SVIJET IZMEU DVA RATA

GODIN
A
DOGAA|I
1919.
I u potkm borbama (demonstrac|e oruana pobuna) u Bernu poraen revouconarn
Spartakovc - ub|en Rosa Luxemburg Kar Lebknecht
18.01. poetak Mrovne konferenc|e u Versaesu
I zbor za konsttuantu u N|emako|
II Fredrch Ebert (SPD) zabran za preds|ednka repubke u N|emako|
III Madarska sov|etska repubka
- 16.11.1918. Madarska |e progasa nezavsnost kao Repubka Madarska, a prv preds|ednk |o|
|e Mhay Karoy
- u Versa|u |e odueno da se s c|em spreavan|a zb|an|a soc|astke revouc|e ut|eca|a
Rus|e uzdu rumun|sko-madarske grance stvor neutrana zona preko ko|e b se spo|e eske
rumun|ske snage (saveznc su posa tzv. Vxovu notu utmatum gradansko| madarsko| vad
ko|om trae povaen|e madarskh snaga z tertor|a 50km zapadno od rumun|ske grance)
- Karoy|eva mad.vada se n|e usuda udovo|t zaht|evu Antante, te |e odstupa predaa vast
Soc|ademokratsko| stranc, ko|a se u tom krtnom trenutku u|edn|u|e s komunstma u |ednu
stranku, sastav|a vadu ko|a progasava Maarsku sovjetsku republku 21.03.1919.
organzra otpor sama Antante
- na eu |o| |e Revouconarn sov|et na eu s preds|ednkom soc|ademokratom S. !arba, a
narodn komesar za van|ske posove |e voda komunsta "ela #$u%
- revouconarna vada odmah zda|e dekret o razoruan|u buroaz|e osnvan|u proeterske
Crvene armije
- naconazraa |e kaptae svh poduzeca, naconazraa zem|opos|ede poea osnovat
zadruge, uvea monopo drave u van|sko| trgovn 8satno radno vr|eme
- nakon odranh zbora za radnke, se|ake vo|nke sov|ete donesen |e ustav Maarske
sovjetske socijalistike republike (dentan s onm Ruske Sov|etske Federatvne Soc|astke
Repubke)
- kako Madarska sov|etska repubka n|e udovo|a Antantnom zaht|evu - doaz do napada na
n|u z Rumun|ske, Cehosovake Kra|evne SHS
- Crvena arm|a krece u protuofenzvu u sm|eru Rus|e s c|em spa|an|a s ruskom Crvenom
arm|om osobada s|evernu Madarsku od eskh snaga preaz u ofenzvu u Sovaku gd|e |e
progasa Slovaku sovjetsku republiku kao federanu |edncu Madarske s s|edstem u Koscama
- u to vr|eme se u Segednu ko| |e pod francuskom okupac|om organzraa Naconana
protusov|etska vo|ska pod zapov|ednstvom Mkosa Horthy|a ko|a usp|eva pob|edvat Crvenu
arm|u osva|a sve vse Madarske, dok kontraofenzve Crvene arm|e dov|ava|u neusp|ehe
- pon|u kontrarevouconarne pobune (n so|ev, se|ac, zem|opos|ednc ma kaptast) te
|e vada sov|eta u Budmpest moraa odstupt predaa |e vast 1.8. kratkotra|no| nestranako|
sndkano| vad Gya Peda (nakon 133dana sov|etske madarske repubke)
- no admra Horthy s pomocu vo|ske Antante prodre u Budmpestu, rus tu vadu uspostav|a
monarh|u (pravn kontnutet Madarske), | |e parament 1.03.1920. zabrao Mkosa Horthy|a
za regenta. On zapon|e s bijelim terorom
IV Bavarska sov|etska repubka progasena u Munchenu
- odraa se 4 t|edna kada |u |e u svbn|u vo|no ugusa n|emaka vada
28.04. na Mrovno| konferenc| prhvacen Pakt od 26 toaka kao teme|n props Lge naroda
28.06. N|emaka potpsaa Versaesk mrovn ugovor
VIII Antantne snage zauzma|u Budmpestu - pad Madarske sov|etske soc|astke repubke
11.09. Nakon sto |e sutan Mehmed VI zbog bezzazne vo|ne stuac|e morao prstat na kruto prmr|e
ko|m |e morao dopustt okupac|u Osman|skog carstva, u turskom narodu |e doso do
narodnoosobodakog pokreta otpora pod vodstvom Mustafa Kemaa
- on |e osnovao Narodnu arm|u otpora 11.09. |e ob|avo Naconan pakt: osnovn program
kemazma ko|m on tra od Antante otvoren|e morskh t|esnaca za medunarodn promet,
ukdan|e kaptuac|e pravo na samoodreden|e Turaka kao ostah naroda Osman|skog carstva
- no saveznc su prs sutana Mehmeda VI da potpse mrovn ugovor u Sevresu
16.09. Austr|a potpsaa mrovn ugovor s Antantom u Sant-Germanu
27.11. Bugarska potpsaa mrovn ugovor u Neuyu
1
19&'.
I skrsen otpor kontrarevouconara u Rus| na |ugu
II Hter ob|avo program Naconasoc|astke stranke u Munchenu 24.02.
III Wofgang Kappov pu - monarhstk pu u Bernu, pokusa| restaurac|e monarh|e - neuspo
- on |e u sprez s vo|nm krugovma, Laudendorffom Trptzom zvrso dravn udar, pomorska
brgada |e usa u Bern, traec raspustan|e Rechstaga raspsvan|e novh zbora, vada |e
pob|ega u Dresden, pa u Stuttgart organzraa otpor - Noske |e uguso nemre
- rezutat gusen|a pua - pad popuarnost savezne vade
III am. kongres odbo ratcfrat Versaesk mrovn ugovor
III Madarska progasena kra|evnom (admra Horthy |e regent)
4.06. Madarska potpsaa mrovn ugovor s Antantom u Tranonu
na raun Madarske (ostaa bez 70% tertor|a) |e Sovaka potkarpatska Ukra|na Ruten|a
prk|uena Cehosovako|, a Transvan|a Erde| Rumun|sko|, Austr| Gradsce bez Soprona, te
|e ustanov|ena granca s Kra|evnom SHS (ko|a |e doba Medmur|e, Prekomur|e do Baran|e, a
ne Peuh, Moha, Baran|sk trokut do subotkog kotara
Baran|ska repubka
- 1918. |e srpska vo|ska zauzea c|eu Baran|u - Tranonskm ugovorom |e odredeno da |o| treba
prpast samo do Baran|e Medmur|e, dok |e Prekomur|e doba kao nagradu za sud|eovan|e u
rusen|u Sov|etske Madarske
- u Baran| ma puno komunsta zb|egca z Srb|e prstaca Sov|etske Madarske, te Karoy|evh
prstaca - te se srpska vo|ska ne e povuc odugova - te zb|egce trae ostanak
|ugosavenske vo|ske puem |e Bea Lnder progasen gradonaenkom Peuha, te |e
progasena "ara%jska republka 15.8.1921. s c|em spreavan|a prk|uen|a Baran|e
Madarsko|, a postg su upravo obrnuto - nzstran|e vekh sa na sto htn|em povaen|u
srpske vo|ske z s|evernog d|ea Baran|e na danasn|u hrv-mad grancu
- madarska vo|ska |e doba naog da ude u Baran|u som tvorevnu
VII Konferenc|a u Spau o n|emakm reparac|ama: N|emako| nametnuta sporuka ug|ena
ogranen|e snaga rechswehra
10.08. Turska potpsaa s Antantom mrovn ugovor u Sevresu
VIII
11.
1918.
VI.1919
.
VIII.192
0.
Btka zmedu Crvene arm|e po|skh eta pod zapov|ednstvom Psudskog na Vs: pob|eda
Po|aka ("udo na Vs)
Po|ska
- nakon kaptuac|e Centranh sa - obnov|ena |e nakon stotnu godna samostana po|ska
drava progasena repubkom - Prvremena vada z Lubna (ne |e zastupnc berane
buroaz|e, veepos|ednka stne-buru| Psudskog) Regentsk sav|et z Krakova (ko|eg su za
rata postav N|emc Austr|anc) su za prvog pogavara drave zabra Jo(e)a *lsu+sko,
(vrato se z n|em-zatvora u Varsavu)
- na prvm zborma za ustavotvornu skupstnu su vecnu dobe buroaske stranke za prvog
preds|ednka |e zabran Ignacy |an Paderowsk
- stranka |ozefa Psudskog (Po|ska soc|astka stranka PSS) - anstvo stna buroaz|a - |e tada
za demokratsku repubku protv sstema sov|eta protv Sov|etske Rus|e, vro naconastka
- na mrovno| konferenc| u Parzu Antanta odua podrat snanu po|sku dravu da bude stup
Antantne potke prema N|emako| Sov|etskom savezu
- Ustvavotvorna skupstna za pogavara zabraa Jozefa Pilsudskog don|ea graansko-
demokratski ustav po francuskom uzoru s jakom vla!u parlamenta (n|e se pokazao dobro |er
|e parament bo poprste borbe razth stranaka n|hovh nteresa - sabo dravu)
- Psudsk antrusk antbo|sevstk raspooen usao |e u rat *oljske s Sovjetsko- Rusjo-
(a sto.%u ,ra%/u
Tok sov|etsko-po|skog rata:
- rat |e Po|ska voda u form borbe protv bo|sevzma maa potporu Antante za to, a zapravo |e
kra|n| c| Po|ske osva|an|e pov|esnh po|skh tertor|a (Veka Po|ska)
- prvo |e po|ska arm|a maa usp|eha osva|a stonu Gac|u, vek do B|eorus|e do Mnska -
Rus trae prmr|e nude Po|acma neka zadre sve osvo|eno - sto Po|ac nece nastav|a|u
ofenzvu - ruska Crvena arm|a prodra do Varsave - da b spas Po|sku GB: mn.van|skh
posova ord Curzon predae zak|uen|e prmr|a uspostavu n|e razgranen|a tzv. Curzonovu
n|u - Rus odb|a|u ne toko sto h predvden tertor| ne zadovo|ava nego stoga sto ne ee
ango-francusku arbtrau, nego dektne po|sko-sov|etske pregovore sto odgovara Brtancma
a - Francuz potak Po|ake da nastave rat (francusk vo|n sav|etnk genera Vegan u po|skom
gavnom stoeru), te Poljaci porazili Crvenu armiju u bitki na "isli, uz veku tehnku pomoc
Francuske, nakon toga su prosr podru|e svo|e vast 400km stono: na zapadnu Ukra|nu,
d|eove B|erus|e Ltvu s Vnusom
- Rat |e zavrso Mro- u R, 19&1. ko|m |e uspostav|ena po|sko-sov|etska granca ko|a de
150km stono od tzv. Curzonove n|e - Po|sko| |e prpao vek do zapadne B|eorus|e (1,5m
B|eorusa) do Ukra|ne (4m Ukra|naca)
2
Probem Vnusa
- kako su po|ac osvo| tertor| oko Vnusa dos su do grada - konferenc|a o mru |e reka da |e
grad do Ltve - no genera Psudsk ta|no da|e naredbu generau Zagovskom da ude u grad
osvo| ga - kad |e ova| to uno Drustvo naroda |e estoko prosv|edovao na sto |e po|ska
vada reka da |e genera samovo|no usao u grad s vo|skom, da ne moe zac zbog narodnog
raspooen|a tamo
- na osnov pebscta u Vnusu 1922. grad |e prpo|en Po|sko| (u gradu su vecn Po|ac, Ltvanc
2%, a do 40% Zdov), sto Ltva ne przna|e do 1938. kada |e Po|ska utmatumom prsa Ltvu
da |o| przna suverentet nad gradom
- 1939. Sta|n |e Vnus prpo|o Ltv - zmedu 1945. - 1958. Po|ac emgrra|u z Ltve
nase|ava|u se Rus
14.08.
14.11.1
918.
02.192
0.
- obramben savez zmedu Yu Cehosovake (zbog pregovora Madarske s Francuskom da ce za
uazak u francusk santarn kordon dobt Baran|u) kasn|e Yu Rumun|ske (Karadordevc u
endbeno| vez s rum.dvorom) (7.6.1921.) zbog bugarskh pretenz|a na YU tertor|, a ma
protusov|etsk ton
Cehosovaka
- Cehosovaka repubka uspostav|ena |e progasom Narodne skupstne 14.11.1918. nakon sto
su Ces (28.10.) Sovac (30.10.) progas nezavsnost e|u da ve u za|ednko| drav
- prv preds|ednk repubke |e Tomas G. Masaryk - za vr|eme rata voda eskog Narodnog v|eca
(u nozemstvu d|eovao na Antantu da prhvat razb|an|e A-U)
- grance Cehosovake su utvrdene u Versaesu (Hun od N|emake), Sant-Germanu (drava
C) Tranonu (Sovaku - na|pr|e |e vo|no kvdraa 1919. Sovaku sov|etsku repubku, a onda
|o| |e ugovorom to potvrdeno potkarpatsku Rus|u od Madarske), a razgranen|e s Po|skom u
Sesko| zvrseno |e 1920. pod arbtraom Francuske Engeske
- ustav |e zrada vada soc|ademokrata pod vodstvom Tusara, a po uzoru na francusku
paramentarnu demokrac|u
- van|ska potka: osan|a se na Francusku 1920. |e nc|ator stvaran|a "Mae Antante", saveza
C, R |, uperenog protv revzonstkh pokusa|a Madarske
- ekonomsk se brzo razv|a osobodena konkurenc|e austr|skog kaptaa - moderna tekstna nd.
stro|ogradn|a
- dravno vodstvo se dr untarstkog prncpa ehosovakzma te se sve vse sukob|ava s
autonomstkm separatstkm e|ama Sovaka, a sudetskh N|emaca (ko| ma|u kuturnu
autonom|u)
Maa Antanta
- vo|no-potk savez zmedu Kra|evne SHS, Cehosovake Rumun|ske nastao nakon
zak|uvan|a bateranh ugovora te tr drave s c|em odran|a tertor|ano-potkog statusa
quo u Podunav|u u odnosu na Madarsku (uperen protv revzonstkh pr|etn| Madarske ko|a
za uazak u francusk santarn kordon protv SSSR-a dobva obecan|e dobt natrag Baran|u od
|ugosav|e) onemogucavan|e restaurac|e Habsburgovaca
- Maa antanta poremeta francuske panove za stvaran|e santarnog kordona protv SSSR-a,
Ita|a |e ba protv dok n|e potpsaa sa Yu Rapaske ugovore (za|ednko protuhabsbursk
stav), a |e dobro prm|ena u GB - ak ht|e Po|ake prk|ut n|o|, no Chs se protv
- no nakon zavrsetka sov|etsko-po|skog rata Francusko| ne treba |ak protusov|etsk bok, te se
povezu|e s Maom Antantom
X
1.12.19
18.
