The Young Vietnamese Chemistry Specialists 2005 Trang 1 posting on http://vietsciences.free.fr
Cc s lung t C bn loi s dng d m ta cc electron trong mt nguyn tu M hnh ca Borh l m hnh mt chiu d dng mt s luong t d m t v cc electron trong nguyn t. Chi c kch thuc ca qui dao l quan trong v d duoc m t bng s luong t n. Schrdinger d m t mt m hnh nguyn t vi cc electron trong ba chiu. M hnh ny c 3 loai toa d, hay ba s luong t d m t cc vj tr c th tm thy electron. Ba loai toa d t phuong trnh sng ca Schrdinger l s luong t chnh (n), s luong t gc(l) v s luong t t(m). Cc s luong t ny m t v kch thuc, hnh dang v hung trong khng gian ca cc orbital trong nguyn t. C bn diu ban nn bit v mi s luong t: (1) tn v k hiu, (2) gi trj c th ca cc s luong t, (3) cc s ni g v nng luong ca electron v (4) v cc s ni g v vai tr ca electron. Bn muc ny thung lin quan dn xc sut mt d hoc th tch of vng m trong d electron c kh nng tm thy. 1. S lung t chnh(hay s lp) - n M t mc nng lung trong nguyn t. Cc mc nng luong t 1 dn 7 S electron cuc dai c th din vo lp n l 2 n 2 electron Quantum numbers Ha cu to The Young Vietnamese Chemistry Specialists 2005 Trang 2 posting on http://vietsciences.free.fr Cc gi trj c th = 1, 2, 3, 4, ... Nng luong = gi trj ca n cng ln th nng luong cng cao ngha vt l = Gi trj ln hon thi biu thj xc sut mt d ln hon 2. S lung t xung lung (phn lp) - l M t cc lp ph trong n Cc phn lp ca cc nguyn t d bit l s - p - d - f Mi lp nng luong c n phn lp. Cc phn lp ca cc lp nng luong khc nhau c th c cc nng luong xen ph. Cc gi trj c th nhn = 0, 1, 2, 3, ... n 1 Cc gi trj c cc tn xen k m ban cng nn bit: l = 0 l s l = 1 l p l = 2 l d l = 3 l f Nng luong = gi trj l ln hon s biu thj nng luong ln hon mt cht ngha vt l = l lin quan dn hnh dang ca cc ca xc sut mt d xut hin ca dm my din t: l = 0 hay s l khi cu (mt bung, khng c nt) l = 1 hay p hnh qu ta (2 bung, 1 nt) l = 2 hay d hoa bn cnh (4 bung , 2 nt) l = 3 hay f hnh dang phc tap (8 bung, 4 nt) 2 s luong t du tin c th duoc biu thj cng nhau v du 1s hay 2p. S lung t xung lung cng m t hnh dang ca cc orbital Cc orbital c hnh dang duoc m t dang hnh cu(l=0), dang cuc(l=1), hoc dang hnh cnh hoa 4 cnh(l=2). Cc orbital cn c nhng hnh dang phc tap hon nu nhu cc s luong t gc tr nn ln hon Quantum numbers Ha cu to The Young Vietnamese Chemistry Specialists 2005 Trang 3 posting on http://vietsciences.free.fr 3. S lung t t - m l M t orbital bn trong mt phn lp s c 1 orbital p c 3 orbital d c 5 orbital f c 7 orbital Mi orbital khng cha qu 2 electron khng bao gi ln hon 2 m cng m t hung v xc sut c mt trong khng gian orbital ca cc electron. So d cho thy 3 hung c th ca cc orbital p p x , p y , p z Quantum numbers Ha cu to The Young Vietnamese Chemistry Specialists 2005 Trang 4 posting on http://vietsciences.free.fr Cc gi trj c th nhn = l ..., 2, 1, 0, +1, +2, ... +l Nng luong = tt c gi trj m l c cng nng luong ngha vt l = vj tr sp xp ca xc sut mt d khi l = 0, m l = 0chi c mt cch m qu cu duoc djnh vj s orbital khi l = 1, m l = 1, 0, hoc +1c 3 p orbital khi l = 2, m l = 2, 1, 0, +1, +2c 5 d orbital khi l = 3, m l = 3, 2, 1, 0, +1, +2, +3c 7 f orbital 4. S lung t Spin m s S lung t th tu ny m t spin ca electron Cc electron trong cng mt orbital phi c spin di nhau. Cc spin c th quay cng hay nguoc chiu kim dng h Cc qui lut chi phi s kt hp cua cc s lung tu: Ba s lung tu n, l, v mdu l s nguyn. S lung tu chnh (n) khng th l zero. n phi l 1, 2, 3, . S lung tu gc (l) c th l cc s nguyn nm gia 0 v n - 1. u n = 3, l c th l 0, 1, hoc 2. S lung tu t (m) c th l bt c s nguyn no nm gia -l v +l. khi l = 2, m c th nhn cc gi tr -2, -1, 0, +1, hoc +2. S lung tu spin (s) nhn cc gi tr| + 1 / 2 ho}c - 1 / 2 . Nng luong = c hai gi trj du c cng nng luong; tuy nhin, Nng luong s thp