CNG THAM KHO

Vn 1: Phn tch 2 thuc tnh ca HNG HA. v sao HNG HA c 2 thuc tnh
* Khi nim Hng ha: Hng ha l mt sn phm ca lao ng c th tha mn mt nhu
cu no ca con ngi thng qua trao i mua - bn.
* Hng ha c hai thuc tnh: Gi tr s dng v Gi tr
a. Gi tr s dng ca hng ha
- Khi nim: Gi tr s dng ca hng ha l cng dng ca sn phm c th tha mn mt
hay mt s nhu cu no ca con ngi.
- Bt c mt hng ha no cng c mt hay mt s cng dng nht nh c th tha mn mt
hay mt s nhu cu no ca con ngi. Nhng cng dng c gi l tnh c ch ca hng
ha.
- Gi tr s dng ca hng ha l ni dung vt cht ca ca ci v n do thuc tnh t nhin
(l, ha hc) ca thc th hng ho quyt nh.
- Gi tr s dng ca hng ha l mt phm tr vnh vin v khng ph thuc vo s s thay
i ca phng thc sn xut.
- Theo pht trin ca khoa hc k thut, con ngi ngy cng pht hin thm nhng thuc
tnh mi ca sn phm v phng php li dng chng s lng gi tr s dng ngy cng
nhiu, cht lng ngy cng tt.
- Gi tr s dng ch c thc hin khi n c tiu dng hay s dng. Nu hng ha cha
c tiu dng th gi tr s dng ca n ch dng tim nng. gi tr s dng dng tim nng
tr thnh gi tr s dng hin thc th hng ha cn c tiu dng.
- Gi tr s dng ca hng ha l gi tr s dng x hi v n khng phi l gi tr s dng
cho ngi sn xut trc tip m l cho ngi khc, cho x hi thng qua hot ng trao i, mua
bn.
b. Gi tr hng ha
- Mun hiu gi tr hng ha phi xut pht t gi tr trao i.
- Trong kinh t hng ha, gi tr s dng l vt mang gi tr trao i.
- Khi nim: Gi tr trao i trc ht l t l v lng m gi tr s dng ny trao i vi
gi tr s dng khc.
V d: 1m vi trao i ly 5 kg thc. (iu ny c ngha l 1m vi c gi tr trao i bng
5kg thc)
- Vn t ra l: ti sao hai hng ho, hai gi tr s dng li trao i c cho nhau, hn
na chng li trao i vi nhau theo mt t l nht nh?
+ Ci chung khng th l gi tr s dng v hai loi hng ha ny c cng dng hon ton
khc nhau (vi mc, thc n). V s khc nhau ch l iu kin cn thit s trao i xy
ra v khng ai em trao i nhng vt phm ging ht nhau v gi tr s dng.
+ Ci chung l: c vi v thc u l sn phm ca lao ng, u c lao ng kt tinh
trong . Nh c c s chung m cc hng ha c th trao i c vi nhau. Vy, thc cht
1

ngi ta trao i hng ha vi nhau chng qua l trao i lao ng ca mnh n du trong trong
nhng hng ha .
Chnh hao ph lao ng to ra hng ha kt tinh trong hng ha y l c s chung cho
mi vic trao i v n to thnh gi tr hng ha.
- Khi nim: Gi tr hng ha l lao ng ca ngi sn xut hng ha to ra, kt tinh trong
hng ha
Gi tr hng ha biu hin thng qua gi tr trao i. Tc l, gi tr l ni dung, l c s ca
gi tr trao i.
- Gi tr biu hin mi quan h x hi gia nhng ngi sn xut hng ha v trao i hng
ha l so snh lng hao ph lao ng gia nhng ngi sn xut hng ha. Quan h gia ngi vi
ngi c thay th bng quan h gia vt vi vt (hng hng).
- Gi tr hng ha l mt phm tr lch s, ch tn ti trong nn kinh t hng ha, c sn xut
hng ha th mi c gi tr hng ha.
- Kt lun:
+ Gi tr ca hng ha l do lao ng x hi (lao ng tru tng) ca ngi sn xut hng
ha kt tinh trong hng ha.
+ Gi tr l c s l ni dung ca gi tr trao i. Cht ca gi tr l lao ng, nn sn phm
khng cha ng lao ng th khng c gi tr. Sn phm cha ng nhiu lao ng to ra th c
gi tr cao. Lng gi tr l biu hin lng lao ng kt tinh trong hng ha. Lng lao ng kt
tinh thay i dn n gi tr trao i thay i. Gi tr trao i l hnh thc biu hin ca gi tr.
+ Gi tr l mt phm tr lch s.
c. Mi quan h gia hai thuc tnh ca hng ha
Gi tr s dng v gi tr l hai thuc tnh va thng nht, va mu thun vi nha trong mt
hng ho.
- Mt thng nht:
Hai thuc tnh ny cng tn ti trong mt hng ha. Mt vt mun tr thnh hng ha th
khng th thiu bt k mt thuc tnh no trong hai thuc tnh trn. Ta c th thy mt vt c ch
tc l c gi tr s dng nhng khng do lao ng to ra tc l khng c lao ng x hi kt tinh
trong th khng phi l hng ha, v d nh: khng kh, nh nng mt tri
- Mt mu thun:
+ Th nht, vi t cchl mt gi tr s dng th cc hng ho khng ng nht v cht v
mi hng ha c mt cng dng khc nhau. Ngc li, vi t cch l gi tr th cc hng ho ng
nht v cht, chng u l kt tinh ca lao ng, u l lao ng c vt ho.
+ Th hai, tuy gi tr v gi tr s dng cng tn ti trong mt hng ha nhng qu trnh thc
hin gi tr s dng v gi tr khc nhau v thi gian v khng gian. C th l gi tr c thc hin
trc trong lnh vc lu thng, cn gi tr c thc hin sau, trong lnh vc tiu dng. Nu khng
thc hin c gi tr hng ho (hng ha khng bn c) th khng thc hin c gi tr s dng
c th dn n khng hong sn xut tha.
* V sao phi nghin cu gi tr bt u t gi tr trao i?
Gi tr l lao ng tru tng kt tinh trong hng ha nn ta khng xc nh trc tip c.
Ta ch c th xc nh, o lng n thng qua mt hng ha khc.
V d: 1m vi = 5 kg thc 5kg thc o ga tr cho 1 m vi
2

Do ta lun phi xc nh t l v lng m gi tr s dng ny trao i vi gi tr s dng

khc hay ni cch khc, chng ta ang xc nh gi tr trao i xc nh gi tr.
* V sao Hng ha c 2 thuc tnh
Hng ho c hai thuc tnh: gi tr s dng v gi tr, hai thuc tnh khng phi do c hai
loi lao ng khc nhau kt tinh trong n, m do lao ng ca ngi sn xut hng ho c tnh hai
mt: lao ng c th v lao ng tru tng.
C.Mc l ngi u tin pht hin ra tnh cht hai mt .
a. Lao ng c th
- Lao ng c th l lao ng c ch di mt hnh thc c th ca nhng ngh nghip
chuyn mn nht nh.
- Lao ng c th to ra gi tr s dng: Mi lao ng c th c i tng lao ng, mc
ch ring, cng c lao ng ring, phng php hot ng ring, v kt qu lao ng ring to
ra nhng sn phm c cng dng khc nhau, tc l to ra nhiu gi tr s dng ca hng ha.
b. Lao ng tru tng
- Lao ng tru tng l lao ng ca ngi sn xut hng ha khng k n hnh thc c
th ca n, quy v mt ci chung nht, chnh l s tiu hao sc lao ng ( tiu hao bp tht,
thn kinh, b c) ca ngi lao ng sn xut hng ha ni chung.
- Lao ng tru tng tch ly trong hng ha v to ra gi tr.
+ Ch c lao ng ca ngi lao ng sn xut hng ha mi mang tnh tru tng v to ra
gi tr hng ha.
+ Lao ng tru tng chnh l mt cht ca gi tr hng ha.
Tt nhin khng phi c hai th lao ng kt tinh trong hng ha m ch l lao ng ca
ngi sn xut hng ha c tnh hai mt.
- Tnh cht hai mt ni trn lin quan n tnh cht t nhn v tnh cht x hi ca lao ng
sn xut hng ha.
+ Tnh cht t nhn: Mi ngi sn xut hng ho c tnh t ch ca mnh nn sn xut ra
ci g, sn xut nh th no l vic ring ca h. V vy, lao ng ca h tr thnh vic ring, mang
tnh t nhn v lao ng c th ca h l biu hin ca lao ng t nhn.
+ Tnh cht x hi: Lao ng ca mi sn xut hng ha cng l mt b phn ca lao ng
x hi trong h thng phn cng lao ng x hi. Phn cng lao ng x hi lm cho lao ng ca
ngi sn xut tr thnh mt b phn trong lao ng x hi, t to ra s ph thuc ln nhau gia
nhng ngi sn xut hng ho. H lm vic cho nhau, ngi ny lm vic v ngi kia thng qua
trao i, mua bn hng ha. Vic trao i hng ho khng th da vo lao ng c th m phi quy
thnh lao ng ng nht l lao ng tru tng. Do , lao ng tru tng l biu hin ca lao
ng x hi.
Lng gi tr hng ha v Cc nhn t nh hng n lng gi tr hng ha
Gi tr hng ha l do lao ng tru tng ca ngi sn xut hng ha kt tinh trong hng
ha Nh vy:
- V MT CHT, gi tr ca hng ha c xc nh bi hao ph lao ng sn xut hng
ha quyt nh.
Gi tr ca hng ha = lao ng vt ha + lao ng sng
= lao ng qu kh + lao ng hin ti
3

= Gtr t liu sn xut + Gtr mi do cng nhn to ra

- V MT LNG: gi tr ca hng ha c tnh theo thi gian lao ng x hi cn thit.
a. Thi gian lao ng x hi cn thit
- Trong thc t, c nhiu ngi cng sn xut mt sn xut mt hng ha nhng iu kin
sn xut, trnh tay ngh, nng sut lao ng ca h khc nhau nn thi gian lao ng c bit khc
nhau to ra mt hng ha khng ging nhau nhau (ngha l hao ph lao ng c bit khc nhau).
- Vy, c phi rng ngi sn xut no cng li bing, cng vng v, c iu kin sn xut
cng kh khn th lng gi tr hng ha ca h cng ln?
iu ny khng ng v s khc nhau trn ch l s khc nhau v chi ph lao ng c bit ca
mi c nhn trong khi gi tr hng ha khng phi tnh bng thi gian lao ng c bit m tnh bng
thi gian lao ng x hi cn thit (gi tr x hi ca hng ha).
- Khi nim: Thi gian lao ng x hi cn thit l thi gian lao ng trung bnh, cn thit
sn xut ra mt hng ha trong iu kin sn xut bnh thng ca x hi vi trnh trang thit b
sn xut trung bnh, trnh k thut trung bnh v cng lao ng trung bnh.
- Trong thc t, thi gian lao ng x hi cn thit l mc hao ph lao ng trung bnh ca x
hi sn xut ra mt hng ha. Thng thng thi gian lao ng x hi cn thit (thi gian lao
ng x hi trung bnh) gn st vi thi gian lao ng c bit (mc hao ph lao ng c bit) ca
ngi sn xut hng ha no cung cp tuyt i a s hng ha cng loi trn th trng.
- Cn ch , thi gian lao ng cn thit l i lng khng c nh m thay i theo thi
gian v c th khc nhau cc nc. Bi v trnh thnh tho trung bnh, cng lao ng trung
bnh, iu kin trang b k thut trung bnhlun thay i theo s pht trin lc lng sn xut.
b. Nhng yu t nh hng n lng gi tr ca mt n v hng ha
Tt c cc yu t nh hng n thi gian lao ng x hi cn thit u nh hng ti lng
gi tr ca mt n v hng ha.
C th xem xt ba yu t c bn sau:
- Nng sut lao ng:
+ L nng lc sn xut ca lao ng. N c o bng s lng sn phm c sn xut ra
trong mt n v thi gian (hoc lng thi gian sn xut ra mt n v sn phm).
+ Gi tr hng ha thay i t l nghch vi nng sut lao ng: khi nng sut lao ng tng
s ko theo tng s sn phm tng ln, tng gi tr hng ha khng tng so vi trc gi tr mt
n v sn phm gim xung v ngc li.
+ Nng sut lao ng trn thc t ph thuc vo nhiu yu t nh: trnh thnh tho trung
bnh ca ngi lao ng; mc pht trin ca khoa hc - k thut, cng ngh v mc ng dng
chng vo sn xut; trnh t chc qun l; quy m v hiu sut ca t liu sn xut; cc iu
kin t nhin. Do , mun tng nng sut cn nng cao hiu qu ca cc yu t trn.
- Cng lao ng:
+ L mc hao ph lao ng (mc nng nhc, khn trng hay cng thng) ca ngi
lao ng trong mt n v thi gian.
+ Cng lao ng tng ngha l mc hao ph sc lao ng (c bp, thn kinh) trong
mt n v thi gian tng ln, mc khn trng, nng nhc hay cng thng ca lao ng tng
ln. V nu cng lao ng tng ln th tng s (hay khi lng) hng ho cng tng ln nhng
tng hao ph sc lao ng cng tng ln tng ng cng t l. Do , gi tr mt n v sn phm
4

khng thay i. Vy, trong thc t, tng cng lao ng ging nh ko di thi gian lao ng
nn hao ph lao ng trong mt n v sn phm khng i.
+ Cng lao ng ph thuc vo trnh t chc qun l, quy m v hiu sut ca t liu
sn xut, c bit l th cht v tinh thn ca ngi lao ng.
- Mc phc tp ca lao ng:
Cn c theo phc tp c th chia ra lao ng phc tp v lao ng gin n.
+ Lao ng gin n l lao ng m mt ngi bnh thng khng cn tri qua o to cng
c th lm c.
+ Lao ng phc tp l lao ng i hi phi qua hun luyn, o to, hay lao ng lnh
ngh mi c th thc hin uc.
Trong cng mt thi gian hao ph nh nhau, lao ng phc tp to ra nhiu gi tr ln hn
gp bi ln lao ng gin n.

