nhanh chng ngnh cng nghip dc phm. V np ngh ca cc nh di truyn hc rt xa l n ni cha mt cty dc ln no c th hi nhp di truyn thnh cng vo chng trnh nghin cu ca mnh. N ch c 38
39
th tip cn vi di truyn hc bng cch lin minh vi bn ngoi, c th bng cch thng qua s tham gia thiu s vo cty di truyn hay thng qua hp ng vi khoa di truyn ca trng i hc. iu quan trng khng km i vi s ln mnh ca ngnh cng nghip v cc cty th k 19 v u th k 20 l gi nh t hai: i tng s dng cui cng l c nh v c t trc. Chng hn, khu cui cng l vic ng bia ca cuc tranh ginh quyt lit gia cc nh cung cp chai bia. Nhng cho n gn y, cc nh cung cp ny u l cc cty thy tinh v ch c mt cch ng chai bia l dng chai thy tinh m thi. Tng t nh vy, ngay sau khi sn phm thp c mt, tc l vo u thp k cui ca th k 19, ng ray xe la ch c lm bng thp, ch khng phi bng vt liu khc. Hoc ngay khi in c th c truyn ti qua khong cch ln, th dy dn in ch lm bng ng. Gi thit tng t cng p dng cho ngnh dch v. Tn dng m doanh nghip cn ch c th c cung ng bng khon vay thng mi t ngn hang thng mi. Cn bu in th chin c quyn t nhin trong lnh vc vn chuyn v trao i th tn vit tay hoc in n. Hoc ch c hai cch n: hoc t nu nng ti nh hoc ra tim. Nhng iu ni trn c coi l hin nhin khng ch bi gii doanh nghip, cng nghip v ngi tiu dng, m cn bi cc chnh ph na. Lut l kinh doanh ca M da trn gi nh cho rng mi ngnh cng nghip u gn lin mt cng ngh duy nht v mi i tng s dng cui cng 39
40
u gn vi mt sn phm hay dch v c th v duy nht. y l nhng gi nh lm ch da cho lut chng c Quyn. V cho n nay lut ny tp trung ch vo s thng tr th trng v chai thy tinh v t ch n thc rng i vi bia, ngi ta ngy cng t dng chai thy tinh m dng lon (hay ngc li, lut chng c quyn c bit quan tm n vic tp trung cung cp lon bia kim loi m t ch n thc t l chai thy tinh vn cn c dng v lon lm bng cht do ngy cng ph bin). Khong gia nhng nm 20, Ta n ti cao Hoa K quyt nh rng ch c hai cch loi tr ln nhau v khng cnh tranh nhau i vi lin lc vin thng l li ni truyn qua in thoi v ch vit truyn qua in tn. V 10 nm sau trong thi k i khng hong kinh t, Quc hi M tch bit ngn hng u t vi ngn hn thng mi, v mi loi ngn hng ny c thnh lp theo th ch ring bit v c i tng s dng cui cng ring cho mnh. Nhng k t Chin tranh th gii th 2, nhng i tng s dng cui cng khng cn gn duy nht vi mt sn phm hay dch v nht nh no na. Cht do d nhin l trng hp ngoi l u tin. Nhng n nay mt iu r rng l khng phi ch c mt loi vt liu xm nhp vo ci c coi l lnh a ca mt loi khc. Cng mt nhu cu ang ngy cng c tha mn bi nhiu cch rt khc nhau. Ch c nhu cu (ch khng phi phng tin lm tha mn nhu cu) mi l duy nht. 40
41
Cho n u Chin tranh th gii th 2, tin tc thi s v c bn do bo ch, mt pht minh th k 18 v tng trng nhanh nhng nm u th k 20, chim c tn. Gi y th c rt nhiu phng tin ang cnh tranh nhau truyn tin tc thi s: ngoi bo in vn tip tc vai tr, th tin tc ngy cng c lan truyn trn Internet, i pht thanh, truyn hnh, nhng t chc truyn thng ch dng phng tin in t; tng t nh trng hp thng tin kinh t v kinh doanh, v nhiu cch khc na. o lut Glass-steagall ca M trong thi k i khng hong khng ch nhm ngn chn cc ngn hng thng mi hot ng kinh doanh trong th trng u t m cn nhm ngn cn cc ngn hng u t hot ng kinh doanh thng mi v qua trao cho cc ngn hng c quyn cho vay. Mt kt qu nghch l l o lut ny, nhm xc lp v tr c quyn ca ngn hng thng mi, trao th trng thng mi cho cc nn hng u t. Do mt s tnh c trong h thng lut php ca M (mt quyt nh ca Ta n ti cao nhng nn 1920) chng t thng mi (t ng M tng ng vi tn phiu trao i Bill of Exchange ca chu u) c xp loi nh mt chng khon. iu ny sau cho php cc nn hng u t sau nm 1960 tr thnh lc lng thng tr trong kinh doanh ngn hng thng mi, tc l ngy cng thay th khon vay thng mi ca ngn hng bng chng t thng mi ca ngn hng u t. 41
42
Nhng ngy nay ti tt c cc nc pht trin ngun cung ng tn dng thng mi pht trin nhanh nht u khng phi l ngn hng thng mi hay ngn hng u t. N chnh t th tn dng, tuy cha nhiu nhng ang tng ln chng mt, hin c nhiu th tn dng c dn, c th 25 hay 30 loi. H s dng nhng th ny nhn v duy tr mt mc tn dng vt qu kh nng thanh ton ca n. Hnh nh mc li sut rt cao khng lm h bn tm v h khng h c nh tr n. H vn dng bng cch chuyn nhng khon n t th tn dng ny sang th khc h khng bao gi phi b bt buc ph tr nhiu hn mt khon rt nh, mc ti thiu. Th tn dng do tr thnh ci c gi l ngun tin hp php (legal tender). Khng ai bit c hnh thc mi ny ca ng tin ln ti c no, nhng r rng y l mt hnh thc mi ca ng tin. V n ln n mc lm cho s lng tin lu hnh hu nh v ngha, bt k l M1, M2 hay M3 m da trn cc ngn hng trung ng v cc nh kinh t ly lm c s cho l thuyt ti chnh ca mnh. Th ri sau xut hin thng tin ngun c bn. N khc tn gc mi hng ha khc ch khng tun theo nguyn l khan him. Ngc li, n tun theo nguyn l di do. V d, nu ti bn i mt th g , nh mt cun sch, ti s khng cn cun sch na. Nhng nu ti cho ph bin mt thng tin ti vn cn c n. V trn thc t, gi tr thng tin cng ln khi cng c nhiu ngi c n. iu ny c ngha g i 42
43
vi kinh t hc l iu vt qu phm vi cun sch ny, mc d r rang n s buc chng tai phi xem xt li tn gc cc l thuyt kinh t c bn. Nhng ng thi n cng c ngha rt ln i vi qun l. Nhng gi nh c bn s cng phi c thay i . Thng tin khng gn vi mt ngnh hay mt doanh nghip no, cng khng c i tng s dng thng tin c bit hay ph thuc vo mt loi thng tin c bit. Do , qun l ngy nay phi bt u vi gi nh rng khng c mt cng ngh no gn vi mt ngnh cng nghip no v ngc li, tt c cng ngh u hu dng v chc chn c tm quan trng cho mi ngnh cng nghip v c nh hng n mi ngnh cng nghip. Tng t qun l cng phi bt u vi gi nh rng khng c i tng s dng cui cng c sn cho mt sn phm hay dch v v ngc li khng c i tng s dng cui cng gn vi mt sn phm hay mt dch v. Mt s h qu ca iu ni trn l cng ngy phi khch hng (noncustomer) ca doanh nghip, bt k l c s kinh doanh, trng i hc, nh th, bnh vin, cng quan trng ngang vi khch hng ca doanh nghip, nu khng ni l quan trng hn. Ngay c doanh nghip ln nht (ngoi doanh nghip c quyn ca chnh ph) cng c phi khch hng nhiu hn khch hng. C rt t t chc kinh t c th cung cp ti 30% th phn. Do , cng t t chc kinh t no m s lng phi khch hng ca n khng chim ti t nht 70% th trng tim nng. Vy m, c rt t t chc kinh t hiu bit v phi 43
44
khch hng, v thm ch cng bit rt t v s tn ti ca n, ch cha ni n phi khch hng l ai. Li cng c rt t t chc kinh t hiu ti sao h khng phi l khch hng ca mnh. Nhng chnh phi khch hng ny lun lun l im xut pht ca s thay i. H qu quan trng khc l im xut pht ca qun l khng cn l sn phm hay dch v, cng khng phi th trng bit v i tng s dng cui cng bit i vi sn phm hay dch v. im xut pht phi l ci m khch hng cho l c gi tr. im xut pht phi l gi inh mt gi nh c chng minh m mn bi kinh nghim ca chng ta rng khch hng khng bao gi mua ci m nh cung cp mun bn. Ci l gi tr i vi khch hng lun lun khc vi ci l gi tr v cht lng i vi nh cung cp. iu ny ng vi t chc kinh doanh, cng nh trng i hc hay bnh vin. Mt v d l cc nh th ng qu quy m ln v ang pht trin rt nhanh chng M k t nm 1980, v chc chn y l mt hin tng x hi quan trng nht ti M trong 30 nm qua. T ch hu nh khng ai bit 30 nm trc, lc c khng qu 1000 nh th m s ngi tp trung ln hn 2000 ngi, n nay c hn 20.000 nh th nh vy. Trong khi mi gio phi truyn thng dn i xung, th cc nh th i quy m li bng n. iu xy ra v h t cu hi ci g l gi tr? i vi ngi khng n nh th. V h pht hin ra rng ci gi tr khc vi iu m 44
45
cc nh th vn ang cung cp. Gi tr ln nht i vi hng ngn ngi m ngy nay ang ko ti cc nh th i quy m, k c ngy thng v ch nht, chnh l mt s tri nghim tm linh hn l mt nghi l v c trch nhim qun l i vi hot ng tnh nguyn, bt k bn trong nh th hay, thng qua nh th, trong cng ng dn c. Ni cch khc, qun l ngy cng phi da trn gi nh cho rng khng phi cng ngh cng khng phi i tng s dng cui cng l nn tng cho chnh sch qun l. Nhng iu ny u l nhng gii hn. Nn tng chnh sch qun l phi l nhng gi tr ca khch hng v nhng quyt nh ca khch hng v s phn b ngun thu nhp c th chi tiu c. Chnh nhng iu ny phi l im xut pht cho nhng chnh sch qun l v chin lc qun l.
V PHM VI CA CA QUN L C XC NH THEO PHP L. Qun l, c v l thuyt ln thc tin cp n thc th php l, mt c s ring bt k l cty kinh doanh, bnh vin hay trng i hc. Do , phm tr qun l c xc nh theo php l. iu ny v vn l gi nh gn nh ph bin. Mt l do ca gi nh ny chnh l khi nim truyn thng v qun l c da trn s ch huy v kim sot. Qu tht, 45
46
s ch huy v kim sot c xc nh theo php l. Gim c doanh nghip, gim mc ca mt gio phn, hay gim c bnh vin u khng c thm quyn ch huy v kim sot vt qu gii hn php l ca t chc mnh. gn mt trm nm qua khi ln u tin ngi ta pht hin vic quy nh khung php l l khng qun l mt doanh nghip ln. Ngi Nht thng c gn cho sng kin v Keiretsu, mt khi nim qun l trong cc nh cung cp cho mt doanh nghip c lin kt cht ch vi khch hng chnh, chng hng Toyota, v lp k hoch, pht trin sn phm, kim sot chi ph, Nhng thc ra Keiretsu c t lu v l pht minh ca ngi M, xut x ca n l vo khong nm 1910 v t mt ngi u tin nhn thy tim nng ca t s tr thnh mt ngnh cng nghip quan trng, l William C.Durant (1861-1947). Chnh Durant l ngi sng lp ra GM bng cch mua li cc hng sn xut t nh nhng thnh cng nh Buick v st nhp li thnh mt cty t ln. Vi nm sau Durant nhn ra rng ng ta cn phi a cc nh cung cp chnh vo cty ca mnh. ng ta bt u mua li v st nhp vo GM cc nh sn xut chi tit v ph tng, v kt thc vo nm 1920 bng vic mua li cty Fisher Body, l hng sn xut thn xe t ln nht nc M. Nh s mua li ny GM s hu cc hng sn xut ti 70% cc b
46
47
phn dng trong t v tr thnh doanh nghip kinh doanh lin kt ln nht t gii lc . Chnh nh m hnh Keiretsu ny to cho GM mt li th quyt nh c v chi ph v tc , qua ch trong vi nm n tr thnh cty ch to t va ln nht th gii va thu c li nhun ln nht th gii v l ngi tin phong khng c i th trong th trng t cnh tranh gay gt M. Thc t trong vng hn 30 nm qua, GM chim li th v chi ph ti 30% so vi tt c cc i th, k c Ford v Chrysler. Nhng m hnh Keitetsu ca Durant vn da trn nim tin cho rng qun l c ngha l ch huy v kim sot, y chnh l l do khin Durant mua li tt c cc cty tr thnh cc b phn trong Keiretsu GM. V cui cng y li tr thnh t huyt ca GM. Durent lp k hoch cn thn m bo tnh cnh tranh ca cc nh cung cp ph tng do GM s hu. Mi dn v (tr nh cung cp thn t Fisher Body) u phi bn 50% sn phm ca mnh cho khch hng ngoi GM, ngha l bn cho cc nh sn xut t ang cnh tranh vi GM, v qua buc phi duy tr chi ph cnh tranh v cht lng cnh tranh. Nhng sau Chin tranh th gii th 2 cc nh sn xut t cnh tranh bin mt v cng vi n l s gim st tnh cnh tranh ca cc b phn sn xut ph tng do GM s hu. Ngoi ra, vi phong tro cng on ha ngnh cng nghip t nm 1936-1937, gi nhn cng cao 47
48
trong ngnh lp rp t cng c p t cho cc b phn sn xut ph tng ca GM, t chng vo th bt li v chi ph m cho n tn ngy nay vn cha khc phc c. Ni cch khc, vic Durant lp m hnh Keiretsu ca ng da trn gi nh cho rng qun l c ngha l ch huy v kim sot gii thch phn ln nguyn nhn lm GM i xung trong vng 25 nm qua cng nh vic n khng c kh nng o ngc tnh th. iu ny c nhn thc r rng vo nhng nm 1920 v 1930 bi ngi xy dng Keiretsu k tip, Sears Roebuck. Khi Sears tr thnh nh bn l ln nht nc M, c bit v cc dung gia nh v kim kh th bn thn ng ta cng nhn thy s cn thit phi a cc nh cung cp chnh vo mt nhm c th lp k hoch chung, pht trin v thit k sn xut chung, kim sot chi ph trong ton chui kinh t. Nhng thay v c ngha tng trng cho s cam kt hn l u t thc s v t cc mi quan h da trn hp ng. Ngi xy dng Keiretsu tip theo v c th l ngi thnh cng nht cho n nay (thm ch thnh cng hn c ngi Nht) l Marks&Spencer ca Anh quc, bt u vo nhng nm 1930 lin kt tt c cc nh cung cp vo h thng qun l ca mnh, nhng thng qua cc hp ng hn l thng qua s hu c phn hoc s hu quyn kim sot. Chnh m hnh Marks&Spencer c ngi Nht sao chp li mt cch c thc vo nhng nm 1960.
48
49
Thc ra, phn ng gp ca mt doanh nghip c lin kt d mc cao nht ch chim phn kh nh trong tng chi ph v tng kt qu ca qu trnh hot ng. Trong khi GM vo lc nh cao nht sn xut c 70% ca mi th to nn chic t hon chnh, cty ny ch nhn c 15% khon thanh ton m ngi s dng cui cng thc s tr cho mt chic xe mi. 50% ca tng s thuc v nh phn phi, ngha l cho nhng chi ph pht sinh sau khi chic xe t hon chnh ri xng lp rp ca GM. 10-15% ca tng s l chi tr cc loi thu. Mt na ca 35% cn li, tc l 17% vn l chi tr cho nh cung cp bn ngoi. Tuy nhin, khng mt cty sn xut no trong lch s li chim lnh nhiu phn ng gp trong tng quy trnh kinh t hn GM vo thi thnh cng nht ca mnh, tc l vo nhng nm 1950 v 1960. Phn ng gp ca mt cty sn xut bnh thng trong tng chi ph v doanh thu ca qu trnh kinh t, tc l ci m ngi tiu dng thanh ton cui cng, t khi t ti 10% tng chi ph v doanh thu, mt t l khng ng k. Tuy nhin, nu phm vi qun l c xc nh theo php l, th t l l tt c thng tin m nh sn xut c c v cng l tt c nhng g m nh sn xut c th tm cch qun l. Trong mi trng hp, bt u t GM, Keiretsu tc l s tp hp vo mt h thng qun l cc doanh nghip c lin kt vi nhau v kinh t hn l v php l, s cho li th v chi ph t nht l 25% v
49
50
thng l 30%. V trong mi trng hp n chim v tr chi phi trong tng lnh vc cng nghip v th trng. Tuy vy Keiretsu vn l cha . N vn cn da trn c s quyn lc. Bt k l GM hay nhng cty nh, c lp m Durant mua li vo gia nhng nm 1915 v 1920, hay Sears Roebuck, Marks&Spencer hay Toyota th cty trung tm vn c quyn lc kinh t p o. Keiretsu khng phi da trn quan h i tc bnh ng. N da trn s ph thuc ca cc nh cung cp. Tuy nhin, chui hot ng kinh t dn dn a n cc i tc tht s, tc l mt c ch trong c s bnh ng v quyn lc v s c lp thc s. iu ny l ng vi quan h i tc gia cty dc phm v khoa sinh hc ca trng i hc ln c nghin cu khoa hc. iu ny l ng i vi cc lin doanh m cc ngnh cng nghip M thnh lp Nht Bn sau Chin tranh th gii th 2. iu ny ng i vi quan h i tc ngy nay gia cc cty ha cht v dc phm vi cc cty trong lnh vc di truyn hc, sinh hc phn t hay in t y hc. Cc cty trong lnh vc cng ngh mi ny c th cn kh b nh v thng l rt thiu thn vn ling. Tuy nhin, cc cty ny li lm ch cng ngh c lp. Do vy, khi ni v phng din k thut, th h l l nhng i tc tm c. H, ch khng phi cc cty trong lnh vc dc phm hay ha cht ln mnh hn, mi c quyn la chn ai lin kt vi mnh. iu tng t cng ng i vi lnh vc tin hc, cng nh ti chnh. V th l c m hnh Keiretsu c in ln c ch ch huy v kim sot u khng c tc dng. 50
51
T , cn thit phi xc nh li phm vi ca qun l. Qun l phi bao trm ton b quy trnh. i vi doanh nghip iu ny ni chung c ngha l quy trnh kinh t. Nhng b mn sinh hc ca trng i hc ln c nghin cu khoa hc li khng coi mnh l mt n v kinh t, v khng th qun l theo kiu c. i vi cc t chc khc th quy trnh cng phi c xc nh khc i. Lnh vc m chng ta i xa nht trong n lc xy dng h thng qun l ton b quy trnh l bo v sc khe M. T chc HMO (T chc y t) l mt n lc u tin cn rt s khai v cn gy nhiu tranh ci nhm a ton b quy trnh bo v sc khe di s qun l theo quan h i tc. Gi nh mi m ngy cng tr thnh ch da cho qun l c v phng din l thuyt ln thc hnh l phm vi ca qun l khng nn xc nh theo php l, m phi trn c s thc t hot ng. N cn phi bao trm ton b quy trnh. N cn phi tp trung vo kt qu v s vn hnh ca ton b chui kinh t.
VI PHM VI CA QUN L XC NH THEO A L CHNH TR. Trong l lun cng nh thc tin cng tc qun l ngi ta tha nhn, thm ch coi l ng nhin rng nn kinh t ni a c gii hn bi bin gii quc gia, chnh l mi trng sinh thi ca cc 51
52
doanh nghip v ca cng tc qun l, i vi c cc t chc kinh t v phi kinh t. Gi nh ny l nn tng cho khi nim a quc gia theo ngha c in. Nh chng ta bit t trng ng gp ca cty a quc gia trong tng sn phm cng nghip v tng dch v ti chnh th gii vo trc Chin tranh th gii th 2 cng bng vi mc nh hin nay. Vo nm 1913 cty ng u mt ngnh kinh t, bt k ngnh cng nghip hay ti chnh, u c doanh thu do xut khu hng ha v doanh thu do bn ni a bng nhau. Nhng khi n sn xut hng ha bn ngi bin gii quc gia ca n th n li sn xut bn trong bin gii quc gia ca mt nc khc. Ly v d: Ngun cung cp ln nht cc vt dng chin tranh cho qun i Italia trong Chin tranh th gii th 1 l mt cty cn non tr nhng pht trin rt nhanh, l Fiat ti thnh ph Turin. Cty ny sn xut tt c xe t v xe ti cho qun i Italia. Ngun cung cp ln nht cc vt dng chin tranh cho qun o-Hung trong Chin tranh th gii th 1 cng l cty c tn Fiat thnh ph Vienna. Cty ny cung cp ton b t v xe ti cho qun o-Hung. Quy m ca cty ny ln gp 2-3 ln cty m. V th trng o-Hung ln hn nhiu so vi th trng Italia, mt phn v c dn s ln hn v mt khc 52
53
cng do c trnh pht trin cao hn, c bit b phn thuc Ty u. Cty Fiat-o do cty Fiat-Italia s hu ton b. Tuy nhin, tr thit k xe t l t Italia, cn li cty Fiat-o hon ton ring bit. Ton b linh kin u c sn xut hoc mua sm ti o. Ton b sn phm u tiu th ti o. Ton b cn b nhn vin cty k c tng gim c u l ngi o. Khi Chin tranh th gii th 1 n ra, nc o v Italia bin thnh k th ca nhau, th iu m cty Fiat-o phi lm by gi ch l thay i ti khon ca mnh ti ngn hng m thi, cn cc vic khc vn tin hnh nh c. Gi y, ngay c cc ngnh cng nghip truyn thng nh t hay bo hin cng khng cn t chc theo cch na. Cho n gn ay, hai cty con chu u ca GM l Opel c v Vauxhall Anh vn l hai cty ring bit, mt ty th sn xut ti c v bn sn phm ti lc a chu u, cn mt cty th sn xut v bn sn phm Anh. Gi y GM ch c mt cty chu u va thit k, ch to v bn sn phm trn ton chu u v ch c mt tng hnh dinh chu u. GM-chu u cng sn xut Nam M v chu v cng bn sn phm M. GM-chu u cng thit k sn phm cho GM trn ton th gii. Cn GM M cng thit k v sn xut nhiu sn phm cho GM-chu u v Gm-Brazil v c th. Cc cty bo him quy m th gii, nh cty hng u ca c l Alliaz, ang khng ngng chuyn cc hot ng chnh nh thanh ton hp ng bo him v c bit l u t, vo 53
54
cc c s trung tm l ni gii quyt mi giao dch cho tt c cc doanh nghip ca tp on, bt k tr s t u. Cc ngnh cng nghip ra i sau Chin tranh th gii th 2 nh dc phm, cng ngh thng tin thm ch cn khng t chc thnh cc n v trong nc v quc t nh cty GM v cty Allianz vn lm. Cc cty ny iu hnh mt h thng quy m ton th gii trong cc chc nng ring bit nh nghin cu, thit k, k thut, pht trin sn phm mi, th nghim v k c sn xut v tip th c t chc theo kiu xuyn quc gia. Mt cty dc phm ln c 7 phng th nghim t 7 nc khc nhau, mi phng th nghim tp trung vo mt lnh vc chnh (chng hn khng sinh) nhng tt c u hot ng nh mt b phn nghin cu v nm di s ch huy ca mt gim c ph trch nghin cu ti tr s chnh ca cty. Cng cty c cc nh my sn xut t ti 11 nc, mi nh my ny c chuyn mn ha cao v sn xut mt hoc hai nhm sn phm phn phi v bn l khp th gii. Cty c mt gim c dc phm ngi s quyt nh mt loi dc phm mi nn c th nghim u trong s 5 hoc 6 nc. Tuy nhin, vic iu hnh cng tc qun l ngoi hi ca cty li c tp trung hon ton ti mt a im cho c h thng. Hot ng kinh doanh ti lnh vc in t y hc ca cty GE (M) c ba tr s, mt ti M, mt ti Nht v mt ti Php, mi tr s ph trch mt lnh vc cng ngh chnh v cc sn phm trn c s cng ngh trn phm vi 54
55
th gii (chng hn, cc sn phm chp hnh nh my chp X-quang truyn thng hay gn y l cc my siu m). V mi tr s li c cc nh my t ti hn 10 nc khc nhau cung cp mt s b phn chnh cho tt c cc nh my khc khp th gii. Trong hot ng kinh doanh a quc gia theo truyn thng th mi trng kinh doanh v mi trng i l chnh tr l tng ng vi nhau. Mi nc c th c coi l mt n v kinh doanh, ni theo thut ng ngy nay. Nhng hin nay trong hot ng kinh doanh xuyn quc gia, cng nh trong hot ng kinh doanh a quc gia kiu c ang ngy cng buc phi chuyn i, mi quc gia nay ch cn l mt trung tm chi ph(cost center) m thi. N l mt phc hp hn l n v ca mt t chc, hay mt doanh nghip, mt chin lc, mt quy trnh sn xut,(xem Chng 2 ni v cc vn pht sinh) Phm vi cng tc qun l v bin gii quc gia nay khng cn tng ng vi nhau na. Phm vi ca qun l nay khng cn c xc nh bi a l chnh tr na. Trong khi bin gii quc gia vn c vai tr quan trng ca n. Do vy, gi nh mi phi l: Bin gii quc gia c tm quan trng trc ht v n l cc gii hn cho hot ng kinh doanh. Cn thc tin qun l, khng ch i vi cc doanh nghip thi, s ngy cng phi c xc nh theo hot ng hn l theo a l chnh tr. 55
56

