Professional Documents
Culture Documents
Parabol
I. ®Þnh nghÜa vµ ph−¬ng tr×nh
1. §Þnh nghÜa: trong mÆt ph¼ng, cho ®−êng th¼ng ∆ vµ mét ®iÓm
F kh«ng thuéc ∆. TËp c¸c ®iÓm M trong mÆt ph¼ng sao cho kho¶ng
c¸ch tõ M ®Õn F b»ng kho¶ng c¸ch tõ M ®Õn ∆ lµ mét Parabol nhËn F
lµm tiªu ®iÓm vµ ∆ lµm ®−êng chuÈn. Sè p b»ng kho¶ng c¸ch tõ F ®Õn
∆ ®−îc gäi lµ tham sè tiªu.
2. Ph−¬ng tr×nh chÝnh t¾c
p
NÕu ta chän hÖ trôc täa ®é Oxy sao cho ®iÓm F , 0 vµ ®−êng
2
p
th¼ng ∆ cã ph−¬ng tr×nh: x = − , th× trong hÖ trôc ®ã, Parabol cã
2
ph−¬ng tr×nh d¹ng:
2
y = 2px
b) NÕu ®iÓm Mo (xo, yo) thuéc Parabol, th× MoF lµ b¸n kÝnh qua
p
tiªu ®iÓm MoF = xo + .
2
c) T©m sai cña Parbol e = 1
II. TiÕp tuyÕn
2
Cho Parbol (P) cã ph−¬ng tr×nh y = 2px (p > 0).
1. NÕu ®iÓm Mo (xo, yo) ∈ (P) th× tiÕp tuyÕn t¹i ®iÓm Mo cña (P)
cã ph−¬ng tr×nh d¹ng: yoy = p(x + xo).
1
3. NÕu ®iÓm Mo (xo, yo) kh«ng thuéc Parbol, th× ®Ó cã tiÕp tuyÕn
qua ®iÓm Mo, cÇn vµ ®ñ lµ y2o > 2pxo. Khi ®ã cã hai tiÕp tuyÕn qua
®iÓm Mo. C¸ch viÕt ph−¬ng tr×nh tiÕp tuyÕn nh− sau:
C¸ch 1. Gi¶ sö T (x1, y1) lµ tiÕp ®iÓm cña tiÕp tuyÕn cÇn t×m. Khi
®ã ph−¬ng tr×nh tiÕp tuyÕn cã d¹ng:
C¸ch 2. XÐt ®−êng th¼ng (∆) qua ®iÓm Mo(xo, yo). Ph−¬ng tr×nh
(∆) cã d¹ng: A (x − xo) + B(y − yo) = 0 hay Ax + By − (Axo + Byo) =
0, (∆).
2 2
§−êng th¼ng (∆) tiÕp xóc víi (P): y = 2px khi vµ chØ khi: B p =
2 2
−2A (Axo + Byo) hay B p + 2AByo + 2xoA = 0.
Tõ ®©y, ta t×m ®−îc A, B sai kh¸c mét h»ng sè tû lÖ.
III. LuyÖn tËp
2
1. Cho Parabol y = 2px, Mo(xo, yo) lµ ®iÓm trªn mÆt ph¼ng sao
cho y2o > 2px o . Tõ M kÎ hai tiÕp tuyÕn ®Õn Parabol, t¹i c¸c tiÕp ®iÓm
T1 vµ T2. H·y viÕt ph−¬ng tr×nh ®−êng th¼ng T1T2.
Lêi gi¶i:
Gi¶ sö T1 (x1, y1), T2 (x2, y2). Khi ®ã tiÕp tuyÕn t¹i T1 cã ph−¬ng
tr×nh d¹ng: y1y = p (x + x1). Theo gi¶ thiÕt tiÕp tuyÕn ®o qua Mo(xo,
yo), nªn ta cã:
T−¬ng tù, tiÕp tuyÕn t¹i T2 (x2, y2) cã ph−¬ng tr×nh d¹ng: y2y = p
(x + x1); Do tiÕp tuyÕn nµy qua Mo (xo, yo) nªn ta cã:
2
XÐt ®−êng th¼ng ∆ : yoy = p (x + x0). Do c¸c hÖ thøc (1) vµ (2).
