Ekonomija je znanstveno prouavanje kako drutva upotrebljavaju sredstva da bi proizvela korisne robe i raspodijelila ih razliitim ljudima. (P.

Samuelson: ''Ekonomija''). Ekonomija je prouavanje kako drutvo upravlja svojim ogranienim resursima ( ankie!) Ekonomija je nauno prouavanje neophodnosti stalnog unapre"ivanja e#ikasnosti proizvodnje materijalnih dobara i usluga u uvjetima determiniranim ogranienim mogu$nostima i neogranienim potrebama (%ebi$& '.:(vod u ekonomiju)) Mikroekonomija se bavi ponaanjem manjih jedini*a ekonomskog sistema (pojedin*i&ku$anstva i kompanije) i utvr"uje njihove me"uovisnosti. +ajva,nija podruja istra,ivanja su #unk*ioniranje kompanija& trokove kompanija& *ijene proizvoda i nain #ormiranja& ponuda i tra,nja& pla$e& tednja& trokovi ,ivota Makroekonomija se bavi ponaanjem *jelokupne ekonomije. Prouava nivo proizvodnje drutva&zaposlenost& potronju& monetarnu stabilnost& investi*ije& ekonomski razvoj. Sve to prati putem ekonomskih agregata. Ekonomija se mo,e podijeliti i na: normativnu i pozitivnu. Normativna je ona koja pojave i pro*ese u privredi o*jenjuje etikim i vrijednosnim sudovima Pozitivna ekonomija pojave i pro*ese u privredi opisuje vrijednosno neutralno %ta - .ako - /a koga 0a bi odgovorila na ta pitanja& ekonomija mora odluiti o faktorima proizvodnje. 1o su svi prirodni& proizvedeni i ljudski poten*ijali koji se koriste za proizvodnju dobara. o,emo ih klasi#i*irati : Zemlja 2 prirodni izvori&

Rad 2 mentalne i #izike sposobnosti& Kapital 2 trajna dobra ekonomije& proizvedena radi toga da se proizvedu druga dobra Zemlja ili prirodni izvori predstavljaju dar prirode (zemlja se upotrebljava za poljoprivredu i gradnju ku$a& tvorni*a& *esta& energetskih izvora2na#ta& ugalj& zatim rude& pitka voda& isti zrak...) Rad se sastoji od vremena koje ljudi provedu u proizvodnji (npr u tvorni*ama& zatim obra"ivanje zemlje za poljoprivredu&....) Kapital ine trajna dobra privrede& proizvedena kako bi proizvodila druga dobra (strojevi& *este& eliane& gra"evine). Osnovne metode ekonomskog istra,ivanja su: 2 posmatranje (opserva*ija) 2 statistika analiza 2 ekonomska analiza 2 eksperiment Posmatranje se sastoji od prikupljanja podataka iz prolosti& koji se se statistiki sistematiziraju i obra"uju. +akon toga se ekonomski analiziraju radi izvo"enja odgovaraju$ih zakljuaka. Ekonomija ima ograniene mogu$nosti primjene eksperimentalne metode& za razliku od prirodnih nauka gdje je eksperiment najva,nija metoda analize. Ekonomske pojave imaju neke zajednike osobine i njihovo prouavanje dovelo je do utvr"ivanja ekonomskih zakonitosti u kretanju ekonomskih pojava i pro*esa. 1ako je nastala ekonomska teorija. etiri su naina opisivanja ekonomske teorije: 3. +umerika tabli*a& 4. 5ra#iki prikaz& 6. 7lgebra (matematikim jednad,bama) i 8. 0eskrip*ija. Primjena ekonomske teorije u rjeavanju odre"enih ekonomskih problema naziva