VII NI B T CHC L LNH A CA QUN L. lnh a ca qun l.
Tt c nhng gi nh c din a n kt lun: Ni b t chc l
Chnh gi nh ny gii thch l do ti sao c s phn bit kh hiu gia qun l (management) v nng lc kinh doanh
(entrepreneurship). Thc ra s phn bit ny rt v l. Mt t chc, bt k l doanh nghip hay mt nh ch khc, m khng bit i mi v khng c nng lc kinh doanh th khng th tn ti lu . Mt nh ch lu i nht trn th gii l gio hi Thin cha gio La M. N c coi l mt nh ch bo th nht v t ho cho mnh l khng c thi quen bin i nhanh chng. Tuy vy, nh cc quan st t thi c cho thy c mi s thay i ln xy ra trong x hi u ko theo s ra i nhng dng tu mi v khc bit trong Gio hi Thin cha gio La M, chng hn nh dng Benedict th k th 5 khi m ch La M b qun d gio trn vo; hay dng Francis, v dng Dominic xut hin 700 nm sau khi m cc thnh ph ti hng thnh thi k Trung c; hay dng Tn (Jesuit) th k 16 nh l s p li i vi dng ci cch Tin Lnh i vi o Tin Lnh, theo nh s hc Rechard Niebuhr (18941962) vit trong nhiu cun sch th mi s thay i ln trong x hi u dn n s xut hin cc gio phi Tin Lnh 56
57
mi. Ngy nay, s xut hin ca x hi tri thc mt mt dn n s bng n ca nh th kiu mi gi l siu nh th (mega churches) c quy m ln, phi gio phi v c tnh cht thn d rt hp dn i vi cc lao ng tri thc mi, mt khc cng dn n s bng n khng km mnh m trn phm vi th gii ca cc gio phi Pentecostalist (nhm tn gio dng m tn d oan cha bnh) ch yu thu ht dn chng thuc tng lp t hc do khng c ng lc tin ln trong x hi mi. ng ra cn phi thy r ngay t u l qun l v nng lc kinh daonh ch l hai kha cnh ca mt nhim v. Mt nh kinh doanh nu khng bit cch qun l th khng th tn ti lu. Mt nh qun l m khng i mi th cng khng th tn ti lu. Nh s c bn lun Chng 3, ngy nay doanh nghip cng nh mi t chc khc cn phi thch nghi vi s thay i, coi s thay i l iu bnh thng v cn bit to ra s thay i hn l ch bit ng ph vi s thay i. Nhng cc hot ng kinh doanh li bt u t bn ngoi v tp trung vo yu t bn ngoi. Do n khng thch hp vi cc gi nh c in v lnh a ca cng tc qun l, iu gii thch l do v sao hai mt ny thng c coi l khc nhau, nu khng ni l khng tng ng vi nhau. Thc ra, bt k t chc kinh t no cho rng qun l v nng lc kinh doanh l khc nhau, ch cha ni n khng tng ng vi nhau th sm mun t chc cng b loi khi thng trng m thi. 57
58
S ln mnh ca cng ngh thng tin trong thp k qua lm trm trng thm hng tp trung vo bn trong t chc ca cng tc qun l. Cho n nay cng ngh thng tin hnh nh lm hi hn l lm li cho cng tc qun l, nh s c tho lun k Chng 4. Gi nh c in cho rng ni b t chc l lnh a hot ng ca qun l, c ngha l qun l ch cn tp trung vo cc n lc bn trong, nu khng phi l ch vo chi ph thi. V n lc ch tn ti bn trong mt t chc, v tng t nh vy, mi ci bn trong ca t chc u c coi l mt trung tm chi ph. Nhng trong khi kt qu hot ng ca mi t chc li nm bn ngoi t chc. iu d hiu l cng tc qun l thng bt u t s quan tm n ni b t chc. Khi cc t chc kinh doanh ln ln u tin xut hin vo khong nm 1870, th qun l ni b chnh l thch thc mi. Cha tng c ai lm vic ny. Nhng thi k u gi nh cho rng lnh a hot ng ca qun l l ni b ca t chc cn t ra c l, hoc t ra cn gii thch c, th vic ko di gi nh nh th l iu v l. V n mu thun vi chc nng v bn cht ca t chc. Qun l phi tp trung vo kt qu thu c v thc tin hot ng ca mt t chc. Thc ra, nhim v trc tin ca qun l l xc nh xem kt qu v thc tin hot ng ca mt t chc l g, v y chnh l nhim v kh khn nht, d gy tranh ci nht, nhng li quan trng nht. Do nhim v ca qun l l phi huy ng
58
59
t chc .
c cc ngun lc ca t chc t c kt qu nm bn ngoi
Do , mt gi nh mi lm c s cho m hnh qun l mi c v l lun v thc hnh s l: L do tn ti ca qun l l nhm t c mc tiu ca t chc. Qun l phi xut pht t kt qu mong i ca t chc v phi ng vin cho c mi ngun lc ca t chc t c kt qu . Qun l l mt b phn ca t chc bt k l doanh nghip, nh th, trng i hc, bnh vin hay nh tm tr cho ph n b ngc i , nhm gip cho t chc t c kt qu nm ngoi t chc . Kt lun: Mc ch ca chng ny ch l nu ra vn ch khng phi a ra cu gii p. Nhng nn tng ca cc vn ny l mt nhn thc su sc. Trng tm ca mt x hi hin i, mt nn kinh t hay mt cng ng dn c khng phi l cng ngh, cng khng phi l thng tin, hay nng sut lao ng. M chnh l mt th ch qun l tt nh mt b phn ca x hi nhm t c kt qu. Qun l l mt cng c c th, mt chc nng c th, mt phng tin c th, gip cho t chc t c kt qu mong mun. Tuy nhin, iu i hi dt khot mt m hnh qun l mi: Mi quan tm v trch nhim ca qun l l tt c nhng g c nh hng n s hot ng v kt qu t c ca 59
60
mt t chc, bt k nm trong hay nm ngoi t chc, chu s iu khin hay khng chu s iu khin ca t chc .
Chng II CHIN LC NHNG THC TI MI Ti sao phi c chin lc? S st gim ca t l sinh sn S phn phi thu nhp Nhng ngnh tng trng hin nay Xc nh hiu nng Tnh cnh trnh ton cu Khong cch ngy cng ln gia thc ti kinh t v thc ti chnh tr 60
61
Dn nhp TI SAO PHI C CHIN LC? Mi t chc u hot ng da trn mt l thuyt kinh doanh* no , tc l mt tp hp cc gi nh v cng vic kinh doanh ca n l g, cc mc tiu l g, nh gi kt qu kinh doanh nh th no, khch hng l ai, khch hng nh gi v tr tin cho ci g.
V vn ny c thm L thuyt kinh doanh, chng 1, Peter Drucker bn bn qun l (Cambridge, Mass: Harvard Business School Press, 1998)
61
62
Chin lc s a l thuyt kinh doanh i vo hot ng thc t. Mc ch ca chin lc l nhm gip cho t chc t c kt qu mong mun trong mt mi trng hot ng khng d on trc c. V chin lc gip cho t chc sn sng nm bt ng thi c. Chin lc cng l s th nghim cho l thuyt kinh doanh. Khi chin lc tht bi, khng a n kt qu kinh doanh nh mong mun th s l du hiu nghim trng u tin cho thy cn phi xem xt li l thuyt kinh doanh. V nhng thnh cng bt ng cng l nhng du hiu u tin ngi ta xem xt li l thuyt kinh doanh. Thc ra, ch c th xc nh ci g l c hi khi c c mt chin lc. Nu khng th khng c cch g ni c ci g thc s dn dt t chc i n kt qu mong mun, v ci g s l s trch hng v lm tiu tan cc ngun lc. Nhng phi da vo u xy dng chin lc trong thi k m th gii ang bin i nhanh chng v y ry bt trc vo lc chuyn sang th k 21? Liu c nhng gi nh no lm c s xy dng chin lc cho mt t chc, v c bit cho mt doanh nghip? Liu c nhng iu chc chn no khng? Thc ra c ti 5 hin tng c th c coi l chc chn. Tuy nhin, nhng hin tng ny khc vi nhng g cc chin lc hin ti xem xt ti. Trc ht v cn bn, khng phi l hin tng kinh t, m ch yu l hin tng x hi v chnh tr. Nm iu chc chn d l: 1. S st gim ca t l sinh sn ti cc nc pht trin. 62
63
2. S thay i trong phn phi thu nhp rng 3. nh gi thnh tch. 4. Tnh cnh tranh ton cu
5. Khong cch ngy cng ln gia ton cu ha kinh t v s manh mn v chnh tr.
I S ST GIM CA T L SINH SN Mt iu chc chn mi v quan trng nht v cha tng c tin l trong lch s loi ngi l s st gim ca t l sinh sn ti cc nc pht trin. Ti Ty u, Trung u v Nht Bn, t l sinh sn gim xung di mc cn thit duy tr dn s. Tc l di mc 2,1 a tr cho mt ph n tui sinh sn. mt s vng giu c nht ca Italia, chng hn Bologna, t l sinh sn nm 1999 gim xung cn 0.8, Nht l 1.3. Trong thc t, Nht v tt c cc nc Nam u nh B o Nha, Ty Ban Nha, min nam nc Php, Italia, Hy Lp ang trt di n kt cc dit vong vo cui th k 21. Ti lc , dn s Italia t 60 triu by gi s gim xung cn 20 hoc 22 triu ngi; Nht t 125 triu xung cn 50 hoc 55 tiu. Nhng ngay cc nc Ty v Bc u t l sinh sn ng gim xung cn 1.4 v cn tip tc gim. Ti M cng th, t l sinh sn hin nay l di 2 v ang tip tt suy gim. S d M cn c t l cao nh vy l do s lng ln ngi nhp c vo M th h th nht vn c xu hng gi t l sinh sn mc cao ca nc xut s, chng hn nh Mexico. 63
64
Ti Nht v Nam u, dn s t ti nh im nh xy ra ti c. Ti M dn s s cn tip tc tng trong vng 20 n 25 nm na, mc d s tng dn s sau nm 1015 ch yu l ngi c tui t 55 tr ln. Nhng diu quan trng hn s lng dn s tuyt i l s phn b tui ca dn s. Trong s hn 20 triu ngi Italia vo nm 1080, th s ngi di 15 tui l rt t, phn ln dn s - t nht l mt phn ba dn s - c tui t 60 tr ln. Ti Nht s mt cn i gia t l ngi tr v ngi cao tui hn tui hu truyn thng s cng nh vy nu khng ni l trm trng hn. Ti M, s gia tng ca dn s tr chm hn s gia tng ca dn s cao tui hn tui hu truyn thng. Mc d vy, d kin cho ti khong nm 2015, th s ngi tr tui M vn cn tng v con s tuyt i, nhng ri chc chn sau s gim xung rt nhanh. T l sinh sn c th thay i, v c th thay i rt nhanh, nh kinh nghim ca M sau Chin tranh th gii th 2 chng t. Nhng ngay c khi t l sinh sn cc nc pht trin c tng mnh tr li, th cng phi mt 20 nm hoc lu hn na cho nhng a tr mi sinh ra ny n tui lao ng. Khng c cch g c th ngn cn c s gim mnh lc lng lao ng tui truyn thng (chng hn di 60 hoc 65 ui) ti cc nc ph trin, M l khong sau 2025 v cc nc pht trin khc cn sm hn nhiu, tr vic nhp c vi quy m t cha tng c m thi. Hin tng trn cha c tin l trong lch s. T l sinh sn ti quc La M c th suy gim sau nm 200 hoc 250 sau Cng 64
65
nguyn, nhng chng ta khng c s liu chnh xc. Hn th na, cha tng c tin l v cu trc dn s, trong s ngi cao tui hn tui hu truyn thng vt tri hn s ngi tr tui nh xy ra mt s ni ca chu u v s xy ra tt c cc nc pht trin vo trc th k 21 Trong vng t nht l 200 nm qua, tt c nh ch ca th gii hin i v nht l tt c t chc kinh t u gi nh rng dn s lun tng ln . Ti phng Ty dn s lin tc tng k t nm 1500. V t nm 1700 tr i dn s khu vc ny tng ln rt nhanh cho n sau Chin tranh th gii th 2. Dn s Nht bt u tng k t khong nm 1600, tc l sau khi chm dt cc cuc ni chin. Dn s Nht tng mnh t nm 1800 v ti tc tng cho n sau Chin tranh th gii th 2. Tuy vy, k t nay tr i ti tt c cc nc pht trin, mi t chc phi xy dng chin lc da trn mt gi nh hon ton khc vi trc - l s suy gim dn s, v c bit l suy gim dn s tr. S gi i ca dn s, mt hin tng dn s hc ang lm bn tm cc nh kinh t, cc nh chnh tr v c cng chng tt c cc nc pht trin, khng phi l vn mi. Tui th cc nc pht trin bt u tng ln th th k 18 v tng vng chc k t th k 19. Trong vng 50 nm qua tc tng khng nhanh hn giai on 150 nm qua. V chng ta cng bit cch s l vn . Nhng iu chc chn l gii php y kh khn, au n, gy bt n x hi v mt long dn. Nhng trong vng 20 n 30 nm ti y, tui v hu ti tt c cc nc pht trin s phi tng ln n khong 79 65
66
tui, tc l tui tng ng vi tui 65 v c phng din i sng v iu kin sc khe vo nm 1936 khi M l nc phng Ty cui cng p dng chnh sch hu tr ton quc (chnh sch an sinh x hi). Tng t nh vy, tc tng trng dn s ca cc nc thuc th gii th ba cng khng c g khc bit. S tng trng dn s ca th gii th 3 cng tng t nh s tng trng dn s ti cc nc pht trin 100 nm v trc, ch khng phi l tng nhanh hn mt cch ng k. V s tng dn s hu ht cc nc th gii th 3 ang gim nhanh n ni c th d on gn nh chc chn rng dn s cc nc th gii th 3 c th tr n ra s tr nn cn bng trc khi t n dim khng hong. Nh chng ta bit ng v phng din lng thc v nguyn liu s khng c khng hong ln. Chng ta cng bit rng nc sch v khng kh trong lnh s tr thnh vn to ln v vn dn s cng vn mi trng i hi phi c gii php cn bng. Nhng cc vn thc ra cng khng phi l mi nh nhiu ngi tng. Ti mt s ni chu u (chng hn vng Ruhr ca c) ngi ta gp phi vn ni trn ngay t u th k 20 v n c gii quyt kh m mn. Vy cn nhc li, iu cha tng thy l s st gim ca t l sinh sn ti cc nc ph trin. iu ko theo mt s h qu sau: (1) --Trong vng 20 hay 30 nm ti, dn s hc s l vn chnh tr bao trm ti tt c cc nc pht trin. V iu khng trnh khi l 66
67
n s tr thnh vn bt n ln v chnh tr. Cha c nc no chun b i ph vi vn c. Khng c nc no m cc thnh phn hay ng phi chnh tr lien kt vi nhau i ph vi vn ca dn s hc. Liu vic ko di tui hu tr l t hay hu? Liu vic khuyn khch ngi gi hn 60 tui tip tc lm vic bng cch min mt phn hay ton b thu thu nhp cho h l tin b hay phn cch mng, t do hay bo th? Nhng iu gy bi ri khng km thm ch cn hn th - s l kha cnh chnh tr ca vn nhp c. S suy gim dn s ti cc nc pht trin v cc nc giu c i i vi s tng dn s hu ht cc nc lng ging v cc nc ngho ca th gii th ba, chng hn i vi nc M l cc nc Trung M v Caribe, i vi Nam u l Bc Phi; i vi c l mt nc Nga thuc th gii th ba; i vi Nht l Philippines, Indonesia v lc a ng Nam . Tuy nhin ,vic chng li sc p nhp c cng chng khc g chng li quy lut sc ht trng trng. Cha c vn no d gy bng chy hn vn nhp c quy m ln, c bit t cc nc c nn vn ha v tn gio khc bit. V chc chn, s bt n nghim trng nht s l ti Nht, mt phn v Nht c tui v hu thp nht, mt phn v th trng lao ng y hon ton cng nhc, chng cng l v trong lch s ca mnh Nht cha bao gi chp nhn vic nhp c. Ngc li, vn trn hu nh s t nghim trong hn M, bi v xt cho cng, y l t nc ca ngi nhp c v v y l th trng lao ng linh hot nht. Nhng ngay c M th nhng thay i dn s hc nht nh s gy ra nhng tm trng chnh tr dn n 67
68
c.
nhng thay i chnh tr hon ton mi l v khng d on trc
(2)--Do ,trong vng 20 hay 30 nm ti hu nh khng mt nc pht trin no c c s n nh chnh tr cng nh mt chnh ph vng mnh. S bt n nh ca cc chnh ph l iu thng thng. (3)--Hu tr s c hai ngha khc. iu kh chc chn l khuynh hng v hu non vn s tip tc. Nhng iu khng c ngha l ngi v hu chm dt lm vic, m c ngha l ch chm dt lm vic ton phn, hay c nm cho mt t chc chuyn sang lm vic ngn hn mi ln vi thng. Mi quan h gia ngi lao ng v s dng lao ng vn l nhng mi quan h cng nhc, rp khun nht c khuynh hng ngy cng tr nn a dng v ngy cng linh hot, t nht l i vi ngi lao ng ln tui (vn ny xin c thm Chng 1 v Chng 6). iu ny s cng ng khi m trng tm sc ht ca dn s ln tui c chuyn t lao ng chn tay sang lao ng tr c, v c bit l lao ng tri thc s bin i d kin s din ra ti M vo khong nm 2010 khi m nhng a tr ca thi k bng n dn s bt u t nm 1948 t n tui ngh hu truyn thng. V nhng a tr ny l i qun th h th nht ca lch s loi ngi m i a s khng i vo lao ng chn tay m chuyn sang lao ng tri thc. Do , h cng l i qun th h th nht ca nhn loi m sau 30 hay 40 nm lm vic ton phn khng b kit sc bi lao ng chn tay cc nhc, m a s h vn cn hon ton sung sc hot ng, lm vic c v th lc ln tr tc. 68
69
V l do m nhng ci cch ln v vic lm v tuyn dng lao ng ang l iu cn thit ti chu u v Nht Bn. Ti M th vn cn lao ng tr tui c th tr hon s thay i ln cho ti khong nm 2010. Tuy vy, iu chc chn l mi quan h mi gia ngi lao ng v s dng lao ng s din ra trc tin ti M, bi v th trng lao ng y nh cp l linh hot nht v t hn ch nht v y cn c truyn thng thch th nghim ci mi ca c ngi ch ln ngi lm thu. Do vy, ti M cc t chc s dng lao ng v khng ch i vi cc doanh nghip nn bt u ngay vo vic th nghim mi quan h lao ng mi vi ngi ln tui v c bit vi cc lao ng tr thc ln tui. T chc no m thnh cng trc trong vic thu ht v gi c cc lao ng tri thc sau tui hu lm vic cho mnh v pht huy c nng sut lao ng ca h th t chc s c li th so snh to ln. Trong mi trng hp, xy dng chin lc, cc t chc cn da trn gi nh rng khong 20 hay 30 nm na th phn ln cng vic v c mt s cng vic quan trong nht trong t chc s do nhng ngi qua tui lao ng truyn thng m nhim. Nhng ngi ny khng phi l cn b qun l, cng khng phi l thuc cp, h khng c chc v, h cng khng l nhn vin theo ngha c v chc chn h khng phi l lao ng ton phn, hng ngy n cng s lm vic. (4)--H qu cui cng l ti tt c cc nc pht trin nng sut lao ng ca tt c cng nhn bt k lao ng ton thi gian hay bn thi gian v c bit l lao ng tri thc s phi tng ln rt nhanh 69
70
chng (xem thm Chng 5). Nu khng, th quc gia v mi t chc thuc quc gia s mt ch dng v tr nn ngho i. Nhng i vi tng cty ti cc nc pht trin th cc h qu l g? Cu hi u tin l liu s tng ln khng ngng s lng ngi ln tui c tip tc to ra cc c hi cho th trng hay khng v trong bao lu na? Ti tt c cc nc pht trin nhng ngi ln tui tr thnh nhm ngi giu c nht trong x hi, vi mc thu nhp sau khi ngh hu trong nhiu trng hp cn cao hn ng k so vi trc khi ngh hu. S ngi ny s cn tip tc tng. Nhng liu thu nhp ca h vn gi mc cao hay gim xung? V liu h c tip tc chi tiu thoi mi nh h lm? V cu hi ln nht l liu h c cn tip tc mun c tr trung v tiu pha nh hi cn tr? Cu tr li cho cc cu hi ny s gip nh hnh th trng tiu th ti cc nc pht tin cng nh nn kinh t ni chung ca cc nc . Cn s suy gim s lng ngi tr tui c bit ngi di 18 tui, tc l tr s sinh, v tng lp thanh thiu nin s c nh hng g i vi nn kinh t v i vi tng doanh nghip? C phi n ch l mt mi e da? Hay cn l mt c hi cho mt t chc c th no ? S lng tr con s t i c th coi nh mt c hi ln nng cp cc trng hc mi ni. Cho n nay , duy nht ch c Nht Bn l nc hiu c yu t quyt nh n nng lc hnh ng ca mt quc gia chnh l nn gio dc i vi tr th v do gio vin tiu 70
71
hc l b phn cc k quan trng ca nn gio dc cn c i x, c knh trng v c tr cng xng ng. Nhng ngay c i vi mt doanh nghip tn ti bng cch lm ra hng ha cho tr nh th s suy gim t l sinh sn cng c th l mt c hi. Ngi ta cho rng s lng tr con t i c ngha l tr con tr nn ngy cng qu v do ngi ta s b ra phn ln thu nhp chm sc chng. iu ny tng xy ra ti mt t nc coi vic ct gim t l sinh sn nh mt mc tiu quc gia, l Trung Quc. Chnh sch ca Trung Quc hn ch mi cp v chng ch c mt a con c hiu qu ti cc thnh ph ln Trung Quc, ni m a s cc gia nh ch c mt a con. V ti Trung Quc rt nhiu gia nh, bt k l cn ngho kh, chi ph cho a con duy nht nhiu hn l mc chi ph dnh cho 3-4 a con trc kia. Hin tng tng t c du hiu xut hin ti c, cng nh ti . V ngay ti M, cc gia nh trung lu vi t l sinh sn h thp cng c c xu hng chi tiu ln hn cho s lng con ngy cng t ca h. Cty Mattel vi sn phm bp b t tin Barbie thnh cng rc r nh nhn r v bit khai thc c hi ni trn. S st gim ca t l sinh sn gy ra h qu chnh tr v x hi to ln m hin nay chng ta vn cha th lng ht c. Nhng iu chc chn l n s c nhiu h qu ln n kinh t v kinh doanh, trong mt s hu qu c kho st v th nghim. V l m mi chin lc, tc l s giao ph cc ngun lc ca ngy hm nay cho 71
72
s k vng trong tng lai, cn phi xut pht t yu t dn s hc m trc ht l s st gim t l sinh sn ti cc nc pht trin. y l mt hin tng c sc nht, bt ng nht v cha tng c tin l.
II S PHN PHI THU NHP S thay i v c cu chi tiu trong thu nhp kh dng (thu nhp thc t sau khi tr thu) cng quan trng khng km s bin ng v dn s, nhng lun t c quan tm. M s thay i trong c cu chi tiu cng kch lit chng khc g s bin ng v dn s hc trong nhng thp nin u tin ca th k 21. Cc doanh nghip cng nh cc ngnh cng nghip nhn thc r tm quan trng v ch ng ca mnh trong th trng. H lun ghi chp doanh s bn hng ca mnh v bit rt chnh xc n ang i ln hay i xung. H cng bit rt r khi lng hng bn c c tng ln hay khng. Nhng khng mt ai bit c mt s liu thc s quan trng l phn thu nhp kh dng m khch hng ca h - d l cc t chc, cc doanh nghip hay cc khch hng cui cng dng chi tiu cho sn phm hoc dch v m h sn xut v bn ra. V thc t khng mt ai bit c phn thu nhp tng ln hay gim xung. C cu chi tiu trong thu nhp kh dng l c s ca thng tin kinh t. Trc ht, trong s cc loi thng tin bn ngoi m doanh nghip cn n (xem thm vn ny Chng 4), th y l thng tin d thu thp nht. N cng thng l c s ng tin cy nht xy dng 72
73
chin lc. Bi v, xu hng phn phi thu nhp kh dng dnh cho mt loi hng ha hoc dch v no mt khi c xc lp thng s tn ti trong thi gian di. Bi v n khng chu nh hng thm ch bi chu k kinh doanh. V l do , i vi mt t chc khng c s thay i no quan trng bng s thay i v xu hng ca khch hng. V iu quan trng khng km l s thay i bn trong xu hng, tc l s chuyn hng ca khch hng t mt loi sn phm hay dch v ny nm trong mt chng loi sang loi sn phm hay dch v khc nm trong chng loi . V trong nhng thp nin u tin ca th k 21 s xut hin c hai s thay i, s hay i v xu hng v s thay i bn trong xu hng. Th nhng, c nh qun l ln nh kinh t chng ai ch nhiu n s phn b ca c cu tiu dng trong thu nhp kh dng ca ngi tiu dng c. Ni ng ra, hu nh h chng bit g c. Trong thc t tt c cc nh kinh t v a s cc nh qun l doanh nghip u cho rng s pht trin kinh t mnh m ca th k 20 l do s thc y cu cc lc lng kinh t. iu khng ng; m ngc li, phn thu nhp kh dng dnh cho s tha mn cc nhu cu kinh t ti cc nc pht trin khng ngng gim xung trong th k qua. Bn khu vc tng trng trong th k 20 l: Chnh quyn Y t 73
74
Gio dc Nguyen Studio. Smith Gii tr
Trong s tng trng khng l ca khu vc gii tr bng c ba khu vc u gp li v nng sut lao ng v doanh thu. Vo nm 1900 phn ln c dn ti cc nc pht trin vn phi lm vic t nht 60 gi mt tun, 6 ngy mt tun, 51 tun l mt nm, v mt nm c 8 ngy ngh php. n cui th k th a s lm vic di 40 gi mt tun, nh c l 34 hoc 35 gi mt tun, v cao nht (nh M) l 47 tun mt nm (ngha l 12 ngy ngh php mt nm ) v 5 ngy lm vic mt tun, gim t hn 3.000 gi mt nm xung cn di 1.500 gi mt nm ti c v 1850 gi ti nc pht trin lm vic chm ch nht l M. Trong bn khu vc tng trng nht ca th k 20, th chnh quyn c th l khu vc c tc ng ln nht n s phn phi thu nhp kh dng. Khng phi v n l khch hng hay ngi s dng sn phm hoc dch v; tr thi chin ngay c chnh quyn ln nht cng ch l mt khch hang nh. M chnh l v chnh ph cc nc pht trin c chc nng phn phi li t 30%-50% thu nhp quc gia. Do khng c yu t no nh hng ln n s phn phi c cu thu nhp quc gia bng s thay i chnh sch ca chnh ph. Ba khu vc cn li y t, gio dc v gii tr u l ngun tiu th ch yu cc sn phm v dch v, tc l cc hng ha vt cht.
74
75
Nhng c ba lnh vc ny u khng cung cp s tha mn vt cht, tc l s tha mn kinh t. V c bn khu vc ni trn u khng thuc th trng t do, u khng hnh x theo quy lut cung cu, v cng khng nhy cm v gi, v u khng ph hp vi cc m hnh kinh t hay hnh x theo cc l thuyt kinh t. Tuy nhin, bn khu vc ni trn chim hn mt na ca mt nn kinh t pht trin, ngay c nc c coi l t bn nht. Do xu hng pht trin ca bn khu vc k trn l iu u tin cn phi tnh n khi xy dng chin lc. iu chc chn l c bn khu vc ny s c s thay i ln lao trong cc thp nin ti y. Chnh ph, s c vai tr ngy cng gim i vi t cch theo truyn thng l ngi thu nhn v phn phi li thu nhp quc gia (mc d theo s liu n nay, c bit ti M, Anh cha chng t t iu ny). Nhng cch chnh ph ti cc nc pht trin mc d c chng rnh t nhn ha - ang nhanh chng c cc cng c mi v mnh m gy nh hng, nu khng ni l kim sot, s phn phi thu nhp kh dng, l cc hnh sch mi kim sot v nh hng cc ngun lc kinh t cho cc mc tiu mi, chng hn bo v mi trng. Do vy, cc chin lc pht trin ngnh cng nghip hay pht trin cty cn phi coi trng trc ht vai tr ca chnh ph. Ngc li, khu vc gii tr chn mui v c th s suy thoi. Ti cc nc pht trin, hnh nh ti gii hn ca vic ct gim 75
76
gi lao ng trong tun. Thc t, ang c du hiu cho thy s gi lao ng tng tr li, c bit ti M v Anh. Th trng gii tr, th trng pht trin nhanh nht th k 20 ch ng sau th trng v kh, ang c cc du hiu ca s suy gim, l: s cnh tranh ngy cng tng ginh git thi gian nhn ri, tc l ginh git sc mua ca th trng gii tr; s suy gim r rt ca t sut li nhun; v tnh khc bit thc s ca cc sn phm gii tr ngy cng b thu hp, v d gia vic n rp xem phim v ngi xem video qua my truyn hnh ti nh chng hn. C hai khu vc cn li l y t v gio dc s tip tc l khu vc tng trng cao, l iu chc chn xt theo dn s hc. Nhng bn trong c hai khu vc ny chc chn s c nhng bin i ln, chng hn s chuyn hng, nh ni phn trn, t vic o to lp tr n vic gio dc thng xuyn lao ng tri thc trng thnh c o to. V c th l s chuyn hng trong lnh vc y t, ti cc nc pht trin, s din ra mt cch quyt lit v nhanh hn chng ta ngha. Nhng s pht trin ca cc khu vc tng trng th k 20 ni trn c nga g i vi chin lc th k 21 ca tng ngnh v tng t chc ca n nh l doanh nghip, trng i hc, bnh vin, gio hi? tr li cu hi ni trn, trc ht cn xc nh ci g l nguyn nhn lm cho mt ngnh tr nn tng trng, mt ngnh chn mui hay mt ngnh suy thoi. Ngnh tng trng l ngnh trong nhu cu i vi sn phm ca n bt k l hng ha hay dch v 76
77
s tng nhanh hn thu nhp quc dn v/hoc dn s. Ngnh m trong nhu cu i vi sn phm hoc dch v ca n tng cng nhp tng thu nhp quc dn v/hoc dn s l ngnh chn mui. V ngnh trong nhu cu i vi sn phm v dch v ca n tng chm hn thu nhp quc dn v/hoc dn s s l ngnh suy thoi, cho d doanh s bn ra v s tuyt i vn tip tc tng ln. Chng hn, ngnh cng nghip t ch khch trn th gii tr thh ngnh cng nghip suy thoi trong sut 30-40 nm qua. N tng l ngnh cng nghip tng trng cho n nm 1960 hoc 1970. Vo lc chu u v Nht hon ton t ha. Tng doanh s bn ra ca xe khch ton th gii vn tip tc tng ln mc d rt chm. Nhng s tng ln ny li chm hn nhiu so vi tc tng thu nhp quc dn hay tc tng dn s. Tng t nh vy, k t Chin tranh th gii th I, v c th sm hn l t nm 1900, ti cc nc pht trin cng nh trn th gii ni chung th phn thu nhp kh dng dng chi tiu cho cc loi hng ha khng ngng gim xung vi tc 0,5% nm tr trong thi gian chin tranh. iu ny ng cho c ngnh lng thc v nguyn liu cng nghip. iu ny c ngha l k t nm 1900, gi c ca tt c cc loi hang ha c xu hng i xung vo bt c thi im no. V xu hng hin nay vn tip tc i xung. Cc ngnh chn mui v suy thoi c th o ngc v tr li thnh ngnh tng trng. 77
78
iu ny l ng i v cc ngnh cng nghip sn xut cc thit b cho ngnh giao thng vn ti, chng hn u my xe la hay thit b lm ng. Ti cc nc pht trin vic duy tu bo dng c s h tng giao thng vn ti hin rt km. Ti cc nc mi tri dy v cc nc th gii th 3 phi mt hiu thp k na vn ny mi p ng c i hi ca nn kinh t v ca dn c, ly v d r nht l Trung Quc. Liu iu ny c dn n s bng n v giao thng vn ti ln na nh tng tip nhin liu cho s tng trng kinh t gia th k 19 khng. Cho n nay cn t du hiu cho thy iu ny, nhng y l mt xu hng cn theo di st. nhc li, cn lu rng t c iu g nh hng quan trng n chin lc mi e da ln c hi nh l s thay i xu hng phn phi thu nhp kh dng. Nhng ngnh tng trng hin nay. Vy th cc ngnh tng trng hin nay l g, v chng ta c th rt ra bi hc g t ? Ngnh tng trng nhanh nht v pht t nht trn th gii vo nm 30 ca th k 20, khng phi l ngnh cng ngh thng tin. M l ngnh dch v ti chnh, nhng l loi dch v ti chnh m cha h c thi k trc y, l cc loi dch v bn l ca cc sn phm ti chnh cung cp thu nhp hu tr cho b phn dn s giu c v ln tui ti cc nc pht trin. V nhng s thay i v dn s hc
78
79
ny.
nu phn u chng l nn tng cho cc dch v ti chnh mi
Ti cc nc pht trin, tng lp trung lu kh gi mi xut hin, c bit nhng ngi khng phi lao ng chn tay m l cc lao ng dch v hoc lao ng tri thc, khi h t n 45 hay 50 tui h s nhn thy rng ch hu tr hin c chc chn l khng sng khi h bc vo tui gi. Do vy, nhng ngi ny t lc 45 hoc 50 tui bt u tm kim c hi u t m bo s an ton v ti chnh cho h 30 nm sau . Ngnh mi tng trng ny rt khc vi ngnh ti chnh truyn thng nh l tp on ngn hng (corporate banker), chng hn J.P.Morgan, Citibank hay Goldman Sachs. iu quan tm trc ht i vi cc nh u t mi ny khng phi l lm giu hay tm kin cc giao ko lm n, m l lm th no duy tr c ng vn t i mnh c c lm vt phng thn cho nhng nm thng ngh hu. Nhng nh ch ti chnh nm bt c xu th ny cc qu h tr (mutual fund) cc qu hu tr v mt vi t chc rt mi m nh l cc t chc mi gii (broker age houses) tr nn cc k pht t trc tin l ti th trng M sau l Anh v khng ngng tng ln ti chu u lc a v Nht Bn. tuy vy, hu ht cc i gia ti chnh truyn thng khng nhn thc c rng chnh ngha ca khi nim dch v ti chnh thay i. H ch thy ti chnh nm gi phn ln 79
80
hn rt nhiu ca thu nhp kh dng ti cc nc pht trin. Do h khng ngng m rng cc dch v cty truyn thng. Nhng thc ra th phn ca dch v ti chnh truyn thng ny tc l cc khon vay ln ca cty hay cc khon u t ca cng chng vo chng khon ca cty khng tng ln, khng nhng th cn ang gim i v gim i rt nhanh. Bi v, y l th trng ch yu dnh cho cc cty ln. Trong khi , thnh phn kinh t tng trng ti cc nc pht trin, k c Nht, trong vng 20 nm qua li l cc doanh nghip loi va v phn ng gp ca doanh nghip ln ngy cng gim i. Cc doanh nghip loi va li khng phi l khch hng chnh i vi cc dch v ti chnh truyn thng phc v cty Do vy, cc tp on khng l v dch v ti chnh truyn thng bnh trng qu mc trn th gii. V do vic kinh doanh vi khch hng chnh thng l cty em li li nhun ngy cng gim mt phn v khch hang ngy cng t, mt phn v cuc cnh tranh ginh git phn bnh ang nh dn ngy cng quyt lit, ang y li nhun ti im khng cc tp on ngn hng khng l M, Anh, Nht, c, Php, Thy S ang ngy cng phi dng n bin php kinh doanh trc tip (nguyn vn bun bn cho chnh mnh ND) tc l hot ng u c trc tip nhm b p cho cc khon chi ph c nh tng ln qu mc. Hnh ng ny, nh bi hc lch s ti chnh nhiu th k qua (bt u t ngn 80
81
hng Medici chu u th k 15) cho thy, ch dn n mt kt cc duy nht, mt kt cc chc chn tuyt i, l nhng tn tht bi thm. V chnh nhng tn tht do nhn nh sai v xu hng ca dch v ti chnh nh l mt ngnh tng trng ch yu dn n cuc khng hong ti chnh chu vo gia nhng nm 90 v e da nn kinh t ton th gii. Tuy nhin, xu hng hin nay v s tng trng ca dch v ti chnh bn l v ca cc nh u t mi vn s tip tc bt chp cuc khng hong. N s tip tc pht trin t ra l cho n khi cc x hi pht trin iu chnh c h thng hu tr ca mnh thch nghi vi thc t n s hc nh nu phn u chng ny. Sau y l mt v d khc v mt bi hc khc. Trong chng ta ai ai cng bit n tin hc v c th gi cho chnh xc hn l s tip cn vi th gii tr thnh mt ngnh tng trng ch yu, ang pht trin vi tc nhanh hn nhiu so vi tc tng trng thu nhp quc dn hoc dn s ti cc nc pht trin cng nh cc nc ang pht trin, v thm ch ti cc nc cha pht trin thuc th gii th ba. Tt c chng ta u c nghe in t hay my vi tnh khi nghe ni n tin hc. Nhng s lng sch c in n xut bn v bn ra ti tt c cc nc pht trin trong vng 30 n 40 nm qua tng nhanh chng khc g s lng bn ra ca cc sn phm in t (xem thm Chng 4). Cc cty xut bn sch hng u th gii c th khng pht trin nhanh nh mt s cty in t hng u nh 81
82
Intel v Microsoft M hay SAP ti c, nhng li nhanh hn ngnh cng nghip in t - thng tin tnh chung li v c th cn c li nhiu hn. V mc d M l th trng sch in pht trin nhanh nht v ln nht th gii, nhng khng mt nh xut bn M no nhn ra iu ny. Do vy m nhiu nh xut bn M hin nay l do ngi nc ngoi s hu (dn u l Bertelsmann, Holtzbrinkc v Mudoch). V cc cty ny ngy cng thng tr th trng sch in cc ni khc trn th gii, vi s tng trng nhanh nh M, Nht v chu u (chng hn cc cu li b sch ca Bertelsmann ti Trung Quc). Cc ngnh , d thuc lnh vc kinh doanh hay khng kinh doanh, cn phi c qun l khc nhau ty theo l ngnh tng trng, hn mui hay suy thoi. Mt ngnh tng trng m c th da vo nhu cu i vi sn phm hay dch v ca ngnh ang tng nhanh hn tc tng trng kinh t hoc dn s th c th lm ch tng lai. N cn phi i u trong vic i mi v cn phi sn sng chp nhn mo him. i vi mt ngnh chin mui cn phi chim v th hng u trong mt vi khu vc then cht, c bit l nhng ni m nhu cu c th c tha mn vi chi ph thp hn nh cng ngh tin tin hoc cht lng cao. Hn na n phi c qun l theo hng linh hot v thay i nhanh. Mt ngnh chn mui phi bit thay i cch tha mn nhu cu khch hng t cch ny sang cch khc. Do cn qun l n theo hng lin minh, lin danh, lin kt c th thch nghi nhanh chng vi s thay i. 82
83
Ly v d ngnh cng nghip dc phm. T khi pht minh ra cc thuc Xunfonamit v thuc khng sinh trc Chin tranh th gii th 2 n rt gn y, l ngnh tng trng hng u. Vo nhng nm 1990, n tr thnh ngnh chn mui. iu ny c ngha l rt c kh nng s xut hin s bin i nhanh chng v t ngt sang nhng cch thc mi m trong vic p ng nhu cu c in trc kia, chng hn s chuyn t dc phm ha cht sang di truyn hc, sinh hc phn t, in t y hc hay thm ch s thay th dc phm. Cn vi ngnh ang suy thoi th trc ht cn phi qun l cho c vic gim chi ph tng bc, c h thng, c mc ch ri n ci tin tng bc v cht lng v dch v. Tc l tm cch cng c v th ca cty trong ngnh hn l gia tng doanh s - iu m ch c th lm c bng cch ginh git t cty khc. V trong mt ngnh ang suy thoi vic to ra s khc bit c ngha trong sn phm l cc k kh khn. Sn phm ca mt ngnh suy thoi c khuynh hng tr thh hang ha thng dng nh iu xy ra nhanh chng vi ngnh ch to xe khch (ngoi tr xe t sang trng). Kt lun, cc t chc kinh doanh ln phi kinh doanh s phi hc cch xy dng chin lc cho mnh da trn s hiu bit cng nh s thch ng vi xu hng phn b thu nhp kh dng v, quan trng hn ht, vi bt k s thay i no trong s phn b ny. H cn thng tin c tnh nh lng ln phn tch nh tnh. 83
84

III XC NH HIU HNG.
James Harrington (1611-1677), cha ca trit hc chnh tr Anh vi cc mn nh Locke, Hume, Burke v tp ch The Federalist Papers trong cun sch ca mnh Oceania a ra l thuyt ca ci sinh ra quyn lc. ng ta lp lun rng chnh s chuyn i ch s hu ti sn t cc i qu tc sang cc i a ch l nguyn nhn gy ra cuc Cch mng Anh vo nhng nm 1640 lt chnh th chuyn ch v thay bng chnh th ngh vin ca ch s hu mi l cc lnh cha (gentry). Trong vng 50 nm qua, dn s hc lm thay i ch s hu ti sn ti tt c cc nc pht trin. V gi y chng ta bt u chng kin hu qu ca n l s thay i quyn lc. Hai din bin mi l s xut hin mt tng lp trung lu kh gi (cha phi giu c) ca gii lao ng tr thc v s ko di tui th bnh qun dn n s pht trin ca cc t chc mi nh cc qu hu tr v cc qu h tr. V chnh cc t chc ny by gii l nhng ng ch hp php ca ngun ti sn ch yu trong x hi pht trin v hin i, l cc cty c phn do cng chng s hu. Din bin ni trn c xut x t M - vn ny ln u tin c nu ra trong cun sch xut bn nm 1975 ca tc gi nhan Cuc cch mng v hnh (The Unseen Revolution), v ti bn nm 1993 vi nhan Cuc cch mng Qu hu tr (The Pension Fund Revolution). n nay, cc t chc i din cho nhng ngi hu tr 84
85
tng lai s hu t nht 40% cc cty c phn s hu cng cng trn ton nc M, v khong hn 60% cc cty ln. iu tng t xy ra ti Anh v bt u din ra ti tt c cc nc pht trin khc nh c, Php, Nht V vi s thay i v ch s hu ny cng ta ang chng kin s thay i v quyn lc. iu l nn mng cho nhng cuc tranh lun hin nay v vn qun l doanh nghip, m thc cht ca n l vn qun l doanh nghip nhm phc v li ch ca ai. N gii thch s bin i ln lao dn n li ch ca c ng chim u th. Cuc tranh lun nh vy cng bt u ni ln ti tt c cc nc pht trin khc. Cho n hm nay cha c nc no trn th gii m xc lp l lun cho rng vic qun l doanh nghip, c bit l doanh nghip ln phi nhm mc ch phc v hon ton hoc ch t phc v ch yu cho li ch ca cc c ng. Ti M, t nhng nm cui 1920, hnh thnh l lun tuy cn m h, cho rng vic qun l doanh nghip phi nhm mc ch cn bng cc li ch ca khch hng, ca ngi lm thu, c ng.. ngha l n khng ch phc v cho ring ai. Anh cng tng t nh vy. Cn ti Nht, c v mt s nc Bc u th vic qun l cc doanh nghip ln v ang c coi l nhm mc ch trc ht to ra v duy tr s hi ha trong x hi, c ngha thc t l n phi c qun l phc v li ch ca ngi lao ng chn tay. Nhng quan im truyn thng ny nay li thi. Nhng ngay c l lun ang hnh thnh M cho rng ic qun l doanh nghip phi 85
86
nhm mc ch phc v hon ton li ch ngn hn ca cc c dng cng khng ng vng, n chc chn s phi c xem xt li. S an ton kinh t trong tng lai i vi s ngi ngy cng nhiu tc l nhng ngi k vng sng n gi ngy cng ph thuc vo s du t kinh t ca chnh h, tc l ph thuc vo thu nhp c c vi t cch l ch s hu. Do hiu nng ca doanh nghip trong vic phc v tt nht li ch ca c ng s vn cn l iu c nhn mnh. Tuy vy, nhng li ch trc mt, bt k l di dng li tc hay gi c phiu, khng phi l iu h cn nht. iu h cn nht l li ch kinh t trong tng lai 20 hay 30 nm v sau. Nhng ng thi, nh s trnh by Chng 5 v nng xut lao ng ca lao ng tri thc, cc doanh nghip ngy cng phi tha mn li ch ca ngi lao ng tr thc, hoc t ra cng phi nng cao li ch thu ht v gi h lm vic v pht huy c nng sut lao ng. Do vy, vai tr ca ngi lm thu tc l lao ng chn tay m theo cc cty c v Nht truyn thng coi l mc ch hot ng ca cty, s ngy cng km quan trng, cng nh vai tr ca s hi ha x hi vn c coi l mc tiu hot ng ca doanh nghip, nht l cc doanh nghip ln. Do cuc tranh lun hin nay v qun l doanh nghip mi ch l cuc ng u tin. Chng ta s cn phi hc xc lp nh ngha mi v hiu nng hot ng ca mt doanh nghip ngha l g, c bit i vi doanh nghip ln do cng chng lm ch s hu. Chng ta s phi hc bit cch cn bng cc li ch ngn hn m ngy ny ngi ta nhn mnh bng thut ng gi tr c phiu vi 86
87
li ch lu di l s phn vinh v s sng cn ca doanh nghip. Ngay c trong nhng thut ng ti chnh thun ty, chng ta cng gp khi nim hon ton mi m, l nhu cu cho doanh nghip tn ti qua 30 hay 40 nm, ngha l doanh nghip tn ti cho n khi cc ch u t ca n t n tui hu tr. y l mt mc tiu y gian nan, nu khng ni l o tng. Tui th bnh qun ca cc doanh nghip trong qu kh, t ra l i vi doanh nghip thnh cng, cha bao gi lu hn 30 nm. V vy chng ta phi xc nh khi nim mi v hiu nng ngha l g i vi mt doanh nghip. Chng ta s cn phi a ra cc thc o mi v Nhng ng thi vic xc nh hiu nng cn phi cn c vo cc tiu chun phi ti chnh c ngha i vi lao ng tri thc v lm cho h c s gn b vi cty. V chnh l mt khon li phi ti chnh, nhng rt c gi tr. Bi vy, tt c cc t chc s phi xc nh cho r ngha ca khi nim hiu nng l g. iu tng c coi l qu r rng v n gin ny nay khng phi nh vy na. V vic xy dng chin lc s ngy cng cn phi da v nh ngha mi v hiu nng.
IV TNH CNH TRANH TON CU Mi t chc cn phi ly tnh cnh tranh ton cu lm mt mc tiu chin lc ca mnh. Khng mt t chc no, d l doanh nghip, trng i hc hay bnh vin c th tn ti, cha ni n thnh cng,
87
88
nu khng t c cc tiu chun cnh tranh do nhng ngi dn u trong lnh vc t ra, bt c l u. Mt h qu ca n l: ngy nay khng cn c th ly lao ng r lm c s pht trin mt doanh nghip hay nn kinh t ca mt nc na ri. Mt doanh nghip d vi nhn cng gi r n u tr doanh nghip rt nh v thun ty a phng, chng hn mt hiu n cng kh c th tn ti, cha ni n pht t, nu nh lc lng lao ng ca doanh nghip khng nhanh chng t c mc nng sut lao ng ca cc doanh nghip ang dn u trong lnh vc d bt c u trn th gii. iu ny c bit ng i vi ngnh cng nghip sn xut. V trong hu ht cc ngnh cng nghip sn xut ti cc nc pht trin th chi ph lao ng chn tay nhanh chng tr thnh yu t ngy cng nh hn, ch chim vo khong 1/8 tng chi ph sn xut hoc thp hn. Nng sut lao ng thp ng l mi e da cho s tn ti ca doanh nghip. Nhng chi ph lao ng thp li khng cn li th b p cho chi ph do nng sut lao ng thp. iu ny (nh nu Chng 1) cng c ngha l m hnh pht trin kinh t ca th k 20 tc l m hnh ln u tin p dng Nht sau nm 1955 v sau c m phng thnh cng Hn Quc v Thi Lan nay khng cn hiu nghim na. Mc d d tha nhiu lao ng tr tui khng c tay ngh, nhng pht trin kinh t thnh cng th t nay cc nc ang pht trin s phi ly cng ngh tin tin (nh M v c lm na sau ca th k 19) hay nng sut lao 88
89
ng cao ngang vi mc dn u th gii trong tng ngnh lm c s cho s pht trin ca mnh, nu khng phi l t h tr thnh nhng nh sn xut dn u th gii v nng sut. iu cng ng cho mi lnh vc khc nh l thit k, tip th, ti chnh, ci tin, ngha l cho mi lnh vc qun l. Bt c t chc no m hiu nng ca n thp hn chun mc cao nht ca th gii th d chi ph c thp n u v mc tr cp ca chnh ph cao n u chng na th cui cng cng s b nh tr. V s bo h khng cn bo v c na, mc d cc hng ro thu quan c cao n my v hn ngch nhp khu thp n u chng na. Mc d vy, iu chc chn l chng ta s cn gp phi mt ln sng bo h trn khp th gii trong vi thp k ti. Bi v phn ng u tin ca con ngi trc s bt n l tm cch xy dng bc tng chn khu vn ca mnh khi gi lnh t bn ngoi. Nhng cc bc tng nh th khng cn c th bo v cc t chc c bit l cc doanh nghip m hiu nng hot ng khng t c chun mc ca th gii. N ch lm cho cc t chc yu ui thm m thi. Mt v d in hnh l Mexico, mt nc m trong sut 50 nm k t nm 1929 p dng mt chnh sch quyt tm xy dng nn kinh t khng h thuc vo bn ngoi. Mexico thc hin chnh sch ny khng ch bng cch xy dng bc tng bo h rt cao ngn khng cho nc ngoi vo cnh tranh, m cn bng bin php rt c o duy nht ca Mexico trong th k 20, l cm cc cty ca nc mnh xut khu. N lc nhm xy dng nn kinh t hin i nhng 89
90
thun ty Mexico tht bi thm hi. Thc t, Mexico ngy cng ph thuc vo nhp khu t bn ngoi, k c lng thc ln cc sn phm cng nghip. Cui cng, nc ny buc phi m ca vi bn ngoi, n gin ch v khng cn kh nng thanh ton hng ha cn nhp khu. V lc Mexico mi nhn ra rng phn ln cc ngnh cng nghip ca mnh khng th tn ti c na. Tng t nh vy, Nht cng tm cch bo h nhiu doanh nghip v cc ngnh cng nghip ca mnh bng cch ngn cn ngi nc ngoi, trong khi c gng xy dng mt s ngnh cng nghip xut khu tuy nh nhng c nng lc cnh tranh ln, ri cung cp vn cho cc ngnh vi li sut rt thp hoc khng c li sut, qua tng li th cnh tranh rt ln cho cc doanh nghip Nht. Tuy nhin, chnh sch ny cui cng cng tht bi. Cuc khng hong nm 1999 Nht mt phn ln l do tht bi trong vic lm cho cc doanh nghip v cc ngnh ca Nht (c bit l ngnh ti chnh) c sc cnh tranh ton cu. V vy, xy dng chin lc cn phi chp nhn nn tng mi. l mt t chc khng ring g doanh nghip cn phi i chiu mnh vi chun mc do nhng ngi dn u ca tng lnh vc t ra, d bt c u trn th gii.
90
91
V KHONG CCH NGY CNG LN GIA THC TI KINH T V THC TI CHNH TR Khong cch ngy cng ln gia thc ti kinh t v thc ti chnh tr l nn tng cui cng xy dng chin lc trong thi k m s thay i c cu v s bt trc ang din ra trn khp th gii. Kinh t th gii ang ngy cng ton cu ha. Trog khi cc bin gii quc gia l nhng ro cn v trung tm chi ph. Nh bn lun chng u ca cun sch, cc t chc kinh doanh cng nh cc t chc thuc lnh vc khc, khng cn c th gii hn phm vi hot ng ca mnh trong phm vi nn kinh t hay bin gii quc gia ca mt nc, m phi xc nh phm vi hot ng trn ton th gii i vi lnh vc cng nghip hay dch v ca mnh. Nhng ng thi, cc bin gii chnh tr s cn tn ti lu di. Tht kh tin rng ngay c cc t chc lin kt kinh t khu vc mi c hnh thnh nh Cng ng Kinh t chu u. Khu vc thng mi t do Bc M (NAFTA), hay Cng ng Kinh t Nam M (Mercosur) ang xc tin thnh lp s thc s lm yu i cc bin gii chnh tr, cha ni l c th thay th c n. Ngi ta tng ni n s co chung ca ch quyn quc gia t trc nm 1918 kh lu. Nhng thc t chng h c ci g ra i thay th cho chnh ph v ch quyn quc gia trong quan h chnh tr c. Ngc li, t nm 1914 n nay xu hng l ngy cng chia nh quc gia. Cc ch hp nht v chnh tr cc khu vc rng ln trn th gii trc nm 91
92
1914 nh ch o-Hung v ch ttman; cc quc Anh, Php, H Lan; cc ch B o Nha, B; ch u Nga Hong v X Vit u khng cn tn ti. Trong khi , nhng khu vc bin gii chnh tr nh b li c sc sng kinh t mnh m bi v ng tin v thng tin tr nn xuyn quc gia (c ngha l n khng mang quc tch ca nc no c). K t nm 1950 n nay cc quc gia mini ln lt ra i ht nc ny n nc khc, mi quc gia u c chnh ph ring, qun i ring, c quan ngoi giao ring, c ch ti chnh v thu ring Cho n nay cng khng h c du hiu ca bt c mt th ch ton cu no ngay c trng phm tr kinh t, chng hn mt ngn hng trung ng ton cu kim sot ton b s lun chuyn bt cn ca ng tin trn th gii, cha ni n mt nh ch ton cu kim sot thu kha v chnh sch tin t trn ton th gii. Ngay c trong cc t chc kinh t xuyn quc gia, th chnh tr quc gia vn lun ng vai tr ph quyt cc quyt nh hp l v kinh t. Chng hn, d l Cng ng Kinh t chu u th cng ch chng minh cho thy l v l do chnh tr ngi ta khng th no ng ca mt nh my t ti B tr nn hon ton d tha chuyn cng vic sang nh my t ti Php ca cng mt cty ch nm cch chng 30 dm, nhng li nm trong bin gii ca nc khc. Thc ra, chng ta c ba phm tr chng cho ln nhau. Trc ht, l mt nn kinh t ton cu thc s ca tin t v thng tin. Tip dn l 92
93
cc nn kinh t khu vc trong hng ha giao lu t do v hng ro ngn cn s chuyn ng ca cc dch v v con ngi ang c ct gim, mc d khng th b loi b. V cui cng, l cc thc th quc gia v a phng, va c tnh chnh tr va c tnh kinh t, nhng trn ht l chnh tr. V c ba phm tr ny ang pht trin rt nhanh chng. i vi cc doanh nghip v cc t chc khc, chng hn nh cc trng i hc, th khng c s la chn. Cc t chc ny buc phi sng v hot ng trn tt c cc phm tr ng thi vi nhau. Thc tin ny chnh l nn tng lm c s xy dng chin lc. Nhng khng mt nh qun l u c th bit c thc tin ny thc s c nga g. H vn cn ang m mm. Nhiu cty, ni ng hn l hu ht cc cty a quc gia c ln trong cc lnh vc sn xut cng nghip, ti chnh v bo him thng sp xp t chc cty thnh cc n v kinh doanh (Business Units) ton cu xuyn bin gii quc gia. Chng hn, b phn kinh doanh thu mua ti chnh ca mt cty dch v ti chnh hot ng nh mt doanh nghip bt k ti Ty Ban Nha hay Hng Kng. V doanh nghip ny hot ng c lp vi cc doanh nghip khc ca cty dch v ti chnh ti Ty Ban Nha hay Hng Kng, chng hn doanh nghip kinh doanh ngoi hi ca cty. Nhng cc cty u nhn thy rng i vi chnh ph hay t chc cng on hay bt k t chc chnh tr no ca nc s ti th n v kinh doanh chng c ngha l g c. i vi h Ty Ban Nha hay Hng Kng mi l thc th c y ngha. V do cc 93
94
doanh nghip Ty Ban Nha hay doanh nghip Hng Kng ca cty mi l n v c h cng nhn v c quan h lm vic. Cha c mt cty a quc gia no m tc gi bit c th ni trc c rng quyt nh v hnh ng no l ca n v kinh doanh, quyt nh v hnh ng no l ca cty quc gia cha ni n lm th no xc nh trc lm sao cho mt quyt nh hay hnh ng ph hp vi c hai thc ti, tc l thc ti kinh t ca n v kinh doanh xuyn quc gia v thc ti chnh tr ca ch quyn Ty Ban Nha hay Hng Kng. Tuy vy, mt s h qu rt r rang. Trc tin, iu khng nn lm l b mua chuc bi chnh quyn s ti khi ra cc quyt nh kinh t. Bi v cc chnh quyn s ti ngy cng tr nn km sc mnh v kinh t, do n khng ngng a ra mi hnh thc mua chuc nhm t c li th v kinh t nh l min gim thu; bo h bng hng ro thu quan c bit; bo m v tr c quyn; mi hnh thc h tr khc Mt v d in hnh l vic mt s cc bang min ng Nam nc M a ra nhng u i hu h dnh cho cc cty ch to t chu u v Nht Bn nhm mua chuc cc cty ny t nh my mi ti bang ca mnh. Tt nhin cn c hng trm v c th l hng ngn v d tng t nh vy. V rt nhiu v d khc cn ti t hn na. Cc cty chu u v Nht c l do kinh t xc ng (t ra l suy ngh ca h) xy dng nh my ca h ti M. Trong nhiu trng hp khc, chng hn 94
95
nhng s mua chuc do cc nc nh a ra, s mua chuc l l do duy nht mt cty u t vo mt nc no hoc cu mt cty a phng ang gp kh khn. iu c th d on trc c l mt quyt nh xut pht t s mua chuc hn l t thc ti kinh t chc chn s dn cty n thm ha. V d nh s kin xy ra i vi tt c cc nh my do mt cty M t ti mt nc nh M Latin vo nhng nm 1960 v 1970 ch v chnh ph nc ny ha s cho cty M v tr c quyn ti th trng nc h. Ca r l ca i l li rn c t lu i. Quy tc s mt i vi mt doanh nghip trong vic x l s khc bit gia thc ti kinh t v thc t chnh tr l KHNG nn lm iu g tri vi thc ti kinh t. Cu hi trc tin cn t ra l: nu chng ta khng c s mua chuc , th liu chng ta c lm vic nh l mt phn trong chin lc kinh doanh ca cty hay khng? Nu cu tr li l khng, th ng lm vic d s mua chuc c hp dn n th no. V s l mt sai lm phi tr gi t. Nhng d cu tr li l c chng na, th s l khn ngoan nu tr li khng i vi s mua chuc c mi cho. Rt nhiu kinh nghim cho thy, rt cuc ngi ta s phi tr gi t cho vic chp nhn s mua chuc nh vy. Ngoi ra cn c iu khng nn khc. l: khng nn m rng hay pht trin kinh doanh ra ton cu bng cch tham gia vo cc doanh nghip nht l phi bng cch mua li cty nu khng ph hp vi l thuyt kinh doanh v chin lc chung ca cty.
95
96
i vi cc sn phm v/hoc dch v khc nhau th cn phi c cch x l khc nhau ty vo khu vc hay quc gia c th. Chng hn, ti Php Coca-Cola bn c nc tri cy vi s lng ln hn rt nhiu so vi nc Coca c ga. Cn ti Nht, sn phm chnh ca cty li l coffe pha sn c cha trong cc my bn hng t ng. Nhng c hai sn phm nc tri cy v coffe pha sn u ph hp vi l thuyt kinh doanh v chin lc ca Cty Coca-Cola. Xt v mt vt l th hai sn phm n khc vi Coca-Cola chnh gc, nhng v cc mt khc, nh kinh doanh chng hn, th chng chng c g khc nhau c. Cn nhc li iu ni phn u chng ny: Mt chin lc phi gip cho t chc sn sng nm bt ng thi c. Nu c tnh hung trng c v nh l c hi nhng li khng gip tin n mc tiu chin lc ca t chc, th khng phi l c hi m ch l s nhiu lon. Thm ch ngay c khi n c v ph hp vi mt thc ti chnh tr c th no , th vn ch l s nhu lon v c mc n khng nn bn tm Nu khng, th ch chuc ly tht bi thi. Chng ta ni nhiu v nhng iu khng nn lm. By gi l hai iu nn lm m chng ta bit. Xu hng pht trin v m rng kinh doanh sang cc nc trn th gii ngy cng khng da trn c s ca vic st nhp v mua li doanh nghip hoc thm ch trn c s lp doanh nghip mi s hu 100% vn, m ngy cng da trn c s lin minh, lin kt, lin 96
97
doanh v cc hnh thc hp tc khc vi cc t chc nm di php quyn ca nc khc. Ni cch khc, xu hng pht trin v m rng kinh doanh ngy cng phi da trn c cu t chc theo kiu n v kinh t, ch khng phi n v php l hay n v chnh tr C nhiu l do gii thch, m mt s l do c nu ra phn trc, v sao s tng trng t nay phi da vo cc hnh thc lin kt kinh t hn l thng qua s chim hu trc tip, s kim sot v ch huy. Nhng l do c sc thuyt phc hn c l s cn thit ca doanh nghip phi hot ng ng thi c trong nn kinh t ton cu v c trong mt chnh th th gii manh mn. Ni nh th khng c ngha l hnh thc lin kt l gii php hon ho cho vn t ra. V bn thn hnh thc lin kt cng c nhiu vn . Nhng ch t th s xung t gia thc ti kinh t v thc ti chnh tr s gim i ng k nu n v kinh t khng phi l mt n v php l m l mt lin kt, lin minh minh hay lien doanh, tc l mi quan h trong cc kha cnh chnh tr v php l c th tch bit khi thc ti kinh t. H qu sau cng l: mi doanh nghip cn phi bit cch qun l vn tin t. V ngy nay doanh nghip no, k c doanh nghip thun ty ni a, cng u nm trong nn kinh t th gii v do u chu nh hng ca s bin ng tin t trn th gii, d doanh nghip khng c hot ng mua bn vt ra khi bin gii ca nc mnh.
97
98
Ngay c cty Mexico nm ti x xnh ho lnh ca nc ny cng b tc ng nng nn bi s sp t ngt ca ng Peso vi nm trc y. Hay mt cty ni a thun ty ca Indonesia cng b tc ng nghim trong bi s sp ca ng tin nc ny nm 1998. Ngy nay khng mt nc no c th trnh khng b nh hng bi s bin ng t ngt ca h thng tin t th gii, v l do n gin l th gii ngy nay ang b chm ngp trong mt i dng ng tin cht (virtual money) ngha l trong s lun chuyn tin t khng c hot ng u t sinh li. Do vy, cc nc b chm ngp bi nhng ng tin khng c em u t vo cc lnh vc bt ng sn, sn xut kinh doanh lm ra sn phm hay cung cp dch v m c chn vo cc danh mc u t lu ng (d chuyn thnh tin mt ND) v khng n inh. V rt t quc gia c c cn cn thanh ton di d tr li sut cho danh mc u t ny, cha ni n c th tr c n gc khi c s tho chy. Ni cch khc, h thng tin t ca mi nc u ph mc cho s lu chuyn ngn hn ca ng tin m c th khng c l do kinh t xc ng. y ng l s o ngc iu ngi ta mong i vo nm 1973 khi m Tng thng Nixon ni lng ng Dollar khi gi tr c nh v th ni ng Dollar M. Theo suy ngh lc th hnh ng ny s lm gim s bin ng tin t xung mc khng ng k. Nhng v cc chnh ph - khi u l chnh ph M - lm dng th bo s t do mi ny, nn cc ng tin tr nn cc k bt n nh, v s cn tip tc 98
99
bt n inh. Thc t chng c l do g hy vng rng cc n v chnh tr, tc l cc nc li cho chnh sch ti chnh, tin ti v tn dng ca mc mnh phi ph thuc vo nc no khc ngoi chnh quyn nc mnh. C th hy vng rng Ngn hng chu u mi c th s duy tr c s n nh ca ng Euro vi t cch l ng tin khu vc. Nhng s l qu ng nu t hy vng rng mi nc trong Lin minh chu u s chu cho cc chnh sch ni b ca nc mnh l thuc vo s n nh ca ng Euro. Ni cch khc, vic xy dng chin lc phi da trn gi nh rng cc h thng tin t s tip tc bin ng v mt n nh. Mt h qu rt ra l cc nh qun l phi hc c iu m cho dn nay t ai lm c l: qun l c tnh trng ngoi hi ca mnh. Cc thc ti nu ra trong chng ny cha gip cho cc t chc bit h cn phi lm g, cng cha ni n lm cch no. Chng mi nu ra cc cu hi m nhim v ca chin lc l phi c cu tr li cho tng t chc c th. C nhng cu hi m cho n nay t khi c xem xt n trong chin lc. Nhng nu t chc no khng bt u xem xt nhng thc ti mi ny th khng th c c chin lc ng v cng khng th sn sng i ph c vi nhng thch thc chc chn s xut hin trong vi nm ti, nu khng phi l trong vi thp k ti. Nu cc doanh nghp khng vt qua c cc thch tc ny th khng th no thnh cng c, cha ni ti c th hng thnh, trong thi k y ry s bin ng, s thay i c cu, v nhng s bin i v kinh t, x hi, chnh tr v cng ngh. 99
100
Chng 3 NGI DN U S THAY I Khng ai c th iu khin c s thay i Cc chnh sch thay i S ci tin c t chc 100
101

