22.10.

2013

OM

VZYON 2023

RAMAZAN RESN | EMRE HENDEK

2

indekiler
1.VZYON 2023 ...................................................................................................................................... 2 1.1Vizyon 2023 Projesi Ana Temas ................................................................................................... 2 2.TEKNOLOJ NGR PROJES ...................................................................................................... 3 2.1 Genel Bilgi .................................................................................................................................... 3 2.2Paneller ........................................................................................................................................... 4 2.3Delfi Sorgulamas ........................................................................................................................... 4 3.Teknoloji ngrs Panelleri .............................................................................................................. 5 3.1Delfi Sorgulamas ........................................................................................................................... 5 4.ULUSAL TEKNOLOJK YETENEK PROJES ................................................................................. 6 4.1Projenin Amac ............................................................................................................................... 6 4.2Projenin Kapsam ........................................................................................................................... 7 4.3Yntem ........................................................................................................................................... 7 4.4Rapor .............................................................................................................................................. 7 5.TBTAK ULUSAL ARATIRMA ALTYAPISI BLG SSTEM (TARABS) ............................. 8 5.1RAPORLAR................................................................................................................................... 9

1.VZYON 2023
Bilim ve teknoloji uzun dnemli ekonomik ve toplumsal gelimenin en nemli unsurlarndan birisi, bilim ve teknoloji politikalar ise bu geliimin hzn ve ynn etkilemenin bir aracdr. Dnyada ekonomik ve sosyal anlamda gelimi lkelerin tm (ABD, Japonya, AB yesi birok lke) uzun dnemli toplumsal, ekonomik ve siyasi hedefleri ile uyumlu bir bilim ve teknoloji vizyonu gelitirmilerdir ve bu vizyonu gncellerken teknoloji ngrs almalarn etkin bir ara olarak kullanmaktadrlar. Trkiyede 1960larda Planl Dnem ile balayan B&T politikalar oluturma almalar zellikle "Trk Bilim Politikas 1983-2003" ve "Trk Bilim ve Teknoloji Politikas 19932003" dokmanlaryla nemli bir boyut kazanmtr. Ancak, ortaya koyulan belgelerin, genel geerlilii tartmasz unsurlar iermelerine ve nemli baz kurumsal ve yasal deiiklikler getirmelerine karn, hedefleri bakmndan tam olarak uygulamaya konulduklar sylenemez. Bunun nedenleri olarak, bilim ve teknoloji alannda paylalan bir lke vizyonunun ortaya konulamam olmas ve nerilen politikalarn ilgili btn kesimler (siyasi erk, kamu, zel kesim ve niversiteler) tarafndan ortaklaa sahiplenmelerinin salanamamas gsterilebilir. Bu saptamadan hareketle, refah toplumuna ulama srecinde bilim ve teknolojiden etkin bir ara olarak yararlanlmasn salamak zere, Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu 13 Aralk 2000 tarihli toplantsnda 2003-2023 yllar iin Trkiyenin Bilim ve Teknoloji Stratejileri Belgesinin hazrlanmas kararn almtr.(2000/1 nolu karar) Yaklak bir yl sren hazrlk almalar ardndan, 24 Aralk 2001 tarihli Yedinci Bilim ve Teknoloji Yksek Kurulu toplantsnda, Projenin ad "Vizyon 2023: Bilim ve Teknoloji Stratejileri" olarak belirlenmi; projenin ana temas, temel yaklam ve bu kapsamda yrtlecek alt projelerin ayrntl ierii ile yrtme plan ve ynetim ekli onaylanmtr. 1.1Vizyon 2023 Projesi Ana Temas Vizyon 2023 Projesinin ana temas; Cumhuriyetimizin 100. ylnda, Atatrkn iaret ettii muasr medeniyet seviyesine ulama hedefi dorultusunda

Bilim ve teknolojiye hakim,

Teknolojiyi bilinli kullanan ve yeni teknolojiler retebilen Teknolojik gelimeleri toplumsal ve ekonomik faydaya dntrme yetenei kazanm bir "refah toplumu" yaratmak olarak belirlenmitir. Projede aadaki almalarn kapsanmas planlanmtr:

Trkiyenin bilim ve teknoloji alannda mevcut konumunun saptanmas Dnyada bilim ve teknoloji alanndaki uzun dnemli gelimelerin saptanmas Trkiyenin 2023 hedefleri balamnda, bilim ve teknoloji taleplerinin belirlenmesi Bu hedeflere ulalabilmesi iin gerekli stratejik teknolojilerinin saptanmas Bu teknolojilerin gelitirilmesi ve/veya edinilmesine ynelik politikalarn nerilmesi Vizyon 2023 Projesi aadaki Alt Projelerden olumaktadr:

