Boidar-Gajo Sekuli

[ARMIJA KAO ORGAN SILE PARTIJSKE DRAVE

Reagovao bih samo na momenat u vezi sa ocjenama Jugoslovenske narodne armije u izlaganju mog kolege i prijatelja, profesora Branka Horvata, koji kae da su neki uesnici u raspravi ispustili kontekst ustavnoga haosa koji vlada u Jugoslaviji. Ja bih se mogao sloiti sa mnogim takama, ali uz pretpostavku proirenja nekih dimenzija konteksta unutar kojega je Armija djelovala naroito poslednjih godina, a u prvom redu poev od intervencije na Kosovu, do ovih poslednjih intervencija. Osnovna osobina onoga to elim da kaem o ulozi Armije u mirnodopskim uslovima, naroito onda kada se mirnodopska Jugoslavija zaljuljala, je zaborav da je u itavom poslijeratnom razdoblju armija djelovala u okviru partijske drave, kao organ sile partijske drave. Armija je izgubila neke dimenzije koje je imala i tokom rata, postavi partijska armija, veim dijelom u okviru partijske drave. to je opti okvir za svestrano tumaenje strahovito ravog neregularnog poloaja, u ustavnom haosu, u kojem se nalazi Armija. Podsjeam samo da je Armija zbog proceduralnih zavrzlama oko izbora Predsjednitva, predsjednika Predsjednitva bila vie dana bez vrhovnog komandanta. Ona je bila prisiljena da u jednostranim kontaktima sa ostacima savezne vlasti donosi odreene odluke. Moja replika odnosi se, dakle, prvenstveno na ovu opti pretpostavku. A naroito bih elio da se preciznije objasni teza o imbecilnom zauzimanju granica koje je izvrila Armija da bi zatitila teritorijalni integritet Jugoslavije u operaciji u Sloveniji. Svakako da je upotreba Armije svuda gdje se dogodila, od Kosova do ovog posljednjega ostavila takoe rave politike posljedice i za jugoslovenske graane. Raste, s jedne strane, strahovita mrnja prema JNA, negdje se kae da je to srpska armija, ili, drugaije, drugdje se kae da je oigledan sukob izmeu jedne jednostrano utvrene i nedovrene procedure stvaranja samostalne drave Slovenije, bez ikakvih obzira u odnosu na savezne mehanizme potvrivanja ili odbijanja ili utvrivanja demokratskih ustavnih i zakonskih osnova razdruivanja, to vai i za Hrvatsku, bilo neto to je predstavljalo svakako jednostrani in. Armija je morala u tome da intervenie bez obzira ko je izdao naredbu, da li Predsjednitvo ili neki okrnjeni organ. Ja podsjeam samo da je napravljen meukorak izmeu dva zasjedanja Predsjednitva, sazivanjem Savjeta za zatitu ustavnog poretka, uz prethodnu podrku predparlamenta Jugoslavije, koji je zasjedao dvadeset etvrtog u Sarajevu, koji sainjavaju tridesetak partija i organizacija, a uzgred vas obavjetavam da e Trea sjednica biti u Sarajevu, 6. jula, bez ikakvih sredstava, svi svoje trokove snose samostalno, u jednoj malenoj sali, ali uz poziv upuen i svim delegatima Saveznoga vijea Jugoslavije, jer njih nema vie ko da sazove, budui da je Savezna skuptina postala samo jedna tuna zgradurina usred Beograda. Dakle, proirenje ovih teza koje je iznio profesor Horvat - koje su pod odreenim pretpostavkama tane, ali bez uvaavanja ostalog konteksta ostaju problematine - trailo

bi dopunu. Ono to bih ja elio da u odgovoru ujem tie se sledeeg: svi jednostrani akti oko dogovora o budunosti Jugoslavije, iji su akteri sve republike na ovaj ili onaj nain, a ne samo ovaj ili onaj. Mene ne zanima trenutno stepen odgovornosti, niti utvrivanje momenta poetka, da bi se nekakav novi ekstremizam mogao opravdati kao odgovor, nego me zanima samo pitanje one centralne, osnovne odgovornosti, glavnih politikih aktera Jugoslavije koju u vezi sa pitanjem uloge Armije vidim u odbijanju savezne procedure dogovora o budunosti Jugoslavije. SIV jedva funkcionira i pred raspadom je, a Predsjednitvo e teko funkcionirati s obzirom na razliite opcije. Ukoliko bi eljeli miran i demokratski proceduralan izlazak iz krize, potrebno je pojaanje i pomo ne malom broju politikih aktera i grupa u Jugoslaviji koje se zalau za raspisivanje saveznih izbora za Savezno vijee, koje bi postalo centralno mjesto dogovora o budunosti Jugoslavije i imalo kompetencije da napravi neki papir, neki prelazni ustav ili sam ustav koji bi dogovorio i predloio dugoronu demokratsku proceduru - a ne preko noi kako to mnogi hoe - dogovora o mogunostima zajednike drave u Jugoslaviji ili, ako to nije moguno, mirnodopsku i demokratsku proceduru dugornoga postupka razdruivanja, uz mir, uz funkcioniranje ekonomije i slino. Podsjeam da su na ideju saveznih izbora, u odnosu na amandmane SIV-a, Ante Markovia, dale sve republike osim Srbije i Slovenije - decembra 1989. godine. To je Srbija uinila prije nekoliko dana, to je bila sugestija sa strane. Veza ove prie sa ulogom Armije je sledea: nema ko da definira novu ulogu Armije u demokratskim uslovima, ili preciznije - u stvaranju ustavnih i zakonskih uslova dogovora o zajednikoj mogunoj dravi, ili o oblicima dugoronoga mirnodopskoga razdruivanja Jugoslavije. Do tada, za mene ostaje princip potpune nepovredivosti unutranjih i spoljnih granica. Zbog toga je svaka kritika koja bi eljela da u neregularnim uslovima prvenstvenu krivicu i za rtve prenese na Jugoslovensku armiju pretenciozna, neodgovarajua i ne odgovara faktima. Armija je prinuena svaama oeva nacija da sama donosi odluke, naroito u onome vakumu, interregnumu. Onaj ko odbija bilo kakav oblik savezne procedure dogovora o budunosti Jugoslavije u obje varijante, ili razdruivanja, ali dugoronog, treba da zna da su za Litvaniju Rusi predloili period od pet godina, a mi hoemo preko noi, stvaranjem vlastitih armija, naoruavanjem grupa graana, partija ak, to vodi sigurno u krvavi haos Jugoslavije. Zato sam da se u raspravi o ulozi Armije, uz sve kritike opaske, uzme u obzir i neregularni haos koji vlada u Jugoslaviji, kao i nasuna potreba koju su izrazile ene pacifisti u Skuptini Srbije, naroito ona koja je kazala da nju uopte ne zanima gine li srpsko dijete, jer je podjednaka patnja, ako gine i slovenako i hrvatsko i makedonsko. Ona nije rekla ovo to ja govorim, ali ponavljam Branku Horvatu da odnos prema saveznoj proceduri dogovora, kao najelementarnijoj, a pogotovu preko raspisvanja saveznih izbora, za mene lino, i novih republikih. jer su se sve republike nove vlasti obrukale, jeste jedini izlaz da se prekine rat, a da zapone stvarno ozbiljan balkanski dijalog, jer mi smo sad na predbalkanskom nivou ponaanja.