Khai thc cc thnh cng Sng to ra s thay i Cc ca s c hi iu khng nn lm Lm th im
Hai ngn sch ca ngi dn u thay i S thay i v tnh lin tc To ra tng lai
Dn nhp KHNG AI C TH IU KHIN C S THAY I Khng ai c th iu khin c s thay i. Ngi ta ch c th i trc s thay i m thi 101
102
Ngy nay t ngi ni n vn vt qua s chng i thay i m 10 hay 15 nm trc y tng l ti ph bin nht trong cc sch, cng nh ti cc cuc hi tho v qun l. Gi y ai cng tha nhn s thay i l iu khng th trnh khi. Nhng ni nh th cng c ngha coi s thay i ging nh ci cht v thu kha (t thnh ng M mi s trn i u khng chc chn, ch c ci cht v thu kha l chc chn m thi ND): tc l nn tr hon n cng lu cng tt, v khng c s thay i no l tt c. Nhng trong thi k bin ng, nh thi i chng ta ang sng hin nay, th s thay i l iu bnh thng. S thay i chc chn l au n, y ri ro v i hi ngi ta phi lm vic nhiu hn. Nhng nu cc t chc, bt k l doanh nghip, trng i hc, bnh vin khng t cho mnh nhim v phi i trc s thay i, th s khng th no tn ti c. Trong thi k ca s thay i c cu nhanh chng th ch c nhng ngi i trc s thay i mi c th tn ti c m thi. Do , mt thch thc trng tm ca th k 21 i vi qun l l lm th no t chc ca mnh tr thnh ngi i trc s thay i. Ngi i trc s thay i xem s thay i l c hi ca h. Ngi dn u s thay i tm kim s thay i, bit cch tm ra s thay i no thch hp v bit cch thc hin hiu qu cc thay i c bn trong cng nh bn ngoi. Mun lm c iu , i hi phi c: 1. Cc chnh sch xy dng tng lai
102
103
2. Cc phng php c h thng pht hin v d kin trc s thay i. 3. C bin php thch hp gii thiu s thay i vi c bn trong ln bn ngoi t chc 4. Cc chnh sch cn bng s thay i v tnh lin tc Bn yu cu tr thnh ngi dn u s thay i nu trn l ni dung chnh ca chng ny.
I CC CHNH SCH THAY I Ngy nay ngi ta hay ni nhiu v t chc i mi. Nhng lm cho mt t chc d tip nhn s i mi, hay thm ch bit t chc i mi i chng na, th cng cha tr thnh ngi dn u s thay i. Thm ch cn l s nhiu lon. Bi v, tr thnh ngi dn u s thay i i hi phi c quyt tm v kh nng thay i ci c ang lm cng nh thc hin ci mi, ci khc cha tng lm bao gi. N i hi phi c cc chnh sch lm cho ci hin ti to ra tng lai. Chnh sch th nht v l c s cho cc chnh sch khc l loi b ci c. iu cn thit trc ht l gii phng mi ngun lc ang c dng duy tr ci khng cn c ch cho hot ng, v khng cn em li kt qu cho t chc. Ngi ta khng th xy dng c tng lai nu trc ht khng loi b qu kh. Duy tr qu kh lun l iu kh khn v tn nhiu thi gian. duy tr qu kh ngi ta phi s dng cc ngun lc khan him nht v qu gi nht ca t 103
104
chc m trn ht l nhng con ngi c kh nng nht lm nhng vic v ngha. Tuy vy, nu lm khc i cha ni n i mi - s gp phi nhng kh khn khng lng ht. Do cn phi c vai tr lnh o ca nhng ngi c nng lc cao v tri qua th thch. Nu nhng ngi ny c s dng vo vic duy tr qu kh th s khng c ngi to ra tng lai. Do vy, chnh sch u tin i vi ton b t chc l s loi b c t chc. Ngi dn u s thay i phi kim nghim tui th ca mi sn phm, chch v, quy trnh, th trng, knh phn phi, khch hng v ngi s dng cui cng. V cn tin hnh lm nh k. Cn phi t cu hi mt cch nghim tc: Nu nh chng ta cha lm iu ny, liu chng ta c nn bt tay vo vic hay khng? Nu cu tr li l khng th phn ng tip theo s l By gi chng ta phi lm g? ch khng phi l Hy nghin cu tip. Mt doanh nghip quyt tm thay i l phi c quyt tm hnh ng. Vic loi b ngay l hnh ng ng trong ba trng hp sau y: Trng hp th nht: s loi b l hnh ng ng nu mt sn phm, dch v, th trng, hay quy trnh sn xut kinh doanh vn cn th c vi nm. Chnh nhng sn phm, dch v v quy trnh ang ch cht ny lun i hi s quan tm v c gng ln nht. N tri buc nhng ngi c nng sut cao v nhiu kh nng nht ca t chc. Nhng chng ta 104
105
li lun nh gi qu mc tui th cn li ca cc sn phm, dch v, th trng hay quy trnh c m ni ng hn khng phi chng ang cht m l cht ri. ng nh mt ngn ng c v y hc Khng c ci g kh khn v tn km nhng cng v ch hn vic gi cho mt cc xc khi thi ra Tng t nh vy, cn phi li b sn phm, dch v, th trng hay mt quy trnh no m l do duy tr n ch l xa s hon ton. i vi ti sn xa s hon ton th ch c vai tr trong tnh thu ch khng cn ch no khc. Xt theo mc ch qun l th khng c khi nim ti sn di gi thnh (cost-less assets), m ch c chi ph chm (sunk cost), mt thut ng kinh t ch vn u t xy dng v cc vn c nh khc. Do ng nn t cu hi: Gi ca ti sn l bao nhiu? m nn t cu hi: N c th lm c ci g?. Mt ti sn m khng cn sn xut c na, m ch l thut ng k ton, ngha li ti sn c dng sn xut ch v n khng cn chi ph th khng phi l ti sn. N ch l chi ph chm m thi. Trng hp t ba cn li b, v l trng hp quan trng nht, l i vi sn phm, dch v, th trng v quy trnh c v ang i xung m v l do duy tr s tn ti ca chng ngi ta phi ngn chn hoc b qua cc sn phm, dch v, th trng v quy trnh mi ra i v ang pht trin.
105
106
Mt v d gn y l trng hp cty GM hng sn xut t ln nht nc M, v Lin on thng nht cc cng nhn ngnh t (UAW), t chc cng on ln nht nc M v tn th qu kh m phi hy sinh tng lai nhng nm 90 nh th no. Bt c ai M cng u bit rng cc nh ch to t Nht chim lnh 30% th phn t ch khch M trong thi gian cha ti 10 nm t gia nhng nm 70 n gia nhng nm 80. Nhng t ai bit rng, th phn ny chng lm hi g n hai nh sn xut t nh hn ca M l Ford v Chryler, ngc li c hai hng ny cn tng c th phn. Mt phn ba th phn do ngi Nht ginh c l ca hng t c l Volkswagen, chim 10% th phn vo nhng nm 70 v hon ton mt th phn ny cho Nht 10 nm sau . 2/3 th phn do Nht ginh c khong 20% th trng M - l th phn ca GM mt v tay Nht, dn n th phn ca cty ny st gim t 50% xung cn 30%. Trong vng 15 nm GM chng lm g khc ngoi quanh qun vi vic gim gi, h gi sn phm m kt qu chng i n u. Th ri cui cng, vo cui nhng nm 80, cty quyt nh phn cng, tung ra th trng loi t mi vi ci tn Saturn. Saturn l loi xe nh nhng gi hi t hn nguyn mu l xe Nht, n sao chp nguyn xi ca Nht v mu m, phng php ch to v tip th sn phm, v cung cp dch v v c quan h lao ng. GM rt vng v trong vic a 106
107
sn phm mi vo th trng. Tuy nhin, y l thnh cng kh bt ng v s ng dn chng M ang khao kht t loi mi do ngi M sn xut. Nhng sau khng lu, khi hu ht nhng ngi ngoi GM nhn ra rng vic bn c Saturn khng phi v xe ny cnh tranh c vi xe ca Nht m l do s st km nu khng ni l s co chung ca cc loi xe khc do GM sn xut, nh Oldsmobile, Buick; th lc cty GM v nht l t chc Cng on ca hng ny, Lin on thng nht cng nhn ngnh t (United Automobile Workers UAW) bt u sit c Saturn. H khng cp vn m rng sn xut Saturn, thay vo chuyn vn sang u t cho nhng d n km hiu qu nhm hin i ha cc nh my sn xut l Oldsmobile v Buick. H cng t chi cp vn cho Saturn pht trin cc mu m mi v s vn ny li c chuyn cho vic thit k li Oldsmobile v Buick. ng thi UAW bt u ct gim cc mi quan h lao ng mi v thnh cng ca Saturn v lo ngi rng m hnh qun l lao ng ca Saturn c th lan truyn sang cc nh ny khc ca GM. Bt chp mi c gng, tnh hnh ca Oldsmobile v Buick vn khng c ci thin, c hai vn tip tc i xung. Trong khi Saturn coi nh b tiu dit. Cn GM v UAW tip tc sa st. Vic loi b c th c nhiu hnh thc khc nhau. Nh vi trng hp ca GM th mt gii php kh thi l ra l phi tin hnh ng thi 2 vic: (1) loi b Oldsmobile ang cht dn 107
108
v (2) pht huy thng li ca Saturn bng mi cch, chuyn cho n mi ngun lc n cn, nhng tch n ra thnh mt cty c lp t do cnh tranh quyt lit vi tt c sn phm c ca GM v tranh ginh c khch hng c ca GM. Cu tr li ng c th l vn lm ci c nhng vi cch lm khc i. V d, bt c nh xut bn no cng bit rng phn ln doanh s bn hng ca mnh (khong 60%) v thc t mi li c c l t vic bn sch thuc danh mc c (backlist), ngha l cc loi sch pht hnh t mt hoc hai nm tr ln. Tuy vy, khng nh xut bn no tp trung ngun lc vo vic bn sch thuc danh mc c, m li tp trung c gng vo vic bn sch mi xut bn. Mt nh xut bn ln trong nhiu nm c gng bn cho c sch thuc danh mc c nhng khng thnh cng v khng b mt xu tip th cho n. Th ri mt b gim c ngoi cty t cu hi: Liu chng ta c lm nh vy vi cc sch thuc danh mc c, nu nh by gi chng ta bt tay vo lm?. Khi cu tr li nht tr l khng t b ta hi: Th th chng ta lm g by gi?. Th l cty ny t chc li thnh hai n v c lp: mt n v chuyn mua vo, in n, tip th v bn cc loi sch mi xu bn trong nm; cn n v kia chuyn tip th v bn cc sch thuc danh mc c. Trong vng hai nm doanh s bn cc loi sch trong danh mc c tng gn ba ln v li nhun ca cty tng gp i.
108
109
Cu hi th hai l loi b bng cch no. Cu hi ny quan trng khng km cu hi u, nhng thc ra n d gy tranh ci v kh khn hn. tm cu tr li cn phi tin hnh th nghim vi quy m nh hay th im trc (xem phn sau ca chng ny). Trong thi k ca s bin i nhanh chng th cu hi Bng cch no? mau lc hu hn cu hi Lm ci g?. Do , ngi dn u thay i khi ng trc bt c sn phm, dch v, th trng v quy trnh sn xut kinh doanh no phi t u hi: Nu nh by gi chng ta bt tay vo lm, vi s hiu bit hin nay, th liu chng ta c nn lm theo cch hin ang tin hnh hay khng?. Cu hi ny cn t ra mt cch thng xuyn v nghim tc cho c cc dch v, th trng, v quy trnh sn xut kinh doanh thnh cng cng nh khng thnh cng. Cu hi trn p dng cho mi lnh vc hot ng kinh doanh, c bit vi lnh vc m nhiu doanh nghip xem nh, nu khng ni l b qua, l cc i l v cc knh phn phi. Trong thi k ca s thay i nhanh chng th cc i l phn phi v cc knh phn phi c xu hng thay i nhanh hn bt k lnh vc no khc. V chnh i l phn phi v knh phn phi chu tc ng mnh nht ca cuc cch mng thng tin. Thut ng i l phn phi v knh phn phi ng nhin l thut ng kinh doanh. Nhng mi t chc u c i l phn phi v y chnh l khch hng s mt ca mi t chc. Di y l v d trong lnh vc phi kinh doanh: 109
110
M, cc trng i hc v cao ng u c truyn thng tuyn sinh da vo knh phn phi tc l cc c vn tuyn sinh cc trng trung hc tip cn vi cc th sinh. Nhng cc hc sinh v ph huynh ngy cng quan tm tm kim thng tin v xp hng cc trng i hc v cao ng c ng trn cc tp ch, hoc cc cun sch gii thiu v xp hng cc trng i hc.Nhiu trng i hc ln M tng ng k s lng v cht lng tuyn sinh nh y mnh qung b tp trung v cc knh phn phi mi ny m khng cn ct gim doanh s cho cc c vn tuyn sinh. Tng t, t chc bo v sc khe (Health Maintenance Organization HMO) ngy cng gi vai tr knh phn phi cho cc bnh vin, m 10 nm trc y l cc bc s gi vai tr ny. Cc bnh vin ngy cng thng qua HMO tm kin c bc s ln bnh nhn. Cho nay chng ta mi ch suy on Internet s c tc ng n phn phi. Nhng l iu chc chn. Nh v d i vi th trng t M cho thy, n v ang din ra rt nhanh. Ai cng bit t lu nay vic mua sm xe hi l do ngi v quyt nh v chnh ngi v l ngi c kin quyt nh loi xe no khng nn mua. Nhng nh bit t lu, thng th ngi v li khng mun trc tip n i l xe t. Do ngi chng c v l ngi mua nhng thc ra l mua theo ca ngi v. Nay nh c Internet, ph n c th ng
110
111
ra mua xe trc tip, v i l bn xe gi y ch cn l ni giao hang T y ngnh cng nghip t ng trc nhim v s dng Internet lm knh phn phi cho mnh, hng GM tin hnh cng vic ny ri. Nhng iu c ngha l loi b cc i l t truyn thng khng? Loi b ci g v Loi b nh th o cn phi tin hnh mt cch h thng. Nu khng cc vic s lun b tr hon v chng khng bao gi l cc chnh sch c a chung c Di y l mt v d cho thy cc chnh sch loi b thnh cng cn phi c t chc nh th no. Ti mt cng ty kh ln chuyn lm dch v theo hp ng ti cc nc pht trin, c sng th hai u tin ca thng l dnh hp bn bn v vn loi b mi cp qun l t cp cao nht n cp thp nht trong cng ty trong tng lnh vc. Mi cuc hp xem xt mt khu trong kinh doanh, chng hn th hai u tin ca thng ny bn v mt ngnh dch v, th hai u tin ca thng sau bn v mt a bn kinh doanh ca cty, th hai ca thng tip theo bn v cch t chc kinh doanh ca mt ngnh dch v no Bng cch , trong vng mt nm cty xem xt tnh hnh cty mnh mt cch cn k, k c vn chnh sch nhn s. Trong thi gian mt nm , c t ba n bn quyt nh quan trong v Lm ci g i vi b phn dch v ca cty, v gp i s 111
112
l cc quyt nh thay i v cch lm. V mi nm cng c t ba n nm ci mi lm c hnh thnh t cc cuc hp loi b ci g, loi b cch lm c no, hay lm ci g mi c thng bo n tt c cn b qun l ca cty. V cc cn b qun l tt c cc cp phi bo co mi nm hai lm tnh hnh thc hin cc quyt nh v kt qu t c. Sau thi gian 8-9 nm t khi cty ny bt u thc hin loi b c t chc th cty tng trng hn bn ln ( tnh n lm pht). Theo cty th t nht mt na s tng trng ny l nh cc chnh sch loi b c h thng. S ci tin c t chc. Chnh sch tip theo i trc s thay i l ci tin c t chc (ngi Nht gi l Kaizen) Bt c vic g ca doanh nghp d thuc ni b hay quan h vi bn ngoi cn phi c ci tin mt cch c h thng v lin tc; sn phm v dch v, cc quy trnh sn xut, tip th, cung cp dch v, cng ngh, o to v pht trin con ngi, s dng thng tin. Vic ci tin phi t ch tiu nh mc hng nm. Kinh nghim ca Nht cho thy hu ht cc lnh vc ch tiu nh mc ci tin hang nm 3% l hin thc, v c th dt c. Tuy nhin, c th ci tin khng ngng cn phi c mt quyt nh ln. Yu t g to ra hiu nng trong mt lnh vc c th? Mun nng cao hiu nng m ng nhin mc tiu ca vic
112
113
ngha l g.
ci tin lin tc nhm n th cn phi xc nh r hiu nng
V d, trng hp i vi cc sn phm tinh vi phc tp c t l ph phm cao. Vic gim t l ph phm ca sn phm ny t 40% thnh phm xung cn 35% r rng l mt s ci tin ng k. Nhng nhiu lnh vc khc cc quyt nh hon ton khng n gin nh th. Th no l cht lng ca mt sn phm Nh sn xut c th xc nh cht lng sn phm n mc no? V khch hang xc nh n mc no? Vic xc nh hiu nng trong lnh vc dch v cn kh khn hn nhiu. Mt v d khc: nng cao hiu nng hot ng cc chi nhnh ca mnh, mt ngn hng thng mi ln quyt nh a ra mt s sn phm ti chnh mi v tin tin hn chng hn bn cc tri phiu kho bc, hoc lm dch v t vn x l n. Ngn hng ny tn nhiu thi gian v tin bc cho vic nghin cu xem loi sn phm ti chnh no khch hng cn, ri pht trin nhng loi sn phm v o to nhn vin ca chi nhnh phc v khch hng. Nhng sau khi ngn hng a cc sn phm mi xung cc chi nhnh, th s lng khch hng n cc chi nhnh li gim mnh. Chi n khi ngn hng mi pht hin ra rng: i vi khch hng th hiu nng ca mt chi nhnh ngn hng ngha l h khng phi xp hng ch i c gii quyt cc giao dch thng thng. 113
114
Theo khch hng th vic b sung cc sn phm mi l iu tt nhng lu lu h mi cn n n m thi Gii php ca ngn hng a ra l b tr li cc v tr thu ngn ti chi nhnh tp trung gii quyt cc cng vic n gin, lp i lp li, cc dch v thng thng hng ngy khng i hi trnh chuyn mn cao hay mt nhiu thi gian. Cn i vi cng vic giao dch sn phm ti chnh mi th giao co cc nhm nhn vin chuyn trch chuyn sang lm vic ti cc bn ring, c bng qung co gii thiu tng sn phm mi. Ngay sau khi thay i, th hot ng kinh doanh ca ngn hng tng mnh c v cc loi dch v c v mi. Tuy nhin, v khng tin hnh lm th im trc ti mt hay hai chi nhanh rt kinh nghim m tin hnh ci tin ngay nn cty phi mt thi gian gn hai nm v b ra chi ph rt ln cho vic ny. S ci tin lin tc cui cng s dn n s thay i hot ng, dn n s i mi sn phm, dch v, quy trnh sn xut mi v cng vic kinh doanh mi. V cui cng s ci tin lin tc s dn n s thay i c bn. Khai thc cc thnh cng Chnh sch tip theo m gi dn u s thay i cn p dng l khai thc thnh cng. T khi ngi ta sng to ra bn bo co hng thng v a vo p dng ti cc doanh nghip n nay c 70-80 nm. By gi n tr nn qu quen thuc khp mi ni. Hu nh trn trang nht ca tt c cc bn bo co ny u ni 114
115
v nhng lnh vc m kt qu thu c thp hn mc tiu ra hoc chi tiu vt qu ngun kinh ph. Ngha l, tp trung ni v cc vn tn ti ca cty. Ti cuc hp hng thng ca cty bn v tnh hnh hot ng sn xut kinh doanh m tr thnh n np quen thuc ca mi t chc ch khng ch ring cc doanh nghip, th chnh bn bo co v cc vn tn ti ny c em ra tho lun, ngoi ra khng c g khc. Ngi ta khng th xem nh cc vn tn ti, c bit nhng tn ti nghim trng phi c quan tm x l n ni n chn. Nhng tr thnh ngi dn u s thay i, cc t chc phi tp trung vo cc c hi. H phi bit cch dt im cc vn tn ti v ni dng cc c hi mi ny sinh. lm c iu ny, cn mt s thay i v th tc tuy nh nht nhng li rt c bn: l thm mt trang nht vo bn bo co thng, trc trang ni v cc vn tn ti. Trang ny s tp trung ni v lnh vc no c kt q hot ng vt mc d kin, cho d c th l doanh s, thu nhp, li nhun hay s lng hng. Thi gian dnh tho lun v trang nht ny nu cng khng t hn thi gian dnh cho trang v cc vn tn ti. Kinh nghim ca mt t chc thnh cng trong vic dn u i mi l thng dnh trn bui sng hoc c ngy hp th nht tho lun v trang cc c hi v trong bui sang hay c ngy hp th hai tho lun v cc vn tn ti.
115
116
Cc doanh nghip dn u i mi thnh cng thng bit cch sp xp b tr nhn s dnh cho cc c hi mi. Cch lm l lit k cc c hi trn mt trang v cc nhn s gii v c hiu nng trn mt trang khc. T , sp xp b tr cc nhn vin gii nht, c hiu nng nht cho cc c hi quan trng nht ca cty. T c th rt ra kt lun c hi u tin v thng l c hi tt nht thc hin i mi thnh cng, l phi bit khai thc cc thh cng ca mnh, ly thnh cng l c s cho s i mi. V d in hnh cho trng hp ny l cty Sony ca Nht. Sony t mnh pht trin tr thnh cty dn u th gii trong mt s ngnh kinh doanh chnh bng cch khai thc mt cch c h thng tng thnh cng ca mnh, d ln hay nh. Ton b cc sn phm in t gia dng do Sony sn xut, tc l ngnh sn xut kinh doanh m Sony dn u th gii v rt ni ting, u da trn c s thnh cng ca mt sn phm m thm ch khng phi do Sony sng ch ra, l my ghi m bng t. Mi thnh cng ca Sony da trn c s my ghi m bng t li c s dng thit kt mt sn phm khc, v tip n trn c s thnh cng mi ny li ra i mt sn phm mi khc na v c th tip tc. Cc bc thay i ny khng phi l ln v cng khng phi tt c u thnh cng. Nhng nh bit khai thc thnh cng, nn vic a thm sn phm mi gp rt t ri ro, v cho d c nhng sn phm 116
117
khng thnh cng th cng khng gy ra tn tht ln. Cc sn phm thnh cng cng lm cho Sony tr thnh mt trong nhng doanh nghip ln nht v thnh cng lin tc nht trn th gii. Mt v d khc l trng hp ca nhm sn xut in t y khoa thuc Cty American General Electric ca M. y l lnh vc m s cnh tranh rt quyt lit, nhng cty ny vn ln tr thnh nh sn xut ln nht v thnh cng nht, ng thi l cty i u i mi. Cty thnh cng l do bit cch khai thc cc thnh cng t c, da trn c s thnh cng ca sn phm ny a ra mt sn phm khc thng thng ch vi s thay i nh, nhng li l s ci tin rt c ngha i vi cc bc s v bnh vin. Cng nh vic ci tin lin tc, vic khai thc cc thnh cng sm mun cng s dn n s i mi thc s. Qua tng bc nh khai thc cc thnh cng s dn n thi im xut hin s bin i c bn, ngha l mt ci thc s mi m v khc bit vi ci c.
II SNG TO RA S THAY I. Chnh sch cui cng m ngi dn u s i mi cn phi xy dng trong doanh nghip ca mnh l mt chnh sch i Mi c h thng, tc l mt chnh sch sng to s thay i. y l lnh vc m ngy nay ngi ta c bit ch n, mc d n khng phi l iu quan trng nht i vi cc doanh ngip nh vic loi b c t chc, s ci tin v khai thc cc thnh cng. V nu 117
118
khng bit loi b ci c, khng bit ci tin v khai thc cc thnh cng th khng mt t chc no c th hy vng tr thnh mt n v i mi thnh cng. tr thnh ngi dn u s thay i thnh cng th doanh nghip cn phi c mt chnh sch i mi c h thng. L do chnh khng hn v ngi dn u s thay i phi i mi, m l do chnh l mt chnh sch i mi mt cch c h thng s to ra ci no trng cho mt t chc tr thnh ngi dn u s thay i. Nh mi ngi trong t chc s coi s thay i l c hi cho mnh. Cc ca s c hi. iu ny i hi mt chnh sch c h thng, c 6 thng n 12 thng mt ln, xem xt li nhng thay i c th tr thnh c hi cc lnh vc m tc gi gi l cc ca s c hi, l: Nhng thnh cng hoc tht bi bt ng ca t chc mnh, cng nh ca cc t chc i th cnh tranh ca mnh Nhng s khng tng thch, c bit l nhng s khng tng thch din ra trong quy trnh d sn xut hay phn phi, hoc s khng tng thch trong hnh vi ca khch hng. Nhu cu quy trnh S thay i c cu ngnh v c cu th trng. S thay i v dn s hc S thay i v khi nim v nhn thc
118
119
V cui cng l
Nhng kin thc mi
Khi c s thay i xy ra bt k lnh vc no ni trn cn t cu hi: C phi y l c hi chng ta i mi, tc l pht trin sn phm mi, dch v mi hay quy trnh sn xut mi? C phi y l du hiu ca mt th trng mi v/hoc khch hng mi? Hay mt cng ngh mi khc bit? Hay knh phn phi mi v khc bit? Khng c s i mi no m khng c ri ro. Nhng nu i mi da trn s khai thc ci tn ti trong bn thn doanh nghip ca mnh, trong th trng vn c ca mnh, trong s hiu bit ca mnh, trong x hi ca mnh, trong iu kin a l dn s hc ca mnh th s bt ri ro hn l i mi m khng da trn c s khai thc cc c hi ny. i mi khng phi l tia chp le ca thin ti. l cng vic nng nhc. V cng vic ny cn phi c t chc thnh mt phn trong cng vic thng xuyn mi b phn trong t chc v mi cp qun l. Nhng iu khng nn lm. C ba cm by m nhng ngi dn u thay i cn trnh b ri vo, l:
Nhng ca s c hi ny c trnh by chi tit vi nhiu v d minh ha trong cun sch xut bn nm 1985 ca tc gi Innovation Enterpreneurship (New York: Harper Collins; Oxford: Butterworth/Heinemann)
119
120
1.Cm by th nht l mt c hi i mi khng ph hp vi cc thc ti chin lc nu Chng 2: C hi i mi loi ny chc chn khng th i n thnh cng. Mun i n thnh cng th s i mi phi ph hp vi cc thc ti ch yu l cc thc ti v dn s, v s thay i phn b thu nhp, v cch m mt t chc v khch hng ca t chc nh gi hiu nng, v tnh cnh tranh ton cu, cc thc ti chnh tr v kinh t, tuy nhin cc c hi khng ph hp ny li thng c v rt hp dn, chnh xc v trng n rt ging sng kin. Nhng cho d khng i n kt cc tht bi m rt thng xy ra th c hi i mi kiu ny lun gy ra tn tht ln v sc lc, thi gian v tin ca. 2.Cm by th hai l s ln ln gia s mi l (noveltry) v s i mi (innovation). Thc o ca s i mi l ch n to ra gi tr. Cn s mi l ch to ra th vui m thi. y th m cc nh qun l li thng quyt nh i mi ch v h chn ngy phi lp i lp li mt cng vic hay lm ra mt sn phn nh nhau ht ngy ny sang ngy khc. Thc o ca s i mi cng nh thc o ca cht lng khng phi l: Chng ta c thch n khng? M l: Liu khch hng c cn n v chu b tin ra mua n khng? 3.Cm by th ba l ln ln gia ng tc v hnh ng. Thng thng khi mt sn phm, dch v hay quy trnh sn xut khng cn mang li hi qu v cn phi loi b hoc 120
121
thay i tn gc, th cp qun l s t chc li. Chc chn t chc li qun l l cn thit, nhng n phi i sau hnh ng, tc l sau khi nhn din c vn lm ci g v lm nh th no. Bn thn vic t chc li ch l ng tc va khng thay th cho hnh ng. Ba loi cm by nu trn trng rt hp dn nn d b sa by. trnh b sa by hoc thot ra nu l sp by ngi dn u thay i cn bit cch t chc gii thiu s thay i, tc l lm TH IM.
III LM TH IM Cc doanh nghip c xu hng s dng ngy cng nhiu cc cng trnh nghin du v th trng v khch hng hn ch, nu khng loi b c, nhng ri ro do s thay i gy ra. Nhng ngi ta khng th nghin cu th trng i vi sn phn hon ton mi. Mt khc cng khng c sn phm mi no li ng ngay lp tc. Bao gi cng vy, cc vn t ngt pht sinh n ni khng ai ng ti. Trong khi c nhng vn m ngi khi xng bn tm n th ha ra l nhng vn vn vt hoc khng h tn ti. Hn th na, cch gii quyt cng vic li lun khc vi thit k ban u. Hu nh tr thnh quy lut t nhin l bt c ci g mi ra i, d l sn phm, dch v hay cng ngh cng thng hay tm c th trng v s ng dng ca n khc vi d kin ban u ca ngi sng ch ra lm ra n. V l iu khng mt cng trnh nghin cu th trng hay nghin cu khch hng no c th pht hin c 121
122
Di y l mt v d c in.
ng c hi nc c ci tin do James Watt (17361819) thit k v c cng nhn bn quyn nm 1776 i vi nhiu ngi th l s kin c ngha nh du s ra i ca cuc Cch mng Cng nghip. Thc ra, cho n lc cht Watt ch bit mt cng dng duy nht ca ng c hi nc l bm nc ra khi cc m than. l cng dng m ng ta thit k. V ng ta ch bn n cho cc m than. Chnh ngi cng tc vi ng l Matthew Boulton (17281809) mi l cha thc s ca cuc Cch mng Cng nghip. Boulton nhn thy ng c hi nc ci tin c th em s dng vo ngnh cng nghip u tin ca Anh lc l ngnh dt, c bit l quay si v dt vi bng. Trong vng t 10 n 15 nm sau khi Boulton bn ng c hi nc u tin cho xng dt th gi vi bng gim 70%. V chnh s kin ny to ra ng thi th trng i tr u tin v nh my u tin, v cng vi n l ch ngha t bn hin i v nn kinh t hin i. Khng c cng trnh nghin cu l thuyt hay nghin cu th trng hay m hnh ha my vi tnh no c th thay th c s th nghim ca thc t. Do , bt c sn phm mi hay sn phm c ci tin no th trc tin cng phi tri qua th nghim vi quy m nh trc, tc l cn phi c LM TH IM trc Cch lm l phi tm ngi no trong doanh nghip thc s mong mun ci mi. Nh ni trn, bt c ci g mi u 122
123
gp rc ri c. Do cn phi c nh v ch, tc ngi dm c gan tuyn b: Ti nht nh lm cho n thnh cng v bt tay vo lm. Ngi phi l ngi c c t chc knh trng v khng nht thit phi l ngi thuc t chc. Cch tt nht th im sn phm hay dch v mi l tm cho c mt khch hng thc s mun c ci mi v sn sng hp tc vi nh sn xut lm cho sn phm hoc dch v mi thnh cng. Nu nh th im thnh cng, tc l khng ch pht hin c vn cha c ai tr liu trc m cn pht hin nhng c hi cha c ai d kin trc d l khu thit k, th trng, v cung cp dch v th ri ro do s thay i thng s rt nh. V nh th mi ci s tr nn r rng hn v ni p dng thay i, p dng nh th no, ngha l cn theo chin lc kinh doanh no. Hai ngn sch ca ngi dn u thay i. Cui cng mun thnh cng ngi dn u thay i cn phi c cc chnh sch ti chnh v k ton ph hp, ngha l phi c HAI ngn sch ring bit. i vi hu ht cc t chc, khng phi ch ring i vi doanh nghip, thng th ch c mt ngn sch, v ngn sch ny c iu chnh theo chu k kinh doanh. Khi tnh hnh kinh doanh thun li ngi ta tng chi ph cho ton b t chc, cn khi gp kh khn ngi ta li ct gim chi ph cho ton b t chc. Tuy nhin, cch lm ny d lm mt c hi tng lai. 123
124
Ngn sch th nht ca ngi dn u thay i l chi ph dng duy tr hot ng kinh doanh hin ti. Thng thng n chim khong 80-90% ton b chi ph. i vi ngn sch lun lun phi t cu hi: Chi ph ti thiu cn duy tr hot ng kinh doanh l bao nhiu? thi k kh khn, tt nhin chi ph ny phi ct gim xung (tuy vy, trong thi k thun li khng hn c phi iu chnh tng ln, m nu c tng th khng vt qu mc tng sn lng hoc doanh thu). K n ngi dn u s thay i cn phi c ngn sch th hai, dnh ring cho tng lai. Ngn sch ny phi lun c gi n nh bt k tnh hnh kinh doanh c kh khn hay thun li. i vi cc t chc kinh doanh v phi kinh doanh th ngn sch ny thng khng qu 10-12% tng chi ph ca t chc. Ngn sch dnh cho tng lai ny ch c hiu qu nu c duy tr n dnh trong mt thi gian di. Ngn sch ny s c dng pht trin sn phm mi, dch v mi, cng ngh mi, pht trin th trng mi, khch hng v cc knh phn phi mi, v trn ht pht trin con ngi. i vi ngn sch cho tng lai, cn t cu hi: thu c kt qu ti u th chi ph ti a dng cho hot ng ny l bao nhiu?. Mc chi ph ny phi c duy tr bt k tnh hnh kinh doanh kh khn hay thun li, tr trng hp thi k c khng hong nghim
124
125
nghip.
trng m vic duy tr mc chi ph ny e da s tn ti ca doanh
Ngn sch cho tng lai cn phi bao gm c chi ph khai thc thnh cng c. Mt thi quen thng gp ng thi cng rt tai hi l thng ct gim chi ph khai thc thnh cng, c bit trong thi k kh khn nhm bo m chi ph cho duy tr hot ng bnh thng, nht l hot dng c trong qu kh. Lp lun cho hnh ng ny thng l: y l sn phm, dch v, cng ngh thnh cng ri, u cn phi b thm tin u t cho n lm g?. ng ra lp lun ng phi l: y ng l mt thnh cng ri do cn phi ng h n thu c kt qu ti a c th c. V cn phi ng h c bit trong thi k kh khn, khi m cc i th cnh tranh chc chn l ct gim chi tiu v do to ra khong trng. Chng ta thng c xu hng iu hnh cng vic da theo cc bn bo co nhn c hoc nhn thy. Do iu quan trng i vi ngi dn u thay i l phi c bo co tp trung vo cc lnh vc m doanh nghip hot ng tt hn d kin cc lnh vc m c thnh cng ngoi d kin, v l cc lnh vc c c hi tim nng. iu quan trng khng km l phi c mt ngn sch ring lo to ra tng lai v i trc s thay i.
IV S THAY I V TNH LIN TC T chc c in c thit k theo hng tn ti lu di. Do vy m tt c cc t chc ang tn ti bt lun l doanh nghip, trng i 125
126
hc, bnh vin, nh th u phi ht sc n lc mi c th tip thu s thay i v c kh nng thay i. N cng gii thch l do v sao cc t chc hin ti lun gp phi s chng li thay i. C th ni, i vi cc t chc c in th s thay i l mt khi nim y mu thun. Tuy nhin, nhng ngi dn u s thay i phi c khuynh hng thin v thay i, nhng vn cn tnh lin tc. Ngi ta ai cng cn bit ch ng ca mnh, bit ngi s lm vic vi mnh, bit iu mnh c th k vng. Ngi ta cng cn bit gi tr v cc quy tc ca t chc mnh ang lm vic. Khng ai c th lm vic c trong mt mi trng m khng th d on trc c, khng hiu c v khng bit c. Tnh lin tc cng cn thit khng km i vi bn ngoi ca t chc. Trong thc t chng ta ngy cng nhn thy tm quan trng ca cc mi quan h lu di. c th thay i nhanh chng, doanh nghip cn c mi quan h cht ch v lin tc vi cc nh cung cp v cc nh phn phi. Tuy nhin, doanh nghip cng cn phi c tnh cch ring khng nh mnh vi cc khch hng v trn th trng v mt ln na iu ny cng ng cho cc t chc phi kinh doanh. D s thay i v tnh lin tc l s song hnh hn l i khng. Mt t chc cng c t chc tr thnh ngi dn u thay i bao nhiu th cng cn phi thit lp tnh lin tc c bn trong v bn ngoi by nhiu, cng cn phi cn bng gia s thay i v tnh lin tc by nhiu.
126
127
C th thy trc l s cn bng ni trn s tr thnh mt mi quan tm hng u ca cng tc qun l trong tng lai c ngi thc hnh ln hc gi v tc gi vit v qun l. Nhng chng ta bit kh r lm th no to ra s cn bng . Mt s t chc tr thnh ngi dn u thay i v x l vn ny, mc d khng phi lc no cng gii quyt c ht. C mt cch gii quyt vn l xc lp mi lin kt trong thay i lm c s cho cc mi qun h lin tc. y chnh l iu m m hnh Keiretsu ca Nht Bn lm trong quan h gia nh cung cp v nh sn xut v nay c a vo p dng nhanh chng ti M thng qua m hnh k ton chui kinh t (Economic Chain Accounting) s bn n trong chng sau. Chng ta ang pht trin cc lin kt trong s thay i tng t lm c s cho mi quan h lin tc gia nh sn xut v phn phi, chng hn gia cty Proctor&Gamble nh sn xut hng gia dng ln nht th gii,vi cc nh bn l ln nh l WalMart. Nhng cc mi quan h bn trong ca doanh nghip (nh bn Chng I) cng ang ngy cng tr thnh cc mi lin kt vi ngi lao ng trong doanh nghip, vi nhng ngi thc hin hp ng ph nhng cng l thnh vin ca cc nhm lm vic ca cty, hoc vi gi bn ngoi, cc nh thu c lp. V mt ln na, ngy cng cn thit phi t chc cc mi quan h ny thnh cc lin kt di hn trong quy trnh thay i. Cn bng s thay di v tnh lin tc i hi phi lin tc x l thng tin. Khng c g ph v s lin tc v lm hng cc mi lin kt bng 127
128
s thiu thng tin hoc thng tin km tin cy (ngoi tr c tnh tung tin sai). N phi tr thnh thng l i vi bt k doanh nghip no khi ng trc s thay i, d rt nh u phi t cu hi: Cn bo tin ny cho ai?. Vic ny ngy cng tr nn quan trng khi ngi ta khng cn cn phi lm vic cng mt ch v gp nhau hng ngy. Vic doanh nghip ngy cng da vo s hp tc gia nhng ngi khng cng lm vic mt ch vi nhau ngha l dng k thut mi ca cng ngh thng tin th vic bo dm mi ngi u c cung cp thng tin y ngy cng tr nn quan trng.
V TO RA TNG LAI i vi cc nc pht trin, v c th di vi c th gii, c mt iu chc chn l: chng ta ang ng trc nhng s bin i su sc. S bin i ny khng phi ch yu trong lnh vc kinh t, cng khng phi ch yu v khoa hc k thut. M l s bin i v dn s hc, v chnh tr, v x hi, v trit hc v trn ht l v cch nhn i vi th gii. L thuyt kinh t v chnh sch kinh t thng khng th t pht huy tc dng trong mt thi k nh vy. V cng cha c l thyt chnh tr tr x hi no cho mt thi k nh th. Ch sau khi thi k nh th qua i nhiu thp k mi c th c cc l thuyt ra i gii thch cc s kin din ra. Nhng cng c mt vi iu c coi l chc chn trong mt thi k nh th. Chng hn nh, s l v ch nu lm ng trc s thay i v t la di rng ngy mai cng s ging nh ngy hm qua, hoc i loi nh vy. Tuy nhin, y li l xu hng chung ca cc t chc ang tn ti 128
129
ng trc mt thi k nh vy, d l cc t chc kinh t hay phi kinh t. Trn ht, li l chnh sch m cc t chc thnh cng nht trc khi din ra s bin i thng p dng. Chc chn cc t chc ny s b tn tht bi o tng cho rng tng lai cng s ging nh qu kh, hay i loi nh vy. Do , c th on chc rng phn ln nhng k ang dn u hin nay trn tt c cc lnh vc, bt lun l kinh doanh, gio dc hay chm sc sc khe, s khng cn tn ti khong 30 nm na, v nu cn th chc chn s khng cn gi c hnh thi nh hin nay. Tuy nhin, tm cch d kin trc s thay i cng khng chc a n thnh cng. Nhng s thay i ny khng th d on trc c. Ch c chnh sch duy nht dn n thnh cng l phi tm cch to ra tng lai. S thay i tt nhin s phi ph hp vi nhng thc ti mi (iu m cun sch ny c gng vch ra chng trc). D sao, trong gii hn , tng lai l iu vn c th un nn c. Vn c th to ra tng lai c. Tm cch to ra tng lai l rt mo hin. Nhng khng lm nh th s cn mo him hn. Trong s nhng ngi c gng lm theo nhng iu bn n trong chng ny, chc chn s c kh nhiu ngi khng thnh cng. Nhng tt c nhng ai khng lm theo th s tht bi ht.
129
130
Chng IV NHNG THCH THC CA THNG TIN Cuc cch mng mi v thn tin T T sang I trong IT Nhng bi hc ca lch s Bi hc lch s dnh cho cc nh cng ngh Cuc cch mng mi v in n Nhng thn tin doanh nghip cn n T hch ton chi ph n kim sot kt qu T h cu mang tnh php l n thc ti kinh t 130
131

