1306411720ki 04

41
Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak:

Dlanma Sreleri ve Kar Stratejiler
Melike Akta Yamanolu Ankara niversitesi letiim Fakltesi
zet
Kent yoksulu genlerin tketim toplumuyla ilikilerine odaklanan bu alma erevesinde, tketim toplumunda gen ve yoksul olmann, genlik ve yoksulluk deneyimlerini nasl biimlendirdii ve bunlara ynelik kavraylar nasl yeniden tanmlad incelenmitir. Kent yoksulu genlerin tketim basklaryla karlama ve bunlarla ba etme biimleri, tketim toplumu gstergelerini yorumlama pratikleri, tketim toplumuna dahil olabilmek iin gelitirilen pratik stratejiler ve direni stratejileri almada zerinde durulan dier konulardr. Ankarann Altnda, Mamak ve Sincan blgelerinde yaayan ve yalar 15 ile 29 arasnda deien toplam 65 genle yaplan yar-yaplandrlm grmelere dayanan alan aratrmasnn bulgular, kent yoksulu genlerin tketim toplumuyla ilikilerinin dlanma sreleri ve bunlara kar verilen sembolik mcadeleler etrafnda ekillendiini ortaya koymutur. Bu balamda kent yoksulu genler, tketim toplumunun ne tam dnda kalmakta ne de tam anlamyla iinde yer alabilmektedirler. Anahtar szckler: yoksulluk, genlik, tketim toplumu, sosyal dlanma, dlanmaya kar stratejiler
Being Young and Poor in Consumer Society: Exclusion Processes and Anti-strategies
Abstract
This study focuses on sub-urban poor youths relationships with consumer society and examines how being a poor youth in consumer society structures youth and poverty experiences and the conceptualizations of poverty and youth in this context. Encountering consumerist pressures and coping with them, interpretation practices of consumer society signs, practical strategies that facilitates of inclusion to consumer society and resistance strategies are the other subjects discussed in the study. The field research findings based on semi-structured interviews with 65 young people living in Ankaras Altnda, Mamak and Sincan districts between the age of 15-29, indicated that poor youths relationships with consumer society are meaningful in the context of both exclusion processes from this society and symbolic struggles given against to these processes. In this context, sub-urban poor youth neither totally excluded nor totally included in consumer society. Keywords: poverty, youth, consumer society, social exclusion, strategies against social exclusion
kltr ve iletiim culture & communication 2010 13(2) yaz/summer: 41-79
42 kltr ve iletiim culture & communication
Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak:

Dlanma Sreleri ve Kar Stratejiler1
Giri1
Gnmz toplumlarn birer tketim toplumu olarak yorumlayan akademik almalar, tketimin tm toplumsal alanlarda sahip olduu merkezi roln altn izmektedirler (Jameson, 1983; Miller, 1995; Slater, 1997; Bauman, 1999; 2007; Ritzer ve Slater, 2001; Cohen, 2003; Baudrillard, 2004; Trentmann, 2004). Tketim her zaman iin toplumsal hayatn nemli bir paras olmasna ramen gnmz toplumlarndan tketim toplumu olarak bahsedilmesi, bu toplumlardaki bireylerin tkettiine dair alelade bir gerekten daha farkl bir geree de vurgu yapmaktadr. Tketim toplumu, tketim merkezli yaam biiminin ve yaam stratejisinin seiminin cesaretlendirildii ve srekli olarak desteklendii, bireylerin tketici rolleriyle veya yetenekleriyle ne kt bir toplum olarak ele alnmaktadr. Bylece tketicilerin tketim alannda gsterdikleri performans bir baar lt haline gelmekte ve tketim toplumuna dahil olabilme ile tketim toplumundan dlanma arasndaki ayrm dzenleyen bir prensip olarak ilev grmektedir (Bauman, 2007: 53). Literatrde tketim toplumunu konu edinen almalar genel olarak, tketimin toplumsal yaam kuatmas zerinde dururken, tketim toplumunu homojen bir yap olarak ele almakta ve farkl toplumsal katmanlarn tketim toplumuyla ilikilerini ve farkllam deneyimlerini inceleme konusu yapmamaktadr. Bu balamda tketim toplumunun yoksullar ancak birer dezavantajl, yetersiz veya kusurlu tketici olarak kavramsallatrlmakta (Andreasen, 1975; Bauman, 1999; 2007) ve yoksullarn tketim toplumunda yaama deneyimleri gerek uluslararas
1 Bu makale yazarn 2008 ylnda Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Halkla likiler ve Tantm Anabilim Dalnda tamamlad Kent Yoksulu Genlerin Tketim Toplumunda Yaama Deneyimleri: Ankara rnei balkl doktora tezi almasndan retilmitir.
Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 43
gereksel ulusal literatrde ancak snrl saydaki almada konu edilmektedir (Hill, 1992, 2001, 2002a, 2002b ; Hill ve Stephens, 1997; Chin, 2001; Sletten vd., 2004; De Castro, 2006; Hayward ve Yar, 2006; Nayak, 2006; Archer vd., 2007). Trkiyede kent yoksulluu zerine geni bir literatr bulunmasna ramen (baknz Ik ve Pnarcolu, 2005; ODT, 2000; Erdoan, 2007a) kent yoksullarnn tketimle ilikilerini tartan alma says snrldr (baknz Etz, 2000; Ard, 2002; Ayata, 2003; Bora, 2007; Erdoan, 2007b). Ayn ekilde genlik almalar da Trkiyede son yllarda giderek artmasna ramen (baknz Yentrk vd, 2008; Lksl, 2009), bu almalar iinde yoksul genlerin tketimle ilikilerine odaklanan alma da olduka az saydadr (baknz Yumul, 2006). Bu makale, kent yoksulu genlerin tketim toplumuyla ilikilerine odaklanmaktadr. almada Ankarann kent merkezi dnda kalan alanlarnda ve gecekondu blgelerinde (Altnda, Mamak, Sincan) yaayan genlerin tketim toplumuyla kendi tketici dnyalar arasnda kurduklar ilikiler incelenmitir. Bu balamda kent yoksulu genlerin genlii ve yoksulluu nasl deneyimledikleri, tketim kltr tarafndan beslenen tketim hayalleri, arzular ve zlemleri, tketim toplumundan dlanma sreleri ve bu srelere kar gelitirdikleri stratejiler ile bunlarla mcadele biimleri aratrlmtr.
Tketim toplumunda yoksul olmak, Zygmunt Baumannn ifadesiyle (1999: 60) unutulmann, yoksun braklmann ya da aalanmann, bakalarnn girebildii toplumsal lenden darya atlmann zntsne dnen bir yetersizlie iaret ederken, bu sreci yoksul bir gen olarak deneyimlemenin daha iddetli dlanma sreleri rettii ne srlebilir.
Zira tketim toplumunda genlerin tketici olarak sahip olduu ayrcalkl bir konum bulunmaktadr. Gen tketici gruplarnn krll yksek bir pazar kategorisi oluturuyor olmas, pazarlama mesajlarnn bu hedef kitle zerinde younlamasna neden olmaktadr. Genlerin ayr bir tketici grubu olarak kabul grmesi II. Dnya Savann ertesinde genlerin tketim harcamalarndaki ykseli ve tketim tercihlerinin farkllamas ile birlikte gerekleirken (Abrams, 1959), genlerin oluturduu pazarn zenginlii zellikle 1980 sonras dnemde ei grlmemi dzeylere ulamtr (Zaim, 2006: 92). Yoksul genler, genlere ynelik tketim pazarnn ancak kysnda yer alabilmelerine ramen tketim ynelimli basklara dier toplumsal katmanlardan genler gibi maruz kalmakta; ancak sahip olduklar kstllklar nedeniyle tketim alanna katlmda eitli glklerle karlamaktadrlar. Gen olmann anlamnn, tketime zgrce katlabilmek olarak yeniden tanmland tketim toplumunda yoksulluk nedeniyle bu zgrlklerden mahrum kalmak, yoksul genlerin dlanma srelerine yeni boyutlar eklemektedir. Trkiyede kent yoksulu genler eitim, salk, barnma gibi temel hizmetlere ulaamama; yaanlan evre koullar tarafndan retilen meknsal dlanma ve genel olarak sahip olduklar dk eitimsel nitelikleri nedeniyle igcne katlamama riskleri altndadrlar. Tm bu riskler, yoksulluun bir paras olarak genlerin karlatklar sosyal dlanma biimlerine rnek oluturmaktadr.
Genliin eitli ya aralklar erevesinde, ocukluktan yetikinlie bir gei dnemi, yaamn bir evresi ya da bir dilimi olarak ele alan yaklamlarn literatrde sahip olduu arlkl konumlara ramen, bu trden biyolojik aklamalarn genliin karmakln ve sosyolojik boyutunu ihmal etmesi nedeniyle sorunlu olduu sylenilebilir (Wyn ve White, 1997; Alemdarolu, 2005; Kentel, 2005; Lksl, 2005; Kurtaran vd., 2008). Bu yaklam biimlerinde genlik, homojen bir grup olarak kavramsallatrlmakta, bu kategorinin kendi iinde nasl farkllatna deinilmemektedir. Johanna Wyn ve Rob Whitea gre (1997) genlik, gen insanlarn ortak olarak paylatklar biyolojik zelliklere gre deil, iinde kurguland toplumsal srelerle (eitimsel sreler, ailesel sreler veya igc piyasasyla ilikiler gibi) birlikte anlalmaldr. Dolaysyla genlerin bu kurumlarla ilikileri asndan tarihsel, kltrel ve toplumsal olarak farkllaan genlik kategorilerinden bahsetmek mmkndr. Wyn ve White (1997: 10-11) genliin en iyi ilikisel olarak tanmlanabilecei-
ni yani yan toplumsal olarak tarihsel ve kltrel belirli biimlerde kurguland, kurumsallatrld ve kontrol edildii bir toplumsal srece gnderme yaparak ifade edilebileceini belirtirler. Genlik bu balamda, genliin erikinlikle ve g ilikileriyle olan ilikisi asndan ele alnabilir (Wyn ve White, 1997: 11). Pierre Bourdieuye gre genlik bir laftr (1997: 130). Bourdieu bu belirlemesiyle, genliin ya temelli aklamalarnn toplumsal snflandrmann gcn elinde bulunduran yetikinler tarafndan genlerin hayat imkanlarn ve hareket snrlarn belirlemek iin kullanldnn; genliin de ayn yallk gibi veri olmadnn ancak genler ile yallar arasndaki mcadelede toplumsal olarak oluturulduunun altn izmek istemektedir (1997: 130-131). Bourdieuye gre genlerden ortak karlarla donanm, olumu bir grup olarak sz etmek ve bu karlar biyolojik olarak tanmlanm bir yaa indirgemek, genliin iinde yuvalanan eitsizliin yeniden retim mekanizmalarn gzlerden sakladndan ak bir maniplasyondur. Dolaysyla genlik kendi iinde farkllamam bir grup olmaktan ziyade, sosyal statye gre farkllaan bir yapda olduu ve genliin anlamlandrlmasnn ancak toplumdaki iktidar ilikileri balamnda incelenmesiyle mmkn olabilecei ne srlebilir. Her ne kadar ayn dnemde domu olmak, benzer eyleri yaamak genler arasnda eitli ortaklklar yaratr demek mmkn olsa da (Wyn ve White, 1997: 16; Lksl, 2005: 35), sosyal kkenden bamsz, tek bir genlikten sz etmek mmkn deildir (Kurtaran, vd., 2008: 7), zira farkl sosyal kesimden genler bu ortaklklar farkl ekilde deneyimlemektedirler. Genlie ilikin bu farkl yaklamlar bir araya getirerek her gen kuan, bir nceki kuaktan farkl zellikler gsterdiini, ancak bu farkl zelliklerin sosyo-ekonomik kategorilerle bantl olarak gelitiini sylemek mmkndr (Kentel, 2005: 13). Dolaysyla bir yandan art arda gelen kuaklarn, rnein ebeveynler ile ocuklarnn, dier yandan farkl toplumsal kategorideki genlerin arasnda youn farkllklarn bulunduundan sz edilebilir. Bourdieu kuak atmas olarak sz edilen srecin, esas olarak farkl yalarda olumu esin sistemlerinin atmasndan ileri geldiini, ebeveynlerin ile ocuklarnn zlemlerinin, farkl mallara ulama imkanlarna ve mallarn farkl blm yaplarna gre ina edilmi olduunu verdii rnekle yle aklar (1997: 137):
Ebeveynler iin olaanst bir ayrcalk olan ey (onlar yirmi yandayken, rnein, onlarn yandaki, onlarn ortamlarndaki insanlarn binde birinin arabas vard), istatistik olarak sradan bir ey haline geldi. Ve birok kuak atmas, farkl yalarda olumu esin sistemlerinin atmasdr. Birinci kuak iin btn yaamn fethi olan ey, ikinci kuaa doumundan itibaren annda verilmitir. Yirmi yalarnn btn imtiyazlarnn (rnein kayak yapmak veya denize girmek) genelletii bir dnemde, yirmi yalarnda sahip olduklar eye bile artk sahip olamayan k halindeki snflar rneinde, farkllklar zellikle gldr.
Esasnda genlik denilen olgunun tanmlanmasnda renci olmak belirleyici bir kategori olarak kabul grmektedir. Genlie atfedilen birok zelliin renci olma durumuyla balantl olduu grlmektedir (Benlisoy, 2003: 283). rencilerin belli bir ya dnemi boyunca retim srecinin dnda kalmalar ve bunun beraberinde getirdii bo zaman imkanlar, genliin tanmlanmasnda kullanlan unsurlardandr. Gnmzde genlik, okul gibi toplumsallama meknlar vastasyla olduu kadar, eitli tketim biimlerine dahil olmakla da tanmlanr hale gelmitir (Benlisoy, 2003: 289). Belirli tketim kalplarnn, alkanlklarnn ve yaam biimlerinin benimsenmesi ya da benimsenebilmesi, genleri gen olmayanlardan ayran nemli kriterlerdendir. Bu erevede gen ve yoksul olmann, hem genlik hem de yoksulluk deneyimini farkllatrdndan sz edilebilir. Tketim toplumunda gen ve yoksul olarak yaamak, bu genlerin tketimle ilikilerine hem dier toplumsal katmanlardan genlerden hem de kendi katmanlarndaki yetikinlerden farkl boyutlar eklemektedir. Dolaysyla yoksul genleri, hem genler hem de yoksullar ierisinde farkllaan, ayr bir toplumsal kategori olarak ele almak mmkndr. Bu almada ilk nce yaplan alan aratrmas hakknda bilgi verilecektir. Bu blmde kent yoksulu genlerle yaplan grmelerde izlenilen yntem ve karlalan glklere deinilecektir. Alan aratrmasndan elde edilen deneyimin, benzer almalar iin yol gsterici olabilecei dnlmektedir. almann ikinci blm gen ve yoksul olmann tketim toplumu iinde kazand farkl anlamlara odaklanmaktadr. almann nc blmnde kent yoksulu genlerin tketim toplumu gstergeleri ile karlama alanlarna ilikin deerlendirmeler sunulmaktadr. Ardndan kent yoksulu genlerin tketim toplumundan dlanma deneyimleri ve bunlara ilikin gelitirilen stratejilere deinilmektedir.
Kent Yoksulu Genlerle Grmeler: Alan Aratrmas Hakknda