se ekonomska analiza. Ekonomska analiza se de#inira i kao skup ekonomske teorije& ekonomske statistike i ekonomske povijesti. Osnovna zadaa ekonomske analize je utvr"ivanje me"uzavisnosti koje postoje me"u ekonomskim pojavama radi njihovog objanjavanja i predvi"anja. 0va su temeljna pristupa ekonomskoj analizi: 3. eskriptivni 2 naglasak na opisu strukture i #unk*ioniranju privrednog sistema& 4. !naliti"ki 2 naglasak na istra,ivanju uzroka ekonomskih pojava i pro*esa i na utvr"ivanju njihove me"uovisnosti. !naliti"ki pristup mo,e biti: 3. Kvalitativna ekonomska analiza 2 pomo$u razliitih opisnih metoda nastoji utvrditi osnovne zakonitosti u ekonomskom svijetu. +pr. ako se promijeni pojava 9 prom:jeni$e se i pojava ;& ako poraste dohodak raste i potronja. 4. Kvantitativna ekonomska analiza 2 osim utvr"ivanja postojanja veza izme"u ovih pojava& ova analiza primjenom matematikih metoda& kvanti#i*ira me"uovisnosti koje postoje me"u ekonomskim pojavama. Ekonomski modeli su simpli#i*irana slika ekonomske stvarnosti& ekonomskog sistema u kojoj su predoene me"uovisnosti izme"u njegovih varijabli. Elementi svakog modela su: varijable& rela*ije i parametri. <arijable dijelimo na: endogene (koje treba odrediti pomo$u modela) i egzogene (one ija je vrijednost unaprijed poznata). Rela#ije su odnosi izme"u pojedinih varijabli. (+pr. tehnike rela*ije pokazuju odnos izme"u veliine proizvodnje i razliitih inputa ulo,enih u proizvodni pro*es). Parametar pokazuje

kvanti#i*iranje inteziteta me"uovisnosti ekonomskih varijabli .ako itati dijagrame --ijagram je gra#iki prikaz koji pokazuje povezanost izme"u pojedinih varijabli. 0ijagram se sastoji od vodoravne *rte koju nazivamo vodoravna os ili $ os& te od okomite *rte koju nazivamo okomita os ili % os. 1aku u kojoj se ove dvije osi sijeku nazivamo is&odi'te. Ekonomske veze *rtamo krivuljama. <eze izme"u dviju varijabli na krivulji opisujemo putem nagiba. Nagi( je promjena varijable = na okomitoj osi& na jedini*u promjene varijable > na vodoravnoj osi. Nagi( krivulje pokazuje je li veza izme"u > i = direktna ili obrnuta (inverzna). irektne veze se javljaju onda kad se varijable kre$u u istom smjeru& tj. kad se varijable istodobno pove$avaju ili smanjuju. O(rnute veze se javljaju kad se varijable kre$u u suprotnim smjerovima& tj. kada se jedna varijabla pove$ava dok se druga smanjuje. Prvi pisani tragovi ekonomske misli datiraju jo od 8.?@@ g. p.n.e. u dokumentima& zakonima i drugim spisima 6 kulturna kruga: :stok& stara 5rka i Aim ) fokusu ekonomske misli bili su: 2 odnosi izme"u robovlasnika i robova& 2 te,ak ukupni polo,aj robova& 2 polo,aj slobodnih ljudi& 2 zatita interesa dr,ave& 2 dr,avni bud,et& 2 polo,aj sitnih proizvo"aa& 2 re,im raspolaganja imovinom i zemljom& 2 #unk*ioniranje naturalne privrede& Kulturu *stoka predstavljaju tri podruja: 2babilonskoasirsko& 2egipatsko i 2izraelsko

