1-rad i radni odnos(rad i osobine rada) 2-pojam radnog prava 3-pojam radnog odnosa 4-izvori radnog prava 5-nastanak

i razvoj radnog zakonodavstva u rs 6-ugovor o radu i vrste 7-uslovi za zasnivanje radnog odnosa 8-probni rad -no!ni rad 1"-rad kod ku!e 11-pripravni!i(pripravni!ki staz) 12-volonterski rad 13-preraspodjela radnog vremena 14-privremeni i povremeni poslovi 15-radno vrijeme(skra!eno#nepuno i prekovremeni rad) 16-odmori 17-odsustvo 18-zaposljavanje strani$ drzavljana 1 -stru!no osposobljavanje % usavrsavanje 2"-upu!ivanje radnika na rad u inostranstvo 21-posebna zastita maloljetnika#invalida i materinstva 22-zastita na radu 23-strajk 24-inspek!ijski nadzor 25-plate 26-dis!iplinska odgovornost radnika 27-privremeno udaljenje s posla 28-radni spor 2 -prekid ugovora o radu 3"-materijalna odgovornost radnika 31-prekrsajna odgovornost 32-krivi!na odgovornost 33-obavezno udaljenje radnika sa posla 34-otkaz ugovora o radu(otpremnine) 35-pojam nezaposlenog li!a 36-mirovanje prava 37-radni odnosi zaposleni$ u organima drzavne uprave 38-uslovi za zaposljavanje radni$ sluzbenika 3 -radno vrijeme (radnika i radnika u drzavnoj upravi) 4"-odbor za zalbe 41-suspenzija drzavni$ sluzbenika 42-prestanak radnog odnosa 43-radni odnosi u drzavnoj sluzbi bi$ 44-radna mjesta u drzavnoj sluzbi 45-uslovi za zaposljavanje radnika u drzavnoj sluzbi 46-organi lokalne samouprave

1-RAD I RADNI ODNOS-(RAD I OSOBINE RADA) &ad predstavlja svrsis$odnu dru'tveno dopu'tenu djelatnost i koja slu(i da zadovolji ljudske potrebe)&ad je neposredna veza za sredstva rada % nji$ov razvitak*lementi (osobine) rada+ 1#svrsis$odnost rada, 2 dru'tvena dopu'tenost, 3 sredstva rada) Svrsishodnost- zna-i da je ljudski rad svjestan i da slu(i odre.enoj svrsi (zadovoljenju ljudski$ potreba)) Drutvena doputenost je kategorija vezana za pravne norme) Drutveno koristan rad je onaj rad koji nije zabranjen pravnim normama)/ozvoljenost ili zabranu odredjene vrste rada odredjuje drzava svojim pr)aktima Sredstva rada je stvorio -ovjek i ona predstavljaju osnovnu razliku izme.u -ovjeka i drugi$ (ivi$ bi0a) 1vijest je glavna za ljudski rad2 3egativna osobina rada+ 1) otu.enost rada od -ovjeka - 4arks, 2) proizvodnja sredstava za masovno uni'tavanje (biolo'ka# $emijska# atomska)) Radni odnosi - su dru'tveni odnosi koji se pojavljuju u toku pro!esa rada izmedju ljudi)) 5o su dru'tveni odnosi izme.u radnika i poslodav!a -ije su grani!e odre.ene ugovorom o radu) 6vijek moraju postojati dvije strane+ poslodava! (dr(ava# kapitalista) i radnik)7snovni elementi radnog odnosa su-1-postojanje radnika)2-postojanje poslodav!a)3-zaklju!en ugovor izmedju nji$) 7snovne osobine radni$ odnosa+dobrovoljnost i postojanje rada) 6 robovlasni'tvu i 8eudalnom dru'tvu ne mo(emo govoriti o radnim odnosima# jer tu nije bilo dobrovoljnosti)5ek u bur(oaskom dru'tvu (kapitalizam) radni odnos dobija osobinu dobrovoljnosti i postaje odnos u pravom smislu)6 so!ijalizmu samo 8ormalno radnik dobija !entralno mjesto# ali je jo' uvijek u odnosu pot-injenosti)&adni odnos je u su'tini ugovorni odnos koji se zasniva izme.u radnika i poslodav!a ugovorom o radu) 2. O!A" RADNO# RA$A &adno pravo je proiza'lo iz gra.anskog prava) &azvojem radni$ odnosa % interven!ijom drzave u radne odnose#dovele su do odvajanja radnog prava od gradjanskog)) 5a-ka odvajanja jeste promjena oblika i su'tina ugovora o radu) &adno pravo se razvija kao samostalna grana prava od polovine 1 ) vijeka pa do danas) &adno pravo se moze de8)kao grana prava koja obu$vata dr(avne i autonomne propise kao i propise o radnim odnosima kod poslodav!a)7snovnu % polaznu ta!ku pri odredjivanju radnog prava predstavljaju radni odnosi)&adno pravo ne obu$vata sve odnose rada ve! samo neke od nji$)9redmet radnog prava obu$vataju samo radni odnosi)3ajkra!e re!eno radon pravo izu!ava odnose rada-regulisane propisima%ma dvije vrste normi+-dio gra.anski$ normi-obavezuju0e norme) %. O!A" RADNO# ODNOSA Radni odnosi - su dru'tveni odnosi koji se pojavljuju u toku pro!esa rada) 5o su dru'tveni odnosi izme.u radnika i poslodav!a -ije su grani!e odre.ene ugovorom o radu) 6vijek moraju postojati dvije strane+ poslodava! (dr(ava# kapitalista) i radnik) 7snovne osobine radni$ odnosa+-dobrovoljnost % -postojanje rada) &asnivan'e radno( odnosa - ostvaruje se putem zaklju-ivanja ugovora o radu) 6govor o radu predstavlja po-etak radnog odnosa) :asnivanje radnog odnosa zavisi od objektivni$ i subjektivni$ !inila!a)7bjektivni su ekonomska razvijenost a odluka poslodav!a da popuni odredjeno radno mjesto je subjektivni !inila!

