Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.1

CHNG I : HOT NG KINH DOANH QUC T V CNG TY A QUC GIA (MNC)

I. QU TRNH QUC T HA HOT NG KINH DOANH .................................................................2 I.1 Khi qut v hot ng kinh doanh quc t ...........................................................................................2 I.1.1 Hot ng xut nhp khu ...............................................................................................................2 I.1.2 Hot ng u t trc tip ca nc ngoi .....................................................................................3 I.2 L do tin hnh cc hot ng kinh doanh quc t ................................................................................4 I.2.1 Phn ng ch ng ..........................................................................................................................4 I.2.2 Phn ng th ng...........................................................................................................................6 I.3 Cc hnh thc quc t ha hot ng kinh doanh quc t ......................................................................7 I.3.1 Cho thu bn quyn .........................................................................................................................7 I.3.2 Xut khu ........................................................................................................................................8 I.3.3 Sn xut ti ch ...............................................................................................................................8 I.4 Li th cnh tranh quc t: .....................................................................................................................9 I.4.1 Li th cnh tranh v ngun lc to li th cnh tranh ...................................................................9 I.4.2 Nhn t tc ng n vic hnh thnh li th cnh tranh ..............................................................10 II. Cng ty a quc gia (MNC)......................................................................................................................12 II.1 Bn cht cu cng ty a quc gia ........................................................................................................12 II.1.1 c im ca MNC .....................................................................................................................13 II.1.2 V sao mt cng ty kinh doanh ni a mong mun tr thnh mt MNC? ..................................14 II.1.3 Trit l chin lc ca MNC .......................................................................................................15 II.2 Cc hnh thc hot ng ca MNC .....................................................................................................16 II.2.1 S hu 100% vn .........................................................................................................................16 II.2.2 Lin minh chin lc ...................................................................................................................17 II.2.3 Lin doanh ...................................................................................................................................18 II.3 Quy trnh qun tr chin lc ca MNC .............................................................................................19 III u t trc tip ca MNC ........................................................................................................................19 III.1 ng lc quyt nh dng u t trc tip ........................................................................................19 III.2 Thi ca nc khch trong vic tip nhn u t quc t.............................................................19 III.2.1 Thi tch cc: .........................................................................................................................19 III.2.2 Thi tiu cc: .........................................................................................................................19 III.3 o lng mc hp dn ca mt nc khi ra quyt nh u t ....................................................20 III.3.1 Mi trng kinh t v m v chnh sch kinh t ca nh nc ...................................................20 III.3.2 Ri ro kinh t v chnh tr ...........................................................................................................20 III.3.3 Cc nh ch v thng mi v mi trng u t .....................................................................20 III.3.4 iu kin v th trng ca cc nhn t sn xut .......................................................................21 III.3.5 C s h tng v kinh t .............................................................................................................21 III.3.6 Cc yu t vt cht v vn ho x hi.........................................................................................21

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.2

I. QU TRNH QUC T HA HOT NG KINH DOANH

I.1 Khi qut v hot ng kinh doanh quc t
Kinh doanh quc t th hin cc hot ng giao dch xy ra gia mt nc vi phn cn li ca th gii. Nhng giao dch ny bao gm hot ng mu dch quc t v hot ng u t ra nc ngoi. Hin nay khong 500 cng ty ln hng u trn th gii chim khong 80% lng u t nc ngoi v trn 50% tng gi tr mu dch trn ton th gii. Do vic nghin cu hot ng kinh doanh quc t ch yu t nng vo cc hot ng ca cc cng ty kinh doanh quc t ln nu trn, nhng cng ty ny hin nay thng c gi l cc cng ty a quc gia (MNCs), nhng cng ty ny ra i v t vn phng chnh ti mt ni nhng tin hnh cc hot ng kinh doanh ti nhiu ni trn th gii. Trong nhng thp k va qua MNCs u t hng t USD ra nc ngoi theo hnh thc u t song phng: Hoa K u t vo Cng ng kinh t Chu u v ngc li; Nht Bn u t vo Hoa K v ngc li; Canada u t trc tip vo Hoa K v ngc li, . Tuy trong thi gian gn y, MNCs chuyn hng u t vo cc nc ang pht trin v nhng nc ang chuyn t nn kinh t tp trung sang nn kinh t th trng. V d t nm 1991-1995, Cng ty Volkswagen u t 6 t USD vo nh sn xut t Skoda ca Cng Ho Czech; hoc Opel (c) u t xy dng mt nh my sn xut t tr gi 680 triu USD ti ng c. S chuyn hng u t ny bt ngun t mt s l do nh sau: trin vng sinh li ti nhng th trng ny cao d rng nhng ri ro v kinh t v chnh tr cn ln; cc chng trnh t nhn ha c tin hnh rng khp ti cc nc Nam M v y l mt c hi cho MNCs thm nhp vo khu vc ny; mt khc s tng trng mnh m v y trin vng ca Nht Bn trong thp nin 80 ca th k 20 dn n vic u t vn ra th trng nc ngoi. Ngoi hin tng nu trn, mt hot ng ph bin ca k nguyn kinh doanh quc t ngy nay chnh l vic tin hnh cc lin doanh quc t gia MNCs vi nhau hoc gia mt MNC vi mt cng ty ni a. V d nh cng ty GMC lin doanh vi Toyota sn xut xe hi ti Hoa K; Ford lin doanh vi Volkswagen sn xut xe hi ti Nam M; Motorola cng phi hp vi Toshiba pht trin v sn xut mt th h chip in t c phn gii cao; Nissan v Hitachi phi hp vi nhau nhm to ra mt vn phng di ng qua vic pht trin, sn xut cc loi in thoi di ng, my fax, tivi, videocassette. I.1.1 Hot ng xut nhp khu Hot ng xut nhp khu y c hiu theo mt ngha rng khng ch bao gm cc loi hng ha m cn l cc loi dch v trong lnh vc hng khng, vn ti, khch sn v khuynh hng ngy nay l khi lng dch v xut khu ny cng gia tng (mt trong nhng lnh vc xut khu ch yu ca Hoa K chnh l cc dch v v gii tr nh phim, cc chng trnh tivi).

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.3

Vic nghin cu cc s liu v xut nhp khu rt quan trng trong lnh vc kinh doanh quc t v cc l do. Th nht, mu dch quc t l mt lnh vc c bn v truyn thng ca kinh doanh quc t v vic nghin cu n s cho php chng ta thu hiu c thc tin hot ng v chin lc ca MNCs. V d, cc s liu v mu dch quc t trong vng 10 nm trc y cho chng ta thy nhng i tc nhp khu hng ha ca Hoa K chnh l Canada, Nht Bn, Mehico, vng quc Anh, v c. Cc nc ny thng nhp computer, my mc dng trong nng tri, my mc thit b s dng trong cc ngnh ngh khc, v hng in t. Ngc li Hoa K nhp khu ch yu t cc i tc nh Canada, Nht Bn, Mehico, c, v Cng Ha Nhn Dn Trung Hoa cc mt hng nh xe hi, giy dp, hng in t tiu dng, ph tng thay th, v trang sc. Cc s liu ny cng cho chng ta bit rng 10 i tc nhp khu ln nht ca Hoa K cng chnh l 10 i tc xut khu ln nht, ni cch khc Hoa K mua v bn vi mt t trng ln nht trong mt phm vi mt s t cc quc gia. Th hai, cc s liu v mu dch quc t cng gip cho chng ta thng hiu c tc ng ca hot ng kinh doanh quc t i vi nn kinh t ca mt quc gia. Tht vy bng nhng s liu ny, chng ta c th gii thch c cc cu hi t ra nh: Vic tr thnh mt nh xut khu ln s tc ng n nn kinh t ca mt quc gia nh th no? Vic l thuc vo ngun hng nhp khu s tc ng nh th no n nn kinh t? I.1.2 Hot ng u t trc tip ca nc ngoi Hot ng u t trc tip ra nc ngoi th hin s dch chuyn vn ra hi ngoi tin hnh cc hot ng sn xut kinh doanh. Cc quc gia cng nghip ha u t vi mt t trng rt ln vo cc quc gia cng nghip ha khc v vi mt t trng nh vo cc nc km pht trin, hoc cc nc mi cng nghip ha. Cc s liu trong thi gian qua cho thy phn ln vn u t trc tip tp trung vo Hoa K, Cng ng Chu u, v Nht Bn. V d: vo nm 1990, Hoa k tip nhn mt lng vn u t xp x 1.500 t USD v n u t ra nc ngoi khong 1.200 t USD. Cc nh u t ln nht ti Hoa K vo nm 1992 bao gm Nht Bn, Anh, H Lan, Canada, v c; vn u t ca 5 nc ny chim trn 70% tng lng vn u t m Hoa K tip nhn. Trong s nhng nh u t ny, tc u t ca Nht Bn l nhanh nht, tuy nhin tng vn u t ca Cng ng kinh t Chu u (EC) th ln gp 3 ln so vi Nht Bn. ng thi Hoa K cng l mt nh u t ln trn th gii nhng n ch u t tp trung vo EC, Canada, v Nht Bn. Khi cc quc gia pht trin ngy cng tr nn giu c hn, h thng tin hnh u t ti nhng khu vc c tim nng tng trng. Chng hn Nht Bn trong nhng nm gn y u t rt nhiu vo th trng ca EC, c th trong thp nin 1980 h gia tng t trng u t ln gp 3 ln so vi nhng nm u. Trong c cu u t theo ngnh th t trng u t vo lnh vc sn xut l ln nht, tuy nhin h vn u t ng k vo cc lnh vc ngn hng v bo him. Mt trong nhng l do khin Nht Bn gia tng u t ti y l do h d bo rng s c mt s tng trng ln ca nn kinh t EC trong thp nin 1990, mt l do khc chnh l ro cn thu quan v phi thu quan ti

