Evaporasyon

Evaporasyon = Deriikletirme
A znen ; B zc
ise ve Ann uuuluu yoksa
stma
( A + B ) ( A + B )
Seyreltik Deriik
B (Buharlayor)

Distilasyon ve Evaporasyon
Distilasyon
Tm bileenler
uucudur.
Molekler
karmlardr.
Tm bileenler sv
ve buhar faznda
bulunur.
Yksek oranlarda
ayrma mmkndr.
Evaporasyon
Uucu ve uucu
olmayan bileenler
olabilir
Buhar faznda tek bir
bileen vardr.
Sv fazda iki bileen
vardr.
Yksek oranda ayrma
mmkn deildir.
zelti Karakteristikleri
Viskozite
Younluk (Konsantrasyon)
Kabuk oluumu
Kristal oluumu
Kpk oluumu
Scakla kar duyarllk
KNY gstermesi
Dier hususlar (zgl s,deriikleme
ss, gaz k, zehirlilik, patlama zellii,
radyoaktivite, vs. gibi)

Evaporatr Tipleri
I- Ak kap tipi evaporatrler
II-Istc borulara sahip evaporatrler
1. Istc borular yatay
2. Istc borular dey
Standart tip
Sepet tipi
Istc borular uzun tip (Ykselen film ve den film)
Zorlanm dolam tipi
3. Spiral vs. borulu evaporatrler
III- Kartrcl film tipi evaporatrler
Bu tip evaporatrler tek veya ok tesirli olarak
altrlrlar.
alma durumuna grede tek veye ok geili
olarakda snflandrlabilirler.


Tek (Tesirli)Etkili Evaporatr
Seyreltik zelti
Younlamayan
gaz ve buhar
Su buhar
zc buhar
eanjr
Younlam su
buhar
Deriik zelti
Younlam su buhar
separatr
Istc borular yatay
evaporatr
Sepet tipi , stc borular
dey evaporatr
deflektr
deflektr
Istc borular
uzun evaporatr
Istma sistemi ite
zorlanm dolam
tipi evaporatr
Istma sistemi dta ,
zorlanm tipi
evaporatr
EVAPORATR YARDIMCILARI
1. Younlatrclar
Yzey Tipi (Borulu s deitiriciler)
Temas tipi
Ya - (Paralel akm) Barometrik
Kuru (Zt akm) Dk seviyeli.

2. Vakum pompalar
- Paralel akm (ya) youturucular Pistonlu pompalar
- Zt akm (kuru) youturucular Kuru tip vakum pompalar.
Buhar-jet ejektrleri

3. Kondensat uzaklatrclar
- Pompalar (pistonlu pompalar, depolu santrifj pompalar)
- Buhar kapanlar ;
Dnmsz (genlemeli ve koval tip buhar kapanlar),
Dnml (kaldra tipi buhar kapanlar).
4. Kristal (tuz) toplayclar
- lem sonunda baka yere boaltma
- Tuz toplayclar
- Tuz elavatrleri
- Pompa ile srekli boaltma.

5. Damla tutucular (Yklenme)
- Separatr ksmn geni tutma
- arpma levhas yerletirme
- Dnme hareketi verme (santrifj separatrler).
6. Kpk tutucular
- Istc borular iinde zelti seviyesini dk tutma
- Buhar jeti gnderme
- Levhaya arptrma
- Karma slfone edimi hint ya, pamuk ekirdei ya,
bitkisel yalar ilave etme.


Evaporatrlerde hesaplamalar
Tek Tesirli Evaporatrde
Hesaplamalar
Su buhar
S ,H
S
, t
S

Youmu
buhar
S , h
S

Besleme Akm
F , x
F
,h
F
Deriik zelti
L,x
L
, h
L
Buhar
V , y , H
Evaporatrn kapasitesi : q = U*A* t
Tm ktle dengesi : F=L+V
znen bileene ait denge : F*x
F
= L*x
L
+V*y
Enerji dengesi : F*h
F
+ S*H
s
= V*H + L*h
L
+ S*h
S


H
S

h
S
=
S

KAPASTE : Birim zamanda buharlaan zc (su)
miktardr.
q = UAAt ; U- Tm s ileti katsays (kcal/m
2
hr
o
C)
A- Is iletim yzeyi (m
2
)
At- Scaklk d (t
S
t
L
) (
o
C)
q = S
S
(Elde edilen zc buhar / zaman )
Kapasiteye etki eden faktrler;
1- U , A , At ye etki eden faktrler (1.grup faktrler)
2- Istma miktar (2.grup faktrler).


e = V/ S
Verime etki eden faktrler;
1-Tesir says ve Istma ssnn miktar (1.grup
faktrler)
2-Buharn buharlama ss, svnn buharlama ss,
seyrelme ss, ar snma, buhardaki sv miktar, s
kayplar (2.grup faktrler).

