Frat niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Frat University Journal of Social Science Cilt: 21, Say: 2, Sayfa: 26-38,

ELAZI-2011

TURGUT UYARIN RLERNDE MODERN NSANIN YALNIZLII VE SONSUZLUK ZLEM

The Loneliness and Longing For Eternity Of Modern Human In Poems of Turgut Uyar Beyhan KANTER*
ZET Kentlemenin ve modern yaam standartlarnn bireyin zerinde kurduu basky iirlerinde yanstan Turgut Uyar, kent yaamn deersizletirirken ky yaamn ve doay yceltir. Modern yaamn tketim kalplar iinde yalnzlaan ve kendisini bask altnda hisseden birey, ayn zamanda sonsuzluk zlemi iindedir. Bu zlem ve hayal, bireyi bir nebze de olsa isel bir huzurun eiine getirmektedir. Turgut Uyar da iirlerinde, kent yaamnn yapaylatrd bireyin huzursuzluklarn ve bunaltlarn yanstr. Biz bu almada Turgut Uyarn iirlerinde kent yaamyla mcadele halinde olan bireyin yalnzln ve sonsuzluk zlemini tahlil edeceiz. Anahtar Kelimeler: Kent, ky, tabiat, modernizm, sonsuzluk, yalnzlk. ABSTRACT Having reflected the effects of urbanization and modern life standards oppressed the individual in his poems, Turgut Uyar exalts rural life and nature while he trivializes urban life. Individual who becomes lonely and feels under pressure in the consumption values of modern life, also longs for eternity. This longing and dream takes the individual a bit to the thresold of clear conscience. In this study, we will analyze individuals loneliness and his longing for eternity during his struggle with the urban life in Turgut Uyars poems. Key Words: Urban, village, nature, modernism, eternty, loneliness.

GR
D dnyayla uyumsuzluk yaayan modern bireyin kendini gerekletirme srecinde deiime bal yaad sorunlar, dnya algsna ve insanlarla ilikilerine yansd gibi bireyi huzursuz ve tedirgin bir ruh halinin eiine getirir. Zira modernlemenin, bir toplumun balca tm alanlarnda sreklilik arz eden deiimlere yol amas, eitli gruplar arasnda, toplumsal sorunlarn, anlamazlklarn ve atmalarn sregiden ilerleyiini, bakaldr hareketlerini ve deiime direnile birlikte dzensizlik ve bozulma srelerini de zorunlulukla iermesi anlamna gelir (Eisenstadt,
*

Yrd.Do.Dr. Mardin Artuklu niversitesi, Trk Dili ve Edebiyat Blm, beyhankanter@gmail.com

Turgut Uyarn iirlerinde Modern nsann

2007:39). Toplumsal bozulma ve bakaldr da ncelikle uyumsuzlukla ba edemeyen bireyin i dnyasnda krlmalar eklinde ba gsterir. Turgut Uyarn iirlerinde de mekanikleen yaamn oluturduu elikilerle bouan modern insann bizatihi kendisi vardr. Yaam ve insan btnleyen unsurlarn modernlemenin getirdii dayatmalarla birlemesiyle ruhunun tketildii hissine kaplan insan acmasz gereklerle yzleir. Bu durum Turgut Uyara gre, ayn zamanda kendini yitiren insann bunaltlaryla ilintilidir. Nitekim Turgut Uyarn iirlerinde moderniteyle kr yaamnn dualitesi, insann zaaflarna yenilgisi ekseninde yanstlr. Kent yaamnn dayatmalaryla engellenmesini moderniteyle ilikilendiren airin dnyasnda bir elikiler yuma olumutur. air, zaman ve meknla kuatlan insann sradanlama kaygs yaarken bir taraftan da yaamna almasn, duyarszlamasn ve acyla btnlenmesini insanolunun ktle olan yatknlna balamaktadr. zellikle acyla epeevre sarlmak ve zaman sorunsalyla sradanlama kaygs, insann mutsuzluu alkanlk haline getirerek duyarszlamasnn bir sonucudur. Bu tepkisizlik de ayn zamanda modern insanda ruhsal bir skntya dnmektedir.

