L.

Goldmann, Przesanki socjologii powieci Goldmann rozpoczyna swoj analiz od przywoania prac Lukacsa ( Teoria powieci) i Girarda (Od Boskiej komedii do socjologii powieci) Autor bdzie wskazywa na zwizek odpowiednioci (homolo ia) zachodzcy midzy klasyczn struktur powieci a struktur wymiany w gospodarce liberalnej ! "edu nie o mo#na m$wi% o jednej strukturze mani&estujcej si na dw$ch paszczyznach!

Analiza eseju Lukacsa: Lukacs wyr$#nia najwa#niejszy aspekt powieci ' bohatera problematycznego! (owie% to historia poszukiwania zdegradowanego ' poszukiwanie wartoci autentycznych w wiecie zde radowanym! "artoci autentyczne ' nie te) kt$re czytelnik lub krytyk uwa#a za autentyczne) lecz te) kt$re nie bdc w powieci jawne) or anizuj caoksztat jej wiata w spos$b poredni (implicite)! " ka#dej powieci odmienne! (owie% to epicki atunek) inny od epopei i opowiadania) poniewa# wystpuje zerwanie midzy bohaterem a wiatem ' zde radowany jest bohater i zde radowany jest wiat ' obie de radacje wytwarzaj konstytutywn opozycj i jednoczenie wsp$lnot midzy bohaterem a wiatem (owie% ma natur dialektyczn ' z jednej strony zawiera wsp$lnot bohatera i wiata (implikowan przez &orm epiki)) z dru iej za obco% boh! i wiata! "sp$lnota bohatera i wiata ' warunkowana ich de radacj w stosunku do wartoci autentycznych! *bco% bohatera i wiata ' inna natury ich de radacji! (roblematyczny bohater ' szaleniec) zbrodniarz) jest zde radowany przez nieautentyczne poszukiwanie wartoci autentycznych w wiecie kon&ormizmu i konwencji! "anie to poszukiwanie) stworzone w spoecze+stwie indywidualistycznym wytwarza nowy atunek literacki ' powie%!

,ypolo ia powieci zachodniej w -.- w! w Lukacsa/ (kat! podzia to relacja bohater0 wiat) 1! (owie% 2idealizmu abstrakcyjne o3 ' aktywno% bohatera) lecz ma zbyt wsk wiadomo% w stosunku do zo#onoci wiata (Don Kichot) Czerwone i czarne)

4! (owie% psycholo iczna ' analiza wiata wewntrzne o) bierno% bohatera) zbyt szeroka wiadomo%) aby zadowolia si tym) co mo#e zao&erowa% wiat konwencji (Szkoa cz !) 5! (owie% wychowawcza ' ko+czy si samoo raniczeniem) porzucenie problematyczne o poszukiwania) nie jest to ani akceptacja konwencji wiata) ani rezy nacja z je o wartoci! ("ilhelm #eister Goethe o) 6! 7 0 dodany p$8niej ' maj to by% powieci ,ostoja) zmierzajce w stron epopei ' 9nie ma nic wicej na temat te o 6 typu:

Analiza pracy Girarda: ;la nie o powie% to r$wnie# historia zde radowane o poszukiwania przez bohatera problematyczne o wartoci autentycznych w wiecie zde radowanym! ,ypolo ia powieci Girarda/ de radacja wiata powieciowe o jest wynikiem za ontolo iczne o) z kt$rym wewntrz te o wiata koresponduje zwikszenie pra nienia zde radowane o! 9Goldmann nie podaje jakiejkolwiek podziau dokonane o przez Girarda: ;e radacja wiata powieciowe o) zwikszenie za ontolo iczne o) zwikszenie pra nienia zde radowane o przejawiaj si w powieci przez mediatyzacj ' zwiksza ona dystans midzy pra nieniem zde radowane o a poszukiwaniem autentycznym (Girard nazywa to poszukiwaniem 2transcendencji wertykalnej3) (rzykad mediacji/ 1) romanse rycerskie 0 usytuowane midzy ;on <ichotem a poszukiwaniem wartoci rycerskich 4) kochanek umieszczony midzy m#em a je o pra nienie kobiety w "ieczn$m m%& ;ostojewskie o " Goldmanna ' mediatyzacja nie jest tak uniwersaln kat! wiata powieciowe o jak uwa#a Girard) lepszy termin to de radacja! 9Goldmann nie wyjania w #adnym miejscu pojcia mediatyzacji bd8 mediacji) nie wskazuje r$wnie# jak na $w termin zapatruje si Girard: ,ypolo ia Girarda/ istnienie dw$ch &orm mediacji/ 1) zewntrznej ' czynnik mediujcy jest zew! wobec wiata) w kt$rym realizuje swoje poszukiwanie bohater) np! romanse rycerskie w Don Kichocie= 4) wewntrznej ' czynnik ten znajduje si wewntrz te o wiata (kochanek w "ieczn$m m%& ) <ate oria postpu 0 rosnce zbli#enie osobowoci powieciowej i czynnika mediujce o

<ate oria de radacji ' rosnca odle o% midzy osobowoci a poszukiwaniem autentycznym (w Girarda ' 2transcendencj wertykaln3)

Goldmann) po tej caej analizie) stwierdza) i# problemem) kt$ry socjolo ia powieci powinna uchwyci%) jest relacja mi dzy !orm powieciow a struktur rodowiska spo"ecznego, wewntrz kt#rej dokonuje si jej rozw#j. (odsumowanie Goldmanna rozwa#a+ poprzednich/ (owie% ' historia poszukiwania wartoci autentycznych w wiecie zde radowanym) w zde r! spoecze+stwie! ;e radacja bohatera przejawia si przez mediatyzacj! Goldmann wskazuje na proces i je o zo#ono% w ksztatowaniu si powieci! Gatunek ten nie zosta zrodzony przez inwencj jednostki! >usi istnie% zwizek odpowiednioci (homolo ia) midzy powieci a aspektami #ycia spoeczne o (dowodem na to ma by% &akt) i# &orma ta pojawia si u r$#nych pisarzy) tw$rc$w z odmiennych kraj$w)! $ajwa%niejsza hipoteza: ?orma powieciowa to e&ekt transpozycji na paszczyzn literatury #ycia codzienne o w spoecze+stwie indywidualistycznym) zrodzonym przez produkcj rynkow!