Vn 2: Ni dung v tc dng ca quy lut gi tr

* hiu r cc quy lut ca sn xut hng ha, chng ta cn hiu mt s khi nim sau:
- Quy lut: mi lin h bn cht, tt nhin, ph bin v lp li gia cc mt, cc yu t, cc
thuc tnh bn trong mi s vt hay gia cc s vt v hin tng vi nhau.
- Quy lut kinh t: phn nh nhng mi lin h tt yu, bn cht, thng xuyn v lp li
gia cc hin tng v qu trnh kinh t
1. Ni dung ca quy lut gi tr
- Quy lut gi tr khng phi l quy lut kinh t chung ca mi nn sn xut x hi. N cng
khng phi l quy lut kinh t ring ca bt k nn sn xut x hi no. Quy lut gi tr l quy lut
kinh t c bn ca sn xut hng ho v n quy nh bn cht ca sn xut hng ha. u v khi
no c sn xut v lu thng hng ha th c s hot ng ca quy lut gi tr.
- Quy lut gi tr cn l c s ca tt c cc quy lut khc ca sn xut hng ho.
- Ni dung quy lut: Sn xut v trao i hng ho da trn c s gi tr ca n, tc l da
trn hao ph lao ng x hi cn thit.
- Yu cu i vi sn xut:
Trong thc t sn xut, mi ngi sn xut t quyt nh hao ph c bit ca mnh. Tuy
nhin, gi tr hng ha khng phi do hao ph lao ng c bit m do hao ph lao ng x hi quyt
nh. Do vy, mun bn c hng ha, b p c chi ph v tin ti c li th ngi sn xut
phi lm sao cho mc hao ph lao ng c bit ca mnh ph hp vi mc hao ph lao ng x hi
cn thit. Qua y, ta thy c tc ng ca quy lut gi tr l buc ngi sn xut phi iu
chnh qu trnh sn xut ca mnh sao cho ph hp nht.
- Yu cu i vi lu thng:
Trao i, lu thng hng ha cng phi da trn hao ph lao ng x hi cn thit, tc l trao
i phi thc hin theo nguyn tc ngang gi. iu ny c ngha l, hai hng ha c trao i cho
nhau khi cng kt tinh mt lng lao ng nh nhau hoc trao i, mua bn hng ho phi thc
hin vi gi c bng gi tr.
5

 S vn ng ca quy lut gi tr thng qua s vn ng ca gi c hng ho. Gi tr l c

s ca gi c nn gi c ph thuc vo gi tr theo hng: hng ho no c gi tr cao th gi c cao
v ngc li. Tuy nhin, trn th trng, gi c cn ph thuc vo cc nhn t cnh tranh, cung cu,
sc mua ca ng tin. S tc ng ca cc nhn t ny lm cho gi c hng ho trn th trng
tch ri so vi gi tr v ln xung xoay quanh trc gi tr ca n. S vn ng ca gi c th trng
ca hng ho xoay quanh trc gi tr ca n chnh l c ch hot ng ca quy lut gi tr.
GiTc
c ng ca quy lut gi tr
2.
Gi tr
* iu tit sn xut v lu thng hng ha.
- iu tit sn xut:
iu tit sn xut c ngha l iu ha, phn b cc yu t sn xut gia cc ngnh, cc lnh
vc ca nn kinh t. S iu tit sn xut ca quy lut gi tr thng qua s bin ng ca gi c th
trng do tc ng trc tip ca cung cu. iu ny th hin qua hai trng hp sau:
+ Th nht, nu hng ha no c cung nh hn cu dn n gi c ln hn gi tr, hng
ha c kh nng bn chy v thu li cao, nhng ngi sn xut s u t thm t liu sn xut
v sc lao ng m rng quy m sn xut. Khng nhng th, nhng ngi sn xut ang hot
ng lnh vc khc cng c th chuyn qua sn xut mt hng ny. Do , quy m ngnh ny
cng c m rng.
+ Th hai, i vi nhng mt hng ha c cung ln hn cu ko theo gi c thp hn gi tr,
hng ha s khng bn c v ngi sn xut s phi thu hp quy m, thm ch ng ca x
nghip sn xut mt hng ny. Mt s ngi s khng sn xut loi hng ha na m chuyn
sang sn xut loi hng ha c li nhiu. Kt qu l cc yu t ca sn xut ca ngnh gim i do
b chuyn sang ngnh sn xut khc.
+ Th ba, i vi hng ha mag cung bng cu th gi c bng gi tr. Tuy nhin trng hp
ny t xy ra.
Vy, quy lut gi tr t ng iu tit t l phn chia t liu sn xut v sc lao ng
vo cc ngnh sn xut khc nhau, p ng y hn, ph hp hn nhu cu ca x hi.
- iu tit lu thng
Tc ng iu tit lu thng ca quy lut gi tr cng thng qua s vn ng gi c trn th
trng. S bin ng gi c trn th trng c tc dng thu ht lung hng ha t ni gi c thp
n ni gi c cao, ni c th thu nhiu li. Qua , quy lut gi tr c tc ng iu tit, phn phi
cc ngun hng ha mt cch hp l hn gia cc vng, gia cung v cu i vi cc loi hng ha
trong x hi.
Trong kinh t th trng hin nay, ngoi vai tr iu tit ca th trng, nh nc cng c tc
ng mnh m n iu tit sn xut, lu thng thng qua cc cng c ca k hoch.
* Kch thch ci tin k thut, hp l ha sn xut nhm tng nng sut lao ng, h gi
thnh sn phm.
- Trong nn kinh t hng ha, mi ngi sn xut l mt ch th c lp, t quyt nh hot
ng sn xut, kinh doanh ca mnh. V mi ngi c iu kin sn xut khc nhau nn mc hao
ph lao ng c bit ca h khc nhau, sn xut mt hng ny. Tuy nhin, trn th trng, cc hng
ha u phi c trao i theo mc hao ph lao ng x hi cn thit. Vy, ngi sn xut hng
ha no c mc hao ph lao ng c bit thp hn mc hao ph lao ng x hi s thu c li v
ngc li. dnh c li th trong cnh tranh v trnh khi nguy c v n, ph sn, cc ch th
kinh t phi lun lun phn u h thp gi tr c bit sao cho bng hoc thp hn gi tr x hi.

- Mun vy, ngi sn xut phi:

+ Tm cch ci tin k thut, nng cao trnh tay ngh, s dng cc thnh tu mi ca khoa
hc, k thut vo sn xut.
+ Ci tin hiu qu t chc qun l sn xut, kinh doanh, ci tin cc bin php lu thng,
bn hng tit kim chi ph lu thng v tiu th sn phm nhanh chng.
+ Thc hin tit kim cht ch cc yu t u vo nhm nng cao nng sut lao ng.
+ Ci tin cht lng, mu m cho ph hp vi nhu cu, th hiu ca ngi tiu dng
Kt qu l nng sut lao ng x hi khng ngng tng ln, lc lng sn xut khng ngng
pht trin, chi ph sn xut khng ngng gim xung.
* Phn ha giu ngho gia nhng ngi sn xut hng ha.
Qu trnh cnh tranh theo ui gi tr tt yu s dn n kt qu l:
Nhng ngi c iu kin sn xut thun li, c trnh tay ngh cao, c kin thc, trang b
k thut tt, c vn nn h thp c mc hao ph lao ng c bit so vi hao ph lao ng x hi
cn thit s thu c nhiu li, giu ln, c th mua sm thm t liu sn xut, thu thm lao ng,
m rng sn xut kinh doanh v tr thnh ng ch.
Ngc li, nhng ngi khng c iu kin sn xut thun li, lm n km ci, hoc gp ri
ro trong kinh doanh s c mc hao ph lao ng c bit cao, khi bn hng s ri vo tnh trng thua
l, thm ch ph sn v tr thnh ngi lm thu.
Tc ng phn ha giu ngho ca quy lut gi tr cng chnh l mt trong nhng nguyn
nhn, c ch lm xut hin quan h sn xut t bn ch ngha, c s ra i ca ch ngha t bn.
Bi v n to iu kin tp trung mt khi lng tin ln vo tay mt s ngi v ng thi cng
to ra lc lng lao ng lm thu bn sc lao ng kim sng.
Qua y, ta c th thy quy lut gi tr va c tc ng tch cc, va c tc ng tiu cc.
Mt mt, quy lut gi tr buc cc ch th kinh t phi sng lc, lu gi cc yu t c tc dng tch
cc n hiu qu sn xut, gt b nhng yu t lc hu. Mt khc, n phn ha x hi thnh giu
ngho, gy ra s bt bnh ng trong x hi.
V l do , ng thi vi vic thc y sn xut hng ha pht trin, Nh nc cn c
nhng bin php pht huy mt tch cc ca quy lut gi tr. C th, nh nc c th vn dng
quy lut gi tr trong iu tit v m thc y hoc khng khuyn khch mt s ngnh sn xut
pht trin, bn cnh l cc chnh sch iu tit, chnh sch x hi hn ch s phn ha trn.
c bit, i vi Vit Nam, trong iu kin pht trin nn kinh t hng ha nhiu thnh phn theo
nh hng x hi ch ngha hin nay, iu cng c thc hin ng mc.

Vn 3: Trnh by 2 PP SX GTTD (Tng i v siu ngch)

a) Qu trnh sn xut ra gi tr s dng trong ch ngha t bn
- Mc ch: nh t bn ng ra mt s tin mua t liu sn xut v sc lao ng khng phi
l thu c gi tr s dng m thu gi tr, hn na l to ra gi tr thng d.
Hnh vi ca h s tun theo cng thc:
T - H - T ' ( T ' > T, T ' - T = T > 0 )
7

Mun thc hin mc ch , h phi t chc sn xut ra nhng gi tr s dng p ng nhu

cu ca x hi.
Vy qu trnh sn xut t bn ch nghi l s thng nht gia qu trnh sn xut ra gi tr s
dng v qu trnh sn xut ra gi tr thng d. Bi v, gi tr s dng l ni dung vt cht ca hng
ha, l vt mang gi tr v gi tr thng d.
- c im:
Qu trnh nh t bn tiu dng hng ha sc lao ng v t liu sn xut sn xut ra gi
tr thng d c 2 c im:
+ Cng nhn lm vic di s kim sot ca nh t bn ging nh nhng yu t khc ca
sn xut c nh t bn s dng sao cho c hiu qu nht.
+ Sn phm lm ra thuc s hu ca nh t bn ch khng thuc v cng nhn.
Qu trnh sn xut t bn ch ngha l s thng nht gia qu trnh sn xut ra gi tr
s dng vi vic to ra gi tr v gi tr thng d.
Cc phng php sn xut Gi tr thng d
a. Gi tr thng d tuyt i
- Khi nim: Gi tr thng d tuyt i l gi tr thng d thu c do ko di thi gian lao
ng vt qu thi gian lao ng tt yu, trong khi nng sut lao ng, gi tr sc lao ng v thi
gian lao ng tt yu khng thay i.
- Phng php sn xut gi tr thng d tuyt i:
Th d, ngy lao ng l 8h, trong thi gian lao ng tt yu l 4h, mi gi cng nhn to
ra mt gi tr mi l 10 n v.
Biu din bng s sau:
Thi gian thng d 4 h

Thi gian cn thit 4 h

T sut gi tr thng d:
4

m =
4 = 100%
Hoc:m' =

100%

40
x 100% = 100%
40

+ Nu nh t bn ko di ngy lao ng ca cng nhn thm 2h na, trong khi cc iu kin

khc khng i, lc , thi gian lao ng tt yu l 4h, thi gian lao ng thng d l 6h. Ngha l,
gi tr thng d tuyt i tng ln 60 v t sut gi tr thng d ( m' ) tng ln thnh:
Thi gian cn thit 4 h

T sut gi tr thng d:
6

4
m =
= 150%
Hoc:

m' =

Thi gian thng d 6 h

100%

60
x 100% = 150%
40

Bt c nh t bn no cng mun ko di ngy cng lao ng ca cng nhn, nhng vic

ko di khng th vt qua gii hn sinh l ca cng nhn. Bi v, ngi cng nhn cn c thi
gian n, ng, ngh ngi, gii tr phc hi sc khe. Do vy, vic ko di thi gian lao ng gp
s phn khng gay gt ca giai cp cng nhn i gim gi lm.
+ Khi di ngy lao ng khng th ko di thm, v li nhun ca mnh, nh t bn li
tm cch tng cng lao ng ca ngi cng nhn. V tng cng lao ng c ngha l chi
ph nhiu sc lao ng hn trong mt khong thi gian nht nh. Nn tng cng lao ng v
thc cht cng tng t nh ko di ngy lao ng.
V vy, ko di thi gian lao ng hay tng cng lao ng u sn xut gi tr thng
d tuyt i.
- Phng php ny ch yu p dng trong thi k u nn sn xut t bn, vi vic ph bin
s dng lao ng th cng v nng sut lao ng thp.
b. Gi tr thng d tng i
- Khi nim: Gi tr thng d tng i l gi tr thng d thu c do rt ngn thi gian
lao ng tt yu bng cch nng cao nng sut lao ng trong ngnh sn xut ra t liu sinh hot
h thp gi tr sc lao ng, nh tng thi gian lao ng thng d ln ngay trong iu kin
di ngy lao ng, cng lao ng vn nh c.
- Phng php sn xut gi tr thng d tng i
Th d, ngy lao ng l 10h, trong 5h l lao ng tt yu, 5h l lao ng thng d.
Biu din bng s sau:
Thi gian cn thit 5 h

Thi gian thng d 5 h

Khi , t sut gi tr thng d l:

5

m = 5 100% = 100%
Hoc: m' =

50
x 100% = 100%
50

Nu gi tr sc lao ng gim i 1h th thi gian lao ng tt yu gim xung cn 4h v thi

gian lao ng thng d tng ln 6h v t sut gi tr thng d tng ln thnh:
Thi gian lao ng cn thit 4
h

Thi gian lao ng thng d 6

h

Khi , t sut gi tr thng d l:

6
100%
m =
4 = 150%
Hoc: m' =

60
x 100% = 150%
40

- im mu cht ca phng php ny l phi h thp gi tr sc lao ng. iu ng

ngha vi gim gi tr cc t liu sinh hot v dch v cn thit cho cng nhn. Mun vy phi tng
nng sut lao ng x hi trong cc ngnh sn xut t liu tiu dng v cc ngnh sn xut t liu
sn xut trang b cho ngnh sn xut ra cc t liu tiu dng.
9

- Phng php ny c s dng rng ri trong giai on ch ngha t bn pht trin. nhng
lc u ch mt s nh t bn lm c v iu kin khoa hc, k thut cha cho php. Khi , cc
nh t bn ny tng c nng sut lao ng nn thu c gi tr thng d siu ngch. Khi cc nh
t bn u ci tin k thut, gi tr thng d siu ngch s khng cn. Tt c s thu c gi tr
thng d tng i. Do gi tr thng d siu ngch l bin tng ca gi tr thng d tng i.
c. Gi tr thng d siu ngch
C.Mc gi gi tr thng d siu ngch l hnh thc bin tng ca gi tr thng d tng
i. Bi v chng u da trn c s tng nng sut lao ng, ch khc mt ch mt bn l tng
nng sut lao ng c bit, mt bn l tng nng sut lao ng x hi.
- Khi nim: Gi tr thng d siu ngch l phn gi tr thng d thu c do p dng cng
ngh mi sm hn cc x nghip khc lm cho gi tr c bit ca hng ha thp hn gi tr th
trng ca n.
- Nh t bn ch phi b t chi ph hn cc nh t bn khc nhng vn c th bn c hng
ha vi gi ngang bng vi gi th trng, t thu c gi tr thng d cao hn.
Khi s ng cc x nghip u i mi k thut cng ngh th gi tr thng d siu ngch ca
doanh nghip s khng cn na.
- Trong tng x nghip, gi tr thng d siu ngch l mt hin tng tm thi, nhng xt
trn phm vi ton x hi, n li thng xuyn tn ti. V n chnh l ng lc mnh nht thc y
cc nh t bn i mi cng ngh tng nng sut lao ng c bit, nh bi i th cnh tranh,
thu c phn gi tr thng d ln.
* So snh gi tr thng d siu ngch v gi tr thng d tng i:
GTTD tng i
GTTD siu ngch
* Do tng NSL XH
* Do tng NSL c bit
* Ton b cc nh TB thu
* Tng nh TB thu
* Biu hin quan h gia cng
* Biu hin quan h gia cng nhn vi t bn,
nhn v t bn.
t bn vi t bn.