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.4

EC rt cht ch v iu ny s m bo mt li nhun ng k cho cc cng ty khi u t trc tip vo y.

I.2 L do tin hnh cc hot ng kinh doanh quc t

Thng thng nhiu ngi cho rng cc cng ty tin hnh quc t ha hot ng kinh doanh ca n u da trn mt l do duy nht l vic tm kim v khai thc li nhun t cc c hi kinh doanh trn th trng hi ngoi. Tuy nhin trong thc t c rt nhiu ng lc dn n hot ng quc t ho hot ng kinh doanh ca cc cng ty. Cc ng lc ny c th c phn chia thnh hai dng: ch ng v th ng. Trong tng dng nh vy ngi ta cn phn ra thnh cc nhn t bn trong v nhn t bn ngoi. I.2.1 Phn ng ch ng A. Nhn t bn trong Vn qun tr: C l mt trong nhng nguyn nhn quan trng khin cho mt cng ty i vo hot ng kinh doanh quc t chnh l s tm kim nhng th trng mi kinh doanh nhm tha mn nhng ng c v qun tr; iu ny khng ch din ra i vi cc doanh nghip c quy m ln m cn l mt ng lc quan trng i vi nhng doanh nghip va v nh ni nhng ngi qun l, ng thi cng l ngi ch lun c mt tinh thn mo him, chp nhn ri ro ca mt nh doanh nghip. Hiu qu kinh t theo quy m: Qu trnh m rng cc hot ng kinh doanh quc t c l l mt con ng nhanh nht gia tng doanh s, v nh vy n s tc ng n quy m sn xut ca n v. Trong mt s ngnh cng nghip c tm quan trng ca hiu qu kinh t theo quy m rt ln th vic t c iu ny s gip cho cng ty h thp ph tn cho mt n v sn phm, lm gia tng kh nng cnh tranh ca cng ty khng nhng ti th trng ni a m cn c th trng hi ngoi. Hiu qu kinh t theo quy m khng ch din ra trong lnh vc sn xut m cn bao trm sang nhng chc nng khc ca cng ty. V d: chi ph nghin cu v pht trin phn b cho mt n v sn phm s nh i, cc hot ng qung co trn tivi c th s dng khng ch cho mt th trng. Hiu qu kinh t theo phm vi: Thm ch trong trng hp hiu qu kinh t theo quy m khng th t c do cng ty tin hnh hot ng kinh doanh quc t phi iu chnh sn phm nhm thch nghi vi yu cu ring ca tng quc gia th h vn c th t hiu qu kinh t theo phm vi bi v h c th s dng cc ngun lc, k nng ca nhn cng v k thut hin c to ra sn phm mi cho th trng nc ngoi. Tuy nhin hiu qu kinh t theo phm vi i lc khng xc thc mt khi cng ty m rng hot ng kinh doanh ra th trng nc ngoi n phi u t mi hon ton vo cc ngun lc v k nng. Hiu ng kinh nghim: S cn thit pht trin k nng mi c th thnh cng trn th trng nc ngoi cng c th l mt li th ca qu trnh quc t ho hot ng kinh doanh quc t nu nh nhng k nng mi ny c th chuyn giao cho cc n v hot ng ti th trng trong nc. i vi mt s cng ty vic hc tp kinh nghim

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.5

t th trng hi ngoi i khi li l mt nhn t ch yu quyt nh hnh vi quc t ho hot ng kinh doanh. B. Nhn t bn ngoi C hi sinh li: Mt l do c in khin cc cng ty i vo hot ng kinh doanh quc t l vic c th bn thm nhiu hng ho th trng nc ngoi vi mt mc sinh li cao. V th nu cng ty nhn nh rng th trng hi ngoi c rt nhiu thun li cho php cng ty gia tng thm li nhun t vic bn hng (khch hng trin vng, mc cnh tranh khng gay gt, ro cn khi gia nhp d dng vt qua) th ng lc ny s tc ng mnh m n qu trnh quc t ho hot ng kinh doanh. C hi gia tng sn lng: Bn cnh c hi sinh li cao ca th trng nc ngoi vic c c hi gia tng sn lng cng l mt nhn t quyt nh hnh vi m rng th trng hi ngoi ca MNC. Nu hiu qu kinh t theo quy m v phm vi rt ln th MNC sn lng m rng th trng hi ngoi thm ch trong trng hp t sut li nhun cho n v mc thp. Phc v cc khch hng quc t ho: Vi t cch l nhng khch hng quc t, cc khch hng ny thng mua cng loi sn phm hay dch v mt cch c lp vi cc quc gia m h ang hot ng. V d cc nh sn xut xe hi khi thit lp chi nhnh ti nc ngoi h thng yu cu cc nh cung cp cc b phn, chi tit cung cp ngun lc u vo cho cc nh my hi ngoi ca h. Tng t nh vy, cc cng ty quc t thng thch lm vic vi cng mt c quan qung co ti mi quc gia m n hot ng. Cc cng ty khng sn lng quc t ho vi cc khch hng ca mnh th h c th mt nhng khch hng trung thnh ca mnh vo nhng i th cnh tranh cho mi nhng dch v a quc gia. Li th ca vic phn b a l: S hp dn ca th trng hi ngoi khng ch ch n cho php cc cng ty kinh doanh quc t mt c hi gia tng doanh s, bn cnh n cn cho php cc cng ty ny mt li th trong vic s dng cc ngun lc c bit r tin (con ngi, c s vt cht, c s vt cht cho hot ng nghin cu, s h tr ca nh nc, cc ngun lc t nhin khc..). Nu nhng ngun lc hi ngoi ny tng i khng dch chuyn trong khi vic s dng n c th dn n mt s ci thin ng k v phng din chi ph hoc cht lng sn phm ca cng ty th vic quc t ho mt s chc nng ca cng ty (thng l chc nng sn xut v i khi l chc nng nghin cu v pht trin) cn phi c xem xt. Kim sot i th cnh tranh: Th trng hi ngoi bn cnh vic cho mi nhng c hi kinh doanh mi cn t ra nhng mi e da i vi cc n v kinh doanh hi ngai. Hn th na th trng hi ngai cn l qu nh ca nhng i th cnh tranh rt mnh ca MNC ti th trng quc t. Do vic tin hnh thit lp nhng chi nhnh kinh doanh ti qu nh ca i th cnh tranh cn l mt hnh vi nhm kim sot i th cnh tranh ngay chnh th trng ca h. Bng cch ny h c th nhn nh nhng phng thc cnh tranh m i th s thc hin c th a ra cc i sch ph hp