Ankarann Altnda, Mamak ve Sincan ilelerinin eitli mahallelerinde yrtlen alan aratrmasna dayanan ve niteliksel aratrma yntemiyle yaplan bu almann verileri, 2007 yl ierisinde, yalar 15-29 arasnda deien toplam 65 genle yaplan 58 yar-yaplandrlm derinlemesine grmelerle derlenmitir2. Alan aratrmasnn yrtld blgelerden zellikle Altnda ilesi, Ankarann halen en youn gecekondu nfusunun bulunduu yerleim yeri olmasndan tr, alan aratrmasnn esas younlat blge olmutur. Alan aratrmas sonucunda elde edilecek bulgularn, Trkiyedeki kent yoksulu genlerin btnne genellemek gibi bir yntemsel ama gdlmemitir. Bunun yerine kent yoksulu genlerin gndelik yaamlarnda tketimle olan ilikileri, kendi tikel balamnda anlalmaya allm ve genlerin deneyimleri eliinde yoksulluk, genlik ve tketim ilikisinin ald farkl biimler zerinde younlalmtr. Bu ama dorultusunda yoksulluun farkl katmanlarndan gelen genlere ulalmaya allmtr. almann rneklemi de kent yoksulu genleri temsil edebilecek bir kapsam seme amacyla oluturulmamtr. Ancak grlen kiilerin seiminde birtakm ltler de kullanlmtr. Genlerin seiminde ya ve cinsiyet dalmna; grlen genlerin arasnda ilkretim okullarna, meslek ve teknik eitim veren orta retim kurumlarna ve genel liselere devam etmekte olan rencilerin, okulu erken terk etmi veya eitimine ara vermi, isiz ve almakta olan genlerin bulunmasna dikkat edilmitir. Grlecek genlerin seiminde, almada yoksulluun nesnel bir ekonomik kategori olarak tanmlanmamasndan ve kent yoksulluunun ok boyutlu bir olgu olarak ele alnmasndan hareketle, belirli bir gelir grubu ile aratrma snrlandrlmamtr. Ancak grlen genlerin hane halk gelirleri drt kiilik bir
2 Genliin belli ya kategorileri erevesinde belirlenmesi, zellikle Birlemi Milletler, Avrupa Birlii ve Dnya Bankas tarafndan yaplan genlik aratrmalarndaki hkim genlik tanm yaklamdr. Genler zerine yaplan ou aratrmada, genlik bir yaam evresi, ocukluktan yetikinlie gei olarak betimlenip ya aralyla ifade edildiinde, bu kurumlar tarafndan yaymlanm olan rapor ve dokmanlara atfta bulunulmaktadr. Bu raporlarda kabul edildii ekliyle genlik 15-25 ya arasndaki kiileri kapsamaktadr. Ancak Kurtaran, vd. (2008:5) belirttii gibi, zellikle son yllarda genlik tanm, ayn uluslararas kurulular tarafndan okulda kalma srelerinin uzamasyla birlikte 15-29 ya grubuna uzatlmaya balamtr (Birlemi Milletler, 1993; Birlemi Milletler, 2005; Avrupa Konseyi, 2003; Dnya Bankas, 2007). Bu almada grmelere katlan genlerin yalnzca bei 25 yan stndedir. Dier 60 gencin ya 15-25 arasnda deimektedir.
ailenin asgari geim haddinin ok altndadr3. Yaanlan yerin yoksulluk deneyimine olan katks gzetilerek, zellikle yoksulluun meknsal olarak younlat blgelerde, yaam standartlarn ykseltebilecek her trl kaynaktan belli llerde yoksun olan kiiler aratrma iin uygun rneklem olarak dnlmtr. Bu erevede grlen kiilerin byk bir ksmn da, yaam dzeylerini ykseltebilecek ekonomik, sosyal ve kltrel sermayeden4 yoksun genler oluturmutur. Grlecek kiilere eitli kii ve kurumlarn referanslaryla ulalmtr. Altnda blgesindeki hanmlar lokalleri (Beikkaya, Seyfi Demirsoy, Altnpark), kltr merkezleri (Hseyin Gazi Kltr Merkezi, 29 Ekim Kltr Merkezi) ve Bykehir Belediyesi Altnda Genlik ve Kltr Merkezi, Mamak blgesinde ada Genlik Merkezi bu blgede yaayan genlere ulalmasn salamtr. Bu merkezlerdeki yetkililerin ilikileri araclyla, buralara devam eden, buralarda kurs ve eitim gren genlerden aratrmaya katlmak isteyenlerin listesi salanm, daha sonra bu kiiler teker teker aranlarak, uygun grme yeri ve saati tespit edilmitir. Sincan blgesinde ise Sarayck Mahallesi gerek konumu gerekse buradaki konutlarn tmnn gecekondu olmasndan dolay aratrma
3 Trkiye Kamu-Sen Aratrma Gelitirme Merkezinin yapm olduu 2008 Mays ayna ait asgari geim endeksi (yoksulluk snr) sonularna gre, drt kiilik bir ailenin asgari geim haddi 2.589,39 YTLdir (http://www.kamusen.org.tr/mevzuat.asp?menu=istatistik&konu=asgari&de tay_id=98). Grmelere katlan genlerin hane halk gelirleri ise genellikle dzensizdir veya 700-900 YTL civarnda younlamaktadr. Bu sonular, grlen genlerin nemli bir ksmnn yoksulluk snrnn ok altnda, hatta alk snrnda yaadklarn gstermitir. 4 Ekonomik, kltrel ve sosyal sermaye kavramlar, Bourdieunn (1984, 1995, 1997; Bourdieu ve Wacquant, 2003) kavramsallatrlmasna uygun biimde ele alnmtr. Buna gre ekonomik sermaye, tanmaz mallar, nakit paray, hisse senetlerini vb. ieren kiinin sahip olduu mali kaynaklar gsterir. Kltrel sermaye olarak ifade edilen sermaye tr Bourdieunn almalarnda entelektel sermaye, bilgi sermayesi, eitimsel sermaye gibi kavramlarla da anlr. Featherstone (1996: 174); Bourdieunn kltrel sermaye kavramnn, dolayszca hesaplanabilir, mbadele edilebilir ve gerekletirilebilir olan iktisadi sermayeye paralel olarak, kltre dayanan iktidar kiplerinin ve birikim srelerinin de var olduunu gsterdiini ifade eder. Kltrel sermayenin biimi vardr; kltrel sermaye a) nesnelemi halde (resimler, kitaplar, makineler, binalar gibi kltrel rnler), b) bedensellemi halde (sunum tarz, konuma biimi, bedene ilikin zellikler-bronz ten, adaleli vcut, dvme, piercing vb.) ve c) kurumsallam halde (eitim dzeyi, akademik diplomalar vb.) bulunur. Son olarak Bourdieu sosyal sermaye kavramyla, bireyin ya da grubun, belli bir ilikiler ana dahil olmasyla ve bu iliki a ierisinde karlkl tanma ve tannma sayesinde elde ettii gerek ya da potansiyel kaynaklarn toplamn ifade eder. Bourdieu, bu tr sermaye biimine son almalarnda simgesel sermaye olarak yeni bir kategori eklemitir. Simgesel sermaye, dier sermaye trlerinden herhangi birinin, alg kategorileriyle kavrandnda brnd biimdir. Wacquant, Bourdieunn btn almalarnn simgesel sermayenin eitli biimlerinin ve sonularnn kefedilmesine ynelik bir aray olarak da okunabileceini syler (Bourdieu ve Wacquant, 2003: 108).
iin seilmi, buradaki genlere o mahallede yaayan bir ailenin referans ile onlarn baz tandklarna, akrabalarna ve komularna ulalmtr. Altnda Kale Mahallesindeki katlmclara, o blgede yaayan bir kiinin referansyla genlerin zamanlarn geirdikleri bir kahvehanede ulalmtr. Aratrmann bir blm ise Ankara Ostim Sanayi Blgesinde alan usta, kalfa ve raklarla yrtlmtr. Buradaki genlere ise Sanayi Blgesinde bir dkkn sahibinin referans ile ulalmtr. Aratrmaya katlacak kiilerin sorular yantlamak iin ayrmas gereken zaman, sorularn onlarn zel duygu, dnce ve deneyimlerini anlamaya ynelik olmas, katlmclarn seilmesinde eitli balant ve referanslara bavurmay zorunlu klmtr. Aratrma iin seilen blgelerdeki su oranlarnn ykseklii, genlerin tanmadklar kiilerle konumak istememelerine neden olmaktadr. Bu trl sorunlar, kiisel tandklar ve kurumsal ilikiler sayesinde nemli lde giderilmitir. Ayrca grmelerin yapld kurululara grme gnleri dnda da gidilerek, buralara devam eden genlerle mmkn olduunca ok zaman geirilmeye allmtr. Bylece hem grmelere katlan genlerin aratrmacya gven duymalar salanmaya allm hem de grlen genlerin yan sra dier genlerle de iletiim kurabilme ve gzlem yapabilme frsat elde edilmitir. Grmelerin ncesinde aratrlan konu ve temalara ynelik olarak temel sorular balklar altnda belirlenmi ve her bir kategori altnda sorulabilecek eitli sorulara ilikin grme plan hazrlanmtr. Ancak grlen tm genlere ayn sorularn yneltilmesi yerine, grlen kiilerin anlatlar dorultusunda sorular yeniden biimlendirilmi, baz durumlarda yerleri deitirilmitir. Grmelerin tamamna yakn, grlen kiinin izni alnarak kaydedilmitir. Bu almada genlerin mahremiyetlerini korumak adna, isimleri deitirilmitir. Grmelerde mmkn olduunca Bourdieunn (1999: 609) aktif ve metodolojik dinleme olarak adlandrd yntem kullanlmtr. Bu yntemin temel amac, aratrmac ile grlen kii arasndaki toplumsal mesafenin azaltlmas ve dolaysyla aratrma ilikisine ikin olan simgesel iddetin mmkn olan en alt seviyeye indirgenebilmesinin salanmasdr. Her aratrma ilikisi (gerek nitel gerekse nicel aratrmalar) bir
toplumsal iliki zerine kuruludur.5 Toplumsal ilikilerde taraflar arasndaki farkl sermaye kompozisyonlarndan doan toplumsal asimetrik konumlar, bir yandan aratrma sonularn etkilerken bir yandan da aratrmac ile grlen kii arasnda simgesel iddetin ortaya kmasna neden olmaktadr. Aratrmacnn kendine dnk dnmsellik kazanmas (reflex reflexivity), grmenin iinde yapland toplumsal yapnn ve bunun grme zerindeki etkisinin alglanmasna ve izlenmesine yarayan sosyolojik hissetme ve grme biimlerinin gelitirilmesine katkda bulunacaktr.6 Bylece aratrmac ilk nce kendi soru sorma ve deerlendirme biimlerini belirleyen varsaymlar (n kabulleri) fark edebilecektir. te yandan grmelerin kastl olarak planlanmasa dahi bir eit zorla dahil olma (intrusion) sreci olmas ve bu sreteki taraflarn zellikle kltrel sermayeye sahiplik temelindeki asimetrik konumlar tarafndan retilen dilsel sermaye eitsizlikleri, grmelerde simgesel iddetin meydana gelmesinin koullarn retir. Bourdieuya gre (1999: 609), grmelere ikin olan bu iki zelliin dikkate alnmas, bunlarn etkilerini tamamen yok etmese de kontrol altnda tutabilmeye olanak salayacaktr. Bourdieunn aratrma ilikisindeki bu trden metodolojik ve epistemolojik sorunlar amak iin ne srd aktif ve metodolojik dinleme yntemi, taraflar arasnda iddet iermeyen iletiimin (non-violent communication) kurulmas ya da dier bir ifadeyle aratrma ilikisinin mmkn olabildiince ideal snrlara ulatrlmas iin gerekli grlmektedir
5 Bourdieu bu anlamda nitel ve nicel aratrmalarn aralarnda kurulmu olan geleneksel ztln hatal olduunu belirtir. Her iki aratrma tr de znel ve nesnel yaplarn snrlandrmalar iinde yrtlmektedir. Bu yaplar birbiriyle i ie ve etkileim halinde hem aratrlan nesnenin aratrlma/sorgulanma biimini, hem de aratrmann sonularnn yorumlanma biimini etkilemektedir (1999: 608, 2. Dipnot). Belirtilen bu dnmselliin kazanlmasn salamak iin Trkiyedeki kent yoksulluunu konu alan film (Ar Roman, Mustafa Altoklar, 1997; Sr ocuklar, Aydn Sayman-mit Cin Gven, 2002; Metropol Kabusu, mit Cin Gven, 2003; Yoksul, Zeki kten, 1986; nc Sayfa, Zeki Demirkubuz, 1998 vb. gibi) ve romanlardan (Berci Kristin p Masallar, Latife Tekin, 1998; Kumru le Kumru, Tahsin Ycel, 2005 vb.) yararlanlmtr. Ayrca yoksul genlerin okuduu bilinen popler genlik romanlar (pek Ongun, Ahmet Gnbay Yldz, Emine enlikolu gibi yazarlarn kitaplar) okunmu; moda ve mzik dergileri (Salsa, Trendy, Kral, Hey Girl), genleri konu alan televizyon dizileri (Hepsi 1, Selena, Acemi Cad, Bez Bebek, Kavak Yelleri, Arka Sradakiler) takip edilmitir. Trkiyedeki kent yoksulluunun anlatld film ve kitaplar aracl ile yoksul genlerin dnyalarna ilikin nemli ayrntlar salamtr. te yandan genlerin takip ettii popler kltr rnlerinin bilinmesi, onlarla iletiim kurabilmeyi kolaylatrm, zaman zaman sorulmak istenilen sorular romanlardaki veya televizyondaki karakterlerden veya olaylardan yaralanlarak ekillendirilmitir. Ayrca, alan aratrmasnda ortaya kt zere bu popler metinler, kent yoksulu genlerin dier toplumsal katmanlardaki kiilere ilikin alglarn gelitirilmesinde nemli birer kaynaktr. Bu popler kltr rnlerinin aratrmac tarafndan bilinmesi, bu alglarn toplumsal anlamllnn zmlenmesi srecine katkda bulunmutur.
(Bourdieu, 1999: 608-609). Aratrmac iddet iermeyen iletiimi gerekletirebilmek iin zellikle aratrma ilikisindeki dilsel ve sembolik piyasann7 yapsna gre hareket etmelidir. Pratikte pek de kolay baarlamayacak bu durumun salanabilmesi iin Bourdieunn nerisi gerektiinde taraflar arasndaki toplumsal mesafenin azaltlmasn salamak amacyla aratrmacnn grt kiinin dilini, grlerini, duygularn ve dncelerini kontroll bir ekilde taklit etmesidir (1999: 609). Ayrca grlecek kiilerin seiminde, yakn evreye ya da tandklarn referansna bavurmak taraflar arasnda ainalk ve yaknlk salayaca iin iddet iermeyen iletiimin kurulmasna yardmc olacaktr (1999: 610). Her dilsel alveri, bir iktidar edimi potansiyelini ierir (Bourdieu ve Wacquant, 2003: 140). Ancak bu aratrmada da sz konusu olduu gibi taraflar arasnda sermaye dalmnda asimetrik konumlar igal eden eyleyiciler sz konusu olduunda bu durum daha da belirgin olmaktadr. Grmelere balamadan aratrmacnn kendisini tantmasyla birlikte ortaya kan asimetrik ilikinin alabilmesi iin aratrmann yaplma gerekesi grlen kiiye aklanmaya allm, aratrmacnn orada zellikle onlar dinlemek iin bulunduu, sorularn doru yantlarnn aranmad, kendilerini en rahat ifade ettikleri ekilde konuulmas istenmitir. Ayrca grlen kii ile aradaki toplumsal mesafenin azaltlmasnn salanmas iin onlarn hayat hikayeleri dinlenmi, bu hikayeler zerinden grlen kii ile eitli benzerlikler kurulmu, zaman zaman sorularn yantlarnn dna kan konumalara izin verilmitir. Grmelerde sorulan sorular, epistemik iddet oluturacak ekilde aratrmacnn kendi (akademik, kltrel, snfsal vb.) dnyasndan kan ifadelerle deil (Erdoan, 2007c: 45), mmkn olduunca grlen kiinin toplumsal uzamdaki konumlarn ve toplumsal koullarn anlayarak onlarn gr alarndan biimlendirilmitir. Grlen kiilerin byk bir ksmnn aratrmann neden yapld ile olduka yakndan ilgilendikleri gzlemlenmitir. Onlarn sorularna en ayrntl ekilde yant verilirken, yaadklar deneyimlere ilikin onlardan yant almay cesaretlendire7 Dilsel piyasa, simgesel bir kuvvet ilikileri sistemidir, zgl bir yaptrm ve sansr sistemiyle kendisini dayatr, bylece dilsel rnlerin bedelini belirleyerek dilsel retimi biimlendirmeye katkda bulunur Dilsel piyasa ne denli resmi ya da gerginse, yani hkim dilin normlarna ne denli uygunsa, sansr de o denli byktr ve piyasa da tahakkm edenlerin-meru dilsel beceriyi elinde bulunduranlarn- o denli tahakkmndedir. (Bourdieu ve Wacquant, 2003: 140).
cek ifadeler kullanlmtr. Ancak aratrmann yoksulluk temelli bir aratrma olduu, genleri bu ekilde adlandrmamak ve susturmamak iin ve bylece yoksulara/yoksullua dair simgesel iddet biimlerine dahil olmamak adna aka belirtilmemitir. Zira genlerin kendilerini yoksul olarak adlandracak her trl ifade ve rnekten zellikle kandklar, bu trden sorulara cevap vermek istemedikleri yaplan ilk grmelerden itibaren ortaya kmtr.8 Her ne kadar grmelerde toplumsal asimetri etkilerini azaltmak iin metodolojik zen gsterilmi olsa da aratrmann bu sorunlarn tamamen stesinden geldiini sylemek mmkn deildir. ncelikle grlen kiilerin seimi, aratrmada aka ifade bulmasa da onlar yoksul olarak adlandrmtr. Ayrca grmelerde sorulan sorularn bazlar belki de onlarn kendilerine hibir zaman sormadklar ya da sormak istemedikleri trden sorular olmutur. Bu sorular, mahrumiyetlerini onlara gstermi ya da tekrar hatrlatm olabilir. Sorulan arzu ve hayaller, grlen kiilere belki de asla ulaamayacaklar eylere zlem uyandrm olabilir. Tm bunlar aslnda aratrmacnn istemeden de olsa sembolik iddet biimlerine dahil olmas anlamna gelebilir. Ancak grlen kiilerin ou, grme sonrasnda aratrmaya katlmaktan dolay memnuniyet duyduklarn, aratrmann kendi seslerinin duyulmasna katkda bulunacana inandklarn, konumann onlar rahatlattn, istendii takdirde tekrar grmelere katlabileceklerini dile getirmilerdir. Bu almada kent yoksulu genlerin deneyimlerine yaplan vurgu ncelikle, yoksulluun ekonomik ve nicel veriler etrafnda kavramsallatrlmasnn yoksulluun ok boyutluluunu ihmal ettii dncesinden
8 Grmelere katlan genlerin kendilerini yoksul olarak adlandracak srelerden uzak tutmak istemeleri, grmelerin dndaki tutumlarnda da belirgin bir unsur olmutur. rnein genlere arkadalaryla da grme yaplabilmesi iin yardmc olmalar istendiinde, buna kar gnlsz olduklar gzlemlenmitir. Bunun nedeni sorulduunda ise arkadalarnn kendilerini dzgn ifade edemeyeceklerine inandklar, onlarn kendilerinden farkl olduklar ya da grmelere katlmak istemeyecekleri gibi aklamalar ne srlmtr. Genlerin kendi arkadalarn grmelere dahil etmekte ekingen davranmalarnn nemli bir nedeninin, genlerin yoksulluklarn gizlemek iin aba gstermelerinden kaynakland dnlebilir. Ayrca grmelerde genlerin sklkla kendi arkadalarndan verdikleri rneklerden yararlanmalar, ayn ekilde arkadalarnn da kendileri hakkndaki dncelerini aklkla dile getirebilecei endiesinin de bu srete belirleyici olduu sylenilebilir. Genlerin yoksulluklarn gizlemekte kullandklar taktikler, ayn zamanda onlar evlerinde ziyaret etme istei zerine de ortaya kmtr. Grmelerin kendi evlerinde yaplmas istendiinde genler buna kar km ve neden olarak ailelerinin olas tavrlar ya da zaman kstllklar gsterilmitir.
kaynaklanmaktadr. Yoksulluu bunu deneyimleyenler asndan ifade ettii anlama odaklanlarak yoksullarn kendi anlatmlarnn n plana alnmas, yoksulluun getirdii farkl sosyal dlanma srelerinin de anlalabilmesine katkda bulunacaktr. Dier taraftan genlik kavramnn nesnel bir kategori olarak ele alnmamas nedeniyle kendi iinde nasl farkllatnn anlalabilmesi ve toplumsal srelerle ilikisinin kurulabilmesi iin genlerin deneyimleri nem tamaktadr. Deneyimin kavramsallatrlmasnda Bourdieunn habitus kavramndan yararlanlmtr. Habitus, toplumsal olan ile kiisel olann nasl bantl olduunu gstermesi asndan bu alma iin merkezi kavramlardan birisidir. Bourdieu, eylemin belli kurallara ve normlara uyma zorunluluu tamadan, bilinli niyet tamadan nasl dzenlendiini; nasl dzenli istatistiki biimler izlediini; eylemlerin dzenlilikleri soyut dsal yaplarn ya da znel amalarn rn olmadan nasl tekrar tekrar meydana geldiini anlatmak iin gelitirdii habitus kavramn (Swartz, 1997: 95), kltrel bilind, alkanlk oluturucu g, basit, derinden iselletirilmi temel biimler dizgesi, zihinsel alkanlk, alglarn, takdirlerin ve eylemlerin zihni ve cismani emalar gibi kavramlardan yararlanarak aklar (Swartz, 1997: 110). Deneyimleri habitus kavram erevesinde ele almak, deneyimleri biimlendiren nceden edinilmi deerler, kavramlar, tutumlar (Bora, 2005: 33) ile bunlarn iinde olutuu toplumsal bantlarla ilikisini kurmak anlamna gelir. Dolaysyla bu almada grlen kent yoksulu genlerin anlatlar, toplumsal gerekliin onlarn gznden nasl grldn ifade ederken dier taraftan da bu kavraylar biimlendiren toplumsal ilikilerin bir rn olarak deerlendirilmelidir.9
9 Bourdieu, habitus kavramnn temel ilevinin, eylemin aklanmasnda, rasyonel eylem kuramnn gnmze uyarlanm ekli olan aklc eyleyici olarak homo economicus teorisinin temsil ettii eylem felsefesinden kopua iaret etmek olduunu belirtir (Bourdieu ve Wacquant, 2003: 110). Pratiin gerek mantnn aklanmasn, Bourdieu ne eylemi yaplara kar verilen basit bir tepki olarak ele alan nesnelci kavraya, ne de eylemin tamamen bireysel seimlere dayandran ve bireyin davranlarnda srekli krn azamiletirmeyi amaladn ngren znelci kavraya dayandrarak yapar. Bourdieu, pratii zgl mant ile anlamaya alrken, kendi ifadesiyle hem eyleyiciyi feda etmeden zne felsefesinden kanmak hem de yapnn eyleyici zerinde ve onun araclyla yaratt etkileri hesaba katmaktan vazgemeden yap felsefesinden kanmak niyetiyle hareket eder (Bourdieu ve Wacquant, 2003: 111). Bourdieuya gre zneler, gerekte bir pratik duyusuyla (yani tercihlerden, gr ve ayrm ilkelerinden, dayankl bilgisel yaplardan ve durumun alglanmasyla buna uyan yant ynlendiren eylem kalplarndan oluan edinilmi bir sistemle) donatlm, eyleyen ve bilen eyleyicilerdir.
Yoksul Genlerin Tketim Basksyla Kar Karya Kal

