Upravljanje finansijama preduzea ukljuuje: - finansijsku politiku - finansijsko planiranje - finansijsku organizaciju - finansijsku evidenciju, analizu i kontrolu - finansijsko

informisanje Finansijski menader vodi rauna o ulaganjima, finansiranju i upravljanju sredstvima Na promjenu uloge i znaaja finansijskog menadera poseban uticaj su imali slijedei faktori: - procesi internacionalizacije i globalizacije - deregulacija industrije finansijskih usluga - konkurencija izmeu dobavljaa kapitala i davaoca finansijskih usluga - naglaen rizik i neizvjesnost poslovanja - promjena poreskih zakona a presudan faktor je odvajanje svojine nad kapitalom od upravljanja kapitalom menaderska revolucija Finansijski menadment se definie kao proces kreiranja finansijskih uslova, izbor odgovaraju ih instrumenata i odluka u svrhu ostvarivanja izabranih finansijskih ciljeva, ili postizanja konkurentskih efekata! Upravljanje finansijama je: - multidisciplinarna nauka " neophodno poznavanje neekonomskih disciplina - moe se tretirati i kao funkcija preduze a " finans i drugih ekonomskih i

Finansijski sistem svake zemlje je jedan od najvanijih podsistema privrednog i politikog sistema! #n je odreen stanjem politikih odnosa, karakterom vlasnitva, nivoom privrednog razvoja i brojnim drugim faktorima! $loga finansijskog sistema je da omogu i nesmetan tok sredstava u nacionalnoj ekonomiji! Fin! sistem treba da omogu i nesmetan tok sredstava izmeu subjekata koji raspolau vikom fin! sredstava i subjekata kojima nedostaju ta sredstva! Finansijske sisteme je mogue podijeliti na: - fin! sistem orjentisane bankama i - fin! sisteme orjentisane berzama Elementi fin sistema su: - finansijska trita - finansijski instrumenti %instrumenti duga, vlasniki instrumenti, derivirani &izvedeni& instrumenti i - finansijske institucije i uesnici %'entralne banke, poslovne banke, tedionice, tedno(kreditne asocijacije, penzioni fondovi, osiguravaju a drutva, posrednike organiazcije i sl!) Finansijsko trite je sastavni dio fin! sistema! *azvijenost ovog trita %odnosno razvijenost trita roba i usluga i trita faktora proizvodnje) govori o ukupnoj razvijenosti trine privrede u jednoj zemlji! Faktori koji determiniu razvoj finansijskog trita su: - novac " predstavlja bazu za nastajanje fin! trita - monetarna politika " upravlja funkciom kreiranja novca i od nje direktno zavisi koliina novca u opticaju

inflacija " destabilizuje fin! trite koncentracija kapitala " materijalna osnova za formiranje fin! trita!

Finansijska transakcija je prenos finansijskih sredstava od fin! suficitarnih ka deficitarnim subjektima koja ima za posljedicu stvaranje fin! aktive i fin! pasive, pa se moe rei da fin! trite predstavlja zbir svih fin! transakcija! Finansijska trita u uem smislu predstavljaju organizovana trita na kojima se susre u ponude i potranje za razliitim oblicima fin! instrumenata i na kojima se uz stroga pravila trgovine, organizovano formira cijena finansijskih instrumenata! !snovne funkcije fin trita su: +! akumulacija novca i kapitala ,! obezbjeenje likvidnosti %utrivosti) " mogu se prodati prije dospje a -! odreivanje cijene .! mobilizacija fin! tednje /! smanjenje transakcionih trokova 0! alokacija %prenos) rizika "rste fin trita: a) prema mjestu na kojem se transakcije obavljaju i podruja na koje se odnose - lokalna - nacionalna - internacionalna b) prema porijeklu uesnika u fin! transakcijama - doma a i meunarodno c) prema prirodi potraivanja - trita dugovnih finansijskih instrumenata %s odreenim rokom dospje a) - trita vlasnikih fin! instrumenata %dionice) d) prema roku izvrenja sklopljenog posla - promptna %spot) i terminksa %derivatna) e) prema karakteru trinog materijala - trite novca " rok dospje a do + godine - trite kapitala " rok dospje a dui od + godine - devizno trite " kupovina i prodaja deviza za doma u valutu f) prema tome da li se fin! instrumenti u pormetu nalaze prvi put ili ne - primarno i sekundarno g) prema prometu razlikujemo - berzanski i vanberzanski promet h) prema organizacionoj strukturi - aukciona - posrednika - preko altera Finansijski instrumenti mogu imati formu vrijedonosnih papira %dugovne i vlasnike) ili da proisti u iz depozitnih i kreditnih odnosa! #nstrumenti trita novca su najlikvidniji vrijedonosni papiri s rokom dospje a do + godine! 1maju niske stope prinosa! 2bog toga je trite kratkoronih vrijedonosnih papira najaktivnije trite vr! papira! U kraktorone vrijedonosne papire spadaju: +! bankarski akcepti ( mjenica trasirana na poslovnu banku ,! blagajniki zapis " pisana isprava kojom se njen izdavalac obavezuje da e kupcu o roku dospje a isplatiti odreeni iznos sa pripadaju om kamatom

-! komercijalni zapis ( slian blagajnikom zapisu, emituju ih visokobonitetne korporacije sa rokom dospje a od ./ dana do jedne godine .! federalni fondovi " obavezne rezerve poslovnih banaka na raunima u '3 /! ugovori o reotkupu " repo ugovori o kupovini %prodaji) vr! papira koji esto vae samo + dan 0! depozitni certifikati " potvrde o depozitu " izdaju poslovne banke #nstrumenti trita kapitala - imaju rok dospje a dui od + godine - obuhvataju dugovne, ali i vlasnie %obveznice i dionice) !bveznice su vr! papiri koji omogu avaju emitentima da prikupe sredstva na kreditnoj osnovi, a vlasnicima isplatu glavnice i kamate po unaprijed utvrenoj dinamici u odreenom vremenskom periodu $odijela vrijedonosni% papira: a) prema emitentu - dravne vr! papire - vr! papiri koje emituju preduze a i drugi privredni subjekti b) prema roku dospje a - kratkorone " do + godine - srednjorone " od + " / godina - dugorone " preko / godina rok dospje a c) prema porijeklu odnosno zemlji gdje se emituje - doma e obveznice - inostrane obveznice - euroobveznice d) prema nainu osiguranja - osigurane %npr! hipotekom) i neosigurane e) prema starosti - starije %srenior) i ispla uju se prije mlaih mlae %junior) f) prema karakteru kamata - obveznice sa fiksnom kamatom - obveznice sa varijabilnom kamatom - obveznice bez kamate " prodaju se uz diskont g) prema sistemu amortizacije - obveznice sa jednokratnim dospje em - obveznice sa viestrukim dospje em - obveznice sa kombinovanim dospje em h) prema opcijama - konvertibilne - obveznice sa pridruenom punomo i - obveznice s opozivom - obveznice otkupljive na zahtjev vlasnika "lasniki instrumenti &dioncie) daju pravo vlaniku nad aktivom i budu im prihodima firme emitenta %ue e u vlasnitvu)! 4ijele se na5 - obine - preferencijalne dionice #zvedeni vrijedonosni papiri &derivati' " nisu ni kreditni ni vlasniki, nego predstavljaju prava na druge oblike finansijske aktive! $ izvedene vrijedonosne papire spadaju5 - forvard " terminski ugovor izmeu dva subjekta o kupoprodaji odreene aktive %robe) " pla anje u budu nosti po unaprijed utvrenoj cijeni

