You are on page 1of 18

saqarTvelos sazogadoebriv saqmeTa instituti GIPA

saxelmwifo mmarTvelobis skola


adgilobrivi TviTmmarTvelobis samagistro programis kursdamTavrebul nino lolaZis

naSromi

`axalgazrdobis roli samxreT kavkasiis qveyanaTa TanamSromlobis sakiTxebSi~

Tbilisi 2010 weli

Sesavali

problemis dasma

qalaqis ganviTarebisTvis mniSvnelovania is stabilur, socialur-ekonomikurad mdgrad regionSi iyos. samxreT kavkasia am mxriv sakmaod rTuli regionia, konfliqtebiT, gansxvavebebiT, qveynebis politikuri gemovnebiT da sagareo veqtorebiT. saqarTvelo cdilobs, rom somxeTTan da azerbaijanTan partnioruli urTierToba hqondes. qveynebs partnioroba met-naklebad gamosdiT, Tumca xalxs Soris kontaqtebi iklebs, es ZiriTadad exeba profesiul jgufebs. rac mTavaria, axalgazrda Taoba naklebad icnobs erTmaneTs. axalgazrdobis kontaqtebs didi roli akisria qveynebis TanamSromlobis saqmeSi, Tumca samxreT kavkasiaSi am potencialis gamoyeneba ar xdeba. arada, maT aqvT energia imisTvis, rom enTuziazmiT moekidon saqmes da bolomde miiyvanon is. tumca urTierTobis dawyebis iniciativas ar iCenen da pasiurebi arian. saqarTveloSi kargad esmiT, rom udidesi mniSvneloba aqvs erToblivi midgomebis Camoyalibebas regionis samomavlo ganviTarebisaTvis, Tumca am ideis realizeba naklebad xerxdeba. studentTa erToblivi proeqtebic naklebad arsebobs, maSin roca SeiZleba bevri iseTi Tema gamoinaxos, romelzec qarTveli, somexi da azerbaijaneli studentebi erToblivad imuSaveben da es proeqti saboloo jamSi regionSi erTobliv midgomebs Camoayalibebs.

kvlevis mizani Cveni kvlevis mizania, gavigoT, Tu ra roli akisria axalgazrdobas samxreT kavkasiis qveynebs Soris TanamSromlobisa da urTierTobis gaRrmavebis saqmeSi. yuradReba gavamaxviloT im mizezebze, ramac ganapiroba am sami qveynis momavali Taobebis erTmaneTTan gaucxoeba. Cveni mizania, ganvsazRvroT ra kavSirebis damyarebaa SesaZlebeli qarTvel, somex da azerbaijanel axalgazrdebs Soris. gamovavlinoT is dadebiTi aspeqtebi, rac axalgazrdebis ufro aqtiur komunikacias SeiZleba mohyves. Temis farglebSi gavaanalizebT, Tu ramdenad Seuwyobs xels axalgazrduli urTierTobebi xels qveynebis momaval TanamSromlobas da konkretulad ra sferoSi SeiZleba studentebis CarTva.

aseve kvlevis dros gamovavlenT, ramdenad aris Tavad qarTveli studentoba mzad, rom CaerTos samxreT kavkasiis axalgazrdebis daaxloebis saqmeSi. gavigebT, Tu ramdenad aqvT studentebs survili monawileoba miiRon erTobliv proeqtebsa da gacvliT programebSi. winamdebare kvleva miznad isaxavs am kavSirebis Sesaxeb eqspertTa mosazrebebis gacnobas da analizs. Catarebul kvlevaze dayrdnobiT movamzadebT daskvnebsa da SevimuSavebT Sesabamis rekomendaciebs, raTa uaxloes momavalSi moxdes maTi gaTvaliswineba.

kvlevis kiTxva

ramdenad icnoben samxreT kavkasiis qveynebSi mcxovrebi axalgazrdebi erTmaneTs da ra roli akisriaT maT qveynebis momavali TanamSromlobis saqmeSi?

kvlevis meTodi

winamdebare gamoviyeneT:

naSromze

muSaobis

dros

sociologiuri

kvlevis

meTodebad

1. meoradi informaciis analizi; 2. siRrmiseuli interviu eqspertebTan; 3. raodenobrivi kvleva; 4. piradi dakvirveba.

kvlevis sawyis etapze, dro daeTmo meoradi informaciis moZiebasa da mis analizs. am TemasTan dakavSirebiT internetSi sakmaod mwiri informaciaa. kvlevaSi gamoviyeneT informacia, romelic somxeTSi erTkviriani vizitis dros piradi dakvirvebis safuZvelze miviReT. naSromze muSaobis dros SevxvdiT dargis specialistebs da maTTan CavwereT siRrmiseuli interviuebi. eseni arian: 1. irakli menaRariSvili _ saerTaSoriso urTierTobebis specialisti, sagareo saqmeTa yofili ministri; 2. ramaz sayvareliZe politologi, fsiqologi; 2. andro barnovi politologi.

Temaze muSaobis dros CavatareT raodenobrivi kvleva, gamovikiTxeT 20 axalgazrda, maT Soris iyvnen sxvadasxva umaRlesi saswavleblebis studentebi da kursdamTavrebulebi. miRebuli monacemebi davamuSaveT da Sedegebi winamdebare naSromis analizis nawilSia mocemuli.

kvlevis sazRvrebi

Cveni kvlevis sazRvrebi moicavs Tbiliss da aseve somxeTis ramdenime qalaqs: erevans, eCmiaZins, alaverds, vanaZors, giumrsa da diliJans.