Ta cã T1 (x1, y1), T2 (x2, y2) ∈ ∆. Do ®ã ph−¬ng tr×nh T1T2 lµ: yoy =
p (x + xo).
2
2. Cho Parabol y = 2px, t×m tËp hîp c¸c ®iÓm M, tõ ®ã cã thÓ kÎ
®−îc hai tiÕp tuyÕn tíi Parabol vµ hai tiÕp tuyÕn ®ã vu«ng gãc.
Lêi gi¶i: Gi¶ sö M (X, Y) vµ ∆ lµ ®−êng th¼ng qua M vµ cã hÖ sè
gãc k. Ph−¬ng tr×nh cña ∆ cã d¹ng: y − Y = k(x − X) hay kx − y + (Y
− kX) = 0. §−êng th¼ng ∆ tiÕp xóc víi Parabol khi vµ chØ khi:
p = 2k (Y − kX) hay
2
2X.k − 2Yk + p = 0 (1)
Theo gi¶ thiÕt, qua M(X, Y) cã hai tiÕp tuyÕn víi Parabol vµ hai
tiÕp tuyÕn ®ã vu«ng gãc, nªn ph−¬ng tr×nh (1) cã 2 nghiÖm k1, k2 mµ
p p
k1. k2 = − 1 hay = −1 ⇔ X = − ⇔ M (X, Y) thuéc ®−êng
2X 2
chuÈn cña Parabol.
2 5
3. Cho Parabol (P) cã ph−¬ng tr×nh y = 10x vµ ®iÓm I , 5
2
n»m trÒn (P). Mét gãc vu«ng thay ®æi quanh I vµ hai c¹nh cña gãc
vu«ng ®ã c¾t (P) t¹i M, N kh¸c I. Chøng minh r»ng ®−êng th¼ng MN
lu«n qua ®iÓm cè ®Þnh.
2 2
Lêi gi¶i. Gi¶ sö M (10 m , 10m), N(10n , 10n).
JJJG 5
Khi ®ã IM 10m 2 − ,10m − 5
2
JJG 5
IN 10n 2 − ,10n − 5
2
JJJG JJG JJJG JJG
Ta cã IM ⊥ IN ⇔ IM.IN = 0
5 5
⇔ 10m 2 − 10n 2 − + ( 10m − 5 ) ( 10n − 5 ) = 0
2 2
⇔
25
4
( )( )
4m 2 − 1 4n 2 − 1 + 25 ( 2m − 1 ) ( 2n − 1 ) = 0
3
1 1
V× M,N kh¸c I, nªn m ≠ , n ≠ , nªn
2 2
JJJG JJG
IM ⊥ IN ⇔ (2m + 1)(2n + 1) + 4 = 0
⇔ 4 mn + 2(m + n) + 5 = 0 (1)
§−êng th¼ng MN cã ph−¬ng tr×nh:
x − 10m 2 y − 10m
=
2
10n − 10m 2 10n − 10m
25
DÔ thÊy ®−êng th¼ng MN lu«n qua ®iÓm A , −5
2
III. Bµi tËp tù gi¶i
1. §Ò thi §¹i häc Má ®Þa chÊt (1998)
2
Cho Parabol y = 64x (P) vµ ®−êng th¼ng ∆: 4x + 3y + 46 = 0.
X¸c ®Þnh ®iÓm M trªn Parabol sao cho kho¶ng c¸ch tõ M ®Õn ∆ lµ
nhá nhÊt.
§¸p sè: M (+9, − 24).
