GzlerABD'de,Fed'inseeneivar! 19.09.2011 09:32 DNYA yazar Atlm MURAT, Fed'in bu haftaki toplantsndan kabilecek sonularanalizetti.

. STANBUL 1920 senesinde ABD'de, Charles Ponzi adl bir talyan, her 90 gnde bir yzde 100 faiz deme vaadi ile para toplad. Tabii byle bir eyin gereklemesi kolay deildi. Her seferinde yeni yatrmclar bulup, para vermeyi taahht ettii kiilere deme yapmak zorundayd. Bir sre bu oyuna devam etti. En sonunda yapt ortaya kt. Dolandrclktan hapse girdi. Bu sahtekarla neden olan olaylar silsilesi, daha sonra Ponzi Finans olarak bilinenbirteorininkurulmasnayolat. Fikirlerinin deeri bugn daha iyi anlalan Hyman Minsky, Finansal stikrarszlk Hipotezi'nde, Ponzi Finans srecinin istikrarszlk yaratabileceini yazmt. Minsky, "Kapitalist ekonomiler, uzun sren balon dnemlerinde speklasyon ve Ponzi Finans merkezine dnr. Finans piyasalarndakiszdeistikrar,istikrarszldourur"demiti. Amerika Merkez Bankas Fed, uzun yllardr uygulad politikalar ile ABD ekonomisinin finansallamasna katkda bulunuyor. ABD'nin finansallam ekonomisi, 2008 senesinde kresel sistemin kmesine yol at. Koca bir kriz heba edildi. Dersler kartlmad. Kontrolsz finansallama bugn de devam ediyor. Fed, yanl politikalar ile varlk fiyatlarnda speklasyona yol ayor. Finans sektr, bir kazan kaps olarak grd varlklar finansallatrmay srdryor. Bu hafta piyasalar, oyunun devam etmesi iin Fed'den yeni bir mdahale bekliyor. Minsky'nin de vurgulad gibi; 'stikrar aslnda istikrarszl yaratyor'. Fed, piyasa oyuncularna 'Arkanzda ben varm' garantisini verdiinde, dengesiz fiyatlamalar oluuyor. Fiyatlar gerekleri yanstmyor. Ekonomide istikrarszlk balyor. nceki Fed programlarnn reel ekonomiye fazla bir katks olmad. ki tahvil alm program uygulanmasna ramen, bugn yeni bir durgunluk olasl tartlyor. Oysa; finans piyasalarndan parakazananlarmemnun.Dzenindevametmesiisteniyor.

Fed'in son yldr uygulad para politikasnn, reel ekonomi zerinde etkisiz kalmasnn nedeni yaanan resesyonun benzersizlii. Tketici bilanolarnn kmesi, ABD ekonomisinde bir bilano resesyonuna yol at. Fedpolitikalar,butarzbirdurgunluktaetkili olmaz. Bilano resesyonu yaanrken daha etkili olabilecek politika; vergi indirimleri, hatta bir 'vergi tatili' olabilir. Borcunu demeye alan tketicinin ihtiyac olan ey dzenli nakit ak. ABD Kongresi, ABD'yi iflasa srkleyeceini dnd iin maliye politikalarnn nn kapatt. Bu durumda, ekonomiyi toparlamak iin geriye yine Fed politikalar kalyor. Bu adan, bu haftaki toplant ncesinde Fed'in elindeki opsiyonlar deerlendirmekfaydalolabilir. Fed'inbuhaftakitoplantsndannekabilir? 1)Fedifadedeiikliinegidebilir Fed iki ay nceki toplantsnda, faizlerin 2013 yl ortasna kadar dk kalacan sylemiti. Fed bildirisinde buna benzer bir ifade deiiklii gelebilir. 2)Faizleryzde0'aindirilebiliryadanegatiffaizegeilebilir. Politikafaiziyzde0.25olsada,piyasadaoluanefektiffaizbugnyzde0.09 olduuiin,faizinyzde0'aindirilmesininbiretkisiolmaz. 3) Tahvil alm program ve operasyon twist nc tahvil alm program, deiikbirformasyondagelebilir.Fedfarkltahvilleralabilir.Operasyontwist adyla da bilinen, ksa vadeli tahvilleri satp uzun vadeli tahvillere yatrm yapabilir. Faiz hedeflemesi yapabilir.Birok yorumcu, Fed'in para bastn dnyor. Oysa Fed'in yapt; satn ald tahvillere karlk bankaclk sektrnerezerveklemek.Fed,bankalarnelindekitahvilisatnalyor,bunun sonucunda bankann rezervi artyor. Yeni bir para, bankaclk sektrne aktarlmyor. rnein; bir bankann elinde yzde 1 faiz veren 5 yllk tahvil var.