analizi
partnioroba qveynebs Soris

`azerbaijanTan da somxeTTan saqarTvelos akavSirebs istoriulad Camoyalibebuli, tradiciuli keTilmezobluri urTierTobebi. saqarTvelos miaCnia, rom udidesi mniSvneloba aqvs erToblivi midgomebis Camoyalibebas regionis samomavlo ganviTarebasTan dakavSirebiT. saqarTvelos urTierToba azerbaijanTan strategiul partniorobad Camoyalibda. mWidrod TanamSromlobs azerbaijanTan politikisa da usafrTxoebis sferoebSi da evroatlantikuri integraciis procesSi. saqarTvelos mWidro partnioroba akavSirebs somxeTTan ormxrivi interesebis yvela sferoSi. saqarTvelos miaCnia, rom somxeTTan keTilmezobluri

urTierTobebis da ormxrivad sasargeblo TanamSromlobis gaRrmaveba orive saxelmwifos erovnul interesebs Seesabameba da xels uwyobs ori qveynis tradiciuli megobrobis ganmtkicebas, ekonomikur keTildReobas da politikur stabilurobas~, _ aseTi Canaweri arsebobs saqarTvelos erovnuli usafrTxoebis koncefciaSi. cxadia, samxreT kavkasiis regionis samomavlo ganviTarebisTvis mniSvnelovania qveynebs Soris TanamSromloba, kavSirebi da erTiani midgobebis arseboba. Tumca

problema aris is, rom am sami qveynidan ori erTmaneTTan dapirispirebulia, xolo mesames sakuTari problemebi aqvs da misi teritoriebis didi nawili ruseTis mier okupirebulia. aseTi daZabuli situaciis pirobebSi regionaluri partnioroba xdeba ise, rogorc es SesaZlebelia. anu, minimaluri SedegebiT. regionSi makavSirebeli rgolis roli saqarTvelos akisria, aq aris SesaZlebeli somxebisa da azerbaijanelebis erT magidasTan dasma da dialogi. cxadia, xSir SemTxvevaSi es Tema isev mTiani yarabaRis problemaa, Tumca aris sxva sakiTxebic, razec regionalur doneze SeiZleba saubari da es ZiriTadad mainc transnacionalur proeqtebs exeba.

saqarTvelo icavs erovnuli usafrTxoebis koncefciiT deklarirebul principebs da TanamSromlobs somxeTTan da azerbaijanTan. samTavrobo doneze xelSekrulebebi da memorandumebi uxvad aris gaformebuli, Tumca Zveli megobrobis masStabebi nel-nela mcirdeba. SeiZleba iTqvas, rom TandaTanobiT adamianuri kontaqtebi ikargeba kidec, am SemTxvevaSi saubaria sabWoTa kavSiris dros arsebul viTarebasTan SedarebiT.

gaucxoeba regionSi

damoukideblobis mopovebis Semdeg am qveynebSi mTeli Taobebi gaizarda, romelTac erTmaneTTan Sexeba aRar aqvT, ar icnoben erTmaneTs da TiTqmis aRaraferi ician mezobeli qveynis kulturis Sesaxeb. arada, es swored is momavali Taobebia, romlebic sul male am qveynebis xelisuflebaSi movlen da mezobeli saxelmwifos mimarT maT pirad damokidebulebaze bevri ram iqneba damyarebuli. axalgazrdobas didi roli akisria samxreT kavkasiis qveynebis TanamSromlobis

saqmeSi. studentobas aqvs resursi da potenciali imisa, rom bevri axali ideis generatori iyos. erToblivi proeqtebis realizebiT SesaZlebeli gaxdeba regionSi iseTi RonisZiebebis ganxorcieleba, romelic xels Seuwyobs kavSirebis gaZlierebas da qveynebSi saerTo midgomebis Camoyalibebas. Tumca vidre saerTo samxreT kavkasiuri proeqtebis realizeba daiwyeba,

mniSvnelovania, rom qarTvel, somex da azerbaijanel axalgazrdebs warmodgena hqondeT erTmaneTis kulturaze da pativs scemdnen mezoblis tradiciebs. vidre uSualod samxreT kavkasiaSi axalgazrdobis rolze visaubrebdeT, saWiroa, mokle analizi gakeTdes imisa, Tu ratom daikarga am qveynebs Soris kontaqtebi. ram ganapiroba garkveulwilad erebs Soris gaucxoeba. ra Sansi arsebobs imisa, rom es Sesustebuli kavSirebi axalgazrdebis saSualebiT aRdges da saerTod, aris ki amis survili da saWiroeba.

Temaze muSaobis dawyebamde am problemasTan uSualo Sexeba gvqonda GIPA-s studentebs. GTZ-is finansuri mxardaWeriT 12-kaciani delegacia gaemgzavra somxeTis municipalitetebSi, raTa adgilze Seeswavla somxeTis adgilobrivi TviTmmarTvelobis sistema, muSaobis specifika, municipaluri servisebis miwodebis saqmeSi maTi gamocdileba da rac mTavaria, gaecno Tavad qveyana da xalxi. aseve Cveni mizani iyo, adgilze dakvirvebis safuZvelze mogvenaxa is ZiriTadi sakiTxebi, romlebzec SeiZleba momavalSi

TanamSromloba, erToblivi proeqtebis ganxorcieleba da urTierTobebis kidev ufro gaRrmaveba. aRsaniSnavia, rom Tormetive adamiani pirvelad iyo somxeTSi. vizitis dros kidev ufro TvalnaTliv gamoCnda, Tu ramdenad saWiroa aseTi kontaqtebis arseboba. rac yvelaze mniSvnelovania, somxurma mxarem Zalian kargad miiRo qarTveli stumrebi da yvela Sexvedraze xazgasmiT iyo aRniSnuli, rom studentebis aseTi vizitebi kidev ufro xels Seuwyobs qveynebis daaxloebas. am vizitis detalebze kvlevaSi qvemoT kidev ufro dawvrilebiT visaubrebT. imisaTvis, rom Cveni kvleva ufro arsebiTi iyos, qveynebis TanamSromlobis saqmeSi axalgazrdobis rolis Sesaxeb kiTxvebiT mivmarTeT eqspertebs, aseve CavatareT raodenobrivi kvleva axalgazrdebs Soris. am Sedegebis analizma sakmaod kargad dagvanaxa problemis arsi, misi gamomwvevi mizezebi da aseve gamoikveTa gadawyvetis gzebi.