Tketim toplumunda yaylan saysz pazarlama mesajlaryla yapay bir bolluk algs srekli olarak yeniden retilmektedir. Bu mesajlarn ikna becerisi ve etkileme kapasitesi, gereksinimlerin eitli tketim olanaklarna balanmasyla arttrlr. Her ne kadar bu mesajlarn esas hedefinde yoksullar olmasa da onlar da dier tketiciler gibi bu mesajlar almlamakta ve benzer tketimci baskya maruz kalmaktadrlar. letilen mesajlar tketim toplumunun meru kabul edilen yaam standardn ve tketim biimini tanmlamaktadr. Bylece kent yoksulu genler de tketim toplumunun normal kabul edilen tketim ltlerini renmekte, kendi yaam koullarn ve yoksulluklarn bu ltlere gre anlamlandrmaktadrlar. Tketim toplumunda yaygn ve olaan olarak kabul edilen tketim kalplar, yoksul genler iin bir dl (Zehra, 19; Ahu, 21) bir heves (Ertan, 19), hayal (Kemal, 19; rsan, 20) olarak deerlendirilmekte, bunlara ulaabilmek her gencin istedii bir ey (Hakk, 24) olmasna ramen onlara ok uzak grnmektedir. Tketim toplumunun tketim olanaklar konusunda btnlkl bir bilgiye sahip olmasalar dahi kent yoksulu genler, bu tketim alternatiflerine ulaabilmeyi iyi ve rahat yaam gereklilikleri olarak kabul etmektedirler. Tketimci basklar, onlarn yaamlarn, sosyal ilikilerini ve bulunduklar evreyi ok eitli kstaslar araclyla deerlendirmelerine neden olurken, ekonomik kstllklar meru kabul edilen tketim standartlarna ulamay engelledii iin yoksunluklar katlanarak artmaktadr.
Bizim kurduumuz hayaller, hayal olmayan eyler, gereklemeyen eyler bizde sinirin mutsuzluun olmasnn nedeni kck eyler hayal ediyoruz, bak mesela u kadar, arkadama diyorum ki iki tane Adidas ayakkab alalm da, dn 60 lira ya, ayn giyinelim, iki eofman takm alalm, iki tane kaponlu alalm, salarmz kestirelim gidelim bir kafeye gzelce oturalm, imdi de gideriz ama o zaman gideriz diyoruz (Kemal, 19, ilkretim mezunu, isiz)
Tketimciliin srarl arlar, kiilerin kendilerini gerekletirmesinin yegane yolunun tketim nesneleriyle btnlemeleri olduu, kiinin toplumsal statsnn eitli tketim nesnelerine sahip olunmas yoluyla saland, toplumsal kimliklerin belli tketim nesnelerinin kullanlmas ve sergilenmesi yoluyla kazanld grlerini iletmektedir. Tketim toplumunda her eit gereksinimin bir tketim olanana balanmas, bunla-
ra ulaamayan yoksullar asndan sahip olduklar yaam koullarn daha fazla arlatrmaktadr. Bylece zenginlik ile yoksulluk arasndaki farkllklar, meru kabul edilen hayat biimine ve tketim standardna ulaabilmedeki yetkinlikler asndan yeniden tanmlanmaktadr. Yoksul genler iin zengin olanlar tanmak grnen kyn klavuz istememesi" gibi apaktr:
Giyiminden kuamndan zengin insanlarn yaps belli. Grnen ky klavuz istemez, insan kendisini belli ediyor, baktn zaman anlyorsun, her eyleri farkl (Ertan, 19, ilkretim mezunu, tamir ustas) Byle giydikleri elbiseler falan, zaten belli oluyor, grnen ky klavuz istemiyor. (Olcay, 17, lise rencisi) Ben zengini yolda grdmde kyafetinden anlarm, fakirse kyafetleri aynen benim gibi olur. (Yavuz, 17, lise rencisi) nsanlar gz karar anlayabiliyorsun, insann duruu gelii, konuma tarz, ne bileyim giyinii belli ediyor. (Haldun, 26, lise mezunu, garson)
Ayn ekilde zenginlerin de kendilerini giyim-kuamlarndan ayrt edebildiklerini dnmektedirler:

