BAB 4

FASA ANALISA (Permodelan Data)

Objektif: 1. Menerangkan maksud permodelan data 2. Memahami teknik-teknik permodelan data menggunakan tool Rajah Perhubungan Entiti. 3. Menerangkan mengenai kamus data 4. Memahami tool spesifikasi proses iaitu Bahasa Berstruktur, Jadual Keputusan dan Pepohon Keputusan.

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

Rajah Entiti Perhubungan

Mewakili keperluan data secara konseptual dalam sebuah sistem. Rajah Entiti Perhubungan (ERD) merupakan teknik permodelan data yang merupakan perwakilan grafik secara logikal dan terperinci tentang entiti-entiti dan perhubungan antara entiti-entiti dalam sebuah organisasi atau kawasan bisnes. Tiga komponen utama dalam ERD: Entiti Atribut Perhubungan
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 2

Entiti
Entiti mewakili orang, tempat, objek, konsep atau peristiwa. Entiti dilabelkan dengan kata nama dan menggunakan huruf besar. Jenis entiti merujuk kepada entiti-entiti yang mempunyai ciri-ciri yang sama. Entiti akan dijelmakan dalam bentuk jadual dalam fasa rekabentuk. Setiap baris jadual tersebut akan dikenali sebagai keseketikaan entiti (Instance entity).
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 3

STAF

PELAJAR

KURSUS

Contoh Perwakilan Entiti dalam ERD

Jenis Entiti Orang Contoh

STAF, PELAJAR, PENSYARAH DAERAH, BANDAR, NEGERI BANGUNAN, PERALATAN, PRODUK

Tempat Objek

Peristiwa
Konsep
SALMI BAHAROM

PENDAFTARAN, PERMOHONAN
KURSUS, AKAUN

Contoh Jenis Entiti yang lazim digunakan

SIM3300/SIM3303 4

Entiti: PELAJAR
75115 75794 76740 77388 77512 77558 77655 78436 78447 84781 84817 84858 84904 85013 85042 Farazila Yusof Wan Haniza Wan Hassim Norwani Mohd Zain Zarawahida Zakaria Rozita Bt Bahamad Armamorhana Ahmad Siti Amrah Zakaria Siti Nor Haiza Mad Janapi Noriati Jaminah Emilza Fuad Azli Kamarudzaman Faddly Mazlan Balkhis Diba Mansor Aina Najmi Shari Ku Irdawaty Ku Yaakob

Setiap baris Berikut merupakan Instance entity Kepada entiti Pelajar

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

Menamakan Entiti
Singular noun
Contoh : CUSTOMER, STUDENT

Deskriptif dan spesifik kepada organisasi.

Contoh : PESANAN BELIAN dan PESANAN PELANGGAN tidak boleh dinamakan sebagai PESANAN.

Ringkas dan padat

Contoh : PENDAFTARAN adalah lebih ringkas dan tepat berbanding
PENDAFTARAN PELAJAR UNTUK KELAS

Entiti peristiwa diberi nama mengikut keputusan/hasil peristiwa bukan mengikut aktiviti atau proses peristiwa.
Contoh : Peristiwa dimana pengurus projek memberikan kerja kepada kumpulan projek dinamakan TUGASAN.
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 6

Perhubungan
Merupakan gam yang melekatkan pelbagai komponen dalam ERD Label yang digunakan biasanya adalah kata kerja (verb) Contoh
Pelajar mendaftar kursus
PELAJAR

daftar

KURSUS

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

Satu kepada Satu (1:1)

STAF

mengurus

JABATAN

satu orang staf ( contoh ketua jabatan) akan menguruskan satu jabatan dan satu jabatan akan hanya mempunyai satu ketua jabatan sahaja

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

Satu kepada Banyak (1:M)

PELANGGAN

membuat

TEMPAHAN

satu orang pelanggan boleh membuat banyak tempahan tetapi bagi satu tempahan adalah untuk satu pelanggan sahaja

PELANGGAN

membuat

TEMPAHAN

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

Banyak kepada Banyak (M:N)

PELAJAR
M mendaftar N

KURSUS

satu orang pelajar boleh mendaftar banyak kursus dan satu kursus boleh ambil ramai pelajar

PELAJAR

mendaftar

KURSUS

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

10

Darjah Perhubungan
Merujuk kepada bilangan entiti yang terlibat dalam sesuatu perhubungan. Tiga kategori darjah perhubungan iaitu:
Unari (satu entiti terlibat) Binari(dua entiti terlibat) Ternari(tiga entiti terlibat)