ratom Sesustda kavSirebi? sazogadoebriv saqmeTa institutis studentebs somxeTSi yofnis dros Sexvedrebi gvqonda sxvadasxva municipalitetebSi merebTan da maTi aparatis wevrebTan, aseve erevanSi vizitis dros migviRes teritoriuli mmarTvelobis saministrosa (Sexvedra gvqonda ministris pirvel moadgilesTan, baton vaCe terterianTan da adgilobrivi TviTmmarTvelobis departamentis ufros, baton artur soRomonianTan) da somxeTis parlamentSi (studentebi migviRo parlamentis vice-spikerma samvel nikoianma, Sexvedras aseve daeswrnen somxeTis parlamentis safinanso da sabiujeto komisiis Tavmjdomare gagik minosiani da teritoriuli mmarTvelobisa da adgilobrivi TviTmmarTvelobis komisiis Tavmjdomare araik oganesiani). yvela Sexvedraze xazgasmiT iTqva, rom somxebsa da qarTvelebs Soris kontaqtebi ikargeba da rom axalgazrdebs gansakuTrebuli roli aqvT am urTierTobebis gadarCenis saqmeSi. erT-erT Sexvedraze maspinZelma aRniSna, rom `dRes saqarTvelosa da somxeTs

Soris megobroba mxolod sadRegrZeloebis donezea SemorCenili da realuri urTierTobebi aRar arsebobs. amas hqvia kidev megobroba~? mTavari kiTxva, romelic Cndeba, aris is, Tu ratom daikarga es kontaqtebi? samxreT kavkasiis qveynebis xalxs da miT ufro axalgazrdebs Soris kontaqtebis Semcirebis ramdenime ganmapirobebeli faqtori arsebobs. pirvel rigSi, aRsaniSnavia, rom TiToeuli aseTi kavSiris damyareba wminda organizaciuli TvalsazrisiT da finansurad arc Tu ioli saqmea. xSir SemTxvevaSi, swored finansebis ararseboba ganapirobebs imas, rom qarTvelebi da somxebi da aseve qarTvelebi da azerbaijanelebi axla naklebad kontaqtoben da ara imitom, rom aseTi kavSirebi aRar undaT. saerTaSoriso urTierTobebis eqspert irakli menaRariSvils miaCnia, rom raime specifikuri mizezi axalgazrdebis erTmaneTTan gaucxoebasTan dakavSirebiT ar arsebobs. `es aris gamoxatuleba im saerTo tendenciis, romelic sabWoTa kavSiris daSlis Semdgom yovelgvar kontaqts daemarTa, maT Soris profesiul jgufebs. maSin saxelmwifo afinansebda aseT kontaqtebs da axla am tipis urTierTobebisTvis iolad mosaZiebeli dafinanseba aRar arsebobs. aseTi urTierTobebi mainc aRdgeba, roca am qveynebSi socialur-ekonomikuri mdgomareoba normalur saxes miiRebs. es iqneba jansaRi urTierToba, romelsac socialuri ryevebi ukve veRar daSlis. manamde aseTi Sedegi usiamovnoa, magram gasagebia~. erT-erTi mTavari problema, ris gamoc samive qveynis profesiuli, biznes Tu axalgazrduli kavSirebi ver urTierToben aris mTiani yarabaRis konfliqti. aseve sabWoTa kavSiris daSlis Semdeg qveynebSi mZime socialur-ekonomikuri viTareba Seiqmna da saxelmwifosa da xalxis mTavari sazrunavi gadarCena gaxda. aseT dros ki aqcenti gakeTda mdidar saxelmwifoebTan urTierTobaze da xalxic dasavleTisken wavida. kvlevis dros Cven mier gamokiTxulma eqspertebma kontaqtebis gawyvetis mTavar mizezad swored socialur-ekonomikuri faqtori daasaxeles. politologi ramaz sayvareliZe aRniSnavs, rom TiToeul Cvens qveyanaSi imdeni problemebi dagrovda, rom uaxloesi mezobeli qveynebisken gaxedvis Tavi aRar aqvs bevr adamians. fsiqologiurad aRar aris imis xalisi, naxos, sxvebi rogor cxovroben. adre Cven rom davdiodiT da gvqonda es kavSirebi, es ufro turistul elements atarebda. karg xasiaTze myofi erTi qveynis axalgazrdoba xvdeboda meore qveynis karg xasiaTze myof axalgazrdobas. Tu aseTi karg xasiaTze aRar arian axalgazrdebi, SeiZleba aseTi Sexvedris survilic naklebad iyos~. marTalia, vsaubrobT imaze, rom qarTvelebsa da somxebs Soris, qarTvelebsa da azerbaijanelebs Soris kavSirebi Sesustebulia, Tumca aqve unda iTqvas, rom es ufro profesiul da biznes jgufebs exeba. individualuri kavSirebi dResac arsebobs. saqarTvelosTan kavSiri