Buhar sarfiyat : Kapasite/Verim

VERM (Ekonomi) : Istma ortam olarak kullanlan
buharn birim miktarna karlk elde edilen zc
buharnn miktardr.



! Besleme akm scaklnn tesiri
! Ar snma
! Kondensat scaklnn tesiri
! Su buhar basncnn seilmesi
! zc buhar blmndeki basn
Hesaplamalarda gz nne alnacak
hususlar:

1- Besleme akmnn scakl: Etkisi yok. Besleme akmnn birim
ktlesine den buharlama az ve elde edilen deriik zelti miktar
fazla ise nemlidir.
2- Istma ortam olarak kullanlan buharn ar snm olmas ve
kondensat scakl: Bu durumda s iletim yzeyi kuru kalr. Bunun
hesaplamalara yanstlmas gerekir.
3- Su buhar basncnn seilmesi: Yksek basnca sahip
subuharnn kuvvet olarak deeri yksektir. Ancak faz dnm
(younlama) ss dktr. Bu nedenle evaporasyon ilemlerinde
dk basnl doymu su buhar stma amacyla kullanlr.
4- Separatr ksmndaki basn: Kapasite denkliinde 1 grup
faktrler arasnda yer alan At deerini artrmak iin evaporasyon
ilemleri genellikle vakum altnda gerekletirilir.

Kaynama Noktas Ykselmesi
! zeltilerin deriik olmas
sebebiyle zeltiye ait zgl s ,
buharlama gizli ss ve
kaynama scakl gibi deerler
suya ait deerlerden farkldr.
zeltinin kaynama noktas ykselmesinin
bulunmas:
q = UAAt ifadesiyle tanmlanan kapasiteyi
artrmann bir yolu At deerini artrmaktr.
At = t
S
t
L
idi. Eer t
L
artarsa At azalr.
Bunun iinde t
L
nin (zeltinin kaynama
noktasnn) doru bilinmesi gerekir.


Dhring Kaidesi
Buhar basnc-scaklk ilikisi Clasius-Clapeyron eitlii
ile verilmektedir. Yani
V T dT
dP
A
=

eklindedir.

AV = V
gaz
V
sv
~ V
gaz
= P/RT den
Sabit
RT
LnP + =

) / 1 ( ) / (
) / 1 ( ) / (
. . . z
su su
z
su
T d R
T d R
dLnP
dLnP

=
Referans olarak su alnrsa
Sabit
T T
su
z
cz su
+ =

.
.
1 1
Sabit T T
z
z
su
su
+ =
.
.
.

elde edilir.
Sabit basncta ise
olur.
T
z.
Sabit basncta








% Konsantrasyon







T
su




Dhring Diyagram olarak bilinen bu
diyagram yardm ile KNY bulunur
Dhring Diyagram
%0
%10
N
a
O
H

z
e
l
t
i
l
e
r
i
n
i
n

k
a
y
n
a
m
a

t
e
m
p
a
r
a
t

r
l
e
r
i

C

%60
%50
Suyun kaynama temperatrleri , C
Hesaplamalar;
Entalpi-Bileim diyagraml hesaplamalar
Entalpi-Bileim diyagramsz hesaplamalar
- Separatr ksmn terk eden subuharnn
entalpisi zeltinin kaynama scaklnda alnr.
- zgl snn bilinmesi durumunda seyreltik ve
derik zeltinin entalpisi bu deerler yardm ile
hesaplanr.
- Seyrelme ss ihmal edilir.

Entalpi Konsantrasyon
Diyagramlar
149 C
121 C
66 C
38 C
E
n
t
a
l
p
i

,

K
c
a
l
k
g

Konsantrasyon , NaOHn arlk fraksiyonu
Kapasiteye etki eden faktrler:
Tm s iletim katsaysna etki eden faktrler


) / 1 ( ) / ( ) / 1 (
1
yb k
h k L h
U
+ +
=
h
yb
>>h
k
olduundan U ~ h
yb
olur. Bu nedenle
U artrmak iin h
k
deeri byk

olmaldr
Younlaan buharn s iletim katsays:
Scaklk d
Subuharnn younlama scakl ve
Younlamayan buhar ve gazlarn miktarna baldr.
Kaynayan zeltinin s iletim katsays:
Kaynayan zeltinin akm hzna
Buharlaan zeltinin viskozitesine ve
Is iletim yzeyinin temizlik derecesine baldr.