Vn 4: Khi nim t bn, t bn bt bin v t bn kh bin, t bn c nh v t bn

lu ng
- Khi nim t bn: T bn l gi tr mang li gi tr thng d bng cch bc lt lao ng
khng cng ca ngi cng nhn.
S biu th s phn chia t bn:

T BN
C NH

Gi tr nguyn liu, nhin liu,

vt liu ph (c2)

T BN
LU NG
T BN
KH BIN

Gi tr sc lao ng (v)

Theo c im
chu chuyn

Theo vai tr sn xut

gi tr thng d

T BN
BT BIN (c)

Gi tr nh xng, cng trnh,

my mc, thit b (c1)

10

T bn bt bin v t bn kh bin
sn xut gi tr thng d, nh t bn phi ng trc t bn mua t liu sn xut v sc
lao ng, tc l t bn tin t c chuyn ha thnh hai hnh thc khc nhau ca t bn sn
xut. Ngi ta gi chng l: T bn bt bin v T bn kh bin. Mi b phn t bn y c vai tr
khc nhau trong qu trnh lm tng thm gi tr
Khi nim
- T bn bt bin: B phn t bn dng mua t liu sn xut (tn ti di hnh thi t
liu sn xut) m gi tr c bo tn v chuyn vo sn phm, tc l gi tr khng thay i v
lng trong qu trnh sn xut
+ K hiu: c
+ Cc b phn cu thnh:
* My mc, nh xng: tham gia vo qu trnh sn xut nhng chuyn gi tr tng phn vo
sn phm di dng khu hao hu hnh v v hnh (c1).
* Nguyn, nhin, vt liu: chuyn ton b gi tr vo sn phm trong qu trnh sn xut (c 2).
+ c im:
* Gi tr ca chng c bo tn v chuyn dch nguyn vn vo gi tr sn phm
* Gi tr TLSX c bo tn di hnh thc gi tr s dng mi.
- T bn kh bin: B phn t bn ng trc dng mua hng ho sc lao ng.
B phn ny khng biu hin ra, nhng thng qua lao ng tru tng, ngi cng nhn
lm thu sng to ra mt gi tr mi, ln hn gi tr ca sc lao ng, tc l c s bin
i v s lng.
+ K hiu: v
+ Hnh thc biu hin: tin lng.
+ Qu trnh vn ng: Din ra trn hai mt
Mt mt, gi tr ca n bin thnh cc t liu sinh hot v bin i trong qu trnh tiu
dng ca cng nhn.
Mt khc, bng lao ng tru tng, ngi cng nhn to ra gi tr mi khng nhng
b p sc lao ng ca mnh, m cn c gi tr thng d cho nh t bn.
Do , b phn t bn ny c s bin i v lng trong qu trnh sn xut.
c) T bn c nh v t bn lu ng
T bn sn xut gm nhiu b phn vi thi gian chu chuyn khc nhau v gi tr bi v
chng dch chuyn gi tr ca mnh vo sn phm theo nhng cch thc khc nhau. Cn c vo tnh
cht chu chuyn v mt gi tr ca cc t bn , C.Mc chia t bn sn xut thnh hai b phn: t
bn c nh v t bn lu ng.
T bn c nh
- Khi nim: T bn c nh l b phn ca t bn sn xut, ng thi l b phn ch yu
ca t bn bt bin (cc my mc, thit b, nh xng...) tham gia vo qu trnh sn xut, v hnh
thi hin vt, chng tham gia ton b trong qu trnh sn xut, nhng v gi tr ca chng khng
11

chuyn ht mt ln m chuyn dn tng phn vo sn phm (khu hao) theo mc hao mn ca

n trong qu trnh sn xut.
- c im ca t bn c nh:
V hnh thi hin vt, t bn c nh lun b c nh trong qu trnh sn xut, ch c gi tr
ca n l tham gia vo qu trnh lu thng cng sn phm. Hn na, n ch lu thng tng phn,
cn mt phn vn b c nh trong trong t liu lao ng, phn ny khng ngng gim xung cho
n khi gi tr ca n chuyn ht vo sn phm.
V d: Khu hao ti sn c nh
(VT: $)
Thi im

Gi tr ca TBC Gi tr chuyn vo Qu khu hao

gm chi ph
sn phm trong
(Qu khu tr ca
sa cha c bn
vng mt nm
t bn c nh)

Bt u vo sn xut

1.000.000

n cui nm th 1

800.000

200.000

200.000

n cui nm th 2

600.000

200.000

400.000

n cui nm th 3

400.000

200.000

600.000

n cui nm th 4

200.000

200.000

800.000

n cui nm th 5

200.000

1.000.000

Thi gian m t bn c nh chuyn ht gi tr ca n vo sn phm bao gi cng di hn

thi gian mt vng tun hon. Ngha l t bn c nh c s dng lu di trong nhiu chu k sn
xut.
Trong qu trnh s dng, t bn c nh b hao mn dn trong qu trnh sn xut. C th, t
bn c nh b hao mn dn di cc hnh thc:
+ Hao mn hu hnh: l hao mn v vt cht, v gi tr s dng. Loi hao mn ny do qu
trnh s dng v tc ng ca t nhin lm cho cc b phn ca t bn c nh dn dn hao mn
n khi h hng v phi c thay th, ht chu k s dng.
+ Hao mn v hnh: l s hao mn thun ty v gi tr. Loi hao mn ny xy ra ngay c khi
my mc cn tt nhng b mt gi v xut hin my mc mi hin i hn, r hn, hoc c gi tr
tng ng nhng cng sut cao hn, nhiu tnh nng cng dng hn. Vic trnh hao mn v hnh
c ngha v cng to ln trong qun l kinh t. lm c iu , cc nh t bn tm cch ko
di ngy lao ng, tng cng lao ng, tng ca kp lm vic nhm tn dng my mc trong
thi gian cng ngn cng tt.
- ngha:
Tng tc chu chuyn ca t bn c nh l mt yu cu cp thit i vi qu trnh sn
xut. Bi v, l bin php quan trng tng qu khu hao ti sn c nh, gim c hao mn
hu hnh do t nhin ph hy v trnh c hao mn v hnh. Qua , ch th sn xut c iu kin
i mi thit b nhanh hn.
T bn lu ng
- Khi nim: T bn lu ng l b phn t bn sn xut, gm mt phn t bn bt bin
(nguyn, nhin liu, vt liu) v t bn kh bin (sc lao ng) c tiu dng hon ton trong
mt chu k sn xut v gi tr ca n c chuyn ton b vo sn phm trong qu trnh sn xut.
- c im:
12

T bn lu ng chu chuyn nhanh hn t bn c nh. Nu t bn c nh mun chu

chuyn ht gi tr ca n phi mt nhiu nm th tri li, t bn lu ng trong mt nm c th chu
chuyn gi tr ca n nhiu ln hoc nhiu vng.
- S biu th s phn chia:
T bn c nh

T bn lu ng

T bn bt bin 1 T bn kh bin

c2

Trong : + c1: Gi tr nh xng, cng trnh, my mc, thit b

+ c2: Gi tr nguyn liu, nhin liu, vt liu ph
+ v : Gi tr sc lao ng
Vn 5: Bn cht ca a t t bn ch ngha
- a t xut hin t khi c quyn t hu v rung t b l hnh thc bc lt ch yu
trong x hi phong kin. trong lch s, n ln lt tri qua cc hnh thi: t lao dch, t hin vt v
t tin.
- Trong ch ngha t bn, nh t bn kinh doanh trong nng nghip phi thu rung t v
thu cng nhn tin hnh sn xut thu gi tr thng d. H coi nng nghip l mt lnh vc u
t kinh doanh.
Cng nh trong cng nghip, nh t bn nng nghip phi thu c P , ng thi phi thu
c mt s gi tr thng d di ra, tc l li nhun siu ngch, np tin thu t ca a ch
di hnh thc a t (r).
T , ta thy gi c nng sn l:

Wns = c + v +

+ Pns = c + v +

+r

Trong :
+ Wns: Gi nng sn
+ c1: khu hao ti sn c nh phc v sn xut.
+ v : tin lng tr cho cng nhn nng nghip.
+ P : li nhun bnh qun trong nn kinh t.
+ r: a t.
+ Pns: li nhun siu ngch m t bn c bit kinh doanh nng nghip thu c.
+ ( P + Pns) = m
- Nh vy, a t t bn ch ngha l phn gi tr thng cn li, tc l mt phn ca gi tr
thng d do cng nhn nng nghip to ra, sau khi tr phn li nhun bnh qun ( P ), m cc
nh t bn kinh doanh trong nng nghip phi tr cho a ch.
Khi nim: a t t bn ch ngha l b phn li nhun siu ngch do cng nhn lao ng
ng lm thu trong nng nghip lm ra (tc l mt phn ca gi tr thng d sau khi tr li nhun
bnh qun ca t bn u t vo nng nghip) m cc nh t bn kinh doanh trong nng nghip
phi np cho ngi s hu rung t

13

Vn t ra l: V sao t bn nng nghip li c th thu c phn li nhun siu ngch

np cho a ch? Nghin cu cc hnh thc a t t bn ch ngha s gip chng ta gii thch r
iu ny.
Cc hnh thc a t t bn ch ngha
a, a t chnh lch
- phn tch, ta phi gi nh nng sn cng bn theo gi c sn xut, ngha l t bn phi
thu hi c chi ph sn xut v li nhun bnh qun.
- Nh phn tch phn trc, chng ta thy rng li nhun siu ngch trong cng nghipdo
cnh tranh to nn, v vy n ch xut hin tm thi v khng tn ti n nh mt doanh nghip no
nht nh.
- Tri li, li nhun siu ngch trong nng nghip tn ti n nh trong cc x nghip c iu
kin sn xut thun li.
iu l do:
+ Mt l, s lng rung t b gii hn v b c chim, ngi ta khng th t to thm ra
nhng vng t c iu kin t nhin thun li.
+ Th hai, nng phm l th sn phm khng th thiu, khng th thay th i vi i sng
con ngi. Bn cnh , nhu cu v lng thc thc phm khng ngng tng ln, do x hi
khng ch canh tc trn nhng mnh t tt m buc phi canh tc trn c rung t xu hay km
thun li hn.
Do vy, gi c th trng ca nng phm do gi c sn xut ni c iu kin rung t xu
hoc km thun li, m bo cho ngi kinh doanh trn t ny phi thu c li nhun bnh
qun. (Trong cng nghip, gi c sn xut l do iu kin sn xut trung bnh quyt nh). iu ny
gip cho ngi kinh doanh trn rung t c iu kin sn xut thun li, c nng sut cao hn, khi
bn theo gi c sn xut chung, ngoi phn li nhun bnh qun, s thu c li nhun siu ngch
chuyn thnh a t np cho ch t gi l a t chnh lch. (Li nhun siu ngch ny tng
i n nh, lu di v n da trn tnh cht c nh ca t ai v mu m ca t)
a t chnh lch trong CNTB l s d ngoi li nhun bnh qun thu c trn rung t c
iu kin sn xut thun li hn. N l s chnh lch gia gi c sn xut chung quyt nh bi iu
kin sn xut trn rung t xu nht v gi c sn xut c bit trn rung t tt v trung bnh.(t
xu nht nhng khng phi bt k chi ph no cng tr thnh gi c SX, m l chi ph SX mc
trung bnh)
Nh vy, a t chnh lch l mt phn li nhun siu ngch ngoi li nhun bnh qun thu
c trn rng t c iu kin sn xut thun li hn. N l s chnh lch gia gi c sn xut
chung c quy nh bi iu kin sn xut trn rung t xu nht vi gi c sn xut c bit
trn rung t tt v trung bnh.
Thc cht ca a t chnh lch l li nhun siu ngch. Ngun gc ca n l mt phn
gi tr thng d do cng nhn nng nghip to ra. Nguyn nhn sinh ra a t chnh lch l do c s
c quyn kinh doanh rung t theo li t bn ch ngha.
- Xt v c s hnh thnh li nhun siu ngch v vic chuyn ha n thnh a t th a t
chnh lch c chia lm hai loi:
+ a t chnh lch I: l a t thu c trn nhng rung t c iu kn t nhin thun li
nh: mu m t nhin cao, gn ni tiu th, gn ng giao thng lm cho nng sut ca t
bn nng nghip cao hn, tit kim c chi ph hn.
14

V d 1: S hnh thnh a t chnh lch I trn t tt v trung bnh (Gi s: P = 20%)

Gi c sxut c bit

Sn
lng
(t)

Ca 1 t

Ca
SP

100

20

20

120

30

180

60

T.bnh

100

20

24

120

30

150

30

Xu

100

20

30

120

30

120

Loi
rung

TB
u t

Tt

Gi c sxut chung

a
t
tng chnh lch
Rcl1

tng Ca 1 Ca
t
SP

V d 2: S hnh thnh a t chnh lch 1 trn t c v tr thun li

V
tr TB u Ph vn P
rung
t
chuyn

Sn
lng
(t)

Gi c sxut c bit

Gi c sxut chung

Ca
SP

tng Ca 1 t

Ca 1 Ca tng SP
t

a t chnh
lch
Rcl1

Gn

100

20

120

24

27

135

15

Xa

100

15

20

135

27

27

135

V tr thun li s gip nh t bn kinh doanh nng nghip tit kim c phn ln chi ph
lu thng. Nhng khi bn hng th cng gi bn nn ngi no c chi ph vn chuyn t hn s thu
c mt khon li nhun siu ngch so vi ngi khc, do h thu c a t chnh lch.
+ a t chnh lch II: l a t thu c nh thm canh tng nng sut, l kt qu ca vic
u t thm t bn vo mt n v din tch nng cao cht lng canh tc, nhm tng mu m
trn mnh rung , nng cao sn lng trn mt n v din tch.
Loi
rung
Cng
mt
tha
rung

L
n
u
t

T
bn
u
t

Sn
P
lng
(%)
(t)

100

20

100

100

Gi c sxut c Gi c
bit
chung
1 t

Tng
lng

30

20

20

sn

sxut

a t
chnh
sn lch

1 t

Tng
lng

120

30

120

20

120

30

180

60

15

120

30

240

120

a t chnh lch I v a t chnh lch II c im ging nhau l: u l li nhun siu

ngch, hnh thnh do hiu qu u t khc nhau ca nhng t bn nh nhau.
im khc nhau gia hai loi a t l:

a t chnh lch I l do hiu qu u t trn nhng tha rung c iu kin khc

nhau (qung canh),

a t chnh lch II l do hiu qu nhng ln u t khc nhau trn cng tha rung
(thm canh).
Trong thi hn hp ng thu t, phn li nhun siu ngch thu c, do vic nh t bn
thu t thm canh, thuc v nh t bn. Ch n khi ht thi k thu t, a ch mi tm cch
nng gi thu t ln chim ly phn li nhun siu ngch , tc l nhm bin li nhun siu
ngch do u t thm canh (a t chnh lch II) thnh a t chnh lch I. iu ny lm pht sinh
mu thun l, nh t bn thu t ko di thi hn thu t, cn a ch li mun rt ngn thi hn
15

cho thu. Do , trong thi hn hp ng, nh t bn tm mi cch quay vng, tn dng, vt kit
mu m ca t ai.
- a t tuyt i
+ a t tuyt i l s a t m cc nh t bn kinh doanh nng nghip tuyt i phi np
hco a ch d rung t tt hay xu, gn hay xa.
(Trn nhng rung t tt v trung bnh, a ch cn thu thm a t chnh lch I v a t
chnh lch II)
+ Di ch t bn, s c quyn t hu rung t cn tr s pht trin ca quan h sn
xut t bn ch ngha trong nng nghip. Do vy, nng nghip thng lc hu hn cng nghip v
kinh t v k thut, v cu to hu c trong nng nghip thp hn trong cng nghip. iu ny
phn nh mt iu: nu trnh bc lt nh nhau (t sut gi tr thng d nh nhau) th mt t bn
ngang nhau s sinh ra trong nng nghip nhiu gi tr thng d hn.
V d: Gi s:
+ C hai t bn u t trong nng nghip v trong cng nghip u l 100.
+ Trong cng nghip, cu to hu c l 4/1 cn trong nng nghip, cu to hu c l 3/2.
+ m = 100%
Ngnh
SX

c+v

c/v

Tng gi tr SP

P'

Cnghip

80c+20v

4/1

100%

20

80c+20v+20m

20% 20

Nnghip

60C+40v

3/2

100%

40

60C+40v+40m

20% 20

20

i
t
tuyt i

+ a t tuyt i cng l mt loi li nhun siu ngch (20) di ra ngoi li nhun bnh
qun (20) c hnh thnh do cu to hu c ca ca t bn trong nng nghip thp hn trong cng
nghip, n l s chnh lch gia gi tr nng sn vi gi c sn xut chung ca nng phm.
+ C s ca a t tuyt i l do cu to hu c ca t bn trong nng nghip thp hn
trong cng nghip, cn nguyn nhn tn ti ca a t tuyt i l do ch c quyn t hu
rung t ngn cn nng nghip tham gia cnh tranh gia cc ngnh hnh thnh li nhun
bnh qun.
* So snh a t tuyt i v a t chnh lch:

a t chnh lch

a t tuyt i

Ging nhau

Cng l Pns, ngun gc t gi tr thng d

Khc nhau

Nguyn nhn sinh ra a t chnh Nguyn nhn sinh ra a t tuyt

lch l c quyn kinh doanh i l c quyn t hu rung
rung t
t

- a t c quyn
+ a t c quyn l hnh thc c bit ca a t t bn ch ngha. N c th tn ti trong
nng nghip, cng nghip khai thc v cc khu t trong thnh th.
+ a t gn vi c quyn s hu rung t, c chim cc iu kin t nhin thun li, cn
tr s cnh tranh ca t bn, to nn gi c c quyn ca rung t. a t thu trn cc loi c th
trng cc loi cy cho nhng sn phm qu him, c gi tr cao, hay nhng khong sn c gi tr
c bit, thng rt cao v c gi l a t c quyn.
16

+ Ngun gc ca n cng l li nhun siu ngch do gi c c quyn cao ca nhng sn

phm thu c trn t y m nh t bn phi np cho a ch.