Modern Kent nsannn Sonsuzluk zlemi

Sradan insandan st insana kendini gerekletirme sorunsal, Turgut Uyarn iirlerinde kent yaamnn grnts/dayatmalar ile bir paralellik gsterir. nsann kent yaam iinde dt amazlar, irkinliklerin temsil edildii bir yaamn ihtiraslarnn yansmasdr. Bu anlamda Turgut Uyar, iirlerinde bu irkinlikler dnyasn resmetmektedir. zellikle Dnyann En Gzel Arabistanndaki iirlerde tarann yerini byk kentler, doann yerini teknolojiyle bozulan ruhsuz ve biimsiz souk evler, kankentler, kirli sokaklar, dingin, sade, yoksul ama kanaatkr tara insannn yerini ise, her ynden kuatlm, bunalm kentli bireyler ve kalabalklar almtr. Bu iirlere, byk kentin karmaas, yapay, kirli ilikileri ve bunaltc havas iinde oka uram, arm, sklm, bunalm bir bireyin yaral bilinci egemendir(Karaca, 2005:103). Zira modern yaamn dayatmalaryla kendi ve teki arasnda bir mesafe oluturmak zorunda kalan insan, bunaltnn destekledii/besledii bir ruh hali ile bakalar. Bu karmaann yol at tedirginlik, ayn zamanda dzenin oluturduu ruhsal bir smrdr. Byle bir ruh yanlsamas iinde air, kimi zaman huzuru ocukluuna ya da sonsuzlua snarak yeni bir yaam hayal etmek ya da yaamn yeniden kurmak abasnda bulur. Zaman zaman gemiinin huzur dolu gnlerine snan air, ocukluundan/gemiinden ikyeti deildir. Benim de kt gemedi ocukluum(s.37) msralar bu durumun gstergesidir. airin mutlu ocukluk gnlerinde Anadolu sevgisi hkimdir. zellikle ky sevgisi ve kye zlem, O Ky Yine Kendi Ryasndadr(s.38) iirinde aka grlmektedir. Zira ky yaam, doayla birebir kurulan zgr ve dolaysz ilikileri imler. Bu dn tarznda, airin ky yaamn deneyimlemi olmasnn izleri grlr. Turgut Uyara gre ky yaam, btn tenhalna ramen modern yaamn gstermelik
27

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2011-21/2

esteti inden uzaktr. Kyler, yamurlarla slanan gzel gnleri barndran masal diyarlardr. neelerim geride kald eski gnlerde, Gzel gnlerim vard yamurlarla slanan, O doduum diyarda, o kuru ssz yerde Petrol deil masald lambalarda yanan Neelerim geride kald eski gnlerde(s.15) Gemi gnlerinin izini sren Turgut Uyar, tabiata zlemini ky yaantsyla birletirirken ayn zamanda zgrle/sonsuzlua da kavuma arzusundadr. Bu balamda Trkiyemin belirleyici motifi yolculuk isteidir; zne, Turnasnn peine taklp Anadoluyu bir utan brne dolamak ister(Koak, 2011:47). Bu yolculukta yardmcs ve destekisi turnadr. zellikle turnayla zdeleme ve kendisini turnayla ayniletirme arzusu, sonsuza uma/kanatlanma isteinin bir yansmasdr. Bu, ayn zamanda yollarda zgrlemeyle bir arada sunulur. Deien yaam koullaryla evrenin birdenbire farkllamas airi ka psikozunun etkisi altna almtr. Yol, bu anlamda airi toplumsal rollerinden kurtaran bir sonsuzluk metaforudur. Otursam da sabahlara kadar alasam Yollar geiyor iimden yollar, uzak yakn Ah, doyamadm daha, doyamadm doyamadm Aman turnam, aman bu d olmasn sakn(s.41) Turna, airi sonsuzlua uuracak ve tketim kalplarn grmezden gelmesini salayacak sembolik bir aratr. airin yollar arzulamas, bulunduu yerden kamak istemesini ve krelmi duygularn yeniden kazanma abasn yanstr. Zira e yalaan bir dnyann arl altnda ezilen birey, kaybetti i benliini bulmak iin kendisini menzile gtrecek yollara muhtatr. Bana yollardan bahsedin artk/Bysn yalnzlm(s.77) diyen air iin artk tek gerek yollardr. Bu yollar amasn salayacak olan ise turnadr. Aman turnam telin telein olaym/Beni kar, beni gtr brakma(s.41) msralar menzile ulaarak teskin olmak isteyen airin bedbin yakarlarnn gstergesidir. zlem
28