04.191
9.
Pebsct u Korusko|:
- kra|em 1918. srpska vo|ska doaz na grancu Soven|e Austr|e eec pre|udcrat granno
r|esen|e
- Versa| |e oduo: r|esen|e pebsctom tako da |e podru|e pod|e|eno na zonu A (be Austr|)
B (be K SHS). Prvo |e trebao provest pebsct u zon A ako vecna odu za K SHS provest
ce se pebsct u zon B, no nakon pebscta u zon A vecnom od 59% Koruska prpaa Austr| -
unato osan|an|u na Francusku |ugosav|a |e dov|ea van|skopotk neusp|eh - zguba |e
sovensku Korusku
|ugosav|a
- deegac|a #arodnog vije!a (osnovanog 6.10. kao zastupnc |unosavenskh naroda nekadasn|e
A-U, ko| su m|esec dana b u samostano| Drav SHS bez medunarodnog prznan|a) regent
Kra|evne Srb|e Aeksandar progas su u|edn|en|e Drave SHS Kra|evne Srb|e CG u
$raljevinu Srba% &rvata i Slovenaca
- u|ednn|en|e |e provedeno nedemokratsk, sporazumom vade Srb|e nekh buroaskh grupa z
ostah |ugosavenskh zema|a, te |e Srb|a nametaa svo|u hegemon|u
- |av|a|u se naconane soc|ane suprotnost
- osnovana Soc|astka stranka |ugosav|e - od 1920. KP| (stranka revouconarnog radnstva)
- srpska buroaz|a svo|u sab|u ekonomsku snagu nasto| nadoknadt potkm sredstvma
3
12.11.1
920.
28.11.1
920.
30.12.1
920.
dravnog aparata ko| nadzre te se trud organzrat dravu centrastk
- gavn zagovornc centrazma su Narodna radkana |ugosavenska demokratska stranka
- van|skopotk neusp|es: pebsct u Korusko| u 10.1920. Rapask ugovor
Rapallsk u,ovor
- zmedu Kra|evne SHS Ita|e od 12.11.1920. ko|m |e potvrden Londonsk ugovor (skop|en
zmedu Ita|e GB F 1915., a ko|em |e Wson porekao va|anost), a nakon prtsaka F GB na
|ugosavensku mrovnu deegac|u pod Trumbcem doso |e do Rapaskog ugovora ko|m |e Ita|
prpao:
1. c|ea Istra bez Kastava
2. otoc Cres, Losn|, Lastovo Paagrua
3. Trst s okocom Gorcu, te Gradsku (obast |uno od Gorce u por|e|u Soe)
4. Zadar s zaedem
5. od R|eke |e stvorena nezavsna drava - Slobodna dr'ava (ijeka, ko|a |e obuhvacaa grad
R|eku, r|ek kotar, te ma do Istre - Kastav, tako da |e Ita|a maa zravnu kopnenu vezu s
R|ekom
- u Rapau |e takoder potpsana A%t$absbur0ka ko%ve%/ja ko|om potpsnce se obvezu|u
spr|et vracan|e Habsburgovaca na pr|esto|e, bo Austr|sko madarsko
- Izbor za Ustavotvornu skupstnu Kra|evne SHS
- Dekretom vade tzv. Obznanom zabran|eno |e d|eovan|e KP|, kao sndkata (da|e u ega)
Rus|a |e u medunarodno| zoac| te |o| |e prznan|e gavn van|skopotk c|:
- zak|uen su mrovn ugovor Rus|e s Eston|om, Leton|om, Fnskom, a 1921. s Iranom,
Afganstanom, Turskom, Po|skom, N|emakom, Norveskom, Austr|om Ita|om (to nsu prznan|a)
19&1.
III skrsen otpor kontrarevouconara u Rus| u Kronstatu - pobuna mornara radnka protv
bo|sevzma - Trock gus
18.03. Rsk sporazum zmedu Po|ske Ruske SFSR ko|m |e utvrdena stona po|ska granca - Rus|a |e
prznaa Po|sko| osvo|eno u 08.1920.
III u N|emako| |e neuspo pokusa| KP N| da revouconarnom akc|om preuzme vast - vo|ska ko|a
gas akc|e |e zrazto antsoc|astk or|entrana (tzv. ou|ska akc|a)
III 1. povratak Kara Habsburskog u Madarsku u nam|er da mu regent Horthy preda vast, sto |e
ova| odbo |er b n|egov povratak zazvao otpor MA, GB IT - MA daa, pod pr|etn|om rata
utmatum Madarsko| da prot|era Kara z zem|e, ko| odaz u Svcarsku
IV u Londonu |e ob|av|eno na osnov Versa|skog ugovora znos ratne odstete od 132 md zatnh
maraka - saveznc su da b podupr ta| zaht|ev pr|et N|emako| da ce |o| oduzet preosta do
Gorn|e Seske ukoko ne spun obveze
28.06.1
921.
1.8.192
1.
Narodna skupstna u Beogradu sa 53% gasova posanka prhvaca tzv. "idovdanski ustav protv
ko|eg |e vecna Hrvata (u Hrv repubkansko| se|ako| stranc ko|a bo|kotra rad skupstne)
Sovenaca (Sovenska |udska stranka gasa protv ustava), te KP|
- prema odredbama Krfske dekarac|e ustav se trebao prhvatt dvotrecnskom vecnom
- donesen Zakon o zastt drave - zabrana KP|
X Pebsct u Gorn|o| Sesko| - pod|ea zmedu N|emake (SZ do) Po|ske (|Z do), u skadu s
rezutatma pebscta 60:40%
- Po|ac optuva N|emce da su dove emgrante na gasan|e da b dob pebsct, a stovremeno
|e N|emaka uv|eraa sv|et da bez rudnka seskog ug|ena ne moe vracat odstete
X 2. povratak - Kara Habsburskog u Sopron gd|e |edan batu|un vo|ske (tzv. bo|na Ostenburg) ko|
ga podrava krece z Soprona prema Budmpest - poraza ga madarska vada
- 3.11.1921. Karo Habsbursk sv Habsburgovc su sen prava na pr|esto|e povukao se na
otok Maderu
12.11.
-
06.02.
Washngtonska konferenc|a (SAD, GB, Ita|a, |apan, Kna) - postgnut sporazum o ogranen|u
pomorskog naoruan|a sporazum etr|u sa (SAD, F, GB, |apana) o otonm pos|edma na
Thom oceanu
za|amena nezavsnost Kne
XII nakon dvogodsn|h borb skop|en ugovor o mru zmedu Irske Veke Brtan|e ko|m Irska dobva
status domnona (bez Ustera, t|. 6 grofov|a na s|everostoku)
4
19&&.
III Veka Brtan|a ukda protektorat nad Egptom, E,pat pro,la0e% %e(avs%o- kraljev%o-
- otkako |e Brtan|a za prvog sv|etskog rata uspostava protektorat nad Egptom preknua |e sve
tradconane veze s osman|skm sutanom kao vrhovnm gospodarom te se u Egpcana razv|a
de|a o samostano| drav
- nakon I rata, egpatska deegac|a |e traa od Brtan|e da |o| dopust sud|eovan|e na mrovno|
konferenc| u Parzu gd|e b on na teme|u prava na samoopred|e|en|e tra nezavsnost -
naravno n|e m dopusteno, te se u Egptu pon|e potka borba za nezavsnot pod vodstvom
Sada Saghua po.stranke Vafd
- ta borba zavrsava prznan|em nezavsnost Egpta 1922. od Brtan|e
- Egpat |e uspostav|en kao ustavna monarh|a, s dva doma, a kra| menu|e raspusta vade
mnstre
- zapravo |e to bo ogranen suverentet |er |e Brtan|a zadraa pravo za|ednkog oduvan|a o
Sudanu, o obran zem|e, o osguran|u Sueza, te zastte man|na
- da|n| razvo| Egpta |e ob|een borbom za potpunu nezavsnost
IV Konferenc|a u Genov (Sv|etska gospodarska konferenc|a) o r|esavan|u prvrednh probema
ptan|a reparac|e (bez rezutata) - gavn zadatak n|emake van|ske potke na eu s
Rathenauom na to| konf. |e uv|ert saveznke da N|emaka ne moe patt toku odstetu
- u vr|eme konferenc|e |e Rathenau poveo razgovore s Sov|etskm savezom ko| |e takoder zno
zaht|eve za reparac|om
- Ita|a se obvezaa da ce postvat obveze z Rapaskog ugovora povuc se z tree zone ko|u |e
okupraa ako n|e maa pravo na n|u (Susak, Bograd n/m, Pakostane, Pasman Dug otok)
IV Rapask ugovor zmedu N|emake (Rathenau) Sov|etske Rus|e (Cern) (prznan|e Sov|etske
Rus|e)
- n|me |e N|emaka prznaa sov|etsku vast
- SS se odre ratnh troskova ponovno uspostav|a odnose s N|emakom
- N|emaka tme o|aaa prest SS-a, a saveznc (Antanta, Maa Antanta Po|ska) estoko
prosv|edu|u zbog tog |ednostranog postupka N|emake
- ugovor N|. pruo osonac protv omraznute Po|ske, a Francusko| smeta |aan|e N|emake u
svakom smsu to |e samm tm udarac francusko| potc u stono| Evrop (santarn kordon)
- otvoro |o| rusko trste - uspostav|ene su gospodarske veze
- dao mogucnost da u Rus| uv|ebava svo|u vo|sku tzv. crn ra|hsver,
IX Grko-tursk rat zavrso porazom Grke - Turc osvo| Smrnu
- nakon skapan|a ugovora u Sevresu Grc su prova u Trak|u Anato|u preko n|ma ugovorom
odobrenh granca, pr emu su vrs poko|e turskh se|aka - na sto Kema Mustafa organzra
otpor 1920. zb|a rat zmedu Turske Grke - Grc su potuen Turc protuofenzvom osva|a|u
Smrnu 1922.
28.10. Musson|ev mars na Rm
- prvo su novne Musson|eve Popoo dItaa - pozvae vadu da da ostavku, nakon sto su zb|a
stan stra|kov ustanc ko| koe prozvodn|u - raste nezadovo|stvo - onda |e us|eda
potka akc|a
- Musson |e pozvao na fasstkom kongresu u Napu|u 40 000 crnokosu|asa na mars na Rm -
ne naaze na otpor te kra| Vktor Emanue III (pasec se gradanskog rata) pozva Musson|a da
s etvero sv|h prstasa s 10 anova drugh stranaka stvor vadu - tako su fasst dos na
vast
- n|hova koncepc|a unutrasn|e vast dokra|a |e paramentarnu demokrac|u = dktatura
30.12. nakon svrsetka gradanskog rata slu1be%o pro,la0e% Save( Sovjetsk$ So/jalst.k$
Republka
- 1924. |e GB (McDonad), pa Ita|a Francuska przna|u SSSR
- Kra|evna SHS do 1940. nema dpomatske odnose s SSSR-om ne przna|e ga zbog
antbo|sevkog stava kra|a Aeksandra kneza Pava, ko| su ak b povezan s b|em
protukomunstkm snagama u Rus|| (Koakov) ko|e |e kao eganu vadu prznaa 1919.
- Memorandum Rus|e z 1922. (Cern) osudo |e Versa|sk dktat nastanak Kra|evne SHS protv
vo|e tamosn|eg puanstva (mse na Makedon|u, Dobrudu, Hrvatsku, Crnu Goru do Aban|e)
- kao obramben savez od SSSR-a |e stvorena Batka antanta (ne |e Po|ska, Eston|a, Latv|a
Fnska)
- nakon doaska Htera na vast, Francuska se vraca potc frnacusko-ruskog saveza protv
N|emake, no ako F. ma ut|eca| na kra|a Aeksandra ova| ne e prznat SSSR
- prznae ga Rumun|ska, Bugarska, Cehosovaka Madarska
5
19&2.