Vn 6: Nm c im kinh t c bn ca ch ngha t bn c quyn

a) Tp trung sn xut v s hnh thnh cc t chc c quyn

- Tch t tp trung cao dn n hnh thnh cc t chc c quyn l c trng kinh t c bn
ca ch ngha quc.
- Tp trung sn xut n mc cao trc tip hnh thnh cc t chc c quyn. V lc ny,
gia cc x nghip ln tn ti 2 xu th:
+ D dng tha thun vi nhau hp tc sn xut, kinh doanh
+ Cnh tranh gay gt bt phn thng bi nn dn n khuynh hng tha hip vi nhau
thit lp th lc c quyn.
Tch t,
tp trung
sn xut

Mt s xnghip c quy m ln

Cnh tranh gay gt

Tha hip,
tha thun

T chc
c quyn

- T chc c quyn: lin minh gia cc nh t bn ln nm trong tay phn ln (thm ch

ton b) sn phm ca mt ngnh, cho php lin minh ny pht huy nh hng quyt nh n qu
trnh sn xut, lu thng ca ngnh , nhm mc ch thu c li nhun c quyn cao.
- Khi mi bt u qu trnh c quyn ha cc lin minh c quyn lin kt ngang, tc l
lin kt cc doanh nghip trong cng mt ngnh. Nhng hnh thc c quyn c bn kiu ny l:
Cartel, Cydicate, Trust.
+ Cartel: t chc c quyn trn c s nhng hip nh gia cc thnh vin tha thun
vi nhau v gi c, quy m sn lng, th trng tiu th, th trng thanh ton... ca cc x nghip
tham gia n. Cn vic sn xut, thng nghip vn c lp, do tng thnh vin thc hin. Nu ai
lm sai s b pht tin theo hip nh.
+ Cydicate: t chc c quyn thc hin nhng lin minh v mua nguyn vt liu, bn hng
ha, do mt ban qun tr chung m nhim, nhng sn xut vn l cng vic c lp ca mi thnh
vin. Mc ch ca n l thng nht u mi mua, bn mua r, bn t nhm thu li nhun cao.
Cartel v Cydicate d b ph v, v khi tng quan lc lng thay i, cc thnh vin
chy theo li ch b phn nn d ph cam kt. T Trust hnh thc cao hn ca c quyn ra i.
+ Trust: hnh thc c quyn cao nhm thng nht c vic sn xut v thng nghip vo
trong tay mt ban qun tr iu hnh chung. Cc thnh vin tr thnh c ng hng li tc c
phn.
- n giai on sau, hnh thc lin kt dc xut hin. l lin kt ca cc x nghip ln, cc
Cydicate, Trust thuc cc ngnh khc nhau nhng c lin quan n nhau v kinh t v k thut.
Ngi ta gi hnh thc ny l Consortium. Mt Consortium c th c hng trm x nghip lin kt
trn c s hon ton ph thuc v ti chnh vo mt nhm t bn kch x.
T gia th k XX, mt hnh thc lin kt mi, lin kt a ngnh, hnh thnh nhng
conglomerat, hay concern. l nhng cng ty khng l thu tm nhiu cng ty x nghip thuc
17

nhng ngnh cng nghip rt khc nhau, ng thi bao hm c vn ti, thng mi, ngn hng v
cc dch v khc.
- Nh nm c a v thng tr trong sn xut, lu thng nn cc t chc c quyn c kh
nng nh gi c c quyn cao. Gi c c quyn c hai loi:
+ Gi c c quyn mua: Mua hng ha (c bit l nguyn liu) vi gi thp hn nhiu so
vi gi c sn xut.
+ Gi c c quyn bn: Bn hng ha vi gi cao hn gi c sn xut.
T chc c quyn thu c li nhun c quyn.
- Tuy nhin, gi c c quyn cng khng th tiu quy lut gi tr v quy lut gi tr thng
d. V xt trn ton x hi t bn th:
Do , phn li nhun kch x m cc t chc c quyn thu c cng bng phn m tng
lp t sn va v nh cng nh nhn dn lao ng mt i. Li nhun c quyn cn gm c phn
bc lt nhng t sn va v nh, ngi sn xut nh trong nc v c bit l nhn dn cc nc
thuc a v ph thuc (do t bn mua nng sn vi gi r, bn hng cng ngh gi cao...)
b) T bn ti chnh v bn u s ti chnh
- Cng vi qu trnh tch t v tp trung t bn nh trong cng nghip, ng thi cng din
ra qu trnh tch t v tp trung t bn trong ngn hng. Cnh tranh lm cc ngn hng nh b ph
sn, ngn hng ln thn tnh ngn hng nh. Cc ngn hng nh khc cng ch ng sp nhp.
iu dn n hnh thnh cc t chc c quyn ngn hng.
- Nh nm trong tay phn ln t bn tin t trong x hi, cc t chc c quyn ngn hng
c thm vai tr mi, t ch lm trung gian trong thanh ton v tn dng nay h nm c phn ln
t bn tin t trong x hi, tr thnh ngi c quyn lc vn nng chi phi cc hot ng kinh t x hi.
Vai tr th hin:
+ C ngi vo c quan qun l ca t bn cng nghip.
+ Trc tip u t vo lnh vc cng nghip.
- Ngc li, trc s chi phi, khng ch ngy cng xit cht ca ngn hng, cc t chc c
quyn cng nghip cng tm cch xm nhp tng ng i ngn hng. C th l:
+ Cc t chc c quyn cng nghip tham gia vo cng vic ca ngn hng bng cch mua
c phiu ca cc ngn hng ln c th chi phi hot ng ca ngn hng.
+ T lp ngn hng phc v cho ring mnh.
- Qu trnh c quyn ha trong cng nghip v trong ngn hng gn b, an xen vo nhau
v thc y ln nhau lm ny sinh mt loi t bn mi. l t bn ti chnh.
- Theo Lnin: t bn ti chnh l kt qu ca s kt hp gia t bn ngn hng ca mt s
ngn hng c quyn ln nht vi t bn ca lin minh c quyn cc nh cng nghip.

18

Ta c th thy qua s :
Ph sn
Ngn hng
nh

T chc
c quyn
Ngn hng

T chc
c quyn
Cng nghip

Sp nhp
T BN TI CHNH

Cnh tranh khc lit

- S pht trin ca t bn ti chnh dn n hnh thnh mt nhm nh c quyn chi phi

ton b i sng kinh t v chnh tr ca ton b x hi t bn. l bn u s ti chnh.
Bn u s ti chnh thit lp s thng tr ca mnh thng qua cc phng php:
+ Vn dng ch tham d. Thc cht ca ch ny l mt s nh ti chnh ln hoc
mt tp on ti chnh nh nm s c phiu khng ch nn c th nm c mt cng ty ln nht
vi t cch l cng ty m. Sau , cng ty ny li nm c lng c phiu chi phi c nhiu
cng ty con, v n lt mnh, cc cng ty con li chi phi c cc cng ty chu.
Vy, ch tham d v phng php t chc tp on theo kiu mt xch gip cho nh t
bn c quyn ti chnh c th khng ch v iu tit mt lng t bn ln hn gp nhiu ln so vi
lng t bn m h u t.
+ S dng cc th on: lp cng ty mi, pht hnh tri khon, kinh doanh cng tri, u c
chng khon s giao dch, u c rung t thu li nhun cao.
- Thng tr v kinh t l c s thng tr v chnh tr v cc mt khc. Chng chi phi mi
hot ng ca c quan nh nc, bin nh nc thnh cng c phc v cho t bn c quyn.
cng l nguyn nhn xut hin ch ngha pht xt, ch ngha qun phit v nhiu th khc, tt c
cng chy ua v trang gy chin tranh xm lc p bc, bc lt cc nc chm pht trin.
c) Xut khu t bn
- Lnin vch ra rng: xut khu hng ha l c trng ca ch ngha t bn t do cnh
tranh, cn xut khu t bn l c trng ca ch ngha t bn c quyn.
- Xut khu hng ha l mang hng ho ra nc ngoi thc hin gi tr v gi tr thng
d. Xut khu t bn l xut khu gi tr ra nc ngoi, mang t bn u t nc ngoi chim
ot gi tr thng d v cc ngun li nhun khc cc nc nhp khu t bn.
CNTB
c quyn

CNTB T do
cnh tranh

XK T bn

XK Hng
ha

Xut khu gi tr ra nc
ngoi nhm mc ch ot
gi tr thng d v ngun
li khc
Xut khu hng ha
ra nc ngoi nhm
thc hin gi tr

- T cui th k XIX u th k XX, xut khu t bn tr thnh mt tt yu. Bi v:

19

+ Mt l, cc nc t bn pht trin xut hin hin tng t bn tha tng i, tc l

c mt phn t bn khng tm c ni u t c li nhun cao trong nc. Tin b k thut
y dn n tng cu to hu c ca t bn v h thp t sut li nhun.
+ Hai l, cc nc km pht trin v kinh t, nht l cc nc thuc a, ph thuc th
nguyn liu di do v r, ngun nhn cng v gi t cng r nn t sut li nhun cao nhng
y li thiu vn v k thut.
Do , xut khu t bn tr thnh tt yu nng cao t sut v khi lng li nhun.
* iu th hin qua s :
Tch ly t bn
pht trin

Tch ly khi lng

t bn ln

Cc nc nh
Gi rung t thp

Hi nhp kinh t

T bn tha
tng i

Thiu t bn

Trc tip
(FDI)

Xut
khu
t bn

Gin
tip
(ODA)

Tin loi:
lng thp
- Phn
Nguyn liu r

+ Xt v hnh thc u t, c th chia xut khu t bn thnh hai loi:

Xut khu t bn trc tip (FDI): mang t bn ra nc ngoi trc tip xy dng x
nghip mi, hoc mua li cc x nghip, bin n thnh mt chi nhnh ca cng ty m chnh quc.
X nghip mi thng tn ti di dng hn hp, song phng hoc a phng, nhng c x nghip
100% vn ca cng ty nc ngoi.
Xut khu t bn gin tip (ODA): hnh thc xut khu t bn cho vay thu li tc.
Ni cch khc, chnh l hnh thc xut khu t bn cho vay.
+ Xt v s hu, ta c xut khu t bn thnh:
Xut khu t bn nh nc: nh nc dng ngun vn ca mnh v tin ca cc t chc
c quyn u t vo nc nhp khu t bn, hoc vin tr c hon li hoc khng hon li thc
hin cc mc tiu kinh t, chnh tr, qun s.
V kinh t: hng xut khu t bn vo nhng ngnh thuc kt cu h tng to mi
trng thun li cho u t ca t bn t nhn sau . Hoc vin tr nhm k kt c nhng hip
nh thng mi v u t c li.
V chnh tr: vin tr nhm duy tr v bo v ch chnh tr cc nc nhp khu t
bn. l hnh thc gip nhau gia cc quc gia thn cn, lm tng s ph thuc ca quc gia
nhn t bn vo cc nc chnh quc, thc hin ch ngha thc dn kiu mi, to iu kin cho xut
khu t bn t nhn.
V qun s: Vin tr nhm li ko cc nc nhn t bn ph thuc vo khi qun s hoc
buc cc nc nhn vin tr phi cho lp cc cn c qun s trn lnh th ca mnh.
Xut khu t bn t nhn: l xut khu t bn do t nhn thc hin. N c c im l
thng u t vo cc nhng ngnh kinh t c vng quay t bn ngn, thu li nhun c quyn cao,
di hnh thc hot ng cm nhnh vo cc cng ty xuyn quc gia.
20

 Vic xut khu t bn l m rng quan h sn xut t bn ch ngha ra nc ngoi, l

phng tin ch yu t bn ti chnh m rng thng tr, bc lt, n dch trn phm vi quc t. N
c tc ng hai mt. Mt mt, n tc ng tch cc n nn kinh t nhp khu t bn, nh thc y
nn kinh t t cp, t tc thnh nn kinh t hng ha, c c cu kinh t cng nng nghip dch
v hp l. Mt khc, n lm cho c cu kinh t cc nc nhp khu b qu qut, l thuc vo chnh
quc.
* Qu trnh pht trin ca cc hnh thc xut khu:

Tk 18

Doanh nghip t nhn

Cc t chc c quyn

Cc tchc Q xuyn Qgia

Xut khu hng ha

Xut khu t bn

XK t bn + XK hng ha

Cui TK 19 u TK 20

Gia TK 20 n nay

d) S phn chia th gii v kinh t gia cc t chc c quyn

- Qu trnh tch t v tp trung t bn pht trin cng vi vic xut khu t bn tng nhanh
c v mt quy m v phm vi tt yu dn n phn chia th gii v kinh t, ngha l phn chia lnh
vc u t t bn, phn chia th trng th gii gia cc t chc c quyn.
- Ch ngha t bn pht trin lun gn vi th trng. Nht l khi pht trin ln giai on ch
ngha t bn c quyn th cc nc t bn coi th trng nc ngoi c bit quan trng. iu
l do:
+ Lc lng sn xut pht trin i hi ngy cng phi c ngun nguyn liu v ni thiu
th mi c li nhun cao.
+ Bnh trung ra ngoi thu c li nhun siu ngch.
Lnin nhn xt: Bn t sn chia nhau th gii khng phi do tnh c c c bit ca
chng m do s tp trung dn ti mc buc chng phi i vo con ng y kim li.
- Cc t chc c quyn ngy cng hng mnh li cn c s ng h ca nh nc m
chng thao tng cnh tranh ngy cng quyt lit trn th trng quc t. Cnh tranh ging co tt yu
dn n xu hng tha hip, k kt cc hip nh cng c a v c quyn ca chng trong
nhng lnh vc v th trng nht nh.
T hnh thnh cc lin minh c quyn quc t di dng cc Cartel, Cydicate, Trust
quc t... Nhng nm 1934, th gii c 350 ccten quc t, nh hng su sc n i sng kinh
t, chnh tr ton th gii.
T sau chin tranh th gii th hai, xut hin hnh thc phan chia th gii v kinh t l lin
minh quc t ca cc t bn nh nc. in hnh cho loi lin minh ny l: Cng ng Lin minh
Chu u (EC) thnh lp nm 1957, lc u c 6 nc thnh vin, n u th k XXI c 25 thnh
vin. T ngy 01/01/1999 cho ra i ng tin chung Chu u vi s tham gia ca 11 quc gia.
Bc vo th k XXI, ton th gii c trn 60.000 cng ty xuyn quc gia, chim khong
60% lng hng ha xut khu ca th gii.
Ti Ty bn cu, M ang xc tin thnh lp khi th trng chung Chu M (d kin hon
tt vo nm 2010) bng cch m rng NAFTA gm Canada, Mehyc v M.
Mt lot cc nc ang pht trin cng tng cng lin minh lin kt chng li sc p t
cc cng quc t bn ch ngha. in hnh l vic thnh lp cc t chc Asean, Opec, Lin minh
Chu Phi (AU)
21

e) S phn chia th gii v lnh th gia cc cng quc quc

- Lnin cho rng: ch ngha t bn pht trin cng cao, nguyn liu cng thiu thn, cnh
tranh cng gay gt v vic tm kim cc ngun nguyn liu trn ton th gii cng ro rit th cuc
u tranh xm chim thuc a cng quyt lit hn
Nh vy, s phn chia th gii v kinh t bao gi cng c cng c v tng cng bng
vic phn chia th gii v lnh th. Trong qu trnh cnh tranh quyt lit dnh siu li nhun c
quyn, cc t chc lun i hi s can thip ca nh nc nhm gip mnh ginh git c th
trng v mi trng u t thun li nht. S can thip bin nh nc thnh mt nc
quc ch ngha.
Nh vy ch ngha quc l s kt hp gia yu cu vn ra thng tr nc ngoi ca
t bn c quyn vi ng li xm lng ca nh nc.
Ch ngha quc l mt c trng ca ch ngha t bn c quyn, biu hin trong ng
li xm lc nc ngoi, bin nhng nc ny thnh h thng thuc a ca cc cng quc nhm
p ng nhu cu thu siu li nhun c quyn ca t bn c quyn.
- Li ch ca xut khu t bn thc y cc cng quc t bn xm chim th trng lp nn
h thng thc a nm nguyn liu v th trng tiu th. i vi t bn ti chnh, khng phi h
ch ch n ngun nguyn liu c m c ngun nguyn liu c th tm c. Do t bn ti
chnh quan tm m rng lnh th kinh t m c lnh th ni chung.
T nhng nm 1880, xm chim thuc a pht trin mnh. Vo u th k XX, vic phn
chia th gii hon thnh. Cc quc gia chim hu thuc a nht l Anh, Nga (Sa Hong) v
Php.
- S phn chia lnh th th gii trn l khng ng u. Thm vo , cc nc t bn cng
pht trin khng u, do cc nc quc ra i sau u tranh i chia li th trng. l
nguyn nhn gy ra hai cuc i chin th gii ln th I (1914 - 1918) v i chin th gii ln th
II (1939 - 1945) cng nh nhng xung t nng nhiu khu vc trn th gii.
- T nhng nm 50 th k XX tr li y, phong tro gii phng dn tc pht trin mnh m
lm sp v tan r h thng thuc a kiu c. Tuy nhin, iu khng c ngha l ch ngha
thc dn b th tiu. Tri li, cc cng quc quc chuyn sang thi hnh chnh sch thc dn
mi, l dng vin tr duy tr s l thuc ca cc nc chm v ang pht trin vo cc nc
quc