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

11

Perhubungan Unari
M

STAF
1

mengurus

Perhubungan jenis ini adakalanya dikenali sebagai perhubungan rekursif, manakala entiti tersebut dikenali sebagai entiti rekursif. Contoh diatas menunjukkan, satu pengurus mengurus ramai subordinat yang mana pengurus dan subordinat merupakan dari jenis entiti yang sama iaitu STAF
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 12

Perhubungan Unari
M

STAF
1

mengurus

Perhubungan jenis ini adakalanya dikenali sebagai perhubungan rekursif, manakala entiti tersebut dikenali sebagai entiti rekursif. Contoh diatas menunjukkan perhubungan 1:1, satu pengurus mengurus ramai subordinat yang mana pengurus dan subordinat merupakan dari jenis entiti yang sama iaitu STAF
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 13

Perhubungan Binari

PELAJAR

mendaftar

KURSUS

Perhubungan jenis ini merupakan perhubungan di antara dua jenis entiti. Perhubungan yang paling biasa terjadi. Contoh diatas menunjukkan perhubungan M:N, satu pelajar boleh mendaftar banyak kursus dan satu kursus boleh diambil oleh lebih daripada satu orang pelajar.
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 14

Perhubungan Ternari
PELAJAR
M mendaftar M N

KURSUS

PENSYARAH

Perhubungan jenis ini merupakan perhubungan yang melibatkan tiga jenis entiti secara serentak. Contoh diatas menunjukkan: 1. satu pelajar boleh mendaftar banyak kursus dan satu kursus boleh diambil oleh lebih daripada satu orang pelajar. 2. satu pelajar boleh mendaftar dengan seorang pensyarah dan seorang pensyarah boleh menerima satu atau lebih pelajar 3. satu pensyarah boleh mendaftar banyak kursus dan satu kursus boleh SALMI BAHAROM diajar oleh ramai pensyarah. SIM3300/SIM3303 15

PELAJAR
M

mendaftar

KURSUS
N

selia

ajar

PENSYARAH

Transformasi perhubungan berdarjah Ternari kepada Binari

SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 16

Ringkasan Kategori Darjah Perhubungan

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

17

Kardinaliti
Merujuk kepada berapakah bilangan instance entiti B yang berkait dengan instance entiti A. Format (Minimum, Maximum)
PELANGGAN
1 (1,1)
Satu TEMPAHAN mesti dibuat sekurangkurangnya oleh satu PELANGGAN. Kardinaliti min = 1 Satu TEMPAHAN mesti dibuat oleh tidak lebih dari satu PELANGGAN. kardinaliti max = 1
SALMI BAHAROM

membuat

M (0,M)

TEMPAHAN
Satu PELANGGAN boleh Membuat seberapa banyak TEMPAHAN yang Dikehendaki. Kardinaliti maximum = M

Satu PELANGGAN boleh Tidak membuat TEMPAHAN . Kardinaliti minimum = 0

18

SIM3300/SIM3303

Kardinaliti (min,max) di dalam perhubungan JABATAN- PROGRAM

JABATAN

1 (1,1)

menawar

M (1,M)

PROGRAM

Satu PROGRAM boleh ditawarkan sekurangkurangnya satu JABATAN dan sebanyak-banyaknya oleh satu JABATAN. Oleh itu kardinaliti = (1,1)

Satu JABATAN boleh menawarkan sekurangkurangnya satu PROGRAM atau sebanyak mana PROGRAM yang dikehendaki. Oleh itu kardinaliti = (1,M)

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

19

JABATAN

1 (1,1)

menawar

M (1,M)

PROGRAM

JABATAN

menawar

PROGRAM

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

20

Keterlibatan dalam Perhubungan

Merujuk kepada samada penglibatan entiti adalah opsyenal atau mandatori. Opsyenal kardinaliti minimum = 0 Mandatori kardinaliti minimum = 1

STAF

mempunyai

TANGGUNGAN

(1,2)

(0,M)

Mandatori
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303

Opsyenal
21

(1,1)
Kardinaliti 1 Mandatori

(1,M)
Kardinaliti Banyak Mandatori

(0,1)
Kardinaliti 1 Opsyenal

(0,M)
Kardinaliti Banyak Opsyenal
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 22

Contoh Kardinaliti

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

23

Atribut
Butiran-butiran yang memperihalkan ciriciri sesuatu entiti. Atribut yang penting sahaja ditunjukkan. Contoh Atribut: PELAJAR : No_matrik, Nama, Alamat NEGARA : Kod_negara, Nama_negara
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 24