I - u N|emako| |e veka ekonomska krza nfac|a ko|a onemogucu|e N|. da vraca ratne reparac|e
Antant
- da b osgura svo| do Francuz (Raymond Poncare) su u s|en|u okupra rursku obast,
ndustr|sk na||ae podru|e (potpora Ita|e Beg|e)
- N|emc su odgovor pasvnm otporom - prozvodn|a |e obustav|ena
- Amerkanc Brtanc se nsu saga s franc. potkom okupac|e, a su samo ostro dpomatsk
prosv|edova
- Brtan|a tada vod appeasment-potku - smrvan|a popustan|a - pokusava N|emaku ponovno
ntegrrat u evropsku za|edncu odvartt |e od revz|e Versa|skog sporazuma
- no u ru|nu |e dr. kancear Stresemann uspo nagovort rurske ndustr|ace da ponu s
sporukama ug|ena, |er |e u N|emako| rasa nfac|a pr|eta |e ekonomska katastrofa
- ako |e nakon toga nfac|a obuzdana stabzrana naconana vauta - desnca |e ovu
ekonomsku nevo|u skorsta protv vade
24.07. Ugovor u Lausanne zmedu Turske Grke: revz|a mra u Sevresu
- prznata nezavsnost Tursko| suverenost nad Anato|om, natrag dobva do ege|skh otoka,
d|eove stone Trak|e s |edrenama, a se odre neturskh podru|a
- kaptuac|e se ukda|u, morsk t|esnac utvrde oko n|h su vracene pod tursku kontrou
- 1922. Mehmed VI se odrekao pr|esto|a u studenom 1923. nakon van|skopotke konsodac|e
Turske - 29.11. Turska |e progasena repubkom s gavnm gradom Ankarom Mustafa Kema
Ataturk posta|e prv preds|ednk Turske
IX Prmo de Rvera uvod vo|nu dktaturu u Span|osko|
- u|edn|ena reakc|a za|edno s dvorom pomae doazak dktatora na vast (Patrotska un|a |e
stranka)
- on odmah raspusta cortes parament, zabran|u|e skupove, uvod cenzuru
8.-9.11. Hterov pu u Munchenu
- maobro|na Naconasoc|astka stranka pod vodstvom Adofa Htera pokusaa se puem
domoc se vast - pu gus bavarska vada vo|ska
19&3.
I nakon Len|nove smrt na vast u SSSR-u doaz Sta|n
27.01. Rmsk sporazum zmedu Pasc Musson - Kra|evna SHS se odre u korst Ita|e suverenteta
nad gradom ukom R|eka (men|e generaa Dardna guvernerom u R|ec), a Ita|a se obvezu|e
ouvat status quo na Bakanu Podunav|u
1.2. GB przna|e SSSR
25.03. Grka progasena repubkom
16.7.-
16.8.
Londonska konferenc|a: Dawnesov pan (s|evernoamerk bankar)
- SAD GB don|e pan pacan|a n|emakh reparac|a - N|. |e odobren vec za|am za stabzac|u
vaute
- kao osguran|e N|. |e moraa raspsat spec|an porez zdat obveznce na ndustr|u e|eznce
- N|emaka |e poea otpacvat rate, a Francuska se vo|ska povuka z Ruhra
- u N. s|ed prvredn uspon, povecan|e profta, bo| radnk vot, a |aan|e desnarskh
stranaka
- osta|e otvoreno ptan|e sto ako za|modavc zatrae novac da se vrat od|ednom
6
19&4.
II skretan|e udesno u N|. vd|vo nakon smrt Eberta za preds|ednka zabran predstavnk udruene
desnce marsa Hndenburg - vo|ska u n|emu vd kontnutet s carskm vremenma
1925.
Pu u Aban| - vast preuzma reakconarn rem kra|a Zogua
Aban|a
- kra| osmanske vast nad abanskm tertor|em bo |e nakon prvog bakanskog rata 1912. To |e
skorsta skupna abanskh naconasta ko|a |e nakon abanskog protuosmanskog ustanka sa
arstem na Kosovu, progasa &5.11.191&. u Vlor +r1av%u %e(avs%ost Alba%je - ta
dravno-pravna prokamac|a prhvacena |e na Konferenc| posanka vekh sa (A-U, Rrs, It, GB
N|) u prosncu 1912., a potvrdena |e 6o%+o%sk- -rov%- u,ovoro- u svb%ju 1912.
zak|uenm zmedu Osmanskog carstva anca Bakanskog saveza. Tm ugovorom Aban| su
veke se odrede grance, a formano |e stave pod protektorat vekh sa dae |o|
kratkotra|nog vadara n|emakog kneza Whema I od Reda
- som osmanske vast u abanskom etnkom prostoru ostavo |e vakuum moc ko| nasto|e
popunt sus|ed
1. Srb|a: e zazak na more u abanskom prmor|u
2. A-U: estoko se protv panovma Srb|e, snanm zagovaran|em dravnost Aban|e
3. Grka: e S|evern Epr - |un do Aban|e
4. Ita|a: vod potku "otrantskog mostobrana" - kontroom nad Otrantskm vratma Ita|a b
zaokrua martmnu koncepc|u "mare nostrum" - Ta|nm Londonskm sporazumom 1915.
Ita| su se Antante obecae za uazak u rat na stran Antante ta|ansk zaht|eve u Aban|. Ta|
|e sporazum predvdao s|evern do Aban|e prepustt Srb|, |un |ugoston prepustt
Grko|, Ita| de otok Sassano uka Vora s okocom, dok b sredsn| do Aban|e bo
abanska dravca pod ta|anskm protektoratom - tme b ba dovedena u ptan|e dravnost
Aban|e
- po zavrsetku prvog sv|etskog rata u Aban| |e buknuo snaan naconanoosobodak pokret za
nezavsnost Aban|e protv ta|anskh, srpskh grkh pretenz|a
- 17.12.1920. Aban|a |e odukom Konferenc|e ambasadora vekh sa (GB, F, It, |ap) u Londonu
prznata kao nezavsna drava u grancama z 1913., a Ita|a dobva pravo zastte Aban|e u
sua|u da |e netko napadne (tme |e dano pravo Ita| za uspostavu kasn|eg protektorata)
- da b Aban|u pak zadraa sto vse uz sebe nasuprot drugh pretendenata, Ita|a m|en|a
taktku potke prema Aban|: pomae |o| podrava |e pr prman|u u Lgu naroda 1920., ak
pova svo|e snage z Aban|e (osm otoka Sassano) skapa ugovor o pr|ate|stvu s Aban|om
1920.
- Beograd se n|e odrekao svo|h pretenz|a na Aban|u potkopavan|a n|ene nezavsnost, te
pomae dktatorsk rem Ahmed-beg Zogua (1922.-1924.). Dktatorsk rem Zogua
(veepos|ednk) svrgnua |e demokratska stru|a ko|a |e uspostava u Tran kratkotra|nu vast
naconano-demokratske vade na eu s metropotom abanske pravosavne crkve u Amerc
Teofanom Fan-No|em. Zogu b|e u Beograd odake se uz pomoc beogradske vade vraca ste
godne na vast uspostav|a Aban|u kao maronetu Beograda
- 1925. Zogu posta|e preds|ednk Repubke Aban|e m|en|a svo| van|skopotk sm|er
- 1926. 1927. zak|uu|e paktove sa Ita|om:
1. Prv Transk pakt 1926.: omogucu|e ekonomsko prodran|e Ita|e u Aban|u putem osnvan|a
Abanske banke s ta|anskm kaptaom, te konces|ama na stravan|e nafte ruda. Ita|a
garantra Aban| potk, pravn tertor|an status quo, a ma pravo ntervenc|e u sua|u
potkh nemra
2. Drug Transk pakt 1927. - vo|n savez, It da|e pomoc pr ustro|avan|u abanske vo|ske (sto
dovod do zahaden|a odnosa zmedu Rma Beograda)
- 1928. abanska Narodna skupstna progasa |e Aban|u Kra|evnom, a Ahmed Zogua "kra|em
Abanaca" (sto |e atak na YU |er u n|o| v puno Abanaca)
5.-
16.10.
#o%)ere%/ja u 6o/ar%u (Svcarska): predstavnc GB, F, I, Beg, Ceh, Po| N|emaka: skop
konvenc|e u duhu Drustva naroda (mro|ubvo r|esavan|e sporova pomocu arbtrae stanog
suda otkan|an|e opasnost od rata u Evrop, a na|van|e |e ouvan|e Versa|skh granca)
1. Raj%sk pakt zmedu N|, F Beg ko|m se garantra nepovredvost granca - tme se
N|emaka odreka Asace Lorrane potvrdena |e demtarzc|a Ruhrske obast
2. sporazum zmedu Po|ske, Ceh N|em - utvrdena stona n|emaka granca (ako Stresemann
nzstrao na revz| Versa|a) - a n|e postgnuto sagan|e svh strana - N|. nezadovo|na
3. F garantra Po| Ceh ntegrtet ukoko h N|emaka napadne
4. N|emaka |e prm|ena u Lgu naroda ne uskracu|e |o| se pravo gasa - na|van|a poztvna
pos|edca - rehabtac|a N|emake
- ugovor znae pobo|san|e potke kme, a desnar ga prkazu|u kao odrcan|e od prava
n|emakog naroda
- sve ove sporazume Hter |e povr|edo prvo 1936. uaskom vo|ske u Ra|nske obast, a zatm
1938. napadom na Cehosovaku 1939. na Po|sku
7
19&7.
24.04. skop|en ugovor zmedu N|emake SSSR-a o neutranost pr|ate|stvu
V u ukra|nskm b|eruskm pred|ema po|avo se pokret za prk|uen|e Sov|etskom savezu, a u
|eto 1925. N|emaka |e poea carnsk rat s Po|skom - u Po|sko| se gomao neprodan sesk
ug|en, a vr|ednost naconane vaute zota |e padaa = marsa Psudsk |e zveo dravn udar
stvara nov autortarn rem, ko|em |e gavn osonac vo|ska
- progon komunste, raspusto |e paramnet se|m, pozatvaro sve vode opozc|e
- N|emaka m nuda pomoc u zam|enu za povratak tertor|a
Bakansko-podunavsk garantn pakt
- pr|edog GB IT s c|em sab|en|a francuskog ut|eca|a na |I
- Yu prhvata naeno a uv|etovaa prstupan|e r|esavan|em odnosa s Madarskom (revz|a),
Grkom (sounska uka) Bugarskom (VMRO) - Francuska prvo ne regra na ove ponude GB It
ako to ugroava n|en pooa| ne eec zazvat Musson|a
- Ita|a shvata da nema nsta od Bakansko-podunavskog pakta te se okrenua Aban|, a |e to
doveo do zatezan|a odnosa zmedu Ita|e |ugosav|e, a |os vse nakon potpsvan|a Transkog
pakta
Prv Transk pakt -ugovor zmedu Aban|e Ita|e - ko|m It garantra potk, pravn tertor|an
status quo za Aban|u, dake grance medunarodn pooa|, a da b to moga provest ma pravo
ntervenc|e u sua|u van|ske ntervenc|e
- 1927. ta| savez prerasta u stvarn ta|ansk protektorat Aban|e pod optubom da |ugosav|a
sprema vo|sku za upad u Aban|u - Chemberan dao dozvou za to
- da|n|a napetost ko|a se stvara zmedu Ita|e |ugosav|e uv|etovana |e ta|anskm ugovorom o
pr|ate|stvu s Madarskom - ko|m se Ita|a stav|a na eo revznstkh drava podrava
Madarsku u nasto|an|u da vrat Sovaku - nakon ovog ugovora Madarska postaa |ako ta|ansko
uporste u |I Evrop
- nakon ta|ansko-madarskog ugovora porasta ta|anske aktvnost u Aban| |ugosav|a 1927.
potpsu|e |ugosavensko-francuskog sporazuma o pr|ate|stvu, savezu arbtra
- reakc|a Musson|a na ova| ugovor |e Drug Transk pakt 1927. ko| |e defanzvn vo|n savez -
ta|ansk nstruktor u abansku vo|sku - pon|e vo|na kontroa Aban|e
YU-Bugarsk odnos
Yu-Grk odnos
Grko-abansk odnos
Tursko-grk odnos
19&5.
III Madarsk prem|er Beten |avno z|av|u|e da Madarska e revz|u Tranona, a ta|ansk prem|er
to podupre
- z|ava zazvaa reakc|u Mae Antante da |os odun|e bran nepovredvost Tranona - ako |e s
ob|e strane (IT YU) doso do kraceg smrvan|a napetost, nov napad YU dov|ava progasen|em
Zogua za kra|a Abanaca
20.06. atentat u Narodno| skupstn u Beogradu - Punsa Rac ubo Pava Radca uru Basareka, a S.
Radc umro od pos|edca ran|avan|a
27.08. - na konferenc| u Parzu skop|en "ra%+8#ello,ov pakt o uzdravan|u od rata kao sredstva za
r|esavan|e potkh sporova - potpsae ga sve sv|etske veese vecna man|h
- SSSR (Cern |e na eu ruske dpomac|e) ga prvo n|e hto potpsat osudu|uc ga kao antrusku
zav|eru, no kada Cerna zam|en|u|e Ltvnov SSSR potpsu|e ta| pakt pod nazvom Moskovsk
protoko 9.2.1929.
- zanm|vo |e da stovremeno s potpsvan|em tog pakta de brtansko-francusk sporazum o
naoruavan|u
1.9. abansk preds|ednk Ahmed-beg Zogu uzma kra|evsk nasov kao kra| Zogu I = kra| Abanaca
- Zogu |e bo sv|estan tra|nh c|eva Ita|e te |e povremeno m|en|ao van|skopotku or|entac|u
19&9.