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.6

trong hot ng cnh tranh khng nhng ti th trng quc t m ngay chnh ti th trng qu nh ca i th cnh tranh. I.2.2 Phn ng th ng A. Nhn t bn trong Tc ng ko: Nu nh s thc y ca nhng ng c v qun tr phn nu trn th hin mt hnh vi ch ng khi tham gia vo th trng quc t ca MNCs th tc ng ko th hin mt hnh vi th ng ca nh qun tr. Mt khi h nhn thy c rt nhiu cng ty trong ngnh i vo th trng quc t th nhiu nh qun tr cng c gng lm theo khng phi mang ting l ngi li thi hay l ngi i sau cc n v khc Tn kho qu mc : L mt l do kh ph bin nhiu cng ty. Tht vy, ch c mt s t cng ty th him khi i u vi vic thng d tn kho, nhng trong mt s ngnh, tnh trng ny lun lun ph bin nhiu cng ty. Tht vy, nhng cng ty vi chu k sn xut ngn, v d nh ngnh sn xut qun o thi trang hay sn phm in t gia dng, thng c gng trnh tnh trng sn phm ca mnh tr nn li thi (bi v iu ny c th hu hoi th phn v danh ting ca n) do cc nh sn xut c gng xut khu cc hng ha tr nn li thi sang th trng nc khc. Mt khc, trong mt s ngnh m cht lng sn phm kh lng t c s n nh trong qu trnh sn xut th h s c gng bn s sn phm khng t cht lng cao vo cc thi trng cc nc khng c yu cu cao v phng din cht lng. iu ny cng nhm bo v ting tm v mc gi cc th trng ch yu hay th trng mc tiu ca h. D tha cng sut : i ph vi vn tn kho qu mc, nhiu cng ty chn gii php hot ng di mc cng sut thit k; tuy nhin gii php ny l mt gii php km hiu qu bi v chi ph c nh tnh cho mt n v sn phm s cao. Ngoi gii php ny, MNC c th chn la cch gim quy m, sa thi cng nhn. Tuy nhin, c l gii php c li nht chnh l vic s dng phn cng sut d tha cho th trng hi ngoi. Gii php ny thng c a thch bi cc cng ty m vic gim quy m sn xut dn n vic gia tng chi ph kinh t v x hi. y cng l mt cch m cc cng ty c tnh trng d tha cng sut theo ma v thng s dng Phn tn ri ro: Mt s cng ty thng quan nim trong kinh doanh rng khng nn t tt c trng vo mt r v nh vy s gp rt nhiu ri ro. n trnh ri ro, cc cng ty c th a dng ho hot ng kinh doanh bng cch a dng ha chng loi sn phm hay a dng ha th trng theo khu vc hay quc gia. Nhng cng ty no mun tp trung duy nht vo mt lnh vc kinh dooanh th h thng chn gii php n trnh ri ro bng cch quc t ha hot ng kinh doanh ca mnh. B. Nhn t bn ngoi n hng gia cng t xut: Trong nhiu tnh hung, ban u mt cng ty no khng c nh i vo th trng quc t nhng v mt dp tnh c no , h nhn c n hng t khch hng nc ngoi v sn phm ca h c th trng chp nhn. T h bt u xem th trng nc ngoi nh l mt b phn chin lc ca n.

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.7

S khng hp dn ca th trng trong nc: Nhiu nh kinh doanh quc t cho rng nu nh c hi kinh doanh c hiu qu th trng nc ngoi gy nn tc ng ko mt cng ty i vo th trng quc t th vic thiu nhng c hi gia tng doanh s ti th trng ni a l mt nhn t gy tc ng y cng ty i vo th trng nc ngoi. S khng hp dn ca th trng trong nc c th do nhiu nguyn nhn thuc v cu trc ca th trng, v d nh: th trng qu nh, c rt t c hi tng trng; hoc nhu cu ti th trng ni a b gim st; hot ng cnh tranh rt gay gt; ro cn vo ngnh rt thp; i th cnh tranh rt nhiu; p lc rt mnh ca t chc cng on. S khng hp dn ca th trng b gy ra bi nhng nhn t ny lm tng ng c i vo th trng quc t ca cc cng ty. Phn cng trc i th cnh tranh: Thng thng khi mt cng ty b tn cng bi cng ty cnh tranh nc ngoi h s hnh ng theo hai cch: phng th hoc phn cng. Chin lc phng th bao hm vic tm cch bo v th phn, n trnh cnh tranh trc din. Tuy nhin cch phng th tt nht chnh l vic tn cng i th ngay trn qu hng ca i th. Theo cch ny cng ty ni a s tin hnh quc t ha hot ng kinh doanh v cnh tranh, s tin hnh trn chin ngay trn qu hng ca i th. p lc chnh tr: Trong mt s quc gia, cng ty cn b p lc ca chnh ph trong qu trnh quc t ha hot ng kinh doanh quc t. S can thip ny c th xut pht t nhng mc tiu kinh t v d nh chnh ph ny mong mun c nhiu ngoi t thc y qu trnh tng trng kinh t thng qua xut khu. Tuy nhin nhiu cng ty b p lc quc t ha hot ng kinh doanh v nhng l do nh to cng n vic lm, hoc mc tiu chnh tr (a v v quyn lc quc gia trn bnh din quc t).

I.3 Cc hnh thc quc t ha hot ng kinh doanh quc t

Qu trnh quc t ha hot ng kinh doanh quc t ca cc cng ty khng nhng khc bit vi nhau v phng din l do m cn hnh thc m cc cng ty tin hnh cc hot ng kinh doanh quc t. Mt s cng ty ch quc t ha mt s hot ng to gi tr gia tng, trong khi mt s khc th quc t ha ton b cc hot ng ca mnh. iu ny c th c hnh dung qua vic kho st cc ni dung ca cc hnh thc quc t ha hot ng kinh doanh quc t nh: Cho thu bn quyn, xut khu gin tip, trc tip, v sn xut ti ch. I.3.1 Cho thu bn quyn Theo hnh thc ny cng ty cho thu bn quyn s cho php mt cng ty nc ngoi s dng tn tui, nhn hiu sn phm sn xut v kinh doanh ti mt khu vc a l, hay quc gia trong mt thi gian nht nh. Nhng cng ty tin hnh quc t ha hot ng kinh doanh theo hnh thc cho thu bn quyn th him khi tr thnh mt n v kinh doanh quc t trn vn theo ngha thc ca n, bi v hu nh khng c hot ng ch yu no ca n cn phi iu chnh cho thch hp vi iu kin th trng nc ngoi. Nhn chung li th ca hnh thc cho thu l nhu cu thay i ca t chc th tt hn, ri ro thp v khng cn phi tin hnh hot ng u t mi, tc sn sinh li nhun cng c th nhanh hn. Hnh thc ny c s dng khi chnh ph nc