Fjuers " slian forvardu, ali se radi se o standardiziranom ugovoru i omogu uje ue e tre e strane opcije " predstavljaju pravo, ali ne i obavezu kupovine ili prodaje nekog fin! instrumenta 6vop %s7ap) " sporazum kojim se ugovorne strane obavezuju na zamjenu %jedne valute za drugu ili fiksne kamate za fluktuiraju u)

Finansijske institucije se mogu svrstati u slijedee grupe: - centralno(monetarne fin! institucije - depozitne institucije %komercijalne banke, tedionice itd!) - nedepozitne institucije %osiguravaju a drutva, penzioni fondovi, investicioni fondovi itd!) - isto posrednike institucije %brokeri i dileri) !snovni zadaci finansijskog sistema svake zemlje su: - pruanje usluga pla anja %u 3i8 se samo ova funkcija uspjeno obavlja) - osiguranje likvidnosti - trgovina rizicima Finansijski sistem u (i) - zasnovan je na svega dvije vrste finansijskih institucija5 komercijalnim bankama i osiguravaju im drutvima, - gdje komercijalne banke predstavljaju jedini izvor finansiranja realnog sektora! - 9omercijalne banke nisu u mogu nosti da obezbjede likvidnost realnog sektora - '3 ne moe kreditirati komercijalne banke, vladu 3i8 ili vlade entiteta - fin! sektor i privreda 3i8 nalaze se u pat poziciji, - dok je privreda hronino nelikvidna banke su veoma likvidne %pretjerano likvidne) #nstitucije trita kapitala u (i) :o institucije koje obavljaju promet vr! papira, osiguravaju pravila i standarde prometa, registruje njihov prenos, obavlja poslove depozitara, te regulie i nadzire proces emisije i prometa vr! papira! $ 3i8 postoje slijede e institucije trita kapitala5 - 9omisija za vrijedonosne papire - registar vr! papira - depozitar " vri prijem uplata za vr! papire kod nove emisije - 3erza i druga ureena javna trita - profesionalni posrednici %brokeri i dileri) - 1nstitucionlani investitori %penzini fondoivi, osiguravaju a drutva, invest! fondovi) *omisija za vr papire " specijalizovana samostalna institucija koja odobrava emisiju vr! papira, regilise i nadzire promet vr! papira, propisuje standarde izvjetavanja javnosti itd! +egistar vr papira " obavlja registraciju, uvanje i odravanje podataka!;r! papiri kod registra se vode u obliku elektronskog zapisa! $latni sistem moemo definisati kao skup instrumenata bankarskih postupaka i meubankarskih sistema za prenos novca koji omogu uje kruenje novca izmeu zainteresovanih strana! :o je finansijski krvotok privrednog sistema! $latni promet su pla anja izmeu pravnih i fizikih lica sa svrhom namirenja novanih dugova! <latni promet se dijeli na doma i %subjekti su iz iste drave) i meunarodni %devizni)! *od izgradnje platnog sistema voditi rauna o slijedeim naelima: - pouzdanost " povjerenje uesnika da e njihova transakcija biti izvrena tano - sigurnost " osiguran od neovlatenog upada

efikasnot " brzina prenosa novca jasno a " unaprijed poznata pravila igre racionalnost " jeftin platni sistem!

$latni sistem je izloen slijedeim rizicima: - riziku likvidnosti " nesposobnost ugovorne strane da isplati obavezu na vrijeme - kreditnom riziku " propusti pla anja obaveza u punom iznosu - sistemskom riziku " posljedica neuspjeha %propusta) jednog ili vie uesnika u platnom prometu to dovodi do lananih rekacija i problema likvidnosti ili solventnosti za druge uesnike! ,lavni izvori rizika platnog sistema su zaostajanje u poravnanju i nesinhronizirano pla anje! 3itan preduslov za uspjeno funkcionisanje platnog sistema je postojanje konvertibilne i stabilne nacionalne valute! U (i) su uspostavljena dva me%anizma za poravnanje: ( sistem bruto poravnanja u realnom vremenu %trenutno) " *:=6 " za pla anje velikih iznosa %preko ,>!>>> 9?) pojedinanih naloga koji direktno idu preko 'entralne banke i ( iro kliring za pla anje manjih iznosa putem zbirnih naloga %optimalan broj naloga oko +>>>) "remenska vrijednost novca - jedna novana jedinica danas vrijedi vie od jedne novane jedinice raspoloive u budu nosti! - razlika izmeu ove dvije vrijednosti je vrijeme - kamatom se izraava vremenska vrijednost novca! - da bi se ovi iznosi mogli uporeivati potrebno ih je svesti na odreenu vremensku taku! Ukamaivanje je izraunavanje budu e vrijednosti novanih tokova odnosno svoenje gotovinskih iznosa na neki budu i datum! $kamaivanje moe biti pomo u5 - proste kamatne stope " glavnica %poetni iznos) je uvijek osnovica je obra un kamate - sloene kamatne stope " osnovica za obraun kamate je glavnica uve ana za kamatu iz prethodnih perioda Efektivna kamatna stopa je kamatna stopa s godinjim ukama ivanjem jednaka kamatnoj stopi s ispodgodinjim ukama ivanjem, odnosno kamatna stopa koja uz godinje ukama ivanje osigurava iste godinje kamate kao inominalna kamatna stopa uz obra un kamata za m perioda godinje! *azlika izmeu efektivne i nominalne kamatne stope bi e ve e to je uestalije ukama ivanje! -iskontovanje je izraunavanje sadanje vrijednosti budu ih novanih tokova! 9amatna stopa koja se koristi u ovoj operaciji naziva se diskontna kamatna stopa! 6uprotno ukamaivanju! +#.#* # NE#."/E0N!01 *izik " %latin! riscum " igre na sre u) oznaava mogu nost pojave razliitih ishoda, kako pozitivnih tako i negadivnih! <redstavlja mogucnost tetnog uticaja prijetnji na ostvarenje postavljenih ciljeva! ;ezan je za budu e ishode posmatrane pojave, odnosno poslovnog rezultata! 2ogue situacije: - situacija sigurnosti %izvjesnosti) " poznati su svi elementi rezultata poslovanja

situacija rizika " mogu e vie ishoda i mogu e je dati vjerovatno e njihovog nastanka situacija neizvjesnosti " mogu e vie ishoda, ali nije mogu e dati vjerovatno u njihovih ishoda! @ko se ni poslije dodatnih informacija ne moe odrediti vjerovatno a nastanka za donoenje odluka moe posluiti teorija igara! najdublja neizvjesnost " investitor ne moe da navede ne samo vjerovatno e mogu ih ishoda nego ni same ishode poduhvata! Aajtea je za donosioca odluka, a nastaje usljed nedostatka informacija, znanja o rezultatima