6.1. u |ugosav| kra| Aeksandar ukda ustav, raspusta parament uvod osobnu dktaturu
II Lateransk ugovor zmedu Ita|e Vatcana po ko|em su vatcan papna |etna rezdenc|a Caste
Gandofo pre dan pogavaru katoke crkve kao n|egov pos|ed, odnosno Ita|a przna|e papn
suverentet u Vatkanskom gradu
VI Youngov pan: medunarodna ekpa strun|aka na eu s am.bankarom Yougom bava se
probemom n|emakog vracan|a ratnh reparac|a - |er |e nakon Dawnesovog pana ostao
8
otvoreno ptan|e sto ako za|modavc zatrae novac da se vrat od|ednom, stoga |e ovo revz|a =
stoga Youngovm panom sman|en znos reparac|a sa 132 md na 113 md n|em. maraka
- uz to sman|en|e znosa pan vracan|a odueno |e da strane trupe ponu napustat Pora|n|e da
prestane saveznka kontroa nad n|emakm gospodarstvom
ru|an u N|emako| kancear Brunng (voda Katokog centra) pon|e vadat bez paramenta pomocu
preds|ednkh dekreta
- veka prvredna krza u N|emako| ma veke pos|edce, |er |e ona ugavnom oson|ena van|ske
za|move, te nedostatak kaptaa uzroku|e veku nezaposenost
- krzu b|edu posebno sredn|h so|eva ko| su pouzma kredte ne mogu vracat n kamate
pokusava svadat kra|n|om stedn|om defac|skom potkom - narod za krzu krv vadu
- svo| program provod prm|enom preds|ednkh ovasten|a
25.10 crn petak - som n|u|orske burze - poetak prvredne krze, som medunarodnog kredtnog
sustava
9
192'.
I Ind|sk naconan kongres u ahoreu zaht|eva punu nezavsnost od GB
I
IV.1931
.
pad dktature de Rvere |er |e dosa gospodarska krza - drava bankrotraa dktator |e zgubo
podrsku vo|ske
- anarh|a u Span|osko|
- opcnsk zbor - vecnu dob repubkansk kanddat
- kra| Aphons XIII abdcrao otsao z Span|oske - revouconarn komtet progaso repubku
prvremneu vadu na eu s Acaa Zamorom
- odran paramentarn zbor, progasen ustav po ko|em Span|oska paramentarna repubka
- za|amene su gradanske sobode, dano pravo gasa enama, odvo|ena crkva od drave
- prv preds|ednk Span|oske repubke |e katok repubkanac Acaa Zamora, a prem|er
radkan |ev repubkanac Manue Azana, a soc|astk prvak Largo Cabaero |e mnstar
rada. Prve m|ere:
- Kataon|a doba autonom|u, provedene mnoge soc|ane reforme, naconazrana crkvena
veepos|ednka zem|a, uknuta Druba Isusova, uknute pemcke ttue, ozakon|en dravn
skosk sstem (do tada apsoutno crkveno pravo), crkv se ne spacu|u vse nkakva dravna
sredstva, pobo|san uv|et rada 8satno radno vr|eme, mnmane nadnce, pacen godsn|
odmor, osguran|e protv nesrece, uspostav|ena mc|a repubkansokg rema
- gavn otpor repubkancma predstav|a|u dv|e stru|e:
1. udruene konzervatvne snage ( katoka crkva |e tu) u organzac| CEDA (Span|oska
konfederac|a za autonomna prava) ko|u predvod katok potar Ounones
2. anarhst (c| m |e ukdan|e dravne prse)
- naoruane snage ove dv|e stru|e se medusobno sukob|ava|u
I - IV Londonska konferenc|a o ratnm fotama (GB, SAD, |apan Franc, It) zraava|u sagan|e
odrcan|e od gradn|e novh okopn|aa do 1936. ogranen|e zgradn|e ratnh mornarca, a
ovasten|e svake se potpsnce da se sm|e dodatno naoruat ako neka sa zvan pakta pr|et
ravnote na moru pret|eranm naoruan|em (Kna, SSSR, N|emaka)
III u Ind| pod vodstvom Mahatme Gandh|a pon|e Pokret za zb|egavan|e gradanske posusnost -
pasvna rezstenc|a
VI saveznc napusta|u Ruhrsko podru|e
Maa Antanta se estoko odupra pokusa|u Austr|e da uspostav za|ednku carnsku un|u s
N|emakom - maa |e podrsku Rma Beograda - za|ednk protugermansk stav
192&.
II - X Medunaordna konferenc|a o razoruan|u Lge naroda u Zenev - neusp|ea
IV Hndenburg ponovo zabran za preds|ednka N|emake
V Brunng se pova s m|esta kanceara u N|emako| na n|egovo m|esto doaz Franz von Papen
16.6.-
9.7.
Konferenc|a o reparac|ama u Lausann
- zak|ueno |e da N|emaka um|esto reparac|skh obveza pat |ednokratno obestecen|e u rob
novcu
- tme n|e sman|ena prvredna krza
kancear u Austr| |e postao Dofus voda Krscanske soc|ane stranke ko| se osan|ao na fasstku
Ita|u - uz podrsku Hemwehra raspusto |e parament, stranke uguso ustanak radnka vo|nk
10
1922.
4.3. nugurac|a preds|ednka Frankn D. Roosveta u SAD
5.03. na zborma za Rechstag nascst dobva|u 37% posta|u na||aa n|emaka stranka
- krupn kapta, n|em. kaptast veepos|ednc otvoreno podrava|u Htera - ndustr|sk
konzorc| (Voge, Fch, Krupp, Bosch, Schacht) odobrava NSDAP-u m|une maraka za zbornu
kampan|u, a )r'avni savez njemake inustrije mu da|e potku podrsku - zaht|eva|uc da se
ndustr|acma prepust sva gospodarska vast
- genera Kurt von Schechter, na vsokm pooa|ma u mnstarstvu vo|ske podrava NSDAP
nasto| h prdobt za suradn|u s Rechswehrom
- katok krugov - podrava Htera |er ee dobt sporazum za crkvena prava u skostvu te
podrava Zakon o posebnm ovastma - bskupska konferenc|a 1933. u Fud pozva katoke na
v|ernost zakonto| vast
- protestantska crkva |e po tradc| vezana uz monarh|u ne prhvaca wemarsku repubku
27.03.
V
27.03.
X
poar u Rechstagu - nacst su nam|est kao da |e poar podmetnuo komunst Lubbe - obraun s
komunstma
- noc pos|e SA SS odred ko|e predvod Gorng hapse 4 000 |ud, a medu n|ma CK KP
- dan kasn|e zdan Zakon o zastt naroda drave ko|m se ukda|u gradanska prava
prestupncma pravo przva na sudu na osnovu ko|eg |e pokrenut postupak u Lepzgu (dake
na osnovu zakona donesenh nakon pr|estupa) protv komunsta na ko|em |e optuen bo
bugarsk komunst Geor| Dmtrov
- raspusten sndkat sve stranke
- obrazovana nova vada parament ko| donos Zakon o posebnm ovastma, ko|m vada moe
zdavat zakone svake vrst bez sugasnost paramenta uk|uu|uc dravn budet pravo
skapan|a medunarodnh ugovora
- potpsan konkordat zmedu Vatcana N|emake (|edn katok potar ko| |e protv
konkordata )
- N|emaka stupa z Drustva naroda, otkazu|e koektvnu suradn|u vraca se potc se
- prekda sve odnose s SSSR-om eec demonstrrat programsk antbo|sevzam
16.11. SAD przna|u SSSR
XI paramnetarn zbor u Span|osko| - pob|eda desnce centra
- nova vada radkaa CEDA provod potpuno suprotnu potku repubkancma
- obustav|a se agrarna reforma, crkv vraceno pravo na skostvo, paca|u |o| se dravna
sredstva, uknut autonomn status Kataon|e vo|no stsnua Baske, proturadnke m|ere
provod, stra|kove guse u krv
- rem podupre vo|ska na eu s generama Francom Godedom - represa|ama uzroku|u
zb|an|e redova demokratskh snaga stvaran|a koac|e komunsta, soc|asta repubkanaca u
Narodnu frontu
1923.
Rmsk protoko
Ita|a, Veka Brtan|a Francuska garantra|u Austr| (Schussng) neovsnost (zbog akc|a NSDAP)
- tm protokoma |e c| o|aat pooa| Austr|e u odnosu na N|emaku (Ita|u |e strah |ake
N|emake u Austr|)
- Ita|a Veka Brtan|a se zbava|u |er m |e za|ednk c| osabt francusk ut|eca| Mae
Antante
- do uda|avan|a Ita|e GB doaz zbog rata u Abesn| 1935/36
26.1. Pakt o pr|ate|stvu, mro|ubvom r|esavan|u sporova nenapadan|u zmedu Po|ske N|emake
(dotada nepomr|v nepr|ate|) - tme se pon|e rust francusk sustav sgurnost u Sredn|o|
stono| Evrop
9.2. Bakansk pakt zmedu |ug, Tur, Gr, Rum
- prethod su mu pregovor zmedu svh bakanskh drav, ko|e s paktom uza|amno |ame
sgurnost granca
- trebaa |e bt protuta|anska koncepc|a saveza (Aban|a, ustase, pakt IT-Mad), |er |e Ita|a
1927. skopa s Madarskom sporazum o pr|ate|stvu podraa |e u c|u dobvan|a Sovake, te
ugovor o pr|ate|stvu s Rumun|skom - ta dva ugovora znatno sabe Mau Antantu
- pakt |e trebao r|est sporna ptan|a: Yu - Grka (ptan|e prstupa sounsko| uc - |u tra sru
zonu prstupa), Yu - Bugarska (ptan|e bugarskog podupran|a oruane organzac|e VMRO
granca u |I Srb|), Bug -Gr (zategnut odnos zbog Trak|e)
- Yu ht|ea da Bugarska prstup |er b normazac|a odnosa s n|om r|esa ptan|e VMRO-a, a
Bugarska nece |er sporazum stt status quo, a Bug hoce revz|u
- Yu smeta sto Ita|a podupre ustask pokret Hrvatsku
- osm ouvan|a statusa quo, pakt n|e mao nkakvu vanost |er mu nsu defnran tono c|ev
11
30.06. noc dugh noeva u N|emako| - po Hterovo| naredb smaknut sv ko| ne mse kao on
nacstk pu u Austr| - u Beu |e ub|en Dofus, austr|sk kancear
12
1924.
1.3. N|emako| pebsctom vraceno Saarsko podru|e (91% stanovnka gasao za prk|uen|e
N|emako|)
V Francusko-sov|etsk pakt o uza|amno| pomoc (reakc|a na ona| N|emake Po|ske)
VI N|emako-brtansk sporazum o ratno| fot
IX Nurnbersk zakon u N|emako|: zakon o sk|uen|u Zdova z |avnog vota
X upad Ita|e u Etop|u, suvereno carstvo, an Drustva naroda, poetak ta|ansko-abesnskog rata
1927.
II - pob|eda na zborma Narodne fronte u Span|osko| - ponovo naconazac|a agrarna pod|ea
veepos|ednke zem|e
- Franco Goded prem|esten na Kanarske otoke Baeare
- gavna opozc|a vad Narodne fronte su veepos|ednc, crkva krupna buroaz|a ko| za|edno s
vo|nm krugovma panra|u dravn udar - organzra svo|u mc|u provode teror protv
|evara repubkanaca
III zavrsena Londonska pomorska konferenc|a donesen sporazum zmedu GB, SAD Fran o
uza|amnom obav|estavan|u o zgradn| |ednca ratne fote
8.3. n|emake trupe uaze u demtarzranu Ra|nsku obast (prekrso sporazum z Locarna)
V Ita|a anektraa Etop|u uk|uu|e |e u Ta|ansku Istonu Afrku
ugovor Veke Brtan|e Egpta
- Egpat ste pravo prm|en|van|a svo|h zakona na strane drav|ene
- Brtan|a treba povu svo|u vos|ku z Egpta, a |o| se stav|a na raspoagan|e c|e egpatsk
tertor| u sua|u rata (ta|anska opasnost), no GB zadrava vo|sku oko Sueza - za kontrou
- kako Naconana banka osta|e brtanska c|e gospodarsk vot Brtan|a da|e kontrora
VI - VII Konferenc|a o t|esnacma u Montreauxu: potpsana konvenc|a o proazu ratnh brodova kroz
Bospor Dardanee
11.7. sporazum Austr|e N|emake - N|emaka ce prznat suverenost Austr|e, dok austr|ska vada
mora amnestrat zarob|ene nacste medusobno se nece m|esat u unutrasn|e posove
18.07.
29.09.
Dravn udar - pobuna generaa Franca protv vade Narodnog fronta u Madrdu poetak
span|oskog gradanskog rata
- vada |e pod|ea oru|e stanovnstvu Span|oska se pod|ea u borbama na do ko| |e ostao
o|aan repubkansko| vad (vec do) do gd|e su pob|ed pust
- u repubkanskom d|eu S. |e nestao autorteta centrane vade te su vast preuze odbor u
ko|ma su prevadava|ucu uogu ma sndkat - S. dov|ea spontanu soc|astku revouc|u
odozdo - komunst dobva postepeno sve vec uged |er su vro aktvn dscpnran - no on
provode teror protv anarhsta trocksta to m sab snagu - nsu h spase n dobrovo|ake
|ednce antfassta z raznh zema|a, nt pomoc Sov|etskog saveza Mekska u oru|u
nstruktorma
- Franco |e mao stanu pomoc od fasstkh sa (topove, avone, tenkove)
- Franco postao vrhovn sef fasstke snage zavode dktaturu
25.10. skop|en savez zmedu Ita|e N|emake: Osovna Bern-Rm
Musson nezanteresran za Austr|u - Hter moe d|eovat
25.11. skop|en Antkomnterna pakt zmedu |apana N|emake (antkomunstk pakt)
1929.