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.8

ngoi p t nhng gii hn v nhp khu, hoc chi ph vn chuyn lm cho hot ng xut khu ca MNC tr nn kh khn hn. Hn ch ca hnh thc ny l vic thng lng cho thu bn quyn c th ko di trong khi nhng tha thun v vic cho thu bn quyn th rt kh khn qun l. Hn th na, ngi thu bn quyn c th lm tn hi n ngi cho thu mt s kha cnh nh: lm r r b quyt cng ngh hay lm tn hi n uy tn ca ngi cho thu khi h s dng tn tui nhn hiu sn phm mt cch khng khn ngoan; ngi thu nhn hiu sn phm c th tr thnh mt i th cnh tranh tim nng vi ngi cho thu. I.3.2 Xut khu c trng ca hnh thc xut khu l sn phm vt cht s vt ra khi bin gii quc gia trong qu trnh kinh doanh quc t. Phm vi, mc xm nhp vo th trng nc ngoi cng nh vic nhng hot ng ch yu ca cng ty cn phi iu chnh cho ph hp vi th trng nc ngoi l thuc vo hnh thc xut khu m cng ty la chn. Trong trng hp xut khu gin tip, phn ln cc nhim v hot ng quc t c thc hin bi i tng th ba (cc n v trung gian xut khu) v cng ty kinh doanh ny khng th no bit c sn phm ca mnh c tiu th nh th no ti th trng hi ngoi. Trong trng hp xut khu trc tip, cng ty s tin hnh cc chc nng marketing v bn hng s c thc hin trc tip vi i tc nc ngoi. iu ny i hi c cu t chc v chin lc ca cng ty phi thay i cho ph hp, v p ng vi nhu cu ring bit ca th trng hi ngai. i vi cng ty nh, s hp dn ca hnh thc ny xut pht t ch y l mt hnh thc quc t ha hot ng kinh doanh n gin, t tn km, v mang tnh cht tun t trong pht trin. i vi nhng cng ty ln, vi kinh nghim quc t rng khp, n c th thc hin vic tp trung ha sn xut ti quc gia ph hp nht. Tuy nhin bn thn hnh thc ny c nhng nhc im ca ring n: n rt nhy cm i vi ch ngha bo h mu dch v nhng ro cn mu dch khc; mt khc s thay i ca t gi hi oi cng gy ra nhng tc ng bt li cho hot ng xut khu. Hn th na, s cch bit v khong cch a l gia hai a im sn xut s gia tng chi ph vn chuyn, gy kh khn cho vic phn phi hng ha; vic khc bit v trit l, vn ha s dn n vic kh khn trong vic p ng nhng nhu cu ca th trng a phng. I.3.3 Sn xut ti ch c trng c bn ca hnh thc ny l c s sn xut c dch chuyn ra nc ngoi ch khng ch l sn phm. C rt nhiu hnh thc tin hnh hot ng sn xut ti ch, chng bao gm: Sn xut theo d n (Projects): Trong trng hp ny cng ty kinh doanh quc t s phi nhng n v di ng n nc ngoi thc hin nhng hp ng ngn hn

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.9

Hp ng sn xut ti ch (Contract product) : i vi dng ny, cng ty kinh doanh quc t s tin hnh hp ng vi mt cng ty ni a sn xut cc mt hng mang nhn hiu v tn tui ca mnh. Thit lp c s sn xut mi ti nc ngoi: n v mi ny c th thuc s hu 100% vn ca cng ty kinh doanh quc t hoc dng lin doanh. Mua c phn: Theo hnh thc ny, cng ty kinh doanh quc t s tin hnh vic mua c phn ca mt cng ty ni a hin ang c sn. Thng qua vic nm c phn chi phi, cng ty kinh doanh quc t c th a dn vic sn xut cc mt hng ca mnh n th trng ca cng ty ni a. Trong hnh thc sn xut ti ch, hng lot cc hot ng to gi tr gia tng c thc hin ti nc ngoi, iu ny i hi cng ty kinh doanh quc t phi c nhng s thay i thch hp trong c cu t chc. Thun li ca hnh thc ny chnh l vic gim chi ph vn chuyn, rt ngn thi gian phn phi, n trnh c cc ro cn i vi mu dch, to lp c mi quan h vi khch hng v cc knh phn phi hng ha ti a phng. Tuy nhin nhc im c bn ca hnh thc ny l s phc tp ca c cu t chc thc hin vic qun l ra khi phm vi quc gia, hiu qu kinh t theo quy m c th thp, mc ri ro trong u t c th cao hn.

I.4 Li th cnh tranh quc t:

I.4.1 Li th cnh tranh v ngun lc to li th cnh tranh S thnh cng ca mt cng ty bt k th trng trong hay ngoi nc s l thuc rt ln vo vic n c to dng v duy tr li th cnh tranh so vi cc i th ca n hay khng. Theo Michael Porter, c hai loi li th cnh tranh c bn: li th da vo vic duy tr mt chi ph sn xut thp v li th da trn vic khc bit ha sn phm so vi i th cnh tranh; trn c s ca vic khc bit ha , cng ty c th t mt gi cao b p cho vic to ra s khc bit . Mt cng ty tn ti v pht trin trn th trng quc t c th da vo mt trong hai li th ny hoc s hu c hai loi li th cnh tranh . thng hiu v li th cnh tranh ca cng ty kinh doanh quc t, iu quan trng nht theo De Wit v Mayer (1994) l vic mt mt phi xc nh cho c v th cnh tranh tng i ca cng ty so vi ngnh m n ang hot ng (trin vng v v tr), mt khc phi xc nh nhng ngun lc bn trong pht trin v th cnh tranh ny. Cc ngun lc bn trong bao gm ti sn, ti nng (competences), v nng lc (capabilities). Ti sn ca cng ty c hiu y bao gm cc loi ti sn v hnh v hu hnh m nh qun tr c th s dng c. Nhng loi ti sn ny c th hin trn bn tng kt ti sn ca cng ty; cc loi ti sn hu hnh s bao gm: my mc thit b, tin bc, nh xng, vt t,. V ti sn v hnh s bao gm: nhn hiu, s c quyn v pht minh, tn tui cng ty. Nhng loi ti sn ny c th xc nh gi tr th trng ca n v c th bn cho nhng cng ty khc.

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.10

Ring i vi yu t ti nng ca cng ty, ngc li, n bao gm nhng ti sn v hnh m vic chuyn giao chng cho mt cng ty khc th rt kh khn. Yu t ti nng y bao gm tt c nhng b quyt v k thut, cng ngh, v k nng m cng ty ang s hu. V d Cng ty Honda th rt ni ting v vic am hiu cc b quyt trong ngnh sn xut xe gn my, Sony th s hu cc b quyt k thut trong sn xut cc sn phm in t thu nh, Phillips th rt ni ting trong lnh vc in t cm quang. Nhng yu t thuc v ti nng ny ca mt cng ty khng th no trao i hay mua bi hai l do: ( i) Ch c mt s t ti nng ny thuc v mt vi con ngi no trong cng ty, trong khi phn ln ti nng ny c gn lin vi mt tp th lao ng, vi cu trc v quy trnh ca h thng sn xut. (ii) Nhng yu t ti nng thng thng da trn mt khi lng kin thc ngm c tch ly lu di, chng khng th m ha hay phn loi c, v cng khng th no din t ra bng vn bn c, do vic bn chng l mt iu rt kh khn. Cng tng t nh yu t v ti nng, yu t v nng lc cng l mt yu t khng th mua bn c. Nu nh yu t ti nng th hin nhng k nng v phng din k thut, th yu t th hin cc k nng v phng din qun tr; yu t ny th hin kh nng qun tr quy trnh kinh doanh ca cng ty. V d nh cng ty Mc Donald th rt ni ting trong lnh vc qun tr h thng i l c quyn ca mnh, Honda th ni ting trong vic thc hin v gii thiu cc sn phm ca mnh mt cch nhanh chng. Nhng yu t thuc v nng lc ny thm ch cn kh chuyn i, mua bn hn c yu t ti nng bi v chng c hnh thnh gn lin vi phong cch, vn ha ca cng ty. Do vic bt chc mt h thng qun l mi v thnh cng ca mt cng ty khc s i hi cng ty ang xem xt phi thay i cch tip cn trong vn kinh doanh v y l mt qu trnh v cng kh khn. I.4.2 Nhn t tc ng n vic hnh thnh li th cnh tranh c th s dng cc ngun lc bn trong nhm pht huy li th cnh tranh ca mnh trn th trng quc t, cc cng ty khng nhng cn phi c gng pht trin hay s hu cho c nhng ngun lc c th ring bit t mi c th to li th trn c s ph tn thp hay s khc bit v sn phm m cn phi khng ngng nng cao nng lc hc tp v ci tin. V nguyn tc, mi cng ty hnh nh u c mt c hi ngang bng nhau trong trong vic ci tin v pht trin li th cnh tranh. Tuy nhin thc t cho thy trong mi ngnh cng nghip ch tn ti mt vi cng ty thnh cng v chng t khi no phn tn mt cch ngu nhin trn th gii. Tht vy, trong nhiu ngnh cng nghip, cc cng ty thnh cng thng pht sinh ch t mt s t quc gia dn u trong lnh vc ny trn th gii. V d nh ngnh cng nghip in nh th tp trung cao ti Hollywood, vic sn xut my ghi hnh thng tp trung vo mt vi cng ty hng u ca Nht Bn, v gn nh 75% sn lng hoa xut khu th xut pht t H lan. iu ny to nn mt gi thuyt l ch c mt vi quc gia hay khu vc th thch hp cho vic pht trin li th cnh tranh c bit cho mt ngnh no so vi cc quc gia v khu vc cn li.

