ABS (ANT-LOCK BREAKNG SYSTEM)

ABS bir veya birden fazla tekerlein kilitlenme eilimini nceden fark ederek annda fren basncnn sabit tutulmasn veya azaltlmasn salar. Ara direksiyonu takip eder, ynn muhafaza eder ve optimal ekilde frenlenir. Bylece ABS, zor frenleme hareketlerinin stesinden gelmek asndan srcye destek olarak trafik emniyeti asndan nemli bir katk salar.

ABSDEN BEKLENTLER Tm yol yzey durumlarnda direksiyon hakimiyetini salamaldr, Tekerleklerin frenlenebilirliini optimal ekilde kullanmal, Yaya hzna kadar inen ara hznda da almaldr, Fren regilasyonu yolun tutunma durumundaki deimelere hzla adapte olmaldr, Asimetrik yolda oluan savrulma momentlerini, direksiyonun kolay hareketi ile dengeleyebilecek ekilde yava ykselmelidir, Aqua Planing ( Su ile kapl yolda tekerlein yzmesi) durumunu tanmaldr, Aracn deiik sr ( frenleme, vitesi boa atma, vitese atma, v.b.) koullarndaki motor etkilerine hzla uyum salamaldr, Salnm oluumu nedeni ile arac sarslmasn nlemelidir ve ABSnin devre d kalmas durumunda bir gsterge ile src uyarmaldr.

ABS DE UYGULANAN KONTROL TEKNKLER

Tekerleklerin kontrol edilmesi, frenleme esnasnda sa ve sol tekerleklerde meydana gelebilecek kilitlenmeyi nlemek amacyla frenleme torklarnn kontrol edilmesidir. Yeterli direksiyon kontrol ve tat kararll iin deiik kontrol teknikle ri nerilmitir. Bu amala balca teknik kullanlmaktadr. Bamsz kontrol teknii: Sa ve sol tekerleklerin frenleme torklarnn bamsz olarak kontrol edildii tekniktir. Select-low(dk duyarl) Kontrol teknii: Sa ve sol tekerleklerin frenleme torklarnn ayn anda kontrol edildii tekniktir. Select-high(yksek Kontrol teknii:Her iki duyarl) taraftaki sonra

tekerleklerin teknikte bir

kilitlenmesinden taraftaki

ayn anda kontrolnn esasn alr.Bu tekerlein kitlenmesi nlenirken dier taraftaki halihazrda kitlenmi olabilir. Geici de olsa bu kitlenme ara kontroln

olumsuz ynde etkileyebilir. Yukarda genellikle ilk belirtilen ikisi teknikten

kullanlmaktadr.

Yksek duyarl kontrol teknii drt tekerlek iin kullanlmamaktadr.

KONTROL EVRM

Frenlemenin balangcnda fren kuvveti arttrlnca , kayma artarak %15 20 kayma blgesindeki kararl ve kararsz kayma blgesi snrna ulalr.(ekil) Bu noktadan sonra frenleme kuvveti artmaz ve frenleme kuvveti kayma erisini profilin bal olarak az veya ok azalr. Fren torkun da ki fazlalk, tekerlein ok ksa srede durmasna (kilitlenmesine) neden olacaktr ve hzl bir tekerlek yavalama ivmesi eklinde kendisini belli eder. Tekerlek hzndaki deime (yavalama) elektronik kontrol nitesi tarafndan alglanarak belirli bir deerin zerine ktnda, selenoid kontrol valfini uyarr ve fren basncndaki daha fazla art nler veya azalr. Frenleme ile birlikte, fren silindir basnc artarken: tekerlek yavalama ivmesi arar, hz azalr. Tat hz ayn oranda azalamadndan kayma artarak, kaymann kararsz blge snrna yaklar. Bu tekerlek hznda (A noktas) elektronik kontrol nitesi selenoid valfi uyara rak fren silindir basncn azaltmaya balar. Ancak, histersiz nedeni ile, fren torkunda ki azalmann balangc A1 noktasna kadar gecikir. Doal olarak tekerlein yavalama ivmesindeki art ve hzndaki azal, bu noktaya kadar devam edecektir.A 1 noktas dan sonra torkta ki azalmann sonucu olarak, tekerler yavalama ivmesi de azalmaya balar. Buna ramen ivme 0 oluncaya kadar tekerlein yavalamas devam eder. B noktasnda, maksimum kayma deerine ulalr. B noktasndan sonra tekerlek yavalama ivmesi, hzlanma ivmesine dntnden, tekerlek tekrar hzlanmaya balar. C noktasnda elektronik kontrol nitesi selenoid valfi kontrol ederek , fren basncndaki azalmay durdurur. Bu noktadan sonraki sabit basn faznda, tekerlek daha da ivmeleneceinden ,tekerlein hz yeniden kararl kayma blgesine ular. Bylece , D noktasnda fren basnc bir kez daha arttrlabilir. Bu noktada basn , histeresiz amak zere nce hzla , sonra daha yava bir oranda arttrlarak, fren kuvvetinin optimum dzeyde uygulanmas salanr. Bylece , bir sonraki kontrol evrimi zamannda balatlabilir. Tekerleklere byk atalet momentlerini etkidii, tutunma kat saylarnn ve fren silindiri basncnn dk olduu durumlarda (rnein: buzlu yoldaki dikkatli

