KURUMSAL VERMLLN ARTIRILMASINA YNELK BR ANLAYI: KURUMSAL YNETM Dr.

Yeter DEMR

pozisyonuyla ayrlmasna Klasik

ynetici ve birlikte

pozisyonlarn ynetmek hiyerarik

kavramnn ortaya kna neden olmutur. ynetim anlaynn yaps, hz ve kaliteyi ayn anda gerektiren rekabet ortamnda baarl olamamtr. Kurumsal ynetiim bu deiikliklere LE gre cevap veren bir ynetim eklidir.

GR Kresellemenin etkisiyle ynetim anlay nemli lde deimektedir. Gl merkeziyeti yapdan daha esnek ynetime, kapallktan effaf ynetime, brokratik alma yapdan etkileimli uygulamalarndan yapya, katlmc yurtta/alan darda brakan karar uygulamalarn yaygnlatrlmasna ynelik nemli anlay deiimleri yaanmaktadr. Kurumsal yaplardaki deiiklik, irketlerin geliimi ve bymesi sonucunda ortaya kan deiiklik ihtiyacna kurumsal ynetiim artnda cevap ve vermitir. Sermaye var rekabet ihtiya ortamnda duyan

KAVRAMSAL Trk Dil

BOYUTU Kurumuna

KURUMSAL YNETM ynetiim; resmi ve zel kurulularda idari, ekonomik ve politik otoritenin ortak kullanmdr. Bu tanmda dikkat eken iki unsur sz konusudur. lki, bir nceki cmlede sz edilen alanda yetkinin ortak kullanmdr. Bir baka ifadeyle, tanmda zellikle vurgulanan, yetkinin tek bana kullanm deil, yetkinin tek bana kullanmnn yarataca olas sakncalar azaltmak adna, katlmc anlayla hareket ederek yetki kullanmnn zerinde durulmaktadr. kincisi ise, kavramn hem resmi, hem de zel kurulularda uygulama alan bulmasdr. Katlmal demokrasinin gelimi ekli olarak nitelendirilen "ynetiim kavram, farkl biimlerde tanmlanmtr. Kavram "karlkl ynetim", "etkileim iinde ynetim" tarznda anlamlandrlmakta olup, bu adan, "sivil toplum" ve "zynetim" kavramlarnn geliimiyle yakndan ilintilidir Ynetiim, ynetim sreci ierisinde yer alan tm 1

olabilmek iin belli hz ve esneklii yakalamaya ortaklklara, yatrmclara Srdrlebilirlik karlamaya rgtler, gelimelerine devam edebilmek adna yeni kurumsal ihtiya ve alma, ve bireysel ihtiyacn duymulardr. kurumsallama

kaynak

ihtiyacn dourmutur. Klasik ynetim yapsnda irketi kuran ile ynetenin ayn insan olmas sz konusuyken; irketlerin hzl geliimi kurucu sermayedar

taraflarn konsenss zerinde temellenmi kurallarn, yine bu taraflarn srece etkin katlmyla uygulanabilir olmas anlamna gelmektedir. Bu adan, ynetiim "kuralszlk" ya da "gevek ynetim" olarak alglanmamaldr. Aksine, ynetiim mekanizmas "katlmclk," "ortaklk," "paydalk," "etkililik," "verimlilik" ve "srdrlebilirlik" gibi deerlerle ilgilidir. Corporate Governance kavramyla ayn anlama kurumdaki kurum rgt tanmda gelen farkl kurumsal ynetiim, nasl paydalarn gibidir tarafndan

Kurumsal ynetiimin gncellemesinin nedenleri arasnda; uluslararas ltlerin nem risklerin raporlama, kazanmas artmas, (Puffer, iletmelere 2003:22), ynelik finansal pazarlarn entegrasyonu,finansal toplumsal beklentilerin deimesi, yetersiz denetilerin verimsizlii, yneticilerin fahi maalar almas, iflaslar ve sahtecilik gibi olumsuzluklar yer almaktadr. Kurumsal ynetiim (corporate governance) kk ve byk hissedarlar, ynetim kurulu, st ynetim ve alanlar arasndaki ilikilerin ilkelerini, yetki ve sorumluluk yaplarn alanlarnn kalitesini, dalmn ve ve