Turgut Uyarn iirlerinde Modern nsann

duyduu gemiini kutsayan air, turnay brakmayacan dile getirerek onun sayesinde gemiiyle btnledii sonsuza varmay amalar. Ne denmise yalan hayat iin, te o, yaand gibi sokaklarda. Cmle gemiimi aziz bileceim Turnam bir gn brakmayacam seni Yaamak ve sevmek iin ardarda, mrm olduka peinden geleceim(s.43) Sonsuzluk zlemiyle kendisini acmasz bir oyunun kenara itilen figran olarak gren Turgut Uyarn iirinde kendisini unutulmu olarak gren bireyin yaamdan memnuniyetsizliini yollara kararak giderme gayreti ve rzgrla bir sava iine girmesi, mekn sorgulamasnn bir sonucu olarak karmza kar. Bir gn, belli olmaz, bir bakarsn Turnam/u kuru bam alp ben de giderim(s.49) msrayla gidi arzusunu dile getiren air, kendi gereini arayaca bir yolculuun hayalini kurar. Zira kent yaamnn yapayl ve makinenin insan yaamna tahakkm, kr yaamndan kent yaamna zorunlu bir gei yapan bireyin kendisine yabanclamasyla sonulanr. Bu atma, beklentilerin gereklememesi ve gerein actan ynyle karlamayla belirginlik kazanr. Artk makineleen sadece mekn deil, ayn zamanda bireyin kendisidir. yle ki, yenilgi artk kente mahkm edilen modern insann kaamad kaderidir. Ktlk fenomeni ve mutsuzluk da kent ortamnda sosyal yaamn skntlaryla i iedir. Bu da batan bir kabullenii beraberinde getirmesine ramen bireyi uyumsuzluk sorunuyla yzletirir. Bunun atmasn derinden hisseden Uyar, gerek lemden uzaklamann ve varoluunu tamamlayaca topik mekanlarn hayalini kurar. Bu hayal, d dnya ile mcadele gcnden yoksun bireyin kendisini gereklerden soyutlamasn ve sonsuzlua snmak arzusunu dourur. Ancak sonsuzluk arzusu, Uyarn iirinde zaman zaman isyan niteli i tar. Onun iirlerindeki isyan, sadece kent yaamna deil ayn zamanda modernitenin hzlandrmasyla akp giden zamanadr. zellikle Geyikli Gece iirinde bu iki unsur yan yana grlr. Geyikli geceyi hep bilmelisiniz Yeil ve yabani uzak ormanlarda
29

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2011-21/2

Gnein asfalt sonlarnda batmasyla ardan Hepimizi vakitten kurtaracak(s.111) Geyikli gece, insanlar kent yaamndan ve akp giden zamandan kurtaracak muhayyel bir mekndr. Zira kent yaamnda hep denetlenen, kstlanan, evrelenen, biimsizlikten zel aba ve glerle ekilip alnarak biimlendirilen(Bauman, 2003:16) insan, e ya tarafndan kleletirilmekten kurtulma arzusundadr. Bu anlamda geyikli gece, bir insann kendini yeniden kurgulayaca beklenilen/zlenilen bir yerdir. Bu iirin nemli bir zellii, Geyikli gecenin, zdd olan ehir medeniyeti ile beraber ele alnmasdr. airin arzu ettii, G e Bakma Duranda olduu gibi ehirden, insanlardan kamak, Geyikli geceye yani kadna ve tabiata snmaktr(Kaplan, 1990:279). Zira her eyin bir zamana gre ayarland ve dakikalara blnd kent yaamnda birey, zamann hz karsnda ktrmleir. Beton duvarlarn hzla artt bir ortamda kendini ifade etme gcn bulamayan birey, geyikli gecede zgrl n snrszca ve kaygszca yaayacaktr. aire gre, Geyikli geceyi bulmadan nce insanlarda korkunun kuatt bir ruh hali hkimdir. Oysa bir kurtarc niteliine brndrlen Geyikli gece, gladyatrlerden, dililerden ve byk ehirlerden gizlenerek ya da onlarla dvlerek kurtarlm topik bir yerdir. Geyikli gecenin yan yresi neonlarla, teorilerle tlamayacak kadar ak ve aydnlktr. Orada umut ve gizem hkim unsurdur. Yaama kar duruun ve sembolik ikencelerin olmad bir mekn sembolize eden geyikli gece, insanlarn itilip kaklmad ve onlar huzurla besleyen, koruyan tenha bir yerdir. Orada gne, asfalt sonlarnda batmayacak kadar zgrdr. Ancak unu da belirtmek gerekir ki; Geyikli gece dnyas geyik ve gece ile ilintili orman, av, at, kayalar, ate, ay , gkyz, arap, ak ve ehvet gibi elerle rlen bir hayal bir bilinalt dnyasdr(Cntrk, 2006:239). Bu bilinalt dnyas, umut kadar umutsuzluu da barndrmaktadr: Halbuki korkulacak bir ey yoktu ortalkta Her ey naylondand o kadar Ve lnce be on bin birden lyorduk gnee kar. Ama geyikli geceyi bulmadan nce Hepimiz ocuklar gibi korkuyorduk(s.111)