I |ugosavensko-bugarsk pakt o v|enom pr|ate|stvu
- u ou|ku 1934. u Bugarsko| |e uz |ugosavensku potporu zvrsen dravn udar vast |e preuzea
Vo|na ga organzac|a Zvenar - na unutrasn|em panu ukda|u paramentarzam, a na
van|skopotkom panu prokamra|u zbavan|e s Yu, GB F
- odmah |e us|edo progon VMRO-a z Bugarske (Vana Mha|ov emgrra) zbavan|e Yu Bug
C| Yu:
- ogan nastavak van|skopotke stuac|e: ta|ansko osva|an|e Abesn|e, n|emak uazak u
Ra|nsku obast, sto |e znao sab|en|e francuskog sstema koektvne sgurnost - to odgovara
Hteru (odgovara mu svako razb|an|e francuskog kordona) ko| Ita|u pote na skapan|e
sporazuma s Yu Bug, ko| |e us|edo
C| Bugarske:
- anuran|e bakanskh sporazuma ko| su b za ouvan|e statusa quo pokusa| dogovora s Yu za
tertor|e: bugar su spremn odre se Makedon|e u zam|enu za |ugosavensku potporu u
n|hovo| ten| za zaskom na Ege|sko more prk|uvan|e |une Dobrude
7.7. poetak |apansko-kneskog rata
5.11. Hter znos pred generama svo| ratn pan r|esavan|a n|emakog votnog prostora
6.11. Ita|a prstupa Antkomnterna paktu
11.12. Ita|a stupa z Lge naroda
13
1925.
12.3. Anschuss Austr|e - pan "Otto" n|emake trupe uaze u Austr|u dan pos|e Austr|a prk|uena
N|emako|
- Rbbentrop poruu|e Hteru z Londona da se Brtan|a nece m|esat ako Hter zapos|edne
Austr|u, a s Ita|om ma dogovor o nem|esan|u od 1936.
- Hter |e na|pr|e trao od austr. kanceara Schuschng da prm u vadu vodu nacsta seys-
Inquarta na m|esto mnstra unutrasn|h posova, a ma m|esto mnstra fnanc|a bt ce nacst
Fbek. Schussng |e prepasen prstao, a |e nakon nacstkh nas|a nereda ko| su us|ed
nam|eravao provest pebsct o austr|sko| neovsnost, sto |e raz|uto Htera oduu|e zvrst
pan OTTO
- dpomatsk |e to so ovako - prvo |e Hter trao ukdan|e pebscta, a Schussng prstao, a
onda |e trao da odstup na m|esto kanceara postav Seys-Inquarta, sto |e Schussng odbo -
te Seys-Inquart otvara grancu za n|emake trupe
- 13.3. ob|av|ena |e aneks|a Austr|e N|emakom carstvu
29.09. Munchensk sporazum: Cehosovaka prs|ena ustupt N|emako| Sudete
Uvod:
- sudetsk N|emc (3,2 m, a Sudet nsu nkad b do N|emake) dob Hterove upute: voda
na||ae stranke sudetskh N|emaca Konrad Henen dobo zadatak da postav neprhvat|ve
zaht|eve za autonom|u te obast pravo na u|edn|en|e s sunarodn|acma u N|emako|, no
stovremeno Hter genera Ka|te panra|u vo|nu akc|u GREEN (Karbadsk program Henenov
|e prv korak, drug korak |e medunaroddna zoac|a CHS, a terc vo|n udar)
- ta potka |e nasa na otpor Wehrmachta - naenk generastaba Lugwg von Beck se protvo
napadu na CHS: |er
1. GB F nece ostat pasvne kod napada
2. |er b za to trebao angarat 35 dvz|a, a onda ce m za obranu zapadne grance ostat samo
15 dvz|a napsram 100 dvz|a ko|e mogu angarat Francuz
- Hter |e rekao da mu vo|ska dugu|e apsoutnu posusnost - Beck dao ostavku
- pooa| Cehosovake: potpsaa ugovor o savezu s Franc 1924. Locarno pakt 1925. ugovor o
pr|ate|stvu s SSSR-om 1935. anca |e Mae Antante
- Brtan|a (Chamberan ord Hafax) Francuska (Daader Bonet) nagovara|u Prag da prhvat
Henenove zaht|eve - vode potku popustan|a
- SSSR nudo Benesu pomoc, a pod uv|etom da Rumun|ska Po|ska ppropuste sov|etske trupe
kroz svo| tertor|, a ove se ne sau odb|a|u bo|ec se da ce Rus ostat - Benes |e odbo
pomoc SSSR-a bo|ec se da ce tme na|utt Francusku svog gavnog saveznka
- Konferenc|a u Godesbergu: Hter postav|a utmatum GB F tra prstanak da n|emake trupe
udu u Cehosovaku - GB F vrse prtsak na CHS da mora udovo|t Hteru - Benesova vada
daa ostavku
- GB vrse prtsak na CHS, a Hter povecao svo|e zaht|eve, te bo |e |asno da |e rat nez|ean
- nakon toga pon|e mobzac|a u GB F, a Mussson nagovoro Htera da prstane na
konferenc|u u Munchenu - na ko|o| Cehosovaka n|e sud|eovaa |er |e to Hter uv|etovao
- 29.9.1939. u Munchenu sasta se Neve Chamberan, Daader, Hter Musson:
Cehosovaka mora ustupt N|emako| Sudete
- kao do ovog sporazuma |e ango-n|emak sporazum o nenapadan|u - Chemberan |ako
sretan |er |e postgao "mr za tavu epohu", te |e us|edo n|emako-francusk sporazum o
nenapadan|u
Po|ac skorstava|u okupac|u Sudeta prk|uu|u ndustr|sko podru|e oko r|eke Ose - Tesn-
Ceszyn, nase|en Po|acma
1.10. n|emake trupe uaze u Sudete - pon|e podupran|e sovakog naconazma kao prprema za
potpunu okupac|u C
2.11. Prva beka arbtraa zmedu Ita|e N|emake ko|a donos zak|uak o prk|uen|u |une Sovake
(prkarpatske Ukra|ne Ruten|e ko|a |e progasa autonom|u na eu s nadbskupom Voosnom,
a sad |o| |e uknuta autonom|a |er su |e madarske trupe osvo|e) Madarsko|
9.-
10.11.
Krstana noc u N|emako| - zgred protv Zdova
14
1929.
14.3. progasena nezavsnost Sovake na eu s monsn|orom Tsoom - ehosovak preds|ednk
repubke Hacha ko| |e nas|edo Benesa nakon ostavke n|e prznao prokamranu sovaku
nezavsnost, te Sovac zovu N|emce u pomoc, ko| uspostav|a|u dravu pod n|emakm
pokrovte|stvom (sovak fasst na eu s Tsoom)
15.3. Hter zapos|eda Cehosovaku Moravsku te 16.3. ob|av|u|e svo|u oduku o stvaran|u
Protektorata Ceske Moravske
21.3. - Hter postav|a utmatum Po|sko| (s Po|skom N|emaka ma ugovor o nenapadan|u z 1934.)
ko|m tra da ustup N|emako| Gdansk dopust |o| da kroz kordor zgrad auto-cestu ko|a ce
bt pod n|emakm suverentetom
- postav|a utmatum Ltv da N|emako| ustup Meme prs|ava Rumun|sku da skop ugovor o
ekspoatac| nafte
28.3. Frankove trupe uaze u Madrd svrsetak span|oskog gradanskog rata
31.3. Veka Brtan|a Francuska garantra|u nezavsnost Po|ske (opomena Hteru)
Hter na to reagra ponstavan|em n|emako-po|skog ugovora o nenapadan|u z 1934.
n|emako-brtanskog sporazuma o pomorsom naoruan|u z 1935.
7.4. Italja (aposje+a Alba%ju
- Zogu |e bo sv|estan tra|nh c|eva Ita|e, te |e povremeno m|en|ao van|skopotku or|entac|u
- 1934. |e skopo s |ugosav|om trgovak ugovor dbo |e produt Transk pakt z 1926.
- Zogu |e pokusavao pronac osonac u N|emako|, ko|a mu |asno da|e do znan|a da nema
nteresa u Sredozem|u prema stopadskom protokou 1936. poetkom Osovne Rm-Bern
- Ita|a pak u strahu od N|emake nakon Anschussa zbog Zoguovog traen|a pomoc, te u
strahu od |ugosav|e nakon pada Sto|adnovca zauzma Aban|u progasava 12.4. personanu
un|u pod Vktorom Emanueom III
- z Aban|e u stopadu 1940. zapon|e napad na Grku
- Brtanska potka Aban|a
- Brtanc ma|u u Drau obav|esta|ce ko| tu nsu treba organzrat pobunu, no nakon pada
Aban|e Zogu b|e u Brtan|u, Brtanc mu dozvo|ava|u ostanak, a mu ne da|u da se potk
aktvra na zaagan|u za abansku nezavsnost z obzra prema Grcma n|hovm zaht|evma za
s|evernm Eprom
- Brtanc su u koovozu 1943. posa brtanskog asnka davesa u Aban|u s zadatkom da u|edn
pokrete otpora - Komunste, Zoguste BK, sto |e Tto pokusao spr|et posao Vukmanovca -
Tempa
- 1945. GB, SAD SSSR su prznae komunstku abansku vadu
13.4. Veka Brtan|a Francuska da|u garanc|e Grko| Rumun|sko| Tursko|
- Brtanc se u zbvan|a u |I Evrop nevo|ko uk|uu|u, a nepromse|no - prema E.Barker: |I
Evropa |e sva "n|a zem|a" zmedu n|emakog prtska na zapadu ta|anskog na |ugu
- |amstva ko|a on da|u nsu proms|ena vo|no nego su panna reakc|a na ta|ansko
zapos|edan|e Aban|e
- Brtan|a se u |I Evrop moga osont na do vada|uch eta ko|e su povezane s zapadnm
zem|ama, na uspomenu na saveznstvo u prosom ratu na obte|ske veze zmedu kra|evskh
obte|
- posovno tamo |e ba znaa|na rumun|ska nafta ko|u |e nadzrao brtansk francusk kapta
- nakon pada Po|ske - Rumun|ska |e vd|ea da |e brtansko |amstvo bezvr|edno te se povezu|e s
Hterom
28.4. N|emaka otkazu|e brtansko-n|emak sporazum o fot od 1935. n|emako-po|sk sporazum o
nenapadan|u od 1934.
22.5. Vo|n savez zmedu N|emake Ita|e - Cen pakt
- na|van|a odredba: ako |edna od strana bude som uveena u ratne operac|e sa |ednom vse
sa, druga strana ce kao saveznca stat na n|enu stranu podrat |e svm vo|nm snagama na
zem|, u vod zraku
23.8. u Moskv potpsan sov|etsko-n|emak ugovor o nenapadan|u + ta|n protoko
- SSSR-u |e na|van|e bo ouvat svo|u zem|u soc|astk poredak - u tome su mu |ednako
opasn Hter zapadn|ac, te su dob do|am da GB F gura|u Htera na SSSR, no Hter
prvukao Sta|na Mootova ponudenm tertor|ma
- dodatn protoko defnra razgranen|e nteresnh sfera:
1. SSSR- ova zona ut|eca|a |e Fnska, Eston|a Leton|a, stona poovca Po|ske du Vsa-Narev-
San Besarab|a
2. N|emaka zona nteresa |e Ltva s Vnusom
- Sta|nu treba neko vr|eme da konstodra vo|sku prprem obranu
- N|emaka |e zb|ega rat na dva fronta daa s mr do obrauna s SSSR-om
- GB F zgube saveznka sad se same treba|u sukobt s N|emako| zbog svo|h
antkomunstkh kakuac|a
15
25.8. zak|uen vo|n sporazum zmedu Veke Brtan|e Po|ske
25.8. N|emaka ob|av|u|e postovan|e neutranost Beg|e, Danske, Nzozemske, Luxemburga
Svcarske, Eston|e Leton|e dok mu |e Ltva prebaa vratt Kapedu podru|e Memea
26.8. pod pr|etn|om zb|an|a rata skop|en u |ugosav| sporazum Cvetkovc-Maek o r|esen|u
hrvatskog ptan|a
1.9. N|emaka bez ob|ave rata napaa Po|sku - pan WEISS - poetak II sv|etskog rata
- nekadasn|e pruske pokra|ne su vecnom uvrstene u n|emak tertor| kao okruz dok |e od
preostaog d|ea Po|ske osnova Generan guverman s centrom u Krakovu - gd|e se "st"
vodec nteektuan so|
- s druge strane sov|etske trupe uaze prema sov|etsko-n|emakom sporazumu u stonu Po|sku
prpa|a|u ta| tertor| po|ednm sov|etskm repubkama
- na po|skom tertor|u se razv|a pokret otpora s raztm stru|ama od antfasstke do
antkomunstke - pokret otpora |e organzran z Parza Londona gd|e d|eu|e po|ska
zb|egka vada pod generaom Skorskm - potka vade |e da |e za Po|sku |ednako opasan
SSSR N|emaka
- vada |e uv|erena da ce n|emaka vo|ska potsnut rusku preko Uraa - te organzra Arm|u
Kra|owa ko|a b trebaa dgnut ustanak m se ango-amerke trupe prbe Po|sko| - no kako
n|emake trupe dov|ava|u neusp|eh s Rusma na stono| front postao |e oto da ce Crvena
arm|a stc u Po|sku pr|e ango-amerkh trupa - te |e Arm|a Kra|owa doba zadatak podzan|e
okanh ustanaka ko| b pomak frontu prema stoku organzra dravnu vast pr|e doaska
Crvene arm|e
- nosac suprotnog vden|a Po|ske |e KP Po|ske ko|a |e nosac oruane osobodake borbe
podupre |e SSSR
- SSSR osnva vo|sku sastav|enu od po|skh zarob|enka ko|a uaz u sastav saveznkh snaga
pod vodstvom generaa Andersa
- N|emaka u c|u parazran|a prosv|etske frakc|e u pokretu otpora poduzma potku akc|u:
Katnska afera: prema ko|o| |e ob|av|eno u ou|ku 1943. da |e pronadena masovna grobnca
po|skh ofcra pob|enh nakon sov|etske okupac|e stone Po|ske
- po|ska vada u zb|egstvu prekda dpomatske odnose s SSSR-om, raskda ugovor o
pr|ate|stvu vo|no| suradn| skop|en u koovozu 1941. - sto |e povodom potpunog raskoa
zmedu zb|egke vade Po|ske radnke part|e (komunsta)
3.9. Francuska Veka Brtan|a ob|av|u|u rat N|emako|
17.9. sov|etske trupe uaze prema sov|etsko-n|emakom sporazumu u stonu Po|sku, Besarab|u
batke drave
IX-XI Eston|a, Leton|a Ltva skapa|u sporazum s SSSR-om o pomoc ustupa|u mu uporsta
SSSR s Fnskom vod neusp|ee pregovore - te |e napada 30.11.1939. - Drustvo naroda
progasava SSSR agresorom sk|uu|e ga z anstva
- 3.5. 6.8.1940. Ltva, Leton|a Eston|a prpo|ene SSSR-u
16
193'.
