MODULE ON MOBILITY ASSISTANCE OF THE ELDERLY

by Abella, JC; Dajao, NP; and Icamen, BVKR

PASI-UNA
Adunay mga nagkadaiyang klase sa mobility aids nga pwedeng makatabang sa paglakaw ug mga wheelchairs ug mobility scooters para sa mga mas mapig -ot nga kakulangan o handicap, o para sa mga layo nga biyahe nga kahinanglan mulakaw. Para sa mga taw nga buta o adunay apan sa pana-aw, ang white cane o guide dog gipamatud-an nga gamit para niining mga tawhana. Ang ubang mobility aids makatabang sa paglihok ug pagbalhin sa sulod sa usa ka building o kung aduna ma'y sak-on o naogon. Sa naandan, ang terminong mobility aid gigamit para sa mga primitbo o low-tech nga mga mekanikal nga aparato. Ang pag-uswag sa teknolohiya naghatag ug pagdahom para mas mu-umento ang kab-ot sa maong mga aparato. Usa ka ehemplo niini mao ang mga sensor ug tactile feedback nga maspusayaon ug mas makataas sa kahilwasan sa maong mga aparato. MGA KATUYUAN SA MODYUL: Ang katuyoan niining module kay ang pagtabang og pagtudlo sa mga tigulang og ilahang mga bantay sa paggamit sa mga nagsunod na Mobility Assistance equipment: Walking stick o sungkod (one point of four point) Crutches (elbow or shoulder crutches) Walking frame (pick up or wheelie frame) Prosthetic limbs or braces (artificial arm or foot brace) Wheelchair (manual or electric wheelchair) Pavement/mobility scooter (gopher) Og ang kining mga butanga na dapat i-konsider: Oxygen equipment or ventilator Pagkahuman og gamit niining module, ang tigulang kay dapat maka: 1. Buhat sa saktong paggamit sa iyahang Mobility Aid og Assistance Equipment 2. Hisgot sa mga dapat hinumduman aron masigurado ang iyahang kahilwasan sa paggamit sa iyahang Mobility Aid og Assistance Equipment Pagkahuman og gamit niining module, ang bantay kay dapat maka: 1. Pakita sa saktong pagtudlo sa paggamit sa Mobility Aids og Assistance Equipment 2. Hisgot sa mga dapat hinumduman aron masigurado ang kahilwasan sa tigulang na naggamit sa Mobility Aid og Assistance Equipment MGA SULOD ANI NGA MODYUL: Kinig modyul naglangkob sa mga sumusunod na hisgutanan: Pag-amuma ug Dinad-an sa Mobility Aids ug Specialist Equipment Pagtabang sa Tigulang nga gagamit ug Walking Sticks (Sungkod) Pagtabang sa usa ka Tigulang na gagamit ug Crutches Pagpili sa crutches Paglakaw gamit sa crutches

Pagbarog gamit ang crutches Pagsaka ug pagnaog sa hagdanan gamit ang crutches Pagtabang sa Tigulang nga gagamit ug Walking Frames Pagtabang sa usa ka Tigulang na gagamit ug Prostheses o Artificial Limb Pagtabang sa usa ka Tigulang nga gagamit ug Wheelchairs Manwal na wheelchair Elektrik na wheelchair Pagsaka ug Pagnaog sa ngilit nga dalan o ang-ang (kerb) Pagtabang sa usa ka Tigulang na gagamit ug Mobility Scooter

MGA INSTRUMENTO NGA PWEDENG MAGAMIT Walking stick o sungkod (one point of four point) Crutches (elbow or shoulder crutches) Walking frame (pick up or wheelie frame) Prosthetic limbs or braces (artificial arm or foot brace) Wheelchair (manual or electric wheelchair) Pavement/mobility scooter (gopher) MGA BUTANG NGA DAPAT I-KONSIDER Oxygen equipment ug/o ventilator Sa pirmirong kalihukan (Mobility Aids & Specialist Equipment) ang mga boluntrayo kay pangutan-on kabahin sa gidak-on ug angay nga mobility aid ug specialist equipment nga gamitun sa mga nanginahanglan. Importante para sa mga boluntaryo nga magmatngon ug maantigo sa saktong pag-gamit sa maong mga mobility aids ug specialist equipment para kung adunay mamalihog, maka hatag sila sa ilang tabang sa mga nanginahanglan. Kahinanglan usab masayod ang mga boluntaryo sa posibleng peligro nga pwedeng mahitabo sa pag-gamit sa mobility aids ug specialist equipment. Mga Panultol sa dili pa Sugdan ang Pagtudlo o Amuma sa Tigulang 1. Ila-ilaha ang pasyente, ipa-ila imong ngalan ug isulti sa tigulang ang imong tumong o tuyo sa pag-amuma. 2. Panghugas sa imong kamot sa dili pa magsugod ug pag-amuma. 3. Pagkahibalo sa mga indikasyon ug Dili angay buhaton kung sa matag mobility aid. 4. Pagtsek sa kondisyon sa tigulang Pag-amuma ug Dinad-an sa Mobility Aids ug Specialist Equipment Hinaya ug manipula ang mga apparato kay mga personal kini nga butang ug gikinanghaln kini para sa kaugalingnan ug kaayohan sa maong indibidwal. Ang maong apparato kay hinimo nga haom sa indibidwal nga panginahanglan sa tawo ug kung ang apparato kay maguba o madaot, mahal ang pag-paayo niini ug dili madali-dali. Paminaw ug sunda ang pamulong sa tag-iya kabahin sa iyang apparato kung kanus-a kini luwas gamitun. Ayaw ug sunda ang mga pamulong nga sa tan-aw nimo dili luwas. Bisag unsang mga daotan sa apparato kay kahinanglan gyud ipahibalo dayun. Tumang pag-amping ang gikinahanglan sa pag-dismantol sa mga mapilo ug maibot nga parte sa apparato. Kung -asembol ug usab, susihon gyud ug maayo para ma siguro nga luwas kining gamiton.