Zenginin giydii ayakkaby ben giyemem, beni buradan ayrt edebilir. Benim ayakkabm ile onun ayakkabs bir deildir. Onun ayakkabs markadr, daha temizdir, daha gzeldir. Benim ayakkabm ise yle deildir. (Zehra, 19, lise mezunu, isiz)
Zengin olduu dnlen kiilerin tketimleri, yoksul genlerinkilerin aksine eitli, lks, rahat, kendine gvenli, gsterili, markal, farkl, dikkat ekici olarak tanmlanmaktadr. Buna karlk yoksul genlerin tketim biimleri ise sradandr.
Mesela bir badiyi sen her gn giyebiliyorsun, mesela badin yok, mecburen ayns her gn giyeceksin veya iki tane var deitirerek giyersin. Zenginler bir giydiini bir daha giymez. O kadar eitlilik yani. Bu varken bunla yetineyim deil de bu varken 2-3 tane daha olsun diyorlar ou bugn unu giydiimde dier gn onu giymemeyim artk, hep byle der mesela. (Ruken, 20, lise mezunu, ofis ileri yapyor) Farkl da giyiniyorlar bize gre yani, biraz garip. Derli toplu bir kazak giymek yerine bir tarafn yrtm, bir tarafna bir ey yapm, kesin paralar daha fazla yani (Halime, 15, ilkretim rencisi)
Buradakiler bir kot pantolon, stne bir badi giyer, onlarn pantalonlar, montlar eitli, deiik, daha gzel, salar makyajlar daha gsterili Buradakiler normal spor ayakkab giyiyor, onlar hep Converse taklyorlar. (Semra, 16, ilkretim mezunu, isiz)
Tketimci arlarn genler zerindeki etkisi, kendi genliklerini eitli elence ve tketim biimlerine dahil olmakla yaayabilecekleri, bunlara katlamama durumunda ise genliklerinin boa harcand grn yaygnlatrmaktadr. Kent yoksulu genler, gen olmann anlamn tketim olanaklarna dahil olabilme sreleri asndan yorumlamaktadrlar. Aya Alemdarolu (2006: 24) gen olmay farkl sosyo-ekonomik gruplardan genlerin ortak bir ekilde, gezmek, dolamak, iinden geleni yapmak, rahat hareket edebilmek olarak tarif ettiklerini; bu balamda ya olarak gen kategorisine dahil edilebilseler bile, bu olanaklardan yoksun olan genlerin kendilerini gen hissetmediini belirterek, genlii bir imkan olarak ele almaktadr. Genleri gen olmaktan alkoyan sreler (aile basks, erken yata almaya balamak, ev ileriyle megul olmak, maddi imkanszlklar vb.), tketim toplumunun tketimci basklar altnda daha ar koullar retmektedir. Tketim imkanlarna ulaamayan, gen gibi yaamayan yoksul genler kendilerini gen olamayanlar kategorisine dahil etmektedirler. Grmelere katlan birok gen, kendisini yandan ok daha byk veya olgun hissettiini belirterek, belki de genler zerine yaplan bir almada yer almamalar gerektiini sylemilerdir. Yoksul genler iin hzl olgunlamak bir zorunluluk olarak deneyimlenmekte ve bu durumun onlar yatlarndan farkllatrd dnlmektedir. Yoksul genler iin gen olamamak znt kaynadr. rnein Kemal (19) ve Yelda (15) kendilerini gen gibi hissetmemelerinin nedenlerini, kendilerini gen olmaktan alkoyan farkl deneyimlere vurgu yaparak yle anlatmlardr:
Yatlarma bakyorum da Allah Allah hepsinden byk konuuyorum ben ya diyorum. 50 yandaymm gibi. Her eyin tadna baktm her eyin. Ama bunlarn hibirinde teselli bulamadm. Keke bende yatlarm gibi azar azar renseydim, diyelim bir ylda (eliyle iaret ederek) u kadar bir ey renseydim. Ben de yatlarm gibi olmak istiyorum. akalamak, glmek, bir eyler yapmak mesela bazen benden bykler geliyo bana napyosun Kemal abi diyo, ben bundan ok rahatszlk duyuyorum. (Kemal, 19, ilkretim mezunu, isiz)
Ben 16 yandaym ama hep moralim bozuktur, her gn ayn. Ben alamadan geirdiim bir gn geirdiimi veya da glerek geirdiim bir gn hi hatrlamam Hibir yere kamyorum, gidemiyorum, ailem de ok tepkili, biraz ge kalsam neredeydin, niye bu kadar ge kaldn? ok ok afedersiniz orospulua m gidiyon sonra anlarsnz dayak falan Benim yam kk ama biraz byk dnrm Benim hayatta her eyimi alsnlar, yeter ki yzm gldrsnler, onu isterim Soru: Peki nasl yzn gler? Ne bileyim hayatta hi glmedim Nasl bir yaamm olsa mutlu olurum mmm. ahsen benim buraya gelmem bile yasak (grmenin yapld belediyenin genlik merkezini kastederek), kaak geliyorum. Buray bana yasak etmesinler. Bask altndaym. En kk bieyde de dayak braksnlar kendi kendimize hatamz kendimiz arayalm. (Yelda, 15, ilkretim son snf rencisi, yar zamanl kuafrlk yapyor)
Sanayide oto tamir iinde alan Korkut (20) ocukluunu ve genliini yaayamadn sylerken gezip tozamadklarn, kafelere gidip oturamadklarn belirtiyor. Birok gencin anlatlarnda gezmek, yeni yerler kefetmek, bo bo dolaabilmek, kafelere taklmak genlie zg en nemli elencelik faaliyetlerdir. Yoksul olmak genlii yaamak nndeki en byk engel olarak deerlendirilmektedir. rnein doduundan beri Altndada yaayan ve burada alan Hakk (24), Altndadaki genlerin her gencin istedii ya da zengin genlerin rutini saylabilecek yaam biimini belki hayatlarnda bir gn yaayabileceklerini belirtmitir:
Her gen ister ki iyi bir yaantm olsun, ne bileyim mesela her gen bir arabasnn olmasn ister, kendi bana bir arabas olmasn. Farkl yerler grmek ister, deiik meknlara gitmek ister. Ne bileyim, lks hayata zenti olduundan, belki lks hayata gemek ister Altndadaki genlerin bunu hayatlarnda bir kere yaama ans var. (Hakk, 24, lise mezunu, belediyeye ait bir kurumda gvenlik grevlisi)
Yoksul genlerin ekonomik kstllklar onlar bulunduklar evreye hapsetmektedir. Yaanlan evrenin koullar ise genlerin istedikleri gibi hareket edebilmelerini engellemektedir. Genler bulunduklar evrede arkadalaryla gezebilecekleri ya da bir araya gelebilecekleri meknlarn bulunmadn, zellikle de kz ya da erkek arkadalaryla rahata grebilmenin mmkn olamadn sylemektedirler. Kzlar iin evlerin baheleri, arkadalarnn evleri en ok kullanlan buluma meknlardr.
Erkekler ise yakn evredeki parklar, kahvehaneleri ya da sokaklar arkadalaryla bir araya gelmek iin kullanmaktadrlar. ok sk olmasa da ancak zel gnlerde gidilebilen Kzlay genlerin en nemli elence merkezidir. Bunun dnda erkekler, kendi erkek arkadalaryla Ankara evresindeki barajlara veya Atatrk Orman iftliine gitmeyi en zel gezme ve elenme biimleri olarak anlatmaktadrlar. ankaya ilesi snrlar iinde kalan Tunal Hilmi Caddesi ve evresi Ankara genlerinin en rabet ettii elence ve gezme adresi olmasna ramen yoksul genler gezmek istediklerinde buralara asla gitmeyi bile dnmediklerini, akllarna buralarn gelmediini sylemilerdir. Grlen genlerin nemli bir ksm hayatlarnda hi ankaya, Tunal Hilmi Caddesi veya Bahelievlere gitmediklerini, buralar hi bilmediklerini sylemilerdir. Bilinen en nemli merkezi blgeler Kzlay ve Ulus civardr. Bylece zengin ve yoksul genler arasndaki ayrm meknsal olarak da kurulmaktadr. Zenginlikle ilikilendirilen birtakm meknlar ve tketim toplumu gstergelerini bilmediklerini syleyen genlerin tketimci basklara maruz kalmadn, bunlar hissetmediini ya da bu arlarn onlara ulamadn iddia etmek doru deildir. Bu genler yaadklar yoksunluklar sebebiyle kendi z sayglarn ve gvenlerini koruyabilmek iin kendilerini o ynden gelen mesajlara kapatmakta, kendilerine yoksulluklarn hatrlatacak karlamalardan ve meknlardan bilinli olarak uzak durmaktadrlar. Ayrca bu durum gen yoksullarn meknsal dlanmalarnn birer rnei olarak da deerlendirilebilir.
Tketim Toplumu Gstergeleri ile Karlama Alanlar