ynetildiini ve denetlendiini anlatan anayasas (OECD) ise, (Argden, yaplan i 2009:3). Ekonomik birlii ve Geliim kurumsal ynetim

organizasyonunu

belirleyen

kurumsal

gvenilirliini

operasyonlarnn ynetildii ve kontrol edildii bir sistem olarak ele alnmaktadr. Bu ynetim yaps, ynetim kurulu yeleri, mdrler, hissedarlar ve dier pay sahipleri gibi iletme yeleri arasndaki haklar, sorumluklar, kurumsal ilikiler hakknda karar almak iin kurallar ve prosedrleri belirler. Bunu yaparken ayn zamanda iletme amalarnn ortaya konduu yap ve bu amalara ulamak ve gidiat gzden geirmek iin gerekli aralar da salar (Paton, 2002: 22). Daha genel bir ifadeyle, kurumsal ynetiim, iletmelerin ynetimi ve kontrol (zeren, 2000: 46) bunlarn hissedarlarn menfaati asndan gzetimi ile ilintilidir (Zapparolli, 2002: 76).

effafln kapsyor. Kurumsal ynetiim bu kesimler iin olduu kadar kredi verenler, tedarikiler, mteriler ve toplum iin de nem tayor. Kurumsal ynetiim, kurumsal Ulusal uluslararas artmas, irket ynetimindeki gvenin ekonomilerin sermaye temelini bymesi, oluturmaktadr(Koel, 2003:86). uluslararas ekonomik ilikilerin gelimesi, akkanlnn iletme azalmas, hissedarlarnn etkinliklerinin

irket ynetim kurullar ve zellikle kurul iinde murahhas ynetici (CEO-Genel Mdr) unvann tayan yneticilerin verdikleri kararlarn neminin artmas gibi faktrler kurumsal ynetiim kavramnn

douunda etkili olmutur(Koel, 2003: 89). Argden, kurumsal ynetiimin iletmelerin kendi ynetim yaplarnda effafl, hesap verebilirlii, katlmc ynetim tarzn, etkinlii ve verimlilii yaama geirmeye yardmc olduunu vurgulamaktadr. lgen ve Mirze ise st ynetimin almas ve ilikilerine deinmekte ve kurumsal tanmlamaktadr. ynetiimi Kurumsal yle ynetiim,

belirlemilerdir. benimsenmi ve

Bu

ilkeler OECD

1999da Kurumsal

OECDye ye 29 lke tarafndan da Ynetiim lkeleri ad altnda kabul edilmitir. Ad geen ilkeleri TSAD 2000 ylnda, Trkeye evirerek, Kurumsal Ynetim lkeleri ad altnda kitap olarak yaynlamtr. SPKda bu ilkeleri 2003de web sitesinden Trke ve ngilizce olarak yaynlam ve bu ilkelerin uygulanmasnn piyasalarna, duyurmutur. Trk ve sermaye tasarruf sahipleri, iletmelerine lkeler;

iletmenin stratejik ynetimi ile grevli ve sorumlu st ynetimin (sz sahipleri), bu grevlerini ve sorumluluklarn yerine getirirken, iletme zerinde kendilerini belirli nedenlerle hak sahibi gren pay sahipleri, alanlar, tedariki, mteri ve dier toplumsal kurumlarla olan ilikilerini kapsar. (lgen ve Mirze, 2004:112). KURUMSAL YNETMN TEMEL LKELER 1995 Devletlerinde ylnda Amerika Birleik kurumsal balca

sahiplerine nemli katklar salayacan pay kamuyu aydnlatma ve effaflk, menfaat sahipleri ve ynetim kurulu olmak zere drt ana blmden olumaktadr (SPK, 2004: 10). lk haklar ve blmde, eit pay sahiplerinin tabi olmas ileme

konularndaki prensipler yer almaktadr. Bu blmde, pay sahiplerinin bilgi alma ve inceleme hakkna, genel kurula katlm ve oy verme hakkna, kr pay alma hakkna ve aznlk haklarna ayrntl olarak yer verilmekte, ayrca pay sahipliine ilikin kaytlarn salkl olarak tutulmas ve paylarn serbeste devri ve sat konular ile pay sahiplerine eit ilem ilkesi ele alnmaktadr. kinci ilgili prensipler blmde, yer kamunun Bu ilkesi 3 aydnlatlmas ve effaflk kavramlar ile almaktadr. aydnlatma blmde, kamuyu

yatrmclar, yatrm temsilcileri, byk irketler, finansal araclk kurulular ve niversite Ynetiim International Network) temsilcileri Bilgi kurmutur. Uluslararas (ICGN kurulu An Bu