 Ang bisag unsang daotan o problema sa mga apparato kay ipahibalo dayun. Ang dili awtorisado o minantinir nga pag-ayo sa mga guba sa apparato kay dili angay buhaton. Pagtabang sa Tigulang nga gagamit ug Walking Sticks (Sungkod) Oras: 5 hangtod 15 ka minutos Mga Gamit nga Kinahanglanun: ang sungkod nga gireseta Indikasyon: para sa mga kliyente nga adunay deperensya o kamaluyahon sa usa ka bahin sa lawas, panagsang pagkawala sa balanse, o mitaas nga presyon sa mga luatan o joints Dili angay buhaton kung: adunay kamaluyahon sa duha ka bahin sa lawas Kasagaran, ang mga sungkod o walking sticks kay adunay usa o upat ka tumoy. Ang sungkod nga adunay upat ka tumoy kay mas lig-on ang muhatag ug mas dugang nga suporta kaysa sa sungkod nga usa ra ang tumoy. Para sa dugang nga suporta, pwede mugamit ug duha ka sungkod. Saktong Pag-gamit Ang sungkod kay kahinanglan gamitun sa wala maapektohi nga bahin sa lawas. Ang mga taw mulakaw nga ang pikas kamot ug tiil mulihok kadungan mao nga ang sungkod kay kuptan sa kamot nga katugbang sa bahin sa lawas nga nanginahanglan ug suporta. Kung musaka sa hagdan: 1. Ibutang ug una ang sungkod sa ang-ang. 2. Ang maayo nga tiil ang sunod nga itikang sa ang-ang. 3. Katapusan nga itikang ang tiil nga adunay deperensya. Kung munaog sa hagdan: 1. Ibutang ang sungkod sa ang-ang. 2. Ang tiil nga adunay deperensya ang unang itikang. 3. Ang maayo nga tiil ang isunod. Kahilwasan Ang mga sungkod kay pwedeng ma dakin-as sa mga dangog nga hitad sama sa graba ug basa nga salog. Mga basa ug hukay nga salog sa bus kay piligro. Ang guma nga panap-ong kahinanglan nga hugot nga pagkabutang ug naa sa maayong kondisyon. Ang guba or nawala nga panap-ong sa tumoy sa sungkod kay pwedeng makapataas sa tsansa sa pagka-dangog. Ang mga sungkod nga dili maayo pagkahaom ug dili sakto sa gitas-on o adunay kuptanan nga dili tugma sa mugamit kay piligro. Ang kuptanan kahinanglan nga sayon kuptan ug komprtableng gamitun. Ang kuptanan sa sungkod kahinanglan naa sa lebel sa gulot sa pupolan sa mugamit kung ang mugami kay tul-id nga mibarog og nagsul-ob ug sapatos. Ang mga sungkod kahinanglang sa luwas nga bahin sa sakyanan kay pwede silang mutaop sa lawas kung adunay disgrasya. Bisag adunay emergency braking, ang pasahero kay pwede gihapong maigo sa sungkod nga wala gitarung ug himutang. Pagtabang sa usa ka Tigulang na gagamit ug Crutches Oras: 5 hangtod 20 ka minutos Mga Gamit nga Kinahanglanun: ang crutches nga giresesta Indikasyon: kung gikinahanglan ang pagkuha sa kabug-at sa usa o duha ka tiil, nga mahimo siyang makasuporta sa iyang kaugalingon pinaagi sa mga kamot ug bukton

Dili angay buhaton kung: adunay pagkulang sa balanse, dili ka lahutay ug dugay nga pagbarog, ug walay kusog sa ibabaw nga bahin sa lawas Ang crutch kay usa ka mobility aid nga mutugot sa pag-suporta sa gibug-atun sa lawas gamit ang ibabaw na parte sa lawas o upper body. Ang kasagaran mugamit ni-ini kay ang mga taw na dili makagamit sa ilang usa ka tiil para maka-suporta sa gibug-atun sa lawas. Kini kay pwedeng gamitun para sa temporaryong panahon samtang nagpaayo o gamiton para sa adunay pang-permanente na dis-abilidad Unsaun pagpili sa saktong crutches Ang pagsukod sa saktong crutches kay ang pinaka-unang buhatun aron mahimo kining komportable ug aron makalikay sa disgrasya. Ingni ang docktor, therapist, o ang casting professional na ipasukod nimo ang crutches og mangayo ka og one-on-one instruction para sa mugamit. Ang pinakababaw na parte sa crutches kay dapat mga usa o duha ka pulgada ang gilay-un gikan sa ilok kung magbarug ang mugamit. Ang hand grips o kuptanan kay dapat lebel sa bat-ang sa mugamit. Ang abaga kay dapat mu-akmo gamay pa-atubangan kung mugamit og crutches Isikit ang pinakababaw na parte sa crutches sa kilid ug gamita ang mga kamot sa pagalsa sa gibug-atun. Ayaw ipasandig ang ilok sa gagamit ngadto sa pinakababaw na parte sa crutches. mahimo kining maka-irita sa panit sa ilok. Kahilwasan sa paggamit og crutches Pagbantay og tang-tanga ang mga butang na pwede maka-sapiti sama sa mga rugs, mga electrical cord, og mga duwaan. Ihan-ay ang mga butang sa sulod sa balay aron ang mga kinahanglanon kay dali ra makuha. Ang uban butang na dili kaayo gamitunon kay ipalayo sa agi-anan. Pagsul-ob og backpack o sling-type na messenger bag aron adunay butanganan sa mga butang nimo og aron kini kay dali lang makab-ot o makuha. Pamub-i ang mga lakang og pahuway kanunay. I-suporta ang kadaghanan sa gibug-aton sa lawas didto sa mga kamot og dili didto sa mga ilok. Paglakaw gamit sa crutches I-akmo ang lawas gamay pa-atubangan og ibutang ang duha ka crutch mga usa katiilan ang gilay-on padulong sa atubangan. I-suporta ang gibug-atun sa lawas ngadto crutches samtang ga-tuya sa lawas padung atubangan. I-tuya ang maayong tiil pa-atubangan sa tunga sa crutches og ibutang kini sa salog kalebel sa asa nimo gibutang ang crutches. I-suporta ang gibug-atun sa lawas ngadto sa maayong tiil og sugdi ang sunod na lakang pinaagi sa pag-butang sa duha ka crutch mga usa katiilan ang gilay-on padulong sa atubangan. Hinumduman kanunay na ang crutches kay maka-okupar og dako na lugar sa imung kiliran og dali kini masangit sa mga butang. Tan-aw sa atubangan kung maglakaw, dili sa tiil.