somxebs ar gauwyvetavT, miT ufro imitom, rom maTTvis saqarTvelo warmoadgens danarCen msofliosTan xmeleTiT (sahaero kavSirebi arsebobs) damakavSirebel erTaderT gzas. amitom somxebi ufro aqtiurad dadian saqarTveloSi, vidre qarTvelebi somxeTSi. aseTi aqtivobebi gansakuTrebiT zafxulis periodSi izrdeba, roca qobuleTsa da baTumSi zRvis sezoni ixsneba. sagulisxmoa, rom 2009 wels aWaris kurortebze 70 aTasi somxeTis da 5 aTasi azerbaijanis moqalaqe isvenebda. sul 2009 wels 351 049 somxeTis moqalaqe Semovida saqarTveloSi, 2010 wlis 7 Tvis monacemebiT ki 233 815 adamiani, xolo 2009 wels azerbaijanis 418 992 moqalaqem gadmokveTa saqarTvelos sazRvari, xolo 2010 wlis 7 Tvis monacemebiT ki - 279 815 adamianma. Tumca dasasveneblad Camosuli adamianebis raodenoba ar niSnavs imas, rom maT aqtiuri komunikacia aqvT adgilobrivebTan. am mimarTulebiT arc axalgazrdebi aqtiuroben. qarTvelebisa da somxebis zRvaze gacnobisa da damegobrebis SemTxvevebi arsebobs, Tumca es momavalSi urTierTobas da kontaqtebs naklebad gulisxmobs. es gacnoba ZiriTadad erTjerad xasiaTs atarebs. cxadia, momavali urTierTobisa da miT ufro megobrobisTvis raime saerTo interesis arsebobaa saWiro, dasasveneblad Casuli adamianebi ki saqmeebze naklebad fiqroben. eqsperti andro barnovi aRniSnavs, rom `erTmaneTs bevri somexi da qarTveli icnobs, magram saqmiani kontaqtebi minimaluria, Torem xalxs erTmaneTi ar ejavreba da am urTierTobis mowinaaRmdege aravin aris. saWiroeba ganapirobebs daaxloebas da piroba qmnis yvelafers. amitom procesia es daaxloeba~. rogorc zemoT ukve aRvniSneT, kvlevis farglebSi axalgazrdebis gamokiTxva CavatareT. pirveli kiTxva, romliTac mivmarTeT, iyo: xarT Tu ara namyofi somxeTsa da azerbaijanSi. gamokiTxulTagan 14 ar iyo mezobel qveynebSi namyofi, xolo 6 maTgani iyo, maTgan 3 mxolod somxeTSia namyofi, 2 mxolod azerbaijanSi da erTi orive qveyanaSi. maTi vizitebis mizezebi ki sxvadasxva iyo: 1 azerbaijanSi namyofi iyo samsaxurebrivi mivlinebiT, 1 saqarTvelo-ruseTis omis dros gadavida azerbaijanSi, raTa sazRvargareT wasuliyo, xolo somxeTSi ori saswavlo programiT iyo, xolo erTi ki 2 kviriani sagastrolo vizitiT imyofeboda erevanSi cekvisa da simReris ansamblTan erTad, vizitis mizani ki somexi xalxisTvis qarTuli kulturis gacnoba iyo. orive qveyanaSi ki erT-erTi gamokiTuli iyo da amis mizezi iyo ruseTsaqarTvelos Soris sahaero mimosvlis Caketva. is ruseTSi moxvedris gamo somxeTsa da azerbaijanSi ramdenjerme gadafrinda da ramdenime saaTi am qveynebSi gaatara.

komunikaciis Sedegebi

yvela Tanxmdeba imaze, rom axalgazrdebis kontaqti da intensiuri kavSirebi qveynebis daaxloebas didad uwyobs xels. Tumca aseTi saqmiani kontaqtis arsebobisTvis saWiroa, rom arsebobdes Sesabamisi finansuri mxardaWera. dRes am qveynebSi arsebuli politikuri realobidan gamomdinare SeiZleba iTqvas, rom naklebad arsebobs mzaoba imisTvis, rom axalgazrdebis aseTi aqtivobebi saxelmwifos mier finansurad waxalisdes. mizezebi, ris gamoc samxreT kavkasiis sazogadoebis gaucxoeba xdeba, ufro Rrmaa da rTuli politikuri da strategiuli sakiTxebiT aris ganpirobebuli. `lokaluri iniciativebi aseT viTarebas Znelad Tu Secvlis. es yvelaferi aris politikis Sedegi da politika ar aris damokidebuli mxolod keTil survilebze. maSin, roca somxeTi realurad aris ruseTis mier dakavebuli, seriozul da Rrma politikur kavSirebze saubari cota zedmetia. es kavSirebi Cvenc gvinda da somxebsac undaT, magram arsebobs garkveuli Semaferxebeli faqtorebi, ZiriTadad mesame Zala ruseTis saxiT. aris SemTxvevebi, roca mesame Zala ar aris da ise arsebobs aseTi Semakavebeli faqtori. Cven urTierTobas carieli furclidan rom viwyebdeT, ar gaCndeboda problema~, _ aRniSnavs andro barnovi. Tumca dRes arsebuli politikuri realobis miuxedavad qarTuli da somxuri, igive qarTuli da azerbaijanuli mxare unda xedavdes, rom regionis ganviTarebisaTvis da Sesabamisad, am qveynebis gaZlierebisaTvis aseTi kontaqtebi sasicocxlo mniSvnelobis aris. saqarTvelos xelisufleba qveynis popularizaciis mizniT cdilobs, rom sxvadasxva qveynebidan Dsaxelmwifos finansuri mxardaWeriT Camoiyvanos axalgazrdebi da gaacnos maT qarTuli kultura da qarTvel TanatolebTan kavSirebis damyarebas Seuwyos xeli. aseTi stumrebi saqarTveloSi araerTxel Camosulan yofili sabWoTa respublikebidan, ZiriTadad baltiispireTidan, ukrainidan da -moldovadan. ratomRac xelisuflebis iniciativiT analogiuri programis farglebSi somexi da azerbaijaneli axalgazrdebis mowvevis faqtebi ar yofila. Tumca aqve unda iTqvas, rom arasamTavrobo organizaciebs donorebis mxardaWeriT zafxulSi saqarTveloSi banakebSi CamohyavT xolme somexi da azerbaijaneli bavSvebi. Tumca saxelmwifos mxridan aseTi politikis waxalisebis faqtebi ar arsebobs, yovel SemTxvevaSi CvenTvis cnobili ar aris da aseTi informaciis moZieba verc SevZeliT. miuxedavad imisa, rom regionSi axalgazrdebs Soris kontaqtebis simwirea, Cven mier Catarebulma gamokiTxvam aCvena, rom qarTvelebi icnoben somex da azerbaijanel Tanatolebs. gamokiTxulTa 50 procentma kiTxvaze _ gqoniaT Tu ara kavSiri rodesme somxeTsa da azerbaijanSi mcxovreb Tqvens TanatolebTan? _ dadebiTi pasuxi gasca. xolo kiTxvaze, Tu rogor daiwyo es urTierTobebi procentebi Semdegi saxiT gadanawilda.