Vn 7: Giai cp cng nhn

T VN
- S mnh lch s ca GCCN l mt phm tr c bn nht ca CNXH KH.
- Vic pht hin ra s mnh lch s ca GCCN l mt trong nhng cng hin v i ca
Marx.
- Hc thuyt Marx tm ra lc lng x hi thc hin nhim v cao c: xa b CNTB v
tin hnh xy dng CNXH l GCCN
Khi nim GCCN
* Quan nim ca cc nh kinh in CN Marx-Lenin:
- Quan nim ca K.Marx v F.Engels:
22

+ Dng nhiu thut ng khc nh: giai cp v sn, lao ng lm thu th k XIX,
GCCN hin i, GCCN i cng nghip...
Nhng ni hm Khi nim GCCN u bao gm:
L con ca nn i cng nghip TBCN
L giai cp i biu cho lc lng sn xut tin tin, cho phng thc sn xut hin i.
+ Nhn mnh GCCN mang hai thuc tnh c bn:
Th nht, v phng thc lao ng ca GCCN.
GCCN l nhng ngi lao ng trc tip hay gin tip vn hnh cc cng c sn xut c tnh
cht cng nghip ngy cng hin i v x hi ha cao.
y l c trng c bn phn bit ngi cng nhn hin i vi ngi th th cng thi
trung c hoc ngi th th cng trong cng trng th cng.
Th hai, v a v ca GCCN trong h thng QHSX TBCN.
- Di ch TBCN:
GCCN khng c t liu sn xut
buc phi lm thu, bn sc lao ng cho nh t bn v b giai cp t sn bc lt.
- Sau CMVS thnh cng:
GCCN tr thnh giai cp cm quyn tr thnh giai cp thng tr, lnh o cuc u tranh
ci to XH c, xy dng XH mi - x hi XHCN.

Thuc tnh th hai ny ni ln mt trong nhng c trng c bn ca GCCN di ch

TBCN:
+ GCCN l giai cp v sn.
+ GC lao ng lm thu cho giai cp t sn
+ Tr thnh lc lng i khng ca giai cp t sn.
+ Engels a ra khi nim:
Giai cp v sn l:
- Mt giai cp x hi hon ton ch kim sng bng vic bn lao ng ca mnh
- Mt giai cp m ton b s sng cn ca h u ph thuc vo s cu v lao ng.
- Giai cp lao ng trong th k 19 do cuc cch mng cng nghip sn sinh ra.
- Quan nim ca V.I.Lenin:
+ iu kin lch s:
CNTB chuyn thnh ch ngha quc.
Thc tin xy dng CNXH Nga Xvit.
+ ng gp ca V.I.Lenin:
Hon thin thm khi nim giai cp cng nhn.
Qua thc tin cch mng Nga, Lenin lm r hn vai tr ca giai cp cng nhn trong
qu trnh lnh o cch mng XHCN, trong xy dng CNXH.
* Quan nim hin nay v giai cp cng nhn:
- Trong CNTB:
Ngy nay, giai cp cng nhn hin i c nhng s thay i so vi trc y.
+ V phng thc lao ng, cng nhn lao ng trong nhng ngnh ng dng cng ngh
trnh pht trin cao => cng nhn c trnh tri thc ngy cng cao.
+ V phng din i sng, mt b phn cng nhn c mt s t liu sn xut nh
cng vi gia nh lm thm trong cc cng on ph cho cc doanh nghip chnh; mt b phn nh
cng nhn c c phn trong cc x nghip TBCN.
23

Tuy nhin, tuyt i b phn t liu sn xut trong cc nc TBCN vn nm trong tay cc
nh t bn ln, GCCN vn khng c t liu sn xut ch yu, vn phi bn sc lao ng cho cc
nh t bn, c sc lao ng tr c v lao ng chn tay.
- Sau khi cch mng v sn thnh cng:
Giai cp cng nhn tr thnh giai cp cm quyn, giai cp thng tr, giai cp lnh o cuc
u tranh ci to x hi c, xy dng x hi mi, i biu cho ton th nhn dn lao ng, lm ch
nhng t liu sn xut c bn c cng hu ho.
* Khi nim:
Giai cp cng nhn l:
Mt tp on x hi n nh, hnh thnh v pht trin cng vi qu trnh pht trin ca nn
cng nghip hin i, vi nhp pht trin ca lc lng sn xut c tnh cht x hi ho ngy
cng cao;
Lc lng lao ng c bn tin tin trong cc quy trnh cng ngh, dch v cng nghip,
trc tip hoc gin tip tham gia vo qu trnh sn xut, ti sn xut ra ca ci vt cht v ci to
cc quan h x hi;
i biu cho lc lng sn xut v phng thc sn xut tin tin trong thi i hin nay
b) Ni dung v c im s mnh lch s ca giai cp cng nhn
- Ni dung s mnh lch s ca giai cp cng nhn:
+ Trong mi thi k chuyn bin cch mng ln mt hnh thi kinh t - x hi cao hn lun
c mt giai cp ng v tr trung tm ca lch s, ng vai tr l ng lc ch yu v l lc lng
lnh o qu trnh cch mng .
+ Giai cp cng nhn l giai cp c s mnh lch s:
Xa b CNTB, xa b ch ngi bc lt ngi
Gii phng GCCN, nhn dn lao ng v gii phng ton th nhn lai khi mi s p
bc, bc lt, ngho nn lc hu
Xy dng x hi mi - x hi XHCN v cng sn ch ngha.
+ GCCN ch c th thot kh ch p bc bng con ng u tranh giai cp chng giai cp
t sn, bng con ng th tiu ch t hu v t liu sn xut v thit lp ch cng hu v t
liu sn xut.
+ Vit Nam, giai cp cng nhn phi lm 2 cuc cch mng:
Cch mng dn tc dn ch
=>
Cch mng XHCN
nhn dn
CNXH
gn
c lp dn tc
Dn giu, nc mnh, x hi cng bng, dn ch, vn
lin
minh
Ni dung ch yu ca u tranh giai cp trong giai on hin nay l thc hin thng li s
nghip cng nghip ho, hin i ho theo nh hng XHCN...
- c im s mnh lch s ca giai cp cng nhn
S mnh lch s ca giai cp cng nhn phi tri qua hai bc:
+ Bc th nht: Giai cp v sn chim ly chnh quyn nh nc v bin t liu sn xut
trc ht thnh s hu nh nc.
+ Bc th hai: giai cp v sn cng t th tiu vi t cch l giai cp v sn, chnh v
th m n cng xa b mi s phn bit giai cp v mi i khng giai cp, v cng xa b nh
nc vi t cch nh nc.
24

Hai bc ny quan h cht ch vi nhau: giai cp cng nhn khng thc hin c bc th
nht th cng khng thc hin c bc th hai. Nhng bc th hai l quan trng nht giai
cp cng nhn hon thnh s mnh lch s ca mnh.
hon thnh s mnh lch s ca mnh, giai cp cng nhn phi:
Tp hp c cc tng lp nhn dn lao ng xung quanh n.
u tranh cch mng xa b x hi c v xy dng x hi mi v mi mt t kinh t ti
chnh tr v vn ha, t tng.
Tin ln mt x hi khng cn giai cp v thc hin c nguyn tc bnh ng l tng
lm theo nng lc, hng theo nhu cu.
* iu kin khch quan quy nh s mnh lch s ca giai cp cng nhn
Trong tc phm Tuyn ngn ca ng Cng sn K.Marx v F.Engels ch r cc iu kin
khch quan quy nh s mnh lch s ca giai cp cng nhn.
a) a v kinh t - x hi ca giai cp cng nhn trong x hi TBCN
- Cng nhn - ngi lao ng l Lc lng sn xut hng u
Trong lc lng sn xut bt c x hi no ngi lao ng cng l yu t quan trng nht.
Trong CNTB v CNXH vi nn i sn xut cng nghip ngy cng pht trin th : Lc lng sn
xut hng u ca ton nhn loi l cng nhn, l ngi lao ng.
- a v kinh t - x hi ca giai cp cng nhn quy nh mt cch khch quan vai tr s
mnh lch s ca giai cp cng nhn. Bi v:
+ Th nht, giai cp cng nhn l b phn quan trng nht, cch mng nht trong cc b
phn cu thnh lc lng sn xut di CNTB.
Giai cp cng nhn va l ch th trc tip, va l sn phm cn bn nht ca nn sn
xut .
Giai cp cng nhn hin i c xu hng ngy cng c tri thc ha.
+ Th hai, v mt li ch giai cp cng nhn l giai cp i khng trc tip vi giai cp t
sn.
L giai cp cch mng trit nht chng li ch p bc, bc lt TBCN.
GCCN gii phng ton x hi khi ch TBCN, trong cuc cch mng y, h khng
mt g ngoi xing xch m li c c th gii.
+ Th ba, giai cp cng nhn c li ch cn bn thng nht vi li ch ca ton th nhn dn
lao ng.
b) c im chnh tr - x hi ca giai cp cng nhn
- Th nht, giai cp cng nhn l giai cp tin phong cch mng c tinh thn cch mng
trit nht.
+ Giai cp cng nhn l giai cp tin phong cch mng V:
i din cho phng thc sn xut tin tin, phng thc sn xut cng sn ch ngha,
phng thc sn xut gn lin vi nn khoa hc cng nhip hin i.
C h t tng tin phong ca thi i ngy nay l t tng Marx-Lenin mang tnh cch
mng v khoa hc.
+ Giai cp cng nhn l giai cp c tinh thn cch mng trit nht.
Trong cuc cch mng t sn, giai cp t sn ch c tinh thn cch mng trong thi k
u tranh chng ch phong kin, cn khi giai cp ny ginh c chnh quyn th h quay tr
li bc lt giai cp cng nhn, giai cp nng dn, nhng giai cp tng i vi giai cp t sn trong
cuc cch mng dn ch t sn.
25

 Giai cp cng nhn, con ca nn sn xut i cng nghip, li b giai cp t sn bc lt

nng n, c li ch c bn i lp trc tip vi li ch ca giai cp t sn. iu kin sng, iu kin
lao ng trong ch TBCN ch cho h thy, h ch c th c gii phng bng cch gii
phng ton x hi khi ch TBCN.
Trong qu trnh xy dng CNXH, giai cp cng nhn khng gn vi t hu, do vy, h
cng kin nh trong cng cuc ci to XHCN, kin quyt u tranh chng ch p bc, bc lt,
xa b ch t hu, xy dng ch cng hu v t liu sn xut.
- Th hai, giai cp cng nhn c thc t chc k lut cao nht
+ Do yu cu ca cuc u tranh giai cp chng li giai cp t sn, giai cp cng nhn phi
u tranh bng phm cht k lut ca mnh.
+ Giai cp cng nhn lao ng trong nn sn xut i cng nghip vi h thng sn xut
mang tnh cht dy chuyn v nhp lm vic khn trng, buc giai cp ny phi tun th
nghim ngt k lut lao ng, cng vi cuc sng th to nn tnh t chc, k lut cht ch
ca giai cp cng nhn.
+ Cc t chc nghip on, cng on i hi giai cp ny phi c thc t chc k lut
cht ch.
- Th ba, giai cp cng nhn c bn cht quc t
+ Giai cp t sn l mt lc lng quc t, giai cp t sn khng ch bc lt giai cp cng
nhn chnh nc h m cn bc lt giai cp cng nhn cc nc thuc a.
+ Ngy nay, vi s pht trin mnh m ton cu ha, nhiu sn phm khng phi do mt
nc sn xut ra m l kt qu lao ng ca nhiu quc gia.
V th, phong tro u tranh ca giai cp cng nhn khng ch din ra n l tng
doanh nghip, mi quc gia m ngy cng phi c s gn b gia phong tro cng nhn cc nc.

Vn 8. Vn Cch mng XHCN

a) Khi nim cch mng XHCN
Cch mng XHCN l mt cuc cch mng nhm thay th ch TBCN li thi bng ch
XHCN, trong cuc cch mng , giai cp cng nhn l giai cp lnh o qun chng nhn dn
lao ng xy dng mt x hi mi, x hi cng bng, dn ch, vn minh.
Vy:
+ Theo ngha hp: Cch mng XHCN c hiu l mt cuc cch mng chnh tr, c kt
thc bng vic giai cp cng nhn cng vi nhn dn lao ng ginh c chnh quyn, thit lp
nn nh nc chuyn chnh v sn nh nc ca giai cp cng nhn v qun chng nhn dn lao
ng.
+ Theo ngha rng: Cch mng XHCN bao gm c hai thi k: cch mng v chnh tr nhm
thit lp nh nc chuyn chnh v sn v thi k s dng nh nc ca mnh ci to x hi c,
xy dng x hi mi v mi mt kinh t, chnh tr, vn ha t tng
b) Nguyn nhn ca cch mng XHCN
- Ch ngha Marx - Lenin cho rng: nguyn nhn su xa ca mi cuc cch mng trong x
hi l do mu thun gia nhu cu pht trin ca lc lng sn xut vi s km hm ca quan h
sn xut tr nn li thi.
26

