Gajo Sekuli

SAVREMENI ANTIFAIZAM JE CIVILNI

Jedan od motiva da sam sa radou pristao da uestvujem na ovom Okruglom stolu je moj doivljaj rata izmeu moje tree i sedme godine, zbog ega su mi sve do Golog otoka bile smijene sve muke osobe koje ne nose uniformu. I mene je zahvatio talas oduevljenja partizanima kao saveznicima antifaistike koalicije. Smatram da je NOB uz sve naknadne, rekao bih, momente koji su pokvarili utusak - jedan neporeciv sastojak antifaistike tradicije iz Drugog svjetskog rata, te da je moja osnovna teza da je antifaizam trajna evropska i svjetska tekovina. Imam jo jedan motiv. To je sve agresivnija simbolika obnova, uz medijsku demonstraciju, veze dananjih politikih aktera sa akterima nekadanje faistike koalicije u naem ratu. Zato poinjem sa kratkim komentarom odnosa njemakih antifaista, budui da je grijeh faizma, uz sve ostale, najee i opravdano pao na njemaki narod. Poeu sa komentarom jednog istoriara koji je, moda, na skupu istoriara takoe komentarisao Ernsta Noltea koji je u trotomnim knjigama, a naroito u svojoj istoriji faizma i u knjizi Marksizam i industrijalizam postavio tezu da je faizam samo zapadnjaka reakcija na boljevizam. Ta je teza naila na ogroman otpor humanista i demokratski orijentisane inteligencije, prvenstveno u Njemakoj, ali i ire. Nastavljam svoje podsjeanje sa njemakim antifaistima, podsjeajui na Helmuta Schmidta (mita) kome je u mladosti bez njegove volje, kao i svakom mladom ovjeku i danas, obuena uniforma Vermahta. On je tokom itave 1990. godine podsjeao da se od sjene faizma i nacionalsocijalizma ne moe pobjei i da ta sjena ostaje trajno u identitetu njemakog naroda, te da njemaki narod mora tu sjenu savladavati samo razvojem demokratskih i humanistikih kreativnih potencijala. Nastavljam jo jednom napomenom oko zalaganja Helmuta Schmidta koji je tokom devedesete godine, kao suvlasnik Die Zeita, poslije povlaenja iz politikog ivota, napisao seriju lanaka u kojima podsjea da tzv. raspadanje Istoka, pa i Jugoslavije nije jednostavan, nego dalekosean fenomen i da u ekonomskom pogledu Istok ne moe nita spasiti, nego jedan radikalno novi Marshallov (Maralov) plan. O tome se u jugoslovenskoj javnosti nita ne zna. Dodao bih samo jueranju informaciju francuskih novina da se postojea vlast u Njemakoj - na izvjestan nain, to se tie unutranjih aktualnih prilika u Jugoslaviji, u neskladu sa antifaistikom i demokratskom tradicijom - postavlja ne raunajui da bi odreena pristrasnost uz ovu ili onu stranu ve zaraenih politikih poludjelih aktera u Jugoslaviji mogla ostaviti dalekosene posljedice po ivote naih graana. Prelazim na Martina Heideggera (Hajdegera) koji je vjerovatno najvei filozof 20. vijeka, ali je bio blizak nacizmu i lan Nacionalsocijalistike partije,

koji je poslije rata, kao neku vrstu katarze, '46. u pismu jednom Francuzu postavio pitanje: Da li je uopte vie mogue misliti poslije Auvica i Hiroime? Ja sam naknadno, poslije dvadesetak godina dodao - i Gulaga. To je njegov pokuaj da se kritiki odnosi prema faistikoj i nacionalistikoj ideologiji, pa i svom doprinosu razvoju nacionalsocijalizma. I na kraju, od njemakih autora podsjeam na velikoga njemakoga pisca Guntera Grassa (Gintera Grasa), koji je, takoe, kao djeak obukao uniformu, zaglavio u Danskoj u zarobljenitvo kod saveznika i koji je u poslednjoj knjiici ove godine, pod naslovom Pisati poslije Auvica rekao slino Helmutu Schmidtu da se od te sjene ne moe pobjei, da tu sjenu treba izdrati i da je samo razvoj zapadnonjemakog demokratskog potencijala - sad naroito otkad je postala velika, ega se on veoma boji prilika da se ta cijena smanji. Prelazim na poslednji dio izlaganja, vezan vie za nae prilike, za ocjenu antifaizma kao trajne vrijednosti s obzirom na nae istorijsko iskustvo i sadanje prilike. Nai sve iri putevi oivljavanja domae reprezentacije, to je iri krug, bliske ili otvoreno srodne tradiciji faizma, po mom miljenju zahtijevaju sve ei otpor prvenstveno inteligencije, ali i svih drugih graana, kao i raspadajuih institucija savezne vlasti, to svakako treba zaustaviti. Antifaizam je po mom miljenju trajna tekovina evropske, odnosno svjetske demokratske i progresivne tradicije. Ali ovdje sad ostaje glavni momenat u mom poimanju antifaizma i on moe biti tetan i moe mnogo vie tetiti ako je zapjenuan, nego to moe koristiti. Sklon sam ovom odreenju antifaizma: antifaizam danas moe biti samo civilni, civilizovani antifaizam u okviru demokratskog utemeljenja dravnih i politikih poredaka u svijetu, a naroito, poto se radi o naoj koi, kod nas. Taj posao, po mom miljenju, nije dovren na Zapadu, a na Istoku tek zapoinje. Na ovim osavremenjenim osnovama doprinos narodnooslobodilake borbe antifaizmu i novom svjetskom poslijeratnom poretku je neprocjenjiv i trajna vojna politika, kulturna i civilizacijska vrijednost. teta je samo to je nedemokratski poredak u vie od etiri decenije preteno uzaludno potroio ovaj doprinos, a novi vlastodrci, koji ele da preko noi stvore samostalne suverene nacionalne drave, troe poslednje ostatke ove vrijednosti antifaistikog doprinosa Jugoslavije, doprinosei inae irokim drumovima i oblicima nastalog faizma i novim metodama nastajanja neofaistike i obnavljanja faistike tradicije, a naroito pod pretpostavkama ubitano efektnih medija danas. Ovaj skup je prilika da se doprinese suzbijanju ekstremizama svake vrste, suzbijanju ratne logike i shvatanja vlasti kao ratnog plijena, u ime mira i stvarne demokracije kao procedure. I to protiv onih koji su spremni, i to ve rade, da graanina kao pojednica koriste kao nadoknadivu potronu robu. Oni koji su naoruali pojedince, grupe, graane, svoje partije i itave narode izvan saveznih, kakvih-takvih ustavnih i zakonskih pravila igre, snosie, po mom miljenju, u skoroj budunosti veliku politiku, etiku, a i krivinu odgovornost.