+a(ilonsko podru"je 2Sumeri 6@@@ p.n.e. B postojao je privredni ,ivot na prilino razvijenom stepenu. 2ekonomske i porezne re#ormeB kralj (rukagina 2 re#orme imale glavnu svrhu& da skre ili bar oslabe preveliku ekonomsku snagu dvora i hramova u *ilju sni,avanja poreskih tereta. Karakteristika ekonomije je prelaz od naturalnog u novani sistem Plaanja se vre dijelom u ,itu& a dijelom u srebru. Srebro je vrilo ulogu tzv. robnog nov*a& pretee pravog nov*a. Camurabijev zakonik& 4.4@@ godina p.n.e. ,amura(ijev zakonik otkriven u Suzi (:ran) g. 3DEF2 3DEE. po #ran*uskoj arheolokoj ekspedi*iji& a tekst je prvi odgonetao arheolog& dominikana* <. S*heil. 1ekst je napisan na stupu od *rnog diurita valjkastog oblika klinastim pismom. +jemaki prevod s komentarom kao i zbirka prona"enih isprava iz starog babilonskog i staro asirskog razdoblje (44@@234@@. pne.) objavljeni su u zbir*i .ohler2 (ngnad: Camurabis 5esetz (Geipzig& 3E@623E46B H svezaka). 2 0etaljno se ure"uje porodino nasljedno i imovinsko pravo 2 +eograniena dr,avna interven*ija u ekonomskom podruju 2 po Camurabijevom zakoniku sva dje*a naslje"uju oevu imovinu na jednake dijelove +ekretnine su davale u zakup& ogli su se dobiti zajmovi na kamate (4@266I godinje u nov*u i raznim plodovima (,ito& susam)) Egipat ( *ijelom razvoju staroegipatske kulture prevladavaju tri momenta: 3) apsolutna prevlast #eudalnog sustavaB

4) prete,no agrarna privreda i 6) zemlja je manje vie zatvorena spram inozemstva. .ompletan ekonomski ,ivot se odvijao oko +ila& glavne ,ile ku*avi*e ekonomskih zbivanja i prehrane zemlje. Ekonomska ekspanzija se vrila jedino prema jugu (osvajanje Etiopije) 2 kralj jedini i iskljuivi vlasnik *jelokupne zemlje& a svi su selja*i (#elahi) kraljevski kmetovi Proizvodnja i podjela poljoprivrednih proizvoda vr'i se isklju"ivo pod nadzorom i po uputama kraljevskih inovnika 'inan*ijska je uprava zemlje ve$ u najstarije doba bila organizirana na *entralistikom temelju. svake druge godine popis zlata& orani*a i stoke 1rgovina s inozemstvom se postepeno razvijala i bila je u rukama strana*a najprije 'eniana& a kasnije 5rka *zrael +omadi sve do g. 34@@ g. p.n.e. kad su se doselili u obe$anu zemlju .anaan (Palestinu)& oni su jo vijekovima zadr,ali u svom ekonomskom ,ivotu uspomene na prastare veze i obiaje plemenske organiza*ije i kolektivistikog ure"enja odnosa iz nomadskog razdoblja svoje povijesti. (z privatno vlasnitvo& postojalo je i dalje zajedniko vlasnitvo na zemlju Plemenska tradi*ija se kod njih najjae oituje u otroj zabrani uzimanja kamata na zajmove& sadr,anoj u starom /avjetu Jva zabrana predstavlja postulat etike: K+e smije imati koristi od nepovoljnog ekonomskog polo,aja tvog sunarodnjaka). /abrana uzimanja kamata na zajmove odnosi se samo na :zrael*e i prema stran*ima ova zabrana ne postoji. So*ijalno ekonomski odnosi :zraela*a su se vijekovima kretali oko sukoba izme"u du,nika 2 prezadu,enih