12.3. Fnska skapa ugovor o mru s Moskvom ko|m Fnska odstupa SSSR Kare|sku prevaku (tertor|
zmedu Len|ngrada Vborga), a pouotok Hanko mu ustupa na 30 godna
9.4. N|emaka bez borbe zapos|eda Dansku
9.4. -
8.6.
N|emaka osva|a Norvesku
- z Norveske se uz samu obau preko neutranh tertor|anh voda doprema svedska ruda z
Narvka vana za n|emako naoruavan|e
- zapadn|ac hoce ta| put preknut, a N|emaka ga osgurat - rezutat - franc-eng fota se mora
povuc z Narvka, a N|emaka ubrzo okupraa c|eu Norvesku tamo pomocu pokreta snog
naczmu uspostava o N|emako| ovsan rem pod Ousngom
10.5. poetak n|emakog napada na Zapadu
- na||a udar de u Beg| tamo gd|e presta|e Magnotova n|a - pan zahvata srpom za
razdva|an|em saveznkh snaga - Nzozemska (u N. uspostav|en rem pod Mussertom)
Beg|a su brzo pregaene prs|ene na kaptuac|u (n|em. nadmoc u zraku), a brtansk
ekspedc|sk korpus opko|en kod Dunquerka - |edva spasen do vo|nka, dok |e oru|e ostao
- francuske trupe se povae du Senne - Francuska kapturaa 22.06.1940. u Compagneu -
odredbama prmr|a Francuska |e pod|e|ena na okuprana podru|a (s|ever, stok Parz, te ma
po|as uz atantsku obau) neokupran do - u "neokupranom" d|eu |e marsa Petan
uspostavo konzervatvno-katok dravn poredak u sporazumu s Hterom (on mu |e ostavo
franc.koon|an mper| u zam|enu za neutranost Francuske) - Petana susa s|everna Afrka
Sr|a
- man| do francuskh boraca se prebaco na otok, a n|hov zapov|ednk genera de Gaue ob|avo
|e bezuv|etn nastavak borbe osnvan|em Naconanog komteta sobodna Francuska
- u Brtan| |e Chamberan morao odstupt zbog svog po.stava poraza u Norvesko| - na eo
vade doaz Wnston Church
- pon|u zran napad na Engesku - operac|a morsk av
- u SAD: osta|e formano neutrana, a u ru|nu 1940. SAD da|e GB 50 razaraa u zam|enu za
zapadnond|ska uporsta
10.06. Musson ob|avo rat GB F
- nakon ovog Hterovog usp|eha n|e hto zb|ec komadan|e p|ena
VI sov|etske trupe zapos|ee Besarab|u (sto |e u ugovoru n|emako-ruskom z 1939.) s|evernu
Bukovnu (sto n|e u ugovoru) - Rumun|sk kra| karo se bun - N|emaka mu sav|etu|e da popust
da |os preda |unu Dobrudu Bugarsko| da b n|u prdobo na svo|u stranu
VIII Druga beka arbtraa: odredeno da Rumun|ska ustup Madarsko| (opet Madarsko| da b |e
prdobo za rat na svo|o| stran) s|evernu Transvan|u, a Rumun|ska dobva n|emaka |amstva
protv SSSR-a
Rumun|ska
- Brtan|a |e prvo podupraa dktaturu kra|a Karoa ko| |e okrutnm m|erama unstavao svog
gavnog nepr|ate|a Ze|eznu gardu. Gavna opozc|a mu |e voda se|ake stranke Manu
(prozapadn|ak or|entran)
- nakon sov|etskog zapos|edan|a Besarab|e Bukovne kra| Karo abdcra vast preda|e snu
Mha|u I, a preds|ednk vade pota|e Ion A%to%es/u dotadasn| vrhovn zapov|ednk vo|ske, ko|
u vadu prma vodu Ze|ezne garde
- Ze|ezna garda |e profasstka mtantna organzac|a ko|u |e osnovao Codreanu na teme|ma
krscanskog mstczma, antsemtzma pod paroom Rumun|ska Rumun|ma, a ne Zdovma,
prstase pokreta su egonar, d|ea su m ubo|stva atentat, na|vse su progon|en za dktature
kra|a Karoa od 1938.)
- nakon sukoba Antonescua s Ze|eznom gardom ko|a pokusava napravt prevrat - Z.garda |e
zabran|ena sto podupre Hter |er mu treba reguarna rumun|ska vo|ska (Rumun| vd|e da
nakon Hterovog osva|an|a Po|ske ne vr|ede nsta brtanska |amstva te se okrecu suradn| s
Hterom)
- Brtanc su pomocu Manuza pokusa organzrat otpor sakupt razoarane prstase Ze|ezne
garde, a neusp|eo
- s Rumun|skom |e Hter skopo trgovak ugovor o ekspoatac| nafte potrebne za voden|e rata
27.09. se osovne skapa|u Tro|n pakt - potvrda zaht|eva za vodecm pooa|em u novo| pod|e sv|eta,
uz obecan|a o uza|amno| pomoc - pakt |e usm|eren protv SAD
X Musson napao Grku dovo neusp|eh
- Grko| u pomoc prtek Engez - engeska av|ac|a s Krete moga ugroavat naftonosna po|a u
Rumun|sko|, te N|emc zauzma|u otok pr emu n|emak padobranc pretrp|e veke gubtke
- Brtanc u strahu od sren|a komunzma u |I Evrop, posebce strahu|u od bakanske federac|e
u|edn|ene Makedon|e ko|a b ugroza brtansko |edno uporste u |I Evrop - Grku
- balka%sku )e+era/ju su predo srpsk soc|ast u 19.st Svetozar Markovc Dmtr|e
Tucovc - ona b r|esa probem sukoba nteresa bakanskh buroaz|a u spornm podru|ma kao
sto |e Makedon|a Aban|a - na tu koncepc|u nadovezaa se Komnternovska koncepc|a
17
bakanske federac|e ko|a b ba formua r|esen|anaconane probematke
- Sta|n |e razms|ao o Ceh-Mad-Rumun|-Po| federac| kao predfaz prk|uen|a SSSR-u
- sukob Tto-Sta|n |e upravo u kontekstu bakanske federac|e
20.11. Madarska prstupa Tro|nom paktu
23.11. Rumun|ska (Antonescu) prstupa Tro|nom paktu, Bugarska, Sovaka
1931.
25.3. vada Cvetkovc Maek potpsaa Tro|n pakt (ostavke su da zbog nesagan|a s tm Budsav|evc
Cubrovc)
Hter |e pokusao prdobt prstupan|e Yu Tro|nom paktu - nudo |o| sounsku uku da ce Y mat
vodecu uogu - knez vada se odu za prstupan|e Tro|nom paktu
27.3. zb|an|e demonstrac|a pod vodstvom KP| u c|eo| zem|: Bo|e rat nego pakt - opasnost ometan|a
napada na SSSR
- stovremeno |e Roosvet uputo svog zasanka u Beograd da podupre sve mbenke ko| se
protve tom prstupan|u, a s stm c|em su rad brtansk obav|esta|c posan od Churcha u
Beogradu
- u |ugosav| udar protv kneza Pava otkazvan|e prstupan|a Tro|nom paktu
- N|emako| |e tu potreban mr rad napada na SSSR
- Hter oduo |ugosav|u pod|et: Soven|u su pod|e N|emc Ta|an, vec do Damac|e,
Boku, Crgnu Goru do Kosova okupra Ta|an (ta|ane |e bo strah Hterovog ut|eca|a |er b se
moga uspostavt hrvatska drava pod n|emakm pokrovte|stvom), Makedon|u okupra
Bugar, Baku, Baran|u Medmur|e okupra Madar
III prva n|emaka ofenzva u Lb| - prodor afrkog korpusa pod Rommeom do Egpta
13.4. |apansko-sov|etsk ugovor o neutranost
na osnov toga dogovora su sov|etske trupe prebaene na zapad rad otpora Hteru pod Moskvom
IV Engez zauzma|u Ads Abebu
IV potpsan sov|etsko-|ugosavensk ugovor o pr|ate|stvu
poetak n|emako-ta|anskh ratnh operac|a protv |ugosav|e - kaptuac|a |ugosav|e 17.4.
Grke 11.5.
13.4. u Moskv potpsan |apansko-sov|etsk ugovor o nenapadan|u pr|ate|stvu
- on omoguco Rus| da prebac daekostonu arm|u pod zapov|ednstvom Zukova u obranu
Moskve
22.6. N|emaka napada bez ob|ave rata SSSR - pan Barbarosa
- u prosncu |e tek zaustav|ena n|emaka vo|ska pod Moskvom zbog ruske zme, N|emc oduu|u
nastavt prodran|e na |ug
8.7. Church Sta|n u Moskv skapa|u engesko-sov|etsko ugovor prema ko|em ob|e se se obvez|u
okonat rat u medusobnom dogovoru - nakon toga us|eda sporuka ratnog mater|aa SSSR-u
14.8. Church Roosvet potpsu|u program za|ednkh potkh naea SAD GB - Atla%tska povelja
- na paub ratnog broda "Prnce of Waes" u za|evu Pacenta u s|evernom Atantku
- u 8 toaka su staknuta osnovna naea pravednog ureden|a sv|eta, pogotovo prava na
samopred|e|en|e, nakon pob|ede nad faszmom
XI u amerk program o za|mu na|mu uk|uen SSSR
7.12. |apansk napad na Pear Harbour na Hava|ma
193&.
I - V |apan osva|a Indoknu, Sngapur, Fpne, Nzozemsku Ind|u, Burmu vek bro| otoka na Pacfku
VI pomorska btka kod oto|a Mdway prekretnca u amerko-|apanskom ratu na Pacfku, kada su
|apanc poraen
VI - VII N|emc prodru osva|a|u Krm sa Sevastopoom
XI obrat rata nakon tr dogada|a:
1. Engez pod Montgomery|em zvo|eva vanu pob|edu nad afrkm korpusom pod Rommeom
kod E Aamena
2. skrcavan|e engesko-amerkh |ednca u Maroku Aru pod zapov|ednstvo Esenhowera:
se osovne se u Arfc nase zmedu dv|e vatre
3. probo| sov|etske arm|e kroz n|emaku frontu kod Sta|ngrada
- N|emc su zgub sestu arm|u okupranu kod Sta|ngarda
XI n|emake ete su odgovore na skrcavan|e u S|everno| Afrc okuprac|om vch|evske Francuske,
a francuske koon|e su prese na stranu de Gauea
18
1932.
14. -
26.01.
Konferenc|a u Casabanc: Church, Roosvet de Gaue: sastanak s c|em odredvan|a
strateg|skh c|eva u borb protv sa Osovne
- Amerkanc: prsta napast Sc|u zbog osguran|a Sredozemnh prometnca po|aan|a prtska
na Ita|u, a nsu za skrcavan|e na ta|ansko kopno (dok b Brtanc to ht|e)
- odueno |e da |e teste udara u s|everozapadno| Evrop
- postav|en zaht|ev sama Osovne za bezuv|etnom kaptuac|om
III Katnska afera
- po|ska vada u zb|egstvu prekda dpomatske odnose s SSSR-om, raskda ugovor o
pr|ate|stvu vo|no| suradn| skop|en u koovozu 1941. - sto |e povodom potpunog raskoa
zmedu zb|egke vade Po|ske radnke part|e (komunsta)
- Po|ska radnka part|a zda|e progas o pos|eratnom demokratskom ureden|u Po|ske ko| |e
potpsao 14 organzac|a, a medu n|ma vo|no potk |aka radkana se|ka stranka
III sastanak Tto - Church
- Brtansk pan s |I Evropom |e poduprat o|aat gerske pokrete na Bakanu (u skopu toga KP
YU KP Ab.) u pogodnom trenutku skrcat se krenut u ofenzvu
- Amerk stratez su suprotno b za teste udara u s|evreozapadno| Evrop, Thom oceanu
Burm
- Konferenc|a u Casabanc |e odua =s|everozapad Evrope, a na Bakanu samo opskrba gere,
|er b se za neke druge akc|e trebao prvo dogovort sa Sov|etma
- nae Brtanc hoce da se Tto dogovor s zb|egkom vadom u Londonu
13.5. kaptuac|a n|emako-ta|anskh trupa u Tunsu
10.7. skrcavan|e saveznka z Tunsa na Sc|u
- ta|anska buroaz|a skorsta skrcavan|e zvrsa dravn udar 25.07. u ko|em |e ukon|en
fasstk rem, a Musson uhapsen, te |e 3.9. ta|no zak|ueno separatno prmr|e u Srakuz
zmedu Ita|e Saveznka, da b 8.9. ba progasena kaptuac|a Ita|e
- skrcavan|e saveznka kod Saerna
- Musson |e zatoen u Gran Sassu - te Hter desantom padobranaca uspo osobodt
Musson|a dao mu na s|everu Ita|e "soc|anu repubku", maronetsku hterovu dravu -
Repubca Socae Itaana
Aban|a
- nakon kaptuac|e Ita|e u abanskom narodnoosobodakom pokretu doaz do raskoa
sttvaran|a naonastke organzac|e Ba Kombetar
13.7.42
. -
2.2.43.