30

Turgut Uyarn iirlerinde Modern nsann

Yukarda da deindiimiz gibi Geyikli gece kent yaamnn kirlerinden uzak bir arnma merkezidir. Turgut Uyar, Ge Bakma Dura iirinde dnmeyeceimiz bir yer been baka trls g msra ile yine sonsuzlua ynelme isteini yanstr. Kadn, airin sonsuzluk yolculuunda kendisine elik etmesini istedii yalnzln blecei, huzurunu paylaaca kiidir. Gkyzne zlemin anlatld bu iir, bir ka iiridir. Yeryznden, ehirlerden, insanlardan ka, kadna ve aka sn onu adeta Tanr yerine koyu iiridir (Kaplan, 1990:276). nk her eyin naylonlaarak zn yitirdii bir dnyada air, kadn ve ak sayesinde kendisini doal bir sonsuzluk evreninin iinde hissetme gcn bulur. Modern nsann Yalnzl Modern yaamn bireyi yalnzlatrmas kanlmaz bir olgudur. yle ki artk yalnzlk, epizodik bir talihsizlikten kp standart bir duruma(Bauman, 2003:155) dnmtr. Bu balamda air, yaama iinin ekip evrildii ve benliin, yaamna anlam katabilmek iin uyum salamak zorunda olduu (Bauman, 2003:155) yalnzlk olgusuyla baa kabilmek iin sevgilisiyle birlikte ge bakmay arzular. nk insan yaam, dar anlamyla bakasna aktarlamaz olmasndan tr znde yalnzlktr, kkten yalnzlk(Gasset, 1999:60).Bu anlamda, Turgut Uyar iin kkten yalnzlktan kurtulmann yolu, sevgilisyle birlikte yeryznden uzaklamaktr: Senin bu ellerinde ne var g e bakalm Tuttuka gleniyorum, kalabalk oluyorum(s.133) Yaam, zaman, mekn sorunsallar ekseninde dnt yeni/kollektif kimliklerin elikileriyle gnah-sevap arasnda gidi geliler yaayan modern insann yalnzlndan kurtulmasnn yolu, huzuru barndran sonsuz bir mekna katadr. Modernitenin ykp yok ettii doal meknn kente dnmesi, bu kaotik ortama skan insann alnyazsdr. Bu alnyazsnn dayatmalarndan birisi de tekilemedir. tekileme modern bireyi sersemletmekte, krletirmekte, bir uyurgezer telayla, makine gibi harekete zorlamaktadr(Gasset, 1999:32). Maddenin temsil edildii ve grnrlk kazand bu tekilemi ortamda, Turgut Uyar, sadece kendisi iin deil ayn zamanda btn toplum iin endielenir. Zira artk yalnzlk, btn yaam alanlarna zellikle de bireyin iine ileyen ve iini kemiren bir kurda dnr. nsanlarn yaltlm bir yaam srdrmeleri ve sadece kendilerine ait bir kaderi yaadklarn dnmeleri de Turgut Uyarn yalnzln hatrlatc bir olgudur. Yalnzlnn ekilmezli inden ikyet eden air, her insann kaderinde ayr ayr yaamay arzular. nk ona gre, yalnzlk sade urda burada deil/ Dncede, hatrada ve dilekte/Hangi ta kaldrsan,nerde of eksen/Bir duda yerde, bir duda gkte(s.21)dir.
31