siromanih seljaka i vjerovnika 2 bogatih posjednika ili trgova*a. Ae#orme& koje su se tokom vremena uvodile& imaju prema tome zajedniki *ilj: ubla,iti teki polo,aj du,nika. :nstitut ropstva postojao je i kod :zraela*a. /naajno je bio ubla,en odredbom& da rob& koji pobjegne gospodaru nakon tri godine slu,be& postaje slobodnim i gospodar ga ne mo,e vie teretiti. -r"ka Ekonomska djelatnost se posmatra s aspekta etike i za nju se postavljaju etiki postulati. Platon (djela:0r,ava& /akoni i r.avnik imaju *ilj prikazati ure"enje savrene& idealne dr,ave. +arod je podijeljen u tri stale.a: stale, uitelja i vladara)& stale, branitelja i stale, hranitelja .Prva dva stale.a obuhvataju one& koji treba da vladaju dr,avom i da je brane i zovu se uvari& dok u trei stale. spadaju svi oni& koji se bave privrednim poslovima (poljoprivreda& obrt& trgovina)& zanimanjima& koja u Platonovoj savrenoj dr,avi imaju posve podre"eno znaenje. ,eraklit (Svijet je organizam& koji se nalazi u vjeitom pretvaranju) /olon (L+iega previeK) Ksenofont (sti*anjem nov*a treba pove$avati blagostanje 7tenjana& a dr,ava treba pove$ati prihode bez pove$anja poreznih tereta& boljim iskoritenjem vlastitog rudnika srebra). !ristotel (Prirodna je te,nja za blagostanjem& a neprirodna je te,nja lakomost za nov*em i bogatstvom& koja ne vodi rauna o moralnim vrijednostima ovjekovog ,ivota. +ova* je zajedniki nazivnik u kojem se konkretiziraju i realiziraju sve ekonomske potrebe ljudi. +ova* je op$e mjerilo vrijednosti i op$e sredstvo zamjene.)

!ristotelova teorija privatnog vlasni'tva: 2 ako postoji privatno vlasnitvo& uklonjene su sve one smetnje i sporovi koji su neizbje,ivi pratio*i svake zajedni*e dobara (kolektivno vlasnitvo)B svako $e radije raditi i proizvoditi& kad zna da radi za vlastitu korist. privatno vlasnitvo stvara posebno zadovoljstvo& koje proistie iz egoizma& koji je priroda usadila u ovjeka& R*M Aimljani su bili prvenstveno narod vojnika 2 osvajaa& narod organizatora 2 upravnika& koji su nam ostavili savreno izbrueni sustav prava& koji i danas zadivljuje ovjeanstvo. izgra"en je na dva temeljna na"ela: 3.apstraktna dr,ava& nosila* vrhovne vlasti i izraz apstraktnog pojma prava i 4.potivanje individualnosti& izra,eno u ekstremno konstruiranom pojmu privatnog vlasnitva. ( ekonomskoj povijesti staroga Aima prvo mjesto zauzimaju pitanja: 2 poljoprivredne proizvodnje& 2 podjele zemljinog posjeda : 2 zatita seljakog stale,a /a Evropu je kasni srednji vijek bio jedno od najdramatinijih razdoblja u njenom razvoju. :z niza na*ionalnih& vjerskih i gra"anskih ratova nastaju na*ionalne dr,ave. 0r,avi su bile neophodne dvije grupe ljudi& (irokrati da upravljaju i trgov#i da je #inansiraju. Podsti*anje ekonomskih aktivnost znai vie prihoda trgov*ima i jau dr,avu& a mo$na dr,ava osigurava obavljanje razmjene i dobijanje dobrih kon*esija. /ato o ekonomskim pitanjima najvie raspravljaju trgov*i (engl.mer*hants) i tu je korijen naziva MmerkantilizamN

Merkantilisti"ka ekonomska misao Pod pojmom merkantilizam misli se na privredni sistem koji je u Evropi vladao u razdoblju od 9<29<::: vijeka kao vode$a ideologija trgovake bur,oazije. Merkantilizam je ekonomska teorija koja smatra da prosperitet na*ije ovisi o njenoj ponudi kapitala i da je globalni volumen trgovine svjetske privrede nepromjenjiv. Predmet ekonomske analize merkantilista jeste promet . Jdba*ili su sva etika stanovita i posvetili se pitanjima to ve$eg bogatstva. 0ilj privredne djelatnosti je prometna vrijednost i uve$anje vika vrijednosti. Stanje kapitala i njegovo neprekidno oplo"avanje je osnovna svrha privre"ivanja. +ova* ima presudnu ulogu i bogatstvo trgov*a se ogleda& prvenstveno u koliini nov*a kojim raspola,e. +ajve$a pa,nja je usmjerena na plemenite metale1 zlato i sre(ro& koji su u vrijeme zlatnog standarda vrili #unk*iju nov*a. Pove$anje drutvenog bogatstva je mogu$e ostvarivati samo putem vlastitih rudnika i preko vanjske trgovine. Rudnike plemeniti& metala je u to vrijeme imala jedino %panija& dok su druge evropske zemlje svoje bogatstvo (masu srebra i zlata) mogli uve$ati jedino putem vanjske trgovine. 0akle& koliina kapitala & koju predstavljaju zlatne i srebrene poluge & se najvie poveava platnim bilansom sa velikim izvozom i malim uvozom. Osnovne ekonomske ideje merkantilista su: Pri razmatranju ekonomskih pojava merkantilisti ne polaze od etikih prin*ipa& ve$ iskljuivo sa stanovita ekonomskih interesa dr,aveB erkantilisti istrajavaju na prin*ipu ostvarivanja i gomilanja to veeg (ogatstvaB