Theo quy lut chung ca s pht trin trong x hi, lc lng sn xut khng ngng pht
trin ti khi mu thun vi quan h sn xut li thi, km hm s pht trin ca lc lng sn
xut, i hi tin hnh mt cuc cch mng x hi xa b quan h sn xut li thi, thay th
bng quan h sn xut mi m ng cho lc lng sn xut pht trin.
- Di CNTB (nht l t khi my hi nc ra i):
Lc lng sn xut ngy cng pht trin,
>
Quan h sn xut mang tnh cht t
ngy cng c tnh x hi ha cao
o<
nhn TBCN v t liu sn xut
K.Marx nhn nh: S tp trung t liu sn xut v x hi ha lao ng t n ci im
m chng khng cn thch ng vi ci v TBCN ca chng na nn sn xut TBCN li ra s
ph nh bn thn n vi tnh tt yu ca mt qu trnh t nhin.
Biu hin mu thun trong lnh vc kinh t l tnh t chc, tnh k hoch cao trong tng
doanh nghip ngy cng tng vi tnh v t chc ca sn xut ton x hi do tnh cnh tranh ca
nn sn xut hng ha TBCN to ra.
- Quy lut cnh tranh, tnh cht v chnh ph trong sn xut di ch TBCN dn ti
khng hong tha, buc mt s nh doanh nghip phi ngng sn xut giai cp cng nhn khng
c vic lm, h ng ln u tranh chng li giai cp t sn.
K.Marx v Engels ch r: T hng chc nm nay, lch s cng nghip v thng nghip
khng phi l ci g khc hn l lch s cuc ni dy ca lc lng sn xut hin i chng li
quan h sn xut hin i, chng li nhng quan h s hu ang quyt nh s tn ti v thng tr
ca giai cp t sn.
khc phc tnh trng trn, giai cp t sn t chc ra cc syndicate, trust, nh nc t
sn ngy cng can thip su vo kinh t bng vic quc hu ha mt s ngnh khi gp kh khn, t
hu ha khi thun li.
- S ph hp thc s vi tnh cht ngy cng x hi ha cao ca lc lng sn xut ch c
th l s thay th quan h sn xut TBCN bng quan h sn xut XHCN thng qua cuc cch mng
XHCN.
Cuc cch mng XHCN khng t din ra m n ch din ra khi giai cp cng nhn nhn thc
c s mnh lch s ca mnh, tp hp qun chng nhn dn lao ng ng ln xa b ch
TBCN khi c thi c cch mng.
- Cuc cch mng XHCN do nguyn nhn su xa l mu thun gia lc lng sn xut c
tnh x hi ha cao vi tnh cht t nhn TBCN v t liu sn xut dui CNTB, cho nn chng no
quan h sn xut TBCN vn c duy tr th nguyn nhn ca cuc cch mng XHCN vn cn tn
ti.
Mc tiu
- Mc tiu ca giai cp cng nhn, ca cch mng XHCN l: gii phng x hi, gii phng
con ngui.
CNXH khng ch dng thc, khu hiu gii phng con ngi m tng bc hin thc
ha s nghip gii phng con ngi khi ch p bc, bc lt gia ngi vi ngi v tin ti
thc hin mc tiu cao c nht: bin con ngi t vng quc ca tt yu sang vng quc ca t
do, to nn mt th lin hip trong s pht trin t do ca mi ngi l iu kin cho s pht
trin t do ca tt c mi ngi.
- Mc tiu cao c nht phi c hin thc ha:
+ Thng qua tng chng ng, tng bc i.
+ Thng qua qu trnh lao ng v sng to ca qun chng nhn dn lao ng.
+ Bng cng tc t chc x hi mt cch khoa hc trn tt c cc lnh vc ca nh nc
XHCN, di s lnh o ca ng cng sn.
27

- C th:
+ Trong giai on th nht ca cuc cch mng XHCN: giai cp cng nhn phi on kt
vi nhng ngi lao ng khc thc hin lt chnh quyn ca giai cp thng tr, giai cp bc lt
phi ginh ly chnh quyn, phi t vt ln thnh giai cp dn tc.
+ Trong giai on th hai ca cuc cch mng XHCN: giai cp cng nhn phi tp hp cc
tng lp nhn dn lao ng vo cng cuc t chc mt x hi mi v mi mt, thc hin xa b
tnh trng ngi bc lt ngi khng cn tnh trng dn tc ny p bc, bc lt dn tc khc.
+ n giai on cao l ch ngha cng sn: khng cn giai cp, khng cn nh nc, giai
cp v sn t xa b mnh vi t cch l giai cp thng tr.
Ni dung ca cuc cch mng XHCN
Cuc cch mng XHCN c thc hin trn tt c cc lnh vc i sng x hi.
- Trn lnh vc chnh tr:
+ Ni dung trc tin: p tan nh nc ca giai cp bc lt, ginh chnh quyn v tay giai
cp cng nhn, nhn dn lao ng, a nhng ngi lao ng t a v n l lm thu ln a v lm
ch x hi.
+ Bc tip theo: phi to iu kin lm su rng thm nn dn ch XHCN, m thc cht
ca qu trnh l ngy cng thu ht ng o qun chng nhn dn lao ng tham gia vo qun l
x hi, qun l nh nc.
Lenin lun lun quan tm ti vic thu ht qun chng nhn dn lao ng Nga tham gia
vo nhng cng vic ca chnh quyn x vit ca Nga lc . V.I.Lenin cho rng: Cc Xvit
cng nhn v nng dn l mt kiu mi v nh nc, mt kiu mi v cao nht v dn ch ln
u tin y ch dn ch phc v qun chng, phc v nhng ngi lao ng...
+ ng cng sn v nh nc XHCN phi thng xuyn chm lo nng cao kin thc v mi
mt cho ngi dn, c bit l vn ha, chnh tr nhm ng cao hiu qu trong vic tp hp, t chc
nhn dn tham gia vo cc cng vic ca nh nc XHCN.
+ ng v nh nc XHCN phi quan tm n xy dng h thng lut php, hon thin c
ch, c nhng bin php cho nhn dn lao ng tham gia hot ng qun l x hi, qun l nh
nc.
- Trn lnh vc kinh t:
+ Nhng cuc cch mng trc y v thc cht ch l cuc cch mng chnh tr, bi v, v
cn bn n c c kt bng vic lt ch thng tr ca giai cp ny, thay th bng s thng tr
ca giai cp khc.
Cch mng XHCN, v thc cht l c tnh cht kinh t. Vic ginh chnh quyn v tay giai
cp cng nhn v nhn dn lao ng mi ch l bc u. Nhim v trng tm v c ngha quyt
nh cho s thng li ca cch mng XHCN l phi pht trin kinh t, khng ngng nng cao nng
sut lao ng, ci thin i sng nhn dn.
+ Trong lnh vc kinh t, cch mng XHCN phi:
Trc ht thay i v tr, vai tr ca ngi lao ng i vi t liu sn xut, thay th ch
chim hu t nhn TBCN v t liu sn xut bng ch s hu XHCN vi nhng hnh thc
thch hp.
Thc hin nhng bin php cn thit gn ngi lao ng vi t liu sn xut.
K.Marx v Engels vit: giai cp v sn s dng s thng tr ca mnh tng bc mt
ot ly ton b t bn trong tay giai cp t sn, tp trung tt c nhng cng c sn xut vo
trong tay nh nc tng tht nhanh s lng lc lng sn xut.

28

 Cng vi ci to quan h sn xut c, xy dng quan h sn xut mi XHCN, nh nc

XHCN phi tm mi cch pht trin lc lng sn xut, khng ngng nng cao nng sut lao ng,
trn c s tng bc ci thin i sng nhn dn.
CNXH thc hin nguyn tc phn phi theo lao ng, do vy, nng sut lao ng, hiu
qu cng tc l thc o, nh gi hiu qu ca mi ngi ng gp cho x hi. nng sut lao ng,
hiu qu cng tc, thc trch nhim trc cng vic l biu hin c th ca tinh thn yu nc,
thc giai cp, tinh thn t cng dn tc ca mi ngi trong x hi.
- Trn lnh vc t tng - vn ha:
+ Trong nhng x hi p bc bc lt trc y, giai cp bc lt thng tr nm quyn lc v
kinh t, h cng nm lun cng c thng tr v mt tinh thn.
+ Di CNXH, giai cp cng nhn cng vi nhn dn lao ng l nhng ngi sng to ra
nhng gi tr vn ha, tinh thn.
Giai cp cng nhn cng qun chng nhn dn lao ng tr thnh nhng ngi lm ch
nhng t liu sn xut ch yu trong x hi, do vy h cng l nhng ngi sng to ra nhng gi
tr tinh thn.
+ Trn c s k tha mt cch c chn lc v nng cao cc gi tr vn ha truyn thng ca
dn tc, tip thu cc gi tr vn ha tin tin ca thi i, cch mng XHCN trn lnh vc vn ha
thc hin vic gii phng nhng ngi lao ng v mt tinh thn thng qua xy dng tng bc th
gii quan v nhn sinh quan mi cho ngi lao ng, hnh thnh nhng con ngi mi XHCN, giu
lng yu nc thng dn, c bn lnh chnh tr, nhn vn, nhn o, c hiu bit, c kh nng gii
quyt mt cch ng n mi quan h c nhn, gia nh v x hi.
Nh vy, cch mng XHCN din ra trn tt c cc lnh vc, c quan h gn kt vi nhau,
tc ng qua li, thc y nhau cng pht trin.
Cch mng XHCN l mt qu trnh ci bin ton din x hi c thnh x hi mi, trong
kt hp cht ch gia ci to v xy dng m xy dng l ch yu.
Vn 9: Lin minh gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn.
Tnh tt yu ca lin minh gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn v cc tng lp
khc trong cch mng XHCN
+ Khi tng kt thc tin phong tro cng nhn chu u, nht l Anh, Php cui th k
XIX, K.Marx v F.Engels khi qut thnh l lun v lin minh cng, nng v cc tng lp lao
ng khc. Cc ng ch ra nguyn nhn ch yu ca tht bi trong cc cuc u tranh l do giai
cp cng nhn khng t chc c mi lin minh vi "ngi bn ng minh t nhin" ca mnh l
giai cp nng dn. Do vy, trong cc cuc u tranh ny, giai cp cng nhn lun n c v cuc
cch mng v sn tht bi.
V d: Mt trong nhng nguyn nhn tht bi ca cng x Paris l v giai cp cng nhn
cha li ko c ngi bn ng minh l giai cp nng dn.
+ Trong giai on cao ca CNTB - ch ngha quc, V.I.Lenin vn dng v pht trin l
lun ca K.Marx v F.Engels:
Trong Cch mng XHCN Thng Mi Nga (1917).
Trong thi k u ca thi k qu , khng ch c lin minh cng, nng m cn lin
minh vi cc tng lp lao ng khc.
29

 Ngay c trong chuyn chnh v sn, V.I.Lenin khng nh: "Chuyn chnh v sn l mt
hnh thc c bit ca lin minh giai cp gia giai cp v sn, i tin phong ca nhng ngi lao
ng, vi ng o nhng tng lp lao ng khng phi v sn (tiu t sn, tiu ch, nng dn, tr
thc, v.v.)".
+ Trong mt nc nng nghip i a s dn c l nng dn th vn giai cp cng nhn
lin minh vi h l iu tt yu. V.I.Lenin c bit lu mi lin minh cng, nng trong cc giai
on xy dng CNXH: "Nguyn tc cao nht ca chuyn chnh l duy tr khi lin minh gia giai
cp v sn v nng dn giai cp v sn c th gi c vai tr lnh o v chnh quyn nh
nc". Qua mi lin minh ny, lc lng ng o nht trong x hi l nng dn, cng nhn c
tp hp v mc tiu chung l xy dng CNXH, v li ch ca ton th dn tc. y l iu kin
giai cp cng nhn gi vai tr lnh o. chnh l tnh tt yu v mt chnh tr - x hi, l yu t
tin quyt.
+ Mc tiu ca cuc cch mng XHCN khng phi l duy tr giai cp, duy tr nh nc m
tin ln xy dng mt x hi khng cn giai cp, khng cn nh nc. iu ch c th thc hin
c trn c s xy dng khi lin minh cng - nng vng chc, v c nh vy mi li ko nng
dn, a nng dn i theo con ng XHCN.
Ni dung lin minh gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn
+ Lin minh v chnh tr:
Trong thi k u tranh ginh chnh quyn: Giai cp cng nhn vi giai cp nng dn
lin minh nhm ginh ly chnh quyn v tay giai cp cng nhn cng vi nhn dn lao ng.
Trong qu trnh xy dng CNXH: lin minh v chnh tr gia giai cp cng nhn vi giai
cp nng dn l cng nhau tham gia vo chnh quyn nh nc t c s n trung ng, cng nhau
bo v ch XHCN v mi thnh qu cch mng, lm cho nh nc XHCN ngy cng vng
mnh.
Tuy nhin, lin minh v chnh tr gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn khng
phi l s dung ha lp trng t tng gia cng nhn vi nng dn m phi trn lp trng chnh
tr ca giai cp cng nhn. C nh vy giai cp nng dn mi i ln sn xut ln XHCN c.
Lin minh gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn tr thnh c s vng chc cho
nh nc XHCN, to thnh nng ct trong mt trn dn tc thng nht.
+ Lin minh v kinh t:
y l ni dung c bn nht, quyt nh nht, v c lin minh v kinh t cht ch mi
thc hin c lin minh trong cc lnh vc khc.
V.I.Lenin ch ra ni dung ch yu ca giai cp cng nhn vi giai cp nng dn trong
qu trnh xy dng CNXH l phi kt hp ng n v m bo c li ch gia: nh nc, x hi
v cc giai cp trong x hi. Nu kt hp ng n cc li ch kinh t ca cc giai cp trong x hi,
n s tr thnh mt ng lc to ln thc y x hi pht trin, ngc li, n tr thnh lc cn i
vi s pht trin ca x hi.
Yu cu: Mun thc hin c s lin minh v kinh t gia giai cp cng nhn vi giai
cp nng dn, ng ca giai cp cng nhn v nh nc XHCN phi thng xuyn quan tm ti
xy dng mt h thng chnh sch ph hp i vi nng dn, nng nghip v nng thn.
Vai tr: V.I.Lenin cng cho rng thng qua s lin minh gia giai cp cng nhn vi giai
cp nng dn v kinh t tng bc a nng dn i theo con ng XHCN bng cch tng bc
a h vo con ng hp tc x vi nhng bc i ph hp.
+ Lin minh v vn ha - x hi:
Ni dung vn ha x hi l mt ni dung quan trng trong cch mng XHCN v:
30

 CNXH c xy dng trn mt nn sn xut cng nghip hin i. Nhng ngi m ch,
nhng ngi c trnh vn ha thp khng th to ra c mt x hi nh vy. V vy, cng
nhn, nng dn, nhng ngi lao ng khc phi thng xuyn hc tp nng cao trnh vn ha.
CNXH vi mong mun xy dng mt x hi nhn vn, nhn o, quan h gia con ngi
vi con ngi, gia dn tc ny vi dn tc khc l quan h hu ngh, tng tr gip ln nhau.
iu ch c th c c trn c s mt nn vn ha pht trin ca nhn dn.
CNXH to iu kin cho qun chng nhn dn lao ng tham gia qun l kinh t, qun l
x hi, qun l nh nc. Nhn dn mun thc hin c cng vic qun l ca mnh cn phi c
trnh vn ha, phi hiu bit chnh sch, php lut.
Yu cu:
o Phi thng xuyn gio dc ch ngha Marx - Lenin trong cng nhn, nng dn v cc
tng lp nhn dn lao ng.
o Phi khc phc tm l tiu nng v nhng t tng phn ng, lc hu.
Theo V.I.Lenin, cuc u tranh khc phc nhng t tng lc hu, bo th, tr tr, thi quan
liu ca quyn l mt cng vic kh khn, v k th ngay chng ta l CNTB v chnh ph v
vic trao i hng ha mt cch v chnh ph. y l k th du mt, chng ta kh nhn ra v
phi tri qua mt thi k lu di, khng th thc hin nhanh c nh nhim v chnh tr v
nhim v qun s.
Nhng nguyn tc c bn trong xy dng khi lin minh gia giai cp cng nhn vi giai
cp nng dn:
+ Phi m bo vai tr lnh o ca giai cp trong khi lin minh cng nng.
V.I.Lenin cho rng xy dng khi lin minh gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn
khng c ngha l chia quyn lnh o ca hai giai cp ny m phi i theo ng li ca giai cp
cng nhn.
Giai cp nng dn l giai cp gn vi phng thc sn xut nh, cc b, phn tn, khng c
h t tng c lp. Do , ch i theo h t tng ca giai cp cng nhn mi c th tin ln nn
sn xut ln XHCN. V.I.Lenin khng nh: ch c s lnh o ca giai cp v sn mi c th
gii phng qun chng tiu nng thot khi ch n l t bn v dn h ti CNXH.
+ Phi m bo nguyn tc t nguyn.
V.I.Lenin nhiu ln nhc nh nhng ngi cng sn Nga l phi bng nhng vic lm
c th cho giai cp nng dn thy rng i vi giai cp v sn c li hn i vi giai cp t sn, t
, h t nguyn i vi giai cp cng nhn. C thc hin trn tinh thn th nguyn th khi lin
minh gia giai cp cng nhn vi giai cp nng dn mi bn vng v lu di.
+ Phi kt hp ng n cc li ch ca giai cp cng nhn v giai cp nng dn.
Giai cp cng nhn v giai cp nng dn c nhng li ch c bn l thng nht: h u l
nhng ngi lao ng, u b bc lt di CNTB. S thng nht li ch ny to iu kin thc hin
s lin minh gia h.
Song gia giai cp cng nhn v giai cp nng dn l nhng ch th kinh t khc nhau. Giai
cp cng nhn i din cho phng thc sn xut mi cng sn ch ngha. Giai cp nng dn gn
vi ch t hu nh. M ch t hu nh th mu thun vi phng thc sn xut cng sn ch
ngha l xa b ch t hu v t liu sn xut.
Do vy cn phi quan tm gii quyt mu thun ny, phi thng xuyn pht hin nhng
mu thun ny sinh v gii quyt kp thi, phi ch ti nhng li ch thit thc ca nng dn.
Sau ni chin Nga, V.I.Lenin p dng chnh sch kinh t mi (NEP), thay chnh sch
trng thu lng thc tha bng chnh sch thu lng thc. Nh nc quy nh ngha v ng thu
31