Teknoloji ngr Projesi Ulusal Teknoloji Envanteri Projesi Aratrmac Bilgi Sistemi (ARBS) TBTAK Ulusal Aratrma Altyaps Bilgi Sistemi (TARABS)

2.TEKNOLOJ NGR PROJES 2.1 Genel Bilgi TBTAKn koordinasyonunda, ilgili kamu ve zel kurulular, niversiteler ve sivil toplum kurulularyla egdm iinde yrtlmesi planlanan Vizyon 2023 Projesinin temel eksenini, lkemizde ilk kez gerekletirilen Teknoloji ngr alt projesi oluturmutur. Teknoloji ngr Projesi ile ilgili btn kesimlerin geni katlmyla ve sistematik bir yntemle, istenen bir gelecee ulamak iin bilim ve teknoloji alannda neler yaplmas gerektii konusunda gr toplanmas ve bu grlerin derlenmesi amalanmtr. eitli lkelerde yrtlen teknoloji ngrs almalarnda farkl yaklam ve yntemlerin kullanld grlmektedir. Bu yaklam farkllklarnn temelinde, teknoloji ngrsnn ncelikle hangi amaca ynelik olarak yrtld, hangi alanlara odaklanlaca ve sonuta bu almadan somut olarak nelerin elde edilmesinin beklendii gibi konularda alnan farkl kararlar yatmaktadr.

Bu balamda, Vizyon 2023 kapsamnda tasarmlanan Teknoloji ngr Projesinin balatlmasnn temel nedenleri; i) elde edilen bulgularn B&T politikalarnn oluturulmasnda bir ara olarak kullanlmas, ve ii) sre yararlar olarak belirlenmitir. Projenin, teknoloji ngrs almalarnn ilk kez yrtld dier birok lkede grld gibi, bilim ve teknoloji alanna odaklanmasna karar verilmitir. Proje sonucunda elde edilen bulgular ve kazanmlar ise unlardr:

Trkiye iin stratejik teknolojiler ile ncelikli AR-GE alanlarnn belirlenmesi, B&Tnin lke gndemine girmesi, farkndaln arttrlmas, Srece geni ve etkin katlm. Dnyadaki teknoloji ngrs almalarnda sklkla kullanlan yntemler paneller, delfi sorgulamas ve senaryo yntemidir; bunlarn iki veya daha ounun birlikte kullanld rnekler de vardr.

Trkiye iin kurgulanan Teknoloji ngr Projesinde, temel unsur paneller olmak zere, iki yntemin birlikte yer almasna karar verilmitir: 2.2Paneller Sosyo-Ekonomik Paneller: Sosyo-ekonomik faaliyet alanlarnda ngr almas yrten paneller

Tematik Paneller: Tematik konularda ve teknoloji alanlarnda alma yrten paneller

2.3Delfi Sorgulamas ngrlen teknolojik gelimeler ve etkileri zerine yaplan uzman sorgulamas eitli sosyo-ekonomik faaliyet alanlar ve tematik konular kapsayan paneller, kendi ilgi alanlarnda teknoloji ngrs almasn yrtmlerdir; panellerin ortaya koyduu saptamalar, yaygn danma srecinde, ilgili toplum kesimlerinde tartlm ve Delfi Sorgulamas ile de geni bir uzmanlar grubunun grlerine bavurulmutur. Yaygn danma srecinden elde edilen grlerin nda son eklini alan panel almalarnn sonular, daha sonra bir btnlk iinde ele alnarak ve stratejik teknoloji ltleri kullanlarak, lkenin bilim ve teknoloji vizyonu ve stratejik teknoloji alanlar belirlenmitir. Teknoloji ngr Projesi, bilim ve teknoloji sisteminin mevcut kapasitesinin saptanmasna ynelik dier alt proje (Ulusal Teknoloji Envanteri, Aratrmac Bilgi

Sistemi (ARBS), TBTAK Ulusal Aratrma Altyaps Bilgi Sistemi (TARABS) ile birlikte, lkenin 20 yllk bilim ve teknoloji stratejilerini ekillendirmitir.