1) 3ormativni (propisi), 2) 7rganiza!ijski uslovi rada (uslovi potrebnosti radni$ mjesta), 3) 1ubjektivni uslovi (volja poslodav!a da zaposli radnika)) 6 dosada'njem razvoju industrije prevladali su dva sistema+ -sistem so!ijalizma ;- so!ijalni momenat# bitno da se zaposli radnik# nisu se popunjavala sva radna mjesta) -tr(i'na privreda ; radna mjesta prema potrebama# nema so!ijalnog momenta# vladaju zakoni tr(i'ta) -kapitalizam) ).I&$ORI RADNO# RA$A %zvori se dijele na+ 1) materijalne (npr) volja zakonodav!a) i 2) 8ormalne (oni izvori koji su done'eni u odre.enoj 8ormi# po ta-no odre.enom postupku# od razli-iti$ subjekata))7snovna podjela 8ormalni$ izvora je razlikovanje izvora prema donosio!u kao i prema porijeklu)9rema porijeklu djele se na unutrasnje i medjunarodnog porijekla)1 a stanovista radnog prava unutrasnji izvori su ustav#zakon#podzakonski akti i ugovori)4edjunarodnog porjekla su konven!ije i preporuke medjunarodne organiza!ije rada i medjunarodni sporazumi) FORMALNI - Domai izvori radnog prava+ 1) *stav Bi+ -u njemu nema odredbi koje se odnose na radno zakonodavstvo# pa kao takav ne mo(e biti izvor radnog prava) 3e'to se samo malo govori o ljudskim pravima) 9ozivanje na konven!ije i me.unarodne ugovore ne zna-e da ustav <i= mo(e biti izvor radnog prava) 2) *stav RS6stav &1 reguli'e radne odnose# za'titu na radu i zapo'ljavanje u na!elima koja su sadrzana u djelu koji govori o ljudskim pravima i slobodama)9omenuta na!ela su 1. svako ima pravo na rad i slobodu rada 2. da radnik za svoj rad mora dobijati platu %. radni!i imaju pravo na dnevni# sedmi-ni i godi'nji odmor ). pravo na ograni-eno radno vrijeme ,. pravo na za'titu na radu -. omladina# (ene i invalidi imaju posebnu za'titu .. pravo na sindikalno organizovanje /. pri djelimi-noj sposobnosti radnika ; rad saglasno mogu0nostima 0. pravo na u-estvovanje u upravljanju preduze0em) 11. zaposleni imaju pravo na pla!eno odsustvo u skladu sa zakonom 11. zajam!ena sloboda sindikalnog organizovanja 12. pravo na strajk 1%. zaposleni i !lanovi nji$ove porodi!e pravo na so!ijalnu sigurnost#so! osiguranje %) &akon-kao izvor radnog prava pojavljuje se kao konkretiza!ija ustavni$ na-ela# a reguli'e radne odnose+ zasnivanje i prestanak radnog odnosa# prava i obaveze zaposleni$ i poslodava!a):akoni su naj-e'0e izvori radnog prava i predstavljaju skup zakona koji se odnose na radne odnose+

-1 3) g) :akon o radnim odnosima#-2""") g) :akon o radu &1#-:akon o za'titi na radu -:akon o 'trajku#-:akon o zapo'ljavanju) )) od2akonski akti su akti koji nastaju na osnovu zakona i predstavljaju konkretiza!iju zakonski$ normi) 4oraju biti u saglasnosti sa zakonom. 3a primjer+ Pravilnik o radu - du(an ga je donijeti poslodava! koji ima 15 i vi'e zaposleni$ radnika)Pravilnik o unutranjoj organiza iji i !i!t"matiza iji radni# mj"!ta je slede0i podzakonski akt) 9ravilnik donosi poslodava!# zakonom je de8inisano kada mora# a kad ne mora) 5a-no de8ini'e prava i du(nosti radnika po radnim mjestima) 5im pravilnikom detaljno se de8ini'u prava i obaveze radnika)$ol"ktivni ugovori su podzakonski akti koji nastaju na osnovu zakona# a reguli'u se prava radnika i zakonodav!a) >olektivnim ugovorom se ne mo(e dati radni!ima vi'e prava# ali ni manje nego 'to je zakonom odre.eno) >olektivni ugovor uvijek potpisuje radni-ki sindikat i udru(enje poslodava!a ili sam poslodava!# a ?lada se pojavljuje kao garant# ako se radi o dr(avnoj svojini)6govori mogu biti+1) op'ti i 2) granski %govor o radu je pojedina-ni akt izme.u poslodav!a i radnika) &trani'm"(unarodni) izvori radnog prava* ->onven!ije i preporuke me.unarodne organiza!ije rada (47&)# akti 763-a i sl) <i= je -lani!a 47&-a i kao takva je obavezna da izvr'i rati8ika!iju preporuka i konven!ija# a to -ini parlamentarna skup'tina <i=) ?lada je obavezna da u roku od godinu dana# a najdu(e u roku od 18 mjese!i rati8ikuje konven!ije) /igla gornju grani!u zapo'ljavanja) -<ilateralni i multilateralni me.unarodni ugovori) >onven!ije predstavljaju op'ta na-ela koja su obavezna za zemlje koje potpi'u konven!iju