r o go r d ai w yo es ur T i er T o ba?
sxva 10% z Rvaz e gavi c ani 30%

u c xo eT Si yo f ni s d r o s gavi c ani 50%

sam saxu r i s saqm ez e m qo nd a kavSi r i 10%

gamokiTxvis mixedviT, axalgazrdebs Soris sakomunikacio ena ZiriTadad aris rusuli. aseve 3 gamokiTxulis TqmiT, somxebTan da azerbaijanelebTan or enaze: rusulad da inglisurad kontaqtobdnen. kvlevam aCvena, rom qarTvelebi somxebsa da azerbaijanelebs ucxoeTSi vizitis dros ufro icnoben, vidre Tavad regionSi dagegmili RonisZiebebis farglebSi. aRsaniSnavia, rom gamokiTxulTa 75 procenti acxadebs, rom siamovnebiT wavidoda somxeTSi, xolo 25%-s uWirs pasuxis gacema. gamokiTxulTa 80%-s aqvs azerbaijanSi wasvlis survili, 5%-s _ ar surs, xolo 15%-s- uWirs pasuxis gacema. kiTxvaze, rom gqondeT saSualeba, ra mizniT waxvidodiT somxeTsa da azerbaijanSi? procentebis Semdegi saxiT ganawilda.

ra m i z ni T waxvi d o d i T so m xeT Si ?
sxva 15% m i vl i nebi T 5% saswavl ebl a d 5% naT esavebi s an m ego br ebi s sanaxavad 5%

qveyni s kul t ur i s gasac no bad 70%

ra m i z ni T waxvi d o d i T az er bai j anSi ?

qveyni s ku l t u r i s gasac no bad 80%

saswavl ebl ad 5% m i vl i nebi T 5% sxva 10%

albaT Tavad kiTxva, Tu saWiro qarTveli da somexi, qarTveli da azerbaijaneli axalgazrdrbis daaxloeba, TavisTavad gulisxmobs pasuxs. es urTierTobebi praqtikulad aris qveynebis momavali urTierTobebi. kiTxvaze rogor fiqrobT, saWiroa Tu ara somex da azerbaijanel TanatolebTan qarTvel axalgazrdebs aqtiuri urTierToba rom hqondeT? TiTqmis yvela gamokiTxulma dadebiTi pasuxi gasca. mxolod erTma ganacxada, rom ar aris amis saWiroeba. erT-erTma respondentma ki es kontaqtebis saWiroeba Semdegi aucileblobiT axsna: `qarTvelebis TvalSi somxebi yovelTvis istoriis gamyalbeblebi iyvnen. am Sexedulebam momaval TaobaSic gaidga fesvebi, gaCnda agresia ori qveynis warmomadgenelTa mimarT.Aaucilebelia, moxdes am cnobierebis Secvla. (am sakiTxze aravin zrunavs). qarTvelma axalgazrdobam safuZvlianad unda Seiswavlos sakuTari qveynis istoria da somex axalgazrdebsac unda auxsnan, ra aris marTali somexi ,,mecnierebis~ mier gavrcelebul legendebSi. raTa somxebis momaval Taobas ar hqondes dampyrobluri ganwyoba saqarTvelos mimarT. orive qveyanas mdidari istoria aqvs da am qveynis axalgazrdebma urTierTpativiscemaze, erovnuli grZnobebis Seuracxyofis gareSe aawyon urTierTobebi, radgan mezobelma qveynebma erTad izrunon sakuTari xalxis ukeTesi momavlis SeqmnisaTvis~. politologi da fsiqologi ramaz sayvareliZe miiCnevs, rom `axalgazrdebis gacnoba SeiZleba gaxdes imis sawindari, rom es Taoba, romelic mova somxeTSi ise advilad ar miiRebs gadawyvetilebas saqarTvelos Sesaxeb, rogorc sxva SemTxvevaSi, rodesac qarTvelebi misTvis ucxo adamianebi arian. aseTi adamianuri angariSgaweva yovelTvis sasurvelia gvqondes Cven, vinc erT regionSi vcxovrobT~. kiTxvaze Tqveni azriT, ra roli akisria axalgazrdobas qveynebs Soris partniorobis saqmeSi? ramdenime axalgazrdam Semdegi pasuxi gasca:

`vfiqrob, rom nebismieri qveynebis axalgazrdebis erTmaneTTan daaxloeba dadebiTad aisaxeba am qveynebis urTierTobaze, Tundac imitom, rom maT Soris arsebuli informaciuli urTierTgacvla bunebrivad gaaCens am qveynebisadmi interess da axalgazrdebs ufro meti pativiscema eqnebaT TavianTi ucxoeli Tanatolebis mimarT, vidre manamde hqondaT~. `Tu axalgazrdobas jansaRi damokidebuleba eqneba sxva qveynis axalgazrdebis mimarT, karCaketilobis nacvalad eqnebaT gaxsnili urTierTobebi da Seecdebian