3.Teknoloji ngrs Panelleri Vizyon 2023 Projesinin st dzey yetki ve onay mercii olan Ynlendirme Kurulu, 13 Nisan 2002 tarihli ilk toplantsnda, proje kapsamnda oluturulacak panelleri belirlemitir. 1. Eitim ve nsan Kaynaklar (Tematik Panel) 2. evre ve Srdrlebilir Kalknma (Tematik Panel) 3. Bilgi ve letiim 4. Enerji ve Doal Kaynaklar 5. Salk ve la 6. Savunma, Havaclk ve Uzay Sanayii 7. Tarm ve Gda 8. Makine ve Malzeme 9. Ulatrma ve Turizm 10. Kimya 11. Tekstil 12. naat ve Altyap 3.1Delfi Sorgulamas Delfi sorgulamasnda ise,

Paneller tarafndan ngrlen teknolojik yeteneklerin dnyada ve Trkiyede Bu teknolojik gelimelerin belirlenen stratejik teknoloji ltleri zerinde etkileri gibi hususlarn; ilgili konu uzmanlarna yaplan iki aamal bir anket ile sorgulanmas gerekletirilmitir.

gereklemesi / edinilebilmesi;

Paneller tarafndan ngrlen ve Delfi sorgulamas ile uzmanlarca deerlendirilen teknoloji alanlar/teknolojiler arasndan,

nem Dzeyi ve
5

Yaplabilirlii

Yksek teknolojiler, lkemiz iin stratejik teknolojiler olarak belirlenmitir. Bu amala; eitli teknolojik faaliyetlerin nem dzeylerini belirlemek iin Stratejik Teknoloji ltleri, yaplabilirlik dzeylerini belirlemek iin ise panel ngrleri ve Delfi sonular kullanlmtr. Stratejik teknoloji ltleri, bir anlamda Trkiyenin 2023 hedefleri balamnda bilim ve teknolojiden ncelikli beklentileri nelerdir sorusuna verilecek yantlardr. Bir teknolojiyi dierine gre daha nemli (stratejik) klan, rnein rekabetilii artrmas veya isizlii azaltmas veya evreye duyarl gibi farkl zellikleri olabilir. Stratejik teknoloji ltleri, ite bu farkl zellikler arasndan, panellerden alnan neriler deerlendirilerek, Ynlendirme Kurulu tarafndan yaplan nceliklendirme ile belirlenmitir.

4.ULUSAL TEKNOLOJK YETENEK PROJES Vizyon 2023 Projesi kapsamnda, nesnel verilerin toplanmasna ynelik olarak yrtlen 3 alt projeden biri olan Ulusal Teknoloji Yetenek Projesi ile Trkiyede ilk kez uluslararas normlarda kapsaml bir teknolojik yetenek dzeyi saptanmas hedeflenmitir. Proje sonucu ortaya konan Trkiyenin teknolojik yetenek envanteri, hem "Teknoloji ngrs Projesi"ne hem de "2003-2023 Strateji Belgesinin hazrlanmasna girdi oluturmutur. Makine park, lkemizde bugne kadar teknolojik yetenein tek gstergesi olarak kabul edilmitir. Oysa teknolojik yetenein, makinelere sahip olmaktan yenilik yeteneine uzanan eitli dzeyleri bulunmaktadr. Teknolojik yetenek, bir iletmenin stratejik rekabet avantaj yaratmak iin gerekli teknolojileri kullanma, seme ve gelitirme faaliyetlerinin btnn ifade eder: Teknoloji kullanma (retim yetenei): Verili bir teknolojiyi etkin kullanabilme yetenei; Teknoloji seme (yatrm yetenei): Teknoloji seenekleri arasndan mevcut koullara en uygun olann seebilme yetenei; Teknoloji gelitirme (yenilik yetenei): Yeni teknoloji seenekleri gelitirme yetenei. 4.1Projenin Amac Ulusal Teknolojik Yetenek Projesi ile aada sralanan gstergelerin, ekonomik, yapsal, politik (yenilik politikas kapsamnda), sektrel vb. parametrelerle ilikilerinin analiz edilmesi amalanmtr:

malat sanayiinde ve yazlm sektrnde (panel faaliyet konular ayrmnda) teknolojik yetenek dzeyinin llmesi Teknoloji demeler dengesinin hesaplanmas malat sanayiinde teknoloji stokunun saptanmas