"rste rizika5 +! poslovni rizik " javlja se kao posljedica varijabilnosti rezultata poslovanja! $ velikoj mjeri zavisi od odnosa fiksnih prema varijabilnim trokovima! ;e i fiksni trokovi " ve i rizik ,! Finansijski rizik " odreen nivoom zaduenja, odnosno stepenom koritenja finansijske poluge! -! <rojektni rizik " ogleda se u varijacijama novanih prinosa koji se oekuju u budu em vremenskom periodu, kao rezultat eksploatacije projekta! .! <ortfolio rizik " ogleda se u varijacijama prihoda na vrijedonosne papire, odnosno druge komponente portfolija +izik se javlja kao posljedica varijabilnostiu mogui% is%oda Uzroke varijabilnosti mogue je podijeliti u dvije grupe &odnosno rizike prema izvoru mogue je podijeliti': - sistemske ( nedejeljiv je i ne moe se izbje i! <osljedica je kretanja u ekonomiji u cjelini - nesistemske " karakteristian je za odreeni ekonomski subjekt, granu ili grupaciju! ?ogu e ih je smanjiti diverzifikacijom! ?ogu se izbje i, 0isteski uzroci rizika su: - promjene kamatne stope - promjene kupovne moi - trine fluktacije, - politika previranja - konjukturne i strukturne promjene u privredi dakle promjene u privrednom, ekonomskom, politikom sistemu i isto socioloke promjene !d uzroka nesistemskog rizika treba istai: - iskoritenje kapacitete i tehnoloke promjene - konstrukcvija finansija - organizacijsko(upravljaki faktori dok su faktori nesistemskog rizika5 - specifine promjene na tritu %pojave substituta i konkurencije), - brze tehniko(tehnoloke inovacije - specifine zakonske regulative i sl! 6avremene tehnike za kvantificiranje rizika zasnovane su na teoriji vjerovatno e! "jerovatnoa se definie kao omjer izmeu broja dogaaja i broja pokuaja, kada broj pokuaja tei beskonanosti! "jerovatnoa moe biti5 - vjerovatno a a posteriori %statika ili objektivna) " dobije se promatranjem odreenih dogaaja - subjektivna %a priori) " subjektivna procjena -a bi vjerovatnoe mogui% is%oda posmatrane pojave bile konzistentne3 potrebno je zadovoljiti osnovna pravila ili aksiome raunanja vjerovatnoe: +! svaki mogu i ishod mogu e je relativno izraziti " dodjeliti broj od > " +!

,! vjerovatno a ostvarenja bilo kog od dva meusobno iskljuiva ishoda moe se izraziti kao + " vjerovatno a ostvarenja drugog ishoda -! zbir svih meusobno iskljuivih ishoda mora da bude jednak jedinici! +aspored vjerovatnoe " predstavlja funkciju kojom se dodjeljuju vjervatno e ostvarenja vrijednosti neke sluajno promjenjljive! +aspored vjerovatnoe moe biti: - -iskretan &prekidan' raspored &distribucija' vjerovatnoe je raspored promjenjljive koja moe uzimati ogranien broj vrijednosti! - 9ontinuiran %neprekidan) " promjenjljvia moe imati veliki broj razliitih vrijednosti, odnosno bilo koji broj u odreenom intervalu! Normalan raspored vjerovatnoe je simetrian oko svoje srednje vrijednosti to zna i da su modus, medijana i srednja vrijednost meusobno jednaki! *arakteristike rasporeda vjerovatnoe: +! srednja vrijednost ,! varijansa i standardna devijacija -! kovarijansa .! koeficjenat korelacije 0rednja vrijednost &oekivana' " je mjera centralne tendencije i predstavlja prosjenu vrijednost suajne promjenjljive! 1zra unava se mnoenjem sluajne promjenjljive sa vjerovatnoom njihovog ostvarenja "arijansa i standardna devijacija *izik zavisi upravo od odstupanja pojedinanih vrijednosti od oekivane %srednje) vrijednosti, pa je zbog toga neophodno izraziti disperziju! 'entralni momenti su mjere disperzije i izraavaju odstupanje pojedinanih vrijednosti od oekivane vrijednosti %srednje)! 4rugi centralni moment, odnosno kvadratno odstupanje zove se varijansa3 dok pozitivan kvadratni korjen varijanse naziva se standardna devijacija *oeficjenat varijacije 6tandardna devijacija se izraava u apsolutnim pokazateljima rizikam, da bi zakljuci bili to pouzdaniji ona se pretvara u relativan pokazatelj " koeficjenat varijacije! 9oeficjenat varijacije je relativna mjera rizika po jedinici povrata! 1rei centralni momenat &j45' je mejra simetrije i ukazuje na pravac asimetrije ukoliko ona postoji! @ko je pozitivan ve a je vjerovatno a da promjenjljiva ima ve u vrijednost od srednje vrijednosti i obratno! 9ada je jednak nuli podjednaka je vjerovatno a ostvarenja ve ih i manjih vrijednosti promjenjljive u odnosu na njenu srednjuv rijednost %tada se radi o simetrinom rasporedu) *ovarijansa &6ov' " predstavlja mjeru kojom se izraava odnos izmeu promjenjljivih, odnosno stepen slaganja varijacija promjenjljivih! ?oe biti pozitivna i negativna! :o zna i da se dvije promjenjljive kre u u istom smjeru %npr! ako je stopa jednog vr! papira ve a od njegovog prosjeka, onda je to slu aj i sa drugim vr! papirom), dok kog negativne promjenjljive se kreu u u suprotnim smjerovima! 9ovarijansa se moe kretati od minus beskonano do plus beskonano! 9ada je priblino jednaka nuli moemo zakljuiti da nema pravilnosti izmeu kretanja varijacija promjenjljivih! *oeficjenat korelacije " koristi se kao alternativna mjera odnosa izmeu dvije sluajno promjenjljive! 9re e se u intervalu od (+ do B+! 9ada je jednaka B+ tada se radi o perfektnoj korelaciji

;e a od nule " dvije promjenjljive se kre u u istom smjeru 9ada je jednaka nuli dvije promjenjljive su nezavisne manja od nule %negativna, inverzna) " promjena vrijednosti promjenjljivh u suprotnim smjeroviam jednaka " + tada je perfektno negativna $ortfolio rizik <ortfolio je kombinacija dva ili vie vrijedonosnih papira, valuta, nekretnina ili neke druge aktive u posjedu pojedinca! 'ilj kreiranja portfolija je minimiziranje rizika 0topa prinosa portfolija izraunava se kao ponderisani prosjek stopa prinosa idnividualnih vrijedonosnih papira od kojih se portfolio sastoji! <onderi mogu biti5 ( pozitivni %long pozicija) " ako jedan vr! papir ima stopu prinosa iznad oekivanog ima e i drugi! ( negativni %short pozicija) " ako jedan vr! papir ima sropu prinosa iznad oekivanog drugi e imati negativnu stopu! 2jeru rizika portfolija devijacijom izraavamo njegovom varijansom, odnosno standardnom