Pagbarog gamit ang crutches Iswag padung sa atubangan sa lingkoranan Guniti ang duha ka crutch gamit ang kamut sa na-apektohan na kilid. Kupti ang kamotan sa lingkoranan gamit ang libre na kamot. Isuporta ang gibug-aton sa lawas sa maayong tiil, i-alsa ang kaugalingon pasaka gamit ang mga kamot unya barog gamit gihapon ang maayong tiil. Pagsaka sa hagdanan gamit ang crutches Kung walay handrail o pasamano, gamita ang duha ka crutches og i-una kanunay ang maayong tiil. Barog duol sa ang-ang o step og isuporta ang gibug-aton sa lawas gamit ang crutches. I-alsa ang maayong tiil pasaka sa sunod na ang-ang o step. Kung masuporta-an na gani ang gibug-aton sa lawas gamit ang maayong tiil, alsaha ang crutches pasaka sa parehong ang-ang o step. Usba kining proseso para sa sunod na mga lakang. Kung adunay handrail o pasamano, gamita kini. Kupti ang duha ka crutch gamit ang usa ka kamot unya kupti ang handrail o pasamano gamit sa pikas. I-suporta ang gibug-aton sa lawas gamit ang mga kamot dayon alsaha ang maayong tiil saka sa usa ka ang-ang o step. Alsaha dayon ang cruthces pasaka sa parehong ang-ang o step. Usba kining proseso para sa sunod na mga lakang. Pagnaog sa hagdanan gamit ang crutches Ang pagnaog sa hagdanan gamit ang crutches kay usa sa pinaka-lisod og pinakapeligroso na parte sa pagkat-on ug gamit sa crutches. Dapat patas-un ang pasensya sa pagtudlo og sa pagkat-on. Para munaog sa hagdanan, i-alsa og ipabitay ang na-apektohan na tiil sa imong atubangan. Hinay-hinay ug lukso panaog sa hagdananan gamit ang maayong tiil. Gamita ang crutches o handrails pariha sa pagsaka. Tagsa-tagsaa ang kada lakang og ayaw pagdali Hangyo-a ang usa ka kabuan na mahimong magbantay o mag-spot kong pirmero pang suway o kong gaduha-duha sa gibuhat. Kung galisod sa ni-ining pamagi, suwayi og lingkod sa hagdanan og ihinay-hinay og iswag kanaog ang kaugalingon sa kada ang-ang o step. Pagtabang sa Tigulang nga gagamit ug Walking Frames Oras: sa gikinahanglan ra Mga gamit kinahanglanon: giprescribe nga walking frame ug mga kinahanglanon nga gamit nga nakabutang sa walking frame Indikasyon: naghatag ug kalig-on sa tigulang nga dili makagamit sa crutches o canes tungod sa kakulangan sa gikusgon og balanse, o sa mga tigulang nga huyang na nga kailangan ug daghang oras ipahuway. Indikasyon sa Static Walking Frame: para sa mga tigulang nga nanginahanglan ug estatik nga suporta sa pag-alsa sa isa o duha ka tiil samtang galakaw Indikasyon sa Wheeled walking frame: para sa mga tigulang nga nanginahanglan ug suporta na adunay ligid samtang galakaw Dili angay buhaton kung: Kung ang tigulang dili makaya ug alsa ang static walker (o kung mas ligtas og mas kaya ang wheeled walker), kung ang tigulang dili makabarog o makaalsa, adunay kakulangan sa panghuna-huna o pangutok, kung dili makabalanse sa duha ka bahin sa frame, ug kung ang tigulang adunay tsansa nga mahayang o musanding sa luyo

Adunay duha ka matang sawalking frames: pick-up framues ug frames nga adunay ligid o gitawag ug wheelie frames. Ang mga wheelie frame pwede adunay ligid sa atubangan o luyong bahin o pwede sad sa atubangan ug luyo ug pwede pud adunay preno, basket, o lingkoranan. Ang mga walking frame kay mas muhatag ug dugang nga suporta kompara sa sungkod pero gikinahanglan nga magamit sa mugamit ang iyang duha ka kamot. Saktong Pag-gamit: Ang saktong paagi sa pagamit kay: 1. Ilihok ang frame padulong sa atubangan ug ibutang sa yuta. 2. Ilihok ang tiil nga adunay deperensya sa atubangan. 3. Ilihok ang maayong tiil sa atubangan. 4. Alsaha ang frame kung kini walay ligid; itulod lang kung aduna. Pagtabang sa usa ka Tigulang na gagamit ug Prostheses o Artificial Limb Oras: sa gikinahanglan Mga Gamit nga Kinahanglanun: prosthesis nga gireseta Indikasyon: gidisenyo arun sa pagpuli sa katuyoan o hitsura sa nawalang ubos nga kasway Dili angay buhaton kung: adunay kakuwang sa balanse, adunay sakit o ang parte sa lawas nga gita-oran bahin kay adunay pamumula, paghubag, o kung aduna bay blisters. Ang mga artipisyal na kamot o tiil o ginatawag na prostheses kay mga mekanikal na kailis sa mga naputol nga kamot o tiil. Kung ang mga tigulang nakasuway ug pagtang-tang o pagputol (amputate) sa kamot o sa tiil tungod sa aksidente o komplikasyon sa mga sakit, ang mga prostheses makatabang sa mga tigulang para makabalik sa ilang normal na kinabuhi o lihok sa sakto nga lebel. Kanser, inpeksyon, ug mga sakit sa kasing-kasing, ug diabetes ang mga kasagarang sakit nga makapadulong sa pagputol sa kamot o tiil. Ang mga aksidente ug kalamidad kay pwede pud makaingon sa pagputol. Ang mga prostheses kay kasagaran hinimo gikan sa mga kahoy, metallic alloy, fiber ug mga plastic, ug mga butang nga adunay carbonfiber. Adunay upat ka mga klase saprostheses o artificial limbs. Kini mao ang: Transtibial, ang artificial limbnga giilis ang naputol nga parte ubos sa tuhod Transfemoral, ang artificial limbbabaw sa tuhod Transradial, ang artificial limbnga giilis sa naputol nga parte ubos sa siko Transhumeral,ang artificial limbbabaw sa siko Ang mga prostheses kay dapat gaan, pleksibol, ug dali masuot sa mugamit para sayon ra sa paglihok sa tigulang. Kini pud dapat kusgan ug lig-on para makasuporta sa kabug-aton sa lawas kung kini mga artipisyal na tiil ug makalihok ug mani-ubra sa mga butang kung kini mga artipisyal na kamot. Ang mga prostheses dapat mupangsyon ug maayo, lig-on, dili makasira sa pagtan-aw sa lawas sa isa ka tigulang, dili in-ana ka-mahal, ug dali ra maayo kung adunay maguba o kailangan i-adjust. Mga panultol sa pagtabang sa tigulang nga adunay prostheses 1. Sa di pa i-taod o i-tangtang ang artipisyal na kamot o tiil, tan-awa ug i-eksamin ang parte sa lawas nga gita-oran bahin sa pamumula, paghubag, o kung aduna bay blisters. Sa pag-eksamin niini, pwede ma-alerto kung aduna bay problema sa sukod, ug posibilidad sa pagkuha ug inpeksyon.