Fed bu tahvili satn alp, bankaya yzde 0.25 faiz dyor. Tahvilin sresi ve faiz dnda hibir ey deimiyor. Fed'in tahvil almlar para arzn artrmyor. Enflasyonist etki yaratmyor. Finans sistemi iindeki net finansal varlklarda bir deiiklik olmuyor. Tahvil almlar, psikolojik kanallarla piyasalardaki speklasyonu artryor. Ekonomistler bile Fed'in para bastn zannederken, bireysel yatrmcnn mekanizmay anlamas neredeyse imkansz. Operasyon twist son dnemde olduka tartlyor. Bu operasyonun ie yarayp yaramayaca, biraz Fed'in uygulamasna bal. Yapmayacak olsalar da; operasyonun daha etkili olmas iin, 'faiz hedeflemesi' yaplabilir. Fed, ilk iki tahvil alm programnda sadece miktar belirledi. Para politikas byklk ileilgilideil,fiyatlailgilidir.Parannfiyatdafaizdir. Fed, on yllk tahvil faizine bir hedef koyabilir. Piyasaya; '10 yllk faiz hedefimiz yzde 2. Bu faizden btn tahvilleri alacaz' diyebilir. Tabii byle bir stratejinin riskleri de olabilir. Operasyon; 'ABD borlarn parasallatryor, para basarak borlarn azaltyor'eklinde de alglanabilir. Buteknikolarakdoruolmasada,yanlalgnnspeklatifyollardanzararlar olabilir. lk iki tahvil alm programndan sonra emtia fiyatlarnda yaanan speklatif hareketler, faiz hedeflemesinden sonra yaanacak speklatif ataklarn yannda devede kulak gibi kalr. Emtialarda yaanacak ykseliler, tketici zerinde yeni bir bask oluturur. Yaygn grn aksine; tahvil alm programlar yeni para yaratmyor. Ekonomiye bir tevik salamyor. Psikolojik faktrler araclyla, varlk fiyatlarnda arta yol ayor. Fed, ykselen fiyatlarn yaratt varlk etkisi ile reel ekonomide toparlanma olmasn, toplam talebin artmasn bekliyor. Tketici verileri, byme ve isizlik rakamlar tersini gsteriyor. Fed, piyasaya 'Alm yapn' mesaj gnderiyor. Sadece varlk fiyatlarndaki nominal artlara odaklanmas riskleri artryor. Oluan fiyatlar, temel ekonomik gstergeleri yanstmyor. Dengesiz bir piyasa ortam oluuyor. Finans piyasalarndaki szde istikrar, kreselekonomiveABDekonomisindeistikrarszlasebebiyetveriyor. Sigmund Freud; 'llzyonlar, bizi acdan kurtarp keyfi artrr. Bu nedenle; bazen birazck gereklik ile karlatklarnda, parampara olmalarndan ikayeti olmamalyz' demiti. 2008 ncesinde piyasalarda yaanan illzyon, kresel kriz gereiyle tanp parampara oldu. Fed politikalarnn yaratt Ponzizenginliidnemi,kreselriskleribirkezdahaartryor.