(eta koeficjent odreenog vrijedonosnog papira je mjera reagibilnosti njegovih prosje nih prinosa na natprosjene prinose trinog portfolija! 3eta opisuje funkcijsku vezu izmeu natprosje nog prinosa pojedinanog vr! papira i prinosa trinog portfolija! 9oeficjenat nagiba objanjava za koliko e se promjeniti stopa prinosa na vr! papir ako se stopa trinog portfolija promjeni za +! 7ko je (eta5 C + tada kaemo da se natprosjeni prinos vr! papira kre e proporcionalno sa natprosje nim prinosom od trinog portfolija D+ natprosjeni prinos vr! papira raste bre od natprosjenog prinosa tr! portfolija E+ natprosje ni prinos vr! papira ima sproiji rast od natprosjenog prinosa tr! portfolija pa prema tome ima manji sistemski rizik! 1rini portfolijo vie teorijska nego praktina kategorija! <redstavlja ponderisani portfolio koji sadri svu rizinu aktivu u meunarodnoj ekonomiji! 2odel procjene kapitalni% sredstava &67$2' " odreuje odnos izmeu oekivanog prinosa od rizinogn ulaganaj i sistemskog rizika tog ulaganja u uslovima trine ravnotee! $ ovim uslovima od investicije se oekuje da obezbjedi prinos proporcionalan veliini sistemskog rizika! 1ablice: 1np " tablice pokazuju kolika je vrijednost jedne %9?) nakon n perioda po p kamatnoj stopi 11np " tablice reciprocne prvim tablicama i one sluze za diskontovanje " kolika je sadasnja vrijednost jedne %9?) nakon n perioda po kamatnoj stopi p 111np " pokazuje n periodicnih uloga po + 9? po p stopi 1;np " pokazuje pocetnu vrijednost n jednakih renti po + %9?) diskontovana na sadasnju vrijednost ; " tablice su reciprona vrijednost 1; tablica ### 8 7*1#"7N $+#01U$ F#N7N0#/0*!/ FUN*6#/# $+E-U.E97 Finansijska funkcija je: - jedna od . osnovne funkcije preduze a - ima posebne zadatke od ijeg izvrenja zavisi izvrenje svih drugih funkcija

Uspjenost fin funkcije zavisi od niza faktora koje moemo svrstati u: a) interne %pod kontrolom su organa upravljanja i rukovoenja) - precizno definisanje fin! politike - koordinacija sa drugim funkcijama b) eFterne - trine promjene - finansijski sistem .adaci finansijske funkcije: <rema tradicionalnom pristupu osnovni zadatak fin! funkcije je pribavljanje potrebnih novanih sredstava s ciljem obezbjeenja nesmetanog toka reprodukcije!4anas je ovaj stav naputen " to je samo jedan dio finansijske funkcije! $rema dananjem s%vatanju finansijska funkcija obu%vata sve operacije koje proisti u iz upravljanja tokovima novca i kapitala! <rema *! :epi u fin! funkcija ima slijede i zadatak5 +! pribavljanje potrebnih novanih sredstava ,! koritenje novanih sredstava -! usklaivanje dinamike priliva novanih sredstava s rokovima odliva $ribavljajui novana sredstva fin funkcija vodi rauna o slijedeem: +! ukupno potrebnom obimu novanih sredstava %utvruje se fin! planiranjem ) ,! momentu potrebe za sredstvima %dinamika) -! potencijalnim izvorima finansiranja .! cijeni i drugim uslovima pribavljanja novanih sredstava %kamatna stopa, rok otplate, instrumenti osiguranja, itd!) $ri oblikovanju strukture kapitala preduzee treba da rizik svede na prihvatljiv nivo, trokove svede na minimum, eliminie inflatorne gubitke, itd! Finansijska i raunovodstvena funkcija Finansijska funkcija je usko povezana sa drugim funkcijama i ona sama ne moze egzistirati! Finansijska i raunovodstvena funkcija su upuene na vrstu meusobnu saradnju i teko je odrediti granice gdje zavrava jedna, a poinje druga! #ne koriste iste novane podatke i dokumentaciju! 4io njihovih zadataka meusobno je povezan kod5 - finansijskog planiranja - finansijske analize i - finansijske kontrole 6aradnja je neophodna i kod pra enja i kontrole novanih i robnih tokova Finansijska i nabavna funkcija Aabavka podrazumjeva odliv fin! sredstava pa je nophodna saradnja sa fin! funkcijom! 6aradnja izmeu ove dvije funkcije ogleda se u - definisanje uslova nabavke %rokovi i naini pla anja) - izbor prioritetnih pla anja obaveza prema dobavljaima - utvrivanje optimalnih zaliha reprodukcije - ulaganje novanih sredstava u stalna sredstava i trajnu likvidnu imovinu! Finansijska i prodajna funkcija 6aradnja je posebno izraena kod utvrivanja i realizacije prodajne politike i politike cijena! <rodaja i naplata potraivanja direktno odreuju obim i dinamiku priliva novca, a time i likvidnosti preduze a! 6aradnja ove dvije funkcije neophodna je kod5 - utvrivanja uslova prodaje - planiranja izvora finansiranja - ocjene boniteta i kreditne sposobnosti kupca

utvrivanje koeficjenta obrta zaliha gotovih proizvoda i potraivanja od kupaca utuivanja kupaca zbog nepla enih obaveza