frenleme), gvenlik iin gerekli yavalama salanamayabilir. Bu durum iin, tekerlein yavalama ivmesi ve kaymas ile ilgili deiimlerin her ikisinin de alglanmas gereklidir. Tekerleklerden alnan hz sinyalleri , elektronik kontrol nitesinde deerlendirilerek ,tatn hz simle edilir ve her hangi bir kayma olduunda fren basnc buna uygun olarak azaltlr.

III.4. ABS REGLASYONU Kuru beton zerinderadyallastik Islakasfaltta diyagonal lastik Karzerinderadyallastik

Islakbuz zerinderadyallastik

1,2 1,0 0,8

() 0,6 0,4 0,2 0 20 40 60 80 %

ekil : Dz harekettefrenlemedeki fren kaymasna bal fren kuvveti katsays ( )

ABS (BOSCH) ALIMASI

Fren pedal ile fren basnc oluturma aamas

ABS FrenSisteminin Paralar (BOSCH marka) 1 Ana silindir 2Selenoidvalf 3 Fren balatas 4 Hz sensr 5 Elektronik kontrol nitesi 6 Dn pompas 7 Toplayc 8 Toplayc

2 Fren basncn sabit tutma aamas

Fren basnc azaltma aamas

ABS nasl alr ?

Src drt-tekerlek ABS 'li bir tatn fren pedalna serte bastnda, sistem otomatik olarak fren basncn drt tekerlekte dzenleyerek, tekerlek kilitlenmesini nlemek zere her tekerlein fren basncn bamsz olarak ayarlar. ABS, frenleri saniyede 18 defa kadar pompalayarak, srclere belirli lde ynlendirme yetenei kazandrmaktadr.

Drt tekerlek ve iki arka tekerlek ABS'lerin fark

Drt-tekerlek ABS, acil durma koullarnda tat kararllk ve gelitirilmi manevra yeteneini srdrmek iin tasarlanmtr. Drt-tekerlek ABS donatlm bir tatta frenleme sistemi, drt tekerlein her birinde tekerlek kilitlenmesini nleyerek, srcye gelitirilmi ynlendirme kontrol salamak iin frenleme basncn dzenler. Arka-tekerlek ABS ise, daha ok kamyonet, minibs ve spor tatlarda grlmekte ve sadece arka tekerleklerin tekerlek kilitlenmesini nlemek iin kullanlmaktadr. Bu sistem srcye dorultu kararlln srdrmek ve tatn arkasnn yanlara kaymasn nlemekte yardmc olmaktadr. Arka-tekerlek ABS sistemlerinde n tekerleklerin hl tpk geleneksel frenlerdeki gibi kilitlenme eilimi vardr. Eer kilitlenme olursa, src fren pedal basncn n tekerleklerin tekrar dnmeye balamasna yetecek kadar azaltmaldr. Bylece src tat ynlendirebilir ABS'nin alt nasl anlalr? ABS'lerin ounda sistemin etkin hale gelmesi src tarafndan anlalabilmektedir. Src mekanik bir ses duyar ve baz basn dalgalanmalarn veya fren pedalnn sertliinin daha da arttn hisseder. Grlt iitildiinde veya basn dalgalanmalar hissedildiinde, ayan fren pedalnda tutulmas nemlidir. Sert basn uygulamasna devam edilmelidir. ABS ile yaplmas ve yaplmamas gerekenler Uygun kullanlmas halinde drt-tekerlek ABS gvenli ve etkin bir frenleme sistemidir. Maksimum gvenlik ve sistemin tm avantajlarndan yararlanmalar iin, srclerin ABS sistemlerinin nasl altn doru olarak bilmeleri ve uygulamalar gerekmektedir. Bu kurallar aada sralanmtr: Ayanz frenin zerinde tutun