Thng tin cn thit ti ra ca ci Kt qu nm u
Thng tin cn thit cho nh qun l T chc thng tin Khng c s bt ng i ra bn ngoi
Dn nhp: CUC CCH MNG MI V THNG TIN Cuc cch mng v thng tin ang rt tin trin. Cuc cch mng ny xut pht t cc doanh nghip kinh doanh vi cht liu l cc thn tin kinh doanh. Nhng chc chn n s lan ta sang TT C cc nh ch ca x hi v lm thay i tn gc NGHA ca thng tin i vi doanh nghip ln c nhn. y khng phi l cuc cch mng v cng ngh, v phng tin my mc thit b, v k thut, v phn mm hay tc , m chnh l mt cuc cch mng v NHN THC. Cuc cch mng ny khng din ra trong lnh vc cng ngh thng tin (Information Technology - IT) hay h thng thn tin quan l (Management Information System MIS) v cng khng phi do cc gim c thng tin (Chief Information Officers CIO) dn dt. Nhng ngi dn dt chnh l cc nhn vin k ton, ngi m trong lnh vc cng nghip thng tin hay b xem thng. Cuc cch mng thn tin cng ang din ra trong lnh vc thng tin phc v c nhn. 131
132
Nhng mt ln na n khng din ra trong phm vi IT hay MIS v ngi dn dt cng khng phi l cc CIO. y l cuc cch mng v in n. Nguyn nhn gy ra v thc y cc cuc cch mng v thng tin chnh l s tht bi ca Cng nghip thng tin, tc l tht bi ca cc cn b cng ngh thng tin, cc b qun l thng tin, cc gim c thng tin trong vic cung cp THNG TIN. Trong 50 nm qua, cng ngh thng tin ch tp trung vo vn chnh l D LIU, bao gm vic thu thp, lu tr, truyn tin v tnh by tin tc. Ngha l n ch tp trung vo ch T trong hai ch IT. Cn cuc cch mng mi v thng tin li tp trung vo ch I. Ngi ta t cu hi NGHA v MC CH ca thng tin l g?. V chnh iu ny s nhanh chng dn n vic xc nh li cc cng vic c th lm c nh s tr gip ca thng tin v t xc nh li cc t chc thc hin nhim v .
I S CHUYN I T T SANG I TRONG IT Cch y na th k, tc l vo khong nm 1950, hu ht kin mi ngi u cho rng th trng cho sn phm mi k diu, tc l my vi tnh, s l lnh vc qun s v tnh ton khoa hc, chng hn thin vn hc m thi. Tuy nhin ngay t lc c mt s ngi rt t cho rng lnh vc p dng ch yu ca my vi tnh s l lnh vc ny. Chnh s ngi t i ny cng nhn thy trc mt thc t tri ngc vi kin a s lc (k c mi ngi lm vic ti IBM, lc bt u i ln) l my vi tnh p dng trong kinh 132
133
doanh s lm c nhiu vic hn ch khng phi ch l mt my tnh cng tc nhanh dng vo nhng cng vic s sch vn phng nh ln bng lng hay cc ha n in thoi. Mc d v chi tit, c nhng iu m nhng ngi khng chuyn chng ta khng thng nht kin, nh cc chuyn gia lun thng nht. Nhng tt c nhng k ngoi o chng ta u thng nht mt im chung l my vi tnh s cch mng ha cng vic ca cc nh qun l cao cp. Chng ta nht tr my vi tnh c tc ng nhiu nht v sm nht n cc chnh sch, chin lc cng nh cc quyt nh kinh doanh. Chng ta hon ton sai lm. Cho n nay nhng tc ng c tnh cch mng ny li l vo mt lnh vc m khng ai ng ti, l lnh vc HOT NG. Trc y, chng ta khng ai c th hnh dung rng tin b v phn mm c p dng rng ri trong lnh vc kin trc. Ch mt mt phn nh s thi gian v chi ph theo cch lm c, phn mm ny c th thit k chi tit n tn rut gan ca mt cng trnh ln, bao gm cc h thng cp nc, ng ng, chiu sng, si m, iu ha khng kh, cc chi tit v v tr lp t thang my, mt cng vic m ch vi nm trc y chim n hai phn ba thi gian v chi ph thit k mt ta nh ln nh cao c vn phng, trng hc, bnh vin hay tri giam. Trc y chng ta khng hnh dung ni vic p dng phn mm vo lnh vc phu thut. N gip bc s thc hin gii 133
134
phu o dn n ca t vong o cho bnh nhn trong trng hp c sai st. Trc y, khi cha tt nghip bc s hin khi c quan st mt cuc gii phu. Trc y na th k, khng ai hnh dung c phn mm vi tnh c th gip cc nh ch to my mc chuyn dng nh Caterpillar t chc hot ng ca h, bao gm sn xut trn phm vi th gii theo nhu cu d liu v dch v v thay th ca khch hng. My vi tnh cng c tc ng tng t vo cc hot ng ngn hng, lm cho ngn hng tr thnh lnh vc c vi tnh ha cao nht ngy nay. Tuy vy cho n nay my vi tnh v theo l cng ngh thng tin vn cha c tc ng thc tin n vic ra quyt nh nn hay khng nn xy dng cc cng trnh mi nh cao c vn phng, trng hc, bnh vin hay tri giam hay cc quyt nh v cc chc nng ca cc cng trnh . N cng cha c tc ng thc tin n vic ra quyt nh tin hnh phu thut mt bnh nhn ang m nng, hay quyt nh la chn phng php phu thut. N cng cha c tc ng n vic ra quyt nh ca nh ch to my mc thit v v vic nn thm nhp vo th trng no, vi loi sn phm no, hay vic ra quyt nh ca mt ngn hng ny mua li mt ngn hng khc. i vi cng vic cc nh qun l cp cao th cho n nay cng ngh thng tin mi ch dng li ch l phng tin cung cp d liu hn l phng tin cung cp thng tin, ch cha ni n l phng tin cung cp nhng tng hay cc chin lc khc bit v mi m.
134
135
Nhng ngi lm vic trong lnh vc h thng thng tin qun l (MIS) hay cng ngh thng tin thng li tht bi trn cho nhng nh qun l m h gi l phn tin b thuc trng phi c. y l s gii thch sai tri. Cc nh qun l cao cp khng dng cng ngh mi ny v n khng cung cp thng tin h cn cho cng vic ca h. Nhng d liu c c trong doanh nghip phn ln vn da vo nhng l lun c t u th k XIX cho rng chi ph thp hn to ra s khc bit cho cc doanh nghip v gip cho vic cnh tranh thnh cng. MIS tin hnh lp cc d liu da trn l thuyt ny v vi tnh ha cc d liu . y l cc d liu ca h thng k ton c in. H thng k ton ny c lp ra t nht l 500 nm v trc nhm cung cp d liu cn thit cho cty bo ton ti sn ca cty v phn phi ti sn khi tin hnh thanh l. T th k XV, ch c mt b sung ln duy nht vo h thng k ton l hch ton chi ph, ra i vo nhng nm 1920, ch nhm mc ch lm cho h thng k ton c ph hp vi kinh t hc th k XIX, l cung cp thng tin v chi ph v kim sot chi ph (Tng t nh vy, ngy nay c s b sung sa i v hch ton chi ph l qun l cht lng ton din). Tuy nhin, nh chng ta bt u nhn thy ngay trong thi k Th chin th II, bo ton ti sn hay kim sot chi ph u khng phi l nhim v ca qun l cp cao. l nhng nhim v thuc v IU HNH HOT NG. Qu thc, s bt li ln v chi ph c th lm sp mt doanh nghip. Nhng thnh cng trong kinh doanh li da vo iu hon ton khc, l s sng to gi tr v ca ci. N 135
136
i hi phi c cc quyt nh mang tnh ri ro: v l thuyt kinh doanh, v chin lc kinh doanh, v loi b ci c v sng to ra ci mi, v s cn bng gia li nhun trc mt v th phn. N i hi phi c cc quyt nh chin lc da trn nhng thc ti mi c bn n Chng 2 cun sch ny. Nhng quyt nh ny chnh l nhim v ca cc nh qun l cp cao. Chnh s tha nhn ny dn n s ra i sau Th chin th II ca mn qun l nh mt mn khoa hc c lp v tch bit khi mn khoa hc m lc gi l kinh t hc kinh doanh m nay gi l kinh t vi m. Tuy nhin, h thng k ton c in chng cung cp c thng tin g cho cc nhim v ni trn ca cc nh qun l cao cp c. Qu vy, chng c nhim v no trong cc nhim v ny ph hp vi cc gi nh ca h thng k ton theo m hnh c in. Cng ngh thng tin mi, da trn c s my vi tnh, chng c s la chn no khc ngoi vic phi ph thuc vo d liu ca h thng k ton ny. Ngoi ra, khng c ngun no khc. N thu thp cc d liu ny, ri h thng li, tin hnh x l, phn tch v trnh by. Chnh v vy m cng ngh thng tin c tc ng ln lao n lnh vc m d liu k ton chi ph nhm phc v, l iu hnh hot ng. Nhng iu cng gii thch ti sao cng ngh thng tin hu nh khng c tc ng g n chnh vic qun l kinh doanh c. S bt mn ca cc nh qun l cao cp i vi d liu m cng ngh thng tin em li kch hot mt cuc cch mng thng tin mi tip theo. Cc nh cng ngh thng tin, c bit l cc gim c thng tin trong cc doanh nghip, sm nhn ra rng cc d liu k 136
137
ton khng phi l ci m cc ng nghip ca h cn n - iu cng gii thch ti sao nhng ngi trong lnh vc MIS v IT c khuynh hng xem thng k ton v cc nhn vin k ton. Tuy nhin, h cng khng nhn thc c rng ci ang cn khng phi l c thm d liu, nng cao trnh k thut hay tng tc m l s xc nh thng tin; ci cn n l nhng khi nim mi. Trong vi nm tr li y, ti nhiu doanh nghip cc nh qun l cp cao bt u t ra cu hi: Nhng khi nim v thng tin cn n cho cng vic ca chng ta l g?. V nay h bt u i hi nhng thng tin t nhng ngi cung cp thng tin truyn thng, l cc nhn vin k ton. Phng php k ton mi c hnh thnh t cc cu hi ni trn s c bn k phn sau ca chng ny (Nhng thng tin m doanh nghip cn n). Cng nh mt lnh vc mi v quan trng nht m chng ta cha c c phng php c h thng v c t chc thu thp thng tin, l thng tin nm BN NGOI doanh nghip. Cc phng php mi ny c xut x v gi nh rt khc bit, c hnh thnh hon tc c lp v do nhng ngi khc nhau. Nhng chng c hai im chung. Chng nhm cung cp thng tin ch khng phi d liu. V chng nhm phc v cho cn b qun l cp cao, cung cp thng tin phc v cc nhim v v vic ra quyt nh ca cn b qun l cp cao. Cuc cch mng mi v thng tin bt u trong lnh vc kinh doanh v tin rt xa rong lnh vc ny. Nhng n cng sp cch mng ha lnh vc gio dc v y t. V ln na, s thay i cc khi 137
138
nim cui cng th cng quan trng khng km s thay i v cng c v cng ngh. Ngy nay ngi ta tha nhn rng cng ngh gio dc s tri qua s bin i su sc v ko theo l s thay i su sc v c cu. Chng hn, lnh vc o to t xa trong vng 25 nm ti s lm cho nh ch gio dc c nht v nh M tr nn li thi, l cc trng cao ng c lp. Ngy cng r hn l s thay i k thut ny s dn n ni ng hn l phi dn n vic nh ngha li gio dc l g. Mt h qu c th l: trng tm ca gio dc i hc (tc vic dy v hc sau ph thng trung hc) c th chuyn thnh gio dc thng xuyn cho ngi trng thnh trong sut qung i lm vic ca h. iu ny, n lt n, chc chn s dn n vic di chuyn ch hc t trng i hc n nhiu a im mi nh ti nh, trn xe t hay tu ha i v thng, ti cng s, nh th hay khn phng ca nh trng ni m mt nhm nh hc vin c th gp nhau sau gi lm vic. Trong lnh vc y t mt s thay i khi nim tng t chc chn cng s dn n vic khi nim bo v sc khe vn c nh ngha l cuc u tranh chng li bn tt s c nh ngha l s bo tr cc chc nng sinh l v tm l ca con ngi. Tt nhin, cuc u tranh chng li bnh tt vn l b phn quan trng ca chm sc y t, nhng s khng phi l b phn chnh. Nhng t chc cung cp dch v y t truyn thng nh bnh vin v bc s a khoa, c th vn cn tn ti trong s thay i ny, nhng chc chn khng cn gi hnh thc v chc nng hin nay. 138
139
Nh vy i vi lnh vc gio d v y t, cng c s chuyn dch t chc T trong IT sang ch I nh i vi lnh vc kinh doanh. Nhng bi hc ca lch s Cuc cch mng thng tin hin nay thc ra l cuc cch mng thng tin ln th t trng lch s nhn loi. Cuc cch mng ln th nht l s pht minh ra ch vit t nm n su ngn nm v trc Lng H (Mesopotamia); ri nhiu ngn nm sau na li din ra mt cuc cch mng c lp ti Trung Quc; v khong 1.500 nm sau na ti Trung M bi ngi Maya. Cuc cch mng thng tin ln th hai do vic sng to ra sch vit, trc tin l Trung Quc vo khong nm 1.300 trc Cng nguyn, v sau 800 nm cng din ra mt cch c lp ti Hy Lp khi m Peisistratos, bo cha ca thnh Athens, cho in thnh sch cc thin anh hng ca truyn khu ca Homer. Cuc cch mng thng tin ln th ba l do pht minh ra my in v b ch in ca Gutenberg vo khong thi gian 1450 v 1455 v bi pht minh v chm khc vo cng thi gian . Chng ta hu nh khng c t liu lu tr no v hai cuc cch mng thng tin u tin, mc d chng ta bit rng s pht minh ra sch vit c tc ng ln lao nh th no Hy Lp, La M cng nh Trung Quc. Thc ra ton b nn vn minh v h thng chnh quyn ca Trung Quc vn da trn nn tng . Nhng i vi cuc cch mng thng tin ln th ba v in n v chm khc chng ta c t liu rt phong ph. Ngy nay chng ta c th rt ra bi hc g t nhng s kin xy ra cch y 500 nm? iu hc u tin l mt cht khim tn. 139
140
Ngy nay mi ngi tin rng cuc cch mng thng tin hin nay l cha tng c trong vic gim chi ph, v vic lan truyn thng tin, d tnh trn chi ph cho mt byte hay trn s s hu my tnh, cng nh v tc v tm nh hng ca n. Nim tin l thiu c s. Vo thi k Gutenberg pht minh ra my in, chu u ngnh cng nghip thng tin ln mnh. C th ni y l ngnh thu ht nhiu nhn cng nht chu u thi . N bao gm hng trm tu vin, mi tu vin li c rt nhiu tu s c trnh cao. Mi tu s lao ng ct lc t sng sm n khuya, 6 ngy lm vic mt tun sao chp li cc cun sch bng tay. Mt tu s chm ch, c o to tt mi ngy c th chp c 4 trang sch, hay 25 trang sch mt tun lm vic v t 1.200-1.300 trang sch mt nm. Nm mi nm sau , tc vo nm 1500, cc tu s tr nn tht nghip. Cc tu s ny (theo c tnh l hn 10 ngn ngi trn ton chu u) b thay th bi mt s lng rt nh cc th sp ch, tc cc th in mi, tng cng vo khong mt ngn ngi, nhng ri rc khp chu u (mc d lc u ch tp trung vng Bc u). in mt cun sch i hi phi c s phi hn ca mt i th gm ti 20 ngi, t mt th ct ch in lnh ngh cho n hn chc th ng sch khng cn tay ngh cao. Mt i th nh th mi nm lm ra khong 25 u sch, trung bnh 200 trong mt cun, tc 5.000 trang sch mt nm. Vo nm 1505 my in c th cho ra mt nghn cun sch. iu ngha l mt i th in c th lm ra t nht 5 triu trang sch hng nm, ng thnh 25.000 cun sch, tc l
140
141
250.000 trang sch cho mi th trong i so vi 1.200-1.300 trang sch m mi tu s lm ra 50 nm trc . Gi c gim i nhiu. Vo gia nhng nm 1400, trc khi Gutenberg pht minh ra my in, sch l hng xa x m ch c ngi giu v cc hc gi mi c th mua ni. Nhng khi cun Kinh Thnh bng ting c ca Martin Luther ra i vo nm 1522 (cun sch dy hn 1.000 trang) th gi ca n rt thp n ni gia nh nng dn ngho nht cng c th mua c. Vic gim chi ph v gi c ca cuc cch mng thng tin ln th ba ch t cng bng vi mc ca cuc cch mng thng tin ln th t hin nay. V tc v phm vi lan truyn cng tng t nh vy. iu nay cng ng i vi mi cuc cch mng ln v cng ngh. Mc d bng vi l loi si c a chung nht trong tt c cc loi si - d git v c th lm thnh nhiu loi vi khc nhau - nhng n i hi qu trnh gia cng tn nhiu thi gian v sc lao ng. lm ra mt Pound (tng ng 0,454kg) si bng bng tay th cn 12-14 ngy cng lao ng, so vi 1-2 ngy cng lao ng nu l si len, 2-5 ngy cng lao ng nu l si lanh v 6 ngy cng lao ng nu l t la. T nm 1764, khi m ln u tin my dt si bng c a vo s dng lm n ra cuc Cch mng Cng nghip - cho n nm 1784, thi gian cn lm ra mt Pound si bng ch l vi gi ng h (mt cch tnh c khong thi gian ny cng bng khong thi gian gia my tnh ENIAC v IBM 360). Gi c gim i 70% v nng sut 141
142
lao ng tng ln 25 ln. Nhng l trc khi xut hin my tch ht bng khi bng th do Eli Whitney sng ch (nm 1793) h gi si bng gim xung hn 90% v sau cng gi si bng ch bng mt phn ngn gi trc cuc Cch mng Cng nghip 50 hoc 60 nm v trc. Quan trng khng km vic gim chi ph v tc ca cng ngh in n mi l nh hng ca n i vi ngha ca thng tin. Nhng cun sch in u tin, cun Kinh Thnh ca Gutenberg, l bng ting Latin v c cng ch vi cc cun sch do cc tu s chp tay trc , l cc lun vn v tn gio v trit hc, v cc bi vn c ting Latin cn st li. Nhng ch 20 nm sau pht minh ca Gutenberg, nhiu cun sch do cc tc gi ng thi sng tc bt u xut hin, mc d vn bng ting Latin. 10 nm sau na th xut hin cc sch in khng ch bng ting Hi Lp v Do Thi m cn bng cc ting bn a khc (u tin l ting Anh, sau bng cc ting chu u khc). Vo nm 1476, ch 20 nm sau pht minh ca Gutenberg, mt nh in n ngi Anh tn l William Caxton (1422-1491) xut bn mt cun sch v mt ti rt trn tc l nh c. Vo nm 1500 th khng ch c th ca, thin anh hng ca, c bit th ca do truyn ming l ph bin, m cn c c vn xui in thnh sch cng rt ph bin. Khng bao lu, cuc cch mng in n cng lm thay i cc nh ch, k c h thng gio dc. Trong vi thp k sau , hng lot cc trng i hc c thnh lp khp chu u. Khc vi trc, cc trng i hc ny khng nhm o to cc gio s hay nghin 142
143
cu thn hc, m c thnh lp pht trin cc mn khoa hc th tc nh lut, y hc, ton hc, trit hc. V cui cng, d mt n 200 nm cc cun sch in to ra nn gio dc ph thng v cc trng hc nh ngy nay. Tuy nhin, nh hng ln nht ca in n l i vi nh th - trng tm ca chu u thi k trc pht minh ca Gutenberg. My in lm cho phong tro ci cch Tin Lnh thnh cng. Trc , phong tro ci cch ca John Wycliffe Anh (1330-1384) v ca Jan Hus Bohemia (1372-1415) nhn c s ng h nhit tnh ca dn chng. Tuy nhin, cc cuc vn ng ny khng th i xa hn v nhanh hn li ni, do b khoanh vng v n p. Vic ny khng xy ra i vi Luther vo ngy 31-10-1517 ng inh treo 95 bn lun thuyt ca mnh ln cnh ca nh th ti mt th trn ho lnh ca nc c. ng ta ch c nh khi mo cho cuc tranh lun bn trong nh th v thn hc c in. Nhng khng cn s ng ca Luther (c th Luther cng khng bit vic ny) ngi ta cho in n v phn pht min ph cc bn lun thuyt ca Luther trn khp nc c v sau ra ton chu u. Nhng bn truyn n c in n ny lm bng chy cn bo la tn gio m sau bin thnh Phong tro ci cch Tin Lnh. Liu c th xut hin thi i ca cc pht minh khm ph bt u t na sau th k XV hay khng, nu nh khng c my in? Nh my in m cng chng bit c tng bc tin m nhng ngi i bin B o Nha t c khi thm him dc ven bin pha ty ca chu Phi tm kim con ng 143
144
bin i n n . Nh my in m Columbus c c cc bn u tin (d hon ton sai) v cc vng t huyn thoi nm bn kia chn tri pha ty nh l Trung Hoa ca Marco Polo v Nht Bn. Nh my in m ngi ta c th ghi chp li kt qu ngay lp tc ca tng chuyn i thm him v qua xy dng cc bn mi v tin cy hn. Nhng thay i phi kinh t th khng th lng ha c. Nhng c th ni l nh hng ca cuc cch mng in n i vi x hi, gio dc, vn ha ch cha k n tn gio l rt ln v rt nhanh, chng khc g nh hng ca cuc cch mng thng tin ngy nay, nu khng ni l cn nhanh hn. Bi hc ca lch s dnh cho cc nh cng ngh. Bi hc m cuc cch mng thng tin ln trc - cuc cch mng in n - em li cho c nh cng ngh thng tin ngy nay, nhng ngi trong lnh vc IT v MIS v cc gim c thng tin CIO l: H s khng bin mt. Tuy nhin, h sp tr thnh din vin ph hn l cc super star nh h tng ng vai trong sut 40 nm qua. Cuc cch mng v my in ngay lp tc to ra mt lp cc nh cng ngh thng tin, cng nh cuc cch mng thng tin gn y nht to ra hng lot cc doanh nghip thng tin, cc chuyn gia MIS v IT, cc nh thit k phn mm v cc gim c thng tin. Cc nh cng ngh thng tin ca cuc cch mng in n chnh l cc th in lc u. T ch khng h tn ti v thm ch khng c trong tr tng tng, von nm 1455, h tr thnh cc ngi sao 25 nm 144
145
sau . Nhng bc thy ca ngnh in trc y c bit n v sng bi khp chu u, chng khc g tn tui ca cc hng my tnh v phn mm c cng nhn v ngng m khp th gii ngy nay. Cc th in n tng c cc vua cha, hong t, gio hong v thng gia giu c ve vn v h tng tm mnh trong vng bc v danh vng. Ngi th in tr nn giu c ni ting u tin tn l Aldus Manutius (1449-1515). ng ta nhn ra rng my in mi c th in c s lng ln n phm t mt bn km, vo nm 1505 s lng ny l 1.000. ng ta lm ra cc cun sch c sn xut hng lot vi gi thp. Chnh Aldus Manitius lp ra ngnh cng nghip in. ng l ngi u tin m rng vic in n sang cc ngn ng khc ngoi ting Latin, v cng l ngi u tin in sch do cc tc gi ng hi sng tc. Tnh tng cng ng in ra hn 1.000 u sch cc loi. Ngi cui cng trong s cc nh cng ngh in n ni ting l Christophe Plantin (1520-1589) ca thnh ph Antwerp. Khi nghip t th hc vic ng sch, ng ta xy dng nn mt hng in n ln nht v ni ting nht chu u. Bng cch kt hp hai k thut mi l in n v chm khc ng lm ra cc b sch c tranh minh ha. ng tr thnh mt nh qu tc hng u ca Antwerp (thi Antwerp l mt trong nhng thnh ph giu c nht chu u, nu khng ni l nht th gii), v tr nn giu c n mc xy dng cho mnh mt cung in nguy nga m ngy nay cn c bo tn nh mt 145
146
vin bo tng ca ngnh in. Tuy nhin, sau s nghip ca Plantin v nh in ca ng ta bt u i xung trc khi ng cht v nhanh chng tn li vo lng qun. Vo khong nm 1580, cc th in n vi s tp trung ch yu vo cng ngh, tr thnh cc th lnh ngh v thng gia ng knh trng nhng khng cn c lit vo tng lp trn na. V h khng cn hot ng sinh li nhiu hn cc ngnh khc, cng nh thu ht c nhiu vn u t nh trc. V tr ca h nhanh chng b chim gi bi t chc m ngy nay gi l cc nh xut bn (mi v sau tn gi ny mi xut hin) m s tp trung ch yu ca cc t chc ny l vo ch I trong IT thay v ch T nh trc . S bin i ny din ra khi cng ngh mi bt u c tc ng n vic xc nh NGHA ca thng tin v cng vi n l nha v chc nng nhim v ca cc nh ch ch yu th k XV nh l nh th v cc trng i hc. y chnh l tnh th m ngy nay chng ta ang gp phi trong cc cch mng thng tin hin ti. Phi chng y chnh l tnh th ca cng ngh thng tin v cc nh cng ngh thng tin hin nay? Cuc cch mng mi v in n. Cuc cch mng thng tin mi khng nht thit phi l cng ngh cao. Bi v chng ta tng chng kin cuc cch mng thng tin thc s din ra trong 50 nm qua, k t nm 1950 n nay. Cuc cch mng ny khng da trn c s my vi tnh hay in t, m l
146
147
s bng n thc s v phng tin thng tin c in phi cng ngh l IN N. Vo nm 1950 khi v tuyn truyn hnh bt u trn lan nc M, th nhiu ngi tin rng y s l s co chung ca sch bo in n. Nhng t n nay dn s M tng ln hai phn ba, cn s lng sinh vin cc trng cao ng v i hc - tc l nhng ngi s dng v mua sch nhiu nht - tng ln nm ln. Trong khi s lng sch c in n v bn ti M tng ln khong t 15 n 20 ln. Ngi ta cho rng nhng cty hng u v cng ngh cao - nh IBM nhng nm 60 v 70, hay Microsoft t 1980 - l nhng doanh nghip pht trin nhanh nht trong thi k sau Th chin th II. Nhng hai cty in n hng u th gii cng pht trin nhanh khng km. Mt l tp on Bertelsmann ng ti c. L nh xut bn nh in cc sch kinh thnh cho o Tin Lnh trc khi Hitler cm quyn, hang Bertelsmann b c Quc X n p. Sau Th chin th II, n c chu ca ngi sng lp l Reinhard Mohn phc hi li. Nh xut bn do t nhn nm gi ny khng cng b doanh s cng nh li nhun thu c. Tuy nhin, hin nay n l nh xut bn v phn phi ln nht th gii cc n phm (khng k bo ra hng ngy) hu ht cc nc (tr Trung Quc v Nga), thng qua vic s hu cc cty xut bn (chng hn NXB Random House M), cc cu lc b sch v cc tp ch (nh l tp ch kinh doanh hng u ca Php l Capital). Mt tp on khc ln nhanh khng km l ca Rupert Murdoch, gc C. Xut thn t mt nh xut bn 147
148
hai t bo ngy cc tnh nh ca c, ngy nay Murdoch tr thnh ng ch cc t bo trn khp cc khu vc s dng ting Anh, cc NXB sch v tp ch ting Anh hng u th gii, k c s hu mt cty ln trong lnh vc phng tin thng tin tin my vi tnh, l in nh. Mt sn phm IN N khc cn c tc tng trng cao hn SCH l cc tp ch chuyn . Nhiu tp ch ph thng pht hnh vi s lng khng l tng ngh tr nc M t nhng nm 1920-1930 nh Life hay The Satuday Evening Port bin mt. Cc tp ch ny l nn nhn ca v tuyn truyn hnh. Nhng hin nay M c n HNG NGN - ngi ta c tnh l phi hn Ba Ngn - cc loi tp ch chuyn , mi loi c s pht hnh khong 50 ngn cho n mt triu bn v rt c li. in hnh l cc tp ch ni v kinh doanh hay kinh t. Ba tp ch hng u trong lnh vc ny M l Business Week (ra hng tun), Fortune (hai tun mt s) v Forbes (ra hng thng), mi tp ch ny c s lng pht hnh n mt triu bn. Trc Th chin th II, tp ch Economist c tr s ti London l tp ch duy nht trn th gii a tin c h thng hng tun v kinh t, chnh tr v kinh doanh trn th gii - hu nh khng c bit n ngoi nc Anh, vi s lng pht hnh rt nh, ch di mt trm ngn bn. Ngy nay s lng pht hnh ca n ch ring M vt qu ba trm ngn bn mt tun. Tng t cng nhiu loi tp ch chuyn vi s lng pht hnh ln mi lnh vc cho mi i tng quan tm, cho mi ngnh v 148
149
mi ngh, t bo v sc khe, n dn nhc giao hng, tm l hc, ngoi giao, kin trc, sa cha nh ca, my vi tnh Trong , mt tp ch ra i rt sm v rt thnh cng M l tp ch xut bn hng thng Nh khoa hc M (Scientific American), ra i vo khong cui thp nin 1940, trong cc nh khoa hc ni ting vit bi v lnh vc chuyn su ca mnh cho c gi l nhng ngi khng chuyn, tc l cc nh khoa hc ca lnh vc khc. Vy iu g gii thch c nguyn nhn thnh cng ca sn phm in n? C th ni cc sinh vin i hc l ngi ng gp nhiu nht cho s tng trng cc loi sch c in n ti M. l cc loi sch gio khoa v sch tham kho do cc gio vin ch nh. Loi sch tng trng th hai cha xut hin trc nm 1950, ch t l v mt s lng. Khng c t ting Anh ch loi sch ny. Nhng mt ngi c tn l E.B.Von Wehrenalp l ngi u tin nhn thy tim nng v cho thnh lp nh xut bn in cc loi sch (ngi sng lp nh xut bn Econ Verlag ti Duesselderf - v l nh xut bn cho tc gi bng ting c) gi n l Sachbuch - l sch do cc chuyn gia vit cho ngi nghip d. Khi c hi ngha ca t Sachbuch th Wehrenalp tr li: l sch lm cho ngi c l th, c tnh cht gio dc. Nhng mc ch ca n khng phi l gii tr hay gio dc m l thng tin. iu ny cng ng cho cc loi tp ch chuyn xut bn hng lot bt k dnh cho ngi c nghip d mun bit v y hc hay ngi th ng nc mun bit v ngnh ngh lp t ng nc n 149
150
u c chung mc ch l thn tin v trn ht n thng tin v th gii bn ngoi. Cc tp ch chuyn ny thng tin cho ngi c mi lnh vc, ngnh ngh v nhng g ang din ra bn ngoi lnh vc kinh doanh, ca hng hay cng s ca h, v s cnh tranh, v sn phm v cng ngh mi, v s pht trin ang din ra cc nc v c bit v con ngi trong lnh vc, ngnh ngh (v ng nhin nhng cu chuyn mn m hoc tin tht thit lun lun c lng thng tin cao nht). V by gi th sn phm in n ang chim lnh cc knh in t. Ngi bn sch pht trin nhanh nht t thi Aldus Manutius cch y 500 nm cho n nay chnh l Amazon.com bn cc loi sch thng qua Internet. Ch trong mt vi nm na thi th Amazon.com c th tr thnh nh bn l ln nht trn Internet. Cn Bertelsmann v ma thu nm 1998 mua c phn chi phi 50% trong cty Barnes & Noble, i th cnh tranh chnh ca Amazon. Ngy cng c nhiu tp ch chuyn xut bn trn mng, ngha l chuyn qua mng Internet n ngi c t in ra. Thay v IT thay th cho vic in n, th ngc li in n ang chim lnh cng ngh in t lm mt knh phn phi cho thng tin in n. Knh phn phi mi ny chc chn s lm thay i cc sch in. Cc knh phn phi mi lun lun lm thay i sn phm m n phn phi. Nhng d c chuyn i hay lu tr theo cch no th n vn l sn phm in n. V n vn cung cp thng tin. Ni cch khc, th trng cho thng tin lun tn ti. V mc d cha c t chc, vic cung cp cho th trng cng vy. Trong vi nm ti 150
151
chc chn khng qu mt n hai thp k - th c hai th ny s thng nht li vi nhau. V s l cuc cch mng mi v thng tin thc s - khng phi do cc nhn vin IT dn dt m s do cc nhn vin k ton v cc nh xut bn. V n lc c doanh nghip ln cc c nhn s phi bit mnh cn thng tin g v lm th no c c thng tin . H phi hc cch t chc thng tin thnh ngun lc ch yu ca mnh.
II NHNG THNG TIN DOANH NGHIP CN N. Cng ta ch mi bt u hiu lm th no s dng thng tin nh l mt cng c. Nhng chng ta cng c th phc ha cc b phn ch yu ca h thng thng tin m cc doanh nghip cn n. Qua , chng ta c th hiu c cc khi nim lm nn tng cho cc doanh nghip m cc nh qun l s phi iu hnh trong tng li. T hch ton chi ph n kim soat kt qu C th chng ta i bc cui cng trong vic thit k li doanh nghip, cng nh h thng thng tin c in nht ca chng ta, l k ton. Thc ra c nhiu doanh nghip chuyn t hch ton chi ph c in sang hch ton chi ph da trn c s hot ng thc t (activity - based costing). u tin cch hch ton ny c p dng cho lnh vc sn xut nhng nhanh chng c p dng rng ri sang cc lnh vc khc nh kinh doanh dch v v k c lnh vc phi kinh doanh nh l cc trng i hc. Hch ton da trn c s hot
151
152
ng thc t th hin c c khi nim mi v quy trnh kinh doanh ln phng php mi v o lng. Hch ton chi ph c in, ln u tin do General Motors p dng cch y 70 nm, cho rng tng chi ph sn xut l tng cng cc chi ph ca cc nguyn cng ring l. Tuy nhin, chi ph c nh hng n tnh cnh tranh v li nhun li l chi ph ca ton b quy trnh v y chnh l iu m hch ton kiu mi da trn c s hot ng thc t c tnh n v s l. Tin c bn ca cch hch ton ny l coi kinh doanh nh mt quy trnh lin kt, c bt u t khi vt t nguyn vt liu v cc chi tit c a ti xng v tip tc ko di cho n sau khi thnh phm c a n tn tay ngi tiu dng cui cng. Dch v hu mi, cng nh vic lp t n, vn c coi l chi ph gi thnh ca sn phm mc d khch hng l ngi tr tin. Hch ton chi ph c in ch tnh chi ph pht sinh khi thc hin mt cng vic, chng hn nh vic ct ren vt. Cn hch ton trn c s hot ng thc t th tnh lun c chi ph khi khng thc hin cng vic, chng hn chi ph khi my chy khng ti, chi ph thi gian ch i cung cp ph tng hay cng c cn n, chi ph lu kho ch vn chuyn, v k c chi ph sa li hay hy b mt ph phm. Cc chi ph do khng thc hin cng vic ny, m kiu hch ton c in khng tnh n, thng ngang bng hoc thm ch cn ln hn chi ph khi thc hin cng vic. Do phng php hch ton da trn
152
153
c s hot ng thc t khng ch kim sot chi ph tt hn m cn gip cho vic kim sot kt qu na. Phng php hch ton chi ph c in cho rng c mt s nguyn cng no nht thit phi c tin hnh, chng hn nh vic s l nhit, v phi tin hnh ni ang c lm. Cn phng php hch ton da trn c s hot ng thc t s t cu hi: C cn phi thc hin nguyn cng ny khng? Nu c, th phi thc hin ch no l c li nht?. Nh vy, phng php hch ton mi ny s lin kt cc quy trnh ring l li vi nhau phn tch gi tr, phn tch quy trnh, qun l cht lng v tnh chi ph thnh mt quy trnh thng nht. Bng cch lm nh trn, phng php hch ton chi ph trn c s hot ng thc t lm gim i ng k cc chi ph sn xut, trong nhiu trng hp c th gim ti mt phn ba chi ph. Tuy nhin, tc ng ln nht ca phng php nay l vo lnh vc dch v. Trong hu ht cc lnh vc dch v ngn hng, ca hng bn l, bnh vin, trng hc, bo ch, i pht thanh v truyn hnh th hu nh khng c thng tin v chi ph. Phng php hch ton trn c s hot ng thc t cho thy l do ti sao phng php hch ton c in khng p dng c i vi cc cty dch v. L do khng phi v k thut ca n l sai, m bi v cch hch ton c a ra cc gi nh sai. Cc cty dch v khng th bt u bng cc chi ph nguyn cng n l nh i vi cc doanh nghip sn xut. N phi xut pht t gi nh cho rng ch c mt loi chi ph, l chi ph ca c h thng. V chi ph ny c nh trong mt khong thi gian nht nh. 153
154
S phn bit gia nh ph v bin ph m phng php hch ton c in ly lm c s th khng c ngha i vi lnh vc dch v. Mt gi nh khc ca phng php hch ton c cng vy, gi nh cho rng vn u t c th thay th cho lao ng. Thc ra, c bit i vi cng vic da trn tri thc, khi tng thm vn u t s i hi tng thm lao ng ch khng phi gim lao ng. Do , mt bnh vin khi trang b thm mt thit b chn on mi th s khng phi cho ngi no thi vic c. Ngc li, cn tuyn thm bn hoc nm ngi na vn hnh thit b mi. Cc t chc da trn c s tri thc khc cng phi hc bi hc tng t. Vic coi cc chi ph l c nh trong mt thi gian nht nh v cc ngun lc l khng th thay th cho nhau c chnh l cc gi nh lm c s cho phng php hch ton chi ph da trn hot ng thc t. Vi vic p dng phng php ny vo lnh vc dch v, chng ta ln u tin bt u c c thng tin v chi ph v kim sot chi ph. V d, lnh vc ngn hng ngi ta c gng trong nhiu thp k p dng cc k thut hch ton chi ph thng dng vo ngnh ny, tc l xc nh cc chi ph tng cng on v tng dch v, bt u t cu hi: Hot ng no l trng tm ca chi ph v kt qu? Cu tr li l khch hng. Chi ph tnh trn mt khch hng cc b phn chnh ca ngn hng l chi ph c nh. Nh vy, chnh kh nng sinh li trn mt khch hng, c v khi lng dch v cho mt khch hng v s kt hp cc loi dch v , s quyt nh chi ph v mc li nhun. Nhng ngi bn l hng hng h gi 154
155
c bit Ty u nhn thc c iu ny t lu. H cho rng mi khi khng gian gi ng hng c lp t th chi ph ca n cng c xc nh, v vic qun l l lm th no tn dng ti a khng gian ny sinh li trong mt khong thi gian nht inh. Vic tp trung ch vo kim sot kt qu gip cho nhng ngi bn l hng h gi tng c li nhun mc d gi bn thp v t sut li nhun khng cao. lnh vc khc, chng hn nh cc phng th nghim nghin cu, nhng ni rt kh o lng nng sut lao ng, chng ta thng phi da vo s c nh v nh gi hn l tnh ton chi ph. Nhng i vi hu ht cc cng vic da trn c s tri thc v dch v th trong vng 10 nm ti chng ta phi pht trin cho c nhng cng c tin cy o lng v qun l chi ph v gn lin chi ph vi kt qu. Suy ngh r rng hn v tnh ton chi ph trong dch v s a n cch nhn mi v chi ph dng thu ht v gi c khch hng trong mi lnh vc kinh doanh. Nu nh cc cty t ln ca M l GM, Ford v Chrysler bit p dng hch ton chi ph da trn c s hot ng thc t th h nhn ra t rt sm tnh v hiu qu ca cc chin dch cnh tranh chp nhong ca h trong 20 nm qua vi nhng khuyn mi hp dn khch hng nh l i h gi v nhng phn thng bng khon tin mt ln. Cc chin dch khuyn mi ny ngn i nhng mn tin khng l ca ba i gia sn xut t ca M, v t hn na cun i mt mt s lng 155
156
khch hng ln. Thc ra mi t khuyn mi lm gim th phn mt cch thm hi. y th m cc s liu hch ton chi ph theo kiu c ca cc cty ny khng h th hin c chi ph ca nhng tha thun mua bn c bit ln kt qu tiu cc ca n, do m cc nh qun l chng nhn thy tc hi g c. Trong khi cc cty Nht Bn nh Toyota, Nissan v Honda bit dng phng php hch ton chi ph trn c s hot ng thc t, mc d cn th s, nn h bit rng khng nn cnh tranh vi cc cty M qua cc chin dch gim gi chp nhong, nh vy h duy tr c th phn v li nhun ca mnh. T h cu mang tnh php l n thc ti kinh t. Ch bit chi ph cc hot ng thi cha . cnh tranh thng li trong th trng ton cu ngy cng cnh tranh, mi cty phi bit c cc chi ph ca ton b chui kinh doanh ca mnh v phi phi hp vi cc thnh vin khc trong chui kinh doanh qun l c chi ph v ti a ha li nhun. Do , cc cty bt u chuyn t vic chi hch ton chi ph trong ni b t chc mnh sang hch ton chi ph ca c qu trnh kinh doanh, trong ngay c cty ln nht cng ch l mt mt xch m thi. Mt thc th php l, nh cty, l mt thc ti i vi cc c ng, cc ch n, ngi lao ng v cc cn b thu, nhng xt v mt kinh t, n ch l mt s h cu. 156