Oogatstvom smatraju zlato i srebro zbog njihove prometne vrijednostiB :nsistiraju na spoljnoj trgovini i to izvoznojB (nutranju trgovinu smatraju beznaajnomB /ala,u se za interven*ionistiku ekonomsku politiku i ukidanje unutranjih *arinskih barijeraB :mali su znaajan uti*aj na zvaninu politiku vladala*aB Prouavaju spe*i#ine prilike u svojim dr,avama i preporuuju adekvatne mjere za pove$anje na*ionalnog bogatstva. Aani merkantilizam se zove se jo bulionizam (engl. Oullion P zlatna poluga). Qavlja se izme"u 3 8?@ P 3 H@@ godine i zala,e se za su#i*it novanog bilansa& jer se bogatstvo jedne dr,ave ogleda u koliini nov*a i plemenitih metala 1rgovaku mre,u treba staviti pod kontrolu dr,ave& te obezbijediti strogu kontrolu nad mjeninim kursevima. ( vanjskoj trgovini& ni jedan trgova*& ne bi smio zavriti posao sa negativnim trgovinskim bilansom. (kupna potra,ivanja moraju biti ve$a od dugovanja& to podrazumijeva da se vie izvozi nego uvozi. Aazvijeni podrazumijeva period izme"u 3 H@@ P 3F?@ godine. Prisutan je u tada najrazvijenijim zemljama ( %panija& :talija& 'ran*uska& Engleska) erkantilizam je bio vladaju$a kola ekonomije tokom ranog modernog perioda (od 3H. do 3D. stolje$a). ( pojedinanim dr,avama doveo je do prvih pojava znaajne vladine interven*ije i kontrole nad privredom i tokom ovog perioda uspostavlen je ve$i dio modernog kapitalistikog sistema. ( kasnom 3D.stolje$u su pobijedili argumenti 7dama Smitha& engleskim

ekonomistom i sa knjigom :stra,ivanja o privredi i uzro*ima bogatstva naroda& koji se smatra osnivaem savremene ekonomske nauke i o*em politike ekonomije. erkantilizam se razvio u vrijeme kada je evropska ekonomija bila u tranzi*iji. :zolirani #eudalistiki posjedi se zamjenjuju *entraliziranim na*ija P dr,avama kao *entrima mo$i. erkantilizam se posvetio tome& kako ova trgovina najbolje mo,e pomo$i dr,avama. 0ruga va,na promjena jer bilo uvo"enje dvostrukog knjigovodstva i modernog raunovodstva. Jvo raunovodstvo je jako jasno predstavljalo ulaz i izlaz trgovine&pridonose$i bliskom ispitivanju platnog bilansa. Oenko .otruljevi$ +ajpoznatiji predstavnik #ran*uskog merkantilizma je 7ntoin ont*hretien (3?FH P 3H43)& sa djelom M1raktat politike ekonomijeN& od kada se upotrebljava izraz Mpolitika ekonomija. Jn ukazuje da se Msre$a ljudi istie u bogatstvu&a ne u raduN. Jn titi trgov*e& a trgovaki pro#it vidi kao izraz rizika i opasnosti trgovakih opera*ija +ajpoznatiji predstavnik engleskog merkantilizma je 1homas un (3?F3 P 3H83)& sa djelom & MOlago Engleske od vanjske trgovineN. Spe*i#ian oblik njemakog merkantilizma izra,avao se kroz kameralizam 1 a svodi se na to da je u ras*jepkanoj +jemakoj na kne,evine& blagajna (kamera) knezova & koji su bili glavni nosio*i privrednih aktivnosti& istovremeno bila i privatna i dr,avna. /a :taliju je znaajan 7ntonio Sera (7. Serra& 3?D@ P 3H8?.)& sa djelom M.ratka rasprava o uzro*ima koji mogu izazvati obilje zlata i srebra u kraljevinama u kojima nema rudnikaN.&+apulj& 3H36.godine&