Moda ve genlik dergileri, reklamlar, televizyonda yaynlanan diziler ve magazin programlar, kent yoksulu genlerin eitli tketim alternatiflerini rendikleri, farkl yaam tarzlarna ve tketim biimlerine ilikin bilgi edindikleri en nemli aralar olmaktadr. rnein Ruken (20), paral olarak satlan magazin dergilerini alamasalar bile zaman zaman ellerine geen dergileri arkadalar arasnda deitirerek kullandklarn sylerken zellikle de gazetelerle birlikte cretsiz datlan genlik dergilerinin ve eklerinin, son moda olan giysiler ve dier tketim rnlerini renebildikleri birer kaynak olduunu yle anlatmtr:
Moda olan eyleri internetten reniyoruz, magazin sitelerinden falan. Dergiler, Trendy, Salsa, Kral bu hafta en ok neler moda, onlara bakyoruz, haftann inleri outlar bir araya geldiimizde en ok bunlar konuuyoruz, bir de bilgisayar, telefon... yeni bir telefon km falan... (Ruken, 20, lise mezunu, ofis ileri yapyor)
Hakk (24), magazin programlarnn ve dizilerin genleri lkse ve gce zendirdiini, genlerin kendilerine oralardan rol model setiklerini sylerken zellikle kent yoksulu erkek genler arasnda Kurtlar Vadisi ve Pusat dizilerinin popler olmasn aklyor:
imdi televizyonlarda grd kadaryla hem g var, hem para var lks yaant var. G para bir arada olduu zaman ister istemez ona meyil gsteriyorlar, ister istemez ona zeniyorlar, ister istemez onlar kendilerine idol seiyorlar, o ekilde yaamaya alyorlar Bir zamanlar da Deli Yrek vard, Deli Yrek filmi bitti, Altnda genlerinin yzde doksannda Kenan mirzalolunun paltosundan grdm. (Hakk, 24, lise mezunu, belediyeye ait bir kurumda gvenlik grevlisi)
Grlen genler kendi giyim-kuam pratiklerini beendikleri dizilerdeki oyunculardan esinlenerek dzenlediklerini dile getirmilerdir. rnein Derya (16), dizilerde oynayanlar rnek aldn, genlik dizilerini zellikle moday takip edebilmek iin izlediini sylemitir. Yldrm (19), Kurtlar Vadisi dizisindeki Polat Alemdar karakterinin kendi zerindeki etkisini yle anlatmtr:
Ben o filmi izleyince var ya Polatn yerinde olmu gibi oluyorum. O anda o oluyorum, gzm hi bir eyi grmyor, mahalleye kyorum geziyorum, tek bama dnyorum, yani ondan sonra birka tur attktan sonra... zaten ben de onun gibi giyiniyorum, uzun palto, sivri burunlu ayakkab, atk Geri zenti gibi oluyo ama beeniyorum nedense. Aslnda sivri burun ayakkab ktnda dedim ki bu ayakkablar nasl ayakkab? Hatta hi giymem dedim, ama imdi (Yldrm, 19, meslek lisesi mezunu, tesisat)
Kent yoksulu genler medya araclyla bir yandan tketim toplumu imgelerine dair bir anlay gelitirirken bir yandan da kendi yoksul konumlarn iselletirmektedirler. Reklamlarda, dizilerde ve magazin programlarnda iletilen yaam tarznn yoksul genlerin yaam alanlarnda karlnn bulunmamas, onlarn bu yaynlara kar olumsuz bir kavray gelitirmesine de neden olmaktadr. rnein Onur (16), magazin programlar zenginlerin eylerini bize anlatyor, hi beni ilgilendirmeyen eyleri bana anlatyorlar derken; Korkut (20) bu programlar kendi yaa-
myla hi ilgisi olmad iin sama bulduunu ve izlediini ama bir mana karamadn sylyor. Seluk (18), bu programlardaki zenginlerden etkilenen yoksul genleri zenti olarak deerlendiriyor. Yoksul genlerin medyadan edindikleri zenginlik temsilleri, genlerin yaam alglarnda elikili sonular retmektedir. Bir yandan anlatlan yaam biimlerinin onlara ekici geldiini ve kendilerinin de her gen gibi bu ekilde yaamak istediklerini sylerken hemen sonra bu tarz bir yaam biiminin ileride yarataca olumsuz sonulara iaret edilmekte ve zenginlerin tketim biimleri eletirilmektedir. Necmi Erdoann da (2007b: 50) belirttii gibi yoksullarn zenginlere ilikin olumsuz betimlemelerinin kaynaklarndan biri de, st snflarn israf, gsterii tketim,lks tketim ve ihtiamla anlmasdr. Bu tarz tketim biimleri yoksul genler asndan manevi deerleri unutturmas nedeniyle olumsuzlanmakta ve bu trden tketim pratiklerinin gelecekte hesabnn sorulacana inanlmaktadr.
Bu dnyada tamam ok gzel hayat, lmlerine kadar gzel bir hayat yaayacaklar ama br dnyada karl ok kt olacak. (Olcay, 17, lise rencisi) Onlara yazk diyorum, gerekten yazk, nasl yazk? Bir ey varsa eer, bu buraya kolay gelmedi, yani bunu alp da kolay harcayamam, yok sayamam (onlar) kolay tketiciler, kolay tketebiliyorlar her eyi, sevgiyi dahi (Ezgi, 20, meslek lisesi mezunu, belediyeye ait bir kurumda ocuk bakcs) Yazk diyorum ya, yazk.. bo yani bo iler yapyorlar. hep bu dnya iin alyorlar, br taraf dnmeyim buray dnyorlar br dnyada onlara teker teker hesab sorulacak. (Atilla, 17, ilkretim mezunu, kaportac, kalfa)
Medya, tketim toplumunun maddesel olanaklarn ve tketim standartlarn iletmekte ilevseldir. Bu kanalla tketim toplumdaki yaam ve tketim alternatiflerinin varl konusunda bilgi edinen genler, ounlukla bunlara kar youn bir arzu duymakta ancak bu tketim olanaklarn kendi habituslar araclyla deerlendirerek, bunlara ulamalarnn mmkn olamayaca eklindeki dnme biimi dolaymyla kendi madun konumlarn iselletirmektedirler. Medya araclyla edinilen bilgilerin genlerin yoksul yaamlarna etkisi, anlatlan yaam biimlerinin bir kurgudan ibaret olduunun dnlmesi ve bu tketim olanaklarna sahip olan insanlarn ve tketim
biimlerinin olumsuzlanmas yoluyla hafifletilirken, tketim toplumu gstergeleriyle kendi yaam alanlarnda karlaan genler iin durum daha dramatik biimlerde yaanmaktadr. Bu konuda zellikle alveri merkezlerinde edinilen deneyimler nem kazanmaktadr. Alveri merkezleri, her trl tketim alternatifinin ve nesnesinin bir arada bulunduu meknlar olarak, kent yoksulu genlerin tketim toplumuyla somut olarak yzlemelerini salamaktadr. Grlen genlerin ou hayatlarnda hi alveri merkezine gitmediklerini belirtirken, aslnda oralar televizyonda grp merak ettiklerini (Melda, 17) hep nnden getiklerini, bu kadar araba burada ne yapyor diye dndklerini (Gonca, 16) fakat oralarda ne yapacaklarn bilemedikleri iin (Mehmet, 21) ya da alveri merkezlerinde kendilerine gre bir ey olmadn ve buralarn zenginlere ait bir mekn (Seluk, 18) olduunu, oralarda rahat edemediklerini (Engin, 20) dnmelerinden dolay gitmek istemediklerini ya da gitmek iin frsat bulamadklarn sylemektedirler. Alveri merkezlerine gitme alkanl olan kent yoksulu genler iin ise buralar daha ok bir mze gibi ziyaret edilen, zenginlerin nasl yaadklarn renmek iin, grglerini arttrmak iin (Serta, 18; Aysel, 25) gidilen meknlardr. Buralardaki tketim alternatiflerinden haberdar olan genler iin tketim toplumunun nesnelerine kar meraklar ve ilgileri artmaktadr. Alveri merkezlerinin yaratt sosyal etkileri inceledii tez almasnda Aksu Akaolu da alt gelir gruplar iin benzer sonulara ulamtr. Akaolu, alveri merkezlerinin bu kesim tarafndan turistik bir gezi mekn olarak deerlendirildiini belirtmitir10 (Cumhuriyet Gazetesi, 2007). Ayn konuda tez almas yapan Lain Tutalar da isiz genlerin alveri merkezlerinde btn gn tek bir ay iip oturarak geirdiklerini gzlemlemi ve bu durumu genlerin evreyi incelemesi ve bu yolla sosyallemesi giriimi olarak yorumlamtr (Cumhuriyet Gazetesi, 2007). Tketim toplumu gstergeleri ile eitli alanlarda karlaan yoksul genler, bir yandan bu tketim rnlerine ve biimlerine merak ve ilgi duymakta, bunlar uygulamak istemekte dier yandan bunlara ulaamama durumlar yoksulluklarn iselletirmelerine neden olmaktadr. Tketim toplumunun tketim olanaklarna ulaamamak, genlerin yaam10 Aksu Akaolu, alveri merkezleri konusundaki deneyimlerin gelir dzeyi, ya ve cinsiyete gre farkllklar gsterdiini ortaya koymutur. Buna gre alveri merkezleri alt gelir gruplar iin turistik bir gezi mekn iken, orta gelir grubu iin gnlk kent hayatnn bir paras, st gelir grubu iin ise ev ve i arasndaki istasyon ilevi grmektedir.
larndan duyduklar memnuniyetsizlikleri arttrrken ve yoksullua dair yeni anlamlar kazandrrken, bu durumun yaratt elikiler yoksul genler tarafndan manevi deerlere daha fazla sarlarak giderilmeye allmaktadr.
Tketim Toplumundan Dlanma Deneyimleri