2. Sa paglakaw, ilabi na kung ang putol na tiil kay babaw sa tuhod, ipatikang ug una ang maayo nga tiil. Kini tungod adunay tarong nga kusog ug kontrol sa artipisyal na tiil. 3. Ipaubos pirmi ang aritificial legkung mutuyok. Ipagamit ang maayo nga tiil ug knee jointsa pagkontrol. Ayaw ipa-tuyok ug maayo ang prosthesis kay basin kini maluag ug makaingon ug kasambol ug kasakit. 4. Kung mahimo, ayaw ipabasa ang prosthesis kay ang basa o moist naprosthesis adunay dakong tsansa nga mapuy-an ug mikrobyo nga maoy rason sa inpeksyon. 5. Pagatan-awa pirmi ang prosthesis kung adunay guba o lu-ag sa mga screws, bolts, ug socket. Ipatan-aw sa nakahibalo mu-ayo kung aduna may guba. Pagtabang sa usa ka Tigulang nga gagamit ug Wheelchairs Oras: sa kinahanglanon ra Mga gamit nga Kinahanglanon: gi-prescribe nga wheelchair Indikasyon: mga indibidwal nga adunay deperensya sa paglihok, sa ligtas o masangpoton na paglihok ug pagbuhat sa mga buluhaton sa matag-adlaw sa balay, ug kung ang laing mga assistive devices (sama sa sungkod o walkers) kay peligro sa paghimamat sa mga buluhaton o paglihok. Indikasyon sa Elektrik wheelchair: maglisod ug manubela o duot sa manwal na wheelchair Dili angay buhaton kung: Adunay kuwang o problema sa pangutok, paghusga, panan-aw, koordinasyon sa paglihok Ang usa ka tao dili limitado sa wheelchair. Ang wheelchair naghatag ug tsansa sa mga taong naay kakulangan sa paglihok o paglakaw, ug independensya sa kinabuhi, ug dapat kini tagaan ug importansya kay kini usa na ka parte sa usa ka tao o tigulang na mugamit, ug dili lang kini usa ka simpleng butang. Kadaghanan sa mga wheelchairs kay mapiko ang sandiganan, o ang lingkuranan, o pwede ra matang-tang ang pahulayanan sa kamot o mga footplates. Ang mga caregivers dapat makahibaw kung unsaon pagtang-tang ug unsaon pagta-od balik sa aning mga parteha sa wheelchair ug dapat sila makahibalo unsaon pagmaneho sa mga ligwat para sa brakes obrake levers. Kasagarang wheelchairs adunay duha ka brake levers, usa matag ligid, nga mumaneho tagsa-tagsa. Ang duha ka brakes ang dapat gamiton para sa seguridad ug kaligtasan. Ang push handle ug tipping levers kay nahimutang likod sa wheelchair. Kini dapat adunay hugot nga rubber grips. Ang tipping lever nahimutang sa ubos na bahin sa likod ug kini dapat adunay hugot nga rubber stopper. Matag wheelchair kay adunay gamayng kalahi-an ug dapat pamilyar ang caregiver sa nagkalain-laing parte niini ug mga lain-laing gamit. Adunay mga wheelchairs na anaay foodtray ug headrest. Ang mga pamaagi nga dapat mahibaw-an sa mga caregivers kay magbase sa: Pag-alsa ug pagbalhin sa mga tigulang gikan sa ug paingon sa ilahang wheelchairs; Pagbalhin ug pagsulod sa mga wheelchairs na pwede makargahan ug mga gamit; Mga limitasyon sa pagtabang sa caregivers ngadto sa tigulang nga naa sa wheelchair, sama sa pila ka tikang nga kinahanglan para makanaog ug makalingkod balik paingon; ug, Pagtabang sa mga nars o kinsa mang caregivers sa mga buhatunon sa tigulang sama sa paglibang ug pagligo