@omolo ia midzy &orm powieci a stosunkiem ludzi do d$br i ludzi wobec innych ludzi w spoecz! rynkowym! Goldmann zajmuje si teraz opisem produkcji rynkowej) wyr$#nia warto& u%ytkow przedmiot$w (to) cze o konsumenci potrzebuj) i warto& wymienn (d#y ona do eliminacji wiadomoci te o) co potrzebne)! .stnienie wartoci wymiennej nie wyklucza u#ytkowej) to wci# ona rzdzi #yciem ekonomicznym! ;ziaa ona jednak porednio tak jak wartoci autentyczne w powieci (homolo ia midzy produkcj rynkow a powieci) Aycie ospodarcze skada si wycznie z ludzi zorientowanych na warto% wymienn! Ale istniej i jednostki tw$rcze) zorientowane na warto% u#ytkow) staj si one jednostkami problematycznymi! Brywaj z #yciem spoecznym) ale ich tw$rczo% ule a de radacji w momencie) dy ksi#ka) obraz) kompozycja muzyczna staje si elementem produkcji rynkowej w spo! Bo#ona &orma powieci jest analo iczna do tej) w jakiej #yj ludzie ka#de o dnia! Ludzie s zmuszenie do poszukiwania wartoci u#ytkowej poprzez mediacj wartoci wymiennej! Cwolucja powieci) kt$ra nastpuje w wiecie rei&ikacji) mo#e by% zrozumiana tylko w zwizku z histori tej rei&ikacji! @omolo ia midzy #yciem ekonomicznym i ekspresj literack nie ma #adnej analo ii w wiadomoci zbiorowej! (owie% przestaa by% transpozycj struktur wiadomoci

okrelonej rupy spoecznej) a wrcz poszukuje wartoci) kt$rych nie broni #adna rupa! (roces ten przeczy cakowicie tradycji marksistowskiej dot! bada+ tw$rczoci kulturowej) a jednoczenie potwierdza jej teori &etyszyzmu towarowe o i rei&ikacji ' w spoecze+stwach produkcji rynkowej wiadomo% zbiorowa zatraca sw aktywno% i d#y do te o) by sta% si odbiciem #ycia ekonomiczne o) a# w ko+cu zanika (#ycie ekonomiczne wpywa na wiadomo%) ale wiadomo% nie wpywa na #ycie ekonomiczne)! Goldmann wyr$#nia 6 czynniki) dziki kt$rym dochodzi do skutku zwizek midzy #yciem ekonomicznym a ekspresj literack poza wiadomoci zbiorow/ 1! Dastawienie na warto% wymienn) warto% mediatyzujca staje si wartoci absolutn! " skr$cie/ pienidz i presti# spoeczny jako wartoci absolutne! 4! .stnienie pewnej liczny jednostek problematycznych! .ch myli s zdominowane przez wartoci ilociowe) ale nie zanikaj! E to tw$rcy) pisarze) &ilozo&owie) dziaacze) wa#na dla nich jest jako% dziea! Fednak nie mo cakowicie uciec od dziaa+ rynku! 5! Aadne wybitne dzieo nie jest ekspresj dow! czysto indywidualne o! (owie% narodzia si jako d#enie do wartoci jakociowych! 4. .stnienie pewnych wartoci powszechnych w liberalnych spoecze+stwach) takich jak/ wolno%) r$wno%) tolerancja) prawa czowieka zrodzio to kat! bio ra&ii indywidualnej) konstytutywne o elementu powieci <olejna homolo ia Goldmanna/ zanik indywidualizmu w #yciu ospodarczym (zastpienie ekonomiki wolnej konkurencji ekonomik karteli i monopoli ' lata 1GHH0 1G1H) a przeksztacenie &ormy powieciowej) dekompozycja i zanik bohatera! (roces ten charakteryzuj 4 okresy/ 1! Banik jednostki! Bastpowanie bio ra&ii w powieci wartociami zawartymi w r$#nych ideolo iach) zwaszcza zwizanymi z ideolo i socjalistyczn/ idee wsp$lnoty) byt$w zbiorowych (instytucja) rodzina) rupa spoeczna) 4! Iozpoczynajcy si od <a&ki! (orzucenie wszelkich pr$b zastpienia bohatera problematyczne o i bio ra&ii indywidualnej! ;#enie do stworzenia powieci o nieobecnoci podmiotu) nieistnieniu jakie okolwiek poszukiwania! *becnie powie% (tekst z r! 1GJ6) eliminuje psycholo i bohatera problematyczne o i histori je o poszukiwania) podobnie w teatrze (Keckett i .onesco) a tak#e innych sztukach ' malarstwo nie&i uratywne! (owie% z bohaterem problematycznym to &orma literacka niewtpliwie zwizana z histori i rozwojem bur#uazji) to &orma krytyczna i opozycyjna wz ldem tej klasy!

''' (ojcie mediatyzacji de&iniowane jest jako 0 dziaanie su#ce zaporedniczeniu midzy dwoma pojciami) bytami) zjawiskami! Diestety) jak ju# wspomniaem) nie zostaje ono wyjanione w artykule!