damaxinjebuli istoriuli sinamdvilis gamosworebas, ra Tqma unda, xeli Seewyoba qveynebs Soris urTierTobis daregulirebas da qarTvelTa da somexTa istoriuli megobrobis ganmtkicebas~. `axalgazrdebs Soris komunikacia bevrad martivia. xolo dRevandeli axalgazrdoba qveynis momavali mmarTveli Zalaa. rac ufro adre daiwyeba TanamSromlobis gaRrmaveba orive qveynis axalgazrdebs Soris, ufro adre iqneba miRweuli sasurveli Sedegi~. `mimaCnia, rom Tanamedrove politikaSi qveynebs Soris urTierTobaSi axalgazrdebze didi roli mainc zrdasrul adamianebs akisriaT. Tumca, axalgazrdebs rogorc qveynis momavlis Semqmnelebs, erTmaneTTan komunikaciis SemTxvevaSi realurad ecodinebodaT arsebuli suraTi da obieqturad Seafasebdnen Cveni qveynebis momavali TanamSromlobis urTierTobis perspeqtivebs~. `axalgazrdebi unda iyvnen axali urTierTobebisa da proeqtebis iniciatorebi, romlebic daakavSireben qveynebs Tanamedrove pirobebisa da realobebis gaTvaliswinebiT~.

dafinansebis molodinSi

mniSvnelovania, rom samxreT kavkasiaSi moxdes iseTi regionaluri proeqtebis ganxorcieleba, romlebic Sedegze iqneba orientirebuli da qveynebis demokratizacias Seuwyobs xels. sagulisxmoa, rom regionaluri politikis xelSemwyobis rolSi xSir SemTxvevaSi dasavleTi da saerTaSoriso organizaciebi gamodian. mniSvnelovania, rom am sami qveynis axalgazrdebis daaxloeba da komunikacia swored regionaluri mniSvnelobis sakiTxebis Taobaze moxdes, an iseT Temaze, romelic samive qveynisTvis iqneba aqtualuri. SeiZleba iTqvas, rom dasavleTisTvis xSir SemTxvevaSi gadamwyvetia, Tu rogoria regionSi viTareba, arsebobs Tu araUama Tu im sakiTxebis mimarT erTiani midgomebi. sagulisxmoa, rom dasavleTi da saerTaSoriso organizaciebi partniorobas xSirad amjobineben

swored regionalur doneze, anu samxreT kavkasiasTan, rogorc erTian sivrcesTan, romlisTvisac saerTo Rirebulebebi, saerTo midgomebi da miswrafebebi arsebobs. amitom dasavleTis mxridan ufro metia interesi iseTi proeqtebis mxardaWeris mimarT, romlebic swored samive qveynisTvis iqneba misaRebi. Tumca Tavad am qveynebis specifikisa Tu arsebuli problemebis gamo xSirad es programebi bolomde ar midis, an saerTod arc iwyeba. arada, es aris samive qveynisTvis ufro didi Sansi, miaRwion mets. irakli menaRariSvilis azriT, aseTi programebis ganxorcielebis interesi arsebobs. misi TqmiT, `bevri iyo dasavleTis mier dafinansebuli iseTi proeqtebi, romlebSic axalgazrdebi monawileobdnen. magaliTad, Crdiloatlantikuri organizaciis axalgazrduli frTa aqtiurobda Cvens regionSi proeqtebis ganxorcielebis mimarTulebiT. magram proeqtebi ar aris intensiuri, rogorsac iTxovs Cveni samxreT kavkasiuri realoba. eWvi ar mepareba, rom aseTi dro dadgeba da meti kontaqti iqneba. Cveni regionis normaluri ganviTarebisTvis es aucilebelia~. xSiria SemTxvevebi, roca regionaluri TanamSromlobis iniciativebi modis swored donori organizaciebisgan da am qveynebis warmomadgenlebi naklebad aqtiuroben. sagulisxmoa, rom aris mTeli rigi proeqtebi romelic samive qveyanaSi xorcieldeba. GIPA-s studentebi somxeTSi gamgzavrebamde SevecadeT, mogveZiebina samxreT kavkasiis qveynebis erToblivi proeqtebi. vxvdebodiT sxvadasxva arasamTavrobo organizaciebis warmomadgenlebs da vesaubrebodiT Tu ra kavSirebi aqvT somxeTsa da azerbaijanSi

arsebul arasamTavroboebTan. cxadia, aseTi kavSirebi arsebobs, Tumca erToblivi proeqtebi, romlebic am qveynebSi xorcieldeba, ZiriTadad mainc yarabaRis konfliqtis gadawyvetas exeba. marTalia, konfliqtebi Cveni regionisTvis erT-erTi mTavari da mtkivneuli Temaa, magram mTeli rigi sxva sakiTxebisa, romelic aseve SeiZleba mniSvnelovani iyos regionisTvis da xeli Seuwyos mis ganviTarebas. SeiZleba iTqvas, rom erT-erTi aseTi mniSvnelovani swored axalgazrdobis daaxloeba. es daaxloeba ki SesaZlebelia moxdes raime saerTo sakiTxebze muSaobis procesSi. `marTalia, dasavleTi ufro cdilobs, waaxalisos regionaluri politika, magram Zalian kargad ar gamosdis es saqme. eSleba im mxriv, rom naklebad zrunavs imaze, rom am politikas hqondes funqcia da Zalian xSirad iseTi STabeWdileba grCeba, rom raRacas mxolod imisTvis akeTebs, rom gaakeTos. magaliTad, dasaluri Rirebulebebi gvavalebs da `qulebis Casawerad~ sxvadasxva qveynis axalgazrdebi vxvdebiT erTmaneTs. mere erTmaneTs rom davSordebiT am Sexvedrisgan Tu araferi darCa, maSin saerTod ra azri aqvs am Sexvedras~, _ aRniSnavs ramaz sayvareliZe.