Pag-abag sa Tigulang nga Mugamit ug Manwal na Wheelchair Sa pag-abag sa isa ka tigulang sa wheelchair, ang ilang kaharuhay ug kaluwasan nagdepende kanimo. Ang katanga ug damak na pag-amuma, labi na sa pagbanga ug pagpangka, kay makahinungdan sa kasakit o nerbyos sa ilang kaluwasan. Ang pagbangga ug pagpangka mabati ditso sa ilang kaluwasan ilabi na sa ilang spine. Mao nang dapat maampingon ug mabinantayon sa mga ngilit na dalan, ang-angan, ug mga luba-ong. General Assistance Kasagaran sa mga manwal na wheelchairs kay adunay gagmay na ligid sa atubangan ug dagko nga ligid sa luyo. Ang mga dagkong ligid kay para sa seguridad ug kalig-on. Kini dapat ang unang gamiton (sama sa pagtuyok sa wheelchair) kung anaa sa mga libaong. Ang mga gagmayng ligid kay sama sa mga ligid sa kart sa supermarket ug kini dili masaligan. Mga panultol nga makatabang: 1. Mangutana pirmi sa tigulang nga naa sa wheelchair kung manginahanglan ba silag tabang pakig-estorya sa tigulang sa ilang eye level pero ayaw ug handig sa ilahang wheelchair. 2. Kung nanginahanglan silag tabang, pangutana ang tigulang kung unsa ang dapat para maka-amuma ka niyag tarong. 3. Isulti pirmi ang imong paglihok kaniya sa di pa kini nimo buhaton, sama sa pagpananghid o pagdumala sa paglihok. 4. I-check ang kamot ug tiil sa tigulang kung kini naposisyon ug tarong aron malikayan ang mga samad o injuries. 5. I-check ang mga armrests ug footplateskung kini segurado bang maayo o dili guba kung gigamit ang wheelchair. 6. Pangutan-a ang tigulang kung komportable raba siya. 7. Pagatan-awa nga ang sinina sa tigulang dili masangit sa ligid. 8. Sigurado-a nga ang support belt o safety belt kay nakataod. 9. Kung adunay mga attachments sama sa dekstros, sigurado-a nga kini nakataod. 10. Sigurado-a nga ang mga personal na gamit sa tigulang anaa nila. 11. Sigurado-a nga ang mga ligid dili hiyos. 12. Sigurado-a nga ang mga rubber grips sa handle kay hugot. 13. Gamita ang duha nimo ka kamot sa pagkupot sa wheelchair para segurado ang control. 14. Gamita ang duha ka brakeskung ang tigulang mupahawa o mulingkod sa wheelchair. 15. Pagatan-awa kung ang agi-anan kay libaong o adunay mga sanga sa kahoy nga pwedeng masangit sa ligid. 16. Ayaw palabi ug tukmod sa wheelchair kay basin matagak o ma-umod ang tigulang. Sa pagsaka sa ngilit o ang-ang nga dalan o pangka (kerb): Pangita kung adunay ramp o dili libaong na dulhogan. Kung wala kamoy makit-an na dulhogan: 1. I-posisyon ang wheelchair layo sakerb kung mahimo, para ang ligid sa atubangan kay hapit na masangko sa kerb. Segurado-a nga kwadrado ka sakerb. 2. Ipahimatngon sa tigulang nga imong i-giwang gamay sa luyo ang wheelchair para makasaka sa kerb. 3. Guniti ug tarong ang handles ug ibutang ang imong tiil satipping lever. 4. Iduot gamay ug i-porward ang tipping lever samtang ga-bitad sahandles paingon nimo. 5. I-balanse ang wheelchair sa iyang mga ligid sa luyo. 6. Iduot ang wheelchair paingon sa atubangan hangtod ang duha ka ligid sa atubangan kay anaa na sa aseras.

7. Kung ang ligid sa luyo nasangko na sa kerb, ihinay-hinay ug duso ang ligid hantod maabot sa aseras. Sa pagnaog sa ngilit o ang-ang nga dalan o pangka (kerb): Pangita kung adunay ramp o dili libaong na dulhogan. Kung wala kamoy makit-an na dulhogan: 1. I-posisyon ang wheelchair arun ang ligid sa luyo kay duol sa eskina sa kerb. Dapat ang mag-una padulong sa dalan kay ang likod na bahin sa wheelchair. 2. Ipahimatngon sa tigulang nga imo nang ipakanaog ang wheelchair sa kerb. 3. Hinay-hinayi ug panaog ang ligid sa luyo sa kerb. Dapat ang dagkong mga ligid kay di mawad-an ug contact sa salog sa bisan kanus-a nga punto 4. Ipahimatngon sa tigulang nga imong i-inklinar gamay sa luyo ang wheelchair para makanaug sa kerb. 5. Guniti ug tarong ang handles ug ibutang ang imong tiil satipping lever. 6. Itunob imung tiil satipping lever samtang gabira sa handles padulong nimo. 7. I-balanse ang wheelchair sa iyang mga ligid sa luyo. 8. Hinay-hinay na ikanaog ang mga ligid sa atubangan padung sa kilid sa kerb samtang imung gisuportahan ang gibug-atun sa wheelchair hangtud sa maabot na ang tanan ligid sa salog. Kung kaning mga techniques kay magamit sa saktong pama-agi, dili na manginahanglan na alsahun o manwal na i-maniobra ang wheelchair. Kini ang mga tips na pwede makatabang: I-inklinar ang lingkuranan paluyo hangtud sa gamay nalang kailangan na kusog arun ma-balanse ang wheelchair. I-inklinar ang lingkuranan paluyo sa pinakamubong oras nga posible. Ayaw ug alsaha ang dagkong mga ligid, kasagaran ang mga ligid sa luyo, gikan sa salog. Ayaw tugoti ang mga dagkong ligid, kasagaran ang mga ligid sa luyo, na mawad-an ug contact sa kerb. Ang nindot buhatun kay mu-alsa sa pinakagamay nga gibug-atun, sa pinaka-mubung oras nga possible mao na dapat ka magbantay kay: Kung imung masobraan ug inklinar ang lingkuranan paluyo, dili komportable para sa tawong gasakay ug kinahanglanun na nuon nimong alsahun ang gibug-atun sa tawo ug sa wheelchair para dili mahayang ang wheelchair. Kung mas dugay nimo i-inklinar ang lingkuranan, mas dugay pud nimong alsahun ang gibug-aton sa wheelchair. Kung mawad-an ug contact ang mga ligid sa wheelchair sa salog or sa kerb, kinahanglan na nuon nimong alsahun ang gibug-atun sa tao ug sa wheelchair. Kahilwasan Sa pagtulod sa manwal na wheelchair adunay risgo na ang gasakay kay malagpot paatubangan padulong sa salog. Ang mga dalan na dili patag ug ang homok na yuta kay naghatag ug dakong higayon na ma-sangko o masangit ang mga ligid sa atubangan. Para makalikay ani na problema, mas nindot na i-tuyok ang wheelchair para ang mag-una na nuon kay ang luyong parte.Mas labing maayo pud na gamiton ang mas dagko na mga ligid kaysa sa mga gagmay na ligid sa paglibot sa mga dili patag na agi-anan. Mas makaluwas pud sa disgrasya kung ang gasakay kay magsul-ob ug safety strap o belt. Sa kanunay bantayan kung na-sirado ba ang strap o bakus kay makahunong kini sa pagkatagak sa gasakay.