a u %paniji 5eronimo 0e (ztariz (3HF@ P 3F64.)& sa knjigom M1eorija i praksa trgovine i mornari*eN Rilliam Pett= (3H46 P 3HDF.)& pa,nju poklanja raspodjeli dohotka i relativnoj vrijednosti doprinosa #aktora proizvodnje & u koje ukljuuje rad i zemljite. Jn je zaetnik radne teorije vrijednosti& jer tvrdi da relativnu vrijednost robe odre"uje relativni iznos radSvrijeme u njihovoj proizvodnji. 0udle= +orth (3H83 P 3HE3) i Qosiah Thild (3H6@ P 3HEE)& iznose tvrdnju da se me"unarodna razmjena mo,e odvijati na obostranu korist i de#iniraju kapital kao tre$i #aktor proizvodnje& uz naznaku da nova* ima vrijednost samo da se posu"uje u #unk*iji kapitala. ( liberalnoj #azi& Qohn Go*ke (3H64 P 3F@8.)& #ormulira pojam brzine opti*aja& ini*iraju$i kvantitativnu teoriju nov*a . Tentar merkantilizma je bio u Engleskoj i 'ran*uskoj Colandija& kao #inan*ijski *entar& nije bila puno zainteresirana za ogranienu trgovinu i usvojila je samo neke od merkantilistikih teorija. Orojni nauni*i su kritizirali merkantilizam mnogo prije& nego to je 7dam Smith razvio ideologiju koja bi ga u potpunosti mogla zamijeniti. <e$ spomenuti kritiari&0udle= +orth& Qohn Go*ke i 0avid Cume su bili kritiari ovog prav*a i on je gubio naklonost tokom 9<::: stolje$a. erkantilisti nisu uspjeli da razumiju ideje komparativne prednosti (iako je ovu ideju 3D3F. godine u potpunosti razradio 0avid Ai*ardo) i dobiti od trgovine. +a primjer& Portugal je bio mnogo e#ikasniji proizvo"a vina od Engleske& dok je u Engleskoj proizvodnja odje$e bila relativno je#tinija. 0akle& kada bi se Portugal

spe*ijalizirao u proizvodnji vina & a Engleska u proizvodnji odje$e& obje dr,ave bi se poboljale kad bi trgovale. +ametanjem merkantilistikih restrik*ija na uvoz i *arinskih dad,bina& obje na*ije su na kraju bile siromanije. Neo merkantilizam 1eorijski pogledi merkantilista na kljuna ekonomska pitanja i probleme i danas su& u izmjenjenom obliku i drugaijim drutvenim okolnostima& prisutni i aktuelni. Uak se mo,e govoriti i o neomerkantilizmu. Jsim Engleske& u periodu od 3D3?P3E38&g& ni jedna ekonomski razvijena zemlja /apada nije u potpunosti odba*ila merkantilistike ideje. erkantilistike ideje se uvijek iznova name$u kao jedna od realnih op*ija u tra,enju odgovora na ekonomske probleme koje name$e savremeno doba (nezaposlenost& in#la*ija& usporeni privredni rast i dr.) 'iziokratska ekonomska misao 'iziokratska ekonomska misao je bila vremenski kon*entrirana na interval od 3F8D P 3FD@ godine i svi njeni teoretiari su bili 'ran*uzi. Jva ekonomska kola se razvila u 'ran*uskoj & tokom 9<::: stolje$a& kao otra reak*ija na merkantilizam i naslonjena na stavove 'ran*ois Vuesna=. Sutina je u uenju da se izvori bogatstva i ekonomskog razvoja nalaze u poljoprivrednoj aktivnosti. Pojam M#iziokratiN potie od grke rijei M#iziokratijaN (#izis P priroda& *ratos P sila) koja doslovno znai Mvladavina prirodeN. Prirodni poredak je zasnovan na nepromjenjivim prirodnim zakonima& pa treba ustanoviti i poredak u drutvu i privredi. .ao to priroda ima svoje samoregulativne mehanizme i u drutvenom i privrednom poretku)& tako"e postoje samoregulatorni mehanizmi.