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.11

Theo quan im truyn thng ca cc nh kinh t c in, h thng nhn mnh n tm quan trng ca cc nhn t sn xut nh l mt ngun lc to li th cnh tranh. H thng coi trng n s sn c ca cc yu t sn xut nh t ai, vn, v lao ng (nhng yu t thuc v ti sn hu hnh). Tuy nhin, s khc bit trong vic phn b trn bnh din quc t cc yu t ny ch l gii mt phn rt nh hot ng mu dch quc t v li th cnh tranh. R rng Hollywood khng c nhng yu t thun li cho vic sn xut phim nh, v chng ta cng rt kh khn gii thch ti sao Nht Bn li thnh cng trong vic sn xut my ghi hnh nu xt theo s thun li v vic phn b cc yu t sn xut truyn thng. Cng kh khn hn na khi gii thch s thnh cng ca ngnh cng nghip trng hoa ti H lan bi v t ai v lao ng ti H Lan th khng r nu so snh vi nhng ni khc. gii thch hin tng ny, Michael Porter (1990) cho rng chi ph v s sn c ca cc yu t sn xut ch l mt trong nhiu ngun lc ti ch quyt nh li th cnh tranh, v khng phi l mt yu t quan trng so vi cc yu t khc. Nng lc cnh tranh ca cng ty ph thuc nhiu vo kh nng ci tin mt cch lin tc, ng nhn mnh n tc ng ca mi trng quc gia n vic thc hin cc ci tin lin tc ca cng ty thng qua cc iu kin ca mt quc gia. Cc iu kin bao gm cc nhn t nh sau: iu kin v cc nhn t sn xut: cc nhn t sn xut th khng bao gi ng nht, chnh v s khng ng nht n s gip cho mt cng ty ti quc gia no s c li th cnh tranh v phng din chi ph hoc do s sn c ca ngun lc ti nguyn . V d nh mt quc gia c h thng gio dc tt c th s gia tng c nng lc ci tin cht lng ca lao ng, trong khi mt h thng c s h tng pht trin s thc y s pht trin ca cc h thng kinh doanh mi. Ni tm li, mt tnh trng hon ho ca cc yu t sn xut s c mt tc ng tch cc vo nng lc ci tin ca mt quc gia. iu kin v nhu cu: Tnh trng hon ho ca khch hng v cc knh phn phi cng c mt tc ng tch cc n vic to li th cnh tranh cho mt ngnh cng nghip ti mt quc gia. Nhu cu ca khch hng cng phc tp v cng c th th cng thc y cc cng ty phi gia tng ci tin; nu khch hng cng c nhng phn nh v sn phm, h thng phn phi ca cng ty th cng ty cng c iu kin khng nhng nhn dng nhng im yu ca mnh khc phc m cn xc nh c nhu cu mi trong tng lai ti th trng ni a v hi ngoi. Cc ngnh cng nghip h tr v c lin quan: Nng lc thc hin ci tin ca cc cng ty lun c h tr v khuyn khch bi tnh trng hon ho ca cc nh cung cp. Mt cng ty c quan h cng phi hp hot ng vi nhng nh cung cp hng u ti a phng th cng c iu kin v c hi thc hin cc ci tin ca mnh. V d nhng hng sn xut phim ti Hollywood lun c nhng ci tin trong phim nh bi v n c mi quan h phi hp cht ch vi cc n v cung cp cc phng tin hot ng hng u ti a phng, i ng nhng din vin ng th, v cc cng ty xy dng chuyn thit k phim trng theo nhng yu cu c bit khc; hoc cc nh trng hoa H Lan c th t c v th dn u nh vo mt mi quan h rt tt vi cc nh cung cp ging mi, cc nh xy dng nh knh trng hoa,

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.12

cc cng ty sn xut thuc dit cn trng. Bn cnh nhng nh cung cp (hay cc ngnh cng nghip h tr), s pht trin ca cc ngnh c lin quan cng to ng lc cho vic thc hin cc ci tin lin tc, v d trong trng hp ngnh cng nghip gii tr ti California c h tr rt nhiu bi cc ngnh c lin quan nh: cc cng vin vn ha, h thng cc ban nhc rock, h thng tr chi in t. Chin lc cng ty, cu trc ngnh, mc cnh tranh: Mc cnh tranh m mt cng ty phi i u ti th trng trong nc cng l mt ng lc thc y cc cng ty ci tin khng ngng. Nu cng ty phi tin hnh mt cuc u tranh lu di vi cc i th y tim nng v nng ng th tnh hung ny i hi cng ty phi thc hin mi n lc tt nht thc hin cc ci tin, thm ch mt cng ty vn c th c li ch t nhng ci tin ca cc i th cnh tranh khc nu nh cng ty c th kim sot cht c nhng i th cnh tranh ca mnh. Ngoi ra cng ty c th thu c nhng ch li t cch thc tin hnh cc hot ng kinh doanh ti mt quc gia no nu nh phng thc qun tr v cu trc t chc ti cc quc gia ph hp vi nhu cu ca ngnh . V d cc nh trng hoa ca H Lan thng hot ng vi mt quy m nh v linh hot, tuy gia h c s cnh tranh vi nhau nhng h li phi hp hot ng vi nhau trong mt t chc bn u gi v iu ny m bo cht lng v danh ting ca ngnh trng hoa ti H Lan Cc c may v chnh sch ca Nh Nc: Nhng c may t xut trong lch s v cc chnh sch ca Nh nc khng nhng c tc ng vo nng lc ca cng ty trong vic ci tin nng lc cnh tranh m cn tc ng n cc nhn t khc nu trn. V d trong ngnh trng hoa ca H Lan, ngi ta nhn thy rng hoa c ngun gc xut pht t Th Nh K v c a n H Lan ch bng mt s tnh c nhng ngi H Lan ginh ly li th cnh tranh quc t trong vic sn xut loi hoa ny nh vo s phc tp v a dng ca nhu cu ti a phng v s nng ng ca cc nh sn xut hoa ti y. Tng t nh vy, nh nc, bng qua nhng chnh sch ca mnh, c th tng cng li th cnh tranh ca quc gia thng qua vic u t nhm to ra cc yu t sn xut c cht lng ngy cng cao hn, thng qua vic tc ng n mc tiu ca cc nh kinh doanh, cc cng ty, thng qua vai tr ca nh nc vi t cch l mt ngi mua hay l ngi tc ng n nhu cu ca ngi mua, thng qua nhng chnh sch khuyn khch cnh tranh hay trong vic nh hng pht trin nhng ngnh cng nghip c lin quan v h tr cho ngnh c li th cnh tranh.

II. Cng ty a quc gia (MNC)

II.1 Bn cht cu MNC
MNC thng c hiu l mt cng ty t tr s ti mt nc nhng li c nhng hot ng sn xut kinh doanh ti nhng nc khc. i lc ngi ta s bn khon khng bit mt cng ty no c phi l MNC hay khng bi v thut ng a quc gia bao hm mt ngha cng ty phi c phn s hu ca nc ngoi. c th thng hiu vn ny, chng ta cn kho st cc c im ca MNC phn sau.