2. §Ò thi §¹i häc Kinh tÕ quèc d©n 1996.
2
Cho Parabol y = ax (a > 0) (P)
a) §−êng th¼ng ∆ cã ph−¬ng tr×nh y = ax + 2a c¾t Parabol t¹i hai
®iÓm. TÝnh diÖn tÝch h×nh ph¼ng giíi h¹n bëi Parabol vµ ®−êng th¼ng ∆.
3
b) Cho ®iÓm A(a, a , ®−êng th¼ng (d) song song víi tiÕp tuyÕn t¹i
A cña Parabol, c¾t Parabol t¹i hai ®iÓm MN.
TÝnh tû sè diÖn tÝch cña tam gi¸c AMN vµ diÖn tÝch cña h×nh
ph¼ng ch¾n bëi (d) vµ Parabol.
9
§¸p sè: a) diÖn tÝch b»ng a (®vdt)
2
4
3
b)
4
2
3. Cho Parabol (P) y = 4x. Mét ®−êng th¼ng bÊt kú qua tiªu
®iÓm cña Parabol vµ c¾t (P) t¹i hai ®iÓm A, B. Chøng minh r»ng tÝch
c¸c kho¶ng c¸ch tõ A, B ®Õn trôc cña Parabol lµ mét ®¹i l−îng kh«ng
®æi.
2
4. Cho (P): y = 2px, tiªu ®iÓm F. ∆ lµ tiÕp tuyÕn cña (P) t¹i tiÕp
®iÓm M (xo, yo).
a) Chøng minh r»ng ch©n ®−êng vu«ng gãc h¹ tõ F tíi ∆ n»m trªn
tiÕp tuyÕn t¹i ®Ønh O cña Parabol.
b) Chøng minh r»ng ®iÓm k’ ®èi xøng víi ®iÓm F qua ∆ n»m trªn
®−êng chuÈn cña (P). Chøng tá r»ng k’ lµ h×nh chiÕu cña M (xo, yo)
lªn ®−êng chuÈn (D).
c) §−êng th¼ng ∆ c¾t trôc Ox t¹i L. Chøng minh r»ng O lµ trung
®iÓm cña NL, ë ®ã N lµ h×nh chiÕu vu«ng gãc cña M trªn trôc Ox.
d) Ph¸p tuyÕn t¹i M cña Parabol c¾t Ox t¹i Q. Chøng minh r»ng
®o¹n NQ kh«ng ®æi, khi M thay ®æi trªn (P).
5. C¸c ®Ò 2, 8, 12, 23, 30, 36, 146, 150 trong bé ®Ò thi tuyÓn sinh
®¹i häc.
5
Cho hÖ trôc täa ®é Oxyz. M lµ ®iÓm trong kh«ng gian H¹ MM’
JJJJG JJJJJG JJJJJJG
vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng xoy. Ta cã vÐc t¬ OM = OM ' + M ' M
JJJJJG JJJJJG JJJJJG
= OM1 + OM 2 + OM3
JJG JJG JG
J
= xe1 + ye2 + ze3
VËy ®iÓm M t−¬ng øng víi cÆp ba sè s¾p thø tù (x, y, z), ®−îc gäi
lµ c¸c täa ®é cña M, kÝ hiÖu M(x, y, z).
G
Cho vÐc t¬ a trong kh«ng gian, khi ®ã cã duy nhÊt ®iÓm N sao
G JJJG G JJJG JJG JJG JJG
cho a = ON , t−¬ng tù ta cã a = ON = a1 e1 + a 2 e2 + a3 e3 .