ili joj naknadno pristupe) 9reporuke nisu obavezuju0e i imaju manju pravnu snagu# a u ve0ini slu-ajeva predstavljaju razra.ivanje konven!ija) ,.NAS3ANA4 I RA&$O! RADNO# &A4ONODA$S3$A * RS 6stavom &1 iz 2)#ta!nije ustavnim zakonom za sprovodjenje ustava rs navodi se da !e se primjenjivati svi propisi i zakoni 1@&A i 1& <%= do donosenja odgovaraju!i$ zakona od strane &1)/onosenjem zakona o radnim odnosima 3)&1 po!inje razvoj radnog zakonodavstva na svom prostoeu)1tupanjem na snagu pomenutog zakona nastaje prva 8aza u razvoju radnog zakonodavstva na prostorima &1)/ruga 8aza radnog zakonodavstva u &1 po!inje izlaskom novog zakona o radu 2""")god#a ubrzo poslije njega izlazi i drugi zakon koji se odnosio na radni odnos)7snovne karakteristike 8undamentalni$ promjena u radnom zakonodavstvu u &1 ogleda se i u promjeni zna!enja osnovni$ pojmova radnog prava kao sto su radni odnosi#radnik#poslodava!)&adni odnos je de8)kao ugovor izmedju radnika i poslodav!a9ravni osnov za zasnivanje pravnog odnosa je ugovor o radi) -.*#O$OR O RAD* I $RS3E 1klapanje ugovora o radu je strogo 8ormalan posao)&adni odnos po-inje sklapanjem ugovora od strane poslodav!a i radnika)6govor o radu moze se zaklju-iti na odre.eno i neodre.eno vrijeme) 6govor na odre.eno vrijeme je svaki ugovor koji se zaklju-uje do 2 godine# u periodu od 3 godine# tj) ako se radnik zapo'ljava kod istog poslodav!a vi'e puta (ako prekid ne traje du(e od 2 sedmi!e) u toku posljednje 3 godine i na taj na-in ostvari 24 mjese!a rada (samo 1 dan preko ti$ 24 mjese!a# zna-i da mu ugovor prelazi u ugovor

na neodre.eno vrijeme)) 6govor se sklapa uvijek u pismenoj 8ormi# i ne mo(e se raskinuti za vrijeme bolesti# godi'njeg odmora i sli-no) :a vrijeme trudni-kog bolovanja zabranjeno je prekinuti radni odnos bez obzira 'to se radi o ugovoru na odre.eno vrijeme) 1va prava i du(nosti kao i kod radnika na neodre.eno vrijeme) 6govor o radu na neodre.eno vrijeme sa-injava se u pismenoj 8ormi i mora imati zakonom propisan minimum elemenata) 6govor o radu sadrzi - naziv# sjedi'te poslodav!a - ime i prezime radnika stru-na sprema #prebivaliste -datum stupanja radnika na rad -radno mjesto na kom se zaposljava#mjesto rada#duzina i raspored radnog vremena -platu nov!ane naknade i druga primanja radnika -trajanje godisnjeg odmora -trajanje ugovora ako se zaklju!uje na odredjeno vrijeme -rok za otkazivanje 9oslodava! ima zakonsku obavezu da zaklju!i ugovor o radu sa radnikom ili sa!ini pismenu izjavu o uslovima prijema radnika na rad i dostavi je radniku u roku 3" dana) ..*S5O$I &A &ASNI$AN!E RADNI+ ODNOSA 1vi uslovi se dijele u dvije velike grupe+ 1-op'ti uslovi % 2-posebni uslovi) 7p'ti uslovi+ godine starosti# op'ta zdravstvena sposobnost - daje nadle(na zdravstvena ustanova# saglasnost roditelja (starao!a)) 5o su minimalni uslovi i oni su demokratski# uvijek se propisuju zakonom i ne mogu se mijenjati) :akon o radu propisuje da niko ne mo(e zasnovati radni odnos ako nije stariji od 15 godina) 7sobe od 15-18 godina starosti mogu zasnovati radni odnos samo ako doktor medi!ine propi'e da su psi$i-ki i 8izi-ki sposobni za rad (to su stariji maloljetni!i))6vjerenje za maloljetnika daje doktor medi!inski$ nauka# a ne dom zdravlja) Bko je li!e maloljetno# a stupi u brak# postaje radno sposobno i mo(e zasnovati radni odnos)/rugi uslov je zdravstvena sposobnost za rad)9omenuti uslov ima karakter zastite za poslodav!a i so!ijalno osiguranje#jer radnik koji radi a nije zdrav prestavlja optere!enje za 8ondove)9osebni uslovi+ 3isu navedeni u zakonu jer nisu isti za sve radnike i zavise od konkretni$ polova i radni$ zadataka)5o su 'kolska sprema# radno iskustvo# 8izi-ka kondi!ija# propisuje se pravilnikom koji zavise od radnog mjesta) >ada se zavr'i postupak zdravstvenog pregleda provjeri se da li je li!e punoljetno# da li zadovoljava uslove i pristupa se zasnivanju radnog odnosa):akonom je zabranjeno da se prilikom zapo'ljavanja# (eni tra(i test na trudno0u i (ene imaju posebnu za'titu) /. ROBNI RAD 6 zakonu nema odredbi o vrsenju probnog rada)9robni rad se ne moze