Tketim toplumunda tketebilmek, pazarda var olan alternatifler arasnda seim yapabilme zgrlyle ilikilidir. Bauman (2007), tketim toplumundaki zgrln seim zgrl ile i ie olmasnn yoksullar asndan sonucunu onlarn bu zgrlk alanndan mahrum olduklar iddiasyla aklar. Tketim tercihlerinin zgrce yaplabilmesi tketicilerin eitli kstlamalara tabi olmamasn gerektirir ancak yoksul tketicilerin sahip olduklar yetersiz ekonomik kaynaklar, onlarn tercih edebilme olanaklarn -ya da tercih ehliyetlerini (Bauman, 1999)- snrlandrmaktadr. Bylece yoksullarn tketim toplumundaki konumlar, zgr tketici tercihinden yoksun olma durumlaryla tanmlanr. Bu sre yoksul genler asndan tketim alanndan dlanma deneyimlerinin merkezindedir. rnein Umut (15) ve Ouz (15) ok beendiklerini syledikleri giyim eyalarna ancak vitrinden bakabildiklerini, paralar olmad iin satn alamadklarn yle anlatmlardr:
Shhyeye, Ulusa gidiyoruz gezmeye. Bazen Kzlaya da gidiyoruz. Oralara gittiimizde marketlerin nnde falan geziyoruz, dolayoruz, oturup nnde konuuyoruz. nsanlar oraya alverie gidiyor, biz paramz olunca gidiyoruz Ben alveriimi kendim yapmak isterim. Annemgile aldrmyorum zaten alnca eski psk alyorlar. Soru: Sen ne tarz eylerden holanyorsun? Byle kaponlu, apkal eyler daha gzel gzkyor nsann gz kalyor, en ok ayakkabda kalyor. Arkadalarmzla diyoruz u ayakkaby alsak diye. Maazalara bakyoruz yle, ounlukla Kilere11 bakyoruz, ayakkablara bakyoruz. Rus pazarnda elbiselere bakyoruzTelevizyonda falan gryoruz, reklamlarda falan gryoruz. En ok da Kzlayda gezerken bebelerin stnde gryoruz ok gzel oluyo. Onlara gzel yakyo bize de gzel olur mu diyoruz (Ouz, 15, ilkretim rencisi)
11 Kiler, tantmn Trkiyenin en ucuz alveri zinciri ve hesapl alveri olarak yapan indirimli spermarket zincirinin addr. zellikle dk gelirli blgelerde younlamtr.
Ben giysiye meraklym da yle fazla gzel giysim falan yok. Kendi stme olan alyorum bazlar kk geliyo, onlar kardeime veriyorum. Param olsa daha ok almak isterdim. Gen ii taklmay, spor ayakkab falan Toplum iinde gz alyorsunuz ya, dikkat alyorsunuz stnze yani, gzel grnmeyi herkes ister. Ben de o yzden istiyorum. (Umut, 15, ilkretim rencisi).
Tketim kltr, mallarn yaam srelerini srekli yenilenme basks altnda giderek ksaltmakta ve gereksinimlerin ortaya kmas ile kaybolmas arasndaki zaman araln azaltmakta iken, yoksul tketiciler satn aldklar herhangi bir eyi ok uzun sreler boyunca kullanmak, dayankllklarn arttrmak ve ondan aldklar tatmin sresini uzatmak ve en oklatrmak mecburiyeti altndadrlar. Tketim toplumunda var olan alternatiflerin renilmesi ve bunlara ulaamamas durumu, yoksul genler zerinde psikolojik bir baskya dnmektedir.
(Markalar) Houma gidiyor, tabii bir de moda olduu iin, herkesin ayanda grnce kendi ayanda gremeyince biraz ey yapyor, ilk ktnda alamaynca zlyorum (Olcay, 17, lise rencisi)
Tketim toplumunun ideal tketicisi, youn tketici aktiviteleri ile hayatn renklendirebilen ve asla sklmaya frsat olmayan kiilerdir. Yoksul genlerin yaamlar ise farkl deneyimler yaayamama durumunun rettii skc ve monoton bir yapdadr.
Ne bileyim gezmeye gitmiyoruz ki ien var, bizde korku var. Kavgadan, beladan uzak durmak, bizim iimiz o yani Hayat artlar (zenginlerin) onlarn yle gelmi, yle gider, bizimki de byle gelmi, byle gider mi bilmiyorum artk (Selim , 23, ilkretim mezunu, kaportac, usta) Daha yam 19, 20ye giriyorum ya bkknlk gelir mi? u zamanda bkknlk gelir mi? Artk bnyem yoruldu yataktan kalkamyorum. yle yatyorum bakyorum ya kalkp ne yapacam diyorum. yice yatyorum 12ye 1e kadar yatyorum, yapacak bir eyim yok ki (Kemal, 19, ilkretim mezunu, isiz)
Bu genlerin yaamlarnn tekdzelii esas olarak, tketim toplumunun can alc zelliklerinden biri olan zamann satn alnabilmesi, yani almaktan kanma ve almann yerine bo zaman ya da baka alma trlerini geirme yetenei ile ilikilidir (Urry, 1999: 179). Veblenin de (2005) zerinde durduu gibi bo zamana sahip olabilme ve bu zaman tketime tahsis edebilme, st snf pratiidir. rnein Selim (23), almak zorunda olmasnn yaratt sonular, kendisini zenginlerle karlatrarak yle anlatmtr:
Biz bu ortamda yaadmz iin, dierlerinin ortamn bilemiyoruz ki. Nasl bileceiz? Ne bileyim, ar zengin olan var, ocuklarn da okutuyorlar, akamlar Sakaryadan kmak bilmiyorlar. Biz yazn tatile gidemeyiz, ama onlar gidiyorlar ite Biraz zenti oluyor. yle zenti oluyor, biraz da bizim elimizde olsa yani, mesela bu sene tatile gidebilir miyiz dedim, olmad, gidemedik yani (Selim, 23, ilkretim mezunu, kaportac, usta)
Sanayide ocuk yalardan itibaren almakta olan Korkut (20), almaktan dolay bo zamana sahip olamadn yle anlatmtr:
Pek yle gezme alkanlmz yok. Bir de zaten hafta ii komple buradayz (sanayi sitesini kastederek), bir Pazar gn anca evde kalyoruz, akam yedi sekizde anca kyoruz, zaten hava kararyor, biz eve gidene kadar bir bir buuk saat yol sryor buradan. Evden anca be dakika, akam yemeimizi yiyince arkadalar grmeye karz, iki konuur geri geliriz. Baka gezme yok Millet kafelere falan gider gezer, hafta ii mesela kz arkadayla, bugne kadar hi yle bir ey yapmadk yani, onlardan mahrum kaldk Burada insan sklyor, alrken de sklyor insan. Mesela arkadalarmz gezerdi, hadi gel bir yere gidelim, gezelim ama izin alamyorsun, i youn gidemiyorsun. Onlar geziyor, sen burada alyorsun, bu sefer de sklyor insan, onlar gezip sen burada alrken (Korkut, 20, ilkretim mezunu, kaportac, usta)
Mustafa (23) alveri merkezlerinde grd genleri kendisiyle karlatrp, bo zaman nasl bulabildiklerini anlayamadn sylemitir:
Onlar nasl olup da bo vakit bulup geziyorlar onu da aklm almyor. Hani byle bo vakit derken, onlar hayata hep gezme olarak bakyorlar herhalde Bizim olaymz ne, biz nasl en abuk eve gideriz, o Zaten eve gidiyorsun, banyo yapyorsun, tra falan derken belli bir saat. En erken sekizde gidiyoruz eve, ev de uzak oluu iin Baz gnler var, on bir, on ikiye kadar, yeri geliyor sabah drde kadar altm. (Mustafa, 23, ilkretim mezunu, oto mekanik ustas)
Tketim toplumunda duygularn da eitli tketim biimlerine ve tketim rnlerine dnerek ifade edilmesi gerektii basks, kent yoksulu genlerin kendilerini dlanm hissetmelerine rnek oluturur. zellikle kar cinsle aralarnda gelitirmek istedikleri romantik ilikilerde tketim rnlerini gerektii gibi kullanamayan genler iin bu durum bir utan olarak deerlendirilmektedir. Bu durum zellikle kz arkadalarnn tketim isteklerini yerine getirmekte zorlanan erkekler iin geerlidir. Yoksulluun bu balamda erkekler ile kadnlar arasndaki duygusal ilikilerin gelitirilmesi iin de engel oluturduu dnlmektedir.
Her eyin sonu paraya kyor, her eyin rnek veriyorum biriyle kyosun, cebinde paran yok. Kz sana diyo ki ya bana bir kola alr msn? ne yaparsn? Mahcup olmak da deil, alamayacan syleyemezsin bile. Alamam diyemezsin. Naparsn? Baka eylere yeltenirsin. Yoksul takm denilen insanlarda bu byle, zenginlerde bu yok zaten. Zengin istemez, yaa bana bir kola alsana diye biey yok. Alyor, koyuyor istemesine gerek kalmyor zaten (Kemal, 19, ilkretim mezunu, isiz) Kz arkadam olsa, bulusak, hem stres olurum hem de zlrm pahal bir yere gitmek isterse diye. Cebimde nereden baksan ancak 20 lira var, o para da neye yetecek eer lks bir yere gitmek isterse? (Yavuz, 17, lise rencisi)
eitli tketim harcamalarndan kanmak iin yoksul genlerin bulduu zmler, zellikle kz veya erkek arkadalaryla parklarda bulumak, yollardaki banklarda oturmak ve bylece maliyetleri en aza indirmek olmaktadr. Genellikle gen kzlar ve erkekler arasndaki duygusal ilikilerin srdrlmesi, yoksulluk nedeniyle somut buluma pratiklerine dnememekte, telefon mesajlaryla ya da internet ortamndaki yazmalarla salanmaktadr. Serta (18) yaad blgedeki kz-erkek arkadalnn ald biimi yle anlatmtr:
imdi (burada) cebinde telefonu olan olur, kontr olmaz aldrr, kapatr. Kz da aldrr kapatr, konuma yok. Ya da mesaj. yle bulualm, bir yere gidelim falan yok. Bulusa nereye gider en fazla Kurtulu Parkna gider, soukta oturur, oturur evine geri dner(Alveri merkezindeki genleri kastederek) onlara baknca, herkes yle olmak ister. Bu evrede herkes onlar gibi yani kz arkadayla kp dolamak ister ama yapamaz. Paras olsa belki yapabilir nk hayat renir. Hangi ortamda nasl taklacan bilir ve sonra da onu yapabilir. (Serta, 18, lise mezunu, elektrik ilerinde alyor)
Tketim toplumunun normlarna uygun bir ekilde yaayamayan genlerin kendilerini psikolojik adan dlanm hissediyor olmasna ek olarak, kent yoksulu genler bu dlanma biimlerini eitli meknlarda ve karlamalarda somut olarak da deneyimlemektedirler. Lks ve zengin semtler, alveri merkezleri, kltrel faaliyet alanlar, restoranlar, lks maazalar, spor ve gzellik merkezleri kent yoksulu genler iin baka bir dnyaya ait meknlardr. Grlen genlerin anlatlarnda ne kan bu eilim, Yumulun (2006) bulgularyla paralellik gstermektedir. Yumul (2006: 247) zengin mekn olarak adlandrlan bu yerlerin, yoksul genler zerindeki yabanclatrc etkisinden sz eder ve bu meknlarn onlar
tarafndan farkl bir dnya olarak tanmlandn belirtir. Bu alanlar mze gibi gezilen, merak edilen ancak kendilerini ait hissetmedikleri iin rahatszlk yaratan yerlerdir. Bu meknlarda grnleri, kyafetleri, konumalar ve tavrlar nedeniyle istenmediklerini; buradaki insanlarn baklarndan rahatsz olduklarn, kendilerine hrsz gibi yaklaldn, saygsz davranlara maruz kaldklarn dnmektedirler.
Lks yerlere gittiinde biraz ekingenlik olur, insanlar acaba bana m bakyor yle yapsam nasl olur, byle yapsam gzlerine batar m (Yavuz, 17, lise rencisi) te biz oralara gezme olarak gidiyoruz da sadece geiyoruz oradan. Oradaki yerlere gidip oturmay hi dnmyoruz bile... Rahat hissetmiyorum kendimi. Yani oradaki insanlar bir deiik tavrlar davranlar biz oraya gittiimizde bize bi acayip bakyorlar yani biz kaldrmda yrrken onlar ekiliyo mesela. Bizim oradan olmadmz anlyorlar (Yldrm, 19, meslek lisesi mezunu, tesisat) (Zengin muhitlerde) Oralarda kardan gelen sanki bir insan deil de canavar gibi (gryorlar) yol alyo, baklarndan anlyorum, erkekler kafasn nne eiyor, kzlar daha deiik bakyor, art nmzden ekiliyorlar. (Seluk, 18, lise rencisi) Ben sinemaya gitsem adam yle bir bakyor, hadi kardeim burada sana film yok dermi gibi (Kaleden bir gen) Ben oralara gitmeyi hi sevmem, gck oluyorum. Gidiyosun, bo bo dolayorsun Zenginin paras zrdn enesini yorar. Onu grrm, bunu grrm, o yle, bu byle, insann tuhafna gidiyor. (Halil, 19, lise mezunu, isiz)
Yoksul genlerin bu balamda yaadklar dlanma sreci ayn zamanda kendileri zerindeki kuku ve nyarglarla ilgili bir durumdur. Yoksul genlerin hem medyada hem de akademik incelemelerde su, iddet ve uyuturucu madde kullanm gibi konularla yer almas, bu genlerin toplumda genel olarak problemli ve sorun karmaya aday kiiler olarak alglanmalarna neden olmaktadr (Griffin, 1997: 17-20, Chin, 2001: 3). Bu durum onlarn farkl toplumsal katmanlardan kiilerle ilikilerini etkilemekte, hatta kentin baz blgelerine ve eitli tketim alanlarna (alveri merkezleri, elence merkezleri, sinemalar vb.) katlmlarn engellemektedir (De Castro, 2006: 183). Zeynep (19) bilinirlilii yksek ve yabanc markalar satan bir maazada satclarn ona kar yaklamlarndan duyduu rahatszl yle dile getirmitir:
Orada alanlar sanki orann sahibi gibi davranyorlar Havallar, tipine bakyorlar, zengin insan grnce yanna giderler, kabinde seni itekler geerler antandan, ayakkabndan senin zengin olduunu anlyorlar ya da orann mterisi olmadn anlarlar, bu bakmaya gelmi derler Ben bunlar grnce bir daha da oraya gitmedim, zaten oradan bir ey alabileceimi de sanmyorum (Zeynep, 19, lise mezunu, giyim maazasnda sat eleman)
Kendi zerlerindeki kukular iselletirmi genlerin ou durumda kendilerine kar zel veya olumsuz bir tavr sergilenmemesine ramen, baz yaklamlar kiisel olarak deerlendirdikleri, kendilerini srekli olarak karlarndaki insanlara referansla tanmladklar ve kendi yoksulluklarn ne kadar kapatmaya alsalar da bir ekilde belli olduunu dndkleri iin dlandklarn youn biimde hissetmektedirler. Grmelerde genler, maddi durumlar daha iyi olan kiilerin kendilerini beenmedikleri, onlarla alay ettikleri ve dalga getiklerine dair ok sayda rnekler vermilerdir. Bu durumun gerekte nasl yaand bilinemez ancak aka belli olan kent yoksulu genlerin kendi yoksulluklarn bir utan, eksiklik, gvensizlik duygusu olarak yaadklardr.12 Bu nedenle kendilerine yneltilen her trl bak, sz ve tavr bu ereveden yorumlamakta ve bylece hem kendi yoksul konumlarn iselletirmekte hem de zenginlere dair basmakalp dncelerini pekitirmektedirler. eitli tketim olanaklarndan dlanan genler asndan toplumsal eitsizlikler, snfsal burukluklara ve kzgnlklara dnmektedir. rnein Zehra (19), lise yllarnda snf arkadalarnn onu ve kendisi gibi maddi durumu dk kiileri srekli olarak ezdiklerini sylemitir. Bu konuda verdikleri rneklerden Zehrann arkadalarnn onun yannda markalardan, gezdikleri yerlerden, sinemadan, mzikten bahsettiklerinde kendisini dlanm hissettii anlalmtr. Zehraya gre arkadalarnn bu davranlar sadece kendisini ve dier yoksul rencileri ezmek iin yaplmtr:
retmenlerimiz derdi ki arkada olun, hepiniz ayn snftasnz, konuun derlerdi, bir konutuumuzda onlar deiik deiik eyler yaparlard. Direkt markaya gelirlerdi, hadi buraya gidelim, uraya gidelimOnlar mesela Kzlayda
12 Yoksulluu yalnzca maddesel yetersizlikler ieren, dezavantajl veya gvenli olmayan ekonomik durum olarak deil, sosyal ilikiler iinde deerlendirmek yoksulluun ok boyutluluunun anlalmasna katkda bulunur. Yoksulluun ilikisel/sembolik olan yn, yoksulluu konuabilmekten yoksunluk; kiinin zsaygsna ve haysiyetine sayg gstermeme, aalanma ve kk grlme, utan ve damga; gszlk gibi kavramlarla ilikisini kurar (Leister, 2004: 7). Yoksulluun bir utan, eksiklik, gvensizlik ifadesi olmas, yoksullarn anlatmlarna odaklanan eitli uluslararas literatrdeki almalarda da dile getirilmitir (baknz Charlesworth, 2000; Chin, 2001; Hill, 2001, De Castro, 2006).
kafeye gidip oturmay ok seviyorlard ya da sinemaya gitmeyi ya da baka bir yere gitmeyi, Tunalda gezmeyi Kk radyolar vard, biz onlardan dinliyorduk, sonradan bize inat diye mp3leri falan getirip gzmn nnde dinlemeye baladlar. te bak bundan klip de yaynlanyor falan diye, bu ekilde de ezmeye balamlard bizi (Zehra, 19, lise mezunu, isiz)
Umut (15) iin de snftaki zengin ocuklarn gittikleri tatilleri anlatmalar, kendisini (ya da yoksullar) hor grdklerine dair bir iarettir.
Zenginler kendi aralarna gre yani zengin taklmay seviyorlar. Fakirleri hor gryorlar Bizim okulda var, bazlar hava atyor biz Antalyaya gitmiiz, denize girmiiz derler falan ite hor gryorlar. Mesela derste bir ey oldu mu, en ufak hareketini hemen ispiyonlarlar Onlar kendilerini byle kabaday hissediyorlar, diyorlar bilmem esrarclar arrz, gebertiriz sizi diyorlar. Yani biz de korkmuyoruz onlardan, hakkmz olan yapmaya alyoruz. Korktuk mu daha da stmze geliyorlar (Umut, 15, ilkretim rencisi)
Erdoann da (2007b: 65) belirttii gibi yoksullar ile zenginler arasndaki toplumsal-snfsal ve kltrel hiyerarilerin kklemesinin yoksullar asndan yaratt en arpc sonu, yoksulluun zsayg yitimiyle ifade edilmesidir. Yukarda bahsedilen gen yoksullarn yoksulluklarn bir utan, eksiklik ve gvensizlik" erevesinde anlamlandrmalar, Erdoannn bu bulgularyla rtmektedir. Grmelere katlan genler, Erdoannn da belirttii gibi yoksulluu esas olarak giderek derinleen toplumsal eitsizlikler ve maddi sefaletten daha ok bunlarn kendilik zerinde yaratt duygusal-sembolik iddeti dert ederek yorumlamaktadrlar (2007b: 66). Bu balamda yoksulluun yaratt dlanma sreleri, bu genlerin onurlarna, zsayglarna ve zgvenlerine de ynelen bir tehdittir.
enol (20) yoksullukla kendine gvensizlik arasnda kurduu dorudan balanty u ekilde ifade etmitir:
Paran varsa cebinde gvenin var, yoksa insann gveni yok. Dn yani, cebinde 100 milyon paras olan insan kendine gvenir, ite bir yerlerde gezerler, ederler. Cebinde paras olmayan insanlar gezemez, gvensiz hisseder. O zaman da insanlara o ekilde bakar, zengin hayata bakar, ben niye olmuyorum diye dnr. (enol, 20, lise mezunu, isiz)
Engin (20) alveri merkezlerindeki gvenlik nlemlerini kiiselletirmekte ve bunu kendisine yneltilen bir kuku olarak alglamaktadr. Enginin bu ifadeleri tketim toplumunda yaamann verdii zgvensizliin bir ifadesi olarak deerlendirilebilir. Ayn ekilde Lemann da
(21) insanlarn ilerinden kendisi hakknda konutuklarna inanmas, yoksulluun zgven yitimi ile erevelendiinin birer rneidir.
Alveri merkezlerine gitmeyi sevmiyorum, bir sefer gittim, holanmadm, nk dakikada bir aryorlar, cihazdan geiriyorlar, cebimizde telefon var, kemerimiz var, bip bip tyor. Sevmiyoruz biz oralar ya. Sanki ey gibi Bir de sade olacak, gireceksin, kacaksn. (Engin, 20, meslek lisesi mezunu, oto mekanik ra) Karmdaki insann dncelerini hissederim byle iinden konutuklarn hissederim, acaba iinden ne geiyordur bana kar diye (Leman, 21, ilkretim mezunu, isiz)
Kentlerde yaayan ve tketim olanaklarna aslnda ok yakn ancak bir o kadar da uzak olan genler asndan, dlanma sreleri onlarda elikili duygu durumlar yaratmaktadr. Yatlar genlerin tketim olanaklarna bakarak onlar ansl gren genlerin yan sra bu durumu kader olarak benimseyip kabullenen genler ve bunlarn tam tersine zenginlere kar fke ve hn gibi iddet eilimli duygular gelitiren genler de bulunmaktadr. Eylem mitin (2007) sua karm ocuklar ve genlerle yapt grmelerde tketim olanaklarna yneltilmi fke ve iddetin izleri aka dile getirilmitir. mitin aratrmasndaki genlerin yzde 86,5i kent merkezinde vitrinlere bakar, vitrindekileri alacak param olmad iin zlrm derken, yzde 81,1i kent merkezinde pahal arabalara binen zenginleri grnce fke ve hn duyarm diye belirtmitir (2007: 207). mitin aratrmasnda, baz genlerin sahip olmak istedikleri tketim olanaklar iin gayrimeru faaliyetlere katldklar, bu gayrimeru faaliyet alarnn desteklemesi sayesinde eitli tketim rnlerine ulamalarnn kolaylat ve genlerin bu imkanlardan vazgemek istemedikleri iin bu iliki alar iinde kalmay tercih edebilir gzktklerine dair kantlar sunulmutur (2007: 163-165, 278). rnein mitin grt sua karm genlerden biri gayrimerunun kendisine salad tketim olanaklarn yle anlatmtr (2007: 278):
Pazarda su satarken spor ayakkabm olsun ok isterdim. Pahal gelirdi. Alamazdm. Hi spor ayakkabm olmazsa diye korkardm. 11 yamda gayrimeruya altm. Ondan sonra hibir ey pahal gelmiyor. Her istediimi alrm; korkmuyorum artk. (Elmada 21)
Tketim Toplumundan Dlanma Srecine Kar Gelitirilen Stratejiler