Sov|etska |etna ofenzva - pot|eraa n|emake trupe na povaen|e
Sta|ngradska btka
fedmarsa von Pauus s |os 22 genera se predao |er |e arm|a (330 000) ba opko|ena btka
beznadna - ta pob|eda |e znaa prekretncu
4. -
5.7.
tenkovska btka kod Kursk-Orea
1.11. Moskovska dekarac|a ko|om su saveznk mnstr van|skh posova Eden, Hu Mootov
predvd|e ponovnu uspostavu austr|ske drave
28.11. Teheranska konferenc|a (Sta|n, Roosvet, Church) - dogovorena pod|ea N|emake, odredene
stona zapadna granca Po|ske, da se pomau Ttov komunst u YU
19
1933.
I Crvena arm|a pon|e ofenzvu na s|everu kod Len|ngrada Novgoroda
II Konferenc|a na |at
III Crvena arm|a pon|e ofenzvu na |ugu - osoboden Krm Odessa
6.6. skrcavan|e saveznka u Normand| pod Esenhowerom na pouotok Contentn - prob|ena |e
fronta ko|u su zgrad N|emc
- stodobno su se saveznc skrca u |uno| Francusko|
- 26.8. |e osoboden Parz, saveznc osobod c|eu Francusku
- N|emc na zapadnom bedemu Westfa organzra|u novu povezanu bo|nu n|u
- pos|edn|a n|emaka ofenzva |e btka u Ardenma u prosncu 1944. ko|a |e nakon poetnog
usp|eha zavrsa neusp|ehom
- saveznko bombardran|e Dresdena prepunoh n|emakh zb|egca
VI - VII amerka ofenzva na |unom Pacfku
VI sov|etska ofenzva na n|emaku arm|u centar - napredak prema Vs, gd|e stu u VII m|esecu
20.07. neuspo atentat ko| su organzra vo|n krugov na Htera
VII - sov|etska arm|a prodre do Varsave zaustav|a se u predgradu Varsave Pragu
- u Varsav ta|no zas|eda Po|sko narodno v|ece progasava sebe prvremenm saborom, te
donos oduku o osnvan|u Po|skog komteta naconanog osoboden|a tzv. Lubnske vade -
prosov|etska arm|a ove part|e se nazva Arm|a Ludowa vod partzansk rat protv N|emaca,
ko| sto tako vod Arm|a Kra|owa
- prema drektvama vade z zb|egstva - Arm|a Kra|owa |e podga u Varsav ustanak 1.8. ko|
tra|e 60 dana - u vr|eme kad |e sov|etska arm|a |ako bzu Varsave - ustanak |e pod vodstvom
generaa Bor-Komorowskog zvrsno organzran dov|ava usp|ehe prk|uu|e mu se Arm|a
Ludowa - no ustancma ne ste pomoc - N|emc dovode u grad svo|e rezerve
- 22.08. Lubnska vada donos oduku da preuzma vast na osobodenom tertor|u osnva
Po|sku narodnu arm|u - preds|ednk te prve repubke |e tadasn| preds|ednk V|eca B. Berut -
te se tme onemogucava ostvarvan|e pana zb|egke vade
- sov|etske ete zauzma|u pregrade 14.9. - saveznc apera|u na Sta|na da potpomogne
ustanak dopust saveznkm avonma po|etan|e sa sov|etskog tertor|a sto on ne dozvo|ava
- ustanak |e ugusen 2.10 kada Bor-Komorowsk potpsu|e progas o kaptuac|
12.8. sastanak Tto - Church u Casert
25.8. Rumun|ska ob|av|u|e rat N|emako|
21.8. -
7.10.
Konferenc|a u Dumbarton Oaksu (SAD, GB, Kna SSSR): dogovor da se um|esto Drustva naroda
osnu|e UN
16.9. sov|etske ete zauzma|u Sof|u 28.10.
XI - kra|em 1944. Tto nud pomoc grkm komunstma, ako su se tada vec skrcae brtanske snage
za razoruan|e komunsta u Grko| sto |e Sta|n podravao - KP Grke oduu|e se razoruat,
a |edna stru|a partzana pod vodstvom kapetana Markosa oduu|e prhvatt Ttovu pomoc
osnva Demokratsku vo|sku Grke DAG, ko|a pode pobunu u Grko| (poovca DAG-a su
Makedonc z Ege|ske Makedon|e)
- Tto preko Aban|e (Enver Hoda prhvato de|u o bakansko| federac|) sa|e pomoc
ustancma, u |U |e vo|n kamp Markosove vo|ske - opskrbom rukovod Aeksandar RankovcTto
nud pomoc
16. -
24.12.
pos|edn|a n|emaka ofenzva |e btka u Ardenma
31.12. Madarska ob|av|u|e rat N|emako|
20
1934.
12.01. sov|etske trupe prob|a|u n|emaku frontu na Vs prodru do Odre
15.1. zauzma|u Varsavu
Austr|a:
u pro|ece 1945. s stoka upada|u sov|etske trupe, z Ita|e u Korusku prodru Brtanc, u Tro,
Sazburg Gorn|u Austr|u prodru Amerkanc, a u Vorarberg Francuz
4. -
11.2.
Konferenc|a u |at (Roosvet, Sta|n Church) - odueno da se N|emaka pod|e u 4
okupac|ske zone, a SSSR se obvezao uc u rat s |apanom (da b rastereto SAD, a zauzvrat SAD |e
popust|v prema zaht|evma SSSR u Evrop nasuprot Brtan|e ta|no obecano SSSR-u dat Sahan
Kure))
- |ednstven su u pogedu osab|en|a N|emake prs|avan|a da pat ratnu odstetu, te da ce svu
vast preuzet saveznc mora bt bezuv|etna kaptuac|a
- ne|ednstven u pogedu napacvan|a ratne odstete (da demontran|e tvornca, radnom
snagom tekucom prozvodn|om) u pogedu n|ene tertor|ane pod|ee
- dogovoreno |e osnvan|e po|ske vade naconanog |ednstva sastav|ene od predstvanka
prosov|etske Lubnske vade emgrantske vade u Londonu, te odueno o raspsvan|u
sobodnh zbora
- na konferenc| |e dogovoreno da se stvore U|edn|en narod sa sredsn|m t|eom V|ecem
sgurnost u ko|em ce veke se bt stane ance
- po ptan|u |ugosav|e: pozva se Tta na sporazum Tto-Subasc
7.3. Amerkac prob|a|u n|emaku zapadnu frontu preaze Ra|nu kod Remagena
22.3. u Karu osnovana Arapska ga
13.4. umro Roosvet na n|egovo m|esto doaz dotadasn| potpreds|enk Truman
- sov|etske trupe zauzma|u Be
16.4. sov|etska ofenzva prema Bernu
19.4. Amerkanc uaze u Lepzg
21.4. Francuz uaze u Stuttgart
25.4. amerke sov|etske trupe se sasta|u kod Torgaua na Lab
25.4. -
26.6.
Konferenc|a u San Francsku - osnvan|e OUN - formana osnvaka konferenc|a od 46 drava
anca
27.4. Austr|a:
- prvremena austr|ska vada prokamraa |e neovsnost Austr|e ko|e su prhvate pokra|nske
vade, a to n|e znao da |e zem|a sobodna
- etr saveznke se su uspostave Prvm kontronm sporazumom Savezniko vije!e ko|e |e
mao vrhovnu vast nad tertor|em to po zonama:
1. Francuska: Vorarberg s|evern Tro
2. Brtan|a: |un Tro, Koruska Sta|erska
3. Amerka: Sazburg, Gorn|a Austr|a |uno od Dunava
4. Sov|et: gorn|oaustr|sk Muhverte, Don|u Austr|u Gradsce
- etr su se okuprae po do Bea ako |e on na sov|etskom tertor|u
- u Austr| su se odmah poee organzrat stranke:
- Austr|ska narodna stranka (nas|ednca Krscanskosoc|ane) ko|u ne savez staea radnka,
se|aka nam|estenka
- Soc|astka stranka Austr|e - desno kro soc|ademokrata - vodstvo Renner
- Komunstka part|a Austr|e neznatna
- na prvm zborma odranm u studenom 45. za Narodno v|ece Druge repubke ko|a |e
prhvata ustav z 1920. pob|eda |e Austr|ska narodna stranka
- zasuga prvh zbora |e u tome sto su veke stranke pob|ede usm|ere Austr|u ka zapadno|
demokrac|
30.04. samoubo|stvo Htera Goebbesa - oporuno menovao nas|ednka admraa Dontza
30.4. -
1.5.
Trscansko ptan|e
- |ugosavenska arm|a uaz 1.5. u Trst, a saveznc uaze u grad dan kasn|e
- ta|anska vada daa naredbu savezncma da zauzmu tertor|e prema Rapaskom ugovoru, no
amerk genera Morgan uspostav|a grannu Morganovu crtu o razgranen|u |ugosavenske
saveznke vo|ske ko|a |e pre|udcraa kasn|e odredbe, a sa |e po sredn |u|ske kra|ne, s tm
da |e |ug.vo|ska povuka z Trsta Gorce
- na mrovno| konferenc| u Parzu 1946. |ugosavenska deegac|a na eu s Karde|em se estoko
odupraa ta|anskm zaht|evma postava |e maksmastk zaht|ev: granca na So
- konano |e odueno na Sav|etu mnstara van|skh posova etr se (SSSR, SAD, GB F) da
|ugosav|a dob|e grancu na So odnosno Istru sve otoke, te vec do |u|ske kra|ne, a Trst
b trebao bt neutrana razvo|aena zona pod upravom V|eca sgurnost
- Sobodn tertor| Trsta STT |e bo pod|e|en na dv|e zone: u zon A |e ango-amerka uprava, a u
zon B |ugosavenska (povo|n| pooa| od Ita|e |er ona nema upravu nad zonom A)
21
7.05. genera |od u Remsu potpsao n|emaku kaptuac|u pred Savezncma, osobodena L|ub|ana
- nakon kaptuac|e u N|emako| vrhovnu upravnu vast preuzma $ontrolno vije!e 5.6. nad
N|emakom s grancama z 1937. zuzev podru|a stono od n|e Odra-Luka Nsa
- u Kontrono v|ece |e na zaht|ev Brtan|e uvrstena Francuska da b se doba |aa protutea
SSSR-u nakon povaen|a Amerkanaca
8.5. potpsana n|emaka kaptuac|a pred Sov|etma, osoboden Zagreb
15.5. kaptuac|a n|emakh snaga na |ugosavenskom podru|u
17.07.
- 2.08.
Potsdamska konferenc|a konferenc|a pob|ednka - Sta|n, Truman Church (od 29.7. Atee)
N|emaka
- dogovorena pod|ea na okupac|ske zone N|emake:
1. Bern - zaseban status
2. Sredn|a N|emaka od Odre do Labe uk|uu|uc sasku Trng|u = rusko
3. s|everozapad = engesko
4. |ugozapad = francusko
5. Hessen, Wurtemberg Bavarska = amerko
Po|ska
- u pogedu stonh granca odredeno |e da ce stona granca Po|ske c Odrom (osm
Kan|grada - ko|eg |e dobo SSSR kao uku ko|a se zm ne smrzava), te zapadnm krakom
prtoke Odre - Luke Nse (u prog Po|sko| |er su Rus tra ston krak Odre Kadsku Nsu kao
grancu)
- potvrdena |e kore|ska nezavsnot
6.8. Amerkanc baca|u atomsku bombu na Hrosmu
8.8. SSSR ob|av|u|e rat |apanu - tako mogu sud|eovat u dob p|ena
- sov|etske postro|be odmah uaze u s|evernu Kore|u z Mandur|e, a amerke snage se
skrcava|u na |ugu - granca zmedu n|h |e 38paraea - na to| granc ce zbt 1950. Kore|sk rat
kada su sov|etske snage prese preko te grance
9.8. Amerkanc baca|u atomsku bombu na Nagasak
30.8. amerke snage se skrcava|u u Tok|skom za|evu
2.9. bezuv|etna kaptuac|a |apana na amerkom bo|nom brodu Mssour u tok|skom za|evu
1937.
VI Drug kontron sporazum u Austr| - n|m |e obavezan prstanak Saveznog v|eca ogranen samo
na ustavne zakone
IX Parsk sporazum zmedu Ita|e Austr|e ko|ma su dogovoren prvredn zakon za |un Tro,
potpsa su h mnstr van|sk posova Gruber Gasper
- drugo sporno podru|e |e zaht|ev |ugosav|e za Kagenfurtom, Vachom sta|erskm grannm
podru|em s Radgonom kasn|e sman|en samo na podru|a |uno od Drave Gaa
- Marshaovm panom pobo|san su votn uv|et prvreda drave
- Austr|a |e okuprana, a zbog suprotnost zmedu Istoka Zapada, no poztvn pomak |e
naprav|en 15.5.1955. kada |e dr'avnim ugovorom u bekom dvorcu *elvedere okonana
okupac|a saveznka (potpsa ga Mootov, Macman, Dues, Pnay, Fg) - Rus|a (Hrusov) se
uz prm|erenu odstetu odreka dugogodsn|h naftnh konces|a prava na kopan|e rude
1939.
III Trumanova doktrna - Washngton preuzma borbu protv komunsta
- preuzma borbu protv grkh komunsta skrcava u Grku Tursku amerke vo|ne snage
VII Bedsk sporazum
- Tto Georg Dmtrov (Bugarska) zak|uu|u baterane sporazume - gospodarske a potke
- |ugosav|a se odreka ratne odstete (trebao |e dobt 25m doara prema mrovnom ugovoru), a
Dmtrov |e prsato na |ugosavenske zaht|eve za Prnskom Makedon|om
- Tto nud Bugarsko| prk|uen|e |ugosav| u vdu federane |ednce
Pobun|enc u Grko| |aa|u zapon|e frontana borba za ko|u pak nema|u zgeda
22
1935.