4.2Projenin Kapsam TBTAK, Trkiye statistik Kurumu (TK) ve Trkiye Teknoloji Gelitirme Vakf (TTGV) tarafndan yrtlen projede, Trkiyenin teknolojik yetenek dzeyinin saptanmasna ynelik almann, aada tanmlanan kategorilerde yaklak 2500 firmay kapsamasna karar verilmitir: 1. AR-GE yapan / TDEB veya TTGVden AR-GE destei alm olan imalat sanayii iyerleri [yaklak 750 firma] 2. 100 ve daha fazla kii altran imalat sanayii iyerlerinden ekilen rneklem [yaklak 700 firma] 3. 10-99 kii altran imalat sanayii iyerlerinden ekilen rneklem [yaklak 1000 firma] 4. Yazlm sektrndeki iyerleri [yaklak 250 firma] 4.3Yntem Projede "anket" ynteminin uygulanmasna karar verilmitir. Anket almasnn yukarda sralanan iyeri gruplarndan ilkine yz yze grme yoluyla, ikinci ve nc gruba posta ile, drdnc gruba da web ortamnda yaplmtr. 4.4Rapor Ulusal Teknolojik Yetenek Projesi Raporu ARBS ve TARABS ARATIRMACI BLG SSTEM (ARBS), Trkiyede niversite, kamu ve zel sektr kurulularnda alan aratrmac personel ve yurt dnda alan Trk aratrmaclarna ynelik bir sistem olarak tasarlanmtr. ARBS, aratrmac bilgilerinin toplanmas, toplanan verilerin srekli gncellenmesi ve bu verilerin farkl kurulularca farkl amalarla kullanlmak zere deerlendirilmesine olanak salayan, dinamik bir sistemdir. Bu sistemle;

Yurt ii ve yurt dndaki aratrmaclarn bilimsel faaliyet alanlar, yrttkleri Ar-Ge almalarnn uygulanabilecei endstriyel i kollar ve bu almalar sonucu gelitirilen rn ve teknolojiler hakknda kodlanm bilgi derlenmesi,

Ulusal bilim insanlar veritaban oluturulmas ve Bibliyometrik analiz yaplmas planlanmtr.

7

http://arbis.tubitak.gov.tr adresini kullanarak, Aratrmac Bilgi Derleme Formu nu dolduran aratrmaclar, ilk planda;
TBTAK Aratrma Gruplar,

TBTAK-TEYDEB tarafndan yrtlen proje destek ve

kariyer programlar iin hakem ve izleyici havuzlar,

AB ereve Programlar iin TBTAK tarafndan alan web sayfasnda

(http://www.fp7.org.tr) ortak bulma, tartma forumlarna katlma, e-ileti alma ve yazma iletiim platformlar gibi farkl amal veritabanlarnda da yer alabilmektedirler. Yine, ilk planda aratrmaclar, sorgu yapabilme, bilim ve teknoloji gstergelerine ulaabilme servislerden yararlanabilmektedirler. ARBSte onayl kayt sahibi olmak aratrmaclar iin TBTAK projelerine bavurma ve hakem-izleyici hizmeti verme gibi etkinliklerde bulunabilmenin bir n koulu olarak kabul edilmitir. Sonu olarak, ARBS sayesinde hem deimeyen bilgilerin her seferinde tekrarlanmasnn nne geilmesi, hem de bilgilerin srekli olarak gncellenmesi mmkn olmaktadr.

5.TBTAK ULUSAL ARATIRMA ALTYAPISI BLG SSTEM (TARABS) lkemizde aratrma, deneysel gelitirme, test/analiz ve tan almalarna ynelik kullanlan makine/sistem/cihaz stokuyla AR-GE proje birikiminin veritabann oluturmak amacyla, TBTAK tarafndan tasarlanan ve gelitirilen web tabanl bir uygulamadr. TARABS makine/sistem/cihaz stoku ve proje birikimi bilgilerinin toplanmas, toplanan verilerin srekli gncellenmesi ve bu verilerin farkl amalarla kullanlmak zere deerlendirilmesine olanak salayan, dinamik bir sistem olarak tasarlanmtr. http://tarabis.tubitak.gov.tr adresinden TBTAK Ulusal Aratrma Altyaps Bilgi Derleme Formu doldurularak TARABSe girilen makine/sistem/cihaz bilgileri ilk planda

Birim/Blm yneticilerinin izin verdii lde, gereksinim sahiplerince sorgulanabilecek, rn ve teknoloji gelitirme almalarnda, laboratuvarlarla endstri arasnda ibirlii ve iletiim ortam salayacak, Laboratuvarlarn kapasite ve yeteneklerinin artmas iin gerekli kaynan bulunmasnda yardmc olabilecek, Laboratuvarlarda gerekleecek ortak projelerin artmasna yol aabilecektir.

TARABS, TBTAK Merkez ve Enstitlerinde yaplan test almalarndan sonra kullanma almtr.

5.1RAPORLAR Ulusal Bilim ve Teknoloji Politikalar 2003-2023 Strateji Belgesi Eitim ve nsan Kaynaklar Sonu Raporu ve Strateji Belgesi