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.13

II.1.1 c im ca MNC Cho n hin nay cc s liu thng k v MNCs th c nhiu khc bit, iu ny ty vo tiu thc phn loi, tuy nhin cc s liu v 500 MNC hng u th u c mi ngi tha nhn. Nhng cng ty ny chi phi khong 80% lng u t trc tip ca th gii. Trong s c 414 cng ty thuc v cc cng quc kinh t (Hoa K, Nht Bn, v EC). Theo s liu ca tp ch Fortune vo ngy 26/7/1993 s phn b ca MNCs ny nh sau: 161 cng ty thuc Hoa K, 128 thuc Nht Bn, v 125 cng ty thuc 12 nc thnh vin ca EC. Tng doanh s hng nm ca cc cng ty ny (s liu 1992) chim trn 5.000 t USD v chng s dng trn 25 triu lao ng. Nhng cng ty ny hot ng trn cc lnh vc nh t, ha cht, computer, hng ha tiu dng, thit b cng nghip, du ha v sn xut st thp. Mt trong nhng phng thc c s dng nhn dng cc c im ca MNC chnh l vic nhn vo mi trng m chng hot ng. Mi trng hot ng ny c th c xem xt theo s sau: Nc ch nh 1. i th cnh tranh 2. Khch hng 3.Chi nhnh trong nc 4. Nh cung ng 5. Nh nc Cc ngn hng C ng MNC Nc khch 1. i th cnh tranh 2. Khch hng 3. Chi nhnh nc ngoi 4. Nh cung ng 5.Nh nc

i vi mt MNC chng ta cn xem xt hai a bn quan trng: nc ch nh l ni m MNC ra i v t tr s chnh ti , v nc khch l ni m MNC tin hnh hot ng kinh doanh. Ring cc c ng khng th hin hai khu vc/a bn nu trn bi v nhng c ng ny c th n t bt k ni no trn th gii. V d, mt nh u t ti Thy S c th mua c phn ca cng ty Sears Roebuck mc d cng ty ny khng h tin hnh hot ng kinh doanh ti Thy S. Mt trong nhng c im ca MNC chnh l cc chi nhnh ca n phi chu tc ng ca cc p lc mi trng quan trng nh cc i th cnh tranh, khch hng, nh cung ng, cc t chc ti chnh, v nh nc k c trong v ngoi nc. Trong mt s trng hp, cc p lc tng t nhau cng hin hu ti nc nh v nc khch. V d, rt nhiu i th cnh tranh ca cng ty GMC ti th trng Hoa K th cng tng t nh ti th trng Chu u: Ford, Chrysler, Honda, Volkswagen, v Volvo. Tng t nh vy, cc cng ty thng s dng cng mt nh cung ng k c cho th trng trong v ngoi nc. Mt c im th hai ca MNC l cc chi nhnh ca chng cng s dng mt ngun lc chung, cc ngun lc ny bao gm cc ti sn hu hnh, sng ch, nhn hiu, thng tin, v nhn lc. Do cc chi nhnh l mt b phn ca MNC cho nn n c quyn s dng nhng ti sn m cc n v bn ngoi khng c quyn s dng. V d,

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.14

c Ford v GMC cnh tranh vi nhau rt quyt lit ti th trng EC v rt nhiu kiu dng c thit k v pht trin ti th trng EC cng c s dng ti th trng Hoa K. Mt khc dng thng tin hai chiu gia th trng EC v Hoa K do cc chi nhnh thc hin gp phn pht trin mt th trng th gii hon chnh. Tng t nh vy, nu mt chi nhnh ti Nht Bn cn m rng ngn qu, MNC s xem xt kh nng vay ngun ngn qu ny ti th trng a phng c thp hay khng, nu khng th MNC s s dng ngun lc t cng ty cho chi nhnh ny s dng. Mt c im th ba ca MNC chnh l cc chi nhnh ca MNC c lin kt vi nhau bi mt s mnh chin lc chung. Mi MNC s xy dng mt k hoch chin lc phi hp hot ng ca cc chi nhnh mt cch ng b v c hiu qu nht. Ty theo c im ca tng MNC, cc k hoch chin lc ny s c xy dng mt cch tp trung hay phn quyn t c s. Mt s MNC kt hp c hai phng thc ny trong vic xy dng k hoch chin lc, tiu biu cho s kt hp ny l cch lm ca GMC. II.1.2 V sao mt cng ty kinh doanh ni a mong mun tr thnh mt MNC? C nhiu l do khin mt cng ty kinh doanh mong mun tr thnh mt MNC. L do u tin chnh l vic bo v cho chnh n trc nhng ri ro v s khng n nh ca ca chu k kinh doanh trong nc. Bng cch thit lp cc c s kinh doanh hi ngoi h c th trnh c nhng ri ro khi ch kinh doanh mt th trng, y chnh l hnh thc a dng ha hot ng kinh doanh. L do th hai chnh l vic nm bt v chinh phc cc th trng ang tng trng trn th gii. y chnh l mt b phn ca qu trnh ton cu ha. Rt nhiu MNC hin nay ang chn Hoa K l mt th trng mc tiu bi dn s ca quc gia ny th ng v quan trng hn na l thu nhp bnh qun u ngi th rt cao. Cng vi mt l do tng t nh vy, cc MNC ca Hoa K th nhm vo th trng ca EC v Chu nh l mt th trng mc tiu k t nhng nm 1990, c bit l th trng Nht Bn, mt th trng ln v c nhu cu a dng. L do th ba chnh l vic phn ng trc nhng p lc cnh tranh ngy cng gia tng t nhng i th cnh tranh bn ngoi v bo v th phn ca mnh trn th trng th gii. S dng chin lc theo ui cc i th cnh tranh, MNCs s thit lp cc chi nhnh ca mnh ti qu hng ca i th cnh tranh. Cch tip cn ny nhm hai mc ch: (i) Ginh ly th phn t i th cnh tranh; (ii) Cnh bo cho i th cnh tranh rng nu h tn cng MNC ti th trng ni a ca MNC th i th cnh tranh s b mt hnh ng tr a tng t ti qu nh ca n. L do th t xut pht t ng c mun gim ph tn. Bng cch t nhng c s kinh doanh gn vi khch hng, MNC c th gim chi ph vn chuyn, trnh c nhng chi ph pht sinh cho nhng knh phn phi trung gian, p ng c nhng thay i v th hiu ca khch hng, v cui cng l vic s dng c nhng ngun lc r tin ti a phng. L do th nm xut pht t mc tiu vt qua ro cn thu quan. Th trng ca EC l mt v d rt tt cho l do ny. Tht vy, cc cng ty khng hot ng sn xut ti EC

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.15

lun l mt i tng chu thu cao v mt hn ngch nhp khu nghim ngt nhng nu cng ty ny hot ng sn xut kinh doanh trc tip ti EC th n c th vn chuyn hng ha d dng sang cc nc khc thuc EC m khng vp phi mt ro cn no. Tnh hnh tng t nh vy ti th trng Bc M vi khu vc mu dch t do Bc M ( gm Hoa K, Canada, v Mehico) L do th su khin mt cng ty mong mun tr thnh MNC xut pht t vic mun nm ly li th v phng din k thut v cng ngh bng cch sn xut hng ha mt cch trc tip nc ngoi thay v cho php ngi khc lm vic thng qua vic cho thu bn quyn v cng ngh. Mt tha thun cho thu bn quyn l mt dng hp ng m ngi cho thu s cho php ngi i thu c s dng bn quyn v nhn hiu, pht minh, hoc cng ngh sn xut v h s thu mt l ph i vi ngi i thu. Khon l ph ny l mt khon thu c nh, hoc mt khon thu tnh theo mt t l phn trm so vi doanh thu pht sinh v c th ko di trong mt thi gian thng thng t 5 7 nm, sau thi gian hp ng cho thu c th c xem xt ko di thm. Mt d ch li ca hnh thc cho thu bn quyn th rt r rng, nhng trong thi gian gn y, cc MNC nhn thy rng vic cho thu ny c th gy mt nguy c ln l vic to ra cc i th cnh tranh tim nng II.1.3 Trit l chin lc ca MNC MNCs th hon ton khc bit vi nhng cong ty ni a, l nhng cng ty gii hn hot ng ca mnh ch th trng ni a, ch MNC khng bao gi gii hn hot ng ca mnh trn c s th trng ni a. MNC a ra quyt nh da trn c s v li ch ca n hn l li ch quc gia. Thm ch MNC sn sng chuyn giao ngn qu v to ra cng n vic lm ti hi ngoi thay v ti quc gia n ra i nu nh n tm c li nhun hp dn hn th trng nc ngoi. V d IBM bit phi khong 120 chuyn gia v 10 t USD sang EC u t cho hot ng kinh doanh vin thng ti y trong vng mt nm (Robert B. Reich, Who is them? Harvard Business review, March-April 1991, p.77) thay v u t ti Hoa K. Chin lc ny khng ch c mt mnh IBM p dng. Nhiu cng ty khc trong qa trnh u t ca mnh to nn nhiu cng n vic lm ti th trng hi ngoi. V d ti Nht Bn, Xerox c trn 12.000 lao ng, Texas Instrument c hn 5.000 lao ng, Hewlett Parkard c trn 3.000 lao ng. Ni chung nhiu cng ty Hoa K thu mt lc lng lao ng l ngi Nht mt cch ng k. Tnh trng ca cc cng ty ngoi quc kinh doanh ti th trng Hoa K cng ni ln mt iu tng t. C th, nm 1990 c khong 640 cng ty ti Hoa K thuc s hu hon ton, hoc mt phn bi ngi Nht, v nhng cng ty ny s dng khong 160.000 cng nhn l ngi M, v hn 100 lin doanh Nht M cng thit lp trong nm 1990. Mt d bo cho rng n cui th k th 20 s c trn 800.000 nhn cng Hoa K s lm vic ti cc cng ty Nht Bn. Nu xt tng qut th cc cng ty c ngun gc nc ngoi cho n nm 1989 s dng khong 3 triu nhn cng ngi M. Cng trong nm 1989, s lng cng vic c to ra bi cc cng ty sn xut c ngun gc nc ngoi cao hn s lng cng vic c to ra bi cc cng ty c ngun gc Hoa K.