Trscansko ptan|e tzv. Trparttna dekarac|a 1948.
- n|ome zapadn saveznc predau Ita| SSSR-u da se c|e STT preda Ita| u funkc| ta|anskh
zbora kao potpora demokrscannu DeGasper|u - ta |e dekarac|a ob|av|ena pr|e Ttove shzme
- nakon shzme |ugosav|a |e znatan mbenk u zapadno| protusov|etsko| strateg| - to Tto
korst za r|esavan|e trscanskog ptan|a u sv|etu ko|eg |e Bakansk pakt - odbaena |e
Trparttna dekarac|a
- no nakon sto |e 1953. zavrsena ango-amerka uprava - SAD preae da se uprava u zon A
preda Ita|. sto zazva demonstrac|e u |ugosav| - vot damo Trst ne damo, zona a, zona B,
bt ce nase obadve
- Tto u demagoskm stupma pr|et ratom ako ta|anska vo|ska ude u zonu A - tu |e sad SSSR
ko| nakon Sta|nove smrt podupre Ttov stav
- Trscansko ptan|e |e r|esen|o 5.10.1954. tzv. Londonskm memorandumom o sugasnost ko|m |e
uvedena |ugosovenska gradanska uprava u zon B, a ta|anska gradanska uprava u zon A - de
facto su tme te zone postae d|eovma Ita|e |ugosav|e a nsu de ure, |er nsu potpsan
grann sporazum zmedu Ita|e |ugosav|e sve do 1975. Osmskh sporazuma kod Ancone
- Amerka |e daa |ugosav| pomoc od 20mdoara za zgradn|u Koparske uke e|eznce Kopar-
L|ub|ana
Rasko Tto-Sta|n
- treba |e gedat u kontekstu bakanske federac|e
- Tto |e mao ambc|u |ugosav|u pretvort u komunstko sredste |I Evrope - s tm c|em |e
posao Svetozara Vukmanovca - Tempa da od partzanskh odreda Makedon|e, Kosova,
Aban|e, Grke Bugarske stvor tzv. bakansk stoer preko ko|eg b |ugosavensk komunst
odredva vo|nopotku strateg|u:
Grka:
- Grc su protv stvaran|a nove vast podvrgava|u se saveznkm zapov|ednstvu za Sredn| stok
Brtanskom pokretu otpora (osm DAG Markosovog)
Bugarska:
- Bugar su za sov|etsk nan ratovan|a putem sabotaa stra|kova Sov|et su vec zapos|e
Bugarsku 1944. Inae u pos|eratno vr|eme Bugarska se |ako osan|a na SSSR, |er se s |edne
strane naaz zmedu Grke Turske kao ance NATO-a, te se Bugarska bo| za sgurnost, a s
druge strane gran s |ugosav|om s ko|om ma ose odnose zbog Makedon|e. Osm toga
tradconano su Bugar zahvan Rusma za osoboden|e od Turaka
SSSR
- Sta|n |e nakon toga pokrenuo ptan|e stvaran|a bakanske federac|e eec mat pod kontroom
Tta - Tto |e ponudo Bugarsko| prk|uen|e Bugarske |ugosav| u svo|stvu federane |ednce,
emu se protve Brtanc zbog ugroavan|a svo|h pozc|a u Grko|
Aban|a:
- abansk komunst Enver Hoda |e prstao na suradn|u s Ttom
- nunost defntvnog obrauna Sta|na s Ttom vd|ea se upravo nakon suradn|e Aban|a -
|ugosav|a
- name, kra|n| Ttov c| |e ba aneks|a Aban|e - pod zgovorm borbe protv grke reakc|e Tto
|e naredo prpremu dv|u dvz|a |ednog zrakopovnog puka za san|e u Aban|u - Sta|n
oduo d|eovat: pozvao |e u Moskvu |ugosavensku part|sku deegac|u na eu s asom u
e| da |e odvo| od Tta - no Sta|n postav|a taktku zamku Ttu: govor asu da b |ugosav|a
trebaa progutat Aban|u, me |e zapravo eo ubrzat Ttovo otovan|e o pravm nam|erama
zavarat Tta da |e sguran od strane Rus|e te da zbog toga ode predaeko
- u s|en|u 1948. Tto |e trao od Enver Hode dopusten|e za uazak vo|ske pod zgovorm obrane
od grke reakc|e, no Hoda |e znao da |e to zapravo |ugosavenska okupac|a, te |e trao zasttu
od Sta|na
- u ve|a 1948. Sta|n |e pozvao Tta Georg Dmtrova u Moskvu (Tto |e posao Karde|a) -
Sta|n |e n|ma dao do znan|a da to sto |ugosav|a vod van|sku potku (Bedsk sporazum,
Aban|a, Grka) moe dovest do sov|etsko-amerkog sukoba, te tra od n|h da se formra
|ugosavensko-bugarska federac|a pod ruskm pokrovte|stvom, sto |e |ugosav|a odba bo|ec
se Bugarske kao Sta|novog sredstva da kontrora |ugosav|u
- u ou|ku 1948. su povuen sov|etsk dpomat z |u - de rezouc|a INFORMBIRO-a ko|om se
osudu|u |ug.komunst krece se u rusen|e Ttostkog rema
- u Grko| 1949. doaz do sm|en|van|a Markosa snage DAG posta|u oru|em Sta|na za rusen|e
|ugosav|e = Tto zatvoro grko-|ugosavensku grancu
- SSSR s n|e mogao dozvot otvaran|e |os |ednog bo|sta |er se upravo vodo sov|etsko-amerko
osva|an|e Kore|e 1950.
|ugosav|a od 1945. do 1955.
- u tom razdob|u |U dobva od zapada znatnu gospodarsku fnanc|sku pomoc
- u ve|a 1949. Truman odobro dokument V|eca sgurnost s c|em konsodac|e Tta na povrsn
23
= dugorona amerka potka - zazak Tta pred UN 1949 kada |e |U prm|ena u V|ece
sgurnost |e znao raskdan|e ugovora s SSSR-om n|egovm satetma o pr|ate|stvu
- ak |e posto|aa opc|a |ugosavenske aneks|e Aban|e pod brtanskm pokrovte|stvom
(skrcane su dverzantske |ednce ko|e su kvdrane zbog sov|etskog sp|una u
brt.obav|esta|no| sub Haroda Phby|a)
- Bakansk pakt - vo|no-obramben savez zmedu |ugosav|e, Turske Grke (ko|e su vec ance
NATO-a) - potaknut od zapada ko| n|me e o|aat |uno kro prema SSSR-u u skopu
strateskog panran|a NATO-a, a n|me |e predvdeno za |ugosav|u postupno uk|uvan|e u
zapadne vo|ne saveze preuzman|e vo|nh obveza - savezu se protv SSSR, a Ita|a |er |o|
n|e r|eseno ptan|e Trsta (a |U upravo zato odgovara ta| savez, uz otvaran|e grkog turskog
trsta |aan|a pooa|a Tta
- nakon Sta|nove smrt doaska Hrusova ta| pakt |e zgubo vo|no znaen|e gas (osm ovog
zbog grko-turskog sukoba na Cpru), a Beograd se od tada vse prbava Moskv = 2.6.1955.
Tto sov|etsk prem|er Bugan|n potpsa su tzv. Beogradsku dekarac|u ko|om se ponovo
normazra|u odnos zmedu SSSR-a YU
- ta normazac|a zmedu YU SSSR-a uzrokovaa |e uda|avan|e Aban|e od SSSR-a 1961.
zbavan|e s Knom (|er se bo| YU) - do 1948. zazto usm|erena na |ugosav|u, nakon Ttove
shzme 1948. usm|erena na SSSR
24
MADZARSKA OD 1945. - 1956.
- nakon zbora 1945. Madarskom uprav|a koac|ska vada (kao u vecn drava |I Evrope)
a uz odunu uogu komunsta
- 1946. se ukda monarh|a progasena |e Repubka
- Parska mrovna konferenc|a |e vrata Madarsku u grance 1937, (Madar z Sovake,
Rumun|ske |ugosav|e Ukra|ne se use|ava|u u Madarsku)
- sta|nstka koncepc|a |e pod vodstvom sekretara part|e Matyasa Rakos|a,
- 1953. nakon Sta|nove smrt de proces desta|nzac|e, odnosno prvo studentsk nemr
demonstrac|e te narodn ustanak ko| donos na vast opozc|u sta|nzmu
- preds|ednkom vade posta|e I-re :a,;, preds|ednk reformstkog kra part|e ko|
hoce uvest soc|azam ko| odgovara madarskm prkama (protv ruskog sstema
spec|azac|e po panovma)
- do vo|ske se sodarzra s ustankom opre se sov|etskm vo|nm snagama
- Nagy e dpomatskm putem osobodt Madarsku sov|etskog napada te progasava
neutranost zem|e stupan|e z Varsavskog pakta
- u Budmpest d|eu|e Sta|nu skona budmpestanska grupa na eu ko|e |e Ja%os ka+ar
ko|a usp|eva somt otpor Nagy|eve vade vo|ske pozva sov|etsku vo|sku u pomoc ko|a
gus ta| narodn ustanak
- sov|etsku ntervenc|u podrava Kna |ugosav|a
CEHOSLOVACKA OD 1945. - 1969.
- na paramentarnm zborma 1946. KP C |e doba 38% gasova te |e voda KPC Kement
Gottwad sastavo vadu, ko|a se v|erno prdravaa n|e ortodoksnog sta|nzma, ko|a u
gospodarstvu prenagasava razvo| teske ndustr|e rudarstva, a zanemaru|e domacu
aku ndustr|u robu sroke potrosn|e
- nakon Sta|nove smrt n|e do 1963. bo desta|nzac|e zbog vro efektnog scen|a
part|e ko|a gus opozc|u
- no 1968. na eo part|e doaz Aleksa%+ar Dub.ek (reformstko kro part|e za
soc|azam s |udskm cem, dok |e preds|ednk repubke Antonn Novotny ko| tada mora
odstupt preds|ednkom |e postao Ludvg Svoboda
- reformst na eu s Dubekom ne vde svo|u afrmac|u u autokratsko| s nego u
pov|eren|u naroda kome se |ame gradanska prava, te prznan|u naconanh prava
man|nama - u unutrasn|o| potc doaz do decentrazac|e, de federazac|e repubke
do reforme gospodarstva
- SSSR u tome vd opasnost te 20.8.1968. dovod sov|etske, madarske, stonon|emake
bugarske |ednce na grancu Cehosovake, te te snage uaze u Prag pod zgovorom da
su h pozva stnsk komunst
- ehosovaka vada zabran|u|e oruan otpor, a odobrava pasvn otpor - nakon toga
vada |e moraa potpsat ugovor o neogranenom staconran|u snaga Vrasavskog pakta,
a Dubek |e morao odstupt
- na eo part|e |e dosao !ustav <usak - ortodoksn postovate| SSSR-a unato otporu
naroda
- ustavom z 1969. Cehosovaka |e fedarazrana - sato| se od SR Ceske SR Sovake -
svaka ma pravo na |ezk kuturu
GRCKO-TURSKI SPOR NA CIPRU
Cpar - otok u stonom Sredozem|u ko| kontrora ptu prema Bskom stoku, Nu Mao|
Az|
- Cpar |e od 1878. zapos|ednut od Veke Brtan|e, a od 1925. |e subeno bratnska
koon|a
- nakon II sv|etskog rata na Cpru pon|e borba cparskh Grka na eu s arhepskopom
Makarosom za u|edn|en|e s Grkom, emu se suprotstav|a turska za|ednca (AKSIM) na
Cpru ko|a e federazac|u dobu otoka zmedu Turske Grke
- 1955. ta|na grka organzac|a EOKA na eu s pukovnkom Grvasom zapon|e borbu
protv GB, a protv Turaka
- t|ekom hadnog rata pooa| Cpra |e znaa|an zbog bzne Paestne
- 1959. |e medunarodnm sporazumom stvorena nezavsna drava Cpar ko|o| nezavsnost
|ame GB, Turska Grka, a Brtan|a |e zadraa dv|e vo|ne baze na Cpru
- etnk sukob se nastav|a|u 1962. 1963. te se na otok 1964. staconra|u UN sange te |e
pr|estonca Nkosa pod|e|ena tzv. zeenom crtom
- 1974. prpadnc grke EOKE uz pomoc vo|ske zvrs dravn udar preuze vast sto |e
doveo do turske ntervenc|e zauzman|a 37% Cpra, do 1975. progasen|a federane
25
drave S|evernog Cpra do 1983. progasen|a n|ene nezavsnost - u n|u se nase|ava|u
Turc
- prema panu UN-a tursk do b se trebao sman|t na 28% omoguct povratak zb|egca
GRCKO-TURSKI SPOR ZA EGE|SKO MORE
- nakon II sv|etskog rata Ita|a se povuka z dodekaneza vrata Grko| te otoke
- Grka smatra da su t otoc more zmedu n|h do n|ezna kopna grko naconano
podru|e, te dopusta Tursko| pravo proaska, a tra razgranen|e epkontnetanog
po|asa
- Turska pak smatra da su otoc u Ege| geoosk nastavak Maoaz|skog kopna te zaht|eva
crtu razgranen|a na sredn
- u poetku ob|e drave dopusta|u nozemnm kompan|ama stravan|e podmor|a rad
nafte, a nakon turskog osva|an|a Cpra 1974. Turska |e progasa zran prostor znad
stonog d|ea opasnm za medunarodne etove - te su sad u ptan|u naftne busotne -
|e su?
- osm ova dva spora tu |e spor u zapadno| Trak| gd|e su Turc 1/3
-
26