Kent yoksulu genler tketim toplumundan dlanma srelerine kar, bu dlanma srelerinin onlarda yaratt duygu durumlarn gidermek, tketim toplumuna dahil olabilmek ve tketici yaamna katlabilmek iin eitli stratejiler gelitirmilerdir. Tketim alannda yrtlen bu stratejiler, genlerin her zaman bilinli faaliyetleri deildir. Yoksul genlerin habituslar balamnda ekillenen bu stratejiler Bourdieunn belirttii gibi hibir bilinli kurala uymasalar da veya nceden dnlm amalara ynelik olmasalar da, tutarl ve toplumsal olarak anlalabilir rntler oluturan, dzenlilikler gsteren, nesnel olarak belirlenmi eylem hatlarnn etkin kullanmdr (Wacquant, 2003: 31). Kent yoksulu genlerin ou zaman bilinli niyetler tamayan stratejileri, kendisi de dsal snr ve imkanlarn zmni aynas olan iselletirilmi habitustan kar (Otner 1996dan aktaran Bora, 2005: 45).
Kent yoksulu genlerin zenginlie ilikin alglamalar ve dnceleri, zenginlerin tketim olanaklarnn kaynan deerlendirme biimleri, eitli tketim alanlarndan ve zenginlerle karlama alanlarndan kendilerini uzak tutmalar ve bunlarn karsnda kendilerinin sahip olduu manevi deerlere vurgu yapmalar veya tketimcilik kart tavr gelitirmeleri dlanma srecine kar gelitirilen stratejiler olarak yorumlanabilir.
i bir insan deilimdir. Her eye sahip olsam da ok ok ykseklerde umam, mtevaziyimdir yani. ok ok ykselmem aslnda benim ok ok alalmam demek. Yani ok ykselsem de alak olabilen insanm Benim amacm u: Kendimi uurtmaya benzetiyorum, uurtmalar niye byle havada dik durur, rzgara kapldklar iin mi, hayr, rzgara kar durduklar iin. Hep bu amala altm iin de tam o kadar ykseliyor ki beni gremiyorlar. (Ezgi, 20, meslek lisesi mezunu, belediyeye ait bir kurumda ocuk bakcs) Biz kck eylerden mutluluk duyan insanlarz, kck eylerden kendimize bir ey alan insanlarz. Zengin bunu yapamaz. Zengin benim yanma gelip konuamaz. Bizim yaptmz ortamlar zenginler yapamaz. Bizim 35lik rakmzla, aldmz peynirle, zmle, sokak ortasnda oturduumuz ortam, zengin bulamaz. (rsan, 20, ilkretim mezunu, isiz)
te yandan eitli tketim rnlerinden toplumsal ilikilerin kurulmas iin yararlanlmas, bu tketim rnlerinin arkadalar arasnda dei
toku edilmesi veya dn alnan, kiralanan rnlerin kullanm, taklit markalarn kullanm, zel gnlerin tketime ayrlmas ve eitli tketim ve karlama alanlarnda tketim rnlerinin sembolik anlamlarndan yararlanlarak toplumsal mesafelerin azaltlmas giriimleri kent yoksulu genlerin tketim toplumuna dahil olabilmek iin gelitirdii dier stratejiler olarak deerlendirilebilir. Tketim toplumunda meru kabul edilen tketim rnlerine kendi bteleri dahilinde ikinci el dkkanlardan, indirimli sat maazalarndan, pazarlardan, alnt mal satan sat yerlerinden veya seri sonu maazalardan ucuz yoldan ulamaya alan kent yoksulu genlerin bu stratejileri de onlarn tketici yaamna girmelerini kolaylatran zm yollar olarak ilev grmektedir. Yoksul genler, tketim nesnelerinin kullanm farkllklar ve farkl tketim pratikleri dolaymyla kurulan toplumsal ilikilerin snrlarn, tketimi bir sembolik sermaye biimi olarak kullanarak yeniden biimlendirmeye almaktadrlar. Tketimin bir sembolik sermaye imkan olarak kullanlmas, kent yoksulu genlerin kendi yoksulluklarn (ekonomik ve kltrel sermaye biimlerini kapsayan ekilde) gizlemek ve dier snflarla aralarndaki toplumsal mesafeleri azaltmak iin tketimden aktif olarak yararlanmasnda belirginlik kazanr. Bylece snflar arasnda tketim aracl ile kurulan ayrmlarn grnrde kaybolduuna inanlmaktadr. Ayrca kent yoksulu genler tketim rnlerinden ve kalplarndan yararlanarak kendilerine ilikin alglar biimlendirmeye almaktadrlar. Tketimi izlenim ynetiminde sembolik bir ara olarak kullanarak genler, kendi zerlerindeki kuku ve nyarglar gidermeye ve eitli tketim meknlarna dahil olabilmeye, bylece tketim yoluyla toplumsal ilikileri daha eitliki biimde yeniden dzenlemeye almaktadrlar. Kent yoksulu genlerin toplumsal uzamdaki konumlar arasndaki mesafelerin azaltlmasnda ve sahip olunan konumlarn gelitirilmesinde birer kaynak olarak ilev gren tketim pratikleri, genlerin tketim toplumuna dahil olabilmelerini kolaylatrrken ayn zamanda tketim yoluyla kurulan mesafelere kar verilen bir mcadelenin ve direniin de ifadesi olarak yorumlanabilir. Yoksul genlerin bu stratejileri, Ronald Paul Hillin de belirttii gibi duygusal ve davransal stratejiler olarak farkllamaktadr (2002b: 286).
Genler bir yandan tketim toplumuna dahil olabilmelerini kolaylatracak somut zm yollar ararken dier yandan kendilerini dlanm hissetmemek iin gemi dnemdeki grece rahat yaamlarn anlarn canl tutmakta veya gelecekte hayal ettikleri olanaklara sahip olabileceklerini dnerek kendilerini rahatlatmaktadrlar. Kent yoksulu genlerin dlanma srelerine kar gelitirdikleri stratejilerin yan sra, bu genlerin aileleri de onlar iin eitli stratejiler gelitirmektedirler. Kent yoksulu aileler zaman zaman btelerini aan harcamalar, Thieery Kochuytun da almasnda belirttii gibi bu genler iin yapay bir bolluk algs retecek ekilde kullanmaktadrlar (2004: 145). Zaman zaman ailelerin temel gereksinim giderlerinden kesintiler yaplarak, yoksul genlerin sahip olmak istedikleri tketim rnleri satn alnmakta bylece genlerin yaad dlanma srecine kar nlem alnmaktadr. Ailelerin gelitirdii bu trden stratejiler, genlerin anlatlarnda zellikle evrelerindeki arkadalarnn yaamlarndan rnekler verilerek aktarlmtr:
Bir arkadamz ok gzel giyiniyordu kendine yaktryordu giydiini marka giyiyordu ama meer ki rendik ki kzn aile durumu ok dkm. (Ruken, 20, lise mezunu, ofis ileri yapyor) Babam bize kstlama getirmez. Sizin gznz kalmasn, yapn der babam, ben alp size bakarm der, bor alrm gene yaparm der, eer istiyorsanz, kimseye zenmeyin (Zehra, 19, lise mezunu, isiz)
Ayrca alma yaamna katlm olan yoksul genler, kendi kazandklar parann bir ksmn kardelerinin istekleri iin ayrdklarn anlatrken ailelerin uygulad bu trden stratejilere benzer rnekler vermilerdir:
(Kz kardeime) imkanm oluka alrm. imdi de alyorum zaten. Sabah okula giderken ne kadar para istiyorsa veriyorum. Cep telefonunu da ben aldm zaten. (13 yanda kk ama) istedi ben de aldm Babam tabii ki almyor, benden isteyince tabii ben dayanamyorum alyorum. Kkken benim baz isteklerim yerine gelmedii iin alyorum. (Yldrm, 19, meslek lisesi mezunu, tesisat)
Yoksul genlerin tketim toplumundan dlanma srelerine kar gelitirdikleri pratik stratejiler kadar tketim toplumuna kar eitli direni pratiklerinin de var olduundan sz edilebilir. Kent yoksulu genlerin pratik stratejileri tketim toplumuna dahil olmay kolaylatran, dlama
mekanizmalarnn yaratt olumsuzluklarn bertaraf edilmesine ve bu genlerin zsayglarn korumalarna ynelik giriimlerden oluurken direni stratejileri tketim toplumunun meru kabul ettii tketim biimlerini hedef alr ve bunlar yeniden tanmlar. te yandan bir takm direni pratikleri ise apak bir ekilde tketim toplumu gstergelerini veya tketebilen kesimi hedef alan ve tketim toplumuna kar yneltilmi fkenin de iinde barndrld pratiklerdir. Patrick Champagne (1999: 59) Fransann dezavantajl blgelerinde yaayan genlerin medyadaki temsilini konu ald incelemesinde, isiz ve yoksul genlerin eitli tketim toplumu gstergelerini ve tketim rnlerini hedef alan iddet eilimlerini, bu genleri dlayan sembollerin yklmas ve tahrip edilmesi giriimi olarak yorumlamaktadr. Bu genlerin alveri merkezlerini saldrgan davranlarn merkezi olarak semelerinde olduu gibi arabalar almalar, yakmalar veya bunlara eitli ekillerde zarar vermeleri Champagnee gre bu tketim rnlerinin yoksul genlerin sahip olamad birok yatrm biimini iermesi (sadece ekonomik deil, psikolojik, sosyal ve yatrlan zaman asndan) ayrca gezip dolamak ve serbest zaman da ifade etmesinden kaynaklanmaktadr. Bu balamda araba bu genler asndan igc piyasasna dahil olabilmeyi ve bu alandaki baary simgelemektedir. Kendilerinin bunlara ulaamamalar, genlerde iddet ieren eilimler ortaya kartmaktadr. Grmelere katlan genlerde Champagnenin belirttii trden iddet eilimlerinin ok yaygn olmad ancak eitli tketim rnlerine ulaamama durumunun kent yoksulu genler asndan gerginlik kayna olduu ve zaman zaman iddet ieren duygu durumlarnn ortaya kmasna neden olduu gzlemlenmitir.
imdi onlarda var sen de yok, insann zoruna giden budur Hrszlk bundan balam biliyo musun? Bakyor imdi sende var onda yok, bunlar byle, onlar byle. Ben ne yaparm ben de gider hrszlk yaparm, arszlk yaparm, yolsuzluk yaparm, paray kolay yoldan bulurum. (Halil, 19, lise mezunu, isiz) Ben byle deilim darda. Daha bir sinirliyim. Bu sinirim nereden geliyor? Kskanlk oluyor. una bak diyosun araba alm, 17 yanda Mercedese biniyor. Neden byle? Ben neden binemiyorum? (Kemal, 19, ilkretim mezunu, isiz)
rnein baz genlerin lks arabalara veya evlere bakp fke duymalar, Kzlay veya Tunal Hilmi Caddesinde kz veya erkek arkadalar ile rahata gezip tozan genlere kar kin beslemeleri ve onlara olumsuz tavr
taknmalar bu fkenin en ak biimde gze arpt direni pratikleri olarak yorumlanabilir. rnein Halil (19) Ankarann Kale Mahallesine turistik gezi ve elence iin lks markal arabalarla gelen kiilere duyduu fkeyi u ekilde ifade etmitir:
Buraya geliyor mesela Bakyosun, adamn zerinde milyarlk araba. Gerekten abla insann zoruna gidiyo Pahal lks arabalar burada grdm zaman iimden gasp etmek geliyo ya da anahtar elime alp boydan boya izmek geliyo (Halil, 19, lise mezunu, isiz)
Dier taraftan tketim toplumuna kar gelitirilen direni pratikleri, fke ve iddet ieren tutumlarn sergilenmesinde olduu kadar bir takm yaratc tketim pratiklerinin gelitirilmesinde de gze arpmaktadr. rnein gen kadnlarn kendi el becerileriyle yaptklar veya modaya uygun hale getirdikleri kiisel veya haneye ait tketim rnleri; genlerin kendi aralarnda gelitirdikleri ve uyguladklar moda biimleri ve giyim tarzlar; kendi zgnlklerini ortaya koymak ve kendilerini farkllatrmak iin sergiledikleri bedensel ssleme teknikleri bu trden bir direni pratiinin bir paras olarak da yorumlanabilir. rnein Ezgi (20), kendi giyim eyalarna elbecerisiyle stil kazandrdn yle anlatmtr:
Benim ihtiyacma karlk gsteriyorsa, beni mutlu ediyorsa, hibir eyden kanmam, alrm, yaparm, ederim, beceririm Ben bir kyafet alyorum, bakyorum ki fiyat on milyon, boncuklu, pullu. Hite on milyon vermem diyorum. Al Ezgi uradan iki milyona bir tane o badiden, alyorum o badiyi, eve geliyorum, o kadar gzel iliyorum ki, o badiye on basar. Kendi emeimi vermiim. Benim ou kyafetlerim boncuklu, pullu. Hatta koko derler bana. Hepsi kendi yaptmdr allarm, fularlarm falan almam yani, kendim yaparm, rerim. Herkes hazr zanneder. (Ezgi, 20, meslek lisesi mezunu, belediyeye ait bir kurumda ocuk bakcs)
Sonu
Kent yoksulu genlerin tketim toplumunda yaama deneyimleri, tketim toplumundan dlanma sreleri ve tketim toplumuna dahil olabilmek iin ya da kabul grebilmek iin verilen sembolik mcadeleler etrafnda ekillenir. Yoksullua ve gen olmaya ilikin anlamlara yeni boyutlar kazandran tketim toplumu, bu toplumda meru kabul edilen tketim ltlerine ulaamayanlar kusurlu tketici olarak ilan edip
eitli dlama biimleri retirken bir taraftan da tketiciler arasnda snf farkllklar gzetmeksizin tm toplumsal kesimleri tketimci mesajlarn hedefine yerletirir. Genler tketim toplumunun en ayrcalkl kitlesi olarak, iletilen bu mesajlardan en ok etkilenen ya da etkilenmesi beklenen kesimi oluturur. Bu balamda yoksul genler, yoksul olmay tketim toplumunda gen olabilmenin nndeki en nemli engel olarak deneyimlemektedirler. Yoksulluk tketim toplumunda maddi yoksunluklarn ok tesinde, kiinin zsaygsna ve zgvenine ynelik bir tehdit olarak anlam kazanmaktadr. Yoksulluu yetersiz tketim kapasitesi olarak kavramsallatran tanmlamalarn, yoksulluun ok boyutlu zelliini ve insan hayatnn farkllklarn gz ard ettii gerekesi ile Amartya Sen (1992: 109) tarafndan gelitirilen yapabilirliklerden yoksunluk yaklamnda, yoksulluun temel gereksinimlerin karlanmasndaki yetersizliklerden deil, kabul edilebilir bir yaam dzeyine ulamak iin gerekli temel yapabilirliklerden yoksun olma durumundan meydana geldiinin alt izilmektedir. Bu anlamda tketim toplumunda yoksul olmak, kabul edilebilir olan yaam standardnn tketim alannda gsterilen performansla birlikte deerlendirildii bir ortamda, gen yoksullar daha iddetli dlanma sreleriyle kar karya brakmaktadr. Sahip olunan kstl kaynaklar, kent yoksulu genlerin tketim alanna zgr katlmlarnn nnde engel oluturmaktadr ve tketim tercihlerini snrlandrmaktadr. Ancak bu durum bu genlerin tketim toplumunun tamamen dnda kaldklar anlamna gelmemektedir. Gelitirilen duygusal ve davransal stratejilerle bu genler, tketim toplumuna dahil olmaya, kendilerini dlayan srelerle mcadele etmeye almaktadrlar. Bu stratejiler, bir yandan yoksul genlerin kendilerine yoksulluklarn hatrlatan srelerden uzak durulmasyla dier yandan da eitli tketim biimlerinden yararlanlarak yoksulluun kapatlmas srelerini ierir. Bu balamda bavurulan stratejiler, zaman zaman birbiriyle elien ancak esas olarak toplumsal eitsizliklerin tketim alannda grnr klnmasna verilen tepkileri iermektedir.
Kaynaka Abrams, Mark (1959). The Teenage Consumer. London: London Press Exchange. Alemdarolu, Aya (2005). Bir mkan Olarak Genlik. Birikim 196: 21-29. Andreasen, R. Alan (1975). The Disadvantaged Consumer. New York: Free Press. Archer, Louise, Sumi Hollingworth ve Anna Halsall (2007). Universitys not for MeIm a Nike Person: Urban, Working-Class Young Peoples Negotiations of Style, Identity and Educational Engagement. Sociology 41(2): 219-237. Ard, M. Nergiz (2002). Household Survival Strategies of the Urban Poor in Turkey. Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi. Ankara: Bilkent niversitesi. Avrupa Konseyi (2003). Experts on Youth Policy Indicators. (Final Report). Strasburg: European Youth Center http://www.coe.int/t/dg4/youth/Source/ Resources/Documents/2003_YP_indicators_en.pdf. Eriim tarihi: 20.05.2008. Ayata, Sencer (2003). Yeni Orta Snf ve Uydu Kent Yaam. Kltr Fragmanlar. ev., Zeynep Yele. Deniz Kandiyoti ve Aye Saktanber (der.) iinde. stanbul: Metis. 37-56. Baudrillard, Jean (2004). Tketim Toplumu. ev., Hazal Deliceayl- Ferda Keskin. stanbul: Ayrnt. Bauman, Zygmunt (1999). alma Tketicilik ve Yeni Yoksullar. ev., mit ktem. stanbul: Sarmal. Bauman, Zygmunt (2007). Consuming Life. Cambridge: Polity Press. Benlisoy, Foti (2003). renci Muhalefetinin Gncellii. Toplum ve Bilim 97: 281-300. Birlemi Milletler (1993). The Global Situation of Youth in 1990s: Trends and Prospects. New York. Birlemi Milletler (2005). World Young Report 2005. www.un.org/esa/socdev/unyin/ wyr05.htm. Eriim tarihi: 18.06.2008. Bora, Aksu (2005). Kadnlarn Snf: cretli Ev Emei ve Kadn znelliinin nas. stanbul: letiim. Bora, Aksu (2007). Kadnlar ve Hane: Olmayann Nesini dare Edeceksin? Yoksulluk Halleri: Trkiyede Kent Yoksulluunun Toplumsal Grnmleri. Necmi Erdoan (der.) iinde. stanbul: letiim. 97-133. Bourdieu, Pierre (1984). Distinction: A Social Critique of the Judgement of Taste. ev., Richard Nice. London: Routledge. Bourdieu, Pierre (1995). Pratik Nedenler. ev., Hlya Tufan, stanbul: Kesit. Bourdieu, Pierre (1997). Toplumbilim Sorunlar. ev., Ik Ergden. stanbul: Kesit. Bourdieu, Pierre (1999). Understanding. Weight of the World: Social Suffering in Contemporary Society. Pierre Bourdieu vd. (der.) iinde. California: Stanford University Press. 607-627.
Bourdieu, Pierre ve Loic J.D. Wacquant (2003). Dnmsel Antropoloji in Cevaplar. ev., Nazl kten. stanbul: letiim. Champagne, Patrick (1999). The View From Media. Weight of the World: Social Suffering in Contemporary Society. Pierre Bourdieu vd. (der.) iinde. California: Stanford University Press. 46-59. Charlesworth, Simon (2000). Bourdieu, Social Suffering and Working-Class Life. Reading Bourdieu on Society and Culture. Bridget Fowler (der.) iinde. Oxford: Blackwell Publishers. 49-65. Chin, Elizabeth (2001). Purchasing Power: Black Kids and American Consumer Culture. Minneapolis: University of Minnesota Press. Cohen, Lizabeth (2003). A Consumers Republic: The Politics of Mass Consumption in Postwar America. New York: Alfred A. Knopf. Cumhuriyet Gazetesi (2007). Alveri Deil Turistik Gezi. 24 Aralk 2007. De Castro, Lucia Rabello (2006). What is New in the South? Consumer Culture and the Vicissitudes of Poor Youths Identity Construction in Urban Brazil. Young 14(3): 179-201. Dnya Bankas (2007). Development and the Next Generation: World Development Report. Washington DC. Erdoan, Necmi (der.) (2007a). Yoksulluk Halleri: Trkiyede Kent Yoksulluunun Toplumsal Grnmleri. stanbul: Demokrasi Kitapl Yaynlar. Erdoan, Necmi (2007b). Yok-sanma: Yoksulluk-Maduniyet ve Fark Yaralar. Yoksulluk Halleri: Trkiyede Kent Yoksulluunun Toplumsal Grnmleri. Necmi Erdoan (der.) iinde. stanbul: letiim. 47-95. Erdoan Necmi (2007c). Garibanlarn Dnyas: Trkiyede Yoksullarn Kltrel Temsilleri zerine lk Notlar. Yoksulluk Halleri: Trkiyede Kent Yoksulluunun Toplumsal Grnmleri. Necmi Erdoan (der.) iinde. stanbul: letiim. 29-46. Etz, Zeliha (2000). Varo: Bir stila Bir Tehdit! Birikim 132: 49-53. Featherstone, Mike (1996). Postmodernizm ve Tketim Kltr. ev., Mehmet Kk. stanbul: Ayrnt. Griffin, Christine (1997). Representations of the Youth. Youth in Society: Contemporary Theory, Policy and Practice. Jeremy Roche ve Stanley Tucker (der.). London: Sage. 18-25. Hayward, Keith ve Majid Yar (2006). The Chav Phenomenon: Consumption, Media and the Construction of a New Underclass. Crime Media Culture 2(1): 9-28. Hill, Ronald Paul (1992). Homeless Children: Coping with Material Losses. Journal of Consumer Affairs 26(2): 274-287. Hill, Ronald Paul (2001). Surviving in a Material World: Evidence from Ethnographic Consumer Research on People in Poverty. Journal of Contemporary Ethnograghy 30(4): 364-391.
Hill, Ronald Paul (2002a). Stalking the Poverty Consumer: A Retrospective Examination of Modern Ethical Dillemmas. Journal of Business Ethics 37: 209219. Hill, Ronald Paul (2002b). Consumer Culture and the Culture of Poverty: Implications for Marketing Theory and Practice. Marketing Theory 2(3): 273-293. Hill, Ronald Paul ve Debra Lynn Stephens (1997). Impoverished Consumers and Consumer Behavior: The Case of AFDC Mothers. Journal of Macromarketing 17: 32-48. Ik, Ouz ve Melih M. Pnarcolu (2005). Nbetlee Yoksulluk. stanbul: letiim. Jameson, Frederick (1983) . Postmodernism and Consumer Society. The AntiAesthetic: Essays on Postmodern Culture. Hal Foster (der.) iinde. Seattle: Bay Press. 111-126. Kentel, Ferhat (2005). Trkiyede Gen Olmak: Konformizm ya da Siyasetin Yeniden nas. Birikim 196: 11-17. Kochuyt, Thierry (2004). Giving Away Ones Poverty. On the Consumption of Scare Resources Within the Family. The Sociological Review 52(2): 139-161. Kurtaran, Yrk, vd. (2008). Genler Hakknda, Genler in, Genlerle. Trkiyede Genlik almas ve Politikalar. Nurhan Yentrk, Yrk Kurtaran ve Glesin Nemutlu. (der.) iinde. stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar. 3-20. Leister, Ruth (2004). Poverty. Cambridge: Polity Press. Lksl, Demet (2005). 1960lardan 2000lere Genlik Tipleri: Maddeci Baarc Manager Tipinden Yuppie ve Tikiye. Birikim 196: 30-36. Lksl, Demet (2009). Trkiyede Genlik Miti: 1980 Sonras Trkiye Genlii. stanbul: letiim. Miller, Daniel (der.) (1995). Acknowledging Consumption: A Review of New Studies. London: Routledge. Nayak, Anoop (2006). Displaced Masculinities: Chavs, Youth and Class in Postindustrial City. Sociology 40(5): 813-831. ODT (2000). Kentsel Yoksulluk ve Geinme Stratejileri: Ankara rnei. Ankara: ODT Kentsel Politika Planlamas ve Yerel Ynetimler Anabilim Dal 1999 Stdyo almas Yayn No 4. Ritzer, George ve Don Slater (2001). Editorial. Journal of Consumer Culture 1(1): 5-8. Sen, Amartya (1992). Inequality Reexamined. Massachusetts: Harvard University Press. Slater, Don (1997). Consumer Culture and Modernity. Cambridge: Polity Press. Sletten, Mira, Tone Fltten and Anders Bakken. (2004). Poverty and Social Exclusion Among Young Norwegians-The Role of Consumption. http://www.hks. harvard.edu/inequality/Summer/Summer04/papers/Flotten2004.pdf Eriim tarihi: 29.05.2008
Kubilay ve Durna Akta Yamanolu Trk Basnnda Tketim ocua Toplumunda Ynelik Cinsel Gen stirmar ve Yoksul Tartmas: Olmak: ... 79
Swartz, David (1997). Culture and Power: The Sociology of Pierre Bourdieu. Chicago: University of Chicago Press. Trentmann, Frank (2004). Beyond Consumerism: New Historical Perspectives on Consumption. Journal of Contemporary History 39(3): 373-401. Urry, John (1999). Meknlar Tketmek. ev., Rahmi G. dl. stanbul: Ayrnt. mit, Eylem (2007). Mekndan mkana: ocuk Sululuunun Habitusu Ceza Ehliyeti likisi. Ankara: Ankara Barosu. Veblen, Thorstein (2005). Aylak Snfnn Teorisi. ev., Zeynep Gltekin ve Cumhur Atay. stanbul: Babil. Wacquant, Loic J.D. (2003). Giri. Dnmsel Antropoloji in Cevaplar. ev., Nazl kten. P. Bourdieu ve Loic J. D. Wacquant (der.) iinde. stanbul: letiim. 13-47. Wyn, G. Johanna ve Rob White (1997). Rethinking Youth. Australia: Allen & Unwin. Yentrk, Nurhan, Yrk Kurtaran ve Glesin Nemutlu (der.) (2008). Trkiyede Genlik almas ve Politikalar. stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar. Yumul, Arus (2006). Kutepe Genlii ve Bilgi niversitesi rencileri: Snfsal/ Bedensel Karlamalar. stanbul Genlii. Glten Kazgan (der.) iinde. stanbul: stanbul Bilgi niversitesi Yaynlar. 243-248. Zaim, Aya (2006). 80 Sonras Orta Snf Genliinin Kendini Farkllatrma Stratejileri. Birikim 208: 89-96.