157
Cch y 30 nm, cty Coca-Cola l nh nhng quyn kinh doanh trn ton cu. Cn cc nh ng chai c lp th sn xut ra sn phm. Ngy nay th cty Coca-Cola s hu hu ht cc c s ng chai M. Nhng nhng ngi ung CocaCola, k c vi ngi bit c cu chuyn, cng chng bn tm n vic . iu quan trng i vi th trng l thc ti kinh t, tc l cc chi ph ca ton b qu trnh, bt k ai l ch s hu. Trong lch s kinh doanh, thng xut hin lp i lp li hin tng mt cty t ch chng ai bit n ch trong mt vi nm vt qua c cc cty hng u tn ti lu nm m khng tn nhiu cng sc g lm. Nguyn nhn thng c nu ln l do cty c chin lc tt hn, cng ngh tt hn, tip th tt hn hay sn xut tinh gn. Nhng c mt nguyn nhn khc l cty mi ra i c c li th ln hn v chi ph, thng khong 30%. Bi v cty mi ny hiu v bit cch qun l cc chi ph ca ton b chui kinh doanh ch khng phi ch c chi ph ca ring cty m thi. Mt v d in hnh l trng hp cty Toyota ca Nht. Cty ny hiu v bit cch qun l cc chi ph ca cc nh cung cp v cc nh phn phi cho cty, cng nm trong h thng Keiretsu. Thng qua h thng o, Toyota qun l c ton b chi ph trong vic ch to, phn phi v dch v hu mi cho cc loi xe do cty sn xut thnh mt dng chi ph thng nht, t cng vic ni c chi ph nh nht v thu c kt qu tt nht (lch s ca Keiretsu xin c Chng I). 157
158
Cc nh kinh t bit c tm quan trng ca vic hch ton chi ph ton b chui kinh t t khi Alfred Mashall vit v n vo cui nhng nm 1890. Tuy nhin, hu ht cc nh kinh doanh vn coi n l l thuyt tru tng. Mc d vy, vic qun l chui kinh ph s ngy cng tr nn cn thit. Cc nh qun l cn phi t chc v qun l khng ch chui kinh ph m tt c mi th khc na c bit l chin lc cty, k hoch sn xut thnh mt tng th kinh t, vt ra ngoi ranh gii php l ca tng cng ty. ng lc thc y cc cty n vi vic xc nh chi ph chui kinh t s l s chuyn i t nh gi c theo chi ph (cost-led pricing) sang nh chi ph theo gi c (price-led costing). Theo truyn thng, cc cty phng ty thng xut pht t chi ph, ri cng thm mc li nhun mun c th l suy ra gi c. C ngha l h p dng nh gi c theo chi ph. Cn cc cty nh Sears v Marks&Spencer t lu chuyn sang nh chi ph theo gi c, ngha l gi c m khch hng chp nhn c s quyt nh chi ph cho php, bt u t giai on thit k. Cho n gn y cc cty lm theo kiu ny cn hn hu. Cn gi y vic nh chi ph theo gi c ang tr thnh quy tc chung. tng tng t nh vy cng c p dng cho cc hnh thc t gia cng, lin minh, lin doanh, bt k hnh thc no cng xy dng trn quan h i tc ch khng phi l s kim sot. Cc thc th nh vy, khc vi m hnh cty m s hu cc cty con theo kiu tuyn thng, ang ngy cng tr thnh kiu mu cho s pht trin, c bit trong nn kinh t ton cu (xem phn ny Chng I). 158
159
i vi nhiu doanh nghip, vic chuyn sang hch ton chi ph chui kinh t l mt vic khng d dng. lm c iu ny i hi cc h thng k ton ca tt c cc cty trong ton b chui kinh doanh phi ng nht hoc t nht cng phi tng thch nhau. Nhng mi cty li hch ton theo kiu ring ca mnh v cho rng cch lm ca mnh l tt nht. Hn th na, vic hch ton chi ph chui kinh t li i hi c s chia s thng tin gia cc cty vi nhau, m ngay trong cng mt cty, cc nhn vin cng cn khng mun chia s thng tin chung. D c tr ngi th no i na, th vic hch ton chi ph chui kinh t cng s phi c thc hin. Nu khng nh vy, th d l cty hot ng c hiu qu nht cng s phi chu bt li ngy cng ln v chi ph. Thng tin cn thit to ra ca ci. Cc doanh nghip c tr cng l to ra ca ci, ch khng phi kim sot chi ph. Nhng s tht hin nhin ny li khng c phn nh trong phng php o lng truyn thng. Cc sinh vin ngnh k ton ngay t nm th nht c dy rng bng tng kt ti sn m t gi tr thanh l ca doanh nghip v cung cp cho cc ch n nhng thng tin trong trng hp xu nht. Th nhng, thng thng thi doanh nghip hot ng khng phi l b thanh l. N phi c qun l nh n ang tin trin, tc l to ra ca ci. lm c iu i hi phi c bn loi cng c chn on, l: Thng tin c bn, Thng tin v nng sut, Thng tin v nng lc 159
160
v Thng tin v phn b ngun lc. Cc thng tin ny hp li thnh b ngh cc nh qun l s dng trong vic iu hnh hot ng kinh doanh. Cc thng tin c bn: Cc cng c chn on dng trong qun l lu i nht v c p dng rng ri nht l bng chu chuyn vn v d bo kh nng thanh ton, cng nh cc ch s o lng tiu chun nh t s gia hng tn tr v hng bn ra, mc doanh li chi tr li sut cho tri phiu pht hnh, v cc t s gia cc khon phi thu tn ng hn 6 thng, tng cc khon phi thu v doanh s. Cc ch s ny cng ging nh cc ch s m bc s phi o hng ngy theo di sc khe nh trng lng, nhp tim, nhit , huyt p, phn tch nc tiu. Nu nh cc s o ni trn l bnh thng thi khng cn quan tm lm. Nhng nu cc s o bt thng th n cho ta bit c vn cn phi xc nh v x l. Do c th gi cc ch s ny l thng tin c bn. Cc thng tin v nng sut lao ng: B cng c th hai dng chn on tnh hnh kinh doanh l nng sut ca cc ngun lc ch yu. Cng c c in nht t thi Th chin th II l thc o nng sut lao ng chn tay. Gi y chng ta ang tng bc to ra mt thc o mi, d ang dng phi thai, o nng sut lao ng cng vic da trn tri thc v cng vic dch v (xem Chng V). Tuy nhin nu ch o nng sut lao ng ca cng nhn khng thi, d l lao ng chn tay hay 160
161
tr c, th vn khng cho chng ta thng tin y v nng sut. Chng ta cn c s liu v tng nng sut cc yu t sn xut TFP (total-factor productivity) iu gii thch l do v sao vic phn tch Gi tr Gia tng kinh t (Economic Value-Added Analysis EVA)ngy cng tr nn ph bin. S phn tch ny da trn c s iu m chng ta bit t rt lu: ci m chng ta gi chung l li nhun, tc s tin cn li tr cho c phn, khng phi l li nhun t no m hu nh ch l chi ph tht s. Chng no m doanh nghip cha em li li nhun ln hn chi ph v vn th n vn l l. D rng n c ng thu thu nhp nh l c li thc s, nhng doanh nghip vn ng gp cho nn kinh t t hn so vi ngun lc m n dng ti. Doanh nghip khng b p hon ton cc chi ph nu nh li nhun thu c khng ln hn chi ph v vn. Nu khng lm c nh th th khng phi l doanh nghip to ra ca ci m ngc li ph hot ca ci. Nu nh dng thc o nh vy, th c rt t doanh nghip M c coi l c li k t Th chin th II n nay. Bng cch o gi tr gia tng i vi mi chi ph k c chi ph v vn, EVA trn thc t s o nng sut ca tt c cc yu t ca sn xut. Bn thn n khng ni cho chng ta bit ti sao mt sn phm hay dch v no khng lm tng gi tr v cch x tr nh th no. Nhng n ch cho chng ta bit cn phi tm kim ci g v cn hnh ng g. EVA cng nn c s dng pht hin ci g c hiu qu. N cho chng ta bit sn phm hay dch v no, cc nguyn cng hay hot 161
162
ng no c nng sut cao bt thng v lm tng gi tr cao bt thng. T chng ta s t hi: Chng ta c th rt ra bi hc g t nhng thnh cng ny?. Cng c gn y nht c dng thu thp thng tin v nng sut l so snh chun mc, tc l so snh hiu nng ca mt t chc vi hiu nng cao nht trong ngnh, hay tt hn na l so snh vi hiu nng cao nht trn th gii. So snh chun mc da trn c s gi nh rt ng l iu g m mt t chc lm c th t chc khc cng c th lm c. N gi nh rt ng khi cho rng mi doanh nghip phi c tnh cnh tranh ton cu (xem Chng II). V cng rt ng khi n gi nh rng iu kin tin quyt c tnh cnh tranh l t nht phi lm tt cng vic nh ngi dn u ang lm. Tm li, kt hp c EVA v so snh chun mc s cung cp cho chng ta nhng cng c chn oan o tng nng sut cc yu t sn xut cng nh qun l n. Cc thng tin v nng lc: B cng c th ba l gii quyt vn nng lc. Kh nng dn u i hi phi lm c nhng vic m ngi khc khng lm c hoc rt kh lm c. N i hi nhng nng lc c bn gn kt c nhng gi tr ca th trng v khch hng vi nhng kh nng chuyn nghip ca nh sn xut hoc nh phn phi. Mt s v d minh ha: kh nng ca ngi Nht trong vic to ra cc linh kin in t thu nh l da trn c s truyn thng 300 nm ca ngh ghp tranh phong cnh trn cc hp 162
163
sn mi nh xu c gi l inro, cng nh ngh khc hnh cc loi ng vt trn mt th cn nh hn c mt chic khuy gi l netsuke gi chic hp nh trn dy lng ngi eo; hoc l nng lc c o ca GM trong 80 nm qua trong vic mua li thnh cng cc cty; hoc nng lc c o ca Marks&Spencer trong vic thit k ba n sn ng gi ph hp vi ti tin ca tng lp trung lu. Nhng lm th no xc nh c cc nng lc c bn c ri v cc nng lc cn phi trang b thm c th bo m cho doanh nghip duy tr c v tr dn u? Lm th no bit c nng lc c bn ca t chc mnh ang c ci tin hoc ang suy yu i? Hoc c cn ng l nng lc c bn hay khng, cn phi sa i b sung nhng g? Cho n nay vic bn lun v cc nng lc c bn ny phn ln mi ch mc cm tnh. D vy, cng c mt s cty chuyn su, c trung bnh mt cty c phm ca Thy in v mt cty sn xut dng c chuyn dng ca M - ang pht trin phng php lun o lng v qun l nhng nng lc c bn ny. Bc th nht l phi theo di st hiu nng ca mnh v hiu nng ca i th cnh tranh, xem xt k nhng thnh cng bt ng cng nh tht bi bt ng trong cc lnh vc ng ra phi hot ng tt. Nhng thnh cng t c s cho ta bit th trng ang nh gi cao v sn sng tr tin cho ci g. N cng cho ta bit doanh nghip ang c li th dn u
163
164
ch no. Cn tht bi cng s l du hiu cho thy hoc th trng ang thay i hoc nng lc ca cty ang yu i. S phn tch nh trn gip sm nhn ra cc c hi mi. Chng hn, bng cch theo di st nhng thnh cng bt ng, mt nh sn xut dng c M pht hin ra rng mt s nh xng ch to my c nh ca Nht Bn ang mua cc loi dng c c k thut cao v gi t do h sn xut mc d cty khng c nh thit k ring cng nh cho hng cc dng c ny cho cc nh xng ca Nht. T cty nhn ra mt nng lc c bn mi ca mnh: Sn phm ca h rt d bo tr v sa cha mc d k thut ca n rt phc tp. Khi nhn thc c p dng vo vic thit k cc sn phm th cty chim c v tr dn u trong th trng cc nh xng nh M v Ty u, mt th trng khng l m trc cty cha h vi ti. Nng lc c bn i vi tng t chc l khc nhau, c th ni y l nt ring ca tng t chc. Nhng mi t chc khng ch c doanh nghip u cn mt nng lc c bn chung l i mi. V mi t chc cn bit cch theo di v cao hiu nng i mi. Trong cc t chc thc hin vic ny, c cc cty nm trong s cc nh sn xut dc phm hng u, th im xut pht cho s i mi khng phi t hiu qu ca cty. Cc cty ny theo di st sao nhng i mi trong lnh vc trong mt thi k bit c: ci no tht s thnh cng; c bao nhiu thnh cng l ca cty mnh; hiu nng ca cty mnh c tng xng vi mc tiu ra khng; c ph hp vi xu 164
165
hng th trng, vi th phn ca cty, vi chi ph nghin cu b ra hay khng? Liu nhng i mi thnh cng ca cty c thuc lnh vc ang tng trng v c nhiu c hi ln nht khng? C bao nhiu c hi i mi thc s quan trng m cty b qu? L do v sao? V cty khng nhn ra, hay v nhn ra nhng b qua? Hay l v cty qu vng v lm hng c hi? Lm th no bin mt i mi thnh sn phm c tnh thng mi? Hng lot cu hi nh th c nu ra nh gi hn l o lng. N t ra cu hi hn l tr li, nhng u l cu hi ng. Thng tin v phn b ngun lc Lnh vc cui cng cn c thng tin chn on qun l kinh doanh nhm to ra ca ci l thng tin v s phn b cc ngun lc khan him l ngun vn v con ngi thc hin. Hai ngun lc ny s chuyn mi thng tin m nh qun l c c v hot ng kinh doanh thnh hanh ng. Hai ngun lc cng quyt nh mc thnh cng ca doanh nghip Cty GM l cty u tin p dng quy trnh phn b ngun vn mt cch h thng t cch y khong 70 nm. Ngy nay, hu nh doanh nghip no cng c quy trnh phn b ngun vn, nhng rt t cty p dng ng quy trnh. Thng thng cc cty ch dng t mt n hai ch tiu sau y nh gi s phn b ngun vn d kin l: li tc u t, thi gian hon vn, lu lng tin mt, hay gi tr hin ti chit khu. Nhng chng ta bit t lu ngy t nhng nm 1930 rng cc phng php ny l khng ng. nh gi ng 165
166
mt khon u t d kin th cty cn xem xt c bn ch tiu ni trn. Cch y 60 nm th iu ny i hi khi lng tnh ton v tn cc con s. Ngy nay vi mt my vi tnh xch tay ngi ta c th c ngay s liu cn thit ch trong vi pht. Trong 60 nm qua chng ta cng bit rng quyt nh la chn mt d n u t th khng nn ch n thun xem xt mt d kin phn b ngun vn ring r m phi la chn cc d n c h s gia c hi v ri ro tt nht. iu i hi phi c mt ngn sch phn b ngun vn trnh by cc phng n la chn v mt ln na, y cng l iu m qu nhiu doanh nghip khng lm. T hn na, cc quy trinh phn b ngun vn cn b qu hai thng tin rt quan trng sau y: iu g s xy ra nu nh d n u t tht bi, khng em li kt qu nh mong i, nh thng xy ra vi t l 3/5 trng hp? N s c tc hi nghim trng g n cty hay khng, hay tc ng khng ng k? Nu nh d n u t thnh cng, v c bit thnh cng ln hn chng ta d kin, th iu s buc chng ta phi lm g? Ngoi ra, vic phn b ngun vn i hi phi c thi hn c th: khi no phi t c kt qu g? Khi mi thng tin v kt qu - thnh cng, gn thnh cng, gn tht bi, tht bi cn phi c tng hp v phn tch. Khng c cch g ci thin hiu qu ca t chc hn l 166
167
so snh kt qu t c t ngun vn b ra vi kt qu d kin hoc ha hn ban u khi quyt nh u t. Nc M ngy nay s cn phn vinh giu c hn bit chng no nu nh trong 50 nm qua cc thng tin phn hi v cc chng trnh u t ca chnh ph tr thnh tiu chun bt buc? Mc d vn l mt ngun lc then cht ca mi t chc, nhng y khng phi l ngun lc qu nht. Ngun lc qu nht ca mi t chc l con ngi thc hin nhim v T Th chin th II n nay, duy nht ch c qun i M l tin hnh th nghim cc quyt nh b tr nhn lc ca mnh. Ngy nay qun i M s xc nh r yu cu t ra i vi s quan cao cp trc khi b tr h vo cc v tr ch huy quan trng. T nh gi thnh tch ca cc s quan trn c s i chiu vi yu cu t ra. Qun i M cng thng xuyn nh gi quy trnh chn la cc s quan ch huy trn c s thnh cng hay tht bi ca vic b nhim. Cn trong cc lnh vc kinh doanh hay phi kinh doanh nh cc trng i hc, bnh vin, cc c quan chnh ph - vic b tr nhn s vi nhng yu cu c th m ngi c b nhim phi t c cng nh vic nh gi c h thng kt qu hot ng sau khi c b nhim t khi c thc hin. Trong n lc to ra ca ci, khi b tr nhn s cc qun l cn phi thn trng v cn nhc k nh khi phn b ngun vn. V kt qu ca cc quyt nh b tr nhn s cn phi c theo di v nghin cu nh gi k lng.
167
168
Kt qu nm u
Bn loi thng tin ni trn mi ch cho chng ta bit v hot ng kinh doanh hin ti. N cung cp thng tin v hng dn cc chin thut kinh doanh. Cn c chin lc kinh doanh chng ta cn cc thng tin c t chc v mi trng kinh doanh. Chin lc kinh doanh phi c xy dng da trn thng tin v th trng, v khch hng, cng nh phi khch hng (ngi khng phi l khch hng); v cng ngh trong ngnh ca mnh v ca ngi khc; v tnh hnh ti chnh v tnh hnh kinh t th gii ang bin i. Bi v kt qu hot ng nm ch . Bn trong t chc kinh doanh ch c cc trung tm chi ph. Cn trung tm li nhun l ch khch hng, nhng ngi c tin tiu. Nhng s bin i ln lun xut pht t bn ngoi mt t chc. Mt ca hng bn l c th bit r v khch hng thng n mua hng ca mnh. Nhng d thnh cng n u, th bt c ca hng bn l no cng ch chim c mt phn nh khch hng trn th trng m thi. C ngha l s lng phi khch hng lun chim i a s so vi s lng khch hng c c. Chnh t s lng phi khch hng ny m nhng thay i c bn bt u xy ra v tr thnh quan trng. trong vng 50 nm qua th ch t cng 50% nhng cng ngh mi lm chuyn i mt ngnh no xut pht t cc ngnh khc. Cc loi tn phiu thng mi tng cch mng ha ngnh ti chnh chnh M khng phi c xut s t lnh vc ngn hng. Sinh hc phn t v k thut 168
169
gen khng do ngnh cng nghip dc phm pht trin. D rng i a s cc doanh nghip vn s tip tc hot n nhng vn khng trnh khi phi ng u vi s cnh tranh ton cu, t nhng ni m h cha h bit n. Mc d c y ry cc loi tp ch i chng v cc lnh vc chuyn ngnh nhng khng phi lc no thng tin bn ngoi cn thit i vi doanh nghip cng c sn. Chng hn, khng h c thng tin, d l thng tin cha tin cy, ni v cc iu kin kinh t Trung Quc hay cc iu kin php l ti cc nc thuc Lin X c. Tuy nhin, ngay vi cc thng tin c sn th cng c nhiu doanh nghip chng bn tm n n. Rt nhiu cty M n chu u lm n vo nhng nm 1960 m khng h tm hiu n cc quy nh v lao ng y. Cn cc cty chu u th cng m tt v thiu thng tin khi lm n M. Nguyn nhn chnh lm cho u t bt ng sn ca Nht b California vo nhng nm 1990 l do khng nm c nhng iu s ng v quy hoch v thu kha. Mt nguyn nhn chnh khin cho hot ng kinh doanh tht bi l do mt gi nh chung cho rng cc iu kin thu kha, cc lut l, nhng u i ca th trng, cc knh phn phi , quyn s hu tr tu - phi nh mnh ngh hay t nht l nh mnh ngh l n phi th. Mt h thng thng tin y phi bao gm thng tin gip cho cc nh qun l t du hi i vi gi nh . N phi gip nh qun l t ra nhng cu hi ng, ch khng phi tha mn thng tin h mun. iu i hi trc ht nh qun l phi bit thng tin no 169
170
l cn thit cho mnh, phi thu thp thng tin u n, v cui cng phi bit tng hp thng tin mt cch c h thng khi ra cc quyt nh. Trn y l nhng bc khi u, nhng n lc u tin t chc tnh bo kinh t, ngha l thng tin v i th cnh tranh thc t ln tim nng trn ton th gii. Mt vi tp on a quc gia chng hn Unilever, Coca-Cola, Nestl, mt s cng ty thng mi Nht Bn v mt s cty xy dng ln tch cc xy dng h thng thu thp v x l thng tin v bn ngoi. Nhng nhn chung, phn ng doanh nghip u cha bt tay lm cng vic ny. Cng vic s nhanh chng tr thnh mt thch thc quan trng v thng tin i vi tt c mi doanh nghip.
III THNG TIN CN THIT CHO NH QUN L. Phn chnh ca cng ngh mi l thit b x l d liu dng cho c nhn. Nhng khi ni n thng tin, th ngi ta dnh s ch ch yu vo thng tin cho doanh nghip, nh c nu trong chng ny. Th nhng thc ra th thng tin dnh cho cc nh qun l v ng hn l cho mi lao ng tri thc thc hin cng vic ca mnh cn quan trng hn nhiu. Bi v thng tin chnh l ngun lc ch yu ca lao ng tri thc ni chung v nh qun l ni ring. Thng tin ngy cng to nn mi lin kt gia nhng ngi lao ng vi nhau v vi t chc v mng li ca h. Ni cch khc, thng tin gip cho ngi lao ng tri thc thc hin cng vic ca mnh. 170
171
n nay mt iu r rng l khng ai cung cp c thng tin m ngi lao ng tri thc v c bit l cc nh qun l cn, ngoi tr chnh h phi t lo liu ly. Nhng c rt t nh qun l b cng sc ra quyt nh xem thng tin no l cn thit cho mnh, v cng t ngi hn na tm cch x l cc thng tin ny. H thng da vo nhng ngi cung cp d liu, tc l cc nhn vin tin hc v k ton, quyt nh gim cho h. Th nhng, nhng ngi cung cp d liu ny li khng th no bit c nhng d liu no ngi s ng cn bin n thnh thng tin. Ch c tng ngi lao ng tr thc v nht l nh qun l mi c th chuyn cc d liu thnh thng tin m thi. V cng ch c tng ngi lao ng tri thc v c bit l nh qun l mi bit cch x l thng tin c c lm cho cng vic c kt qu. c c thng tin cn thit cho cng vic ca mnh, nh qun l cn phi tr li hai cu hi di y: Nhng thng tin no ti cn cung cp cho ngi ang lm vic vi ti v l ch da cho ti? Bng hnh thc no? V thi gian no? Nhng thng tin no cn thit cho chnh ti? Thng tin ly t ai? Bng hnh thc no? V thi gian no? Hai cu hi trn r rng l khc nhau, nhng c mi quan h cht ch vi nhau. Cu hi u tin xc lp c s trao i thng tin th s khng c thng tin phn hi tr li cho nh qun l.
171
172
Chng ta bit iu ny t thi Chester I.Barnard (1886-1961) khi ng ta xut bn cun sch Cc chc nng ca nh qun l vo nm 1938, cch y hn 60 nm. Trong khi cun sch ny ca Barnard c rt nhiu ngi ca ngi th n li t c tc dng i vi thc tin. Theo Barnard th s trao i thng tin l ci g m h v chung chung. l s quan h gia con ngi vi nhau v mang tnh c nhn. Th nhng iu lm cho s trao i thng tin ti ni lm vic mang li hiu qu l s tp trung vo bn ngoi mt c nhn. Thng tin phi tp trung vo mt nhim v chung, mt thch thc chung. Tm li s trao i thng tin phi tp trung vo cng vic. V vy khi t ra cu hi: Ti cn cung cp thng tin cho ai h thc hin tt cng vic ca h?, th s trao i thng tin do em li kt qu. Do , cu hi u tin khng nn l: Ti mun ci g, hay cn ci g? M nn l: Ngi ta cn ti ci g? v Ai cn n ti? Sau mi n cu hi: Nhng thng tin no cn thit cho ti, thng tin ly t ai? Bng hnh thc no? Trong thi gian no? Nhng nh qun l no bit t ra nhng cu hi trn s sm nhn ra rng nhng thng tin h cn n l c rt t t h thng thng tin ca cty mnh. Mt s thng tin c c l t b phn k ton, mc d trong nhiu trng hp cc thng tin ny cn phi c sp xp, hiu chnh li cho ph hp vi yu cu cng vic ca nh qun l. Phn ln thng tin m cc nh qun l cn n l t bn ngoi cty v cn
172
173
b cty.
c t chc sp xp ring bit khng ln ln vi thng tin t ni
Ngi duy nht c th tr li cu hi: Ti cn cung cp thng tin g? Cho ai? Bng hnh thc no? li khng phi ngi t ra cu hi. Bc u tin thu thp thng tin m nh qun l cn n l phi tm n v hi tt c mi ngi c quan h lm vic v l ch da cho nh qun l. Nhng trc khi t cu hi, ngi ta phi chun b cu tr li. V ngi c hi s - v nn l nh th - hi li: Vy anh cn ti cung cp thng tin g? Do vy, nh qun l cn phi suy ngh trc c hai cu hi ri h bt u bng vic n gp ngi khc v hi h: Ti cn cung cp thng tin g cho anh? C hai cu hi Ti cn bo cho ngi khc thng tin g? v Ti cn thng tin g? thot tng rt n gin. Nhng ai tng hi cc cu hi ny ri cng u thy rng phi suy ngh rt thu o, phi qua nhiu s th nghim, phi lm vic rt tch cc mi tr li c. V cu tr li khng c nh mi. Thc t, vic t cu hi khng phi ch mt ln l thi m cn lp i lp li, chng hn 18 thng mt ln. V cng cn t cu hi mi khi c s thay i ln trong doanh nghip, chng hn nh thay i l thuyt kinh doanh, thay i ch lm v phn cng nhim v cho cc nhn vin. Nhng ai t ra cc cu hi trn mt cch nghim tc s sm hiu c mnh cn thng tin g v cn cung cp thng tin no. V t bit cch x l c hai loi thng tin . 173
174
T chc thng tin
Nu khng c t chc th thng tin vn ch l cc d liu m thi. lm cho thng tin c ch n phi c t chc. Tuy nhin, iu khng r rng l hnh thc thng tin no l c ch, c bit l vi hnh thc t chc no th thng tin c ch cho cng vic ca mi ngi. Do cng mt thng tin c th c t chc theo nhng cch khc nhau nhm nhng mc ch khc nhau. y l mt v d. T khi Jack Welch nhn chc tng gim c General Electric (GE) nm 1981, ng ta lm cho cty ny to ra ca ci nhiu hn bt k cty no trn th gii. Mt trong nhng nguyn nhn thnh cng l GE bit cch t chc thng tin v tnh hnh hot ng ca tng n v kinh doanh mt cch khc nhau vi mc ch khc nhau. Cty duy tr phng php bo co truyn thng v tnh hnh ti chnh v th trng m hu ht cc cty s dng nh gi tnh hnh hot ng ca cty hng nm. Th nhng cng d liu li c t chc cho vic x dng chin lc lu di, ngha l mt mt nu ra nhng thnh cng hoc tht bi bt ng nhng ng thi cng nu ra nhng s kin no din ra khc vi d kin. Cch th ba t chc cng cc d liu l tp trung vo hiu qu i mi ca cty hiu qu ny tr thnh yu t ch yu xem xt vic khen thng cc gim c v cn b qun l cao cp ca mt n v kinh doanh. Cui cng th cng cc d liu ny c t chc nh gi cch i x v pht trin cc nhn vin ca mt n v kinh doanh y 174
175
tr thnh mt yu t quan trng trong vic xem xt bt cn b qun l, c bit i vi cp gim c mt n v kinh doanh. Theo kinh nghim ca tc gi th mi nh qun l c cch t chc thng tin ring cho mnh v thng tin phi c t chc ph hp vi cch lm vic ca tng nh qun l. Tuy nhin cng c mt s phng php lun c bn trong vic t chc thng tin. Th nht l xc nh s kin then cht. Cc s kin no l cc im mu cht cho hiu qu trong cng vic. c th l cng ngh yu t quyt nh thnh cng ca mt d n nghin cu. S kin then cht c th c lin quan n con ngi v s pht trin ngun nhn lc. N cng c th lin quan n vic to ra sn phm mi hay dch v mi cho mt s khch hng chnh. Hay cng c th lin quan n vic tm kim khch hng mi. Tm li, ci g c coi l s kin then cht hon ton ty thuc quyt nh c nhn nh qun l. Tuy nhin quyt nh cn c bn bc tho lun vi nhng ngi trong cty m nh qun l trng cy. y c l l iu quan trng nht m bt k ngi no trong mt t chc cng phi trnh by r vi ngi cng lm vic v c bit l vi cp trn ca mnh. Th hai l p dng khi nim ca l thuyt xc sut hin i mt khi nim lm c s cho phng php Qun l Cht lng Ton din (TQM). l s phn bit gia cc s kin bin i vi phn phi xc sut bnh thng v s kin bt thng. Chng no m s bin i vn nm trong gii hn ca phn phi xc sut bnh thng i vi mt s kin no (chng hn nh cht lng trong mt quy 175
176
trnh trnh sn xut) th khng cn phi x l. S bin i nh th vn ch l d liu cha phi l thng tin. Nhng s kin bt thng vi phn phi xc sut vt ra ngoi mc quy nh th l thng tin, i hi phi c bin php x l. Phng php lun th ba t chc thng tin xut pht t l thuyt ca Hin tng Ngng (Threhold Phenomenon), mt l thuyt lm nn tng cho khoa hc v Tm l hc nhn thc. Chnh nh vt l hc ngi c Gustav Fechner (1801-1887) l ngi u tin nhn ra rng chng ta s khng cm nhn c cm gic, chng hn nh s bt rt, cho n khi n t n mt cng nht nh, tc l khi n vt qua mt ci ngng nhn thc. C rt nhiu hin tng khc tun theo quy lut ny. Thc ra chng cha l hin tng m ch l d liu cho n khi chng t n mt cng no v vt qua ngng nhn thc. L thuyt ni trn c th p dng cho nhiu hin tng c ni lm vic ln trong cuc sng c nhn gip cho vic t chc d liu thnh thng tin cn thit. Chng hn khi chng ta ni n hin tng suy thoi trong kinh t chng ta ang cp n mt hin tng ngng, tc l s st gim v doanh s v li nhun tr thnh cuc suy thoi kinh t khi chng vt qua mt ngng nht nh, chng hn khi n c ko di vt qu mt thi gian nht nh. Tng t nh vy, mt bnh truyn nhim c th tr thnh mt nn dch b phn dn c no khi n vt qu mt ngng nht nh.
176
177
Khi nim ny rt hu ch khi t chc thng tin v cc s kn lin quan n nhn s. Chng hn nh cc s kin tai nn lao ng, thay th nhn cng, s kin co s tr thnh vn ln khi vt qu mt ngng nht nh. Tng t nh vy i vi hiu qu i mi ca cty, ch c khc l y ngng nhn thc l im m khi s st gim trong hiu qu i mi nm di im th bo hiu s cn thit phi c bin php x l. Khi nim ngng l mt trong cc khi nim hu ch nht xc nh khi no chui cc s kin tr thnh mt xu th i hi phi c s ch v c hnh ng thch hp, cng nh khi cc s kin trng b ngoi c v c bit nhng bn thn n khng c ngha g c. Cui cng, rt nhiu nh qun l nhn ra rng cch t chc thng tin c hiu qu n gin ch l t chc sao cho mnh s c thng tin v nhng iu khng bnh thng. Mt v d l cc th t gi cn b qun l. Nhng nhn vin trong cty hng thng vit th bo co cn b qun l, nu ln tt c s kin khng bnh thng v bt ng trong tng lnh vc, hot ng ca h. Hu ht nhng iu khng bnh thng trong cc bo co ny khng ng c quan tm. Th nhng nhiu khi cng c s kin ngoi l, l s kin m phn phi xc sut ca n vt ra ngoi mc bnh thng. V nhiu khi c s trng khp cc s kin khng quan trng trong tng bn bo co, nhng khi tng hp li n tr nn quan trng. Nh vy, nhiu khi cc th bo co ca nhn vin nu ra nhng im ng ch cho cc nh qun l. Chng lun chuyn thng tin n cho h. 177
178
Khng c s bt ng
Khng c mt h thng thng tin no do ngi lao ng tri thc nht l nh qun l thit k cung cp thng tin cho h l hon ho c. Th nhng trong nhiu nm qua n dn c ci thin. V mt thc o cui cng i vi mt h thng thng tin l khng c s bt ng. Trc khi cc s kin tr thnh vn ln, nh qun l bit n n, phn tch n, hiu c n v c hnh ng thch hp x l. V d, ch c ba hoc bn, ngha l rt t, cc t chc ti chnh ca M khng b bt ng trc s sp ti chnh chu vo cui nhng nm 1990. H hiu c thng tin l g i vi cc nn kinh t chu v cc ng tin chu . H dn dn loi b cc thng tin nhn c t cc cty con v i l ca h cc nc chu , v h bt u nhn ra rng ch l d liu ch khng phi thng tin. Thay vo , h bt u t chc cc thng tin nh l t l gia vn u t trc tip v u t gin tip, v t l gia vn u t gin tip (ngha l cc khon vay ngn hn) v cn cn thanh thon ca cc nc ny v cng vi n l khon c th dng tr n ngn hn nc ngoi. T rt lu trc khi cc t s ny tr nn qu bt li, gy ra s hong lon khng trnh khi chu th cc nh qun l ni trn nhn thy l s hong lon ang n. H nhn ra l h phi quyt nh hoc rt lui vi chin lc u t ngn hn, hoc tip tc li vi chin lc u t rt lu di v cng rt mo him. Ni 178
179
cch khc, h nhn thc c d liu kinh t no l c ngha i vi cc nc kinh t ang pht trin, ri tin hnh t chc, phn tch v din dch cc d liu . H chuyn cc d liu thnh cc thng tin v quyt nh cn c hnh ng g t rt lu trc khi cc hnh ng tr nn cn thit. Ngc li, i a s cc cty ca M, chau u v chu ang lm n chu hoc u t m ch da vo thng tin do ngi ca h ng bo co v u b bt ng. Cc thng tin ny ha ra khng phi l thng tin, m ch l tin sai lc. Ch c nhng nh qun l no mt nhiu nm trn tr vi cu hi: Nhng thng tin no v lm n Thi Lan v Indonesia l hu ch? mi c s chun b trc. Mt iu kh ph bin l s lng n thun ca d liu li c coi l thng tin, chng khc g vic coi cun danh b in thoi dy cm ca mt thnh ph ln l ng ngha vi vic khng cn thit phi bit n ai cn lin h na, c tn tui, a ch, cng nh l do ti sao phi lin h vi ngi . Cc nh qun l cn phi bit hai iu: mt l LOI B d liu khng c lin quan n thng tin ang cn n; hai l t chc, phn tch v din dch cc d liu v sau tp trung cc thng tin c c vo HNH NG thc t. Bi v mc ch ca thng tin khng phi l tri thc m l a tri thc vo hnh ng thc t. i ra bn ngoi
179
180
V d v vic cc cty cc nc pht trin b bt ng trc s suy sp kinh t cc nc chu cho thy tm quan trng ca vic thu thp cc thng tin hu ch t bn ngoi. i vi cc nh qun l, xt cho cng ch c mt cch nhn c cc thng tin ny, l phi t mnh i ra bn ngoi. D cc bn bo co c tt n u, hay cc l thuyt kinh t hay ti chnh c p dng c ng n u i na, th cng khng c g snh bng s quan st trc tip, c nhn v di hnh thc thc s l s quan st bn ngoi Cc h thng siu th ca nc Anh nhiu lm tm cch thit lp c s ti nc Ireland lng ging ca mnh, nhng rt t thnh cng. H thng siu th ang chim lnh th trng Ireland l Super-Quinn do Fergal Quinn thnh lp v iu hnh. B quyt ca ng tya khng phi l hng ha tt hn hay gi c thp hn. B quyt l ng ta v cc cn b qun l ca cty hng tun phi b ra hai ngy lm vic bn ngoi vn phng. Mt ngy dnh lm cc cng vic ti siu th, chng hn nh phc v ti quy thanh ton hay lm cn b ph trch khu bn thc phm ti sng. Cn mt ngy dnh i quan st cc ca hng ca cc i th cnh tranh, lng nghe v ni chuyn vi cc nhn vin lm vic cho cc i th cnh tranh v cc khch hng ca i th cnh tranh. Cty cung cp thit b cho bnh vin ln nht Hoa K do mt tng gim c thnh lp, ngi dnh bn tun l trong mt nm, tc 180
181
hai ln mt nm mi ln ko di hai tun l thay th ngi bn hng, trong dp ngi ny ngh php. ng ta i hi mi cn b qun l cao cp ca cty cng phi lm nh vy. Khi ngi bn hng chnh tr li lm vic th khch hng, l mt b x ca mt bnh vin Thin Cha gio, hi ng ta: Ci lo ngu ngc no bn hng thay ng vy? ng ta lun hi ti sao ti li mua hng ca ngi khc m khng mua hng ca ng. ng ta chng quan tm lm n vic nhn c n t hng cho ng. Th nhng chnh y li l ni dung ch yu cn tm hiu cho t i thc t. Mt kinh nghim rt c in cho rng hu nh khng c cch g nng cao cht lng iu tr ca bc s bng vic chnh bc s lm bnh nhn ti bnh vin khong hai tun l. Cc nhm nghin cu th trng, nghin cu i tng tp trung v cc bn nghin cu khc tng t lun c nh gi cao v iu l ng. Th nhng h vn lun tp trung ch vo cc sn phm ca cty. H khng tp trung ch vo vic khch hng mua g v quan tm ci g. Ch bng cch t mnh ng vai tr khch hng, ngi bn hng, hoc bnh nhn th nh qun l mi c th c c thng tin chn thc bn ngoi. Mc d c c cc thng tin ny nhng vn ch gii hn thng tin v khch hng v phi khch hng. Vy nh qun l cn c thm thng tin g khc bn ngoi v lm th no c c? y chnh l l do v sao vic tnh nguyn tham gia mt t chc phi li nhun li c ngha quan trng nh s c tho lun Chng 6 khng ch chun b cho na qung 181
182
i cn li ca mnh, m cn l cch nhn c thng tin bn ngoi, tc l thng tin v cch nhn nhn, ng x v ra quyt nh nhng con ngi khc vi mnh v cng vic, qu trnh, v kin thc, v nhn thc v quan im. Cng v l do m vic tip tc o to nhng ngi ln tui thnh t s ngy cng quan trng. Thng qua qu trnh tip tc o to nh th, nhng ngi vo tui trung nin thnh t, tc khong 45 tui l nhng lao ng tri thc nh qun l doanh nghip, lut s, hiu trng trng i hc hay mc s nh th - bt buc phi lm vic vi nhng con ngi thuc cc tng lp x hi khc nhau v vi nhng gi tr khc nhau. y khng ch l cch nng cao tri thc m cn gip cho nh qun l c c thng tin cn thit cho cng vic ca mnh, l thng tin v bn ngoi. V lu di, thng tin quan trng nht cn thit cho nh qun l lm tt cng vic ca mnh l thng tin v bn ngoi. ng thi, y l thng tin vn cn cn phi c t chc. Nhng thng tin ny khng ch l c s a n hnh ng ng, n cn l c s i ph vi cc thch thc khc s tho lun cc chng sau, l thch thc i vi nng sut ca lao ng tri thc v thch thc i vi vic t qun l bn thn. C hai thch thc ny ph thuc rt nhiu vo s hiu bit ca cc nh qun l v thng tin no cn cho cng vic ca h v thng tin no h cn cung cp cho ngi khc, cng nh ph thuc vo cc phng php bin nhng d liu ln xn
182
183
thnh cc thng tin c sp xp t chc c h thng v x l c trng tm cho nh qun l.
Chng V NNG SUT CA LAO NG TRI THC Nng sut lao ng chn tay Cc nguyn tc nng sut lao ng chn tay Nng sut lao ng chn tay trong tng lai Chng ta bit g v nng sut ca lao ng tri thc Lm g? Lao ng tri thc l ti sn vn Cc chuyn vin Cng vic tri thc l mt h thng Bt u nh th no? Quyn iu khin doanh nghip
183
184