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2011-21/2

nsann dnyada unutulmuluu/frlatlml dncesi varoluculuk felsefesinin bir paradigmasdr. Sosyal normlarn dayatmalarndan dolay bireyin zgrl nn elinden alnmasn sosyal ve ahlaki kadere dayandran Turgut Uyar, bu olguyu kabullenememe ve yaamn anlamszlnn tedirginliiyle karmza kmaktadr. Bir ey deil benim unutulmuluum/Ben gn grdm vaktile yeterince(s.46) msralaryla dnyadaki unutulmuluunu dile getiren airin uyumsuz ruhu, gerekte zgr olmadnn farkna varr. Belki bir kuruntudur yaralayan kalbimi Her insan bir uyumsuzluktur l olmadka Bu yzlemenin ortaya kmasnda ve uyumsuzluun dourduu yalnzlk hissinde modern yaamla birlikte yaylan teknolojinin ykp/yok edicilii ve insan etkisiz hale getirerek makineleri etkin g durumuna sokmasnn etkisi sezilir. Bu balamda air, iine sindiremedii kent yaamn deersizletirirken kr yaamn ycelterek kutsallatrr. Ky ve kyn merkeziletii iirlerde, yapayln karsn doallk almtr. nk e ya y nlar arasnda ssl bir bedensel grnt kazandrlmaya allan kentler, samimi ve yaln bir gzellikten yoksunluklar nedeniyle insanlar srekli tehdit altnda brakan yapay yaam alanlardr. Acnn Corafyas iirinde, kente kapandk kaldk tutanaklarla belli (s.425) msrayla, kentin birey zerinde kurduu basky dile getiren air iin her ke acy ve yalnzl douran bir tuzaktr. Byk Ev Ablukada iirinde ise kent, insan abluka altna alan bir hapishane, kentte yaayanlar ise ihtiraslarna esir dm modern tutuklulardr. nk insanlarn ou olmay bekledii o kendi kendisine durmadan ihanet eder(Gasset, 1999:40). Nitekim Bakn bu ehri ben kurdum ben byttm ama sevemedim(s.186) msranda, kendi kurduu kent yaamnda kendisini abluka altna alan bireyin pimanl sezilir. Zira modern kent yaamndaki birey her yerde kuatlm, engellenmi, kstlanmtr: likte, siyasette hatta akta.(Oktay, 2008:263). Byle bir yaama alan bireyler, dzeni olduu gibi kabullenerek kendi farkndalklarndan uzaklamlardr. Modern kent yaamnn dayatt toplumsal kimlikleri yadsyan birey bunaltya maruz kalr. nk toplumsal kimlikler, ounlukla hayali bir tekiyle kartlk iinde eyi, zaman, mekan ve bellei bir araya getiren belirli duygu yaplarndan, hayali cemaatlerden ortaya kmaktadr(Urry, 1999:227).Byle bir dzenin oluturduu kimlik mekanlaryla uzlama gitmeyerek uyumsuzluunun farkna varan Turgut Uyarda yabanclamann getirdii bir bakaldr sezilir. Modernlemenin dayatt mutsuzlukla air, ie kapanr ve toplumdan kopar. Bu yeni yaam biiminin nimetleri onu memnun etmez. Zira artk ehir ocuklar, byyemeyen, sevmeyi bilmeyen, kann dev makinelerin gdas etmek zorunda kalan robotlardr. Sr sr mutsuz alkanlklar kazanan robot bireyin
32

Turgut Uyarn iirlerinde Modern nsann

makinelerle yaamasnn tutkuya dnmesi, airin sorunsallatrd meselelerden biridir. nk birey, gc ve byklyle ona bir yetersizlik duygusu veren byk, anlalmaz, insanlkd makinalarla kar karya kalr(Fischer, 2010: 82). Sen, Bir ehir ocuuymusun, Dev makinelerin gdas olmu kann. Byyememisin Sevememisin. Son merdane hcumunda mangann , ehit olmusun(s.27) nsann doay boyunduruk altna almak abalarnn tarihi, insann insan boyunduruk altna almasnn da tarihidir (Horkheimer, 2008: 128). Byle bir tahakkm altndaki insan, dev makinelerin gdas durumuna indirgendii gibi ruhsal zn yitirerek mekaniklemi ve modern yaam rntleri arasnda figrlemitir. Modernizmin deikenliinin basks altnda ezilen birey, yalnzln giderememenin ve stesinden gelemedii ruhsal kntlerinin sancsyla rpnr. nk retimi kolaylatran modern yaam, ayn zamanda bir tehdittir. Bu anlamda tabiatla btnleme air iin adeta aresizlikten ve umutsuzluktan bir kurtulu mididir. Gemiinden bildii ve daha nce deneyimledii bir yaamn hayalini kurmak bu noktada modern endstriyel i yaamnn insanolunu skc ve yeknesak bir alma disiplini altna sokan alaltc sonularn(Giddens, 1998:17) yok saymak iin bir aratr. ocukluunu geirdii ky yaamndan dnledii grntleri, kent yaamnn ruhu yamalayan beton duvarlarna kar kutsayan air, bylelikle ayn zamanda merkezden/otoriteden de uzaklaacaktr. Uzaklama temayl, iinde yaad dzene/topluma kar aykrln yol at atmadan domaktadr. aire gre, ruhun sadece e yalar tarafndan deil ayn zamanda kodlar belirlenmi bir dzen tarafndan ele geirilmesi, modern insann nne geemedii bir durumdur. zaman len makinalarla tuzu ve zm ktklerini ltler
33