imisaTvis, rom saqme bolomde iyos miyvanili, mniSvnelovania, rom igive axalgazrdebis Soris kontaqtebma funqcionaluri datvirTva SeiZinon. anu, unda gaxdes raime datvirTvis matarebeli da mxolod donoris xaTriT xdebodes Sexvedrebis organizeba. GIPA-s studentebi somxeTSi vizitis Semdeg gadavwyviteT, rom am mimarTulebiT seriozulad vimuSavoT. kidev erTxel davrwmundiT, rom axalgazrdebs ufro iolad SeuZliaT ekontaqton rogorc erTmaneTs, aseve ufrosebs. somxeTis centraluri da municipaluri donis xelisuflebis warmomadgenlebTan vizitis dros cxadi gaxda, rom axalgazrdebis mxridan wamosuli iniciativebi maTTvis mniSvnelovania. zogierT municipalitetSi, magaliTad eCmiaZinis meriaSi arsebobs studenturi sabWo, romelic aqtiurad aris CarTuli adgilobrivi problemebis gadawyvetis saqmeSi. saqarTvelos sazogadoebriv saqmeTa institutis adgilobrivi TviTmmarTvelobis samagistro programis xelmZRvaneli liza sofromaZe da eCmiaZinis meri SeTanxmdnen, rom kargi iqneba, momavalSi daigegmos GIPA-s studentebisa da eCniaZineli axalgazrdebis Sexvedra, moxdes gamocdilebis gaziareba da saerTo proeqtis farglebSi daiwyos aqtiuri TanamSromloba. rac ufro meti iqneba komunikacia qarTvel da somex axalgazrdebs Soris, miT meti Sexebis wertilebi gaCndeba da kidev ufro bevri iniciativa wamova orive mxaridan momavali TanamSromlobisTvis. eqsperti andro barnovi ar eTanxmeba im mosazrebas, rom axalgazrdobis daaxloebisTvis vinmes mxridan xelis Sewyobaa saWiro, misi azriT, `axalgazrdebis kontaqti asaxavs garkveul realobas da xelovnurad raimes gakeTeba SeuZlebelia. Sors var im

azrisgan, rom am kontaqtebs daxmareba sWirdeba da axalgazrdoba, rogorc instituti, unda iRwvodes politikuri miznebisTvis~. cxadia, samxreT kavkasiis axalgazrdebis daaxloeba xelovnurad da miT ufro maTi iZuleba komunikacia hqondeT erTmaneTTan SeuZlebelia. Tumca rogorc kvlevam aCvena, Tavad axalgazrdebs aqvT aseTi urTierTobis survili, Tumca xSir SemTxvevaSi maTi aseTi survilebis realizebisTvis Sesabamisi finansebi ar gaaCniaT. aRsaniSnavia, rom aseTi kontaqtebis Camoyalibebas didad uwyobs xels gacvliTi programebi da aseve sxvadasxva saxis proeqtebi. fsiqologiidan cnobilia: imisaTvis, rom adamianebs Soris mtkice urTierToba damyardes, amisTvis maT saerTo problema unda hqondeT. Tuki samxreT kavkasiis studentebs Soris saerTo sazrunavi gaCndeba, maSin maTi kontaqti ufro aqtiuri iqneba. sul erTia, ra iqneba es saerTo sazrunavi, SeiZleba iyos raime proeqti, sadac maTi TanamSromloba aucilebeli iqneba imisTvis, rom ufro Sedegiani iyos es

proeqti. Tanac proeqti unda iyos iseTi xasiaTisa, rom somexi da azerbaijaneli sWirdebodes am saqmes. aseTi proqtebis realizebis Semdeg ufro advili iqneba im punqtebis povna, romelSic TanamSromloba SesaZlebelia. GIPA-s studentebis somxeTSi vizitis Semdeg araerTi aseTi proeqtis realizebis idea gaCnda. saerTod, studenturi proeqtebi da konferenciebi saukeTeso saSualeba imisTvis, rom axalgazrdebma erTmaneTi saqmian garemoSi gaicnon da saerTo saWiroebebsa da problemebze Riad imsjelon. amitom saqarTvelos sazogadoebriv saqmeTa institutis, somxeTis municipaluri administrirebis akademiis, somxeTis TemTa kavSiris warmomadgenlebi SeTanxmdnen, mmarTvelobisa rom da yovelwliurad adgilobrivi Catardes studenturi konferencia am saxelmwifo konferenciaSi

TviTmmarTvelobis

sakiTxebSi.

monawileobas miiReben rogorc qarTveli da somexi, aseve azerbaijaneli axalgazrdebi. aseve urTierTTanamSromlobis formatSi sasurveli iqneba somxuri da qarTuli mxareebis mier analitikuri jgufis Seqmna, romelic iqneba erTgvari kvleviTi instituti, romelic moamzadebs saWiro dokumentebs da daexmareba municipalitetebs saqmianobis efeqturad ganxorcielebaSi. am procesSi aqtiurad iqnebian CarTuli studentebi. SesaZloa moxerxdes ise, rom am procesSi azerbaijanuli mxarec CaerTos da sammxrivi TanamSromloba iqneba. axalgazrdebis daaxloebis saqmeSi erT-erTi gadamwyvetia umaRles saswavleblebis mier organizebuli gacvliTi programebi. 2008 wels saqarTvelosa da somxeTis ganaTlebisa da mecnierebis saministroebs Soris xeli moewera urTierTTanamSromlobis programebs. aRniSnuli programa iTvaliswinebda or qveyanas Soris ganaTlebisa da mecnierebis sferoSi kavSirebis gamyarebas da ganviTarebas, kerZod, erToblivi saganmanaTleblo proeqtebisa da programebis SemuSavebasa da realizacias, samecniero kvlevebis ganmtkicebas iseT dargebSi, rogoricaa geologia da seismologia, nanoteqnologia, astrofizika, sabunebismetyvelo mecnierebebi, aseve skolis

moswavleebisa da pedagogebis gacvliTi vizitebis uzrunvelyofas, stipendiebis gacemas magistrantebisa da doqtorantebisTvis. rogorc amboben, am mimarTulebiT mimdinareobs muSaoba. aRsaniSnavia, rom GIPA-Si arsebobs media-menejmentis kavkasiuri skola, sadac JurnalistikaSi samagistro kurss gadian somexi da azerbaijaneli studentebi, es aris Zalian kargi saSualeba imisTvis, rom moxdes rogorc somxebisa da azerbaijanelebis daaxloeba, aseve isini gaecnon qarTvel axalgazrdebs da rac mTavaria, saqarTvelos.