odrediti za pripravnike jer je pripravni!ki rad sam po sebi neka vrsta probnog rada)9 rad je vremenski ograni!en % moze trajati najdize 6 mjese!i)3a!elno probni rad traje 3 mj) % moze se produziti sporazumom radnika % poslodav!a na jos 3 mje)4oze se otkazati od strane poslodav!a ili radnika % prije isteka roka)9robni rad obi-no slu(i poslodav!u da provjeri sposobnost radnika za vrijeme trajanja probnog rada i o!jenjuje njegove poslovne kvalitete)6koliko se nakon probnog rada zasnuje radni odnos# radniku po zavr'etku probnog rada po-inje te0i sta( na neodre.eno vrijeme)%ma sva prava i du(nosti kao i radnik na neodre.eno vrijeme)

0.NO6NI RAD 3o0ni rad je rad koji se obavlja no0u# primjenjuje se u istim situa!ijama kao i prekovremeni rad u slu-aju pove0anog obima posla# a ra-una se od od 22$- 6$ narednog dana# maloljetniku je zabranjen no!ni rad)9ostoje izuze!i od ovoga pravila i ako maloljetnik radi u industriji no!ni rad se ra!una od 1 !asova do 7 narenog dana) 6ve0anje plate ne mo(e biti manje od 3" C u odnosu na platu za isti broj -asova rada u redovnom radnom vremenu) 9oslodava! 0e se kazniti nov-anom kaznom+ -ako radniku odredi du(e radno vrijeme od propisanog# -ako ne izvr'i raspored radnog vremena radnika i ne vodi eviden!iju o dnevnoj prisutnosti radnika na radu# -ako odredi da radnik radi prekovremeno du(e od propisanog# -ako odredi prekovremeni rad za radnika kome je to zakonom zabranjeno# -ako izvr'i preraspodjelu radnog vremena suprotno zakonskim odredbama i -ako odredi prekovremeni rad trudnoj (eni ili maj!i koja ima dijete do jedne godine starosti 11.RAD 4OD 4*6E 3ije predvidjen kao zakonska mogu!nost7pstim kolektivnim ugovorom mogu!nost zasnivanja radnog odnosta kod ku!e radnika je normirana)/ata je kao mogu!nost da se ugovorom o radu izmedju poslodav!a % radnika mogu urediti prava#obaveze % uslovi obavljanaj rada kod ku!e radnika) 11. RI RA$NI6I( RI RA$NI64I S3A&) Di!a koja se prvi put zaposljavaju poslije zavrsene srednje#vise ili visoke skole na poslove u svom stru!nom zvanju a zasnivaju radni odnos u !ilju sti!anja osposobljenosti za samostalan rad nazivaju se pripravni!i)%z zakonski odredbi proizilazi da svaki pripravnik poslije isteka pripravni!kog staza polazu stru!ni ispit):a vrijeme pripravni!kog staza pripravnik ima pravo na platu % sva druga prava po osnovu radnog odnosa u skladu sa zakonom#kolektivnim ugovorom##pravilnikom o radu % ugovorom o radu) 12.$O5ON3ERS4I RAD Ae izuzetak pripravni!kog rada)?olonter zaklju!uje ugovor o volonterskom radu koji nema pravno dejstvo kao ugovor o radu jer volonter ne zasniva radni odnos)4oze trajati onoliko vremena koliko traje % pripravni!ki rad)?olonteru za njegov rad ne pripadaju prava iz radnog odnosa osim -prava na zastitu na radu#-pravo na dnevni odmor u toku rada % 2 uzastopna radna dana#pravo na zdravstveno % penziono invalidsko osiguranje za slu!aj nesre!e na poslu) 1%. RERAS OD!E5A RADNO# $RE"ENA 3a pojedinim radnim mjestima moze se izvrsiti ako priroda % potreba posla to za$tjeva)&adno vrijeme moze u jednom djelu godine biti kra!i a u drugom djelu duze srazmjerno kra!e)/uze vrijeme u jednom djelu god)ne smatra se prekovremenim radom9reraspodjelom radnog vremena moze se u jednom djelu god uvesti radon vrijeme#najduze do 52 !asa a na sezonskim poslovima do 6"!asova sedmi!no) 9reraspodjela radnog vremena nije mogu0a kod rada sa skra0enim radnim vremenom# niti za radnike mla.e od 18 godina

1). RI$RE"ENI I O$RE"ENI OS5O$I 7ni su dosta izjedna-eni ali ipak postoje razlike) Privr"m"ni rad - ne traje du(e od 6 mjese!i - koriste se u slu-ajevima kada se pove0a obim posla) 9rivremeni radni odnos podrazumjeva da se radnik mo(e vratiti kod ranijeg poslodav!a# po isteku roka na koji je radnik upu0en kod drugog poslodav!a) Povr"m"ni po!lovi - to su poslovi koji se obavljaju u odre.enom periodu odre.eno vrijeme# traju najdu(e 6" dana ili najvi'e do 15" -asova u toku kalendarske godine (npr) (etva# kosidba# berba vo0a)) 9ovremeni poslovi su vezani isklju-ivo za jednog poslodav!a)%zme.u poslodav!a i radnika za obavljanje