1306411720ki 04

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

1306411720ki 04

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

41

Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak:

Melike Akta Yamanolu Ankara niversitesi letiim Fakltesi

kltr ve iletiim culture & communication 2010 13(2) yaz/summer: 41-79

42 kltr ve iletiim culture & communication

Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak:

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 43

44 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 45

46 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 47

Kent Yoksulu Genlerle Grmeler: Alan Aratrmas Hakknda

48 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 49

50 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 51

52 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 53

54 kltr ve iletiim culture & communication

Yoksul Genlerin Tketim Basksyla Kar Karya Kal

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 55

Ayn ekilde zenginlerin de kendilerini giyim-kuamlarndan ayrt edebildiklerini dnmektedirler:

56 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 57

58 kltr ve iletiim culture & communication

Tketim Toplumu Gstergeleri ile Karlama Alanlar

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 59

60 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 61

62 kltr ve iletiim culture & communication

Tketim Toplumundan Dlanma Deneyimleri

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 63

64 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 65

66 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 67

68 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 69

70 kltr ve iletiim culture & communication

Tketim Toplumundan Dlanma Srecine Kar Gelitirilen Stratejiler

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 71

72 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 73

74 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 75

76 kltr ve iletiim culture & communication

Akta Yamanolu Tketim Toplumunda Gen ve Yoksul Olmak: ... 77

78 kltr ve iletiim culture & communication

80 kltr ve iletiim culture & communication

You might also like