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.16

i khi mt s d n kinh doanh quc t li s dng nhn cng t hng lot nc khc. V d, mt loi xe hi th thao ca Mazda, loi MX 5 Miata, c thit k ti California, nhng chi tit c to ra ti Anh, lp rp ti Michigan v Mehico, loi xe hi ny li s dng cc b phn in t c sng ch ti New Jersey v c ch to ti Nht Bn. Tng t nh vy, loi xe n khch ca Chevrolet Geo Metro c thit k ti Nht Bn, v ch to ti Canada bi mt nh my do cng ty Suzuki s hu. Hoc trong trng hp ca Boeing th loi my bay ny c thit k ti bang Washington v Nht Bn, nhng lp rp ti Seatle vi chp ui lm t Canada, mt s chi tit phn ui li c sn xut ti Trung Quc v Italy, v u my th c lm t Anh. Ni cch khc, MNC s tin hnh cc hot ng v tho thun sao cho n c li nht, thm ch iu ny s dn n s hp tc ca nhiu cng ty thuc t 3 cho n 4 quc gia khc nhau. iu ny l mt thc t hin nhin c tin hnh bi cc MNC bt k quy m ca n l ln hay nh.

II.2 Cc hnh thc hot ng ca MNC

tin hnh qu trnh u t trc tip v kinh doanh ti hi ngoi, MNCs c nhiu cch la chn hnh thc s hu, t vic s hu 100% vn cho n vic mua c phn t a s n thiu s. Vi s cnh tranh quc t ngy cng mnh lit, ri ro khi bc vo th trng, s pht trin sn phm ngy cng a dng, nhiu cng ty xem xt vic hp tc hay lin minh quc t gia cc cng ty nh l mt cu cnh gim thiu ri ro. Cc hnh thc hot ng s c phn tch sau y. II.2.1 S hu 100% vn i vi nhiu MNC gii php lp mt chi nhnh 100% vn l mt gii php c ngh n u tin khi tin hnh hot ng u t trc tip. iu ny xut pht t mt s l do: (i) T tng v tc khi nh hng chin lc kinh doanh quc t; (ii) Vn ti chnh. V d, mt s qun tr gia ca IBM cho rng nu h chia s mt phn s hu ca h cho pha i tc nc ngoi, h s to ra mt tin l cho vic chia s quyn s hu v kim sot vi n v kinh doanh bn x v iu ny thng dn n mt s gia tng ph tn cao hn l nhng li ch c th c c. c th c mt quyt nh hp l khi quyt nh mc m rng quyn s hu, qun tr gia ca cc MNC thng phi xem xt mt mc kim sot nh th no l cn thit cho s thnh cng ca cng ty trong hot ng kinh doanh v marketing quc t. Thng thng vic s hu 100% vn l mt iu mong i nhiu nht nhng khng phi lc no cng nht thit nh vy. Tht ra vic s hu 100% vn tht s cn thit khi c mt mi lin h rt mt thit tn ti gia cc n v trong mt MNC. Tuy nhin mt iu m cc MNC cn lu l hnh thc 100% vn c th gp mt s tr ngi xut pht t s khng thin cm ca mi trng quc t: Nh nc c th gii hn hot ng kinh doanh trong mt s lnh vc, c chnh sch phn bit trong i x, hn ch vic chuyn giao li nhun tr v nc.

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.17

II.2.2 Lin minh chin lc Lin minh chin lc l mt hnh thc hp tc chnh thc hay phi chnh thc gia hai hay nhiu hn hai cng ty c cng mt mc tiu kinh doanh. Lin minh chin lc c th thc hin theo cc mc t phi chnh thc cho n vic cng tham gia c phn. L do thc hin mt lin minh chin lc cng rt a dng: (i) Mong mun xm nhp v m rng th trng: ti Nht Bn, Motorola phi hp hot ng vi Toshiba trong vic sn xut chip in t nhm ginh ly mt th phn ln hn; (ii) Nhm bo v th trng ni a: V d, do khng c nhng n hng xy dng cc nh my nng lng ht nhn, Bechtel Group lin kt vi Siemens ca c cung cp cc dch v cho cc nh my hin hu ti Hoa K; (iii) Chia s cc ri ro trong nhng n lc sn xut v pht trin: Texas Instrument v Hitachi thnh lp chung mt nhm pht trin nhng loi chip b nh th h mi; (iv) Thc hin lin minh chin lc nhm ngn chn v vt qua i th cnh tranh: V d, Caterpillar thit lp mt lin doanh vi Mitsubishi trong vic sn xut cc thit b trong cng nghip nng phn cng li i th cnh tranh ch yu trn ton cu ca mnh l cng ty Komatsu ngay trn qu hng ca n. Cc hnh thc ca lin minh chin lc bao gm: Hp tc phi chnh thc: Theo hnh thc ny cc i tc s lm vic vi nhau theo mt tha thun rng buc. Tha thun ny c th din ra theo hnh thc trao i thng tin v sn phm mi, cng ngh, k thut, trao i chuyn gia. S hp tc theo hnh thc ny thng thch hp cho nhng i tc thc s khng e da ln nhau ti th trng ca mi nc v quy m ca nhng i tc ny dng trung bnh. Hp tc theo hp ng: Theo hnh thc ny, cc i tc c th k cc hp ng hp tc trn lnh vc sn xut, nghin cu v pht trin, marketing. Nestle v General Mills k mt tha thun sn xut hai loi sn phm Honey Nut Cheerios v Golden Grahams ti nh my ca General Mills ti Hoa K, cc sn phm ny s c vn chuyn khng ng thnh bao n Chu u ng gi nh my ca Nestle v sau s c bn ti Php, Ty Ban Nha, v B o Nha bi hng Nestle. Tha thun ny cho php c hai c th thc hin c cc mc tiu ca c i bn. Cc cng ty cng c th thc hin cc tha thun hai chiu mi bn c th khai thc th trng ln nhau. V d, AT & T v Olivetti c nhng tha thun v marketing cho cho nhau ti c hai th trng Hoa K v Chu u. Trong lnh vc dch v, cc hng hng khng c nhng tha thun cho php i tc s dng cc trung tm bay ca nhau, phi hp lch bay, v s dng chung loi v. Mua c phn: Nhiu MNC thc hin vic mua c phn thiu s ti nhng cng ty c tm quan trng chin lc vi h nhm m bo vic gn b li ch vi nhng nh cung cp. V d IBM mua 12% c phn ca Intel; Ford mua 25% c phn ca Mazda. Cc i tc ny vn tip tc hot ng mt cch ring l nh mt thc th c lp nhng s th hng th mnh c cung cp t i tc ca mnh. V d, nh vo s hp tc vi Mazda, Ford c mt s h tr rt tt trong vic thit k v sn xut cc loi xe, trong khi Mazda gia tng kh nng xm nhp th trng ti Hoa K. Tng t nh