privremeni$ i povremeni$ poslova se zaklju-uje ugovor o djelu# a ne ugovor o radu# tj) ugovor o povremenim i privremenim poslovima)6govor o privremenim i povremenim poslovima mora sadr(avati odredbe+ -o poslu radi -ijeg se izvr'enja sa-injava ugovor -rokovi o po-etku i zavr'etku posla -uslovi i na-ini izvr'enja posla i -visina# rok i na-in isplate nagrade za izvr'eni posao) 1,.RADNO $RI!E"E(S4RA6ENO7 NE *NO7 RE4O$RE"ENI RAD) PUNO RADNO VRIJEME :akonom je propisano ukupno trajanje punog radnog vremena) 9uno radno vrijeme# obi-no se de8ini'e kao maksimalan broj radni$ -asova u toku jedne sedmi!e) 1edmi-no radno vrijeme slu(i kao osnova za prera-unavanje punog radnog vremena) 9uno radno vrijeme iznosi 4" -asova u sedmi!i) &adnik mo(e samo sa jednim poslodav!em zaklju-iti ugovor o radu sa punim radnim vremenom 9oslodava! vr'i preraspodjelu radnog vremena u toku jedne sedmi!e) 9oslodava! kod kojeg je rad organizovan u smjenama# zamjenu smjena vr'i u rokovima i na na-in koji je odre.en kolektivnim ugovorom# pravilnikom o radu i ugovorom o radu) NEPUNO RADNO VRIJEME 9oslodava! mo(e sa radnikom da zaklju-i ugovor sa nepunim radnim vremenom) &adi se o radnom vremenu koje je kra0e od 4" -asova nedeljno)&adnik mo(e da zaklju-i ugovor o radu s nepunim radnim vremenom sa vi'e poslodava!a i da na taj na-in ostvaruje puno radno vrijeme)Bko se primjeni metoda argum"ntum a ontrario - da je dozvoljeno sve 'to nije izri-ito zabranjeno# mo(e se zaklju-iti da jedan radnik mo(e zaklju-iti ugovor o radu sa punim radnim vremenom sa jednim poslodav!em i ugovor o radu sa nepunim radnim vremenom sa drugim poslodav!em) 9ojedina prava# po svojoj prirodi# mogu se ostvarivati samo kod jednog poslodav!a) &adi se o pravima iz so!ijalnog osiguranja# penzijskog sta(a i vezana su isklju-ivo za ugovor o radu sa punim radnim vremenom) SKRACENO RADNO VRIJEME %maju radni!i koji rade na posebnim poslovima i zada!ima# a radi za'tite nji$ovog zdravlja) &adi se o poslovima gdje# i pored primjene odgovaraju0i$ mjera i sredstava za'tite na radu# postoji pove0ano 'tetno dejstvo na zdravlje radnika) 5o su poslovi npr) rudara# poslovi koji za$tjevaju posebne zdravstvene i psi$o8izi-ke sposobnosti radnika# poslovi sa pove0anim rizikom od povre.ivanja# nastanka pro8esionalni$ oboljenja i o'te0enja zdravlja i dr)&adno vrijeme se skra0uje srazmjerno 'tetnim uti!ajima) 1kra0ivanje radnog vremena mo(e biti najvi'e do 1" -asova sedmi-no)&adnik ostvaruje svoja prava iz radnog odnosa kao da radi na radnom mjestu sa punim radnim vremenom# s tim da ovi radni!i imaju i posebna prava a to su+ uve0ano vrijeme godi'njeg odmora# uve0anje plate# posebne mjere za'tite na radu i druga prava koja se propisuju zakonom ili drugim op'tim aktom) 7 skra0enju radnog vremena

odlu-uje ministarstvo nadle(no za poslove rada na za$tjev poslodav!a# zainteresovanog radnika# inspektora rada ili sindikata) PREKOVREMENI RAD 1vaki rad koji je du(i od 4" -asova sedmi-no naziva se prekovremeni rad i on je izuzetak od pravila# a primjenjuje se u 2 slu-aja+ -u slu-aju neplaniranog pove0anja obima posla# -u slu-ajevima otklanjanja posledi!a vremenski$ nepogoda# $avarija na sredstvima rada# po(ara# zemljotresa# epidemije) 9rekovremeni rad mo(e da odredi maksimalno 1" radni$ dana# a u izuzetnim situa!ijama jo' 1" dana) 6kupan 8ond sati prekovremenog rada ne mo(e biti du(i od 15" -asova za tu kalendarsku godinu) Bko potreba za prekovremenim radom traje vi'e od tri sedmi!e neprekidno ili vi'e od 1" sedmi!a ukupno u toku kalendarske godine# poslodava! je du(an o tome obavjestiti inspektora rada):a vrijeme prekovremenog rada radniku se pove0ava plata u skladu sa kolektivnim ugovorom# pravilnikom o radu i ugovorom o radu) 6ve0anje plate ne mo(e biti manje od 3" C u odnosu na platu za isti broj -asova rada u redovnom radnom vremenu)9rekovremeni rad je zabranjen+ -radni!ima mla.im od 18 godina (tj) maloljetnim li!ima)# -trudnim (enama i majkama sa djetetom do tri godine starosti (ako daju pismeno svoj pristanak) i -samo$ranom roditelju ili usvojio!u djetata mla.em od 'est