*oordinacija izme:u funkcija &nabavne3 finansijse i prodajne' Finansijaka, nabavna i prodajna funkcija moraju ostvariti dobru koordinaciju tako da obezbjede paralelitet rokova i uslova pla anja, odnosno da rokovi naplate ne budu dui od rokova pla anja obaveza, to moe dovesti do nedostatka finansijskih sredstava i ugroziti likvidnost preduze a! Finansijska i proizvodna funkcija 6aradnja ove dvije funkcije izraena je kroz5 - planiranje razvoja novog proizvoda %uvoenje nove tehnologije i novih proizvoda) - planiranje veliine serije - planiranje obima imobilnosti novanih sredstava u zalihama - utvrivanje koeficjenta obrta teku ih sredstava angaovanih u procesu proizvodnje - finansiranje pojedinih potreba proizvodnje " ualaganje u postoje e ili nove kapacitete Finansijska i upravljaka funkcija $pravljaka funkcija povezuje sve reprodukcione funkcije %nabavnu, proizvodnu, prodajnu i finansijsku)! Finasijska i upravljaka funkcija moraju saraivati i posti i saglasnost o - emisiji kratkoronih i dugoronih vrijedonosnih papira - o kupovini vrijedonosnih papira i otkupu ranije prodatih vrijedonosnih papira - o zakljuivanju ugovora o uzimanju finansijskih i robnih kredita - davanju kredita i plasmanu sredstava - prodaji potraivanja i otkupu dugova - nabavci stalnih sredstava itd! !rganizacija fin funkcije $spjenost svakog posla zavisi od efikasnosti organizacije njegovih poslovnih funkcija! 3ez obzira na veliinu preduze a, pravni oblik, i sl! svaka organizacija se sastoje od istog broja poslovnih funkcija! 6vaka poslovna funkcija u svakoj organizaciji zahtjeva unikatno rijesenje! <reduze e se mora opredjeliti za onaj oblik organizovanja finansijske funkcije koji e biti najefikasniji i najracionalniji pri izvrsavanju zadataka! 3ez obzira na izabranu organizaciju za uspjean rad u fin! funkciji neophodni su kadrovi, oprema, novac i vrijeme! Faktori koji utiu na organizaciju fin funkcije su: 1nterni +! veliina preduze a ,! organizacijska struktura -! djelatnost preduze a .! zadaci koji se stavljaju pred fin! funkciju /! znanje i preduzetnike sposobnosti kadrova 0! nivo tehnike opremljenosti itd! Gksterni5 +! opte stanje u ekonomiji %depresija, recesija, prosperitet) ,! karakteristike fin! sistema -! dominiraju i trendovi na tritu .! zakonski propisi Finansijski menader odgovara za: - isplativost ulaganja - upravljanje gotovinom - odonose sa komercijalnim i investicionim bankama

upravljanje kreditima finansijsku analizu i planiranje odnose sa investitorima upravljanje imovinom itd!

$ravilo ;< predstavlja brz i nain rjeavanja problema kod sloenih kamatnih stopa koje se odnose na udvostruavanje poetnog iznosa! #vo pravilo kae da broj H, podijelimo sa brojem godina na koje je investicija uloena -ekurzivni ulozi " ako se vrijednost svih uloga trai u trenutku posljednje upalte, odnosno ako se ulaganje vrsi na kraju svakog perioda, onda se govori o dekurzivnim ulozima! ### 8 F#N7N0#/*07 $!=#1#*7 <olitika je nauka o vjetini upravljanja ! Finansijska politika je odluivanje o osnovnim fin! ciljevima, izboru strategije, taktike i pravaca akcije s namjerom da se ostvare osnovni finansijski ciljevi! Finansijska politika treba da dopirnese: - racionalnom poslovanju %osiguranjem fin! sredstava u neophodnom obimu, u najpovoljnijem trenutku pod najpovoljnijim uslovima, u najpovoljnijem obliku) - racionalnom koritenju svih raspoloivih sredstava - brem obrtu teku ih fondova i svoenju njihovog obima na stvarne potrebe - pravilnoj raspodjeli i koritenju ostvarene dobiti - mobilizaciji unutranjih sredstava - obezbjeenju stalne kontrole i analize ukupnog poslovanja 6iljeve fin politike moemo posmatrati na slijedeim nivoima: +! magistralni ciljevi fin! politike ,! strateki ciljevi fin! politike -! taktika realizacije fin!politike .! etapno uvoenje i realizacija ciljeva fin! politike 2agistralni ciljevi fin politike :o su osnovni ciljevi za formiranje uspjene politike preduze a! :o su ciljevi usmjereni na racionalno i kontinuirano poslovanje! #snovi ciljevi su5 - polazni ciljevi - ciljevi djelovanja - ciljevi rezultata - ciljevi rasporeivanja rezultata - konani cilj %%odravanje i jaanje fin! snage) 0trateki ciljevi finansijske politike > odnose se na5 - maksimiziranje profita - odravanje likvidnosti - odravanje trajne solventnosti - smanjenje rizika u poslovanju uspostavljanjem dugorone finansijske ravnotee! 1aktika realizacije finansijske politike " predstavlja meuciljeve fin! politike! #kvir realizacije finansijske politike moe se prikaziti na slijede i nain5 - finansijsko planiranje - pribavljanje finansijskih sredstava - upravljanje obrtnim sredstvima - definisanje teku e reprodukcije i razvoja - plasman finansijskih sredstava

bilansna naela i standardi utvrivanje rezultata

Etapno uvo:enje i realizacija ciljeva fin politike $ skladu sa usvojenim naelima fin! politike menadment preduze a preduze a u toku poslovne godine donosi odluke kojima se ostvaruju globalni ciljevi! <osebno su znaajne odluke koje se odnosi na5 ( cirkulaciju novanih sredstava ( preduzimanje mjera za obezbjeenje permanentne likvidnosti ( donoenje pojedinanih odluka kod ulaganja u osnovna i obrtna sredstva Naela &principi' finansijske politike se mogu definisati kao zahtjevi %pravila) kojih se menadment pridrava kako bi rezultati poslovanja bili u skladu sa planiranim! $ literaturi se kao najvaniji principi istiu5 +! princip finansijske stabilnosti ,! princip rentabilnosti -! princip sigurnosti i likvidnosti .! princip zatite od prezaduenosti /! princip fleksibilnosti ili finansijske elastinosti 0! princip nezavisnosti H! princip optimalnog aktivizacionog dejstva slike finansiranja $rincip finansijske stabilnosti <olazi od odnosa izmeu dugorono vezanih sredstava i vlastitog kapitala uve anog za tui kapital! :aj odnos moe da bude ve i, manji ili jednak +! - ukoliko je jednak + " dugorona finansijska stabilnost " dugorono vezana sredstva su pokrivena vlastitim i dugorono pozajmljenim sredstvima - $koliko je odnos manji od + " stvorena je sigurnost za doravanje likvidnosti preduze a " dugorono vezana sredstva su manja od ukupnog iznosa vlastitog i dugorono pozajmljenog kapitala! - ukoliko je iznos ve i od + " preduze e je nelikvidno i finansijski nestabilno " dospjele obaveze ne odgovaraju raspoloivim sredstvima 4akle treba teiti da je taj odnos jednak + ili manji od +! -ugorono vezana sredstva > treba da budu pokrivena trajnim %vlastitim) kapitalom, a ako su pokrivena tuim dugoronim kapitalom, fin! stabilnost je mogu e odrati pod uslovom da se dospjela glavnica dugorono pozajmljenog kapitala u potpunosti pokrije iz finansijskog rezultata! $ dugorono vezana sredstva spadaju5 - stalna sredstva - dugoroni plasmani - trajno vezana sredstva %zemljite, kupljene dionice drugih preduze a) $rincip rentabilnosti > proizilazi iz cilja koji se izraava u maksimiziranju rezultata poslovanja na dugi rok! 9oritenje pozajmljenog kapitala je prihvatljivo sve dok je stvarna kamata %odnos bruto dobiti i koritenog kapital) ve a od trine kamate! $rincip sigurnosti i likvidnosti <o trdicionalnom pristupu osnovni kriterij kreditne sposobnosti, odnosno sigurnosti je vlastiti kapital, meutim moe se posmatrati i sa aspekta rentabilnosti preduze a! <rimarna sigurnost preuzeo je zahtjev za rentabilno u, a sekundarnu sigurnost " ocjena imovinskih prilika! Iikvidnost je sposobnost preduze a da u svakom momentu izmiri dospjele obaveze! 1zmeu naela fin! stabilnosti i naela likvidnost postoji meusobna uslovljenost i to5 - $koliko je koeficjenat fin! stabilnosti jednak + " preduze e je nelikvidno jer nema likvidne rezerve

ako je manji od +, preduze e je likvidno ako je ve i od +, preduze e je nelikvidno