Ynlendirme yaparken drt-tekerlek ABS'nin uygun almasn srdrmek iin fren zerinde sert ve srekli basnc koruyun. Fren pedal salnmlar yaparken bile freni pompalamaktan kann. Ancak, arka-tekerlek ABS ile donatlm tatlarda, n tekerleklerin geleneksel frenler gibi kilitlenme eilimi vardr. Eer kilitlenme olursa, src tat ynlendirebilmek iin, fren pedal basncn n tekerleklerin tekrar dnmeye balamasna yetecek kadar azaltmaldr

ABS genellikle slak yzeylerde ve buzlu veya sertlemi kar kapl yollarda iyi frenleme salayabilmektedir. Her ne kadar genellikle geleneksel sistemlerdeki sert frenlemede karlalan tehlikeli tekerlek kilitlenmesi kadar olmasa da, kumlu akll yollarda veya yeni yam kardaki frenlemede durma sreleri daha uzun olabilir

ABS NN AVANTAJLARI

Fren srasnda yn istikrar , Fren srasnda direksiyon hakimiyeti, Optimum fren mesafesi, Dier avantajlar (lastiklerin mrn uzatr, acil durumlarda ani fren de src direksiyon hakimiyeti zerinde tam olarak younlaabilir.)

ABS NN YETERSZLKLER

Virajlara ok sratli girilmesinden kaynaklanan savrulma ve srklenmelerde normal fren sistemi gibi ABS fren sistemi de etkili olmaz.

ok slak yolda (aqua planing) ok sratli gidilirse ABS etkisiz kalabilir. ABS Fren Sistemi Bulunan Aralarda Dikkt Edilmesi Gerekli Hususlar Elektrikli kaynak makinalar kullanarak kaynak ilemlerine balamadan nce, elektronik kontrol nitesi elektriki balants sklmelidir. Elektro-hidrolik kontrol nitesi sklrken aknn (-) negatif kutup ba sklmelidir. Boyama ileme esnasnda unutulmamaldr ki, elektronik nite en ok 80 C scakla dayanabilir. Borular zerindeki koruyucunun zarar grmemesi ve ABS fren sisteminin almas esnasnda grltnn iletilmesini nlemek iin tm borularn gvde ile temas etmemesi salanr. Gelecein Frenleri Modern teknolojiler sayesinde gnmzde otomobiller ku llanclarna daha hzl, daha emniyetli ve daha rahat bir sr imkan salyor. Bu da fren sistemlerinin, aracn en nemli emniyet paralarndan biri olmas nedeniyle srekli iyiletirilmesi ve aracn yksek teknolojiye erimi dier sistemleriyle ayn teknolojide hizmet vermesini gerektiriyor. ABS, ASR ve FDR sistemleri arasndaki farklar nelerdir?

ABS Beyni Anti-Blokaj Sistemleri (ABS)