godina (ako daju pismeno svoj pristanak)) 1-.OD"ORI &adnik ima pravo na vi'e vrsta odmora) DNEVNI ODMOR U TOKU RADNOG DANA &adnik koji radi s punim radnim vremenom ima pravo na odmor u toku radnog vremena u trajanju od 3" minuta) 9oslodava! vr'i raspored kori'tenja ovog radnog vremen)6 institu!ijama <%= dnevni odmor se ne moze koristiti na po!etku ili kraju radnog dana ODMOR IZMEDJU DVA RADNA DANA &adnik ima pravo na odmor izme.u dva radna dana u neprekidnom trajanju od najmanje 12 -asova) &adni!i zaposleni u poljoprivredi i sezonski radni!i imaju pravo na najmanje 1" -asova odmora neprekidno) 4aloljetnom radniku koji je zaposlen u poljoprivredi ili kao sezonski radnik pripada najmanje 12 -asova odmora neprekidno# izme.u dva radna dana# bez obzira gdje je zaposlen) SEDMICNI ODMOR&adnik ima pravo na sedmi-ni odmor u trajanju od najmanje 24 -asa neprekidno)Bko zaposleni radi na dan svog sedmi-nog odmora# poslodava! je du(an da naknadno odredi# u dogovoru sa radnikom neki drugi dan kada 0e radnik iskoristiti dan odmora) 5rebalo bi# da to bude prvi sljede0i dan posle onoga dana kada se obi-no koristi sedmi-ni odmor# ako je to mogu0e)&aspored kori'tenja sedmi-nog odmora vr'i poslodava! koji je du(an da unaprijed odredi raspored kori'tenja sedmi-nog odmora GODISNJI ODMORAe pravo ali i obaveza radnika# pomenutog prava se radnik ne mo(e odre0i# niti poslodava! mo(e da mu uskrati pomenuto pravo niti da mu isplati nov-ani iznos umjesto neiskori'tenog godi'njeg odmora) &adnik sti-e pravo na godi'nji odmor posle isteka prvog mjese!a neprekidnog rada na radnom mjestu)&adnik koji ima najmanje 'est mjese!i neprekidnog rada ima pravo na godi'nji odmor u trajanju najmenje 18 radni$ dana) &adnik koji nije navr'io 'est mjese!i neprekidnog rada ima pravo na godi'nji odmor u trajanju od jednog dana za svaki navr'eni neprekidni mjese! rada) 9ripravni!i nemaju pravo na godi'nji odmor)/u(ina godi'njeg odmora zavisi od+

1-du(ine neprekidnog rada u toku godine#2-starosti radnika i 3-posebni$ uslova rada) Eodi'nji odmor se uvijek koristi na-elno u jednom dijelu) 6 slu-ajevima kada je to neop$odno zbog neprekidnosti pro!esa rada# poslodava! mo(e odrediti da se godi'nji odmor koristi u dva dijela ( % dio 12 dana# %% dio 14 dana F dvije sedmi!e)) &adnik# neiskori'teni dio godi'njeg odmora mora iskoristiti do kraja juna mjese!a naredne godine) :a vrijeme kori'tenja godi'njeg odmora radnik ima sva prava iz radnog odnosa (nema pravo na topli obrok i prevoz)) 7p'tim kolektivnim ugovorom predvi.eno je da se godi'nji odmor uve0ava za po jedan dan na svake navr'ene tri godine radnog sta(a)6kupan godi'nji odmor ne mo(e trajati du(e od 3" radni$ dana osim za radnike koji rade na posebnim poslovima i zada!ima) 3ji$ov godi'nji odmor ne mo(e iznositi du(e od 35 radni$ dana) 1..ODS*S3$O Odsustva su vremenski periodi u kojima radnik izostaje sa posla iz opravdani$ razloga#moze biti pla!eno i nepla!eno Pravo radnika na plaeno od ! "vo &adnik ima pravo da odsustvuje sa posla najmanje 5 radni$ dana u slede0im slu-ajevima+ -u slu-aju smrti -lana u(e porodi!e (osim (ene i mu(a# ota!# majka# dje!a# svekar# svekrva# po uzdu(noj lozi ota!# unuk u pomo0noj lozi do -etvrtog stepena brat od stri!a# dje!a od bra0e# svastika i djever po tazbini drugog koljena) -za sklapanje braka 5 radni$ dana# ali s >olektivnim ugovorom 7 radni$ dana -ro.enje djeteta (poro.aj supruge) -njega -lana porodi!e najdu(e kvote 5 radni$ dana -za vjerske obrede 2 radna dana) 6 uporednom zakonodavstvu prisutna je praksa da radnik ima pravo na pla0eno odsustvo za vrijeme 'kolovanja ili stru-nog usavr'avanja) 7dsustva se mogu odobriti radni!ima i u slu-ajevima u-e'0a radnika na raznim sastan!ima i seminarima# kao i u slu-ajevima dobrovoljnog davanja krvi) Pravo radnika na neplaeno od ! "vo 3epla0eno odsustvo je vremenski period u kome radni!i obavljaju sezonske nu(ne poslove# a to su+ -nabavka drva -ko'evina -dizanje usjeva -smrti -lana 'ire porodi!e -njega -lana 'ire porodi!e -posjeta -lana porodi!e koji (ivi u inostranstvu -za 'kolovanje u inostranstvu (do godine dana) -pripremanje i polaganje ispita na 8akultetu ili nekoj drugoj obrazovnoj institu!iji# kao i pripremanje magisterija ili doktorata# ukoliko se radnik ne obrazuje u interesu poslodav!a) :a vrijeme nepla0enog odsustva prava i obaveze radnika na osnovu rada miruju# a tro'kove penzijskog i invalidskog osiguranja snosi korisnik nepla0enog odsustva)