$rincip finansiranja u skladu sa rizikom 9apitalno intezivne djelatnosti zbog velikog udjela fiksnih trokova u ukupnim trokovima, po pravilu trebaju imati manje relevantno uee duga u ukupnoj strukturi kapitala *adno intezivnije djelatnosti %imaju manje ue e fiksnih trokova) mogu raunati na ve e ue e tuih pozajmljenih sredstava kod planiranja konstrukcije finansiranja $rincip fleksibilnosti Fin! elastinost je sposobnost kratkoronog prilagoavanja preduze a izmjenjenim uslovima poslovanja! 4eterminisana je sposobno u preduze a da pokrije potrebe za dodatnim kapitalom u sluaju proirenja poslovanja ili da vrati pozajmljeni kapital kod smanjenja poslovanja! ;e u finansijsku fleksibilnost imaju preduze a sa ve im ue em vlastitog kapitala u ukupnoj strukturi izvora finansiranja! $ principu vrijedi pravilo da elastinost raste sa porastom teku ih sredstava u odnosu na imobilizacije i obrnuto! $rincip nezavisnosti $koliko preduze e nije sposobno da odgovori svojim obavezama, povjerioci u cilju naplate svojih potraivanja, tee da uestvuju iusmjeravanju i kreiranju fin! politike preduze a! 4a bi se od ovakvih nastojanja menadment preduze a mora voditi rauna da uslovi zaduivanja budu fleksibilni, prihvatljivi i da odgovaraju fin! politici preduze a! Aivo duga u ukupnoj strukturi kapitala preduze a treba da bude na nivou koji garantuje kontrolu menadmenta nad preduze em! <rincip nezavisnosti povezan je s naelom rentabilnosti! $rincip optimalnog aktivizacionog dejstva slike finansiranja $kupan uspjeh preduze a uslovljen je u znatnoj mjeri i njenim optim ugledom u javnosti, a na sticanje ugleda imaju znaajan uticaj bilans i izvjetaj o poslovanju, koji su dostupni javnosti! #vaj princip usko je povezan sa potivanjem ostalih principa! $ravila finansiranja ?ogu se definisati kao principi za izbor oblika finansiranja u cilju zadovoljenja potreba za kapitalom, odnosno to su norme za prikupljanje kapitala! <ravila finansiranja imaju viestruku ulogu koja se ogleda u5 +! za preduze e predstavljaju orjentir pri formiranju strukture izvora finansiranja %samostalnost, sigurnost, rentabilnost i sigurnost) ,! predstavljaju neku vrstu standarda u fin! analizi %stvarno stanje uporeuje sa normalom) -! imaju ulogu kriterija pri ocjeni kreditne sposobnosti potencijalnog duniak od strane povjerioca $ravila finansiranja mogu se grupisati u: ;ertikalna pravila finansiranja +! #dnos vlastitih i pozajmljenih izvora ,! #dnos rezervi prema nominalnom kapitalu 8orizontalna pravila finansiranja +! 2latno bankarsko pravilo finansiranja ,! zlatna bilansna pravila finansiranja #stala pravila finansiranja +! pravilo finansiranja +5+ ,! pravilo finansiranja ,5+ !dnos vlastiti% i pozajmljeni% izvora

Aazivaju se jo pravila za pokri e rizika! Aaje e se koristi pravilo jednakosti tueg i vlastitog kapitala +5+ %zlatno pravilo izravnanja rizika) !dnos rezervi prema nominalnom kapitalu @kumuliranjem neto dobitka za rezerve, pri njegovoj raspodjeli, preduze e stvara rezervni kapital! <reovladava miljenje da je puno obezbjeenje vlastitog kapitala pokriveno sa />J, rezervi! @ko je odnos vlastitog i tueg kapitala +5+, onda je iznose rezervi ,/J u odnosu na ukupni kapital! .latno bankarsko pravilo finansiranja #vo pravilo insistira na paralitetu rokova aktivnih i pasivnih kreditnih poslova, drugim rijeima tui kapital se ne smije koristiti vremenski nepovoljnije nego sto je dobijen! 9raktokorna sredstava treba da su uloena samo kratkorono, isti sluaj i sa dugoronim! .latna bilansna pravila finansiranja $ sutini zaltnih bilansnih pravila lei zahtjev zlatnog bankarskog pravila finansiranja da izvori po roku raspoloivosti i po visini, u okviru svog roka, moraju odgovarati uloenim sredstvima! ?eutim ovo je teko ostvarivo, stoga treba pratiti posebno dugorono uloena sredstva u odnosu na dugorone izvore i kratkorono uloena sredstva i novac i kratkorone izvore! 2latna bilansna pravila su usmjerena samo na dugorono uloena sredstva i dugoroe izvore i ako oni odgovaraju, onda odgovaraju i kratkorona! 2latna bilansna pravila mogu biti5 ( zlatno bilansno pravilo u uem smislu " stalna sredstva trebaju biti pokrivena vlastitim i dugorono pozajmljenim kapitalom, ateku a imovina kratkoronim kapitalom ( zaltno bilansno pravilo u irem smislu " insistira na dugoronom finansiranju ne samo stalnih sredtsava, nego i teku e imovine koja je trajno vezana za preduze e $ravilo finansiranja ?:? <olazi od zahtjeva jednakosti gotovine, kratkoronih vrijedonosnih papira i kratkoronih potraivanja sa jedne strane i kratkoronog kapitala sa druge strane ! $ sebi sadri osnov za odrabvanje likvidnosti $ravilo finansiranja <:? <olazi od zahtjeva da odnos teku e imovine prema kratkoronim izvorima finansiranja bude najmanje ,5+, drugim rijeima da preduze e jednu polovinu obrtnih sredstava finansira iz kratkoronih, a drugu iz dugoronih izvora finansiranja! +acionalni i kontinuirano finansiranje > je temeljni cilj fin! politike, a odnosi se na a) osiguranje najpovoljnije kombinacije vlastitih i tuih %internih i eFternih) izvora finansiranja b) ubrzanu cirkulaciju sredstava c) razumno koritenje privremeno slobodnih sredstava 1zbor izvora finansiranja ipak predstavlja najvaniji faktor finansijske politike $ri definisanju politike finansiranja treba potovati slijedea pravila: - sva sredstav treba stalno i racionalno koristiti - odravati finansijskur avnoteu i harmoniju - zaduivanje ne smije prelaziti nivo kreditne sposobnosti "lastiti ili tu:i izvori &kome dati prednost' 6a aspekta likvidnosti prednost imaju vlastiti izvori finansiranja, zatim slijede tui dugoroni, pa tek onda kratkoroni! 6a aspekta rentabilnosti " koristi se kriterij rentabilnosti vlastitih i ukupnih izvora! <olitika kreditnog zaduivanja ima prednost u odnosu na politiku jaanja vlastitih izvora sve dok je kamatna stopa na zaduenja manja od bruto stope rentabilnosti ukupnih izvora sredstava

preduze a! $ sluaju da je cijena duga ve a od bruto stope rentabilnosti ukupnih izvora prednost se daje jaanju finansiranja iz vlastitih izvora!