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2011-21/2

ve insan ocuklar ve tfekleri i karnl ocuklar ve grbz tfekleri(s.254) Modernitenin dayatmalar tarafndan ele geirilmeyi kabullenemeyen air, kendisini bakalatrmaya/yalnzlatrmaya alan her eye kar bir reddedi iindedir. Bu reddedi, statik deil dinamiktir. Zira zamann hzna ve modernizmin deikenliine yetiemeyen birey, dar bir erevenin iinden syrlmak iin bakaldr ieren bir tepki gsterir. Olumsuzlad yaam kalplarna kar tepkisini yanstamadnda ise ilecilike brnr. Byle bir yaamn iindeki birey, asl kalmak yazgsn kabullenemedii zaman gszln sindirerek fatalist bir yaam tarzn benimser. nk dorudan doruya kendi varlnn dnyadaki temel bulmazl ve evrenin kendi dndaki devinimi, bu yalnzlk duygusuna daha trajik bir nitelik kazandrmaktadr(zcan, 2005:158). nceden kurgulanm ve mekaniklemi trajik bir yaamn elikileri, airi kadere kar zorunlu bir teslimiyetin eiine getirir: ite ben byle bildiin gibi: Kaderi pp bama komuum. Glm, oturuum, konuuum, Belli efendim, besbelli Yaamaktan soumuum(s.60) airin yaamaktan soumas, yaamla ilikisinde belli unsurlarn hkim olmasndan kaynaklanr. Zamann bencillemesi ve vurdumduymazl ile birey, aldanlar silsilesinin iinde bulur kendini. Bu aldanlar ve ihtiraslarn da artmasyla snrlar zorlayan ancak zorlad kaplardan geemeyen birey, zmsz soru(n)larla ba baa kalr. Nitekim yalnzln egemenli i, tketilen zamanla dengelenir. Btn bu durumlar kefeden air, zamann yakalanamazln sorgularken kendini aamad gibi adeta bir girdapta boulur. Bunda iki ynl olan modernliin yok edicilii ve her yeniliin eskiyi gmmesi etkin unsurdur. Bir ehir yalnzlnn ekilmezliini duyumsayan Turgut Uyar, Uzak Kaderler iirinde de iinde bulunduu, boulduu yalnzlk girdabndan kurtulmak iin verdii mcadeleyi anlatr. Neon lambalar bsbtn karartr gecemizi msrayla geceyi karartan sahtelikleri dile getiren air, bir gn ban alp gitmenin hayalini kurar. Bu
34

Turgut Uyarn iirlerinde Modern nsann

iirde, yaam kayglar arasndaki yalnzlktan kurtulmak isteyen bireyin aresizlik iindeki mitsiz araylar hkim unsurdur. Yalnzl kuanan mutsuz znenin selameti, kalbini ve ruhunu uyuturacak bir sahil meyhanesindedir:

kendi kendine ekilmez oluyor mrm Her insann ayr ayr yaayabilsem kaderinde Diyar gurbette kanl bir ak Bahtsz bir ocukluk uzak kylerin birinde En uzak beyazlar, En yakn ikindilerde, duygulu Ve bir sahil meyhanesinde bir akam
ip iip alasam(s.69) Modern yaamn kayglar iinde sadece kalabalklaan insan y nlar arasnda deil, ayn zamanda nesneler arasnda da bunalan airin beklentileri de yitip gitmeye yz tutmutur. Zira zaman ve birey arasndaki dinamik ilikinin neticesinde her ey hz kazanmtr. Zamann ve yaam biimlerinin mekaniklemesiyle, meknn grnr biimi, onun doasn belirleyen uzaklam ilikileri rterek saklar(Giddens, 1998:26). Bu balamda aire gre birey, kendi yaamnn hzna yetiemedi i gibi makineleen dnyaya da tam anlamyla bir uyum salayamaz ve devleen kentler iinde kendisini ufack hisseder.