Sa paggamit sa manwal na wheelchair, ang braking system kay dili mugana kung ang mga lidid kay dili sakto sa pagpaburot. Usab, mas lisod pud itulod ang wheelchair kung adunay na-flat na mga ligid. Ang usa ka manwal na wheelchair kay delikado kung dili sakto ang pagpaburot sa mga ligid. Dili gayud angay na imong alsahun ang wheelchair gamit ang armrests o ang footplates kay kini silang mga bahina sa wheelchair na pwede matang-tang. Kung kinahanglan nimo nga alsahun ang usa ka manwal na wheelchair na walay gasakay, alsaha kini gamit ang frame. Dapat kahibalo ka na ang wheelchairs kay pwede mudagan panaug sa mga dulhog na lugar ug ang pagtulod sa usa ka wheelchair pasaka kay nanginahanglan ug daghang kusog. Kutob sa makaya, pili-a ang pinakapatag na agi-anan ug kung muhunong kay hunong sa patag na salog o yuta. Kung adunay panahaon na dili ka sigurado kung makaya nimo ug pasaka, panaog o dala sa wheelchair bisan asa, ayaw suwayi ug buhat. Pangayo ug tabang, kung di kay pangita ug lain agi-anan. Pagtabang sa usa ka Tigulang na gagamit ug Electric Wheelchair Kasagaran, ang tawo nga nag-gamit sa usa ka electric wheelchair kay wala nanginahanglan ug tabang sa pagdala o palihok niini, gawas kung ang katung tawhana kay padulong ibalhin sa gi-ingong wheelchair. Ang uban mga wheelchair kay gidisenyo arun ma-palihok kini sa usa ka attendant na magbarug sa luyo sa wheelchair. Apan, nanginahanglan ug espesyal na training arun mudala ug palihok aning mga klasehang wheelchair ug kining training kay wala na-apil niining module. Ang klase sa tabang na kinahanglanon sa usa ka tawong naggamit ug electric wheelchair kay pwedeng sama sa pag-abli ug sira sa mga pultahan, pagbantay sa padulong na traffic, paggamit sa pedestrian lights sa mga interseksyon, ug ang pagbalhin sa mga kasangkapan sa balay kung kini nakababag sa agi-anan. Kahilwasan Ang usa ka electric wheelchair kay dapat ipalong kung wala kini gamita arun malikayan ang paghurot sa battery ug ang aksidental na pag-gamit o paglihok niining wheelchair. Ang pagtulo sa Battery acid gikan sa bateriya kay usa pud ka potensyal na isyu na bantayanan. Pagtabang sa usa ka Tigulang na gagamit ug Mobility Scooter Oras: 5 hangtod 10 ka minutos Mga Gamit nga Kinahanglanun: ang mobility scooter Indikasyon: Kung ang kliyente mahimung mulihok sa iyang panimalay nga dili mugamit ug aparato sa paglihok nga de-kuryente pero nanginahanglan niini kung mugawas na sa gawas sa balay. Ang kliyente kahinanglan maka-balhin gikan ug padulong sa scooter sa hiluwas nga paagi. Dili angay buhaton kung: Kung ang kliyente nanginahanglan ug de-kuryenteng aparato sa paglihok sa sulod sa panimalay nga dili mahatag sa scooter ug kung ang kliyente dili makahimo mubalhin gikan ug padulong sa maong aparato. Dili sad pwede ang mga taw nga adunay pagkulang sa pang huna-huna, pagdesisyon, panan-aw, koordinasyon o kung adunay paglisud sa pag-estima sa gidak'on sa palibut. Ang mga gagamit ug mobile scooter naningahanglan ug tumang pag-amping ang kahinanglang magmatmgon sa mga musunod nga mga pahimangno alang sa kaluwasan:

Para sa tanang gagamit sa mobile scooter Ayaw ug lapas sa gi takna nga gikusgon. Ang limit sa gikusgon sa pagpadagan kai anaa sa 10 kilometros kada oras. Pagmatngon kung ang nag-gamit sa scooter nagtumar ug tambal o hubog, kini mu-balda sa iyang pangutok ug panghuna-huna. Kung aduna kay gidala nga mga putos, siguradoha nga ang karga dili mu apektar sa imung balanse ug kahinanglan nga ang putos dili mahimung babag sa mga kontrol o panglantaw. Mapanaliporon nga aparato Siguradoha nga makita ka, partikular sa gabie o sa mga adlaw nga adunay hamog o dili kaayo maklaro ang agi-ananbutangi ug reflector ug mga suga nga makita sa ubang motorista. Pag-sul-ob ug helmet pang motor kung pwede. Mga pedestrians ug footpaths Paghinay kung duol ka ug ubang tawo ilabi na sa mga pedestrian ug siklista. Ayaw ug hunong o pagmaneho sa mga adunay inklinar nga mas dako pa sa kapabilidad sa imuhang scooter. Gamit ug footpath kung posible.Kung walay footpath, adto agi sa dalan nga malinawon ug walay traffic. Planuhi ang imung pag-biyahe ug likayi ang liba-ong, lungag, ug mga buslot sa embornal. Oxygen Equipment or Ventilator Ang mga tawo na nag-gamit ug portable oxygen equipment o ventilaor kay gagamit ug mga kagamitan na mutabang sa ilang pag-ginhawa mao na kining mga gamita kay ang ikuyog kanila. Kahilwasan Importante na kining mga gamita kay hinay-hinayun ug pagdala kay kini kinahanglan sa kalawasan sa tawong gagamit ug kining mga butanga kay mahal gayud. Kung dili tarung ang pagdala og pagmaniobra aning mga butanga, pwede kining madaot o maguba. Mao na dapat gayud mangutana og mangayo ug tabang sa tag-iya sa butang mahitungod sa saktong pagdala og pagmaniobra ani og sa saktung posisyon sa pagbutang niini sa sakyanan. Mga Panultol human sa Pagtudlo o Amuma sa Tigulang 1. Siguradoha ang kahilwasan sa tigulang ug siguradoha nga siya komportable. 2. Panghugas sa imong kamot pagkahuman sa pag-amuma. 3. Bantayi kanunay ang kondisyon sa tigulang.

PERFORMANCE CHECKLIST Panultol sa dili pa Sugdan ang Pagtudlo o Amuma sa Tigulang Gi-ila-ila ang pasyente, gipa-ila ang ngalan sa nag-amuma ug gisulti sa tigulang ang tumong o tuyo sa pag-amuma. Gihugasan ang mga kamot sa dili pa magsugod ug pag-amuma. Gihibalo ang mga indikasyon ug Dili angay buhaton kung sa matag mobility aid. Gitsek sa kondisyon sa tigulang. Pag-amuma ug Dinad-an sa Mobility Aids ug Specialist Equipment Gihinay ug manipula angapparato. Naminaw ug misunod sa pamulong sa tag-iya kabahin sa iyang apparato kung kanus-a kini luwas gamitun. Gipahibalo kung adunay mga kakuli-an o diperensya ang apparato. Gi-ampingan ug dismantol ang mapilo ug maibot nga parte sa apparato. Gisusi ang kahilwasan ug kalig-on mahuman ug asembol sa apparato. Performed ( or ) Comments/ Recommendations

1.