Corporate

Governance

iletmelerin rekabet glerini artrmak, fon aklarn etkinletirmek, fon sahiplerini korumak iin iletmelerin uymas gereken balca kurumsal ynetiim ilkelerini

erevesinde irketlerin pay sahiplerine ynelik olarak bilgilendirme politikas kurallar oluturmalarna ve bu kurallar btnne sadk kalarak ynelik kamuyu prensipler aydnlatmalarna

ynetiimde asl hedef gven vermektir. Gven vermek hedefine ulamak temelinde kurumsal ynetiimi drt ana ilke erevesinde tartabiliriz (Mente, 2009: 56): effaflk: ilikilerine, Kurumlarn beraber evrelerindeki altklar dier kurumlar ve kamuoyu ile olan mterilerine ve ulusal ve uluslararas dzenlemelere kar effafl salamas, standartlara uymas arada oluacak olan gvenin temelidir. irket ile ilgili bilgilerin zamannda ve doru ekilde paylalmas anlamna gelir. Adillik: Adillik, temelde tm

oluturulmutur. Ayrca, dnyadaki son gncel gelimelere paralel dnemsel mali tablolar ve raporlarda yer alacak bilgiler bir standarda balanm ve kamuya nc duyurulacak bilgiler, ilevsellik n planda tutularak ayrntlandrlmtr. blm, kar gruplar ile ilgilidir. Bu blmde irket ile kar gruplar arasndaki ilikilerin dzenlenmesine ynelik prensipler yer almaktadr. kar grubu, iletmenin hedeflerine ulamasnda ve faaliyetlerinde ilgisi olan bir kimse, kurum ya da payda olarak tanmlanmaktadr. irketle ilgili pay sahipleri ile birlikte alanlar, tedarikileri, alacakllar, sendikalar, mterileri, eitli sivil

faaliyetlerde pay ve menfaat sahiplerine eit davranlmas anlamna gelir. Kurum iinde gven adil davranma temeline oturtulabilir. Kurum iinde alan bireyler herkese eit muamele yapldna inanmyorsa, kurum ii gven dolaysyla da kurum ii iletiim salanamaz. Hesap verebilirlik: Kurumlar yaptklar ilerin sonular nedenlerini ve ortaya kan olarak kurulu objektif Ynetim

toplum kurulularn, devleti ve hatta irkete yatrm yapmay dnebilecek potansiyel iermektedir. tasarruf Drdnc sahiplerini blmde de ise,

ynetim kurulunun fonksiyonu, grev ve sorumluluklar, faaliyetleri, oluumu ile ynetim kuruluna salanan mali haklar ve ynetim yardmc komitelere kurulunun olmak ve faaliyetlerinde zere yneticilere kurulacak ilikin

aklayabilmelidirler.

yelerinin pay ve menfaat sahiplerine hesap verebilirlii anlamna geldii gibi, kurumlar iinde de aklanabilirlii salamak iin performans deerlendirme ve dllendirme sistemlerinin kullanlmas, kriterlerin aka belirtilmesi ve planlamaya bu kriterler dorultusunda

prensipler yer almaktadr. Kurumsal ynetiim temelde gven zerine kurulu bir perspektiftir. Kurumsal

kurum iindeki bireylerin katlm gibi yntemler etkilidir. Sorumluluk: irket ynetiminin tm faaliyetleri mevcut kanunlara, anlamalara ve irket ii dzenlemelere uygun yapmas ve yapldn denetlemesi sorumluluun esas unsurudur. Kurum iine ve dna kar sorumluluklar ve ynetiim iin nemlidir. Kurum iinde yaplan rol dalmlar alanlarn artracaktr. RGTSEL SRELER AISINDAN KURUMSAL YNETMN NEM Kurumsal ynetim ynetiim deil, bir tek kurulunu kurumun birlikte ynetime planlama, katlmn