ufaklmdan korkuyorum yaarken; Bu vitrinler, asfaltlar, mazot kokular Gemiler buday alr, demir bo altr, Bulutlar tedirgin, kadnlar gzel Gecemi sen t karpit lambas Gelmi gemi aklarn saandan(s.67)

35

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2011-21/2

Doayla aracsz iletiim kurmak isteyen ve eskiye zlem duyan air, vitrinlerin gz kamatrc ekicilikleri ve neon lambalarnn geceleri alabildiine aydnlatmasyla mutlu olmaz. Modernli in yeniden retim amacyla doal mekanlar tahrip etmesi, airin kabullenemedii bir durumdur. Birey, artk zorunlu olarak doadan koparlm, modern hapishanelerde yaamaya mahkm edilmi ve zamann zincirleriyle prangalanmtr. Kent yaamnda tarm toplumunun yerini artk makineler almtr. Oysa aire gre, btn bu yaananlara uzak kalan ve dokusunu koruma sava veren Anadolu, saatlerle kurgulanm bir zaman diliminden bamsz bir biimde bahar hisstemektedir.

imdi katar katar trenler Anadoluda Bahardan bahara dolamaktadr(s.87)

Gndelik yaamn belirledi i koullarda yaamak zorunluluu, airi mutsuzlatrd gibi neon lambalarnn sahte aydnlatcl da sanc ve sevgi ekseninde bir ikilem oluturur airin yreinde. Grnr aydnlklar aslnda geceyi karartt gibi irkinlikleri de sahte klarla ortaya karan sembolik iaretlerdir. Bu iaretler, gerek sevgileri bireyden uzaklatrr. Asr yirminci asrdr, amenna Bir yanmda sevgilerim, bir yanmda sancm Neon lambalar bsbtn karartr gecemizi Uzaklar daha uzaklar Bir define karr gibi kayalardan, demden beri Smscak sevgilere muhtacm(s.69) Yirminci asr kabullenmek zorunda olduunun bilincine varan ama zaman zaman bu asrn dna kmak isteyen air, yalnzln ortadan kaldracak sevgilere muhtatr. nsanlarn birbirlerine kar kaytszl ve e yaya endeksli bir yaam iselletirmeleri aslnda yaam anlamadaki yanlglarnn gstergesidir. Kendisini gz ard ederek e yann baskn gcyle varln kantlama abasndaki modern insan, bu anlamda insanlarla deil e yalarla kurduu ilikiler nispetinde varln grnr klar. Sevgilerini bytmek isteyen air, bir taraftan da gndelik ilikiler arasnda yaamsal sanclar iindedir. Bu tr sahte ilikiler airin yalnzln bytr. Ben zaten bu dnyada tek basnaym, hey/ Bir sevdal gnl btn varm diyen airin yalnzln tetikleyen unsur, mutsuz yaamdr.
36

Turgut Uyarn iirlerinde Modern nsann

Zira artk sevgileri bulmak, insann dnyaya indirildii gnden itibaren arzulad definelere sahip olmas kadar glemitir. yalnzl m smad kente nk dalara alkt bana alkt Birden evlere sokaklara arpt Bzld irkinleti kvrld nk kentlerin yalnzl korkaktr(s.167) Yukardaki dizelerde Turgut Uyar, kent yaamyla uyumsuzluunu kentin irkin grntleriyle zdeletirerek kent yaamnn dnda kalan zgr yalnzln yceltir. air, kendi yalnzl ndan vazgemekten ziyade, yalnzlnn kentin yapaylyla irkinletii kansndadr. Bireyin yalnzln reten kent olmasa dahi yalnzln irkinletiren bir bedeldir kent. Bunda kentlerin fiziksel ortamlarnn ve bireyi kska altna alan basknlklarnn etkisi sezilir. Kent insannn maruz kald kayglar ve korkular, yalnzlk kaynakldr. Modern kent yaamnda, e yann durmak bilmeyen saldrlar bireyin ruhuna szar. Bu saldrlarn kanlmazl neticesinde gndelik yaam air iin bir kbusa dnr. Zira gnlk deneyim, rengini ve kendiliindenliini yalnzca brokrasinin elik salamlndaki kafesinin snrlar iinde srdrr(Giddens, 1998:133). Turgut Uyar, bu durumu, Akaburgazl Yektann belediye bakanln anlatt iirinde dile getirir. Nitekim Akaburgazl Yektann belediye bakanyken gkyz grnmedii iin binalar yktrmas, gkyzne zgrl e duyulan zlemin ve modern meknn yadsnmasnn belirtisidir. Bu balamda aire gre, g n dinginliinin ve huzur vericiliinin binalarn atlar tarafndan engellenmesi ayn zamanda insan yaamnn da abluka altna alnmasdr.