2. 3. 4.

Performed ( or )

Comments/ Recommendations

1. 2.

3. 4. 5.

Saktong Pag-Gamit Pag-gamit sa Walking Sticks o Sungkod 1. Gibutang ang sunkod sa wala nga maapektohing bahin sa lawas. 2. Gi-check ang rubber stopper o ang gumang panap-ong. 1. Gibutang ang sungkod sa ang-ang. 2. Gitikang ang maayo nga tiil sa ang-ang ug una. 3. Gitikang ang tiil nga adunay deperenysa sa makatapusan.

Performed ( or )

Comments/ Recommendations

Pagsaka sa Hagdan

Pagnaog sa Hagdan 2. Gibutang ang sungkod sa ang-ang. 2. Gitikang ang tiil nga adunay deperensya ug una sa ang-ang. 3. Gitikang ang till nga maayo sa ang-ang sa makatapusan. Pagpili sa Saktong crutches 1. Gi-ingnan ang docktor, therapist, o ang casting Performed ( or ) Comments/ Recommendations

professional na ipasukod ang crutches og mangayo og one-on-one instruction para sa mugamit. 2. Ang pinakababaw na parte sa crutches kay dapat mga usa o duha ka pulgada ang gilay-un gikan sa ilok kung magbarug ang mugamit. 3. Ang hand grips o kuptanan kay dapat lebel sa batang sa mugamit. 4. Ang abaga kay dapat mu-akmo gamay paatubangan kung mugamit og crutches.

Saktong Paglakaw Gamit ang mgaCrutches 1. Gi-akmo ang lawas gamay pa-atubangan og ibutang ang duha ka crutch mga usa katiilan ang gilay-on padulong sa atubangan. 2. Gi-suporta ang gibug-atun sa lawas ngadto crutches samtang ga-tuya sa lawas padung atubangan. 3. Gi-tuya ang maayong tiil pa-atubangan sa tunga sa crutches og gibutang kini sa salog ka-lebel sa asa gibutang ang crutches. 4. Gi-suporta ang gibug-atun sa lawas ngadto sa maayong tiil og gisugdan ang sunod na lakang pinaagi sa pag-butang sa duha ka crutch mga usa katiilan ang gilay-on padulong sa atubangan. 5. Gihinumduman kanunay na ang crutches kay maka-okupar og dako na lugar sa imung kiliran og dali kini masangit sa mga butang. 6. Gatan-aw sa atubangan ug wala sa tiil.

Performed ( or )

Comments/ Recommendations

Pagbarog gamit ang Crutches 1. Ni-iswag padung sa atubangan sa lingkoranan. 2. Gigunitan ang duha ka crutch gamit ang kamut sa na-apektohan na kilid. 3. Gikuptan ang kamotan sa lingkoranan gamit ang libre na kamot. 4. Gi-suportahan ang gibug-aton sa lawas sa maayong tiil, gi-alsa ang kaugalingon pasaka gamit ang mga kamot unya nibarog gamit gihapon ang maayong tiil. Pagsaka sa hagdanan gamit ang crutches (Kung walay handrail o pasamano) 1. Gi-gamit ang duha ka crutches og gi-una kanunay ang maayong tiil. 2. Ni-barog duol sa ang-ang o step og isuporta ang gibug-aton sa lawas gamit ang crutches. 3. Gi-alsa ang maayong tiil pasaka sa sunod na angang o step.

4. Kung nasuporta-an na gani ang gibug-aton sa lawas gamit ang maayong tiil, gi-alsa ang crutches pasaka sa parehong ang-ang o step. 5. Gi-buhat kini pasaka sa lima ka ang-ang o steps. Pagsaka sa hagdanan gamit ang crutches (Kung adunay handrail o pasamano) 1. Gi-kuptan ang duha ka crutch gamit ang usa ka kamot unya gikuptan ang handrail o pasamano gamit sa pikas. 2. Gi-suportahan ang gibug-aton sa lawas gamit ang mga kamot dayon gi-alsa ang maayong tiil saka sa usa ka ang-ang o step. 3. Gi-alsa dayon ang cruthces pasaka sa parehong ang-ang o step. 4. Gi-buhat kini pasaka sa lima ka ang-ang o steps. Pagnaog sa hagdanan gamit ang crutches 1. Gi-alsa og gipabitay ang na-apektohan na tiil sa atubangan. Hinay-hinay ug nilukso panaog sa hagdananan gamit ang maayong tiil. 2. Gi-gamit ang crutches o handrails pariha sa pagsaka. 3. Gitagsa-tagsa ang kada lakang og wala pagdali 4. Nihangyo sa usa ka kabuan na mahimong magbantay o mag-spot kong pirmero pang suway o kong gaduha-duha sa gibuhat. 5. Kung galisod sa ni-ining pamagi, mulingkod sa hagdanan og gahinay-hinay og iswag kanaog ang kaugalingon sa kada ang-ang o step. 6. Gi-buhat kini panaog sa lima ka ang-ang o steps. Saktong Pag-gamit sa Walking Frames 1. Gilihok ang frame padulong sa atubangan ug gibutang sa yuta. 2. Gilihok ug una ang tiil nga adunay deperensya padulong sa atubangan. 3. Gilihok ug sunod ang maayong tiil padulong sa atubangan sa makatapusan. 4. Gi-alsa ang frame kung kini walay ligid; gitulod lang kung aduna. Pag-tabang sa Tigulang nga Mugamit ug Artipisyal na Tiil o Kamot (Prostheses) 1. Gitan-aw ug gi-eksamin ang parte sa lawas nga gita-oran bahin sa pamumula, paghubag, o kung aduna bay blisters sa wa pa gitaod o gitangtang ang artipisyal na kamot o tiil. 2. Gipatikang ug una ang maayo nga tiil sa Performed ( or ) Comments/ Recommendations Performed ( or ) Comments/ Recommendations

paglakaw, ilabi na kung ang putol na tiil kay babaw sa tuhod. 3. Gipaubos pirmi ang artificial leg kung mutuyok. Gipagamit ang maayo nga tiil ug knee joint sa pagkontrol. Wala gipatuyok pagayo ang prosthesis. 4. Wala gipabasa ang prosthesiskung mahimo. 5. Gipagatan-aw ang prosthesis kung adunay guba o lu-ag sa mga screws, bolts, ug sockets. Gipatan-aw sa mga nakahibalo mu-ayo kung adunay nakit-ang guba.