" $!/72 # !(=#6# F#N7N0#+7N/7 $ojam finansiranja <od pojmom finansiranja podrazumjeva se pribavljanje finansijskih sredstava, njihovo plasiranje i vra anje finansijskih sredstava! $ procesu finansiranja kontinuirano se smjenjuju slijede i postupci5 +! finansiranje ,! investiranje -! dezinvestiranje " suprotno investiranju .! definansiranje " suprotan proces finansiranju #zvori finansiranja 8 6va sredstva kojima raspolae preduze e potie iz nekih izvora, pa se pod izvorima sredstava smatraju paravne i fizike osobe od kojih preduze e pribavlja sredstva! $ trinoj ekonomiji razlikujemo slijede e grupe izvora finansiranja5 +! ;lastiti ,! :ui -! 8ibridni .! 6pecifini /! #pcijsko finansiranje "lastiti izvori finansiranja +! @kumulirana dobit %interni) ,! @mortizacija %interni) -! Gmisija dionica %eksterni) .! prikriveno finansiranje %vremenska razgranienja) /! #stali oblici vlastitog finansiranja 1u:i izvori finansiranja +! 9rediti ,! Gmisija obveznica -! 4omai i ino ulagai .! @utonomni %spontani) izvori finansiranja )ibridni izvori finansiranja +! Kuasi vlastiti izvori %preferencijalne dionice) ,! Kuasi tui izvori finansiranja %dohodovne obveznice) 0pecifine izvori finansiranja +! finansiranje iz faktoringa ,! finansiranje iz fortfetinga -! finansiranje iz lizinga .! Franizing aranmani !pcijsko finansiranje +! ;aranti ,! 9onvertibilni vrijedonosni papiri 7kumulacija " je interni, vlastiti izvor finansiranja, a to je u stvari akumulirana neto dobit! Aamjenjena je uglavnom za samofinansiranje novih dugoronih uloga, odnosno za5 - nova dugorona ulaganja &finansiranje investicija)

- za dugorone finansijske plasmane - za kupovinu dionica i sl! a koristi se i za finansiranje teku eg poslovanja! 7mortizacija 8 specifian oblik %interni, vlastiti) finansiranja, jer ne poveava obim sredstava, ve predstavlja transformaciju sredstava iz materijalnih u novana stanja <oslovna sredstvaC%#snovna sredstva ( @mortizacija)B %#brtna srestva B @mortizacija) 6redstva iz amortizacije koriste se za finansiranje teku ih potreba procesa reprodukcije do konane namjenske upotrebe amortizacije! 2bog toga to privremeno poveavaju finasijski fond, amortizacija predstavlja privremeni izvor vlastitog finansiranja! Finansiranje emisijom dionica 4ionice su pismene isprave o uloenim sredstvima u vlasniku glavnicu dioniarskog preduze a! <ostoje dvije vrste dionica5 obine i preferencijalne %povlatene) $referencijalne dionice 8 predstavljaju kombinaciju karakteristika obinih dionica i obveznica! $ odnosu na obine dionice imaju prioritet u isplati dividende i likvidacione mase, ali ne nose pravo glasa! ?ogu biti5 ( kumulativne (kumulativno pravo na neispla ene dividende %mogu biti ispla ene kasnije) ( nekumulativne " pravo na preferencijalne dividende ne prenosi se u naredni obraunski period! $referencijalne dionice mogu nositi niz opcija: - opciju opziva - opciju konverzije u obine dionice - opciju punomoi za kupovinu obinih dionica isl! $rocjena vrijednosti preferencijalni% dionica 9od dionica treba razlikovati5 - nominalnu " otisnuta na dionici, - knjigovodstvenu " nominalna B rezerve po dionicii - trinu cijenu " treu a cijena na tritu kapitala :rina vrijednost povlatene dionice bazira se na konceptu sadanje vrijednosti budu ih novanih tokova investitora! 4ividenda predstavalja osnovicu za vrednovanje dionice ?etodom diskontovanja dividendi utvruje se zapravo glavnica preferencijalnog kapitala koja e vjeno generirati oekivane novane tokove %povlatene dividende)! ;C4&k gdje je ;%cijena preferencijalne dionice) 4%novana dividenda na kraju perioda) i k %diskontna stopa " oekivana stopa povrata) @ko je stopa prinosa od dividendi jednaka trinoj stopi povrata, trina vrijednost dionice bi e jednaka anominalnoj vrijednosti! !bine dionice 6a korporacijskog aspekta to je instrument pomo u kojeg dioniko drutvo prikuplja novana sredstva potrebna za finasiranje svog poslovanja 6a aspekta investitora to je vrijedonosni papir putem kojih investitori ostvaruju budu e oekivane dividende i oekivani kapitalni dobitak! ?ogu biti u pismenom obliku ili u obliku elektronikog zapisa! !bine dionice nose slijedea prava: +! pravo na upravljanje " pravo glasa ,! pravo na dobit " isplata dividende iz neto dobitka -! pravo na imovinu ( iz likvidacione ili steajne mase