1978 ylnda ABS sistemleri Bosch tarafndan ilk retici olarak aralarda kulanld. Gnmzde trafik gvenlii asndan nemli katklar iermekte ve kritik fren anlarnda aracn direksiyon ve sr gvenliini salamaktadr. Anti-Patinaj Sistemleri (ASR) 1987 ylnda Bosch ilk retici olarak ABS sisteminin daha gelimii olan ASR sistemini piyasaya srmtr. ASR sistemi ilk kalkta ve hzlanmada, tahrik tekerleklerinin ar dnmesini engelleyerek, aracn gvenli hareketini salar. Bu sistemin dier ksaltlm ad ingilizce anlamndan dolay ETC (Electronic Traction Control) olarak da bilinir. Ara Dinamik Kontrol (FDR) Her trl sr annda gvenlii salamak zere Bosch 1995 ylnda FDR sistemini aktif sr emniyetini salamak zere retime almtr. zellikle virajlarda ve ani yol deiikliklerinde FDR sistemi, yldrm hz ile motor, anzman ve frene mdahale ederek aracn savrulmasn nler. Bu sistemin dier ksaltlm ad ingilizce anlamndan dolay DC (Vehicle Dynamic Control) olarak da bilinir. FDR sisteminin can noktas olan "devir sensr" havaclktan alnm ve Bosch tarafndan otomobiller iin modernize edilmitir. Son yllarda Bosch bu farkl sistemi bir nitede toplad, bu yeni sistemi ESP (Elektronik Stabilite Sistemi) olarak adlandrd. Bu sistem sayesinde sr gvenlii daha da artrld. Bu sistemin dier bir avantaj da dk maliyeti nedeniyle, sadece yksek snf otomobillerde deil bundan byle orta snf aralarda da standart olarak bulunacak olmas. Konvensiyonel fren ne yapyor?

EHB Beyni

Bosch, fren sistemlerinde yaklak bir asrdr kullanlan konvensiyonel yapya son vermek iin almalar yapyor. Bu yeni sistemler EHB (Elektro Hidrolik Fren Sistemleri) ve EMB (Elektro Mekanik Fren Sistemleri) olarak adlandrlyor. Bunlar sayesinde gelecekte, elektronik sistemler ve dolaysyla sadece teller vastas ile bir arac durduracaz. EHB (Elektro Hidrolik Fren Sistemleri), DaimlerChrysler ile birlikte ortak bir proje olarak balatlm ilk proje. Otomobilimizi yavalatmak veya durdurmak iin fren pedalna basarz. Konvensiyonel fren sistemlerinde fren pedalna uyguladmz kuvvet, fren pedal kolunun uzunluuna gre 3/1 orannda artrlarak servo frene aktarlr. Hidrolik alma prensiplerine gre bu kuvvet 50 kat artrlr. Hidrolik fren ya sayesinde direkt teker frenlerine iletilen bu kuvvet, aracn durmas iin fren balatalarna bask yapar. Elektro Hidrolik frenler ne yapyor? EHB sisteminde, fren pedal bir tel sistemi ile aracn elektronik beynine balanr. Pedaln grevi phesiz yine ayn. Arac durdurmak... Ama bu kez fren pedalna bas hznz ve okluunuza gre, sistem ne kadar acil bir fren gereksinimine ihtiya olduunu anlyor. Elektronik fren beyni bu ve dier ara bilgilerini birletirerek her tekere gerekli fren kuvvetini hesaplyor. Gerekli fren basnc, merkezi hidrolik nitesinde oluturuluyor. Eer elektrik sisteminde herhangi bir hata ortaya karsa, direkt olarak yedek hidrolik fren nitesi devreye giriyor. Gnmzde ara fren pedalna uygulanan mekanik kuvvet, servo fren ve ana merkez zerinden fren hidrolii sayesinde hidrolik kuvvet olarak tekerlere iletilir ve frenleme gerekleir. Gelecein fren sistemlerinden Elektro-Hidrolik Frenler'de, fren pedalna uygulanan kuvvet, pedal hareketini alglayan bir sensr sayesinde srekli gzlemlenecek ve buradaki deiiklik elektronik beyin nitesine iletilecektir. Burada hemen u konuyu daha geni olarak aklamakta yarar var: yeni sistemde fren ayak pedalna uygulanan kuvvet, sadece fren yaplmas gerektiini sisteme haber veren bir n uyar eklinde olacak.