mniSvnelovania, rom aseTive tipis kavkasiuri skola gakeTdes saxelmwifo mmarTvelobis fakultetze da TbilisSi saswavleblad Camovidnen momavali saxelmwifo moxeleebi somxeTidan da azerbaijanidan. aRsaniSnavia, rom Cven mier gamokiTxuli axalgazrdebi kiTxvaze - rogor unda moxdes qarTveli da somexi studentebis daaxloeba? yvela acxadebs, gacvliTi programebia aucilebeli. sxvaTa Soris, sagulisxmoa isic, rom Tavad yvelas ar surs Tavad CaerTos am programaSi.

m i i Rebd i T m o naw i l eobas so m xeT i s um aRl esT an d agegm i l gac vl i T pr o gr am aSi


m iW ir s pasu xi s gac em a 20%
ar a 10%

d i ax 70%

m i i Rebd i T m o naw i l eobas az er bai j ani s um aRl esT an d agegm i l gac vl i T pr o gr am aSi
m iW ir s pasu xi s gac em a 30%

d i ax 45% ar a 25%

Cveni respondentebi aRniSnavdnen aseve, rom unda Catardes sxvadasxva saxis konferenciebi, treningebi, sportuli da gasarTobi RonisZiebebi, moewyos sazafxulo banakebi da daigegmos eqskursiebi da turebi, sadac mowveuli iqnebian somexi da azerbaijaneli axalgazrdebi. erT-erTi gamokiTxulis azriT: `qarTveli da somexi axalgazrdebis daaxloebaSi didi roli akisria masmedias, unda daibeWdos publikaciebi, momzaddes siuJetebi qarTvelebisa da somxebis urTierTobis, somxebis mravalsaukunovani istoriis Sesaxeb. raTa axalgazrdobas somxeTSi Casvlis survili gauCndes.Kkulturis saministros mier unda SemuSavdes specialuri turebi, sadac skolis moswavleebidan dawyebuli studentebiT damTavrebuli, moxdeba maTi transportireba da somxuri kulturis gacnoba. aseve programa unda iyos somxeTSic. somxeTidan unda Camovidnen saqarTveloSi Cveni kulturis gasacnobad. ganaTlebis saministrom ki meore qveynis mxaresTan SeTanxmebiT unda awarmoos studentTa gacvliTi programebi~.

daskvna
axalgazrdobas didi roli akisria samxreT kavkasiis qveynebis TanamSromlobis saqmeSi; maT aqvT resursi, potenciali da energia imisTvis, rom bolomde miiyvenon dawyebuli saqme; axalgazrdobis prioriteti - enTuziazmi da sisufTave, jansaRi urTierTobebi; samxreT kavkasiaSi axalgazrdebs Soris kavSirebi Sesustebulia; axalgazrdebs aqvT komunikaciis survili, Tumca pasiurebi arian; arsebobs samive qveynisTvis aqtualuri Temebi, romelzec SesaZlebelia muSaoba; komunikaciisTvis aucilebeli finansebi axalgazrdebs ar gaaCnia donorebis roli; ar aris saTanado raodenobis iseTi proeqtebi, romelSic CarTulebi iqnebian qarTveli, somexi da azerbaijaneli axalgazrdebi. aseT proeqtebze muSaoba xels Seuwyobda axalgazrdebis daaxloebas; gacvliTi programebi ar aris intensiuri; samxreT kavkasiis masStabiT studenturi konferenciebi naklebad imarTeba.

rekomendaciebi

1. saerTo sazrunavis gaCena erToblivi proeqtebis ganxorcieleba; 2. saxelmwifos mxridan meti yuradReba daeTmos samxreT kavkasiis axalgazrdebis daaxloebis saqmes; 3. GIPA-Si saxelmwifo mmarTvelobis skolaSi somexi da azerbaijanelebisTvis jgufis gakeTeba; 4. somexi studentebis Camosvla saqarTvelos municipalitetebSi; 5. eleqtronuli biblioTekis Seqmna am saitze ganTavsebuli iqneba qarTul, somxur, inglisur da rusul enebze yvela is dokumentebi, romelic TviTmmarTvelobis sferoSi arsebobs rogor evropuli struqturebis mier miRebuli, aseve qarTuli da somxuri kanonebi da dokumentebi; 6. studenturi almanaxi (eleqtronuli) qarTveli da somexi studentebis mier gakeTdeba saiti, sadac daideba sxvadasxva informaciebi saxelmwifo da adgilobrivi

TviTmmarTvelobis Sesaxeb, dargis eqspertebisa da studentebis mier momzadebuli samecniero naSromebi da sxva; 7. somxuri da qarTuli mxareebis mier analitikuri jgufis Seqmna, romelic iqneba erTgvari kvleviTi instituti, romelic moamzadebs saWiro dokumentebs da daexmareba municipalitetebs saqmianobis efeqturad ganxorcielebaSi; 8. yovelwliuri studenturi konferenciis mowyoba qarTveli, somexi da azerbaijaneli studentebi miiReben monawileobas; 9. akademiuri dawesebulebebis CarTva da studentTa gacvliTi programebis gakeTeba; 10. treningebi da seminarebi; 11. sportuli, kulturuli da gasarTobi RonisZiebebi organizeba; 12. sazafxulo banakebi, eqskursiebi da turebi xels Seuwyobs axalgazrdebis daaxloebas.

You might also like