SONU
Turgut Uyar, 1950li yllardaki toplumsal deimeyi, kentleme ve kapitalistlemenin insan ruhunda yaratt bunalm, doadan ve geleneksel yaam biiminden kopuun okunu, kent insannn yalnzln arpc biimde dile getirir(Karaca, 2005:196). Turgut Uyarn iirinde kent yaamnn yuttuu bireyin nesneler dnyasnn kargaas iinde ba edemedii aclarnn yansmalar grlr. air, bu olgular iyilik, ktlk, sevap, gnah, ayplanma, knama gibi normlar araclyla anlatr. Ruhsal krize neden olan kent yaam ve kent yaamnn bireye dayatt unsurlar
37

F.. Sosyal Bilimler Dergisi 2011-21/2

bu anlamda hor grlr. nk bir emberin iine hapsedilen birey, farknda olmadan bu dar yaam alann iselletirmitir. Turgut Uyar, kent yaamnn sadece eyalarla epeevre sarlan ynnden deil ayn zamanda brokratik ynlerinden de ikyetidir. iirlerinde sonsuz bir meknda sonsuzlama arzusu iinde olan air, yalnzlk reten kent yaamndan syrlarak topik mekanlarda kurgulayaca mutluluun ve huzurun izini srer. nk Turgut Uyar iirindeki insan yeryznden honut deildir, onu eylemiyle deitirmeye karar verir, ama onu deitirirken kendisi de deiir(nce, 2010:88). Turgut Uyarn iirlerinde yaam mcadelesi veren insann kendi olamamas, sosyal denetim mekanizmalarnn ve mekanikleen dnyann dayatmalar balamnda ele alnr. air, insann kendi seti i bir zgrl ve kendi adna tkettii bir yaam ina etmesini bakaldrnn kutsallatrlmasna balar. nsann kendi rettii bir yalnzla mahkm olmasn toplumsal yaamn bunaltlaryla ilintilendirerek ele alan Turgut Uyar, snlacak meknlarn ve kurtarc duygularn izini srer. Bu noktada da Uyar iirinde modern insann yalnzl ve sonsuzluk zlemi, d dnyann dzenine ve yaptrmlarna kar ie ekilme ve kendi iinde d dnyaya kar meydan okuma edimine dnr.

KAYNAKLAR
Akta, erif(2009) iir Tahlili, Aka Yaynlar, Ankara. Bauman, Zygmunt(2003)Modernlik ve Mphemlik, Ayrnt Yaynlar, stanbul Cntrk, Hseyin(2006) ann Eletirisi, Birinci Kitap, YKY, stanbul. Eisenstadt, S.N. (2007) Modernleme, Deiim ve Bakaldr, (ev. Ufuk Cokun)Dou Bat Yaynlar, Ankara. Fischer, Ernst(2010) Sanatn Gereklilii, (ev. Cevat apan) Payel Yaynlar, stanbul. Gasset, Ortega (1999) nsan ve Herkes, (ev.Neyyire Gl Ik) Metis Yaynlar, stanbul. Giddens, Anthony(1998)Modernliin Sonular, (ev. Ersin Kudil) Ayrnt Yaynlar, stanbul. Horkheimer, Max(2008) Akl Tutulmas, (ev. Orhan Koak) Metis Yaynlar, stanbul. nce, zdemir(2011) iir ve Gereklik, mge Yaynlar, Ankara. Kaplan, Mehmet(1990) Cumhuriyet Devri Trk iiri, Kltr Bakanl Yaynlar, Ankara. Karaca, Alaattin(2005) kinci Yeni Poetikas, Hece Yaynlar, Ankara. Koak, Orhan(2011) Bahisleri Ykseltmek, Turgut Uyar iirinde Kendini Yaratma Deneyimi, Metis Yaynlar, stanbul. Oktay, Ahmet(2008) Zamanla Gz Gze: Uzaklarda Yapld Sanlan Bir iirin Arka Fonu, kinci Yeni iir, (Haz. Mehmet H. Doan) karos Yaynlar, stanbul. zcan, Tark(2005) air ve Szn Maheri Oktay Rfat, Aka Yaynlar Ankara. Uyar, Turgut(2009) Byk Saat, YKY, stanbul.

38