lng thc cho nng dn, sau khi hon thnh ngha v thu - ngi nng dn c th t do trao i
phn lng thc tha. iu pht huy c tnh tch cc ca ngi nng dn, nhanh chng
a nc Nga thot khi nhng kh khn sau thi k ni chin. V.I.Lenin cho rng: Chng ta
phi cho nng dn, vi t cch l ngi sn xut nh, c c mt phm vi t do kh ln.
Khng nng cao kinh t nng dn, chng ta khng th gii quyt c tnh hnh lng thc, cn
phi c nhng nhng b nht nh i vi nng dn v trong mt chng mc nht nh.
Vn 10: Vn Nh nc XHCN
Nh nc XHCN
- Nh nc XHCN l t chc m thng qua , ng ca giai cp cng nhn thc hin vai
tr lnh o ca mnh i vi ton x hi; l mt t chc chnh tr thuc kin trc thng tng da
trn c s kinh t ca CNXH; l mt kiu nh nc mi, thay th cho nh nc t sn nh kt qu
ca cuc cch mng XHCN; l hnh thc chuyn chnh v sn c thc hin trong thi k qu
ln CNXH.
- Theo quan im ca ch ngha Marx - Lenin, v cn bn c s thng nht gia nh nc
XHCN v nh nc chuyn chnh v sn. S thng nht ny c th hin c v bn cht, mc tiu
v chc nng, nhim v cng nh phng thc hot ng ca n.
- Nh nc XHCN l mt trong nhng t chc c bn nht ca h thng chnh tr XHCN,
nh nc XHCN l t chc th hin v thc hin ch quyn lc ca nhn dn. l mt cng c
qun l do chnh ng ca giai cp cng nhn lnh o nhn dn t chc ra nhm thc hin quyn
lc v li ch ca nhn dn, v cng thng qua , giai cp cng nhn v chnh ng ca mnh thc
hin s lnh o i vi ton x hi trong qu trnh bo v v xy dng CNXH. Chnh v vy, nh
nc XHCN va l c quan quyn lc, va l b my hnh chnh, va l t chc qun l kinh t,
vn ha x hi ca nhn dn, c th hin tp trung qua hai chc nng ch yu ca n, l chc
nng thng tr giai cp v chc nng x hi.
- Nh nc XHCN nm trong nn dn ch XHCN v h thng chnh tr XHCN. l mt
loi hnh nh nc dn ch th n c k tha v pht huy cc thnh qu chung - nhng gi tr ca
qu trnh pht trin dn ch m nhn loi sn sinh ra. Nh nc XHCN cng do nhn dn bu c
ra v c th bi min n. Nh nc XHCN cng k tha tnh hp l v c cu t chc c tnh php
quyn ca nh nc dn ch t sn: cng c cc c quan lp php (Quc hi), hnh php (Chnh
ph) v t php (To n, Vin kim st...). Tt nhin, v bn cht, mc tiu, quyn lc, li ch... th
khc v cn bn so vi nh nc tam quyn phn lp t sn.
* Chc nng:
- Chc nng, nhim v ca nh nc XHCN biu hin tp trung vic qun l x hi trn tt
c cc lnh vc bng php lut.
- Chc nng giai cp ca nh nc XHCN c th hin:
+ T chc, xy dng ton din x hi mi.
+ S dng nhng cng c bo lc c trong tay p tan s phn khng ca k th chng
li s nghip xy dng CNXH, bo v c lp, ch quyn ca t nc, gi vng an ninh x hi.
K.Marx cho rng s d giai cp v sn cn s dng cng c bo lc bo v thnh qu cch
mng ca mnh v chnh giai cp t sn khng cn n o trong vic s dng nhng bin php cng
rn nht nhm khi phc li trt t TBCN ca chng.
32

Tip tc pht trin l lun v chuyn chnh v sn trong thi k trc tip lnh o qu trnh
xy dng x hi mi trong iu kin c s chng i mnh m ti mc ni chin do lc lng phn
cch mng v 14 nc quc cu kt vi nhau gy ra, V.I.Lenin nhn mnh s cn thit phi
thc hin cng bc nh l l do tn ti ca nh nc nhm chuyn t CNTB ln CNXH.
- Chc nng t chc, xy dng mang tnh sng to nhm ci bin x hi c, xy dng x hi
mi XHCN v cng sn ch ngha.
Bo lc, trn p l ci vn c ca mi nh nc, do , bo lc, trn p cng l ci vn c
ca nh nc XHCN. Tuy nhin cc nh kinh in ca ch ngha Marx - Lenin u cho rng vi
bn cht ca nh nc v sn, th vic t chc, xy dng mang tnh sng to nhm ci bin x hi
c, xy dng x hi mi XHCN v cng sn ch ngha l chc nng cn bn, ch yu ca nh nc
XHCN.
Ngay t nm 1847, F.Engels nu ra 12 nhim v m giai cp cng nhn phi thc hin
sau khi ginh c chnh quyn, th tt c cc nhim v u trc tip lin quan ti t chc, xy
dng x hi mi.
Nm 1848, khi xc nh nhng nc thang, nhng giai on pht trin ca mt cuc cch
mng x hi do giai cp cng nhn lnh o nhm i ti gii phng giai cp cng nhn, nhn dn
lao ng v pht trin ton din con ngi, K.Marx v F.Engels u cho rng, vic cng nhn ginh
ly quyn lc nh nc mi ch l giai on u tin. Giai on tip theo l, phi s dng quyn lc
nh nc tng tht nhanh s lng nhng lc lng sn xut. Nh vy, r rng chc nng t
chc v xy dng phi l chc nng ch yu ca nh nc ca giai cp cng nhn.
Pht trin quan im ca K.Marx v F.Engels, V.I.Lnin khng nh: vic tch cc xy dng
ch ngha cng sn, sng to ra mt x hi mi l chc nng bc bch, quan trng ca nh nc
XHCN, quan trng hn c vic p tan s phn khng ca giai cp t sn.
* Nhim v:
- T hai chc nng trn, nh nc XHCN c nhng nhim v chnh l:
+ Qun l kinh t, xy dng v pht trin kinh t.
+ Ci thin khng ngng i sng vt cht v tinh thn cho nhn dn.
+ Qun l vn ha x hi, xy dng nn vn ha XHCN, thc hin gio dc o to con
ngi pht trin ton din, chm sc sc khe nhn dn
+ Ngoi ra, nh nc XHCN cn c chc nng, nhim v i ngoi nhm m rng quan h
hp tc, hu ngh, bnh ng, tn trng ln nhau v s pht trin v tin b x hi i vi nhn dn
cc nc trn th gii.
- T thc t xy dng xy dng x hi mi nc Nga X vit, Lenin lm r nhim v
ca nh nc v sn trn hai lnh vc kinh t v x hi.
+ i vi lnh vc kinh t: nh nc v sn phi nhanh chng pht trin mnh s lng sn
phm, cng c k lut lao ng mi v nng cao nng sut lao ng c xem l nhim v quan
trng.
+ i vi lnh vc x hi: Phi xy dng c quan h x hi mi, hnh thnh nhng t
chc lao ng mi c kh nng phi hp nhng thnh tu mi nht ca khoa hc v k thut, tp
hp ng o nhng ngi lao ng; ci to dn tng lp tiu sn xut hng ho thng qua mt
cng tc t chc lu di.
cp chc nng t chc xy dng ca Nh nc chuyn chnh v sn, V.I.Lenin dnh s
ch c bit cho nhim v qun l. Sau khi ginh c chnh quyn, theo V.I.Lenin, v kh duy
nht m nh giai cp v sn c th chin thng giai cp t sn l qun l. Trong nhim v qun
l ton din i sng x hi, V.I.Lenin xem qun l nh nc trong thi k chuyn chnh v sn
thc cht l qun l kinh t. Nhn nhn nhim v ny t gc u tranh giai cp, gc chnh tr,
33

V.I.Lenin quan nim: nhim v cn bn ca mi x hi qu chuyn sang ch XHCN l ch

giai cp v sn thng tr... phi chin thng giai cp t sn... tc l chng ta phi t c chin
thng trong lnh vc t chc kinh t quc dn, t chc sn xut, trong lnh vc kim k v kim
sot c tnh cht ton dn.

Vn 11: Vn dn tc
Khi nim dn tc
- Khi nim dn tc thng c dng vi hai ngha:
+ Mt l, ch cng ng ngi c mi lin h cht ch v bn vng, c sinh hot kinh t
chung, c ngn ng ring v nhng nt vn ho c th; xut hin sau b lc, b tc; k tha, pht
trin cao hn nhng nhn t tc ngi b lc, b tc v th hin thnh thc t gic tc ngi
ca dn c cng ng .
Theo ngha ny, dn tc c hiu nh mt tc ngi hay mt dn tc trong mt quc gia a
dn tc. V d: Vit Nam gm 54 dn tc hay 54 tc ngi.
+ Hai l, ch mt cng ng ngi n nh hp thnh nhn dn mt nc, c lnh th, quc
gia, nn kinh t thng nht, quc ng chung v c thc v s thng nht quc gia ca mnh, gn
b vi nhau bi li ch chnh tr, kinh t, truyn thng vn ho v truyn thng u tranh chung
trong sut qu trnh lch s lu di dng nc v gi nc.
Theo ngha ny, dn tc ng ngha vi quc gia - dn tc. V d: dn tc Vit Nam, dn tc
Trung Hoa, v.v..
Kt lun:
Vi ngha th nht, dn tc l mt b phn ca quc gia, l cng ng ngi theo ngha
cc tc ngi.
Vi ngha th hai, dn tc l ton b nhn dn ca quc gia - quc gia dn tc.
Di gic mn hc, dn tc c hiu theo ngha th nht. Tuy nhin, ch khi t n bn
cnh ngha th hai, trong mi lin h vi ngha th hai th sc thi ni dung ca n mi bc l y
.
- Nhng c trng ch yu nhn bit dn tc:
+ C chung mt phng thc sinh hot kinh t. y l c trng quan trng nht ca dn
tc. Cc mi quan h kinh t l c s lin kt cc b phn, cc thnh vin ca dn tc, to nn nn
tng vng chc ca cng ng dn tc.
+ C th c tr tp trung trn mt vng lnh th ca mt quc gia, hoc c tr an xen vi
nhiu dn tc anh em. Vn mnh dn tc mt phn rt quan trng gn vi vic xc lp v bo v
lnh th t nc.
+ C ngn ng ring v c th c ch vit ring (trn c s ngn ng chung ca quc gia)
lm cng c giao tip trn mi lnh vc: kinh t, vn ho, tnh cm...

34

+ C nt tm l ring (nt tm l dn tc) biu hin kt tinh trong nn vn ho dn tc v to

nn bn sc ring ca nn vn ho dn tc, gn b vi nn vn ho ca c cng ng cc dn tc
(quc gia dn tc).
Nh vy, cng ng ngi n nh ch tr thnh dn tc khi c cc c trng trn, cc
c trng ca dn tc l mt chnh th gn b cht ch vi nhau, ng thi mi c trng c mt v
tr xc nh. S tng hp cc c trng nu trn lm cho cc cng ng dn tc c cp y v thc cht l mt cng ng x hi - tc ngi, trong nhng nhn t tc ngi an kt, ho
quyn vo cc nhn t x hi. iu lm cho khi nim dn tc khc vi cc khi nim sc tc,
chng tc - thng ch cn c vo cc c im t nhin, chng hn mu da hay cu to t nhin
ca cc b phn trong c th phn loi cng ng ngi.
- Lch s ra i, pht trin ca cng ng dn tc:
+ Trc khi cng ng dn tc ra i, loi ngi tri qua nhng hnh thc cng ng: th
tc, b lc v b tc. Nhng hnh thc cng ng ny c s pht trin t thp n cao theo s bin
i ca phng thc sn xut.
+ S hnh thnh cng ng dn tc trn th gii din ra khng u nhau.
cc nc phng Ty, s hnh thnh dn tc gn lin vi qu trnh hnh thnh v pht
trin ca phng thc sn xut TBCN.
Theo Lnin, cc nc phng Ty ch khi CNTB ra i cng ng b tc mi pht trin
thnh cng ng dn tc. Bi v, do s pht trin ca lc lng sn xut v trn c s nn sn
xut hng ha TBCN m rng ph v tnh trng ct c phong kin, th trng c tnh a phng
khp kn b xa b v th trng dn tc xut hin. Cng vi qu trnh kinh t l s pht trin
ngy cng chn mui cc nhn t thc tc ngi, vn ha, ngn ng tc ng hnh thnh dn
tc trn c s mt b tc hoc do nhiu b tc hp nht li. y l loi hnh dn tc chu nh hng
ca h t tng t sn, do giai cp t sn lnh o, nn c gi l dn tc t sn.
cc nc phng ng, s hnh thnh cng ng dn tc chu s tc ng ca hon
cnh lch s c tnh c th, trong , cc yu t c kt t nhin - x hi, qu trnh u tranh dng
nc v gi nc hnh thnh nn dn tc. Do , cng ng dn tc ra i trc khi CNTB
c xc lp. C th coi y l loi hnh dn tc tin t bn hnh thnh trn c s mt nn vn ha,
mt thc, tm l dn tc pht trin chnh mui nhng li c mt c s kinh t cha pht trin.
Nhng nguyn tc c bn ca ch ngha Marx - Lenin trong vic gii quyt vn dn tc
- Vn dn tc lun lun l mt ni dung quan trng c ngha chin lc ca cch mng
XHCN. Gii quyt vn dn tc l mt trong nhng vn c ngha quyt nh n s n nh,
pht trin hay khng hong, tan r ca mt quc gia dn tc.
- Theo quan im ca ch ngha Marx - Lenin, vn dn tc l mt b phn ca nhng vn
chung v cch mng v sn v chuyn chnh v sn. Do , gii quyt vn dn tc phi:
+ Gn vi cch mng v sn v trn c s ca cch mng XHCN.
+ ng vng trn lp trng giai cp cng nhn.
+ Trn c s v v li ch c bn lu di ca dn tc.
- Gii quyt vn dn tc, thc cht l xc lp quan h cng bng gia cc dn tc trong
mt quc gia, gia cc quc gia dn tc trn cc lnh vc kinh t, chnh tr, vn ha, x hi v ngn
ng.
- Trn c s t tng ca K.Marx, F.Engels v vn dn tc v giai cp; cng vi s phn
tch hai xu hng ca qu trnh dn tc, Lenin nu ra cng lnh dn tc vi ba ni dung c
bn: cc dn tc hon ton bnh ng; cc dn tc c quyn t quyt; lin hip cng nhn tt c
cc dn tc li. y c coi l cng lnh dn tc ca ch ngha Marx - Lenin, ca ng Cng
sn.
35