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.18

vy, trong lnh vc xe hi, Mitsubishi Motor s hu 10.2% c phn ca Chrysler, Honda s hu 20% c phn ca Rover (Anh) II.2.3 Lin doanh Lin doanh l mt hnh thc m hai hay nhiu hn hai cng ty cng gp vn hnh thnh nn mt n v kinh doanh, mc kim sot ca mi bn ty thuc vo mc gp vn ca h v h s chia s ri ro trong phm vi phn gp vn ca mnh. Cc l do khin mt MNC phi thc hin hnh thc lin doanh l do: (i) Lut php ca nc s ti buc MNC phi thc hin hnh thc lin doanh trong mt s ngnh; (ii) Mt pha i tc phi cn n k nng hoc cc ti sn hu hnh v v hnh ca pha bn kia; (iii) vic thc hin lin doanh cho php cc i tc c th thc hin c mc tiu chin lc ca mnh thng qua vic tn dng li th ln nhau. V d lin doanh gia GMC (Hoa K) v Toyota trong vic thnh lp nh my New United Motor cho php Toyota c th thm nhp vo th trng ca Hoa K, ngc li GMC c th tn dng c k thut v cc cch tip cn trong qun tr t pha i tc Nht Bn. Mt lin doanh ch c xem l c hiu qu mt khi s hp nht ngun lc ca cc i tc c th to ra mt kt qu cao hn so vi nng lc ring l ca tng i tc. V d mt cng ty c th c nhng tin b k thut mi nhng li thiu vn u t trc tip ra nc ngoi c th dng hnh thc lin doanh p dng cc tin b k thut ny nhanh hn hoc xm nhp th trng mt cch d dng hn. Hnh thc lin doanh cng cho php mt cng ty nc ngoi c th thit lp mt mi quan h tt hn vi Nh nc v cc t chc s ti (v d nh cng on, hoc cc t chc ti chnh); c bit nu mt lin doanh c thit lp gia mt MNC v i tc s ti l mt doanh nghip thuc s hu Nh nc th lin doanh ny cng c nhng thun li nh c hng nhng u i v ti chnh, s h tr ca chnh ph. Mi quan h gia mt i tc trong nc vi cc t chc ti chnh a phng cng cho php lin doanh c th tip cn vi th trng ti chnh ti ch. Ngoi nhng thun li nu trn, hnh thc lin doanh cn cho php cc MNC c th chia s ri ro khi tin hnh kinh doanh ti mt th trng mi. Tuy nhin, trong thc tin nhiu lin doanh b tht bi. Cc nguyn nhn gy ra tht bi thng l: s mu thun v quyn li, s bt ng trong vic phn phi li nhun, mi quan h truyn thng gia cc i tc khng tt, tm nhn chin lc khc nhau, s mu thun v phng din vn ha tin hnh thit lp v qun l mt lin doanh thnh cng, nhiu nh qun l ra mt s khuyn co nh trong qu trnh thng lng lp lin doanh nh sau: (i) Phi tm ng i tc thip lp lin doanh; (ii) Xc nh r mc tiu ca lin doanh v thi gian ko di ca n; (iii) Gii quyt v xc nh r rng vn quyn s hu, kim sot, v qun l; (iv) Xc nh r cu trc ti chnh v cc chnh sch ti chnh; (v) Xc nh chnh sch s dng nhn s v o to; (vi) Xy dng nhim v sn xut r rng; (vii) Xc nh cc ni dung, quan im ca hot ng marketing; (viii) Xc nh hot ng chuyn giao cng ngh theo mc no v cc rng buc ca hot ng ny; (ix) vn hch ton v kim sot; (x) Vic gii quyt cc tranh chp v bt ng; (xi) Vn bo h trong ngnh v lnh vc kinh doanh; (xii) Xc nh r cc h tr t pha Nh Nc (nu c).

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.19

II.3 Quy trnh qun tr chin lc ca MNC

Nhn dng nhim v ca cng ty Phn tch mi trng kinh doanh Thit lp mc tiu v k hoch tng th Thc hin k hoch nh gi v kim sot hot ng

III u t trc tip ca MNC

III.1 ng lc quyt nh dng u t trc tip
L thuyt v i sng sn phm quc t Cc khi cnh v qun tr Nhn t th trng Nhn t chi ph Nhn t mu dch quc t Cc yu t chnh tr x hi

III.2 Thi ca nc khch trong vic tip nhn u t quc t

III.2.1 Thi tch cc: Tha nhn s ng gp ca FDI trn cc lnh vc: Vn Cng ngh K nng qun tr Vic lm Pht trin vng v khu vc Tng trng kinh t

III.2.2 Thi tiu cc: Cho rng FDI c nhng tc ng tiu cc n quc gia tip nhn trn cc lnh vc: Tc ng n c cu kinh t quc gia To mt s hay i v vn ho S l thuc v k thut, cng ngh, vn. S tc ng ca nc ch nh thng qua MNCs

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.20

III.3 o lng mc hp dn ca mt nc khi ra quyt nh u t

III.3.1 Mi trng kinh t v m v chnh sch kinh t ca nh nc Nhng xu hng v quy m v kt cu ca th trng GNP & GDP trn u ngi Tng trng ca GDP Mc cnh tranh Chnh sch tin t v ti chnh Xu hng v sc mua Nhn t tc ng n mc ph tn Chnh sch v t gi hi oi Lm pht Li sut

III.3.2 Ri ro kinh t v chnh tr S n nh ca cc chnh sch kinh t v x hi * Ri ro do nguy c quc hu ho * S bin ng v t gi hi oi Nhng gii hn v tin t (lin quan n vic chuyn giao ngn qu v tnh cht chuyn i ca ng tin) * Cn cn thanh ton * Quy m v cu trc ca n * H s hon tr n * D tr ngoi t Hnh vi v phng thc tr n Nhng yu t thuc v x hi * Mt dn s, mc phn phi ti sn, hnh vi x hi * S phn chia quc gia thnh cc nhm chnh tr, ngn ng, tn gio * Thi dn c i vi u t nc ngoi, vn ch ngha dn tc Nhng e do v mi trng chnh tr th gii

III.3.3 Cc nh ch v thng mi v mi trng u t Cc nh ch v thng mi Thu quan nhp khu

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.21

Hng ro phi thu quan Giy php nhp khu Vn thit lp cc tiu chun cht lng ring Cc iu khon quy nh v marketing v bn hng Cc iu khon v phn phi hng ho Quan h v mu dch gia nc ch nh v nc khch Mi trng u t Tr cp cho u t hoc cho sn xut Nhng u i v ti chnh Chnh sch bo h hng sn xut ni a Cc quy nh v ngnh ngh v lnh vc c php u t Th trng lao ng v ph tn s dng nhn cng * S sn c ca ngun nhn lc khng c k nng * Ngun nhn lc c k nng v trnh gio dc * Ngun lc nhn vin c k nng qun tr * Chi ph nhn cng v xu hng thay i v tin lng * Nng sut lao ng * Sc mnh mc c ca t chc cng on Cc yu t sn xut khc * S sn c v gi c ca cc ngun vt t, nguyn liu * S sn c v chi ph s dng vn * Kh nng tip nhn v ng dng k thut * Cht lng ca c s h tng v truyn thng

III.3.4 iu kin v th trng ca cc nhn t sn xut

III.3.5 C s h tng v kinh t S sn c ca nhng i tc tt S sn c ca nhng nh cung ng hng ho v dch v S sn c ca nhng i tng tiu th S khuyn khch cnh tranh ca nh nc

III.3.6 Cc yu t vt cht v vn ho x hi Phn b a l khu vc

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong

Qun tr Kinh doanh Quc t

CI.22

Kh hu Vn chuyn ni a/ quc t v chi ph truyn thng Cc yu t v vn ho: * o c lao ng * ng gi

i hc Kinh t TP. H Ch Minh

Nguyn Hng Phong