Dn nhp
S ng gp quan trng nht v thc s c o ca lnh vc qun l trong th k XX l vic tng nng sut LAO NG CHN TAY trong sn xut ln 50 ln. Tng t nh vy s ng gp quan trng nht ca lnh vc qun l cn lm c trong th k XXI s l vic nng cao nng sut lao ng cc CNG VIC TRI THC v nng sut lao ng ca NGI LAO NG TRI THC. Ti sn c gi tr nht ca mt cty th k XX l thit b sn xut. Cn ti sn c gi tr nht ca mt t chc th k XXI, bt k l kinh doanh hay phi kinh doanh, s l ngi lao ng tri thc v nng sut lao ng ca h.
I NNG SUT LAO NG CHN TAY TH NHT: th xem hin chng ta ang ch no Ch mi c hn mt trn nm nay thi k t khi lN u tin mt ngi c hc thc thc s quan tm n cng vic lao ng chn tay v ngi lao ng chn tay v bt u nghin cu c hai lnh vc ny. Cc nh th v i nh Hesiod ca Hy Lp (th k VI trc Cng nguyn) v 500 nm sau l Virgil ca La M (vo cui th k th nht trc Cng nguyn) ca ngi cng vic ng ng ca nng dn. Nhng tc phm ca h vn l nhng ng th hay nht 184
185
bng bt k ngn ng no. Th nhng chng c bi th no ni v lao ng ng ng ln ngi nng dn li ging vi thc t cuc sng ca h. C Hesiod ln Virgil cha mt ln trong i cm n chic lim gt hi, cha bao gi chn cu, hoc thm ch cha bao gi quan st ngi nng dn lm nhng cng vic . V 1.900 nm sau thi i ca Virgil, n lt Karl Marx (1818-1883) vit v lao ng chn tay v cng nhn lao ng chn tay, th ng cng cha bao gi quan st h v cng cha bao gi chm tay n cc my mc. Ngi u tin va trc tip lao ng chn tay nh cng nhn v va nghin cu v lao ng chn tay chnh l Fredrick Winslow Tylor (1856-1915). Trong sut qu trnh pht trin ca lch s - v ni ng hn l c trc khi lch s c ghi chp trong cc s sch c s tin b khng ngng ca ci m ngy nay chng ta gi l nng sut lao ng (thut ng ny ch mi tn ti khong 50 nm). Th nhng li l kt qu ca nhng cng c mi, phng php mi v cng ngh mi. l s tin b trong lnh vc m cc nh kinh t gi l T bn. Th nhng trong sut qu trnh lch s li c rt t s tin b trong lnh vc m cc nh kinh t gi l Lao ng, tc l nng sut lao ng ca ngi cng nhn. iu hin nhin trong sut lch s l ngi cng nhn mun sn xut c nhiu hn th ch c cch l phi lm vic ct lc hn hoc ko di thi gian lm vic nhiu hn. C rt nhiu iu m cc nh kinh t th k XIX khng nht tr vi nhau, cng nh cc nh kinh t hin 185
186
nay. Nhng h u nht tr vi nhau, t thi David Ricardo (1772-1823) n Karl Marx, rng c s khc bit rt ln v trnh tay ngh gia cc cng nhn, ch khng c g khc nhau ng v nng sut lao ng, tr s khc nhau gia cng nhn chm ch v cng nhn li bing, hoc gia cng nhn sc khe tt v cng nhn sc khe yu. Lc khi nim nng sut lao ng cha tn ti. Nng sut lao ng vn ch c coi l yu t ngoi lai:, khng phi l mt thnh phn trong phng trnh ca hu ht hc thuyt kinh t ng thi, nh hc thuyt ca Keynes v Trng phi kinh t o. Ch trong mt thp k sau khi Taylor ln u tin quan st v nghin cu cc ng tc lao ng, th nng sut lao ng chn tay mi bt u tng ln cha tng thy. t tr i, nng sut lao ng chn tay tng ln u n vi tc 3,5% trong mt nm, ngha l tng ln 50 ln k t thi Taylor. Tt c thnh qu v kinh t v x hi th k XX u da trn c s thnh tu ny. Nng sut lao ng chn tay to ra ci m ngy nay chng ta gi l cc nn kinh t pht trin. Trc thi Taylor khng h tn ti khi nim ny, v mi nn kinh t u cha pht trin nh nhau. Ngy nay mt nn kinh t cha pht trin hay thm ch nn kinh t mi tri dy l nn kinh t khng lm c hoc t ra cha lm c vic nng cao nng sut lao ng chn tay. Cc nguyn tc ca nng sut lao ng chn tay Nhng nguyn tc ca Taylor xem ra n gin n mc kh tin.
186
187
Bc u tin lm cho lao ng chn tay c nng sut l xem xt k tng cng vic v phn tch cc ng tc cu thnh ca n. Bc tip theo l ghi chp li tng ng tc, c cng sc b ra v thi gian i hi thc hin. Tip n l loi b cc ng tc tha; mi khi quan st cng vic chn tay, chng ta s pht hin thy c rt nhiu ng tc m t lu c coi l hay nhng thc t li tha, khng lm li ci g c. Sau mi ng tc cn thit to ra thnh phm cui cng c xp t li sao cho vic thc hin n gin nht, d dng nht, t tn cng sc nht v i hi thi gian thc hin ngn nht. Tip theo cc ng tc ny c ghp li vi nhau thnh mt cng on theo mt trnh t logic. Cui cng l thit k li cc cng c thc hin tng ng tc. V mi khi chng ta xem st bt c cng on no, d cng on tng tn ti hng ngn nm, chng ta u pht hin thy cc cng c s dng t lu i hon ton khng ph hp cho vic thc hin cng vic . iu ny rt ng, chng hn nh trng hp m Taylor pht hin i vi chic xng dng xc ct trong xng c, cng on u tin m ng ta nghin cu. l chic xng c hnh dng khng ng, kch thc khng ng v tay cm khng ng. Chng ta cng nhn ra iu tng t nh vy i vi cc dng c y khoa c in ca cc bc s phu thut.
187
188
Cc nguyn tc ca Taylor xem ra rt hin nhin mi phng php c hiu qu u nh th. Th nhng Taylor phi mt 20 nm my m mi tm ra. Trong hn mt trm nm qua c bit bao nhng s thay i, iu chnh v hon thin i vi cc phng php ny, k c tn gi ca n. Chnh Taylor lc u gi tn phng php ca mnh l S phn tch cng on lm vic hay Qun l cng on lm vic. Hai mi nm sau n c i tn thnh Qun l theo khoa hc. Tip theo 20 nm na, sau Th chin th I, n li c i tn thnh Quy trnh cng nghip cc nc nh M, Anh v Nht Bn. Cn c li gi l S hp l ha. Vic cng b rng phng php ca ai bc b hoc thay th phng php ca Taylor hu nh l mt cch giao t cng cng chun mc. Bi v chnh nhng iu lm cho Taylor v phng php ca ng c sc mnh cng ng thi lm cho ng ta b cm ght. Nhng iu m Taylor nhn nhn v lao ng l tri ngc so vi nhng g m nh th v trit hc t Hesiod v Virgil cho ti Karl Marx m t v lao ng. H u cao l k nng. Nhng Taylor li cho rng i vi lao ng chn tay th khng c k nng g c, m ch l cc ng tc n gin, lp i lp li. Cn ci lm cho lao ng chn tay c nng sut chnh l Tri thc, tc l cch thc lm cho cc ng tc n gin, khng c k nng c ghp li vi nhau, c sp xp v thc hin cng vic mt
188
189
cch hp l. Thc t, Taylor chnh l ngi u tin bit p dng tri thc vo cng vic.* iu ny cng lm Taylor tr thnh k th khng i tri chung ca cc t chc cng on cng thi ng ta, l cc t chc cng on cc ngh nghip th cng, da vo b mt ca cc k nng th cng v s c quyn b mt ny ca h. Hn th na, Taylor cn xng nguyn tc, m n nay vn b mt s cng on lao ng nguyn ra, l vic tr lng cng nhn phi cn c vo nng sut lao ng, tc l theo u ra, ch khng phi theo u vo chng hn nh gi lm vic. Th nhng nh ngha ca Taylor v lao ng l mt dy cc thao tc cng gii thch l do ti sao ng gp phi s phn i bi nhng ngi m bn thn h khng lao ng chn tay: l hu th ca cc nh th v nh trit hc c i, cc hc gi, tr thc. Bi v Taylor ph b tnh lng mn ca cng vic, thay v c coi l k nng cao qu nay tr thnh mt chui cc ng tc n gin. Mc d vy, bt k phng php no thnh cng t nhiu trong mt trm nm qua trong vic nng cao nng sut lao ng chn tay v cng vi n l mc lng tng ln cho ngi lao ng cng u
i vi cng vic trong ngnh ngh i hi tri thc lu i nht l y hc, th ngi ng thi vi Taylor l William Osler (1849-1919) cng lm ging nh Taylor trong cun sch nm 1892 nhan Cc nguyn tc v thc hnh y hc (c ngi cho rng y l cun sch gio kho tt nht k t cun Hnh hc ca Euclid th k th III trc Cng nguyn). Cng trnh ca Osler c gi ng l s p dng qun l theo khoa hc vo chn on y khoa. Cng ging nh Taylor, Osler cho rng khng h c k nng lao ng m ch c phng php lao ng m thi.
*
189
190
da trn cc nguyn tc ca Taylor, bt chp nhng ngi ch xng c to ting ni rng phng php ca h khc vi phng php ca Taylor. Tt c cc phng php nh l m rng cng vic, nng cao cht lng cng vic hay lun phin cng vic u p dng cc nguyn tc ca Taylor nhm lm gim bt cng sc lao ng ca cng nhn v qua tng nng sut lao ng. Cc nguyn tc ca Taylor v phn tch cng on lm vic v quy trnh cng nghip c m rng p dng vo quy trnh lao ng chn tay trong dy chuyn lp rp ca Henry Ford (c pht trin sau nm 1914 khi m Taylor ngh hu do gi c v bnh tt). Cc nguyn tc cng c p dng cho cc phng php qun l ca Nht Bn nh chu trnh cht lng (Quality Circle), ci thin cht lng lin tc (Continuous Improvement) v giao nhn ng lc (Just-In-Time Delivery) Mt v d in hnh l phng php Qun l cht lng ton din ca W.Edwards Deming (1900-1993). iu lm cho phng php qun l cht lng ca Deming em li hiu qu chnh l v tc gi phn tch v t chc cng vic theo ng cch m Taylor lm. Sau vo khong nm 1940 ng ta b sung thm phng php kim tra cht lng da vo l thuyt thng k mi c pht trin sau khi Taylor mt mi nm. Cui cng, vo nhng nm 1970, Deming s dng v tuyn truyn hnh mch kn v s m phng trn my vi tnh thay th cho ng h bm gi v my chp hnh di ng ca Taylor. Th nhng cc chuyn vin phn 190
191
tch kim tra cht lng ca Deming th lm vic chng khc g cc k s v hiu qu cng vic ca Taylor c, h ging nhau nh c. Mc d Taylor cn c nhiu hn ch v thiu st, nhng khng ngi M no, k c Henry Ford (1863-1947), c nhiu nh hng nh ng ta. Qun l theo khoa hc( v sau l Quy trnh cng nghip) l mt trit l M c nh hng rng khp trn th gii, hn c Hin php v Lut lin bang M. Trong thi k Th chin th I, phng php Qun l theo khoa hc ca Taylor, kt hp vi dy chuyn lp rp ca Ford da trn c s l thuyt ca Taylor, c ph bin trn ton nc M. Trong nhng nm 1920, phng php qun l theo khoa hc trn qua Ty u v bt u c p dng Nht Bn. Trong thi k Th chin th II cc thnh tu ca c v M u da trn c s p dng cc nguyn tc ca Taylor vo vic o to. B tng tham mu ca c, sau tht bi trong Th chin th I, p dng nguyn tc qun l theo khoa hc ca Taylor di tn gi s hp l ha vo cng vic ca ngi lnh v hun luyn qun s. iu ny gip cho Hitler pht trin c mt c my nh nhau siu hng ch trong vng su nm, k t nm ln cm quyn cho n nm 1939. Nhng nguyn tc cng c p dng ti M trong vic o to i ng cng nhn cng nghip, lc u cn c tnh thm d trong thi k Th chin th I, sau c p dng i tr trong Th chin th II. iu gip cho M vt xa c v sn xut cng nghip, mc d t l nam gii trong qun ng ca M ln 191
192
ca c. V nh c o to theo phng php qun l theo khoa hc m lc lng lao ng dn s ca M c nng sut lao ng cao hn lao ng ca c quc x c cng nh ti chu u do c chim ng t hai n ba ln. Phng php qun l theo khoa hc cn gip cho M vt tri hn c c v Nht trn mt trn v nhiu phng din. S pht trin kinh t th gii bn ngoi phng Ty k t nm 1950 n nay u da trn c s sao chp li nhng iu m M lm trong Th chin th II, l p dng phng pp qun l theo khoa hc tng nng sut lao ng chn tay. Ton b s pht trin kinh t trc u da trn c s i mi cng ngh, u tin l Php trong th k XVIII, sau Anh t 1760 cho n 1850 v cui cng ti cc cng quc kinh t mi, l c v M vo na sau th k XIX. Cc nc nm ngoi chu u pht trin kinh t sau Th chin th II, u tin l Nht Bn trnh i vo i mi cng ngh. Thay vo , cc nc ny du nhp phng php o to nhn lc m M pht trin t thi Th chin th II da trn cc nguyn tc ca Taylor v ng dng n trong mt thi gian rt ngn nng cao nng sut lao ng cho i ng lao ng ca mnh vn cn trong thi k tin cng nghip c trnh tay ngh thp (chng hn nh Nht bn, vo nm 1950 c n 2/3 lc lng lao ng ti y vn cn kim sng ch yu bng ngh nng v cc ngnh ngh c trnh thp, tr lnh vc trng la). Th nhng, mc d c nng sut lao ng cao, lc lng lao ng mi cc nc u tin l Nht Bn, sau l Hn Quc, i Loan v Singapore trong hng thp k vn 192
193
ch c hng mc lng thi tin cng nghip. Do vy, h c th lm ra cng mt loi sn phm nh cc nc pht trin nhng vi chi ph lao ng ch bng mt phn cc nc m thi. Nng sut lao ng chn tay trong tng lai Cch tip cn ca Taylor xu pht t lao ng chn tay trong sn xut cng nghip v lc ban u n ch c p dng trong phm vi m thi. Nhng ngay trong gii hn truyn thng th phm vi nh hng ca n cng rt to ln. N vn s lm nguyn tc t chc ti cc nc m cng vic lao ng chn tay, c bit trong lnh vc sn xut, ang l khu vc tng trng ch yu trong nn kinh t, l cc nc thuc th gii th ba ni c lc lng lao ng tr nhng trnh vn ha thp v khng c tay ngh vn cn tip tc tng. Nh s bn n phn sau ca chng ny, vn c mt s lng rt ln cng vic tri thc, k c cng vic i hi nhng kin thc rt cao v l thuyt su rng, nhng li bao gm cc thao tc bng tay. nng cao nng sut lao ng trong cc cng vic ny cng i hi phi c quy trnh cng nghip. Tuy nhin, ti cc nc pht trin th thch thc ch yu khng cn l vn tng nng sut lao ng chn tay na, v h tri qua ri. Thch thc chnh hin nay l vn tng nng sut cho lao ng tr thc. Lao ng tr thc ang nhanh chng tr thnh b phn ln nht ca lc lng lao ng ti cc nc pht trin. Lc lng lao ng ny c th chim ti 2/5 ton b lc lng lao ng M - cn ti 193
194
cc nc pht trin khc th l ny tuy c nh hn nhng ang tng dn ln rt nhanh chng. Chnh nng sut lao ng ca lc lng lao ng tri thc s ngy cng tr thnh yu t quyt nh s phn vinh v s tn ti ca nn kinh t cc nc pht trin trong tng lai.
II CHNG TA BIT G V NNG SUT CA LAO NG TRI THC. Vic nghin cu v nng sut ca lao ng tri thc mi ch bt u. Nu ni v cc cng trnh nghin cu thc s v nng sut lao ng tri thc, th ci m chng ta c c vo nm 2000 cng tng ng vi ci m chng ta c c vo nm 1900, ngha l cch y 100 nm, i vi cc cng trnh nghin cu v nng sut lao ng chn tay. Tuy vy, hin nay chng ta bit v nng sut lao ng tri thc nhiu hn so vi hiu bit ca chng ta lc v nng sut lao ng chn tay. Chng ta cn bit kh nhiu cu tr li cho nhng vn t ra. ng thi chng ta cn bit c nhng thch thc m chng ta cha bit cu tr li v cn phi tip tc tm cho ra. C tt c SU yu t quyt nh nng sut ca lao ng tri thc. 1. Nng sut ca lao ng tri thc i hi chng ta phi t cu hi: Nhim v l g? 2. Mi lao ng tri thc phi t chu trch nhim v nng sut lao ng ca mnh. H phi t qun l bn thn. H phi c t tr.
194
195
3. S i mi lin tc phi l mt phn ca cng vic, l nhim v v trch nhim ca lao ng tri thc. 4. Cng vic tri thc i hi lao ng tri thc phi khng ngng hc tp v khng ngng ging dy. 5. Nng sut ca lao ng tri thc khng phi ch yu l vn s lng ca u ra ch t l thot u. Cht lng cng quan trng khng km. 6. Nng sut lao ng tri thc i hi rng ngi lao ng tri thc phi c nhn nhn v i x nh l ti sn hn l chi ph. N i hi ngi lao ng tri thc mong mun lm vic cho t chc ca mnh hn l cho cc c hi khc. Cc yu cu nu trn, c th tr yu cu cui cng, u hon ton ngc vi nhng yu cu cn thit tng nng sut lao ng chn tay. i vi cng vic chn tay th cht lng cng l quan trng. Nhng s km cht lng y c coi l mt gii hn. Do cn c tiu chun ti thiu v cht lng. Thnh tu ca phng php qun l cht lng ton din, tc l phng php p dng l thuyt thng k ca th k XX vo lao ng chn tay, l vic ct gim (d khng loi tr hon ton) sn lng khng t tiu chun ti thiu v cht lng. Nhng i vi cng vic tri thc, th cht lng khng l iu ti thiu phi t c, hay l mt gii hn. Cht lng y l iu ct yu ca u ra. nh gi cht lng ging dy ca mt gio vin, 195
196
chng ta khng hi c bao nhiu hc sinh trong lp hc. iu chng ta hi l c bao hiu hc sinh nm c ni dung gio vin dy, tc l mt cu hi v cht lng. Trong vic nh gi kt qu hot ng ca mt phng th nghim y khoa, th cu hi c bao nhiu th nghim c th tin hnh trn my ch l cu hi hon ton th yu so vi cu hi chnh l c bao nhiu th nghim cho kt qu ng v ng tin cy. Cc nh gi ny cng ng khi p dng vo cng vic ca mt nhn vin bn giy. Do , nng sut lao ng tri thc phi nhm trc ht vo vic t cht lng, nhng khng phi l cht lng ti thiu m l cht lng ti u, nu khng phi l cht lng ti a. Ch sau ri mi n cu hi: Khi lng hay s lng ca cng vic l bao nhiu?. iu ny khng ch c ngha l chng ta tm cch tng nng sut lao ng tri thc t cht lng cng vic ch khng phi t s lng cng vic. N cn c ngha l chng ta phi bit xc nh ng v cht lng cng vic. Lm g? i vi nng sut lao ng tri thc, cu hi quan trng t ra u tin l LM G?. Khc vi trng hp lao ng chn tay, cu hi quan trng bao gi cng l LM NH TH NO?. Bi v y cng vic lun c xc nh trc ri. Khng mt ai nghin cu v nng sut lao ng chn tay li t cu hi: Cng vic ca ngi lao ng chn tay l g?. H ch t cu hi: Lm th no ngi lao ng thc hin c tt nht cng vic? 196
197
iu ny hon ton ng vi phng php qun l khoa hc ca Frederick W.Taylor, hay ca cc nh qun l ti Sears Roebuck hay cty Ford Motor, nhng ngi u tin thit k dy chuyn lp rp, v cng ng vi phng php kim sot cht lng ton din ca W.Edwards Deming. Cn trong lao ng tri thc th cu hi ch yu t ra l: Lm g? L do l v, khc vi lao ng chn tay, cng vic tri thc khng lp trnh ngi lao ng. Ngi cng nhn lp bnh xe trong dy chuyn lp rp xe phi lm vic theo quy trnh xc lp t trc, ngha l h tin hnh lp rp khi c hai bng chuyn ng thi chuyn n ch h mt bng chuyn khung xe t v mt bng chuyn bnh xe. Ngi nng dn ang ngi trn my ko gieo ht ging trng cy trn cnh ng th khng ri my ko gi in thoi, d cuc hp hay ghi bin bn. i vi lao ng chn tay cng vic cn lm l g c xc nh rt r. Cn trong cng vic tri thc, ngi lao ng tri thc khng c quy trnh lm vic c sn Khi c mt s c xy ra trong bnh vin, chng hn nh mt bnh nhn lm vo tnh trng hn m, tt nhin khi cng vic ca ngi y t s b chi phi bi s kin ny. Nhng mt khc, ngi y t hu nh c quyn quyt nh nn tp trung thi gian chm sc bnh nhn ging bnh hay i lm cc th tc giy t. Cc k s thng b ko ra khi cng vic 197
198
ang lm i vit bo co hay sa li bn bo co, hay i d cc cuc hp Cng vic ca ngi nhn vin bn hng trong siu th l phc v khch hng v gii thiu nhng mt hng m khch hng quan tm hoc s quan tm. Thay vo nhn vin bn hng ny li cn tn rt nhiu thi gian cho cng vic giy t, cho vic kim tra xem hng ha cn trong kho ra sao, bao gi hng ha s c chuyn ti, v cc cng vic khc, u l nhng vic ko h xa ri khch hng, v khng h lm tng nng sut lao ng ca ngi bn hng i vi cng vic m h c tr lng, l bn hng v lm tha mn khch hng. Yu cu u tin x l cng vic tri thc l phi tm ra cng vic cn lm l g tp trung ngi lao ng tri thc vo cng vic v loi b cc vic khc, t nht l loi b c cng nhiu cng tt. Th nhng iu ny li i hi bn thn ngi lao ng tri thc phi xc nh cng vic cn lm l g. V ch c h mi c th xc nh c m thi. Nh vy, vic nghin cu nng sut lao ng tri thc cn bt u bng cch hi chnh ngi lao ng tri thc: Cng vic ca bn l g? Cng vic ca bn nn l g? Bn d nh s c ng gp g? Ci g ang ngn cn cng vic ca bn v cn phi loi b? Ngi lao ng tri thc gn nh lun t chim nghim cc cu hi ny v h c th tr li c. Tuy vy, vn phi mt thi gian v 198
199
cng sc t chc li cng vic h c th c nhng ng gp m h c tr lng. Th nhng vic nu cc cu hi v c nhng hnh ng tng ng khi gii p c thng s lm cho nng sut lao ng tri thc tng ln gp i hoc gp ba v rt nhanh. y l kt qu ca vic t ra cu hi cho cc y t ti mt bnh vin ln. Cc y t ny c kin rt khc nhau v vic xc nh nhim v ca mnh l g, mt nhm cho rng l chm sc bnh nhn, cn nhm kia li cho rng tha mn yu cu ca bc s. Th nhng h li hon ton nht tr vi nhau v nhng vic m h gi l vic lt vt lm h thp nng sut lao ng ca h nh l cng vic giy t, cm hoa, tr li cc c in thoi ca ngi nh bnh nhn, tr li yu cu ca bnh nhn khi h bm chung gi Hu ht nhng vic ny c th chuyn giao cho cc nhn vin phc v c mc lng ch bng mt phn ca y t. Khi nng sut lao ng ca ngi y t ngay lp tc tng gp i, o c bi thi gian m h phc v ti ging bnh. Cn s hi lng ca bnh nhn th tng ln gp nhiu ln. Nh vy, ch trong vng bn thng, tc thay th y t ngh vic t ch rt cao hu nh ht hn. Mt khi xc nh c cng vic cn lm th ngi lao ng tri thc c th t gii quyt c cc vn cn li, l: 1. Trch nhim ca ngi lao ng tri thc i vi s ng gp ca mnh, tc l quyt nh ca h v cht lng v s lng i vi cng vic c giao xt v thi gian v chi ph. 199
200
Ngi lao ng tri thc phi c t ch v iu i hi h ph c trch nhim. 2. S i mi lin tc cn phi c a vo cng vic ca ngi lao ng tri thc. 3. Vic khng ngng hc tp v khng ngng truyn t kin thc phi c a vo cng vic ca h. Nhng yu cu ni trn c bn n Chng 3. Tuy nhin vn cn mt yu cu trng tm cho vic tng nng sut lao ng tri thc cha c gii quyt, l: Cht lng l g? i vi mt s cng vic tri thc, c bit i vi mt s cng vic i hi trnh tri thc cao, chng ta cng c cch o lng cht lng cng vic. Chng hn, cht lng cng vic ca bc s gii phu thng c o lng bi nhng ngi ng nghip, thng qua t l thnh cng i vi cc ca phu thut kh khn v nguy him, v d nh t l sng st ca nhng bnh nhn phu thut tim, hoc t l phc hi hon ton ca bnh nhn sau khi phu thut chnh hnh. Th nhng nhn chung cho n nay vic nh gi cht lng lao ng tri thc ch yu da trn c s xt on hn l o lng. Tr ngi chnh khng phi l do kh khn ca vic o lng cht lng, m l do kh khn, hay n ng hn l s bt ng kin, trong vic xc nh u l nhim v hoc cng vic nn lm. Mt v d in hnh m ti bit l trng hc M. Ai cng bit l trng cng ti cc thnh ph ca M tr thnh 200
201
nhng khu vc rt ti t. Th nhng ngay cnh , trn cng mt a im v vi i tng hc sinh nh nhau, l cc trng t thc (ch yu l cc trng Thin Cha gio) th cc em hc sinh ngoan v hc tt. C v s l do gii thch s khc bit ln lao v cht lng. Th nhng c mt l do chnh l hai loi trng ny xc nh nhim v ca mnh rt khc nhau. Mt trng cng in hnh s xc nh nhim v ca mnh l gip nhng ngi km may mn, cn trng C c gio (c bit l trng thuc cc gio x Thin Cha gio) li xc nh nhim v ca mnh l gip nhng ai mun hc c hc. Nh vy, mt bn th b chi phi bi s tht bi trong hc tp, cn mt bn th bi s thnh cng trong hc tp. Tng t nh vy, hai c s nghin cu thuc cc cng ty dc phm ln c cc kt qu hot ng hon ton khc nhau v xc nh nhim v rt khc nhau. Mt c s nghin cu xc nh nhim v l khng c c tht bi, tc l tin hnh cng vic t t vi nhng ci tin nh v c th tin liu c i vi cc sn phm c v cho cc th trng c xc lp. Cn c s nghin cu kia li xc nh nhim v ca mnh l phi to ra nhng t ph v do s khng trnh c ri ro. C hai c s nghin cu ny u c coi l kh thnh cng bi chnh h, bi cc nh qun l cp trn v bi cc nh phn tch bn ngoi. Nhng mi c s ny li
201
202
hot ng rt khc nhau v xc nh nng sut lao ng ca mnh cng nh ca cc nh khoa hc rt khc nhau. xc nh cht lng cng vic tri thc v bin nh ngha thnh nng sut lao ng tri thctrong thc t th phi xc nh cho c nhim v l g. iu ny xc nh cho c kt qu cn t c ca mt t chc hay mt cng vic l g, y l vic lm kh khn, cha ng ri ro v rt d gy tranh ci. T , chng ta mi bit c lm th no thc hin c cng vic . y l vn hon ton mi m i vi hu ht cc t chc cng nh lao ng tri thc. gii quyt c i hi phi c s tranh lun v s bt ng. Lao ng tri thc l ti sn vn Khng c u m s khc bit gia nng sut lao ng chn tay v nng sut lao ng tri thc r rng hn l trong lnh vc kinh t hc lin quan ti hai loi lao ng ny. Trong l thuyt kinh t v trong thc tin hot ng kinh doanh th lao ng chn tay c xem l chi ph. Nhng i vi lao ng tri thc, c nng sut th phi c coi l ti sn. i vi chi ph th cn phi kim sot v ct gim. Cn i vi ti sn th phi lm cho n khng ngng tng ln. Trong vic qun l lao ng chn tay chng ta bit t lu rng nu vic thay th nhn cng din ra thng xuyn, ngha l mt nhn cng, th s rt tn km. Nh mi ngi cn nh s kin ni ting vo thng 1/1914 khi cng ty Ford Mortor 202
203
quyt nh tng lng cho cng nhn lnh ngh t 80 xu ln 5 USD/ngy cng. S d cng ty phi lm nh vy bi v tc thay th nhn cng din ra qu nhanh khin chi ph lao ng tng vt n mc khng th chp nhn ni. duy tr c lng lao ng 10 ngn ngi thng xuyn lm vic, cng ty phi tuyn dng n 60 nn ngi trong mt nm. Trong khi tt c mi ngi, k c bn thn Henry Ford (l ngi lc u phn i mnh m vic tng lng ny) u cho rng vic tng lng lao ng qu cao nh vy th ch lm gim li nhun ca cng ty m thi. Th nhng, ngay nm u tin sau khi tin hnh tng lng, li nhun cng ty tng ln gn gp i. Khi c tr 5 USD/ngy cng th hu nh khng cn cng nhn no vo thi mun ri nh my, v khng lu th cng ty Ford Motor c mt danh sch di ngi ch xin lm vic. Nhng d khng c tn km do vic thay th, tuyn dng li hay o to li i chng na th ngi lao ng chn tay vn c xem l chi ph. iu ny cng ng cho c Nht Bn, l ni coi trng vic tuyn dng lao ng sut i v vic xy dng mt i ng lao ng trung thnh di hn. Hn na, d khng c chi ph do thay th lao ng, th ngi qun l lc lng lao ng lm cng vic ch yu da vo lao ng chn tay vn c cch nhn khng phn bit gia nhng ngi lao ng chn tay, ch tr trng hp i vi mt s nh th lnh ngh m thi. iu ny hon ton khc i vi trng hp cng vic tri thc. 203
204
Ngi lao ng chn tay khng lm ch phng tin sn xut. H c th c, v thng l c, nhng kinh nghim rt qu gi. Nhng nhng kinh nghim ch qu gi ti ni h lm vic. Chng khng mang theo ngi c. Cn lao ng tri thc th lm ch phng tin sn xut. V l kin thc nm trong u ca h. l ti sn hon ton c th mang theo ngi v l ti sn vn khng l. Do lm ch phng tin sn xut nn lao ng tri thc rt c ng. Ngi lao ng chn tay cn vic lm hn l vic lm cn n h. C th vn cha hon ton ng nu ni rng t chc ni ngi lao ng tri thc lm vic cn n h nhiu hn l h cn n t chc. Nhng i vi a s trng hp th y l mi quan h cng sinh, trong hai i tng ny u cn n nhau vi mc nh nhau. Nhim v ca nh qun l l phi bo ton ti sn ca t chc do h ph trch. iu ny c ngha g mt khi kin thc ca mi lao ng tri thc tr thnh mt th ti sn, v trong nhiu trng hp l ti sn ch yu ca mt t chc? iu ny c ngha g i vi chnh sch qun l nhn s? Lm th no thu ht v gi c nhng lao ng tri thc c hiu qu nht? Cn lm g tng nng sut lao ng tri thc v bin nhng nng sut lao ng cao ny thnh nng lc hot ng cho t chc?
III CC CHUYN VIN
204
205
T u n gi chng ta mi bn lun v nng sut lao ng ca lao ng tri thc lm cc cng vic tri thc. Th nhng mt b phn ln lao ng tri thc li va lm cng vic tri thc va lm cng vic chn tay. Ngi vit tm gi l nhng chuyn vin (technologists). y l nhng ngi bit ng dng tri thc trnh cao nht. Cc bc s phu thut, khi chun b cho mt ca phu thut phnh mch mu no trc khi xy ra xut huyt no gy cht ngi, phi tn hng gi chn on trc khi tin hnh m - v iu ny i hi mt kin thc chuyn mn trnh cao nht. V trong qu trnh m c th xut hin nhng tnh hung phc tp khng ng ti i hi phi c kin thc l thuyt ln s phn on u phi t trnh cao nht mi c th x l c. Th nhng bn thn phu thut l mt cng vic bng tay, bao gm cc ng tc c lp i lp li i hi phi nhanh, chnh xc v ng b. Cc ng tc ny cng c nghin cu, xp xp, luyn tp ging nh mi cng vic chn tay khc, ngha l cng bng phng php m Taylor tng p dng u tin cho cc cng vic ti nh xng. Trong s cc chuyn vin cng c nhiu ngi m trong cng vic ca h tri thc l tng i th yu nhng li rt quan trng. Chng hn, cng vic ca nhn vin lu tr h s, v cng vic ca nhn vin vn hnh my vi tnh i hi cc kin thc c bn m khng th c c bng kinh nghim. Kin thc ny l b phn nh ca cng vic bng tay, nhng li l nn tng v rt quan trng. 205
206
Trong s lao ng tri thc th nhm cc chuyn vin c th l ng o nht. y cng c th l nhm pht trin nhanh nht. Nhm ny bao gm phn ln cc nhn vin y t nh l cc k thut vin phng th nghim, cc nhn vin phc hi chc nng, cc k thut vin v hnh nh nh X quang, siu m, ghi hnh bng cng hng t Nhm ny cng bao gm cc nha s v tt c cc nha t. Ngoi ra cn bao gm cc th c kh t, cng nhn sa cha v lp t thit b cc loi. C th ni rng cc chuyn vin l nhng ngi tha k thc s i ng cng nhn lnh ngh ca th k XIX-XX. Cc chuyn vin cng l nhm lao ng tri thc to nn li th cnh tranh thc s v lu di ti cc nc pht trin. Khi ni v tri thc trnh cao, th ngy nay khng c nc no cn c th dn u, nh nc c lm c th k XIX thng qua cc trng i hc ca h. Ngy nay khng c quc tch ring cho cc nh vt l l thuyt, cc nh ton hc, cc nh l thuyt kinh t v cc nh khoa hc khc. Bt c nc no, vi chi ph khng cao lm vn c th o to c mt s lng ng k nhng ngi c trnh kin thc cao. Chng hn nh n , mc d l nc ngho nhng o to c mt i ng kh ng o cc bc s hng nht, cc nh lp trnh hng nht. Tng t nh vy (nh nu phn u ca chng ny) i vi nng sut lao ng chn tay cng khng c quc tch. Bng cch o to da trn qun l theo khoa hc th trong mt thi gian ngn tt c cc nc u c th t c mc nng sut lao 206
207
ng chn tay ca mt nc, mt ngnh hay mt cng ty tin tin nht. Ch cn vic o to cc chuyn vin th vn l li th so snh ca cc nc pht trin trong mt thi gian trc mt. M l nc duy nht thc s pht trin li th ny thng qua h thng cc trng cao ng cng ng c o trn ton quc. Trng cao ng cng ng c thnh lp (bt u nhng nm 1920) nhm o to cc chuyn vin va c trnh l thuyt, va c tay ngh cn thit. Nh , tc gi vn tin tng vo li th v nng sut lao ng cao ca nn kinh t M cng nh nng lc c o ca ngi M trong vic to ra cc ngnh mi trong mt thi gian rt ngn. Cho n nay khng u c c h thng cc trng cao ng cng ng ging nh M. H thng trng hc ni ting ca Nht Bn th ch o to nhng ngi chun b hoc cho cng vic bng tay hoc cho cng vic tri thc m thi. Theo d kin th t nm 2003 tr i Nht mi bt u c trng o to cc chuyn vin. Thm ch i vi h thng cc trng dy ngh ni ting ca c cng vy. H thng cc trng ny c bt u t nm 1830 v l mt yu t ch yu lm cho c tr thnh nc sn xut cng nghip dn u th gii. Th nhng cc trng ny ch tp trung ch yu cc cc k nng lao ng bng tay v mt t kin thc l thuyt. Do vy, h thng ny c nguy c b lc hu nhanh chng. 207
208
D sao th c th d kin l cc nc pht trin khc s nhanh chng bt kp M trong lnh vc ny. Ring cc nc mi tri dy hoc th gii th ba th vn cn lc hu n hng thp k, mt phn v vic o to cc chuyn vin l kh tn km, mt phn v nhng nc ny nhng ngi c hc thc li thng coi nh, nu khng ni l kinh thng cc cng vic lao ng bng tay. Thi chung ca h vn l: Nhng cng vic c ngi gip vic lm ri Trong khi ti cc nc pht trin, trc ht M, ngy cng c nhiu ngi lao ng chn tay tr thnh cc chuyn vin. Trong vic tng nng sut lao ng tri thc th vic tng nng sut lao ng ca cc chuyn vin cn c u tin hng u. Vn ny tng c thc hin 70 nm trc y ti cty in thoi M (AT&T) i vi cc chuyn vin ca cty, tc l nhng nhn vin lp t, bo tr v thay th my in thoi ti cc cng s hay nh ring. u nhng nm 1920, cc chuyn vin ca cng ty ny lm vic bn ngoi trm in thoi v ti cc a im khch hng tr thnh trung tm chi ph ln, ng thi cng l nguyn nhn chnh lm cho khch hng khng va lng v bt mn. Phi mt khong nm nm, t 1920-1925, cty AT&T - lc gn nh chim c quyn cung cp dch v in thoi ti Hoa K v mt phn Canada mi nhn ra rng nhim v chnh ca cc chuyn vin khng phi n thun l lp t, bo tr sa cha v thay th my in thoi v kt ni my in thoi. Nhim v chnh ca h l lm sao cho khch hng hi 208
209
lng. T , vic t chc li cng vic khng phi kh khn lm. u tin cc chuyn vin phi t mnh xc nh th no l lm hi lng khch hng. T , dn n cc tiu chun nh cc n t hng lp t in thoi mi, hay ni thm in thoi th phi c p ng trong vng 48 gi, hoc mi khi c yu cu sa cha th phi c p ng trong ngy nu nh yu cu c a ra trc 12 gi tra, hoc vo bui tra ngy hm sau. Mi nhn vin phc v, thi tt c l nam gii, phi l ngi tham gia tch cc vo vic quyt nh liu cn c mt ngi lp t v thay th in thoi v mt ngi khc bo tr v sa cha in thoi, hay ch cn mt ngi lm lun tt c cng vic m v sau ny ngi ta thy rng gii php sau l ng n. Nhng ngi ny cn phi c trang b kin thc l thuyt kh su, trong khi vo ti k c rt t ngi c hc qu su nm. H cn phi hiu nguyn l hot ng ca my in thoi, ca my tng i, v h thng in thoi. Nhng ngi ny khng phi l cc k s gii hay th lnh ngh. Nhng h phi hiu bit v in t chn on c nhng s c k thut xy ra v bit cch khc phc n. Ri h li c hun luyn cc thao tc lao ng bng tay lp i lp li hoc cch lm ng nht, tc l c hun luyn theo phng php qun l theo khoa hc. V chnh h phi t quyt nh chng hn vic ni in thoi ring l vo mng in thoi thc hin ch no v bng cch g, nn dng li in hoi no v dch v g l thch
209
210
hp nht i vi tng ngi nh v cng s. Nh vy, bn cnh vic l nhn vin phc v h cn l nhn vin bn hng., Sau cng, cty in thoi ny phi ng u vi vn xc nh th no l cht lng cng vic. Cc chuyn vin phi t s l cng vic, khng cn ai gim st. Ngha l, anh ta phi xc nh cht lng cng vic v thc hin cht lng . Cty in thoi phi mt thm nhiu nm na mi tm c cu tr li. Lc u cty ngh rng cn c kim tra mu, tc c kim st vin i kim tra cng vic ca nhn vin phc v, chng hn tin hnh kim tra cht lng cng vic th 20 hoc th 30 m anh ta lm. Khng lu th cng ty pht hin ra lm cch ny l sai lm, v n lm phin lng nhn vin phc v ln khch hng. Sau cng ty xc nh cht lng cng vic c ngha l khng c phn nn t khch hng, v cng sm nhn ra rng ch cc khch hng kh tnh mi phn nn thi. Th l cty phi xc nh li cht lng cng vic c ngha l s hi lng ca khch hng. V iu ny rt cuc c ngha l chnh bn thn nhn vin phc v l ngi kim sot cht lng, chng hn sau khi hon thnh cng vic mt tun hay mi ngy anh ta s gi in thoi hi khch hng xem h c hi lng i vi cng vic c thc hin khng v liu khch hng c cn k thut vin phi lm thm iu g na h thc s tha mn.
210
211
Tc gi c tnh trnh by kh chi tit trong v d trn, iu ny lm r ba yu t quyt nh hiu qu cng vic ca ngi cng nhn va lao ng tri thc va lao ng chn tay. 1. N tr li cho cu hi Nhim v ca cng vic l g? y l cu hi then cht cn tr li lm cho lao ng tri thc c hiu qu. Nh trong v d v cty in thoi Bell System cho thy cu tr li l khng r rng. V cty Bell System hiu ra, th ngi duy nht bit cu tr li chnh l cc chuyn vin. Qu thc, nu nh cty khng hi cc chuyn vin th s lng tng. Nhng khi hi th cu tr li ca cc chuyn vin l rt r rng v sng t, l: lm hi lng khch hng. 2. Sau cc chuyn vin phi chu hon ton trch nhim lm cho khch hng hi lng, tc l em li cht lng dch v kho khch hng. Mun thc hin iu th cc chuyn vin cn c kin thc bt buc g. Khi , v ch khi phn cng vic lm bng tay mi cn c t chc sp xp thc hin c c nng sut lao ng. 3. iu quan trong nht m v d trn nu cho thy chnh l cc chuyn vin cn phi c i x nh l ngi lao ng tri thc. D phn lao ng chn tay trong cng vic tin hnh c quan trng n u, v chim bao nhiu thi gian i na nh trng hp cng nhn lp t in thoi ca cng ty AT&T, th vn phi tp trung vo vic lm cho cc chuyn vin ny tr thnh ngi lao ng tri thc c trnh , c tinh thn trch nhim v c hiu qu. 211
212