dllendirilir, bireylerin ve takmlarn geliimi tevik ve edilir. sosyal Rekabeti yardm cretlendirme

programlar hazrlanr. alanlarn bilgi ve becerileri, temel ve teknik yetkinlik tanmlar dorultusunda deerlendirilir. Performans ynetimi srecinde ve kariyer geliimi boyunca alanlara temel ve teknik yetkinliklerini deerlendirme ve gelitirme konusunda frsatlar sunulur. irketin nsan Kaynaklar Politikas yaynlanr. ilikileri Kaynaklar lgili nsan ynetmelikler Kaynaklar yneticiler Blm tm alanlarn eriimine aktr. alanlar ile politikas ve nsan nsan dorultusunda

yrtr.

kaynaklar, bu iin kilit noktasn, can damarn oluturmaktadr. Bir kurumun ynetim kurulu bakanndan kapdaki gvenlik grevlisine kadar giden sre ierisinde grev dalmlarnn yaplmas, eitim programlarnn hazrlanmas gibi tm Bunun sreleri yan sra insan kurumda ve kaynaklar ynetim gerekletirmektedir. sorumluluklarn

kltrn ilgilendirir. Dolaysyla bu konu sadece ynetim kurulu konusu olarak grlmeyip personelin kurum eitimini kltrn, ve her davranlarn

kapsayan bir konu olarak ele alnmaldr. Her seviyede alnan her trl kararda verilere dayal olarak srekli gelime mantnn ortaya konabilmesini, hesap verebilirlii, effafl, adillii, tutarll ve etkinlii yaatabilen kurumlar kurumsal ynetiimde ileriye giden kurumlardr. Kurumsal ynetiim, uyulmas gereken kurallar dizisinin ok tesinde, bir ynetim anlaydr. Bu nedenle kurumun her seviyesinde insan kaynan da etkileyen bir unsurdur. Bu amaca ulamak iin frsat eitlii yaratlr, performans

profesyonelleri kurulunun hazrlanmas kaynann grev

ieren bir prensip paketinin de mutlaka gerekmektedir. yneticilerden Kurumun balayarak ihtiya ve beklentileri dorultusunda, insan kurumsal ynetiim ilkeleri erevesinde yetitirilmesi ok nemlidir. st kademede bulunan insanlarn hepsi belli dnemlerde alt ve orta kademelerde grev alm 5

kiilerdir. Alt seviyelerden itibaren bu anlamda yetitirildiklerinde, ynetici sahip

almasn salayacak nlemler alnmaldr. Tm hissedarlarn oy vermeye katlmalarn salayacak hukuksal ve teknolojik altyap gelitirilmelidir. irketlerde karar alma, icra etme ve denetim ilevlerinin birbirinden ayrlmas salanmaldr. irket denetilerinin grev alannn geniletilmesi ve bu kiilerin mesleki yeterlilik sahibi olmalar art getirilmesi gerekmektedir. yi ynetiim ilkesinin sadece sermaye piyasas hkmlerine tabi irketlerle snrl kalmayp tm irketlere tevik yaygnlatrlmasn edecek dzenlemelere

konumuna geldikleri zaman benimsedikleri bu ilkeleri uygulama frsatna olmaktadrlar. Ak ve effaf olmayan, hesap alma verme sistemleri kurulmam birok uluslararas irket de bulunmaktadr. Fakat u ok iyi bilinmektedir ki, uzun dnemde bu irketler yaamlarn srdrememekte ve byk problemlerle karlamaktadr nk otokrat ve tek adam daima ynetimine daha dayanan kt irketler, performans katlmc ynetime giden irketlere gre gstermektedir(Mente, 2009: 54). Katlmc bir ekilde paylaarak, anlaarak veya uzlaarak yrtlen ynetim anlaylar, kurumlarda mutlaka daha byk baarya yol amaktadr. Bu anlayn tm kademelere yerletirilmesi konusunda dmektedir. Kurumsal ynetiim ilkeleri, esasnda sermaye piyasalarnda halka ak ve menkul kymetleri borsada ilem gren irketler yerine iin aranan koullar olmak durumundadrlar. Bu standartlarn tmyle getirilmesi asndan ncelikle irketler hukuku ile ilgili dzenlemeler yaplmaldr(Tekin, 2003:7): SPK ve dier daha denetim etkin kurulularnn da ok insan nemli kaynaklar bir rol departmanlarna