.! ostala prava " pravo prodaje dionice i sl! $rednosti obini% dionica: +! obina dionica ne obavezuje 44 na isplatu dividendi, dok se kamata na obveznice i preferencijalna dividenda mora ispaltiti bez obzira na rezultat ,! to je papir bez dospje a -! poveava finansijsku sigurnost .! omogo ava stvaranje odreene rezerve za eventualne uslove loeg poslovanja Nedostaci obini% dionica: +! emisija novih dionica moe dovesti do promjene kontrole drutva ,! trokovi upisa i distribucije dionica -! dividenda se ne izuzima iz poreske osnovice .! emisijom novih dionica dolazi do raspodjele neto dobiti na ve i broj dioniara /! Aova emisija moe predstavlajti lo signal za poslovanje drutva $rocjena vrijednosti obini% dionica 1sto kao i preferencijalna i obina dionica ima svoju nominalnu, knjigovodstvenu i trinu vrijednost! :rina cijena obine dionice predstavlja funkciju tekuih i oekivanih dividendi uz predvieni rizik za dionicu! 9od procjene vrijednosti obinih dionica postoji vie modela5 - model varijabilne dividende - konstantan rast dividendi - ;iefazni rast dividendi - Fiksna dividenda %formula ista kao kod preferencijalne dionice) (ankarski krediti " tui, eksterni izvor finansiranja, koji podrazumjeva fiksni troak! 9redit predstavlja odreeni duniko(povjerilaki odnos zasnovan na ustupanju prava raspolaganja novcem od stane povjerica duniku, na odreeno vrijeme pod odreenim uslovima %pokri e, kamata, nain otplate i sl!) 0a stanovita finansiranja poslovanja preduzea bitna je podjela kredita na: - komericjalne ( prodavac daje robu na kredit uz obavezu da mu kupac vrati vrijednost u novcu - bankarske %kratkoroni i dugoroni) " gdje kamata djeluje kao regulator ponude i potranje !bveznice 8 vrijedonosni papiri sa unaprijed odreenim rokom dospije a %po pravilu nije kra i od +> godina iako se mogu emitovati i sa kra im rokom)! 6a aspekta zakona to je pismena isprava kojom se njen izdavalac obavezuje da e vlasniku obveznice isplatiti, dinamikom naznaenom u obveznici, iznose novanih sredstava naznaene u obveznici! 6a korporacijskog aspekta to je instrument pomo u kojeg preduze e prikuplja novana sredstva potrebna za finansiranje poslovanja! 9amata je fiksni troak finansiranja! 6a aspekta investitora to je prenosivi vrijedonosni papir, pa se moe koristiti kao predmet kupoprodaje, instrument pla anja! #beznica nosi nizak rizik jer je isplata obavzena bez obzira na poslovni rezultat! 1zuzetak su dohodovne dionice gdje je isplata kamate uslovljena poslovnim uspjehom dunika! $rocjena vrijednosti obveznica 'ijena bilo kojeg fin! instrumenta jednaka je sadanjoj vrijednosti oekivanih novanih tokova investicije! 4a bi se odredila cijena potrebne su slijede e informacije5 - procjena oekivanih novanih tokova - procjena diskontne stope %zahtjevanog prinosa)

Aovani tokovi obveznice sa fiksnom kamatnom stopom unaprijed su poznati! 2ahtjevani prinos se odreuje uporeivanjem sa slinim obveznicama na tritu 6vaka obveznica ima nominalnu, knjigovodstvenu, trinu i likvidacionu vrijednost %definie iznos koji e se ispaltiti u sluaju likvidacije ili steaja) #nstrumenti trita novca predstavljaju najlikvidnije vrijedonosne papire sa rokom dospje a do jedne godine! 6a aspekta prikupljanja kratkoronih fin! sredstava posebno su znaajni5 bankarski akcepti, komercijalni zapisi i ugovori o reotkupu! (ankarski akcept " najstariji vrijedonosni papir! :o je mjenica trasirana na poslovnu banku koaja akceptira i koja time preuzima neopozivu obavezu da iznos na koji mjenica glasiisplati njenom dosnosiociu na dan dospje a! *omercijalni zapis 8 kratkoroni vrijedonosni papir koje preduze e moe emitovati kako bi se zadovoljile kratkorone potrebe za sredstvima %koristi se za sezonske poslove)! 1nvestitoru garantuje povrat uloenih sredstava uz odreenu kamatu u odreenom roku %od +(0 mjeseci) Ugovor o reotkupu 8 repo *epo posao %ugovor) predstavlja prodaju vrijedonosnih papira %naje e dravnih) uz obavezu prodavca da ponovo kupi prodate vrijedonosne papire od kupca po unaprijed utvrenoj cijeni, tano odreenog %ugovorenog) dana ili u bilo koje doba u budu nosti %otvoreni repo) " %prodavac vra a pozajmljena sredstva uvezana za dogovorenu kamatu) *ok zakljuivanja %od +. do -> dana) a naje e se zakljuuju samo preko no i! :erminski repo ugovori su ugovori zakljueni sa rokom dospjea preko -> dana! 9amata C =lavnica F kam!stopa F %rok dospjeca &-0>) @ta je kolateralA ;rijedonosni papiri koji su predmet prodaje i ponovne kupovine, predstavljaju osiguranje %kolateral)! =eneralni kolateral " je kada kupac nema posebne zahtjeve da mu se isporui tano odreeni vrijedonosni papir, a sa druge strane je specijalni kolateral %u odreeno vrijeme posebno traeni vr! papiri na tritu) Faktoring " specifian izvor finansiranja! Faktoring je kupovina potraivanja gdje na osnovu ugovora o faktoringu prodavac potraivanja nudi na otkup sva svoja potraivanja nastala isporukom isporukom roba i usluga, dok se kupac potraivanja obavezuje sva ta potraivanja otkupiti i u odreenom postotku odmah platiti! 2a svoje usluge kupac %faktor " preduze e) napla uje komisionu proviziju u odreenom procentu od nominalne vrijednosti! Forfeting ( specifian izvor finansiranja! $ osnovi ispunjava dvije funkcije5 finansiranje i prenos rizika! 1ma rok dospje a najmanje 0 mjeseci, a najvie 0 godina! 9od ovog posla se takoe trguje potraivanjima, ali se uglavnom koristi za kupoprodaju potraivanja od inostranih dunika! Forfeting je otkup potraivanja od strane banke, odnosno finansijske institucije, za koje se napla uje odreena provizija u obliku diskontovane isplate samog potraivanja! 1zmeu faktoringa i forfetinga slinost je u tome to se dolazi do gotovine ne ekaju i naplatu potraivanja! =izing ( specifian izvor finansiranja! <od lizingom se podrazumjeva takva transakcija na osnovu koje jedan privredni subjekat, umjesto da kupi investicionu opremu, obra a se lizing preduze u koje mu tu opremu daje u zakup na odreeni rok! Iizing se ne moe poistovjetiti sa kupoprodajnim ugovorom kod kojeg odmah dolazi do promjene vlasnitva, a niti sa ugovorom o zakupu kod kojih nikako ne dolazi do promjene vlasnitva! 9od lizinga po isteku ugovora moe do i do promjene vlasnitva!

.avisno od toga na koji se period oprema uzima pod zakup3 razlikujemo slijedee lizinge : - operativni %poslovni) " prenosi se pravo koritenja dobra na odreeni rok koji je relativno kratak u odnosu na ivotni vijek dobra - finansijski %kapitalni) lizing " rok koritenja opreme, nekretnine ili dobra priblino jednak procijenjenom ivotnom vijeku dobra! Franizing " 6klapanjem ugovora nastaje odnos u kojem davalac &franizer& stvalja na raspolaganje svoj imid, znanje, marketinku tehniku primatelju &franizantu& uz naknadu! <rema vrsti franizing se moe klasifikovati kao5 - franizing u domenu distribucije - poslovni franizing <rema subjektima razlikujemo5 doma i i meunarodni!