Cng lnh dn tc ca ch ngha Marx - Lenin l mt b phn khng th tch ri trong

cng lnh cch mng ca giai cp cng nhn, l tuyn ngn v vn dn tc ca ng Cng sn
trong s nghip u tranh gii phng dn tc, gii phng giai cp v gii quyt ng n mi quan
h dn tc. Cng lnh tr thnh c s l lun cho ch trng, ng li v chnh sch dn tc
ca cc ng Cng sn v nh nc XHCN.
- Cc dn tc hon ton bnh ng
+ y l quyn thing ling ca cc dn tc. Tt c cc dn tc, d ng hay t ngi, c
trnh pht trin cao hay thp u c quyn li v ngha v nh nhau, khng c c quyn, c li
v kinh t, chnh tr, vn ha, ngn ng cho bt c dn tc no.
+ Trong mt quc gia c nhiu dn tc, quyn bnh ng dn tc phi c php lut bo v
v trong thc t phi c thc hin, trong vic khc phc s chnh lch v trnh pht trin
kinh t, vn ha gia cc dn tc do lch s li c ngha c bn.
+ Trong quan h gia cc quc gia dn tc, quyn bnh ng dn tc gn lin vi cuc u
tranh chng ch ngha phn bit chng tc, ch ngha b quyn nc ln, chng s p bc, bc lt
ca cc nc t bn pht trin i vi cc nc lc hu, chm pht trin v kinh t. Mi quc gia
u bnh ng trong quan h quc t.
- Cc dn tc c quyn t quyt
+ V thc cht, quyn dn tc t quyt l quyn lm ch ca mi dn tc, quyn t quyt
nh con ng pht trin kinh t, chnh tr - x hi ca dn tc mnh.
+ Quyn dn tc t quyt bao gm:
Quyn t do phn lp thnh cng ng quc gia dn tc c lp (v li ch ca cc dn
tc, ch khng phi v mu v li ch ca mt nhm ngi no).
Quyn t nguyn lin hip li vi cc dn tc khc trn c s bnh ng.
+ Khi xem xt gii quyt quyn t quyt ca dn tc cn ng vng trn lp trng ca giai
cp cng nhn: ng h cc phong tro tin b, kin quyt u tranh chng li nhng mu toan li
dng quyn dn tc t quyt lm chiu bi can thip vo cng vic ni b cc nc, i ly khai
chia r dn tc.
- Lin hip cng nhn tt c cc dn tc.
+ y l t tng, ni dung c bn trong cng lnh dn tc ca V.I.Lenin.
T tng ny l s th hin bn cht quc t ca giai cp cng nhn, phong tro cng nhn
v phn nh tnh thng nht gia s nghip gii phng dn tc vi gii phng giai cp.
+ on kt giai cp cng nhn cc dn tc c ngha ln lao i vi s nghip gii phng
dn tc, c vai tr quyt nh n vic xem xt, thc hin quyn bnh ng dn tc v quyn dn tc
t quyt.
ng thi, y cng l yu t to nn sc mnh m bo cho thng li ca giai cp cng
nhn v cc dn tc b p bc trong cuc u tranh chng ch ngha quc.
Vn 12: Tn gio v nhng nguyn tc c bn ca ch ngha Marx - Lenin trong vic
gii quyt vn tn gio
a. Khi nim tn gio
- Tn gio l mt hin tng x hi ra i rt sm trong lch s nhn loi v tn ti ph bin
hu ht cc cng ng ngi trong lch s hng ngn nm qua.
Ni chung, bt c tn gio no, vi hnh thi pht trin y ca n, cng u bao gm:
36

+ thc tn gio, th hin quan nim v cc ng thing ling cng nhng tn ngng
tng ng.
+ H thng t chc tn gio cng vi nhng hot ng mang tnh cht nghi thc tn ngng
ca n.
- Ch ngha Marx - Lenin coi tn ngng, tn gio l mt hnh thi thc x hi phn nh
mt cch hoang ng, h o hin thc khch quan. Qua hnh thc phn nh ca tn gio, nhng
sc mnh t pht trong t nhin v x hi u tr thnh thn b.
Trong tc phm Chng uyrinh, F.Engels vit: "Tt c mi tn gio chng qua ch l s
phn nh h o - vo trong u c ca con ngi - ca nhng lc lng bn ngoi chi phi cuc
sng hng ngy ca h; ch l s phn nh trong nhng lc lng trn th mang hnh thc
nhng lc lng siu trn th."
Marx v Engels cn cho rng, tn gio l mt hin tng x hi, vn ha, lch s; mt lc
lng x hi trn th.
- Phn bit tn ngng, tn gio v m tn d oan:
+ Gia tn ngng v tn gio c s khc nhau, song li c quan h cht ch m ranh gii
phn bit chng ch l tng i. Tn ngng l mt khi nim rng hn tn gio. y chng ta
ch cp mt dng tn ngng - l tn ngng tn gio (gi tt l tn gio).
Tn ngng l nim tin v s ngng m ca con ngi vo mt hin tng, mt lc
lng siu nhin, tn sng vo mt iu g pha cht thn b, h o, v hnh tc ng mnh n
tm linh con ngi, trong bao hm c nim tin tn gio.
Tn gio thng c hiu l mt hin tng x hi bao gm c thc tn gio ly nim
tin tn gio lm c s, hnh vi v cc t chc hot ng tn ngng tn gio - ngha l, tn gio
thng c gio l, gio lut, l nghi v cc t chc gio hi.
+ M tn d oan l mt hin tng x hi tiu cc xut hin t lu v vn tn ti thi
i chng ta. Trn thc t, m tn d oan thng xen vo cc hnh thc sinh hot tn ngng tn
gio. Vic xc nh hin tng m tn d oan ch yu da vo biu hin v hu qu tiu cc ca
n. M tn d oan l nim tin cung vng ca con ngi vo cc lc lng siu nhin n mc
m mui vi nhng hnh vi cc oan, thi qu, phi nhn tnh, phn vn ha ca mt s ngi gi
chung l cung tn. Hin tng m tn d oan thng gn cht v li dng cc hnh thc sinh hot
tn ngng, tn gio hnh ngh.
V vy, cng vi vic tn trng v bo m quyn t do tn ngng, tn gio ca nhn dn
th chng ta phi loi b dn m tn d oan nhm lm lnh mnh ho i sng tinh thn x hi.
- Tn gio l sn phm ca con ngi, gn vi nhng iu kin lch s t nhin v lch s x
hi xc nh. Do , xt v mt bn cht, tn gio l mt hin tng x hi phn nh s bt lc, b
tc ca con ngi trc t nhin v x hi.
Theo K.Marx: "S ngho nn ca tn gio va l biu hin ca s ngho nn hin thc, va
l s phn khng chng s ngho nn hin thc y. Tn gio l ting th di ca chng sinh b p
bc, l tri tim ca th gii khng c tri tim, cng ging nh n l tinh thn ca nhng trt t
khng c tinh thn. Tn gio l thuc phin ca nhn dn".
- Tuy nhin, tn gio cng cha ng mt s gi tr vn ho, ph hp vi o c, o l
ca x hi.
+ V phng din th gii quan, th gii quan duy vt mcxt v th gii quan tn gio l
i lp nhau. Tuy vy, trong thc tin, nhng ngi cng sn c lp trng mcxt khng bao gi
c thi xem thng hoc trn p nhng nhu cu tn ngng, tn gio hp php ca nhn dn.
Ngc li, ch ngha Marx - Lenin v nhng ngi cng sn, ch XHCN lun tn trng quyn
t do tn ngng v khng tn ngng ca nhn dn.
37

S khc nhau gia CNXH hin thc v "thin ng" m cc tn gio thng hng ti l
ch trong quan nim tn gio, "thin ng" khng phi l hin thc x hi m l "th gii bn
kia", trn "thng gii" (tc l ci h o). Cn nhng ngi cng sn ch trng v hng con
ngi vo x hi vn minh, hnh phc ngay th gii hin thc, do mi ngi xy dng v v mi
ngi. V.I. Lenin ch r: "i vi chng ta, s thng nht ca cuc u tranh thc s cch
mng ca giai cp b p bc sng to nn mt cnh cc lc trn tri t, l quan trng hn
s thng nht kin ca nhng ngi v sn v cnh cc lc trn thin ng".
Trong lch s x hi loi ngi, tn gio xut hin t rt sm. N hon thin v bin i ca
nhng iu kin kinh t - x hi, vn ha, chnh tr. Tn gio ra i bi nhiu ngun gc khc nhau
nhng c bn l t cc ngun gc kinh t - x hi, nhn thc v tm l.
b. Vn tn gio trong tin trnh xy dng CNXH
Trong tin trnh xy dng CNXH v trong x hi XHCN, tn gio vn cn tn ti. C nhiu
nguyn nhn cho s tn ti ca tn ngng, tn gio:
- Nguyn nhn nhn thc.
Trong tin trnh xy dng CNXH v trong x hi XHCN vn cn nhiu hin tng t nhin,
x hi v ca con ngi m khoa hc cha l gii c, trong khi trnh dn tr li vn cha
thc s c nng cao. Do , trc nhng sc mnh t pht ca gii t nhin v x hi m con
ngi vn cha th nhn thc v ch ng c khin cho mt b phn nhn dn i tm s an i,
che ch v l gii chng t sc mnh ca thn linh.
- Nguyn nhn kinh t.
Trong tin trnh xy dng CNXH nn kinh t vn cn tn ti nhiu thnh phn kinh t vi
nhng li ch khc nhau ca cc giai cp, tng lp x hi. Trong i sng hin thc, s bt bnh
ng v kinh t, chnh tr, vn ha, x hi vn cn din ra, s cch bit kh ln v i sng vt cht
v tinh thn gia cc nhm dn c cn tn ti ph bin. Do , nhng yu t may ri, ngu nhin
vn tc ng mnh m n con ngi, lm cho con ngi d tr nn th ng vi t tng nh
cy, cu mong vo nhng lc lng siu nhin.
- Nguyn nhn tm l.
Tn ngng, tn gio tn ti lu i trong lch s nhn loi, tr thnh nim tin, li
sng, phong tc, tp qun, tnh cm ca mt b phn ng o qun chng nhn dn qua nhiu th
h. Bi vy, cho d trong tin trnh xy dng CNXH v trong x hi XHCN c nhng bin i
mnh m v kinh t, chnh tr - x hi, th tn gio vn khng th bin i ngay cng vi tin ca
nhng bin i kinh t - x hi m n phn nh. iu cho thy, trong mi quan h gia tn ti x
hi v thc x hi th thc x hi thng c tnh bo th hn so vi s bin i ca tn ti x
hi, trong , thc tn gio thng li l yu t mang tnh cht bn vng nht trong i sng tinh
thn ca mi con ngui, ca x hi.
- Nguyn nhn chnh tr - x hi
Xt v mt gi tr, c nhng nguyn tc ca tn gio l ph hp vi CNXH, vi ch trng
ng li, chnh sch ca nh nc XHCN. oa l nhng gi tr o c, vn ha vi tinh thn
nhn o, hng thin, p ng c nhu cu ca mt b phn qun chng nhn dn. Chnh v
th, trong mt chng mc nht nh, tn gio c sc ht mnh m i vi mt b phn qun chng
nhn dn.
- Nguyn nhn vn ha.
Trong thc t sinh hot vn ha x hi, sinh hot tn ngng tn gio p ng c phn
no nhu cu vn ha tinh thn ca cng ng x hi v trong mt mc nht nh, c ngha gio
dc thc cng ng, phong cch, li sng ca mi c nhn trong cng ng. V phng din sinh
hot vn ha, tn gio thng c thc hin di hnh thc l nhng nghi l tn ngng cng vi
38

nhng li rn theo chun mc o c ph hp vi quan nim ca mi loi tn gio. Nhng sinh

hot vn ha c tnh cht tn ngng, tn gio y li cun mt b phn qun chng nhn dn
xut pht t nhu cu vn ha tinh thn, tnh cm ca h.
Trn y l nhng nguyn nhn c bn khin tn gio vn cn tn ti trong tin trnh xy
dng CNXH v trong x hi XHCN. Tuy nhin, cng vi tin trnh , tn gio cng c nhng bin
i cng vi s thay i ca nhng iu kin kinh t-x hi, vi qu trnh ci to x hi c, xy
dng x hi mi.
Qun chng nhn dn c o thc s tr thnh ch th ca x hi, i sng vt cht, tinh
thn ngy cng c nng cao. Trn c s , h dn dn gii thot khi tnh trng m tn, d oan,
xy dng i sng tinh thn lnh mnh.
Cc t chc tn gio khng cn l cng c ca bt c th lc no mun mu toan li dng
p bc, bc lt qun chng nhn dn nh trong cc x hi trc y. Nh nc XHCN hng
cc t chc gio hi vo qu o chuyn lo vic o cho tn , tham gia tch cc vo cc cng tc
x hi t thin; tnh trng xung t tn gio khng cn na.
ng o qun chng nhn dn c tn gio ngy cng c iu kin tham gia ng gp vo
cng cuc xy dng t nc, tinh thn yu nc XHCN c khi dy, to nn sc mnh cng
ton dn tc xy dng thnh cng CNXH.
c. Cc nguyn tc c bn ca ch ngha Marx - Lenin trong vic gii quyt vn tn gio
* Tn ngng, tn gio l nhng vn nhy cm v phc tp. Do , nhng vn ny sinh
t tn gio cn phi c xem xt, gii quyt ht sc thn trng, c th v chun xc c tnh nguyn
tc vi nhng phng thc linh hot theo quan im ca ch ngha Marx - Lenin.
* Gii quyt vn tn gio trong tin trnh xy dng CNXH cn da trn nhng nguyn tc
sau y:
- Th nht. khc phc dn nhng nh hng tiu cc ca tn gio trong i sng x hi phi
gn lin vi qu trnh ci to x hi c, xy dng x hi mi. l yu cu khch quan ca s
nghip xy dng CNXH.
- Th hai, khi tn ngng, tn gio cn l nhu cu tinh thn ca mt b phn nhn dn th
nh nc XHCN phi tn trng v bao m quyn t do tn ngng v khng tn ngng ca mi
cng dn. Cng dn c tn gio hay khng c tn gio u bnh ng trc php lut, u c quyn
li v ngha v nh nhau. Cn pht huy nhng gi tr tch cc ca tn gio, nghim cm mi hnh
vi vi phm quyn t do tn ngng v khng tn ngng ca cng dn.
- Th ba, thc hin on kt nhng ngi c tn gio vi nhng ngi khng c tn gio,
on kt cc tn gio, on kt nhng ngi theo tn gio vi nhng ngi khng theo tn gio,
on kt ton dn tc xy dn v bo v t nc. Nghim cm mi hnh vi chia r cng ng v l
do tn ngng, tn gio.
- Th t, phn bit r hai mt chnh tr v t tng trong vn tn gio. Mt t tng th
hin s tn ngng trong tn gio. Trong qu trnh xy dng CNXH, khc phc mt ny l vic lm
thng xuyn, lu di. mt chnh tr l s li dng tn gio ca nhng phn t phn ng nhm
chng li s nghip cch mng, s nghip xy dng CNXH. u tranh loi b mt chnh tr phn
ng trong lnh vc tn gio l nhim v thng xuyn, va phi khn trng, kin quyt, va phi
thn trng v phi c sch lc ph hp vi thc t.
- Th nm, phi c quan im lch s - c th khi gii quyt vn tn gio.
Trong mi thi k lch s khc nhau, vai tr v s tc ng ca tng tn gio i vi i
sng x hi cng khc nhau. Quan im, thi ca cc gio hi, gio s, gio dn v cc lnh vc,
cc vn ca x hi c s khc bit. Do , cn phi c quan im lch s - c th khi xem xt,
nh gi v gii quyt nhng vn lin quan n tn gio. ngi Macxit phi bit ch n ton
39

b tnh hnh c th l iu m Lnin tng nhc nh khi gii quyt vn tn gio. Nh

nc XHCN cn phi c quan im v phng thc ng x ph hp vi tng trng hp c th khi
gii quyt cc vn tn gio.

40