Pag-abag sa Tigulang nga Mugamit ug Manwal na Wheelchair 1. Gipangutana ang tigulang nga naa sa wheelchair kung manginahanglan ba silag tabang. Pakig-estorya sa tigulang sa ilang eye level pero wala muhandig sa ilahang wheelchair. 2. Kung nanginahanglan ug tabang, gipangutana ang tigulang kung unsa ang dapat para makaamuma ug tarong. 3. Gisulti pirmi sa tigulang ang mga gipanglihok sa di pa kini buhaton sa tig-amuma, sama sa pagpananghid o pagdumala sa paglihok. 4. Gicheckang kamot ug tiil sa tigulang kung kini naposisyon ug tarong aron malikayan ang mga samad o injuries. 6. Gicheck ang mga armrests ug footplateskung kini segurado bang maayo o dili guba kung gigamit ang wheelchair. 7. Gipangutan-a ang tigulang kung komportable raba siya. 8. Gitan-awang sinina sa tigulang nga dili masangit sa ligid. 9. Gisigurado nga ang support belt o safety belt kay nakataod. 10. Gisigurado nga nakataod ang mga attachments sama sa dekstros, kung aduna man. 11. Gisigurado nga ang mga personal na gamit sa tigulang anaa nila. 12. Gisigurado nga ang mga ligid dili hiyos. 13. Gisigurado nga ang mga rubber gripssa handle kay hugot. 14. Gigamitang duha ka kamot sa pagkupot sa wheelchair para segurado ang control. 15. Gigamitang duha ka brakeskung ang tigulang mupahawa o mulingkod sa wheelchair.

Performed ( or )

Comments/ Recommendations

16. Gitan-awkung ang agi-anan kay libaong o adunay mga sanga sa kahoy nga pwedeng masangit sa ligid. 17. Walagipalabi ug tukmod sa wheelchair kay basin matagak o ma-umod ang tigulang. Sa pagsaka sa ngilit o ang-ang nga dalan o pangka (kerb) 1. Giposisyon ang wheelchair layo sakerb kung mahimo, para ang ligid sa atubangan kay hapit na masangko sa kerb. Gisegurado nga kwadrado ang tig-amuma sa kerb. 2. Gipahimatngon sa tigulang nga i-giwang gamay sa luyo ang wheelchair para makasaka sa kerb. 3. Gigunitan ug tarong ang handles ug gibutang ang tiil satipping lever. 4. Giduot gamay ug gi-porward ang tipping lever samtang ga-bitad sahandles paingon sa tigbantay. 5. Gibalanse ang wheelchair sa mga ligid sa luyo. 6. Giduot ang wheelchair paingon sa atubangan hangtod ang duha ka ligid sa atubangan kay anaa na sa aseras. 7. Gihinay-hinay ug duso ang ligid hantod maabot sa aseras kung ang ligid sa luyo nasangko na sa kerb. Sa pagnaog sa ngilit o ang-ang nga dalan o pangka (kerb) 5. Giposisyon ang wheelchair arun ang ligid sa luyo kay duol sa eskina sa kerb. Dapat ang mag-una padulong sa dalan kay ang likod na bahin sa wheelchair. 6. Gipahimatngon sa tigulang nga imo nang ipakanaog ang wheelchair sa kerb. 7. Hinay-hinayngagipanaog ang ligid sa luyo sa kerb. Dapat ang dagkong mga ligid kay di mawad-an ug contactsa salog sa bisan kanus-a nga punto. 8. Gipahimatngon sa tigulang nga imong i-inklinar gamay sa luyo ang wheelchair para makanaug sa kerb. 9. Gigunitan ug tarong ang handles ug gibutang ang tiil sa tipping lever. 10. Gitunob ang tiil sa tipping lever samtang gabira sa handles padulong sa gatunob. 11. Gibalanse ang wheelchair sa iyang mga ligid sa luyo. 12. Hinay-hinay nagikanaog ang mga ligid sa atubangan padung sa kilid sa kerb samtang gisuportahan ang gibug-atun sa wheelchair hangtud sa maabot na ang tanan ligid sa salog. Saktong pag-gamit sa Mobile Scooter Performed Comments/

( or ) 1. Gitan-aw kung misunod ba sa speed limit nga 10 km/hr 1. Gisusi ba kung ang migamit sa scooter nagtumar ug tambal o niinum ug ilimnung makahubog 2. Gipahibalo kung adunay mga kakuli-an o diperensya ang apparato. 2. Kung adunay bagahe o putos nga dala, gisugrado nga balanse ang scooter ug dili makahimo ug babag sa pagtan-aw. 3. Gisigurado nga adunay suga oreflector nga makita sa ubang motorista 4. Gisusi kung nagsul-ob ba ug helmet 5. Gihinay ug duol ang mga pedestrians. 6. Wala mi maneho o nihunong sa mga lugar nga adunay inklinar nga lapas sa kapabilidad sa scooter. 7. Gigamit ang footpath o sa dalan nga malinawon ug walay traffic. 8. Giplano ang biyahe ug milikay sa liba-ong, lungag, ug buslot sa embornal Panultol human sa Pagtudlo o Amuma sa Tigulang 1. Gisigurado ang kahilwasan sa tigulang ug gisigurado nga siya komportable. 2. Gihugasan ang mga kamot pagkahuman sa pagamuma. 3. Gibantayan kanunay ang kondisyon sa tigulang. SYMBOL CANE: http://www.bbc.co.uk/dna/place-london/plain/A42694806 CRUTCHES: http://orthoinfo.aaos.org/topic.cfm?topic=a00181 http://sportsmedicine.about.com/od/surgeryrehab/a/crutches_use.htm PROSTHETIC LIMBS: http://emedicine.medscape.com/article/317358-overview#aw2aab6b6 Performed ( or )

Recommendations

Comments/ Recommendations

PAVEMENT SCOOTER https://www.gov.uk/mobility-scooters-and-powered-wheelchairs-rules/overview http://www.productsafety.gov.au/content/index.phtml/itemId/973402/fromItemId/973401