Tm s iletim katsays:
Toplam diren = Kaynayan zeltinin direnci +Aradaki s
iletim yzeyinin direnci +Younlaan buharn direnci dir.
Ancak bu evaporasyon ileminde yaplamamaktadr. Zira
Nusselt eitliinde younlamayan buhar ve gazlarn etkisi
gz nne alnmamtr. Bunun iinde bu etkiler deney
evaporatr tasarlanarak deneysel olarak tespit edilir.
KN artnca viskozite azalr ve U artar, buna bal olarakta
kapasite artar.
Ancak At azalnca kapasitede der. Bu nedenle deneysel
olarak uygun At seilmelidir.
Istc borular iindeki zelti seyiyesinin etkisi:


Svnn younluu : ise
P
hid.
= h olur.



h (zelti ykseklii)
h artarsa;
zeltinin akm hz azalr.
Evaporatrn seperatr ksmnda basn artar.
Buna bal olarak kaynama noktas ykselir,
scaklk d azalr ve kapasite der.
Zorlanm dolam tipi evaporatrlerde zeltinin
akm hz istenildii ekilde ayarlanr. Ancak zelti
hz zelti stc borularn 1/3 lk mesafesinde
kaynama noktasnda olacak ekilde ayarlanr.

Istc borular uzun evaporatrlerde borularn
altndan giren zelti
Kaynamann olduu blgelerde srtnmenin
Borular terk anndaki k kaybnn ve
Hidrostatik basncn etkisi altndadr.
Istc borularn ilevini artrmak iin scaklk d,
besleme akm scakl ve besleme akm debisi
yksek olmaldr. Bunlar kaynamay stc borularn
altna doru eker.


Entalpi Konsantrasyon
Diyagramlar
149 C
121 C
66 C
38 C
E
n
t
a
l
p
i

,

K
c
a
l
k
g

Konsantrasyon , NaOHn arlk fraksiyonu
KABUK OLUUMU
Ters znrle sahip maddelerin ( CaSO
4
, NaSo
4
,
NaCO
3
.H
2
O) zeltileri evapore edildiinde stc
yzeylerde kabuk oluumuna sebebiyet verir.
( 1/U
2
) = (1/U
o
2
) + |u eklindedir.
U
o
: Balang anndaki tm s iletim katsays.
U : Herhangi bir zamandaki tm s iletim katsays.
u : Geen sre.
| : Sabit.




1/U
2




U


Sre
Buhar Ekonomisi:
- n stma
- Vakum uygulama
- ok tesirli evaporasyon
- Termokompresyaonla evaporasyon ile
salanr.

ok Tesirli Evaporasyon
V
1
,H
1
V
2
,H
2

V
3
,H
3

I
P
1
t
1

II
P
2

t
2


III
P
3
t
3

F,x
F,
t
F

S,t
s
,H
s

S,h
s
L
1
,x
1
V
1
L
2
,x
2
V
2
L
3
,x
3

1 2 3
P
3
: Sisteme uygulanan vakuma kar gelen
basn
t
1
> t
2
> t
3
P
1
> P
2
> P
3

At
1
= t
s
t
1
q
1
= U
1
A
1
At
1

At
2
= t
1
t
2
q
2
= U
2
A
2
At
2

At
3
= t
2
t
3
q
3
= U
3
A
3
At
3

At = t
s
t
3
A
1
~ A
2
~ A
3
~ A
ort


q
1
= q
2
= q
3
den
U
1
A
1
At
1
= U
2
A
2
At
2
= U
3
A
3
At
3
ifadesinden
U
1
At
1
= U
2
At
2
= U
3
At
3

U
1
= U
2
= U
3
= U
ort
kabul edilirse
ok tesirli evaporasyon nitesinin kapasitesi:
q = q
1
+ q
2
+ q
3
= U
ort
A
ort
At
1
+ U
ort
A
ort
At
2
+ U
ort
A
ort
At
3

q = U
ort
A
ort
(At
1
+ At
2
+At
3
) olur.

q = U
ort
A
ort
At
Bu deer ayn snr artlarda alan tek
tesirli evaporatrn kapasitesi ile ayn
olur. Bu nedenle tesir saysn artrmakla
buhar ekonomisinde salanan art ile
kapasite deerindeki azal birbirini
dengelemelidir.