IV CNG VIC TRI THC L MT H THNG
Nng sut lao ng tri thc gn nh lc no cng i hi bn thn cng vic phi c c cu li v lm cho n tr thnh mt b phn ca h thng. V d, cc dch v i vi thit b ln v t tin nh cc my lm t. Thng thng, cng vic ny c coi l tch bit khng lin quan n cng vic ch to v bn cc loi my . Th nhng khi cty Caterpillar ca M, nh sn xut ln nht th gii cc thit b ny, t ra cu hi: Ngi ta tr tin cho chng ta v ci g?; th cu tr li l: Ngi ta tr tin cho chng ta khng phi v chic my, m v cng vic m my lm c theo yu cu kinh doanh ca khch hng. iu ny c ngha l phi gi cho my chy tt, bi v nu my ngng, d ch mt tin ng h thi cng c th gy tn tht cho khch hng nhiu hn bn thn chic my. Ni cch khc, i vi cu hi:Cng vic kinh doanh ca cty l g? th cu tr li l cung cp dch v. iu ny dn n vic c cu li ton b cc hot ng ca cty, t khu nh xng tr i bo m vi khch hng my mc s hot ng lin tc v vic sa cha hoc thay th s tc thi. V do , ngi i din cung cp dch v ca cty, thng l mt k thut vin, s tr thnh ngi c quyn quyt nh thc s.
212
213
Mt v d khc, mt nhm khong 25 bc s phu thut chnh hnh ti mt thnh ph min trung nc M t t chc thnh mt h thng thc hin cng vic c cht lng cao, l s dng ti u cc ngun lc rt hn hp v t tin ca cc phng m v phng hi sc; s dng ti u cc nhn vin trong nhm; v cui cng l gim n ti thiu cc chi ph. Mi bc s phu thut c ton quyn i vi cng vic ca mnh. Mi ngi hon ton chu trch nhim i vi vic tip nhn v iu tr bnh nhn. Thng thng th mi bc s phu thut u ln lch gii phu vo u bui sng. Do hu ht cc phng m v cc phng hi sc thng trng vo thi gian cn li trong ngy. Gi y nhm bc s ny lp lch trnh s dng cc phng m v cc phng hi sc cho c nhm, nh cc ngun lc khan him v rt t tin ny c s dng n mi ting trong ngy. Nhm cc bc s ny cng quyt nh tp th v cc tiu chun cho cc dng c v thit b nhm t c cht lng gii phu cao nht vi gi thp nht. Cui cng, nhm ny cn xy dng tiu chun kim tra cht lng cho h thng ca h. C ba thng mt ln s c ba bc s phu thut c c ra kim tra t m tng ca phu thut do tng thnh vin trong nhm thc hin bao gm cc khu chn on, gii phu v chm sc hu phu. Sau h s gp tng bc s trao i kin v cng vic thc hin. H s gp ch no cn phi ci tin. H cng c th xut bc s no cn phi thi hi khi nhm nu nh thy cng vic ca bc s khng p ng yu cu. 213
214
Hng nm, tiu chun cht lng do nhm ra s c xem xt nh gi li ti cuc hp ton th nhm nng cao chun mc v thng l tng ln ng k. Nh , gi y cng vic do nhm cc bc s ny thc hin tng ln gn bn ln, cn chi ph th gim i 50%, trong mt na l do ct gim c lng ph s dng cc phng m v cc phng hi sc, mt na do tiu chun ha cc dng c v thit b. Cn trong nhng lnh vc c th o lng c kt qu nh t l thnh cng i vi ca thay th khp u gi hay khp vai, hay t l phc hi sau chn thng th thao th kt qu c nng ln rt ng k. Nh vy, chng ta bit kh r cn lm g, cng nh lm th no, nng cao nng sut lao ng tri thc. Nhng bt u nh th no? nng cao nng sut lao ng tri thc i hi phi c s thay i c bn v thi , trong khi nng cao nng sut lao ng chn tay ch cn ni cho cng nhn bit lm th no thc hin cng vic. Vic thay i thi khng ch cn thit i vi tng lao ng tri thc m cn thit i vi c t chc ni chung. Do vic ny i hi phi tin hnh th im nh i vi mi s thay i quan trng khc (v vn nay, xem thm Chng 3). Bc u tin l tm kim mt lnh vc trong t chc hay mt nhm lao ng tri thc d tip thu s thay i. Chng hn i vi cc bc s phu thut chnh hnh, u tin sng kin ca h c bn bc s lm th, trong c mt bc s c tui v ba bc s tr, nhng ngi t lu mong mun c 214
215
s thay i mt cch c bn. Sau cn thit phi tin hnh cng vic mt cch nht qun, kin tr trong mt thi gian di khng b gin on trong mt lnh vc hp hoc trong phm vi mt nhm nh. Ln th u tin, d c s c v nhit tnh n u, cng khng trnh khi c nhng trc trc khng lng trc. Ch sau khi nng sut lao ng ca nhm nh cc lao ng tri thc ny c tng ln ng k th phng php lm vic mi ny mi c nhn rng ra phm vi ln hn, nu khng ni l cho ton b t chc. V lc , chng ta cng bit c u l nhng vn tn ti ch yu, v d, d kin u s c s phn ng (chng hn t cc cn b qun l trung cp), nhng s thay i no trong cng vic, trong t chc, trong cch nh gi v thi no l cn thit em li hiu qu y . Nu tm cch b qua giai on lm th - v thng th lun c p lc lm nh vy - c ngha l sai st khuyt im th ai cng bit, trong khi thnh cng th vn cn ln khut cha hin ra. iu ch lm tn hi n uy tn ca ton th t chc. Nhng nu lm th im mt cch ng n, th chng ta lm c nhiu vic ci thin ng k nng sut lao ng tri thc. Nng sut lao ng tri thc l thch thc ln nht i vi qun l trong th k XXI. Ti cc nc pht trin y l yu cu c tnh sng cn s mt. Khng cn con ng no khc cho cc nc pht trin hy vng duy tr s tn ti ca mnh, ch cha ni n duy tr c vai tr dn u v mc sng ca mnh. Trong vng mt trm nm qua, tc trong th ky XX, vai tr dn u ny phn ln da vo nng sut lao ng chn tay. Bt c nc no, 215
216
ngnh no, doanh nghip no ngy nay cng c th lm c iu bng cch p dng cc phng php ca cc nc pht trin tm ra v em vo ng dng trong 120 nm qua t khi Fredrick Winslow Taylor ln u tin quan st cng vic chn tay. Ngy nay, mi ngi trn th gii u c th p dng cc nguyn tc ny vo vic o to, vo vic t chc cng vic, vo vic nng cao nng sut ca ngi lao ng, cho d h t hc, nu khng ni l m ch, v hon ton khng c tay ngh. iu trn ht (nh bn n Chng 2) l s cung cp lc lng lao ng tr cho cng vic chn tay ti cc nc pht trin s b gim i mt cch nhanh chng ti Ty u v Nht Bn s rt nhanh chng, cn ti M phn no s din ra chm hn trong khi s cung cp lc lng ny ti cc nc mi tri dy v cc nc ang pht trin vn tng nhanh, t nht trong vng 30 hoc 40 nm na. Li th duy nht m cc nc pht trin cn c th hy vng l s cung cp lc lng lao ng c chun b, c o to v hun luyn cho cc cng vic tri thc. l li th ng k m cc nc pht trin c th mong i trong vng 50 nm ti, c v cht lng cng nh s lng. Th nhng li th ny c tr nn hiu qu hay khng cn ph thuc vo kh nng ca cc nc pht trin v ca mi ngnh, mi cty, mi nh ch ca n trong vic tng nhanh nng sut lao ng tri thc nh lm i vi nng sut lao ng chn tay trong mt trm nm qua. Cc nc v cc ngnh tri dy thnh ngi dn u trn th gii trong mt trm nm qua l nhng nc v ngnh i u trong vic 216
217
nng cao nng su lao ng chn tay: u tin l nc M, sau l Nht Bn v c. 50 nm ti y, nu khng ni l sm hn, vai tr lnh o trong nn kinh t th gii s chuyn n nhng nc v ngnh no nng cao nng sut lao ng tri thc mt cch c h thng nht v thnh cng nht.
V QUYN IU KHIN DOANH NGHIP. S ni ln ca lao ng tri thc v nng sut lao ng tri thc c ngha g i vi quyn iu khin doanh nghip? N c ngha g i vi tng lai v i vi cu trc ca h thng kinh t? Trong vng 10 hay 15 nm qua cc qu hu tr v cc nh ch u t khc tr thnh c ng ch yu ca cc cty c phn s hu cng cng ti tt c cc nc pht trin(nh c bn n nhiu ln trong cun sch ny). iu ny chm ngi cho cc cuc tranh lun ny la ti M v vn quyn iu khin doanh nghip (xem thm Chng 1 v Chng 2). Bi v vi s ni ln ca cc qu hu tr v cc qu h tng thnh ch s hu cc cty c phn s hu cng cng th quyn lc chuyn sang cc ng ch mi ny. C th d kin trc rng s thay i tng t trong vic xc nh mc ch ca cc t chc cng nh vic iu khin cc t chc cng s din ra ti tt c cc nc pht trin khc. Nhng trong mt thi gian rt ngn, chng ta s li gp phi vn quyn iu khin doanh nghip mt ln na. Chng ta s phi xc nh li mc ch ca t chc c tuyn dng lao ng v ca b my 217
218
qun l ca t chc , bi v c hai phi tha mn yu cu ca ngi ch hp php. l cc c ng, v phi tha mn ngi ch ca ngun vn con ngi l ngun vn lm ra ca ci cho t chc, tc l tha mn ngi lao ng tri thc. Bi v kh nng tn ti ca cc t chc ni chung, ch khng phi ch c doanh nghip m thi, s ngy cng ph thuc vo li th so snh ca t chc trong vic lm cho ngi lao ng tri thc hot ng c hiu qu. V kh nng thu ht v gi li c nhng lao ng tri thc gii nht s l iu kin tin quyt u tin v c bn nht. Liu iu ny c o lng c khng? Hay y ch l ci g v hnh? y chc chn s l mt vn trung tm i vi cc nh qun l, cc nh u t, v i vi cc th trng vn. Ch ngha t bn s c ngha nh th no mt khi m tri thc, ch khng phi ng tin, ng vai tr chi phi? v cc th trng t do s c ngha nh th no mt khi ngi lao ng tri thc v khng ai khc c th s hu kin thc tr thnh ti sn thc s? Khng c th mua v cng khng th bn ngi lao ng tri thc. Khng th c h bng cch st nhp hay mua li. Trong thc t mc d h c gi tr ln nht, nhng li khng c gi tr th trng, tc l h khng th l ti sn theo mi ngha ca t ny c. l nhng vn vt xa ngoi phm vi ca cun sch ny, cha k l nm ngoi kh nng ca tc gi. Nhng mt iu chc chn l s ni ln ca lao ng tri thc v nng sut lao ng tri thc thnh nhng vn then cht trong mt vi thp k ti s dn n nhng
218
219
T.
s thay i c bn v cu trc v bn cht ca H THNG KINH
Chng VI T QUN L BN THN Th mnh ca ti l g? 219
220