G
Nh− vËy, mçi vÐct¬ a , cã duy nhÊt cÆp ba sè (a1, a2, a3) ®Ó
G JJG JJG JJG
a = a1 e1 + a 2 e2 + a 3 e3 . CÆp (a1, a2, a3) s¾p thø tù ®ã ®−îc gäi lµ c¸c
G G G
täa ®é cña vÐct¬ a , kÝ hiÖu a = {a1, a 2 , a 3 } hay a ( a1 , a 2 , a 3 ) .
a) Gi¶ sö M(x1, y1, z1), N(x2, y2, z2). Khi ®ã täa ®é cña vÐct¬
JJJJG
MN = { x2 − x1, y2 − y1, z 2 − z1 }
G G
b) Cho a = {a1, a 2 , a 3 } ; b = { b1, b2 , b3 } ; k ∈ R. Khi ®ã:
G G
a + b = {a1 + b1; a 2 + b2 ; a3 + b3 }
G G
a − b = {a1 − b1; a 2 − b2 ; a3 − b3 }
G
k a = { ka1, ka 2 , ka 3 } .
G G
c) TÝch v« h−íng cña hai vÐct¬ a, b kÝ hiÖu:
GG G G GmG
a.b = a . b . cos(a, b) = a1b1 + a 2 b2 + a 3b3 .
G G G2 G G G 2
Khi a = b , ta cã: a = a.a = a = a12 + a 22 + a 32 . Nh− vËy
G G
a = a12 + a 22 + a32 ; b = b12 + b22 + b32 vµ
GG
G G
( ) a.b
cos a, b = G G =
a1b1 + a 2 b2 + a 3b3
víi
a.b a12 + a 22 + a32 . b12 + b22 + b32
G G G G
a ≠ 0, b ≠ 0
G G GG
Chó ý: a ⊥ b ⇔ a.b = 0
6
4. TÝch cã h−íng cña hai vÐc t¬
G G
a) Cho hai vect¬ a = ( a1, a 2 , a 3 ) , b = ( b1, b2 , b3 ) . Ta gäi tÝch cã
G G G G
h−íng cña hai vÐc t¬ a, b theo thø tù ®ã lµ mét vÐct¬, kÝ hiÖu a, b
G G a a a a a a
cã c¸c täa ®é lµ: a, b = 2 3 , 3 1 , 1 2 ,
b2 b3 b3 b1 b1 b2
b) TÝnh chÊt cña tÝch cã h−íng:
G G G G G G
1. a, b ⊥ a, a, b ⊥ b
G G G G G
2. a, b = 0 khi vµ chØ khi a, b cïng ph−¬ng
G G G G Gn
G G G
3. a, b = a . b . sin a, b vµ nh− vËy ®é lín cña vÐc t¬ a, b
G G
cã sè ®o b»ng diÖn tÝch h×nh b×nh hµnh t¹o bëi hai vÐc t¬ a, b .
G G G G
4. a, b = − b, a
Cho hai ®iÓm A(x1, y1, z1); B(x2, y2, z2) vµ mét sè k ≠ 1. §iÓm M
JJJJG JJJG
®−îc gäi lµ chia ®o¹n AB theo tû sè k nÕu MA = kMB . NÕu M (x, y,
x − kx 2 y − ky2 z − kz 2
z) th×: x = 1 , y= 1 , z= 1 .
1− k 1− k 1− k
II. LuyÖn tËp.
Bµi 1. Cho 4 ®iÓm A, B, C, D trong kh«ng gian; Gäi I lµ trung
®iÓm cña AB, J lµ trung ®iÓm cña CD, G lµ trung ®iÓm cña IJ.
JJJG JJJG JJJG JJJG JG
a) Chøng minh r»ng GA + GB + GC + GD = O
7
b) Víi mäi M trong kh«ng gian, ta cã:
JJJJG JJJG JJJJG JJJJG JJJJG
MA + MB + MC + MD = 4MG
2 2 2 2
c) T×m ®iÓm M trong kh«ng gian ®Ó MA + MB + MC + MD
nhá nhÊt.