1/.&A OS5!A$AN!E S3RANI+ DR&A$5!ANA 1trana! je svako li!e koje nema dr(avljanstvo <i=) 6slovi za zapo'ljavanje su isti (op'ti i posebni) kao i za dr(avljane <i=# ali stran!i moraju da ispune jo' 2 dodatna uslova+ -odobren boravak na teritoriji &1# <i= (boravak mo(e biti privremeni ili stalni# a izdaje ga GA<- 469) -da posjeduje va(e0u radnu dozvolu (dozvolu izdaje :avod za zapo'ljavanje# a izdaje se po mjestu rada poslodav!a# a ne po mjestu gdje strana! treba da boravi) 9oslodava! je taj koji podnosi za$tjev za radnu dozvolu za stran!a (mora se navesti+ odobren boravak# opis radnog mjesta# prijava o broju potrebni$ radnika)# s tim da se vodi ra-una da za ta radna mjesta nema potrebne doma0e radne snage) <oravak odobrava 4inistarstvo unutra'nji$ poslova# boravak mo(e biti stalni i privremeni# ugovor na odre.eno ili neodre.eno vrijeme) &adna dozvola je isklju-ivo vezana za poslodav!a)3e mo(e dobiti radnu dozvolu na osnovu turisti-ke vize) Di!a koja rade u $umanitarnim organiza!ijama ne trebaju radnu dozvolu) &adna dozvola prestaje da va(i+ -istekom vremena za koji je izdata -prestankom va(enja odobrenja boravka -prestankom va(enja ugovora o radu -ako je li!e osu.eno (bezuslovno- krivi-no) u tom slu-aju ima pravo na (albu u roku od 3 dana od dana dono'enja odluke) -stavljanje van snage radne dozvole) Bko sud donese presudu na bilo koji iznos zatvora# strana! automatski gubi radnu dozvolu) 1ud je du(an da u roku od 3 dana obavjesti 8ilijalu da je radna dozvola ukinuta# a 8ilijala je du(na u roku od 3 dana obavjestiti poslodav!a) 9rotiv rje'enja suda dozvoljena je (alba u roku od 7 dana 10.S3R*6NO OS OSOB5!A$AN!E I *SA$RSA$AN!E RADNI4A (/79631>7 719717<DAB?B3A*##15&6G37 7<&B:7?B3A* % 61B?&1B?B3A* &) 9oslodava! moze da uputi li!e koje trazi zaposlenje kao i radnika u random odnosu uputiti na dopunsko osposobljavanje)9otreba za dopunskim osposobljavanjem proizilazi iz !injeni!e da li!e koje trazi zaposlenje ili radnik u random odnosu moraju ovladati rukovanjem sredstvima rada ili sredstvima za zastitu na radu kako bi mogla uspjesno koristiti navedena sredstva):a upu!ivanje li!a koje traze zaposlenje ili radnika#upu!ivanje na dopunsko osposobljavanje moze se izvrsiti samo uz nji$ov pristanak)/opunsko osposobljavanje za rukovanje sredstvima rada#kao % stru!na obrazovanja % usavrsavanja radnika blize se uredjuje kolektivnim ugovorom % drugim podzakonskim aktima):akonom je pre!izno de8inisano da je radnik duzan postupiti po za$tjevima poslodav!a za dopunsko osposobljavanje % za stru!no obrazovanje % usavrsavanje)&adi se o zakonskoj obavezi)7pstim kolektivnim ugovorom u rs stru!no usavrsavanje u ili usavrsavanje je predvidjeno kao duznost poslodav!a)9oslodava! koji nije radniku obezbjedio stru!no osposobljavanje ili usavrsavanje u skladu sa za$tjevima pro!esa rada na random mjestu#snosi rizik odgovornosti za stetu na radu)&adnik odgovara za stetu koju je u!inio u toku rada namjerno ili iz krajnje nepaznje

21.* *6I$AN!E RADNI4A NA RAD * INOS3RANS3$O 6 slu-ajevima kada poslodava! obavlja dio svoje djelatnosti u stranim dr(avama# mo(e radnika uputiti na rad u pomenute zemlje# ali uz saglasnost radnika#pod odredjenim uslovima)6slovi su odredjeni zakonom#a to su -9oslovi koje radnik treba da obavlja u stranim dr(avama moraju odgovarati njegovim stru-nim i radnim sposobnostima)9oslodava! se mora sporazumjeti sa radnikom i o+ -trajanju rada u stranoj zemlji# -uslovima smje'taja radnika za vrijeme boravka u stranoj zemlji# -valuta u kojoj 0e se radniku ispla0ivati plata i druga primanja po osnovu rada u stranoj zemlji# kao i rokovima i na-inu isplate i -uslovima odlaska i povratka sa rada u stranoj zemlji) 9rije odlaska na rad u stranu