Ti lm vic nh th no? u l ch ca ti? ng gp ca ti l g?
Trch nhim i vi mi quan h Na cuc i cn li ca bn Ngh nghip song hnh
Dn nhp Cng ngy s cng c nhiu ngi trong lc lng lao ng - c bit l lao ng tri thc s phi T QUN L BN THN MNH. H s phi bit t t mnh vo ni m h c th ng gp c nhiu nht. H phi hc cch t pht tin bn thn. H phi bit lm th no gi cho mnh lun tr trung v minh mn trong sut 50 nm lm vic ca cuc i. H cng phi bit thay i cng vic h ang lm, vo lc no v bng cch no. Ngi lao ng tri thc thng sng lu hn t chc s dng h. Cho d ngi lao ngu tri thc c tr hon vic gia nhp lc lng lao ng lu n u i na chng hn nh h tip tc li trng i hc cho n xp x 30 tui ly bng tin s th vi tui th trung bnh nh cc nc pht trin hin nay l 80 tui th rt c th l h s lm vic, d l bn thi gian, cho n khong 75 tui hoc lu hn na. Ni cch khc, thi gian lm vic trung bnh trong i ngi, c bit i vi lao ng tri thc, l khong 50 nm. Trong 220
221
khi tui th trung bnh ca mt doanh nghip thnh cng cng ch ko di khong 30 nm v trong thi k c nhng bin ng ln, nh thi k chng ta ang sng th khng chc n cn c lu nh vy. Ngay c i vi nhng t chc m thng thng c thi gian tn ti rt lu, nu khng ni l vnh vin - cc trng ph thng, trng i hc, bnh vin, cc c quan ca chnh ph - th cng s khng trnh khi nhng thay i nhanh chng trong thi i y bin ng m chng ta ang bc vo. Ngay c khi cc t chc ny vn ko di s tn ti - m chc rng mt s kh ln s khng nh vy, t nht l cng khng tn ti hnh thi hin ti th cc t chc s phi c nhng thay i v cu trc, chc nng nhim v, yu cu i vi kin thc, tiu chun tuyn dng. Do , nhng ngi lao ng, c bit l lao ng tri thc, s ngy cng sng lu hn bt k mt t chc no s dng h, v vy h cn phi chun b sn sng cho nhiu loi cng vic, nhiu loi nhim v v nhiu ngh nghip khc nhau. Cho n y, cun sch ny mi cp n s thay i trong mi trng: mi trng x hi, kinh t, chnh tr, cng ngh. Chng cui cng ny s bn n nhng yu cu mi t ra i vi tng c nhn. Nhng ngi thnh t xut chng nh Napoleon, Leonardo da Vinci, Mozart u l nhng ngi bit t qun l bn thn mnh. y cng l l do ch yu khin h tr thanh nhng v nhn. Nhng h thuc v nhng trng hp ngoi l him nht, cng l s bt thng nht c v ti nng ln 221
222
thnh tch, c th xem nh nm ngoi tm vi ca nhng con ngi bnh thng. Th nhng gi y, ngay c nhng ngi khng c tri ph, ngha l nhng ngi bnh thng nht cng s phi bit cch t qun l mnh,. Bi vy, ngi lao ng tri thc ang phi ng trc cc i hi hon ton mi sau y: 1. H phi t hi: Ti l ai? Ti c th mnh g? Ti lm vic nh th no? 2. H phi t hi: u l ch ca ti? 3. H phi t hi: ng gp ca ti l g? 4. H phi c trch nhim i vi mi quan h 5. H phi c k hoch cho na cuc i cn li ca mnh.
I TH MNH CA TI L G? Ai cng tng rng t mnh bit r bn thn mnh c im mnh g. Nhng y l mt sai lm. Thng thng th ngi ta bit r im yu ca bn thn mnh hn, nhng ngay c trong trng hp ny ngi ta vn c mc sai lm. Th nhng ngi ta ch c th thnh cng khi da vo im mnh, ch khng phi im yu, ng ni chi n nhng vic m ngi ta khng h c kh nng lm. i vi nhiu ngi, cch y ch mt vi thp k thi, vic bit c im mnh ca mnh cng chng c ngha g. Bi v vo thi khi sinh ra ngi ta c ngay mt ngh nghip v mt ch lm 222
223
vic ch sn. Con nng dn ri s tr thnh nng dn. Nu nh anh ta lm ngh nng km, anh ta s tht bi. Con th th cng s tr thnh th th cng, v c th. Nhng gi y mi chuyn khc, ngi ta c nhiu s la chn hn. Do vy ngi ta cn phi bit h c th mnh g c th bit u l ch ca h. Ch c mt cch duy nht tm ra ch mnh ca mnh: p dng phng php phn tch thng tin phn hi. Mi khi a ra mt quyt nh quan trng, hoc mt hnh ng quan trng, ngi ta vit ra nhng iu mnh d kin s xy ra. Sau , t 9-12 thng ngi ta s i chiu kt qu t c vi mc tiu mong i. Bn thn tc gi tng lm nh vy trong sut 15-20 nm nay. V c mi ln lm nh vy tc gi u cm thy b bt ng. Ai tng lm cng s cm thy tng t. Phng php ny hon ton khng c g mi. N c pht minh ra t th k XIV bi mt nh thn hc ngi c t ngi bit n. 150 nm sau , Jean Calvin Geneva (1509-1564), cha ca thuyt Calvin, v Ignatius Loyola (1491-1556), ngi sng lp dng Tn ca Thin Cha gio, c hai ngi mt cch c lp vi nhau bit tip thu tng ny v a vo cc b quy tc cho cc thnh vin thuc nhm ca mnh, tc l cc mc s phi Calvin v cc tu s dng Tn. iu ny gii thch l do v sao hai nh ch mi ra i ny (c hai u c thnh lp vo cng mt nm, tc nm 1536) ch trong vng 30 nm chim lnh c chu u: phi Calvin o Tin lnh min bc; v dng Tn o Thin 223
224
Cha min nam. Vo thi k mi nhm u tp hp s lng ng thnh vin c n hng ngn ngi m a s l ngi bnh thng ch khng phi xut sc. Nhiu ngi trong s ny phi lm vic mt mnh, nu khng ni l hon ton n c. Nhiu ngi phi hot ng b mt v lun lo s b n p. Tuy th c rt t ngi o ng. Nhng thng tin phn hi thng xuyn v kt qu thu c so vi mc tiu ra khng nh thm s gn b ca h. N gip cho h tp trung sc hon thnh c nhim v, v cui cng i n thnh cng. Bng th thut n gin ny ch trong mt thi gian rt ngn, khong hai n ba nm ngi ta s bit c im mnh ca h l g v c l l mt thng tin quan trng nht cn bit v chnh mnh. T , n s gip ngi ta bit c vic no nn lm, vic no nn trnh c th pht huy c tt nht th mnh ca mnh. N cng cho ngi ta bit bn thn h thiu nng lc g, im yu ca h u, v vic g h khng th lm c. T s phn tch thng tin phn hi c th rt ra nhiu kt lun cho hnh ng. Kt lun u tin v quan trng nht: Hy tp trung vo im mnh ca mnh. Hy t mnh vo ch no m c th pht huy c tt nht th mnh ca bn thn. Th hai: tip tc nng cao khng ngng th mnh ca mnh. Qua phn tch thng tin phn hi s gip ngi ta nhanh chng bit c 224
225
cn nng cao nng lc g hoc cn thu thp kin thc mi. N cng cho bit nng lc v kin thc no khng cn ph hp na hoc cn phi c cp nht. N cng ch ra nhng l hng trong kin thc ca mi ngi. V ai cng c th trang b cho mnh c k nng hay kin thc no cn thiu. tr thnh nh ton hc ngi ta cn c ti nng bm sinh. Nhng ngi bnh thng ai cng c th hc c mn lng gic. iu ny cng ng vi mn ngoi ng v cc mn hc khc nh lch s, kinh t hay ho hc Kt lun th ba c bit quan trng: S phn tch thng tin phn hi s sm xc nh c nhng lnh vc m s ngo mn tri thc gy ra s dt nt bt lc. Rt nhiu ngi, c bit nhng ngi c kin thc chuyn su v mt lnh vc, hay coi thng kin thc thuc cc lnh vc khc, hoc tin rng thng minh th c th thay th cho hiu bit. Th nhng s phn tch thng tin phn hi s sm cho thy nguyn nhn chnh lm cho km hiu nng l do s hiu bit khng y hoc do coi thng cc kin thc khng thuc lnh vc chuyn mn ca mnh. Cc k s gii thng hay kiu ngo, cho rng khng cn hiu bit v con ngi, v con ngi l v cng ln xn cho t duy ca mt k s gii. Cc nh k ton cng vy, h cng cho rng chng cn thit phi hiu bit v con ngi. Ngc li, nhng nh qun l ngun nhn lc li xem thng, khng 225
226
cn bit n k ton s ng hoc cc phng php nh lng. Nhng nh qun l doanh nghip gii c phi i m nhim cc v tr nc ngoi thng cho rng nng lc kinh doanh ca h l qu v khi cn phi hiu bit g thm v lch s, vn ho, ngh thut v truyn thng ca t nc s ti ni h n lm vic, rt cuc h mi nhn ra rng nhng nng lc kinh doanh siu ng ca h chng em li kt qu g ti cc x s ny c. T s phn tch thng tin phn hi c th rt ra mt kt lun quan trng cho hnh ng l cn trnh s ngo mn tr tu v khng ngng trang b cho mnh nhng nng lc v kin thc cn thit pht huy th mnh ca mnh mt cch c hiu qu nht. Mt kt lun cho hnh ng khng km quan trng khc l khc phc c nhng thi quen xu, l nhng hnh v lm gim tnh hiu qu v hiu nng. S phn tch thng tin phn hi s cho thy r cc thi quen xu ny. Chng hn qua phn tch cho thy nhiu bn k hoch p ca mt nh vch k hoch b chn vi, v ngi ny khng theo ui cng vic n ni n chn. Cng nh nhiu ngi ti gii khc, nh lp k hoch ny tin rng tng c th di chuyn c ni non. Th nhng my i mi c th lm c vic ; cn tng l ch ra ch no cn a my i n lm vic. Cc nh vch k hoch gii nht cng thng kt thc cng vic ca mnh khi bn k hoch c lp xong. Th nhng chnh t lc cng vic mi thc s 226
227
bt u. Nh vch k hoch cn tm ra ng ngi thc hin bn k hoch, gii thch cho h r v bn k hoch , gip h b sung iu chnh thay i bn k hoch cho ph hp vi tnh hnh thc t, cui cng l quyt nh khi no chm dt thc y vic thc hin bn k hoch ca mnh. Phn tch thng tin phn hi con cho thy c ngi khng t c kt qu cng vic l do khng bit cch c x. Nhng ngi ti gii, c bit l tng lp tr, thng khng hiu c rng cch c x chnh l du bi trn ca mi t chc. Theo quy lut ca t nhin khi hai vt th ang di chuyn tip xc vi nhau th s to ra ma st. Do , khi hai con ngi tip xc vi nhau cng s sinh ra s c st. V chnh cch c x s l du bi trn gip cho hai vt th ang chuyn ng ny c th lm vic vi nhau bt k l h c thch nhau hay khng l nhng iu n gin nh bit ni lm n hay cm n, nh h tn hoc ngy sinh nht ca ai , hoc khng qun hi thm gia nh ca h Nu nh s phn tch thng tin phn hi cho thy mt cng vic d rt hay nhng c lun b tht bi mi khi i hi phi c s hp tc ca ngi khc, th c th cho thy nguyn nhn l do thiu lch s, tc l cch c x cha tt. Kt lun cho hnh ng tip theo rt ra t s phn tch thng tin phn hi l xc nh vic g l khng nn lm.
227
228
T vic so snh kt qu t c v mc tiu ra s cho thy vic no l khng nn lm. N cho thy l lnh vc m ngi thc hin cng vic khng c nng lc cn thit ti thiu nhng lnh vc nh vy thng l rt nhiu i vi bt k ai. Bt k mt lnh vc chuyn mn no u cn rt thiu nhng ngi gii c nng lc v trnh chuyn su, nhng i vi tt c chng ta th c v s nhng lnh vc m chng ta khng c nng khiu, cng chng c nng lc, v thm ch rt t c hi chng ta thnh t d mc tm thng. i vi nhng lnh vc nh vy th bt k ai v c bit l lao ng tri thc th cng nn trnh, khng nn nhn lm cng vic, nhim v hoc ngh nghip ca mnh. Kt lun cui cng rt ra l khng nn lng ph sc lc ca mnh trong vic tm cch ci thin nhng lnh vc m bn thn mnh km nng lc. Cn phi tp trung sc lc vo lnh vc m bn thn mnh c nng lc v trnh tt nht. Bi v s tn rt nhiu thi gian v cng sc nng trnh mt ngi t ch khng bit g ln trnh thp so vi vic nng trnh mt ngi t ch c nng lc ln trnh xut sc. y th m rt nhiu ngi k c cc nh gio, cc t chc vn c tp trung sc vo vic lm cho mt ngi khng c nng lc tr thnh ngi c trnh thp. Thay vo , nn dnh sc lc, ngun lc v thi gian lm cho nhng ngi c nng lc tr thnh xut sc th s tt hn. Ti lm vic nh th no? i vi lao ng tri thc cu hi: Ti lm vic nh th no? cng quan trng khng km cu hi : Ti c th mnh g? 228
229
Ni ng ra, cu hi ny cn quan trong hn cu hi trc. Thc ng ngc nhin khi ch c rt t ngi bit h lm cng vic ca h nh th no. a s chng ta thm ch cn khng bit rng mi ngi c cch lm v thc hin cng vic rt khc nhau. Do vy, s khng em li kt qu khi ngi ta phi lm cng vic khng theo cch ca h. Nguyn nhn ch yu lm cho nhiu ngi khng bit h lm vic nh th no l v cc trng hc t xa n nay c mt mc cho rng ch c mt cch duy nht tt c mi ngi thc hin cc bi hc ca nh trng. Mt gio vin dy mt lp gm 40 hc sinh th khng c thi gian tm hiu xem mi hc sinh lm bi v nh th no. Ngc li, gio vin lun yu cu tt c hc sinh phi lm mt cng vic nh nhau, bng mt cch ging nhau v trong cng mt thi gian. V do , t thi xa xa n nay, mi ngi ln ln v trng thnh em theo mnh mt cch lm vic nh nhau. V chnh im ny, cng ngh mi c th mang li tc dng v hiu qu ln nht. Nh p dng cng ngh mi, mt gio vin loi kh gi y c th bit c tng hc sinh ca mnh hc tp nh th no v t khuyn khch hc sinh lm bi v theo cch ph hp vi c im ca mi ngi. Cng ging nh im mnh ca tng ngi, cch thc hin cng vic ca mi ngi cng khc nhau, ngha l n cng c c tnh hay ph thuc tnh cch ca mi ngi. Bt lun tnh cch ca mi ngi l do bm sinh hay do nui dng th iu chc chn l n 229
230
c hnh thnh t lu trc khi ngi i lm vic. V cch thc lm vic ca mi ngi, cng ging nh nng khiu hay s vng v mi con ngi, l mt th c sn t trc. N c th c b sung iu chnh, nhng khng th thay i c. Nh vy, nu nh ngi ta c c kt qu bng cch lm nhng cng vic m mnh c th mnh, th ngi ta cng c th thu c kt qu nu thc hin cng vic theo cch ca h S phn tch thng tin phn hi cng c th ch ra nhng sai st trong cch thc hin cng vic ca mi ngi. Nhng t khi n ch ra c nguyn nhn. Tuy nhin, tm ra nguyn nhn cng khng phi qu kh khn. Ch cn c kinh nghim sau vi nm lm vic ngi ta c th tm c cu tr li h thc hin cng vic nh th no. Bi v mt vi nt c tnh bnh thng vn quyt nh kt qu cng vic ca mt ngi. Bn l ngi thch c hay thch nghe? iu trc tin cn bit v cch lm vic ca mi ngi l xem ngi thch c hay l thch nghe. Tuy vy rt t ngi bit rng c hai loi ngi nh vy, cn s ngi va thch c va thch nghe l rt t. Thc t s ngi bit c mnh thuc loi ngi no cn t hn na. Mt vi v d di y s cho ta thy vic khng bit nh vy s c tai hi th no. Khi cn l Tng t lnh Lc lng ng minh ti chu u, tng Dwight (Ike) Eisenhower l thn tng ca gii bo ch, v c tham d vo nhng cuc hp bo him hoi ca 230
231
ng ta c coi nh mt vinh d hin c. Cc cuc hp bo ny c mt phong cch rt c bit bi s lm ch hon ton ca Eisenhower i vi mi cu hi c nu ra, mt khc cng do ti din t ca ng ta v nhng tnh hung v gii thch chnh sch mt cch r rng ch bng hai hay ba cu, bng by v lch lm. Mi nm sau , tng thng Eisenhower li gp phi s coi thng cng khai ca nhng ngi trc y tng ngng m ng ta. H coi ng ta nh l mt anh h. Bi v ng ta chng bao gi tr li thng vo cc cu hi do h nu ra, m ni lan man v tn v cc vn khc. Hn th na, ng ta khng ngng b ch giu v lm sai lc ting Anh chnh thng bng cu tr li thiu mch lc v sai vn phm. Tuy vy s vinh quang trong s nghip trc y ca Eisenhower phn ln l do thnh tch xut sc ca ng khi lm ngi vit cc bi din vn cho Tng MacArthur, mt trong s nhng nhn vt c coi l c phong thi kht khe nht trong sinh hot chnh tr M. iu gii thch Eisenhower r rng khng bit rng ng ta l ngi thch c ch khng phi l ngi thch nghe. Khi cn l tng t lnh chu u, cc tr l ca ng lun phi m bo mi cu hi do nh bo nu ra phi c vit sn v a trc t nht na gi trc khi cuc hp bo bt u. V nh , Eisenhower c th lm ch hon ton trong cuc hp bo. Khi tr thnh tng thng M, ng ta k nhim hai tng thng trc: Franklin D.Roosevelt v Hary Truman l nhng ngi thch nghe. C hai ngi ny u bit iu 231
232
v c hai u thch cc cuc hp bo hon ton t do. Roosevelt bit r mnh l ngi thch nghe n ni ng ta i hi bt c ci g cng phi c to cho ng ta nghe trc, ch sau ng ta mi nhn n nhng g c vit ra. i vi Truman, sau khi tr thnh tng thng ng mi nhn ra rng ng ta cn hc thm v ngoi giao v qun s, l nhng lnh vc m trc ng khng my quan tm. ng sp xp cho hai thnh vin ni cc c kh nng nht, l tng Marshall v Dean Acheson hng ngy n km cp cho mnh, mi ngi trnh by trc bng ming trong 40 pht, sau ng ta s nu cu hi. Eisenhower r rng cm thy ng ta phi lm iu m ngi tin nhim lm. Hu qu l, ng ta thm ch khng nghe c cu hi m cc nh bo nu ra. Tuy vy, ng ta vn cha phi l trng hp cc oan ca nhng ngi khng thch nghe. Vi nm sau , Lyndon Johnson lm hng chc v tng thng ca mnh mt phn ln do khng bit rng ng ta, khc vi Eisenhower, l mt ngi thch nghe. Ngi tin nhim ca ng ta, John Kennedy bit rng mnh l ngi thch c nn tp hp mt nhm cc cy vit xut sc nh Arthur Schlesinger, Jr., mt nh s hc, v Bill Moyers, mt nh bo hng u lm tr l cho mnh. Kennedy yu cu h phi vit bi cho ng trc khi tin hnh tho lun vi tng ngi. n lt mnh lm tng thng Johnson gi li tt c nhng ngi ny gip vic cho mnh v h tip tc vit. Nhng r rng ng khng bao gi ng ngng n cc bi vit ca h. Th m ch bn nm trc khi ng cn l thng ngh s ng t ra 232
233
xut sc, bi v cc ngh s hn ai ht phi l nhng ngi bit lng nghe. Ch mt th k trc y rt t ngi, ngay c ti nc pht trin nht, bit h l ngi thun tay phi hay tay tri. Nhng ngi thun tay tri th b nn v c rt t ngi t thun tay tri tr thnh thun tay phi. Do , a s h cui cng tr thnh ngi chng thun tay no c v hn na chn b tn thng v tm l chng hn nh tt ni lp. Th nhng, c mi ngi th c ch mt ngi thun tay tri. Cn t l gia ngi thch nghe v ngi thch c l xp x 50-50. Tng t nh trng hp rt t ngi t thun tay tri tr thnh thun tay phi, c rt t ngi chuyn c t thch nghe sang thch c, v ngc li. Nhng ngi thch nghe tm cch chuyn thnh ngi thch c cng s chu s phn ging nh Lyndon Johnson, cn ngi thch c tm cch chuyn thnh ngi thch nghe s chu s phn ging nh Dwight Eisenhower. H s chng t c thnh tch mong mun. Hc theo cch no? im th hai cn bit v cch thc lm vic ca mt ngi l xem cch hc ca anh ta nh th no. y tnh hnh cn t hn trong vn phn bit ngi tch c v thch nghe. Bi v cc trng hc trn khp th gii c t chc da trn gi nh cho rng ch c mt cch hc ng n nht v y l cch hc chung cho mi ngi.
233
234
Nhiu nh vn ni ting, trong c c Winston Churchill li c thnh tch hc tp trng rt ti. Trong k c ca h th trng hc chng khc g ni tra tn. Theo h, iu ti t nht nh trng chnh l s nhm chn. iu ny ch c th gii thch l i vi nhng ngi c khiu vn chng h hc tp ch yu khng phi bng cch nghe hay c m bng cch vit. V y khng phi l cch m nh trng cho php nn h t kt qu km. V b buc phi hc theo cch dy d ca nh trng vi h ch l s tra tn. Di y l mt vi th d v cch hc khc nhau ca mt s ngi Beethoven li rt nhiu cc cun s nhp. Th nhng ng li ni rng ng khng bao gi nhn vo cun s nhp ny mi khi ng vit bn nhc. Tr li cu hi: Th th ti sao ng gi cc cun s nhp lm g? ng tr li: Nu ti khng vit ngay ra giy th ti s qun ngay tc khc. Nu ti ghi li trong cun s nhp, ti s khng bao gi qun n v ti khng cn phi xem li n ln na. Alfred Sloan, ngi c cng xy dng GM tr thnh cty ch to xe hi ln nht, thnh cng nht trn th gii trong sut 60 nm qua, tin hnh hu ht cc cng vic qun l kinh doanh ca mnh ti cc cuc hp nh, nhng si ng. Ngay sau khi cuc hp kt thc, Sloan tr li phng lm vic v mt hng gi son th gi n tng thnh vin tham d cuc hp. Trong th ng nu li cc vn then cht c hi ngh tho lun, nhng vn do hi ngh nu ra v c quyt nh, nhng vn pht hin nhng cha c 234
235
gii quyt. Khi c khen ngi v nhng bc th ny, ng tr li: Nu ti khng ngi xem xt suy ngh thu o ngay lp tc sau cuc hp v vit li, ti s qun n ngay trong vng 24h. Do , ti phi vit nhng bc nh vy. *** Mt gim c cty n, ngi vo nhng nm 1950 v 1960 tng lm cho mt doanh nghip gia nh quy m nh v rt bnh thng tr thnh cty hng u th gii trong mt ngnh kinh doanh, c thi quen l c mi tun ng triu tp cc cn b ch cht ca cty n phng l vic ca mnh v ngi thnh na vng trn quanh bn lm vic ca ng ta v thuyt trnh lin mt mch hai ba gi ng h m t khi cho h bnh lun hay t cu hi. ng t nu vn v t tranh lun, chng hn v d n st nhp mt cty nh ang gp kh khn nhng c mt cng ngh c bit no . ng lun nu ln ba phng n: tn thnh, bc b v ng h c iu kin, km theo l lp lun cho mi phng n. L do ng lm nh vy l v ng ta cn c c to nghe ng ta ni. y l cch hc ca ng ta. D cch lm ny kh lp d, nhng khng phi l c bit. Rt nhiu lut s thnh cng hay cc nh chn on y khoa cng lm nh vy. Nh vy c nhiu cch hc khc nhau. C ngi hc bng cch ghi s tay nh Beethoven lm; nhng c ngi li khng bao gi ghi chp trong cuc hp nh Alfred Sloan hay ng gim c cty ni trn. C ngi hc bng cch t nghe mnh ni chuyn; li c ngi hc bng cch vit ra; cng c ngi hc bng cch thng qua vic lm. Trong mt cuc iu tra khng chnh thc do tc gi tin hnh, cho 235
236
thy mt s gio s ti cc trng i hc M c xut bn sch gio khoa rt thnh cng nhc i nhc li vi tc gi rng: L do ti ging dy l c nghe chnh mnh ni chuyn, bi v c nh th ti mi vit c. Thc ra, trong tt c nhng iu quan trng cn bit v chnh mnh, th cch mnh hc th ho l iu d bit nht. Khi tc ga hi: Bn hc theo cch no? mi ngi u c cu tr li. Nhng khi hi: Th bn c dng kin thc ny khng? th t ngi tr li c. Th m cha kho cho s thnh cng trong cng vic l bit s dng kin thc ny, cn khng bit s dng kin thc ny ch i n tht bi. Nh vy nhng cu hi quan trng u tin t t cho mnh l Lm theo cch no? v Hc theo cch no? Nhng u phi ch c th. t qun l mnh, cn phi t t ra cc cu hi khc na nh: Thch lm vic vi ngi khc, hay lm vic mt mnh? Nu nh d lm vic vi ngi khc, th: Mi quan h ti d lm vic vi ngi khc l g?. Mt s ngi ch lm vic tt nu h l ngi tha hnh. Mt v d in hnh l trng hp tng George Patton, mt anh hng ca qun i M trong th chin II. ng l mt nh ch huy qun s hng u ca nc M. Th m khi ng c ngh vo mt chc v ch huy c lp. Tng George Marshall, tham mu trng qun i M v c th l vin tng thnh cng nht trong vic chn ngi, ni: Tng 236
237
Patton l ngi tha hnh tt nht m qun i M tng sn sinh ra, th nhng c th ng ta s l ch huy ti nht. Mt s ngi lm vic tt nht nu l thnh vin trong mt nhm cng tc. Mt s ngi lm vic cc k tt trong vai tr hun luyn vin hay c vn, trong khi ngi khc li lm vic rt ti. Mt iu quan trng na bit cch thc hin cng vic ca mt ngi l xem liu ngi lm vic tt khi chu p lc, hay l ngi lm tt th cn c mi trng n nh v c t chc. Mt c tnh khc l ngi lm vic tt nht khi c vai tr nh trong mt t chc ln hay khi c vai tr ln trong mt t chc nh. t ai c th lm tt trong c hai trng hp ny. C nhiu ngi tng thnh cng khi lm vic trong mt cty ln nh GE hay Citibank tr nn long chong mt cch thm hi khi chuyn n mt cty nh. V c nhiu ngi lm vic xut sc trong mt t chc nh nhng li long chong thm hi khi nhn vic mt t chc ln. Mt cu hi quan trng khc cn nu ra: Bn lm vic tt hn khi l ngi ra quyt nh hay khi l ngi c vn? Rt nhiu ngi lm vic tt nht khi lm c vn, nhng khng chu c gnh nng v p lc ca quyt nh. Ngc li, mt s ngi khc li cn phi c ngi c vn thc y mnh phi suy ngh trn c s h c th ra quyt nh v thc hin quyt nh mt cch nhanh chng, t tin v quyt on. y l l do ti sao mt s ngi ang v tr cp ph trong mt t chc li thng tht bi khi c bt ln cp 237
238
trng. Bi v th trng i hi phi l ngi ra quyt nh. Nhng ngi th trng quyt on thng chn ngi mnh tin tng lm ph c vn cho mnh. V v tr c vn nh vy ngi cp ph hon thnh cng vic xut sc, th nhng khi c bt ln cp trng anh ta li khng thnh cng. Anh ta c th bit cn phi ra quyt nh nh th no nhng li s trch nhim khi ra quyt nh. Kt lun rt ra cho hnh ng: ch nn tm cch thay i bn thn mnh, iu khng chc i n thnh cng. Nhng hy lm vic v lm vic tch cc ci thin cch lm vic ca mnh. V ng c lm bt c cng vic g theo cch khng ph hp vi cch lm ca bn hoc c hiu qu thp. Ci g l gi tr ca bn? t qun l bn thn mnh, bn cn phi bit Ci g l gi t ca ti? i vi cc tiu chun o c, th quy tc chung l ging nhau i vi mi ngi v c mt php th rt n gin, tc gi gi l soi gng. Chnh vi php th soi gng, nguyn tc o c i hi mi ngi phi t hi mnh: Ta l loi ngi no nh? mi khi soi mnh trc gng. Ni cch khc, cc nguyn tc o c l mt h thng cc gi tr c xc nh. N t khi thay i. Mt hnh vi o c trong t chc hay mi trng ny cng l hnh vi o c trong t chc hay mi trng khc. 238
239
Th nhng cc nguyn tc o c ch l mt b phn ca mt h thng cc gi tr v c bit, ch l mt b phn ca mt h thng cc gi tr ca mt t chc m thi. Nu ngi no lm vic trong mt t chc m khng chp nhn c hoc khng thch ng c vi h thng gi tr ca t chc th ngi s cm thy bc tc v khng th hon thnh tt cng vic. Di y l mt s v d v cc gi tr m ngi ta cn phi bit v mnh. Mt n gim c xut sc v rt thnh cng trong ngh nghip cm thy tc ti sau khi cty c ca mnh b mt cty ln hn mua li. B ta c bt vo mt chc v cao hn trc v lm cng vic hp vi nng lc ca ba ta nht. Mt trong cc nhim v ca b ta l tuyn ngi vo cc v tr quan trng ca cty. B ta tin tng rt su sc vo mt Nguyn tc l ch tuyn ngi ngoi vo v tr quan trng trong cty khi no trong cty khng cn ngi thch hp. Trong khi cty m b ang lm li tin rng vic tuyn ngi vo mt v tr quan trng ang b khuyt th trc ht phi tm ngi bn ngoi nhm a dng mu mi vo cty. R rng mi cch ny u c vn cn phi bn thm (theo kinh nghim ca tc gi th tt hn ht l nn p dng ng thi c hai cch). Th nhng hai cch ny li khng ph hp v c bn, khng phi v cc chnh sch m v cc gi tr. Chng ni ln cch nhn khc nhau v mi quan h gia t chc v nhn vin, v trch nhim ca t chc i vi cc 239
240
nhn vin v i vi s pht trin ca h, v s ng gp quan trng nht ca c nhn i vi t chc sau nhiu nm lm vic trong tm trng b c ch, cui cng b gim c v nhn s nh phi ri b cty v chu thit thi ng k v mt ti chnh. Nguyn nhn l v quan im v gi tr ca b v ca cty l khng ph hp vi nhau. Tng t nh vy, nng cao hiu qu hot ng cho mt cty dc phm th phi khng ngng thc hin nhng ci tin nh hay phi dng bin php lu lu mi thc hin mt cuc t ph rt tn km v mo him, thc ra khng phi l mt cu hi v kinh t. Bi v kt qu t c do thc hin mt trong hai chin lc ni trn c th l nh nhau. Do vn y chnh l s xung t gia cc gi tr, gia mt bn l h thng gi tr cho rng cty dc phm phi c ngha v gip cc bc s lm cng vic ngy cng tt hn v mt bn l h thng gi tr theo hng khoa hc. Tng t nh th, vic la chn gia cch qun l doanh nghip nhm t c kt qu ngn hn hay nhm mc tiu di hn cng l vn v gi tr. Theo cc nh phn tch ti chnh th cn phi qun l doanh nghip ng thi t c c hai mc tiu k trn. V vn ny th c l cc nh kinh doanh thnh cng cn hiu r hn. D sao i na th ai cng cn t c kt qu ngn hn ci . Th nhng khi xy ra xung t gia li ch ngn hn v mc tiu pht trin di hn th c cty la chn v sau, c cty li chn v trc. Cch la chn khc nhau ny thc ra khng phi l do quan im 240
241
kinh t, m ch yu l do s xung t v gi tr i vi chc nng ca mt doanh nghip v trch nhim ca nh qun l. Trong cc nh th ng qu ang pht trin rt mnh ti Hoa K, ngi ta coi thc o ca s thnh cng l s lng cc gio dn mi. Theo cc nh th ny th iu quan trng hn c l c bao nhiu ngi gia nhp, c bao nhiu ngi t ch cha bao gi n nh th nay thng xuyn i l. Cc nh th ny, tin rng Cha Tri ri s p ng nhu cu tm linh ca mi gio dn. Trong khi , cc nh th theo phi Phc m ca o Tin lnh li tin rng iu quan trng hn c l c tin vo Cha ca con chin. Cc nh th ny s loi b dn nhng gio dn mi tham gia nh th nhng khng gia nhp vo cuc sng tm linh ca nh th. y khng phi l vn v s lng. Thot nhn, c v nh loi nh th sau s pht trin chm hn so vi loi nh th trc. Th nhng thc t, loi nh th sau li chim t l ngi mi gia nhp ln hn nhiu so vi loi nh th trc. Ni cch khc, loi sau pht trin vng chc hn. y cng khng phi l vn v thn hc, hoc c cng ch l th yu. y l mt vn v gi tr. Trong mt cuc tranh lun cng khai, i din ca mt nh th ni: Nu nh trc tin qu v khng n nh th, th qu v s khng bao gi tm thy ca i vo vng quc ca Thin ng. Cn i din ca nh th khc p li: Khng phi th, nu trc tin qu v khng i tm ca i vo vng quc ca Thin ng, th qu v khng thuc v nh th. 241
242
Mi mt t chc u phi c tiu chun gi tr ca mnh. V con ngi cng vy. lm vic c hiu qu trong mt t chc, th tiu chun gi tr ca c nhn phi ph hp tiu chun gi tr ca t chc . Khng nht thit cc tiu chun gi tr ny phi ging nhau, nhng chng phi gn nhau n mc c th cng tn ti. Nu khng th c nhn s b c ch v khng th lm vic c kt qu trong t chc. Cn phi lm g khi c xung t v gi tr? t c trng hp xy ra xung t gia cc th mnh ca mt ngi v cch thc hin cng vic ca ngi . Chng thng b sung cho nhau. Th nhng i khi xy ra xung t gia cc tiu chun gi tr ca mt ngi v cc th mnh ca ngi . C nhng vic m mt ngi lm rt tt v rt thnh cng nhng n c th khng ph hp vi tiu chun gi tr ca ngi . Cng vic i vi ngi c th khng phi l mt s ng gp hay mt iu ng cng hin cuc i, hay mt phn cuc i mnh. Vn ny, tc gi cng xin c nu ra mt kinh nghim ca bn thn: nhiu nm trc y bn thn tc gi cng phi quyt nh la chn gia cng vic m tc gi lm tt v thnh cng vi cc tiu chun gi tr ca mnh. Vo gia nhng nm 1930, lc tc gi l mt nh ngn hng u t tr tui ti London, cng vic r rng l ph hp vi th mnh ca tc gi. Th nhng, tc gi khng thy mnh c ng gp g vi t cch l mt gim c qun l ti sn. Lc tc gi nhn ra rng con ngi l gi tr ca mnh, v tht 242
243
v ngha nu tr thnh ngi giu c nht ngha a. Trong cuc i khng hong tc gi cng ri vo cnh tng thiu, khng vic lm v khng thy trin vng. Nhng tc gi quyt nh ri b ngn hng v l quyt nh ng. Ni cch khc, thc o cui cng chnh l cc gi tr. II U L CH CA TI? xc nh u l ch ca mnh, bn cn tm cu tr li cho ba cu hi: Ti c th mnh g? Ti lm vic nh th no? Tiu chun gi tr ca ti l g? y khng phi l quyt nh m ai cng c th c v cn phi c lc khi u s nghip ca mnh. ng vy, ch c rt t ngi bit c t rt sm u l ch ca h. Chng hn nh cc nh ton hc, nhc s, hay u bp thng bc l h l nh ton hc, nhc s hay u bp t rt sm lc 4-5 tui. Cn cc thy thuc th thng bc l vo tui thiu nn, nu khng sm hn. Th nhng a s chng ta, nht l nhng ngi c ti, thng khng bit c u l ch thch hp vi mnh cho nn khi vt qu tui hai mi lm. Tuy nhin, n tui chng ta nn bit u l th mnh ca mnh, cch lm vic ca mnh ra sao v ci g l tiu chun gi tr ca mnh. Ri khi chng ta mi c th xc nh c u l ch thch hp vi mnh. Hoc ni ng hn, u khng phi l ch thch hp vi mnh. Ngi no bit mnh khng thch hp vi cng vic ti cty 243
244
ln th cn phi bit ni khng khi c ngi ta ngh vo mt v tr ti cty ln. Ngi no bit mnh khng thch hp vi cng vic phi ra cc quyt nh th phi bit ni khng khi c ngh vo v tr phi ra quyt nh. Nhng ngi ging nh tng Patton (bn thn ng ta c th khng bao gi bit c) th cn phi bit ni khng khi dc ngh mt chc v ch huy c lp, ch khng phi l mt ph t cao cp. Tm c cu tr li cho ba cu hi trn, cn gip chng ta x tr ng trc mt c hi, mt ngh hay mt nhim v mi. Khi chng ta s ni th ny: Vng, ti s nhn nhim v ny. V y l cch lm ca ti. y l cch t chc cng vic. y l mi quan h cn c. y l nhng kt qu m qu v c th ch i ti trong khung thi gian ny. Bi v Ti l ngi nh th . Ngi ta khng th vch k hoch sn cho s thnh cng trong ngh nghip. c c thnh cng trong ngh nghip ngi ta phi chun b sn sng khi c hi n, mun vy ngi ta phi bit th mnh ca mnh, cch lm vic ca mnh v tiu chun gi tr ca mnh. Bi v khi bit c u l ch thch hp vi mnh, th d l ngi bnh thng, khng c g xut sc nhng lm vic chm ch th ngi ta vn c th thnh cng.
III NG GP CA TI L G? Khi t hi: ng gp ca ti l g? iu c ngha l bn chuyn t nhn thc sang hnh ng. Bn khng nn t cu hi: ti mun 244
245
c ng gp g? hay Ngi ta yu cu ti ng gp ci g? m nn t cu hi Ti nn c ng gp g? y l vn mi trong lch s pht trin ca nhn loi. Trc y nhim c hay cng vic ca m ngi l c trao cho. N c th do i hi ca bn thn ngh nghip, chng hn cng vic ca ngi nng dn hay th th cng. Hoc c th do cc ng ch hay b ch ra lnh, nh nhim v ca ngi gip vic trong nh. V cho n thi gian rt gn y, ngi ta vn c cho rng a s chng ta l ngi b l thuc, ch lm vic g c bo lm. S xut hin ca lao ng tri thc ang lm thay i iu ny v thay i nhanh chng. Phn ng u tin i vi s thay i ny l xem t chc tuyn dng ngi p tr nh th no. Vo nhng nm 1950 v 1960 ngi ta coi vic qun l phng nhn s, c bit ti cc cty ln i vi lao ng tri thc m lc gi l Ngi t chc l quy hoch ngh nghip. Nht Bn ngy nay, ngi ta vn qun l lao ng tri thc ngy cng c kh nng sng lu hn t chc s dng h. Thc ra th Ngi t chc v phng nhn s quy hoch ngh nghip li thi t lu, tr Nht Bn. V cng vi n th tng cho rng c ai ngoi bn thn mnh c th v cn phi l ngi quy hoch ngh nghip cng bin mt. Vo nhng nm 1960 th phn ng ca nhng ngi c tri thc l t ra cu hi: ti mun lm ci g? Cu tr li lc l lm cng vic ca mnh l cch 245
246
ng gp tt nht v l iu m cuc ni lon ca sinh vin nm 1968 tin nh vy. Khng bao lu ngi ta thy cu tr li l sai, cng sai nh Ngi t chc vy. Rt t ngi tin rng lm cng vic ca mnh s dn n s ng gp, s hon thin bn thn hoc thnh cng t c mt trong ba th . Th nhng by gi cng khng th tr li cu tr li c, l lm vic theo mnh lnh, hoc theo cng vic c giao. c bit i vi lao ng tri thc trc tin phi bit t cu hi: S ng gp ca ti l ci g? Ch sau mi n cc cu hi khc nh l: N c ph hp vi th mnh ca ti khng? Mt v d in hnh v vn ny l cch m Harry Truman x tr khi ng tr thnh tng thng M sau ci cht t ngt ca Franklin D.Roosevelt vo cui Th chin II. Trc Truman c chn lm Ph tng thng v ng rt ch n cc vn ni b trong nc. Bi v lc d lun chung cho rng v chin tranh sp kt thc nn mi quan tm ca nc M s tr li cc vn trong nc. Truman lc khng h quan tm n cng tc i ngoi, v cng chng bit g v i ngoi. ng vn hon ton ch tm vo cng tc i ni khi n d Hi ngh Postdam sau khi c u hng ch vi tm sau khi nm chc tng thng. Ti trong sut mt tun l ng ta ngi snh vai vi Churchill v Stalin v git mnh nhn ra rng cng vic bao trm lc ny l i ngoi trong khi ng ta hon ton m tt v vn ny. T 246
247
Postdam tr v ng ta t nh rng ng phi t b vic ng mun lm v thay vo tp trung vo cng vic m ng phi lm, tc l cng tc i ngoi. Nh ni, ngay sau ng t chc lp hc do tng Marshall v Dean Acheson lm thy gio cho mnh. Trong vi thng sau ng ta lm ch c cng tc i ngoi v chnh ng ta c nh hng n tnh hnh th gii sau chin tranh hn c Churchill v Stalin vi cc chnh sch hu chin nh k hoch Marshall nhm cu gip Ty u, k hoch xy dng li Nht Bn v cui cng l ku gi pht trin kinh t th gii. Ngc li, Lyndon Johnson b tht bi c v chnh sch i vi chin tranh Vit Nam ln chnh sch trong nc, v ng ta c bm vo Ci ti mun lm l g? thay v t hi mnh Ti cn c ng gp g? Ging nh Truman, Johnson tng tp trung hon ton vo cng tc i ni. Khi c lm tng thng ng mun hon thnh nt cng vic cn li ca chnh sch kinh t mi. Sau ng ta nhn thy ng ta buc phi tp trung vo chin tranh Vit Nam. Nhng ng ta khng th t b cng vic ng mun lm. Do , ng t xu x mnh gia chin tranh Vit Nam v cng vic ci cch trong nc v cui cng tht bi c hai. Mt cu hi na cn t ra quyt nh Ti nn c ng gp g? l: Ti c th t c kt qu u v bng cch no to ra mt s khc bit? 247
248
Mun tr li cu hi ny phi bit gi cn bng gia cc s vic. Thnh qu phi kh t, i hi s vn mnh (stretching) ni theo thut ng thi thng hin nay. Th nhng vn phi nm trong tm vi ca mi ngi. Nu c nhm n kt qu m khng th t c hoc c th t c nhng ch trong nhng iu kin khng chc chn nht th khng phi l tham vng m l s ngu ngc. Mt khc kt qu mun nhm ti phi l ci g ngha, to ra s khc bit vi ci c. N phi l ci g c th nhn thy c v nu c th o lng c cng tt. Di y l mt v d trong mt t chc phi li nhun. Mt gim c bnh vin mi c b nhim t hi mnh ti s ng gp g?. l mt bnh vin ln v ang c nhiu uy tn. Th nhng bnh vin ny t mn vi ting tm ca minh trong 30 nm qua v tr nn tm thng. Do , v gim c mi ny quyt nh s ng gp ca mnh s l thit lp mt tiu chun cht lng xut sc cho mt b phn quan trng ca bnh vin trong thi gian hai nm. Th l ng ta quyt nh tp trung s ch vo vic xoay chuyn phng cp cu v trung tm chn thng, c hai b phn ny u ln, d nhn thy v ang trong tnh trng ln xn. ng gim c mi ny ngh cch t ra yu cu cho phng cp cu v cch nh gi kt qu cng vic. ng ta t ra yu cu mi khi c mt bnh nhn n phng cp cu th trong vng 60 giy phi c mt y t gii n sn sc. Th l ch mt nm phng cp cu ca bnh vin ny tr thnh mt kiu mu cho 248
249
ton nc M. S chuyn bin ca b phn ny cn chng t c th xc lp cc tiu chun, ni quy, thc o trong mt bnh vin. Sau hai nm c bnh vin ny chuyn hng theo. Do vy, quyt nh Ti s ng gp g? cn bng ba yu t. Yu t u tin l t cu hi: Tnh hnh ang i hi ci g? yu t k tip n t cu hi: Lm th no ti c s ng gp ln nht p ng c i hi ang t ra bng th mnh ca mnh, cch lm vic ca mnh v tiu chun gi tr ca mnh? V cui cng l yu t n t cu hi? Kt qu cn t c l g to ra s khc bit?. T s dn n cc kt lun cho hnh ng: lm ci g, bt u t u, bt u nh th no, mc tiu l g v thi hn thc hin. Trong lch s, rt t ngi c c s la chn. Cng vic n tay h hoc do t nhin hoc do ng ch p t. V nh vy, phn ln cch lm vic cng nh kt qu d kin u c nh trc. V cng v vy m lm cng vic ca mnh cha phi l t do. l s cho php. N khng em li kt qu. N khng phi l s ng gp. Nhng nu bt u bng cu hi Ti s ng gp g? th s em li t do. N em li t do l v n em li trch nhim.
IV TRCH NHIM I VI MI QUAN H. Rt t ngi lm vic mt mnh v t mnh em li kt qu, tr mt vi ngh s ln, nh khoa hc ln, vn ng vin ln cn a s chng ta u lm vic vi ngi khc v qua em li kt qu cng 249
250
vic ca mnh. iu ny l ng d l thnh vin trong mt t chc hay ng ngoi c lp v php l. Do vy t qun l mnh i hi phi c trch nhim i vi mi quan h. Vn ny c hai kha cnh: Th nht, mi ngi cn nhn thy mt s thc l ngi khc cng l cc c nhn ging nh mnh. H cng i hi c c x nh mt con ngi. iu c ngha l h cng c th mnh ring, cch lm vic ring v c tiu chun gi tr ring ca bn thn h. Do , lm vic t hiu qu mi ngi cn phi bit th mnh, cch lm vic v tiu chun gi tr ca nhng ngi lm vic vi mnh. iu ny xem ra rt hin nhin, nhng c rt t ngi ch n. V d in hnh l trng hp nhng ngi m cng vic u tin ca h l lm vic cho mt cp trn l ngi thch c. Do vy, h c o to vit cc bn bo co. Sau h lm vic cho cp trn tip theo li l ngi thch nghe. Th nhng nhng ngi ny vn c tip tc vit cc bo co cho cp trn mi ny, chng khc g ngi tr l ca Tng thng Johnson tng tip tc vit bo co cho ng ta, bi v cp trn trc , tng thng Kennedy ngi tuyn dng h, l ngi thch c. ng nhin, nhng ngi ny s khng t c kt qu. H lun b cp trn mi cho l dt nt, bt lc v li bing. V cui cng, h b tht bi. Tt c nhng iu ny c th trnh c, nu nh h bit tm hiu cp trn
250
251
mi ca mnh v t cu hi Cp trn mi ny l ngi lm vic nh th no? Nhng cp trn khng phi l cc chc danh ghi trn bng c cu t chc hay l mt chc v. H trc ht l nhng c nhn v c giao cng vic lm theo cch ca h. V bn phn ca ngi i lm l phi bit quan st v tm hiu cch lm vic ca nhng cp trn v tm cch thch nghi vi cch lm vic ca h. Chng hn c nhng cp trn nh Alfred Sloan ca GM trc tin phi nhn vo cc con s. ng ta khng phi l nh ti chnh m l mt k s c cc gic quan nhy bn v th trng. Nhng v l k s nn ng c o to trc ht l c cc con s. C ba cn b qun l tr rt c nng lc ca GM khng c a ln v tr qun l cp cao c, ch v nhng ngi ny khng tm hiu k Sloan. H khng nhn ra rng i vi Sloan th vic h vit bo co hay trao i vi ng ta s chng c ngha g, nu nh trc ht ng ta cha dnh thi gian c cc con s. H bc vo phng lm vic v trnh by bn bo co. Cui cng, trc khi ri phng h mi li cc con s. n lc th qu mun. Nh ni trn, nhng ngi thch c th rt kh tr thnh ngi thch nghe v ngc li. Th nhng ai cng c th hc trnh by bn thuyt trnh bng ming hay vit mt bn bo co c cht lng kh. Cng vic ca thuc cp n gin l gip cho ng ch ca mnh thc hin c cng vic. iu i hi phi tm hiu k cp trn 251
252
ca mh v t cu hi Th mnh ca cp trn l g? Cch lm vic ca h ra sao? Cc tiu chun gi tr ca h l g? Thc ra y chnh l b quyt iu hnh cp trn. i vi tt c ngi khc lm vic vi mnh th cng phi lm nh vy. Mi ngi c cch lm vic ring ca h v khng ging vi cch lm vic ca mnh. V hc c quyn c lm nh vy. iu quan trng l h c thu c kt qu khng v tiu chun gi t ca h l g. Cch lm vic ca h chc l khc nhau. B quy u tin ca s lm vic c hiu qu l phi hiu bit nhng ngi lm vic vi mnh v nhng ngi lm ch da cho mnh, v bit s dng cc th mnh ca h, cch lm vic ca h v cc tiu chun gi tr ca h. Bi v cc mi quan h lm vic va ph thuc vo con ngi va ph thuc vo cng vic. iu th hai cn lm qun l bn thn v lm vic c hiu qu l phi c trch nhim trong quan h giao tip. Sau khi suy ngh k v th mnh, v cch lm vic, v tiu chun gi tr, v c bit v s ng gp ca mnh, lc t cu hi: Ai cn bit iu ny? Ti cn ai gip ? V ai cn s gip ca ti? trn c s tin hnh trao i vi nhng ngi cn giao tip theo cch thch hp vi ngi , chng hn bng th t nu h l ngi thch hoc ni chuyn nu h l ngi thch nghe. Tc gi, cng nh cc nh t vn khc, c mi khi bt u lm vic vi mt t chc no , l c nghe ni v tt c nhng cuc xung t c tnh trong t chc . a s cc s xung t u ny sinh t mt nguyn nhn l ngi ny 252
253
khng bit ngi kia lm g, hoc khng bit ngi khia s c ng gp g hoc kt qu cng vic s ra sao. V l do khng bit l v hc khng hi, do khng ai ni cho bit. iu ny ni ln s ngu dt ca con ngi hn l phn nh lch s con ngi. Mi n gn y th vic ni ra nhng iu trn cho bt k ai vn cn l chuyn khng cn thit. Vo thi Trung c, nhng ngi sng trong mt qun ca mt thnh ph cng lm mt ngh nh nhau, t hnh thnh thnh ph th kim hon, ph th giy, ph th lm o gip. (ti thnh ph Kyoto ca Nht vn cn gi li cc ph th gm, ph th dt luamj, ph th sn mi). Bt c ngi th kim hon no cng bit chnh xc ngi th kim hon khc ang lm g; tng t i vi ngi th lm o gip H chng cn phi gii thch ci g c. iu ny cng ng i vi vng nng thn, ni m mi ngi cng trng mt loi cy nng nghip khi ma mng n. V d, chng cn phi ni cho ngi lng ging bit rng anh ta ang chun b trng khoai ty, v chnh ngi lng ging cng ang lm iu v cng mt thi gian. V mt s t ngi lm ngh chuyn mn, khng phi l thng thng, lm vic mt mnh th cng khng cn phi ni cho ai bit h ang lm g. Ngy nay gn nh ai cng phi lm vic vi nhng ngi khc lm nhng cng vic khc. Nh ni phn trc, mt ph gim c tip th ca cty c th xut thn t nhn vin bn hng v bit cn k v khu 253
254
bn hng. Nhng b ta li khng bit g v xc tin thng mi, v gi c v qung co, v ng gi v lp k hoch bn hng v b ta cha tng lm nhng cng vic ny. Do nhng ngi lm nhng cng vic ny phi c bn phn lm cho b ph gim c tip th hiu h ang lm g, ti sao lm vic , lm bng cch no v kt qu s thu c l g. Nu nh b ph gim c tip th khng hiu c cc chuyn gia c trnh cao ny ang lm g, th li ch yu l ca cc chuyn gia ny ch khng phi ca b ph gim c v h khng ni cho b ta bit, v cng khng gip cho b ta hiu. Ngc li, trch nhim ca b ph gim c tip th l phi lm sao cho tt c nhng ngi lm vic vi b hiu c cch nhn ca b ta i vi cng tc tip th l nh th no, mc tiu ca b ta l g, cch lm vic ca b ta ra sao, kt qu mong i ca b ta v ca mi ngi l g. Ngay c i vi nhng ngi hiu c tm quan trng ca tinh thn trch nhim i vi cc mi quan h th thng thng h vn khng ni cho nhng ngi ng nghip bit v cng khng hi li bn ng nghip ca mnh. H e ngi rng lm nh vy s b coi l to tn, t m, hoc ngu dt. H ngh sai. Nu nh c ai n gp nhng ngi ng nghip ca mnh v ni y l cng vic m ti rt tho. y l cch lm ca ti. y l nhng tiu chun gi tr ca ti. y l nhng d nh ng gp ca ti, v y l nhng kt qu ti s em li., th h s lun lun nhn c phn hi: iu ny rt hu ch. Nhng ti sao bn khng cho ti bit sm hn?.
254
255
V theo kinh nghim ca tc gi, nu nh c ai hi: Ti c th bit g v th mnh ca bn, cch lm vic ca bn, tiu chun gi tr ca bn, v d nh ng gp ca bn? th ngi cng s nhn c phn ng tng t nh trn. Trong thc t, mi ngi lao ng tri thc cn phi yu cu nhng ngi lm vic vi mnh bt k h l ngi cp di, cp trn, ng nghip, ng i h iu chnh hnh vi ca h ph hp vi th mnh v cch lm vic ca ngi lao ng tri thc . Nhng ngi thch c cn yu cu ngi cng s vit cho mnh, ngi thch nghe yu cu ngi cng s ni cho mnh nghe trc. V mi khi c ai thc hin iu ny th phn ng m ngi nhn c s l: Cm n ni cho ti bit. iu ny rt hu ch. Nhng ti sao bn khng yu cu ti sm hn? Cc t chc by gi khng cn c xy dng trn c s s cng bc na, m ngy cng c xy dng trn c s s tin cy. S tin cy khng c ngha l ngi ny thch ngi kia, m ngi ny tin ngi kia. N cng bao hm ngi ny hiu ngi kia. Do , c tinh thn trch nhim i vi mi quan h l mt iu cc k cn thit. l mt ngha v. Bt k ngi no d l mt thnh vin trong mt t chc, hay mt nh t vn cho t chc , mt nh cung cp, hay mt nh phn phi cho t chc th cng phi c trch nhim vi mi quan h vi nhng ngi lm vic vi mnh v i vi cng vic ca h m mnh ph thuc; v n lt h nhng ngi ny cng s phi c trch nhim.
255
256
V NA CUC I CN LI CA BN.
Nh ni phn trc, ln u tin trong lch s loi ngi cc c nhn c th sng lu hn cc t chc ni h lm vic. iu ny dn n mt thch thc hon ton mi m: Bn s lm g trong na cuc i cn li ca mnh? Bn khng cn c th mong i rng t chc m bn lm vic lc 30 tui s vn cn tn ti nh th khi bn n 60 tui. Th nhng 40 hoc 50 nm lm cng mt loi cng vic l qu lu i vi hu ht mi ngi. Khi ngi ta s cm thy suy kit, nhm chn, mt hng th lm vic, ngh hu khi vn lm vic v tr thnh gnh nng cho bn thn v cho nhng ngi xung quanh. iu ny khng nht thit ng vi nhng ngi thnh t mc rt cao, chng hn nh cc ngh s ln. Claude Monet (1840-1926), ho s trng phi n tng v i, ngi m vo tui 80 vn sng tc nhng bc tranh kit tc, hng ngy ng lm vic 12 ting, mc d lc mt ng hu nh khng cn nhn thy g. Pablo Picasso (1881-1973), c th l ho s v i nht ca trng phi hu n tng, ng v cho ti khi ng cht vo tui 90 v ng l ngi sng to ra mt phong cch mi khi 70 tui. Ngh s n Cenlo ngi Ty Ban Nha Pablo Casals (1876-1973), nhc cng v i nht th k qua c k hoch i biu din mt bn nhc mi v din tp vo ng ngy ng mt nm ng 97 tui. Nhng y l nhng trng hp c bit rt him hoi, ngay c i vi nhng ngi thnh t ln. C Max Planck (1858-1947) ln 256
257
Albert Einstein (1879-1955), hai v nhn khoa hc v vt l hin i, u khng c cng trnh khoa hc quan trng no sau tui 40. Planck c thm hai ngh khc. Sau nm 1918, lc 60 tui, ng t chc li ngnh khoa hc ca c. Sau khi b c Quc x buc phi ngh hu vo nm 1933,n nm 1945 lc gn 90 tui, mt ln na ng bt u xy dng li ngnh khoa hc ca c sau khi Hitler b lt . Th nhng Einstein ngh hu vo tui 40 tr thnh mt ngi ni ting. Ngy nay ngi ta ni nhiu v cuc khng hong gia cuc i ca cc nh qun l. Ch yu l s bun chn. Vo tui 45 hu ht cc cn b qun l t n nh cao trong s nghip kinh doanh ca mnh v h bit iu . Sau 20 nm hu nh ch lm cng mt loi cng vic, h tr nn thnh tho trong cng vic ca mnh. Th nhng ch c t ngi l cn hc thm ci g , ch c t ngi l cn ng gp c iu g , v ch c t ngi mong i cng vic li tr thnh mt thch thc mi v mt s tho mn. Nhng cng nhn lao ng chn tay lm vic sut 40 nm chng hn cng nhn trong xng thp hay cng nhn li tu ho s tr nn rt mt mi c v th cht ln tinh thn rt sm trc khi h n tui th trung bnh, ngha l trc khi h n tui ngh hu kh lu. Lc , h coi nh chm dt. Nu nh h sng lu v tui th ca h cng tng ln vo khong 75 tui g h s rt hnh phc dnh 10-15 nm cn li chng phi lm g, ch chi golf, cu c, tham d cc hot ng tiu khin theo s thch. Th nhng vi 257
258
ngi lao ng tri thc th cha chm dt. H hon ton c kh nng tip tc lm vic mc d c au m vn vt. Cho d nhng cng vic u tin y thch thc khi cc lao ng tri thc 30 tui s tr nn nhm chn khi h n tui 50 th h vn c phi lm vic 15 nm, nu khng ni l 20 nm na. Do , qun l bn thn mnh, ngy cng i hi mi ngi phi c s chun b cho khong thi gian na cuc i cn li ca mnh. (nhng cun sch hay nht v ti ny l ca tc gi Bob Buford mt nh doanh nghip rt thnh t, ngi to dng thnh cng na cuc i cn li ca mnh. l cc cun Half Time - Grand Rapids: Zondervan, 1994; v Game Plan Grand Tapids: Zondervan, 1997) V vn ny, c ba phng n: Th nht l thc s bt u mt ngh th hai, hon ton mi (nh Max Planck lm). Thng thng iu ny ch l vic chuyn t mt t chc ny sang mt t chc thuc lnh vc khc. in hnh l trng hp hng lot cc cn b qun l doanh nghip c trung bnh M chuyn t kinh doanh sang bnh vin, trng i hc hay mt s t chc phi li nhun khi n tui 45 hoc 48, khi con ci h trng thnh v qu lng hu c bo m. Nhiu trng hp l h tip tc loi cng vic tng t. Chng hn, mt kim ton vin ca mt cty ln nay tr thnh kim ton vin ti mt bnh vin hng trung bnh. Nhng ngy cng c nhiu ngi 258
259
chuyn sang cng vic hon ton mi. Chng hn, ngy cng c nhiu hc vin 45 tui ch khng phi l 25 tui theo hc cc trng thn hc o Tin lnh M. Nhng ngi ny tng tri qua ngh nghip u tin trong cc doanh nghip hoc c quan chnh ph, mt s trong lnh vc y khoa, v khi con ci trng thnh h chuyn sang lm mc s. Tc gi cng c mt ngi bn sau 30 nm thnh t vi cng v gim c vin bo tng ngh thut v ph trch v cc tc phm ngh thut, sau cng chuyn vo trng dng tui 55. Ti M c mt s lng kh ln ph n trung nin sau khi lm vic 20 nm trong doanh nghip hoc c quan nh nc ti a phng, tng m nhn cc chc v qun l cp trung gian v gi y vi tui khong 45, con ci trng thnh, h theo hc trng lut. Khong ba hoc bn nm sau h s tr thnh lut s ph ti cng ng ni h sinh sng. Chng ta s thy ngy cng c nhiu ngi tng thnh t trong ngh th nht nay c thm ngh th hai. Nhng ngi ny c kh nng v trnh , chng hn nh ngi kim ton vin ca mt cty ln hay chuyn sang mt bnh vin ti a phng. H bit cch lm vic. H cn c mi trng hot ng trong cng ng, bi v nh ca tr nn trng vng khi con ci ln. Tt nhin, h cng cn thm thu nhp. Nhng trn ht h cn s thch thc. Ngh nghip song hnh.
259
260
Phng n th hai i vi cu hi cn lm g trong na cuc i cn li ca mnh l pht trin mt ngh nghip song hnh. Mt s lng ln v ngy cng tng nhng ngi, c bit l nhng ngi rt thnh cng trong ngh nghip th nht ca mnh, tip tc lm cng vic m h tng lm 20-25 nm qua. Nhiu ngi tip tc lm vic 40 hoc 50 gi mt tun vi ngh chnh c thu nhp ca mnh. Mt s ngi chuyn t lm vic trn ngy sang lm vic mt s gi trong ngy hoc lm t vn. Th nhng h ng thi gy dng cho mnh mt cng vic song hnh, thng l trong mt t chc phi li nhun, v cng vic ny chim ca h 10 gi trong mt tun. Chng hn, h tham gia qun l nh th, hoc tham gia iu hnh Hi ng n hng o sinh ti a phng, hi cu gip ph n bt hnh, lm vic ti th vin a phng dnh cho tr em, tham gia hi ng nh trng. V cui cng phng n th ba l cc nh kinh doanh x hi. y thng l nhng ngi rt thnh t trong ngh nghip th nht ca mnh, chng hn l cc doanh nhn, cc bc s, cc nh t vn, cc gio s i hc. H yu cng vic ca mnh, nhng nay n khng cn l thch thc i vi h. Trong nhiu trng hp h vn tip tc lm cng vic m h tng lm t trc n nay, th nhng h ngy cng dnh t thi gian cho vic . H bt u mt cng vic khc, v thng l mt hot ng phi li nhun. Di y l mt v d, bt u t Bob Buford, tc gi ca hai cun sch ni trn, v vic chun b cho na cuc i cn li. Sau khi xy dng mt doanh nghip rt thnh cng 260
261
trong lnh vc truyn hnh v pht thanh, ng ta vn tip tc iu hnh doanh nghip ny. Nhng ng cng bt u xy dng mt t chc phi li nhun rt thnh cng trong vic lm cho cc nh th Tin lnh M c th tn ti; gi y ng ang xy dng t chc th hai cng rt thnh cng dy cc nh kinh doanh x hi cch qun l cc hot ng ring, phi li nhun trong khi vn qun l cc hot ng kinh doanh chnh ca h. Cng c mt lut s rt thnh t, lm c vn php l cho cc cty ln, bt u mt d n ring thnh lp cc trng hc kiu mu ti bang ca mnh. Nhng ngi qun l hip hai ca cuc i mnh c th lun ch l thiu s. Cn a s c th tip tc lm iu h ang lm, ngha l ngh hu khi vn lm vic, cm gic nhm chn, tip tc cng vic s v hng ngy v ngi m nm thng cho n khi ngh hu. Th nhng chnh thiu s ny, nhng ngi nhn thy tui th trung bnh c ko di l c hi cho c h ln x hi, c th s ngy cng tr thnh nhng ngi dn dt v lm gng ngi khc noi theo. H s ngy cng thnh cng. C mt yu cu i vi vic qun l na cuc i cn li ca mnh: phi bt u to ra n t lu trc khi bc vo qung i . Cch y 30 nm khi bt u thy r l thi gian lm vic trung bnh trong i ngi s ko di rt nhanh, rt nhiu nh quan st (k c tc gi) u tin rng nhng ngi ngh hu s ngy cng tr thnh nhng ngi tnh nguyn cho cc t chc phi li nhun ca M. iu ny khng xy ra. Bi v 261
262
ngi no khng bt u tnh nguyn trc khi ngi vo khong 40 tui, th ngi s khng tnh nguyn na khi tui qu 60. Tng t nh vy, tt c cc doanh nhn lm cng tc x hi m tc gi bit u bt u lm cng vic ca ngh nghip th hai c la chn t lu trc khi t n nh cao ca ngh nghip th nht. V lut s ni phn trc bt u lm cng vic php l tnh nguyn cho cc trng hc ti bang ca mnh khi ng ta mi 35 tui. ng ta c bu vo hi ng ca nh trng khi 40 tui. Khi n 50 tui v tch lu c c gia ti, ng ta bt u s nghip mi l xy dng v iu hnh cc trng kiu mu. Tuy nhin, ng ta vn lm vic gn nh ton thi gian vi vai tr l c vn hng u cho mt cty rt ln m khi cn l lut s tr ng ta gip sc xy dng nn. Cn l do khc khin cho vic qun l bn thn ngy cng c ngha l ngi lao ng tri thc to c mt mi quan tn ln th hai v pht trin n t sm. Khng ai c th mong i c sng rt lu m khng tri qua mt tht bi no trong cuc sng cng nh trong cng vic ca mnh. C mt k s c nng lc khi 42 tui b b qua khng c xem xt bt trong mt cty. Li c mt gio s c nng lc lc 42 tui nhn ra rng b ta s li mi ti mt trng cao ng nh ni b c b nhim ln u tin v s khng bao gi c nhn chc gio s ti mt trng i 262
263
hc ln, mc d b ta c th tiu chun. Trng hp khc, li c nhng ngi gp bi kch trong cuc sng gia nh nh l cuc hn nhn tan v, con ci cht. V lc y mt mi quan tm ln th hai v khng ch ch l mt s thch c th lm thay i tt c. Anh k s c nng lc b b qua khng c bt gi y hiu rng anh ta khng c thnh cng lm trong cng vic ca mnh. Th nhng i vi hot ng bn ngoi, chng hn nh lm th qu ti nh th a phng, anh ta li rt thnh cng v cn tip tc thnh cng. Ngi no c cuc sng gia nh b tan v, th nhng khi tham gia hot ng x hi bn ngoi th vn cn c mt cng ng. iu ny s ngy cng tr nn quan trng trong mt x hi coi trng s thnh cng. Xt v mt lch s th khng c iu . a s con ngi ta khng mong i g hn ngoi vic tip tc li ti mt ni chn thch hp vi mnh nh li cu nguyn c ca ngi Anh. ch c mt s chuyn ng l chuyn ng i xung. S thnh cng l iu khng c bit n. Trong mt x hi tri thc chng ta mong i ai cng thnh cng. Th nhng y l iu khng th. i vi hu ht moi ngi iu tt nht c th l ng c tht bi. Bi v u c s thnh cng th phi c tht bi. V do c mt iu rt quan trng i vi mi c nhn, v cng nh i vi gia nh ca mi c nhn, l lun c mt lnh vc mt c nhn ng gp, to ra s khc bit, v tr 263
264
thnh mt nhn vt. iu c ngha l c c lnh vc th hai, bt k l ngh nghip th hai, ngh nghip song hnh, mt cng vic x hi, mt mi quan tm nghim tc ngoi x hi, tt c iu ny u to ra c hi tr thnh ngi dn u, c kinh trng v thnh cng. S thay i v thch thc i vi vic qun l bn thn xem ra qu r rng, nu khng ni l s ng nu so snh vi nhng s thay i v thch thc c nu cc chng trc. V cc cu tr li xem ra cng rt hin nhin n mc u tr. Thc vy, nhiu ti nu cc chng trc chng hn Lm ngi dn u s thay i, hay mt Thch thc ca Thng tin, l qu phc tp v i hi nhiu chnh sch, cng ngh v phng php lun tin tin v kh khn. Th nhng hu ht hnh vi mi chnh sch mi, cng ngh mi, phng php lun mi c nu ra trong cc chng trc c th coi nh l S TIN HO.
Cn qun l bn thn l mt cuc CCH MNG v con ngi. N i hi nhiu iu mi v cha tng c t pha c nhn, t bit l t ngi lao ng tri thc. Bi l thc ra, n i hi mi ngi lao ng tri thc suy ngh v hnh x nh l mt gim c iu hnh. N cng i hi s thay i gn nh 180o trong suy ngh v hnh cng ca ngi lao ng tri thc i vi nhng cch suy ngha v hnh ng m hu ht chng ta thm ch c th h tr vn cho l iu ng nhin. Lao ng tri thc, xt cho cng th xut hin ln u tin vi s lng ln ng k th h trc (tc gi t ra
264
265
thut ng lao ng tri thc ch mi cch y 30 nm trong cun sch xut bn nm 1970 The Age of Discontinuity). S chuyn i t cng nhn lao ng chn tay, nhng ngi lm vic khi c ra lnh hoc do cng vic hoc bi ng ch sang lao ng tri thc, nhng ngi phi t qun l mnh ang thch thc su sc cu trc x hi. i vi mi x hi ang tn ti, k c x hi c tnh c nhn nht, theo tim thc th c hai iu l ng nhin: cc t chc sng lu hn ngi lm vic v hu ht mi ngi ngi yn mt ch. S qun l bn thn c da trn c s nhng thc tin ngc li: nhng ngi lao ng c kh nng sng lu hn cc t chc ni h lm vic v ngi lao ng tri thc c tnh c ng. Ti nc M S C NG (mobility) c chp nhn. Nhng ngay nc M ngi lao ng sng lu hn cc t chc v do ko theo s cn thit phi chun b cho na sau rt khc bit ca i mnh l mt cuc cch mng m cha ai c chun b. Cng nh khng c nh ch no ang tn ti, chng hn h thng hu tr, chun b cho iu ny. Tuy nhin, ti cc nc pht trin khc, th s bt ng (immobility) vn c mong i v chp nhn. l s n inh Chng hn, ti c cho n thi gian rt gn y th s c ng chm dt khi c nhn t n mi tui hay chm nht 16 tui. Nu mt a tr khng vo hc trng chuyn (Gymnasium) lc mi tui, th s mt mi c hi vo trng i hc. Cn nhng ngi hc vic, m a s khng n trng chuyn th tr thnh th c kh, th k ngn hng, 265
266
ngi u bp vo lc 15 hay 16 tui s phi c quyt nh khng thay i c v khng o ngc v cng vic h s lm sut cuc i mnh. Vic thay i t ngh ny sang ngh khc i vi ngi hc vic thng l khng din ra mc d khng phi l iu cm. X hi pht trin ang ng u vi thch thc ln nht v s phi thc hin s thay i kh khn nht l x hi tng t c thnh tu ln nht trong sut 50 nm qua, l Nht Bn. Thnh cng ca Nht Bn, v l thnh cng cha c tin l trong lch s, phn ln da trn c s s bt ng c t chc, l s bt ng ca ch tuyn dng sut i. i vi ch tuyn dng sut i, t chc s qun l c nhn. Tt nhin iu c tin hnh da trn gi nh cho rng mi c nhn ngi lao ng khng c s la chn no khc. Mi c nhn phi c qun l. Tc gi hy vng Nht Bn s tm c mt gii php va duy tr c s n nh x hi, cng ng v s hi ho trong x hi c c nh ch tuyn dng sut i va ng thi to ra s c ng m cng vic tri thc v ngi lao ng tri thc cn phi c. C nhiu iu ang b e do hn c bn thn x hi ca Nht Bn v s hi ho gia cc cng dn. Gii php ca Nht Bn s l mt hnh mu i vi cc nc bi v mi nc s vn hnh ca x hi u i hi s gn kt ca cng ng. Tuy vy, mt nc Nht thnh cng s l mt nc Nht rt khc by gi.
266
267
i vi cc nc pht trin khc cng s nh vy. S xut hin ngi lao ng tri thc, ngi c th v cn phi qun l bn thn mnh, ang lm chuyn i mi x hi. Cun sch ny, tc gi c tnh ch gii hn trong phm vi NHNG THCH THC CA QUN L. Mc d vy, trong chng cui ny, tc gi c ni v c nhn, tc l ngi lao ng tri thc. Th nhng, nhng s thay i c nu ra trong cun sch ny vt xa phm vi lnh vc qun l. N vt xa phm vi c nhn v ngh nghip ca c nhn. iu m cun sch ny thc s mun cp l : TNG LAI CA X HI
267

Nhung Thach Thuc Quan Ly Trong The Ky 21

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nhung Thach Thuc Quan Ly Trong The Ky 21

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

qwertyuiopasdfghjklzxcv Smith Nguyen Studio. bnmqwertyuiopasdfghjkl zxcvbnmqwertyuiopasdfg Nhng thch thc qun l hjklzxcvbnmqwertyuiopa trong th k 21 sdfghjklzxcvbnmqwertyui P.

Smith Nguyen Studio. Dn nhp:

Smith Nguyen Studio.

chn h s b tt hu v c th s khng bao gi ui kp c thin

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Peter F.Drucker Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Phm vi ca qun l c xc nh theo php l

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Phm vi ca qun l c xc nh theo a l chnh tr Ni b t chc l lnh a ca qun l.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

C hoc phi c mt m hnh t chc duy nht ng

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.

Smith Nguyen Studio.