Lêi gi¶i:
C©u a) vµ b) dÔ dµng chøng minh.
c) Ta cã:
JJJJ
G JJJJ
G JJJG JJJJG JJJG
( )
2 2
MA 2 = MA = MG + GA = MG 2 + GA 2 + 2MG.GA
T−¬ng tù
JJJG 2 JJJJG JJJG 2 JJJJG JJJG
(
MB 2 = MB = MG + GB = MG 2 + GB 2 + 2MG.GB)
2 JJJJG JJJG
MC = MG 2 + GC 2 + 2MG.GC
2 JJJJG JJJG
MD = MG 2 + GD 2 + 2MG.GD
Tõ ®ã:
2 2 2 2 2 2 2 2 2
MA + MB + MC + MD = 4MG + GA + GB + GC + GD
+
JJJJG JJJG JJJG JJJG JJJG
(
2MG. GA + GB + GC + GD + )
JJJG JJJG JJJG JJJG JG
Do GA + GB + GC + GD = O nªn
2 2 2 2 2 2 2 2
MA + MB + MC + MD = 4MG + (GA + GB + GC +
2
GD ) .
2 2 2 2 2 2
Tõ ®ã Do GA + GB + GC + GD lµ h»ng nªn MA + MB +
2 2
MC + MD min ⇔ M ≡ G.
Bµi 2. Cho h×nh lËp ph−¬ng ABCD A’B’C’D’ c¹nh a. Gäi M lµ
1
®iÓm chia ®o¹n AD’ theo tû sè k = − , N lµ ®iÓm chia ®o¹n BD
2
theo tØ sè k = − 2. Chøng tá r»ng MN lµ ®−êng vu«ng gãc chung cña
BD vµ AD’.
Gi¶i
C¸ch 1:
8
JJJG G JJJG G JJJJG G G G G G G G
§Æt AB = a, AD = b, AA ' = c. Ta cã a = b = c = a vµ a, b, c
vu«ng gãc víi nhau ®«i mét.
Theo gi¶ thiÕt, ta cã:
JJJJG 1 JJJJG
AM = AD '
3
JJJG JJJG JJJG JJJG JJJG JJJG
NB = −2ND ⇒ AB − AN = −2 AD − AN ( )
JJJG 1 JJJG 2 JJJG
VËy AN = AB + AD
3 3
JJJJG JJJG JJJJG 1 G 2 G 1 G G
Do ®ã MN = AN − AM = a + b − b + c
3 3 3
( )
JJJJG 1 G 1 G 1 G
MN = a + b − c
3 3 3
JJJJG G G JJJG G G
Ta cã: AD ' = b + c, BD = b − c
JJJJG JJJJG 1 G G G G G
DÔ thÊy MN.AD ' =
3
( )
a + b − c (b + c) = 0
JJJJG JJJG 1 G G G G G
MN.BD =
3
(
a+b−c )( )
b−a =0
1. Chøng minh r»ng PQ qua trung ®iÓm M cña ®o¹n th¼ng BB’.
2. TÝnh ®é dµi PQ.
Cho h×nh hép ch÷ nhËt ABCD. A1B1C1D1. H vµ K lÇn l−ît lµ h×nh
chiÕu vu«ng gãc cña A vµ C1 xuèng mÆt ph¼ng (B1CD1). Chøng minh
JJJG JJJJG
r»ng AH = 2KC1 .
10
B’M = CN = D’P = a (0 < a < 1).
Chøng minh r»ng
JJJJG JJJG JJJG JJJJG
a) MN = −α AB + AD + (α − 1)AA '
JJJJG
b) AC ' vu«ng gãc víi mÆt ph¼ng (MNP)
5. C¸c ®Ò 88, 92, 111, 115, 120, 123 bé ®Ò thi §¹i häc − NXBGD
− 1996.
Bµi 2 Ph−¬ng tr×nh mÆt ph¼ng vµ ph−¬ng tr×nh ®−êng th¼ng.
I. Nh¾c l¹i lý thuyÕt
11
12