OSNOVNE KLIMATSKE KARAKTERISTIKE

Klima predstavlja skup vremenskih pojava, odnosno atmosferskih procesa, koji karakteriu fiziko stanje atmosfere iznad nekog podruja. ona je i energetski resurs (sunce i vetar), i materijalni resurs (padavine) Nauka koja izuava uslove pod kojima se obrazuje klima nekog podruja naziva se klimatologija.

 Sa gledita hidrometeorologije, koja izuava atmosferske procese koji utiu na vodne resurse na zemlji, od interesa su klimatski elementi koji imaju direktan uticaj na pojedine faze hidrolokog ciklusa. To su, pre svega, sledei klimatski elementi
suneva radijacija; zraenje tla; temperature vazduha; vazduni pritisak; vlanost vazduha; oblanost i trajanje sunevog sjaja; vetar; padavine; isparavanje.

Atmosfera Zemlje
Zemlja se deli na: osnovno telo hidrosferu atmosferu biosferu Masa atmosfere je 5.157*1015 tona, a Zemlje 5.98*1021 tona.

ATMOSFERA
Gasoviti omota Zemlje Povremeni sadraj
Voda u sva tri agregatna stanja vrste estice: praina, dim, soli

Gustina atmosfere postepeno opada sa visinom

Oko 600 km beznaajna 9/10 mase atmosfere je ispod 20 km 2/3 mase atmosfere je ispod 10 km

Hemijski sastav atmosfere Zemlje

Atomi i molekuli do visine od 60km (neutralna atmosfera) Od 60 do 600km je jonosfera Iznad je protonosfera

Zapreminski procenti pojedinih gasova

Azot Kiseonik Argon CO2 Neon 78.084% 20.946% 0.934% 0.0324% 1.818*10-3% Helijum 5.24*10-4 % Metan 1.3 *10-4 % Kripton 1 .14*10-4 % Vodonik 5*10-5 %

Promenljive komponente: vodena para (3 % u tropima, 2*10-5 % na Antarktiku), aerosoli, fotohemijski smog.

Graa atmosfere Zemlje

Po vertikali je slojevita. Do 200 km je stabilna, a iznad je promenljiva (pulsira i saima se) pa ima nepravilnu formu.

Raspodela temperature po visini

Slojevi u atmosferi
troposfera tropopauza stratosfera mezosfera mezopauza termosfera egzosfera

Troposfera
najnii sloj u njoj je 80% mase visina: 11km, 17-18km karakterie je pad temperature sa visinom regulator temperature danas su ugljendioksid i vodena para

Tropopauza
irina 1 - 3km temperaturska inverzija nad ekvatorom je hladnija, nad polovima toplija

Stratosfera
do visine od 50 km temperatura se slabo menja ozonski sloj stratopauza na 48-56 km regulator temperature je ozon

Mezosfera
temperatura ponovo poinje da pada (do -1100 C) javljaju se sedefasti oblaci iznad je mezopauza

Termosfera

brzi rast temperature (na 200-250 km je 1800 K) jonizacija (D, E i F slojevi) pojava polarnih svetlosti

Egzosfera

na visinama preko 1000km disipacija atmosfere

Vazduni pritisak
Vazduni (atmosferski) pritisak u klimatologiji ima vanu ulogu,
od njegovog rasporeda zavisi pravac i brzina vetra. Znaajan za vegetaciju pri razmeni vazduha izmeu gornjih slojeva zemljita i prizemnih slojeva vazduha, tj. kod tzv. disanja zemljita.
Gustina vazduha opada sa temperaturom
Pri pritisku od 1013 mb t = -20 oC = 1.395 kg/m3 t = 0 oC = 1.292 kg/m3 t = 20 oC = 1.204 kg/m3 t = 25 oC = 1.145 kg/m3

 Atmosferski pritisak je direktna posledica teine vazduha. Razlikuje s mestom i vremenom jer se koliina (i teina) vazduha iznad Zemlje isto tako razlikuju. Atmosferski pritisak se smanjuje za 50% na visini od oko 5 km (kao to se i oko 50% ukupne mase atmosfere nalazi unutar najniih 5 km). Proseni atmosferski pristisak izmeren na morskom nivou iznosi oko 101.3 kilopaskala. Jedinica mere je Paskal 1 bar = 1000 mb = 105 Pa (paskala) = 102 kPa

Instrumenti za merenje su:

ivini ili aneroidni batometar ili barograf hermetiki zatvorene kutije iz kojih je delimino izvuen vazduh. Sa promenom vazdunog pritiska pomeraju se zidovi kutije, koji se preko poluge prenose na aneroidni batometar, odnosno grafopisaem na barograf.

aneroidni batometar

ivin baromer

Barograf
Srednji pritisak

Srednji pritisak:

p7 + p14 + p21 p= 3
Ideksi oznaavaju vremena itanja

ATMOSFERSKI PRITISAK
Uzrok teina vazduha. Na nivou mora 1 m3 vazduha
Na temperatruri 20oC tei 1.395 kg Na temperatruri 0oC tei 1.293 kg Na temperatruri 20oC tei 1.165 kg

Pritisak vazduha se izraava u milibarima mb. Na povrini mora iznosi 1013.2 mb. Neprekidno se menja pod uticajem termikih i dinamikih procesa u atmosferi. Ima dnevni hod
Maksimalni u 10 i 22h Minimalni u 4 i 16h.

Amplituda ovih kolebanja

Na ekvadoru 3-4 mb Na naim geografskim irinama 0.3 mb

Barometarski pritisak se smanjuje sa visinom. Na svakih 100 m pada u proseku za 13.3 mb u sloju od 900 m. Na primer za Evropu

Visina (m)

1000

2000

3000

4000

Pritisak (mb)

1014

899

794

699

614

Temperatura vazduha (oC)

-1

-6

-12

 Promena pritiska utie na:

Na isparavanje sa smanjenjem pritiska poveava se isparavanje. U regionima gde se pritisak slabo menja isparavanje je beznaajno. U viim predelima uticaj pritiska na isparavanje je znaajno. Na promenu nivoa podzemnih voda Na hlaenje zemljita pod snegom Na kretanje vazdunih masa