Toplam
maliyet
Maliyet


Sabit
masraflar
Buhar

Su

cilik

Opt.Tesir Tesir says

Besleme ekilleri:
zc buharnn ak her zaman I. tesirden sona
dorudur.
t
1
> t
2
> t
3
P
1
> P
2
> P
3

Eynl besleme:
Deriikleen zeltinin ak I. tesirden sona
dorudur.
Tesirler arasnda pompaya gereksinim yok. Tesirler
arasnda fla evaporasyon olur. Son tesirden deriik
zeltiyi almak iin pompaya gereksinim var. Scak
besleme akm iin uygun.

V
1
,H
1
V
2
,H
2

V
3
,H
3

I
P
1
t
1

II
P
2

t
2


III
P
3
t
3

F,x
F,
t
F

S,t
s
,H
s

S,h
s
L
1
,x
1
V
1
L
2
,x
2
V
2
L
3
,x
3

1 2 3
E ynl besleme
z buhar

Deriikleen zelti

Zt ynl besleme:
Deriikleen zeltinin ak sondan baa dorudur.Tesirler
arasnda pompaya gerksinim var. Besleme akm iin pompaya
gerek yok. Viskoz karmlar ve souk zeltiler iin uygun.
Kark besleme :
Eynl ve zt ynl beslemenin avantajlarn salayan bu besleme
eklinde tesirlerin bir ksm arasnda eynl besleme bir ksm
arasnda da zt ynl besleme gerekleir.
Paralel besleme:
Her tesire taze besleme akm gderilir ve her tesirdende deriik
zelti alnr.

V
1
,H
1
V
2
,H
2

V
3
,H
3

I
P
1
t
1

II
P
2

t
2


III
P
3
t
3

S,t
s
,H
s

S,h
s

L
1
,x
1
V
1
L
2
,x
2
V
2
L
3
,x
3

1 2 3
F, x
F
, t
F

Zt ynl besleme

Deriikleen zelti
z buhar
V
1
,H
1
V
2
,H
2

V
3
,H
3

I
P
1
t
1

II
P
2

t
2


III
P
3
t
3

S,t
s
,H
s

S,h
s

L
1
,x
1
V
1
L
2
,x
2
V
2
L
3
,x
3

1 2 3
Kark besleme
F,x
F
,t
F

Deriikleen zelti
(2 -3)
(3-1)
z buhar

V
1
,H
1
V
2
,H
2

V
3
,H
3

I
P
1
t
1

II
P
2

t
2


III
P
3
t
3

F
1
,x
F
,t
F
S,t
s
,H
s

S,h
s
L
1
,x
1
V
1
L
2
,x
2
V
2
L
3
,x
3

1 2 3
Paralel besleme

F
2
F
3

L
1
, L
2
ve L
3
birletirilir ve rn olarak alnr.
z buhar

126
o
C 14
113
o
C
72 63 55
22 103
o
C
72 104
o
C
95
o
C 15
88
o

41 80
o
C
54
o
C 54
o
C 26 54
o
C
48
o
C

ok tesirli evaporasyonda KNYnin etkisi:

Hesaplamalar:
Yukardaki tesirli evaporatr sistemi gz nne
alnrsa;
Giri-k deerleri biliniyorsa S, A. t
1
, t
2
, V

, V
2
, V
3

deerlerinin hesaplanmas gerekir. Yedi adet
bilinmeyen ktle, bileen ve kapasite denklikleri
yazlarak nmerik zm yntemleri ile hesaplanr.



KNY gstermeyen sistemler
1- Birinci ve ikinci tesirlerde zeltinin kaynama
noktalar ( t
1
ve t
2
) kabul edilir.
U
1
At
1
= U
2
At
2
= U
3
At
3
ifadesinden yaralanlarak

3 2 1
1
1
/ 1 / 1 / 1
/ 1
U U U
U
t t
+ +
A = A
3 2 1
2
2
/ 1 / 1 / 1
/ 1
U U U
U
t t
+ +
A = A
eitliklerinden t
1
ve t
2
hesaplanr. Bu deerler ilk
kabul deerleri olarak alnr.

Deneme-Yanlma ile zm:
2- Her tesir iin enerji dengesi yazlr. V
1
ve V
2

deerleri hesaplanr.
3- Kapasite eitliklerinden
q
1
= S
s
= U
1
A
1
At
1

q
2
= V
1

1
= U
2
A
2
At
2

q
3
= V
2

2
0 U
3
A
3
At
3

A
1
, A
2
, A
3
hesaplanr.
4- A
1
= A
2
= A
3
oluncaya kadar ileme devam edilir.