Svako uplitanje dr,ave u takav poredak i mo,e da smeta i pravi tetu. Privredni ,ivot treba prepustiti njegovim sopstvenim zakonitostima i ekonomskoj slobodi. /a razliku od merkantilista koji su smatrali da je izvor svih bogatstava u nov*u i plemenitim metalima& #iziokrati se bave proizvodnjom& i to poljoprivrednom proizvodnjom& jer Mzemlja je izvor svih bogatstavaN. :ndustrija samo preoblikuje ve$ postoje$e vrijednosti. /bog toga&ona ne utie na promjenu materijalnog bogatstva zajedni*e i nju treba osloboditi od svakog mijeanja dr,ave& jer bi se ono negativno odrazilo i na poslovnost industrije. 0r,ava treba da intervenira samo u oblasti oporezivanja zemlje. 'iziokratija porie posebno vanjsko& samo predmetno bogatstvo time to rad proglaava njegovom sutinom. Jna ukida #eudalni karakter tako to proizvodnju (agrikulturnu) proglaava njegovom sutinomB ali ona se odnosi negativno prema svijetu industrije& ona priznaje #eudalni sistem time to agrikulturu proglaava jedinom proizvodnjom. Jsnovne ekonomske ideje ove kole suB 3.)kon*ep*ija prirodnog poretka u kojoj je osnova privatna svojina koja je trajna kategorija. 4.)dr,ava se treba minimalno uplitati u drutvene odnose& a pozitivno zakonodavstvo mora se saglasiti sa prirodnim poretkom. 6.)kao druga karakteristika se istie ovjekova tenden*ija za korisno$u i u,ivanjem& to ga potie da radi i stie 8.)Gaissez2#aire je karakteristika koja je mo,da i najbitnija& jer je to naelo koje upu$uje da stvari treba pustiti da idu same po sebi 'iziokrati su najpoznatiji po stavu o poljoprivredi& jer je po

njima ona osnovna grana privrede i jedina koja stvara ist proizvod& dok ostale privredne grane znae samo promjenu oblika i ne proizvode bogatstvo. Jvaj ist proizvod je dar prirode i nastao je kao viak upotrebnih vrijednosti& ali ne kao posljedi*a vika rada. 'iziokrati su smatrali da je drutvena struktura tog doba bila podijeljena na tri klase: 2 proizvodna klasa 2 vlasnika klasa 2 neproizvodna ili sterilna klasa 0akle& dok su se merkantilisti zalagali za interven*iju dr,ave u privredi & #iziokrati su smatrali da se dr,ava ne treba mijeati u privredu& ve$ da Mstvari treba pustiti da idu svojim tokom M& to su izra,avali poznatom krilati*om P Mlaissez #aire P laissez passerN. /ahtjeva se ukidanje svih oblika dr,avne interven*ije. +ajznaajniji predstavni*i #iziokratizma su 'ran*ois Vuesna=& 3HE8. P 3FF8.) i A. Qa*Wues 1urgot 3F4F. P 3FD3 .ao dvorski ljekar & Vuesna= je napisao nekoliko knjiga& od kojih je najpoznatija MEkonomska tabli*aN&3F?D. +jegova glavna ideja je da je Mzemlja jedini izvor bogatstva i da ih poljoprivreda uve$ava. N/ato .inu& kao zemlju azijskog naina proizvodnje& smatra prototipom prirodnog poretka& jer u sreditu ima politiku poljoprivrede. 'iziokratija je neposredno na*ionalno ekonomski vezana za raspad #eudalnog vlasnitva. Uitavo bogatstvo sastoji se iz zemlje i zemljoradnje. +ajznaajniji .enov doprinos razvitku ekonomske nauke je teorija drutvene reproduk*ije& koja je prva teorija u tom pitanju u povijesti ekonomske misli .ao polazite svoje ekonomske tabli*e .ene uzima godinju ,etvu. +jegove