Nama

No_matrik

PELAJAR

Alamat

Perwakilan Atribut di dalam ERD

SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 25

Menamakan Atribut
Menggunakan kata nama Contoh : No_matrik, Nama, Alamat Nama atribut adalah unik dalam satu jenis entiti Ikut format piawai untuk keunikan Contoh : PELAJAR Pel_no_matrik Pel_nama Pel_alamat Namakan atribut yang sama tetapi entiti yang berbeza dengan nama yang berbeza. Contoh : Pel_nama, Staf_nama Domain atribut merupakan set nilai yang boleh diterima oleh sesuatu atribut.
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 26

Atribut
Keputusan Jantina Markah CGPA

Domain Lulus, Gagal Lelaki, Perempuan (0,100) (0,4) Aktif, Tangguh, Gagal,

Status

Contoh Atribut dan Domain

SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 27

Jenis Atribut
Atribut Mudah Atribut Nilai Tunggal Atribut Nilai Komposit Atribut Nilai Berbilang Atribut Terbitan

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

28

Atribut Mudah
Atribut atonomik yang tidak boleh dipecahkan lagi. Contoh : Tarikh_lahir, Jantina

Atribut Nilai Tunggal

Hanya menyimpan satu nilai tunggal sahaja

Contoh : No_kp, No_staf, No_Akaun

SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 29

Atribut Nilai Komposit

Atribut yang boleh dipecahkan kepada unitunit atau komponen-komponen Contoh : Alamat
Alamat
No_rumah Negeri

Jalan
SALMI BAHAROM

Poskod
SIM3300/SIM3303

Bandar
30

Atribut Nilai Berbilang

Mempunyai lebih daripada satu nilai bagi setiap entiti Simbol yang digunakan berbeza. Contoh : Nama_tanggungan
STAF

No_Staf
Nama_tanggungan
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303

Nama

31

Atribut Nilai Berbilang

Sukar untuk proses penjelmaan Untuk memudahkan proses penjelmaan, atribut nilai berbilang dijelmakan menjadi entiti yang disebut sebagai entiti lemah. Entiti lemah merujuk kepada entiti yang bergantung kepada entiti yang lain untuk wujud

STAF

mempunyai

TANGGUNGAN

No_Staf
SALMI BAHAROM

Nama
SIM3300/SIM3303

Entiti Lemah
32

Atribut Terbitan
Atribut yang diterbitkan daripada atribut lain daripada entiti yang sama atau entiti yang berlainan.
Contoh : Atribut tarikh_lahir boleh memberikan nilai atribut umur.

Umur
No_Staf
SALMI BAHAROM

STAF

Tarikh_lahir
Nama
33

SIM3300/SIM3303

Kunci
Merupakan atribut yang digunakan untuk mengecam sesuatu entiti secara unik. Tiga jenis kunci iaitu:
Kunci calon ( Candidate key ) Kunci komposit Kunci primer ( primary key ) juga dikenali sebagai identifier

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

34

Kunci Calon
Merujuk kepada atribut-atribut yang dapat mengecam entiti secara unik Entiti boleh dicam secara unik melalui
Atribut nilai tunggal
Contoh : No_Staf, No_kp

Gabungan dua atau lebih attribut

Contoh : Entiti Video Tajuk_Video & Nama_Hero

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

35

Kunci Primer (Identifier)

Merujuk kepada pemilihan satu daripada kunci calon bagi mengecam jenis entiti secara unik. Pemilihan berdasarkan yang mana lebih mudah diuruskan bagi pengguna pangkalan data. Contoh:
No_Kp dan No_matrik merupakan kunci calon untuk entiti PELAJAR, maka No_matrik merupakan kunci primer kerana nombor matrik sudah cukup untuk mengenalpasti setiap pelajar.
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 36

Nama

Matrik

PELAJAR

Alamat

Nama atribut digariskan untuk menunjukkan bahawa ia adalah kunci primer

SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 37

Associative Entity Merujuk kepada jenis entiti yang bersekutu dengan instance daripada satu atau lebih jenis entiti dan mengandungi atribut yang berlainan daripada perhubungan dua jenis entiti tersebut.

Employee_id

Course_Name

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

38

SHIPMENT Entity Type (an Associative Entity)

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

39

Final E-R Diagram for Hoosier Burgers Inventory Control System

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

40

Kamus Data
Data mengenai data (Metadata). Stor pusat bagi penyimpanan data sistem maklumat. Menakrif dan mnejelaskan semua elemenelemen data dan kombinasi-kombinasi bermakna bagi elemen-elemen data.