1- Her tesirde meydana gelen buharlama miktarlar
(V
1
, V
2
) tahmin edilir. Buna gre her tesirde yaklak
zelti bileimi hesaplanr ve KNY deerleri bulunur.
2-Tesirlerde kaynama noktalar bilindiinden
sistemdeki toplam gerek scaklk d (At)
hesaplanr. Bu deerin tesirlere dalm yaplr.
3- Enerji dengelerinden V
1
ve V
2
deerleri hesaplanr.
1. admda kabul edilen V
1
ve V
2
deerleri ile
hesaplanan V
1
ve V
2
deerleri oluncaya kadar yeni
deerler kabul edilerek ileme devam edilir.

KNY gsteren sistemler

4-- Kapasite eitliklerinden
q
1
= S
s
= U
1
A
1
At
1

q
2
= V
1

1
= U
2
A
2
At
2

q
3
= V
2

2
0 U
3
A
3
At
3

A
1
, A
2
, A
3
hesaplanr.
5- Hesaplanan A lar birbirine eitse ileme son verilir.
6- A lar birbirine eit deilse , eitlik salanncaya kadar
2. admda yaplan gerek scaklk dnn tesirlere
dalm yeniden yaplarak ileme devam edilir.


V, y, H

A

F, x
F
q

B
S,t
s


S

L, x
L
, h
L


t
L

P
Termokompresyonla evaporasyon

Termokompresyonla evaporasyon ilemine,
sktrma ilemi iin gereken enerji
gereksinimi ile buhar retmek iin gereken
enerji ihtiyacnn karlatrlmas yaplarak
karar verilir. (Mollier diyagram)
Buhar sktrmak iin pistonlu kompresr
uygun deil. Bu amala buhar-jet ejektrleri
kullanlr.

Dezavantajlar:
-Sktrma ileminin ekonomik olmas iin
kk scaklk d deerlerinde allr.
Buda kapasitenin dmesine sebebiyet verir.
-Cihazlar pahaldr.
-lemi balatmak iin destek buhara ihtiya
vardr
-ayet zelti KNY gsteriyorsa enerji
gereksinimi hzla artar. Ancak elektrik enerjisi
ucuz ise uygulanabilir.

OK TESRL EVAPORASYON HESAPLAMALARI (KNY YOK)



1.Birinci ve ikinci evaporatrlerde kaynayan zeltileri tahmin
edilir.

2.Her bir evaporatr iin s dengesi kurulur ve her tesirdeki
buharlama hesaplanr.

3.Is transfer eitlikleri yardm ile, her tesir iin lzumlu s transfer
alan hesaplanr.

4.Bu yolla hesaplanan s transfer alanlar, her evaporatrde
birbirine eit deilse, temperatr d iin yeni bir dalm
yaplr. 2 ve 3.maddelerdeki ilemler aynen tekrarlanr. Bu ileme,
s transfer alanlar eit olancaya kadar devam edilir.
OK TESRL EVAPORASYON HESAPLAMALARI (KNY VAR)



1. Bilinen balang ve sonu artlardan faydalanarak, son tesire ait kaynama
noktas ve entalpiler bulunur.
2. lk ve ikinci tesirlerde meydana gelen buharlamalarn miktarlar tahmin edilir.
Seyreltik zeltilere ait Dhring dorularnn eimleri ayn olduu iin,
yaklak zelti bileimi ve kaynama noktas ykselmesi bulunabilir.
3.Kaynama noktas ykselmesi bulunduunda toplam d (gerek)
hesaplanabilir ve btn tesirlere dalm yaplr.
4.Is eitlikleri ile, ilk ve ikinci tesirlerde meydana gelen buharlamann miktarlar
hesaplanr. Sonular 2.admdan farklysa 2 ve 3.admlar hesaplanan bu
miktarlarla tekrarlanr.
5. Is eitlii yardm ile, her tesir iin lzumlu s transfer alan hesaplanr.
6. Her tesir iin s transfer alan birbirine eit kmazsa 3.admdaki dalm
yeniden yaplr.
7. Temperatr dzeltmeye alanlar eit olana kadar devam edilir.


ok Tesirli Evaporatrlerde Kapasite
q
1
= U
1
*A
1
* t
1
q
2
= U
2
*A
2
* t
2
q
3
= U
3
*A
3
* t
3
q= q
1
+q
2
+q
3
= U
1
*A
1
* t
1
+ U
2
*A
2
* t
2
+U
3
*A
3
* t
3

q = U
ort
*A*(t
1
+ t
2
+ t
3
) = U
ort
*A*t