pretpostavke za dalju analizu su: a.)da su *ijene konstantne& b.)da se vri prosta reproduk*ija& *.)da ne postoji vanjska trgovina& d.)da vlada sistem zakupa sa #armerima koji su vlasni*i osnovnog kapitala od 3@ mld i obrtnog 4 mld lira i zemljoposjedni*ima pla$aju rentu. e.)u obzir se uzima samo promet koji se odvija izme"u klasa& a ignorira unutar njih #.)sumiraju se sve kupovine i prodaje unutar jedne godine i izra,avaju se u jednom iznosu. Aobni promet se odvija u sljede$im #azama: sopstvenika klasa kupuje od proizvodne klase namirni*e u vrijednosti od 3 mldB vlasnika klasa kupuje od neproizvodne klase industrijsku robu za 3 mld neproizvodna klasa za zara"enu mld kupuje namirni*e od proizvodne klase proizvodna klasa kupuje od neproizvodne klase industrijsku robu za 3 mldB neproizvodna klasa za taj iznos kupuje od proizvodne klase sirovine. +akon zavretka ovih #aza razmjene okonan je prometni pro*es. .eneova shema reproduk*ije imala je niz nedostataka od kojih se izdvajaju dva osnovnaB 2Pogrena teorija istog proizvoda i 2Pogrena teorija o klasnoj strukturi& ali je sutinski promatrano predstavljala veliki korak u povijesti ekonomske misli. 1irgo& ministar mornari*e i ministar #inansija Guja 9:<& je zaetnik ideje zakona o opadaju$im prinosima. ( svom djeluB MAazmatranja o postanku i raspodjeli bogatstvaN& kljuna ekonomska pitanja analizirao kroz prizmu kapitalistikih odnosa. Prednost je davao poljoprivredi i poljoprivrednom radu&

ukazuju$i da poljoprivredni radnik mo,e ,ivjeti bez rada drugih radnika&ali drugi radni*i ne mogu ,ivjeti bez rada poljoprivrednih radnika. Stoga& poljoprivredni rad je izvor svakog bogatstva. 0oprinos ostalih #iziokrata P <.A irabo& 0ipon de +emur& Jpat Oodo se sastoji u populariza*iji .eneovih ideja. /a razliku od merkantilista& #iziokrati nisu pridavali posebnu pa,nju spoljnoj trgovini& posebno ako je neka zemlja velika& ako ni kolonijalnim osvajanjima. ( *ilju pove$anja obima poljoprivredne proizvodnje& prednost su davali stvaranju krupnih posjeda. Poborni*i su prava privatne svojine& njene zatite i sigurnosti& slobodne proizvodnje& unutranje i spoljne trgovine& slobodnog izvora zanimanja& to jest zahtijevali su slobodnu konkuren*iju me"u privrednim subjektima i uopte ekonomsku slobodu. +ajve$a zasluga #iziokrata je to su uoili zakone tr,ine privrede& koji su za njih prirodni& materijalni zakoni& koji djeluju nezavisno od volje ljudi & njihove dr,avne organiza*ije i politike. 'iziokratsko ekonomsko uenje nije imalo sna,niji uti*aj na ekonomsku politiku tadanjnih dr,ava kao merkantilistiko uenje& ali je vrilo veoma znaajnu ulogu u #ormulisanju klasine teorije privrednog razvoja i teorijskih pogleda kasnijih ekonomskih teoretiara.