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

41

Peranan Kamus Data

Menyediakan dokumentasi dan menghapuskan pengulangan. Tentusah DFD samada lengkap, tepat atau sebaliknya. Membantu reka bentuk borang dan laporan. Membantu reka bentuk fail dan pangkalan data. Membangunkan logik bagi proses DFD.
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 42

Deskripsi Proses
Memerihalkan dengan terperinci logik bagi proses yang terdapat dalam DFD. Menghuraikan secara jelas bagaimana sesuatu input dijelmakan menjadi output. Bukan semua proses terlibat hanya untuk proses kefungsian primitif atau proses paras tinggi yang tertentu yang telah diletuskan untuk menghasilkan proses-proses anak.
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 43

Matlamat Deskripsi Proses

Menjelaskan kekaburan proses. Mendapatkan deskripsi lengkap dan tepat apa yang hendak dicapai oleh proses seterusnya memudahkan pengaturcaraan. Menentusahkan reka bentuk sistem.

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

44

Proses yang tidak perlu deskripsi

Proses-proses yang mewakili aktiviti fizikal yang ringkas seperti BACA, TULIS dan CETAK. Proses-proses yang mewakili validasi data yang ringkas dan mudah dilaksanakan seperti SEMAK Proses yang menggunakan kod sudah bertulis.
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 45

Teknik
Bahasa Berstruktur Jadual Keputusan Pepohon Keputusan

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

46

Bahasa Berstruktur
Sesuai bagi logik proses yang tidak kompleks. Terdapat 4 jenis bahasa berstruktur
Berjujukan Bercabang Struktur kes Gelungan
SIM3300/SIM3303 47

SALMI BAHAROM

Berjujukan
Satu blok arahan arahan yang dilaksanakan secara berturutan tanpa ada percabangan. Perlaksanaan satu arahan bergantung kepada perlaksanaan arahan sebelumnya. Contoh:
Semak entri nama Semak alamat Semak Nokp Semak kod kursus
SIM3300/SIM3303 48

SALMI BAHAROM

Bercabang
Perlaksanaan arahan bergantung kepada keputusan terhadap ujian atau syarat. Jika syarat gagal, perlaksanaan alternatif akan dilakukan. Contoh:
Jika Quota tidak penuh Maka Daftarkan pelajar tersebut Jika Tidak Batalkan pendaftaran pelajar tersebut Tamat Jika
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 49

Struktur Kes
Satu bentuk percabangan tetapi melibatkan sebilangan syarat paling eksklusif. Perlaksanaan sesuatu syarat bergantung kepada keputusan ujian terhadap sesuatu syarat. Contoh:
Kes Pilihan kursus bagi kursus
Kes SIM3300
Kursus Analisis dan Reka Bentuk Sistem

Kes SIM4200
Kursus Sistem Maklumat

Kes SIM3301
Kursus Software Requirement

Tamat Kes
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 50

Gelungan
Perlaksanaan arahan berulang-ulang sehingga syarat tidak dipenuhi lagi. Contoh:
Selagi CGPA < 2.00
Terima Pendaftaran

Tamat Selagi

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

51

Jadual Keputusan
Satu jadual yang mengandungi baris dan lajur dan dibahagikan kepada empat sukuan.
Syarat-Syarat Tindakan Alternatif

Tindakan-tindakan Entri-entri Tindakan

SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 52

Contoh Penggunaan Jadual Keputusan

Syarat dan Tindakah Lulus SIM3300 Lulus SIM3301

1 Y Y

2 Y T

3 T Y

4 T T

Ambil SIM4200
Gugur SIM4200

X
X X X

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

53

Pepohon Keputusan
Satu perwakilan grafik bagi syarat-syarat dan tindakan-tindakan yang terdapat di dalam jadual keputusan. Jadual keputusan dijelmakan dalam bentuk grafik.

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

54

Contoh Pepohon Keputusan

Ambil SIM4200

ya ya Lulus SIM3300 tidak Gugur SIM4200 Lulus SIM3301

tidak

Gugur SIM4200

SALMI BAHAROM

SIM3300/SIM3303

55

Permodelan Rangkaian
Merupakan satu teknik grafik bagi mendokumentasikan sistem maklumat atau urusan sistem dari segi lokasi perniagaan. Menggunakan Tools yang dikenali sebagai Location Connectivity Diagram (LCD) Keperluan permodelan rangkaian disebabkan trend pengkomputeran teragih.
SALMI BAHAROM SIM3300/SIM3303 56