Baka bir deyile, gnmz frenlerinde pedal kuvveti direkt olarak fren gcn oluturmakta idi, fakat yeni sistemde pedal kuvveti sadece srcnn aracn frenleme tertibatn harekete geirecei bir n iaret olacak. Elektronik beyine ulaan bu frenleme bilgisi, ara ierisindeki bir elektromotorun, beyinden gelen mesajla devreye girmesini, aracn durdurulabilmesi iin fren gcn retmesini ve yine fren hidrolii vastas ile aktarlan g sayesinde aracn durdurulmasn salayacak. Gelecein frenlerinde de fren hidrolii kullanlacak, fakat buradaki en byk fark, fren hidroliin alt alann ok fazla daralacak olmas. Gnmzde fren pedalndan hemen sonra tekerlere kadar byk bir alan ierisinde fren g iletimini salayan fren hidrolii, gelecekte yeni Bosch dizayn ile sadece elektro-motor ve tekerler arasnda g iletimini gerekletirecek. Bu da gelecekte daha gl, daha emniyetli ve kontoll frenlemeyi mmkn klacak.

Konvensiyonel sistemlerle karlatrldnda EHB'nin avantajlar nelerdir? EHB sistemi arl nemli lde azaltlm, daha kk bir montaj alan gerektiren ve servo fren iermeyen bir sistem. Ek olarak, araca montaj da modler fren sistem dizayn sayesinde ok daha kolay. Her tekerde bulunan fren kuvvet modlasyonu ile kombine olarak ok hzl almas nedeniyle optimum fren mesafesinde ve gvenilir frenleme salyor. Bylece EHB, frenleme esnasnda otomatik olarak fren gcn artrrken, buna paralel olarak frenlemenin dourduu fiziksel etkileri de azaltyor. EHB, srcye yardmc olan dier birok tamamlayc sistemle de birlikte alabiliyor. rnein, acil frenleme esnasnda fren kuvvetini ok seri artran "ileri fren destek sistemleri" veya yoku aa sabit hzda inmeyi salayan sistemlerle birlikte alabiliyor. ACC (Adaptive Cruise Control) sisteminden balayarak trafik

navigasyon sistemlerine kadar ara zerindeki dier tm sistemlerle bir ebeke sistemi kurarak haberleebiliyor. Src iin minimum frenleme kuvveti, titreimsiz ve ayarlanabilir hafif bir fren pedal duygusu salamas ve frenlemenin son derece sesiz gereklemesi sr rahatln artran ok nemli bir faktr. Ayrca EHB ok daha yksek emniyet koullar salyor. Aracn tm sistemlerinden gelen bilgiyi anlk olarak deerlendiren ve frenleme parametrelerini aracn o anki pozisyonuna, yol artlarna gre belirleyen bu sistem gerekten gelecein aralarna byk bir gven sunuyor. EHB sistemi konvensiyonel fren sistemlerinden sonra kullanlacak birinci jenerasyon fren sistemi. kinci jenenarsyon ise EMB (Elektro Mekanik Fren Sistemleri). kisinin arasndaki farklar nelerdir? Bosch aralksz olarak EHB ve EMB sistemleri zerine almalarn srdryor. EMB yine EHB gibi fren pedalnn bir tel ile aracn fren elektronik beynine bal olduu ve istenilen frenlemenin derecesini belirlemek iin kullanlan bir dzenee sahip olan bir sistem. EMB sistemi, her teker dzeneinde bulunan kaliperlerin (fren beyni) bir elektrik motoru ile entegre edilmesi ile yeni bir boyut kazanyor. EMB sisteminde tm frenleme fonksiyonlar her tekerde bireysel olarak kontrol edilebiliyor. Ek olarak, bu yeni sistemde mekanik el freninin yerini elektro mekanik park freni alacak. EMB sisteminin avantajlarn Araca kolay montaj imkan, Park freni iin bir fren teline ihtiyacn olmay, El fren kolunun olmamas nedeniyle gelitirilmi ara i dizayn, Kk fren pedal, Yksek kontrol imkan,

ABS, TCS ve ASR gibi sistemlerle entegre alma zellii, Fren hidrolik ya iermeyen fren sistemi, Hidrolik fren boru ve tplerine gereksinim olmay, Dk servis maliyetleri,

Srekli sistem paralarnn anmasnn kontrol edilebilmesi. EHB sistemi elektronik g iletiminin yan sra, hidrolik g iletimi iin de bir dzenee sahiptir. Bunun nedeni; u anda uygulama almalar halen devam eden bu sistemde herhangi bir elektronik arzann meydana gelmesi durumunda, gnmz hidrolik fren tertibatnn otomatik olarak devreye girmesi ve emniyetin bir kat daha artrlm olmasdr