gidilmelidir. Kurumsal ynetiim, kurumun tm paydalaryla ilikilerindeki davranlarn ve iletiimini yrten herkesin grevi olmakla birlikte, kurumlarn en st karar ve denetim anlaynn gelmesinin SONU ster kamu ister zel, tm kurumlar iin denetimin kapsam gelimi ve nemi artmtr. Gnmzde toplumun hemen her kesimi kamu idarelerinden gl ynetiim beklemektedir. Toplum artan biimde 6 organ kurum temelini olan kltr Ynetim haline Kurullarndaki uygulamalar, bu ynetim oluturmaktadr

(Mente, 2009:116).

hesap veren kamu idaresi talep etmektedir. Bu duruma artan toplumsal eitim dzeyi, bilgi ve iletiim teknolojisindeki hzl gelimeler sebep olmutur. Tm paydalara gven salayabilen kurumlar, tm deer zincirinde daha ok kayna daha harekete geirip vizyonlar baarya Bu hemen temelini dorultusunda kolay nedenle, oluturan ynlendirerek, gvenin ynetiim

YARARLANILAN KAYNAKLAR ARGDEN Ynetiim Y.(2009). Neden Kurumsal nemli?,

http://www.kobifinans.com.tr/tr/bilgi_merk ezi/0206/19574, Eriim Tarihi: 11.09.2009 KOEL T.(2003). letme Yneticilii, Beta Yaynlar, stanbul MENTE A.(2009). Kurumsal Ynetiim ve Trkiye Analizi, Derin Yaynlar, stanbul. ZEREN, B VE TEMZEL, . (2000). Kamusal Ynetiim: Kamu Sektrnde Kurumsal Ynetiim, Niin ve Nasl?, Hollanda Maliye Bakanl Kamu Denetim Politikas Genel Mdrlnn hazrlad Kasm 2000 tarihli brorden evirilmitir, Saytay Yaynlar,

ulaabilmektedirler.

kurumsal kurumsal

hemen tm rgt yaplarnda her geen gn yaygnlamakta ve kurumsal kltr eleri rgtsel arasndaki sreteki yerini almaktadr. srekli gelimeleri

klabilmek, oluan ya da oluabilecek riskleri ynetebilmek ve kurumsal itibar adna kurumsal ynetiim rgtler asndan hayati nem tamaktadr. Uluslararas pazara girmek iin uluslararas finansman ve yatrm kurulularna ihtiya duyan rgtlerin, bu pazara girebilmek iin gvenilirliklerini kantlamalar ulamalar ve belli standartlara rgtlerin gerekmektedir.

http://www.sayistay.gov.tr/yayin/yayin2.as p?id=103, Eriim Tarihi: 21.08.2009. PATON, J. (2002). Kurumsal Ynetim; Trkiyede Hayatnn Deien ehresi, Trkiye Sanayici ve adamlar Dernei Yaynlar. PUFFER, S. M. VE MCCARTHY, D. J. (2003), The Emergence of Corporate Governance in Russia, Journal of World Business,Journal 284298. TEKN Hakknda, A.(2003).Kurumsal Ekonomistler Eriim Ynetiim Blteni, Tarihi: of World Business,

kurumsal ynetiim uygulamalarna sahip olmalar ve ynetiim performanslarnn yksek olmas standartlara ulaabilmek ve gerekli gveni vermek adna ok nemlidir.

38:(4) Journal of World Business, 38:(4),

http://www.angelfire.com/ok4/aligunerteki n/200304CGHk.pdf, 22.09.2009. 7

LGEN

H.

K.

MRZE.

(2004).

letmelerde Stratejik Ynetim, Literatr Yaynlar, stanbul. SPK Web Sitesi (2004),

http://www.spk.gov.tr/haberduyuru/basinac iklamalari/kurumsal_yonetim_ilkeleri.html , Eriim Tarihi: 12.10.2009.