hon nu cc electron khng ghp di v khng xp cng spin v cng hung ngha vt l = spin Ch rng s luong t chnh v s luong t gc xung luong mi c nh hung v mt nng luong, nu khong cch ca cc n l ln hon th khong cch gia cc l s nh hon. Tuy nhin nhiu buc nh s thnh mt buc ln. Mt qui lut rt hu dung l nu tng n+l ln hon th nng luong s ln hon. Nu 2 gi trj ca tng n + l bng nhau th nu electron no c n nh hon th nng luong s nh hon. Nng luong nh hon s bn hon. Nng luong thp nht l trang thi co bn Quantum numbers Ha cu to The Young Vietnamese Chemistry Specialists 2005 Trang 5 posting on http://vietsciences.free.fr Nguyn L loai tr Pauli: Khng tn tai 2 electron trong mt nguyn t c cng cc s luong t Qui tc Hund Cc electron s din vo cc orbital trng c nng luong bng nhau truc khi n din thm electron th 2 nu chng d sn sng d din cc electron. Ha hc lung t: M t cch m cc nguyn t kt hop d hnh thnh cc phn t v cch m cc phn t tuong tc vi dng cc qui tc ca vt l luong t. Mt cha kha d hiu ha luong t l mt electron khng phi l mt hat co bn nm trong mt vj tr xc djnh no d trong khng gian, thm ch mt don electron c th quay quanh hat nhn nguyn t tao nn th tch ca c nguyn t. Thay v ngh rng cc lp electron nm gn nhau th nn hnh dung cc electron duoc xp trong cc orbital ging nhu cc cc gon sng trn mt h khi ta nm mt cuc d. Mi dm my electron tri rng v bao xung quanh nhn nguyn t v tt c cc electron trong mt nguyn t chju nh hung truc tip t hat nhn, mc d c mt s electron chju nh hung manh hon cc electron khc. Khi m khng c d ch trng cho cc orbital d nm gn hat nhn th c mt s orbital tp trung xa hat nhn hon vi mt d cao. Mt s su sp xp ca cc elelctron trong orbital n djnh hon hay bn hon cc electron khc, v cc nguyn t s tuong tc d dat duoc su sp xp n djnh ny dy l co s cho vic hnh thnh lin kt. Quantum numbers Ha cu to The Young Vietnamese Chemistry Specialists 2005 Trang 6 posting on http://vietsciences.free.fr Mt s v d v s lung t V du 1 Sp xp cc electron sau dy (n, l, m l , m s ) t nng luong cao nht dn nng luong thp nht. A. (2, 1, 1, +1/2) B. (1, 0, 0, 1/2) C. (4, 1, 1, +1/2) D. (4, 2, 1, +1/2) E. (3, 2, 1, +1/2) F. (4, 0, 0, +1/2) G. (2, 1, 1, +1/2) H. (3, 1, 0, +1/2) Li gii Nng luong thp nht s c tng n + l thp nht. Cc electron C v E c cng gi trj l 5 m E c n thp hon s c nng luong thp hon. Cc electron H v F cng c cng gi trj tng n + l v H c nng luong thp hon. Cc electron A v G c cng gi trj n v l do vy chng c cng nng luong Nng lung thp nht B < A = G < H < F < E < C < D Nng lung cao nht V d 2 Sp xp cc orbital c nng luong gim dn. 3s, 5p, 4d, 1s, 5d, 3p Li gii Nhc lai s l 0, p l 1, v d l 2. nng luong c th sp xp theo tng n + l, do d 3s = 3, 5p = 6, 4d = 6, 1s = 1, 5d = 7, 3p = 4 Nng lung cao 5d > 5p > 4d > 3p > 3s > 1s nng lung thp Quantum numbers Ha cu to The Young Vietnamese Chemistry Specialists 2005 Trang 7 posting on http://vietsciences.free.fr Sau khi d doc xong bi ny mi ban lm cc bi tp sau: Bi 1 iu g khng n vi cc s luong t (n, l, m l , m s ) ca cc electron sau? a. (2, 2, 0, +1/2) b. (3, 1, 1, 1/2) c. (3, 1, 2, 1) d. (4, 0, 1, +1/2) e. (+1/2, 1, 1, 1) Bi 2 T cc electron trong v du 1 hy tr li cc cu hi sau: A. (2, 1, 1, +1/2) B. (1, 0, 0, 1/2) C. (4, 1, 1, +1/2) D. (4, 2, 1, +1/2) E. (3, 2, 1, +1/2) F. (4, 0, 0, +1/2) G. (2, 1, 1, +1/2) H. (3, 1, 0, +1/2) a. Electron no c spin khc hung vi cc electron cn lai? b. Electron no xp trong orbital hnh cu? c. Electron no xp trong p-orbital? d. Electron no xp trong d-orbital? e. Electron no nm xa hat nhn nguyn t nht? f. 2 electron no xp trong cng 1 orbital? g. 2 electron no xp khc hung? h. 2 electron no khng th nm trong cng mt nguyn t i. cc electron no c cng nng luong? j. electron no xp vo f-orbital? Thank you The Young Vietnamese Chemistry Specialists HCM,city. Januar 5, 2005