zemlju poslodava! je du(an radnika upoznati sa propisima koji 0e se primenjivati kod ostvarivanja njegovog prava i obaveza za vrijeme rada u stranoj zemlji) 21. OSEBNA &AS3I3A "A5O5!E3NI4A7IN$A5IDA I "A3ERINS3$A 4BD7DA*53%G%-Di!a koja su starija od 15 a mladja od 18 god uzivaju posebne mjere zastite)Di!a mladja od 18 god ne mogu biti rasporedjena za obavljanje izuzetno teski$ 8izi!ki$ polova na rad pod zemljom ili vodom)&asporedjivanje maloljetnika za no!ni ili prekovremeni rad je ograni!en zakonskim normama koje imaju impreativni karakter 8ena ne mo(e biti raspore.ena na rad u podzemnim dijelovima rudnika# osim u slu-aju ako je zaposlena na rukovode0em radnom mjestu koje ne za$tjeva 8izi-ki rad ili u slu(bama zdravstvene i so!ijalne za'tite) 9oslodava! ne mo(e odbiti da primi u radni odnos (enu zbog toga 'to je trudna# niti joj mo(e otkazati ugovor o radu zbog trudno0e ili zbog toga 'to (ena koristi porodiljsko odsustvo) 3a osnovu nalaza i preporuke nadle(nog doktora medi!ine# (ena za vrijeme trudno0e i dok doji dijete mo(e biti privremeno raspore.ena na druge poslove ako je to u interesu o-uvanja njenog zdravlja ili zdravlja djeteta) :a vrijeme trudno0e# poro.aja i njege djeteta# (ena ima pravo na porodiljsko odsustvo u trajanju od jedne godine neprekidno# a za blizan!e i svako tre0e i naredno dijete# u trajanju od 18 mjese!i neprekidno) Bko (ena otpo-ne s radom prije isteka vremena porodiljskog odsustva# ima pravo da za vrijeme radnog dana# pored dnevnog odmora# koristi jo' i 6" minuta odsustva s rada radi dojenja djeteta) Bko (ena rodi mrtvo dijete# ili ako dijete umre prije isteka porodiljskog odsustva# (ena ima pravo na porodiljsko odsustvo onoliko vremena koliko je# po o!jeni ovla'0enog doktora medi!ine# potrebno da se (ena oporavi od poro.aja i psi$i-kog stanja izazvanog gubitkom djeteta# a najmanje 45 dana od dana poro.aja# odnosno od dana gubitka djeteta) IN$A5IDI-&adniku koji je povre.en na poslu ili je obolio od pro8esionalne bolesti# poslodava! ne mo(e otkazati ugovor o radu za vrijeme dok je zdravstveno nesposoban za rad# bez obzira da li je radnik sa poslodav!em zaklju-io ugovor o radu na neodre.eno ili na odre.eno vrijeme) &adnik koji je# nakon lije-enja i oporavka# osposobljen za rad# ima pravo da se vrati na poslove koje je obavljao prije nastanka zdravstvene sprije-enosti za rad# ili na druge poslove koji odgovaraju njegovim stru-nim i radnim sposobnostima) Bko nadle(na slu(ba Aavnog 8onda za penzijsko i invalidsko osiguranje# nakonokon-anog lije-enja i oporavka radnika# kod njega utvrdi preostalu radnu sposobnost ili opasnost od nastupanja invalidnosti# poslodava! je du(an da ga rasporedi na drugi posao# koji odgovara njegovoj preostaloj radnoj sposobnosti# u skladu sa zakonom)

22. &AS3I3A NA RAD* 4jere kojima se obezbjedjuje zastita na radu su -mjere kojima se neposredno obezbjedjuje sigurnost na radu -mjere u vezi sa uslovima rada -mjere u vezi sa posebnom zastitom na radu 9oslodava! je du(an da omogu0i radniku da se# u roku od 3" dana od dana stupanja na rad# upozna sa propisima o radnim odnosima i propisima o za'titi na radu# uklju-uju0i i prava i obaveze koji proizilaze iz kolektivnog ugovora i pravilnika o radu) Bko radnik pri radu treba da rukuje sredstvima rada -ije kori'0enje mo(e ugroziti (ivot ili zdravlje ljudi i okolinu# poslodava! je du(an da prije otpo-injanja rada radnika provjeri da li je radnik osposobljen za rukovanje tim sredstvima i nji$ovim kori'0enjem) 9rema potrebi# poslodava! mo(e radnika uputiti na dopunu znanja iz odre.ene oblasti za'tite na radu) 9oslodava! je odgovoran za posljedi!e nesre0e na radu koje mogu nastupiti zbog neispravnosti objekata# ma'ina# ure.aja i drugi$ materijalni$ sredstava koja se koriste u pro!esu rada# kao i zbog neovla'0enog i nestru-nog rukovanja tim sredstvima) &adnik mo(e da odbije da radi ako mu# zbog neispravnosti na objektima i na sredstvima rada# kao i zbog nepostojanja odgovaraju0i$ mjera za'tite na radu# neposredno prijeti opasnost po (ivot ili zdravlje# ili ako takva opasnost prijeti drugim li!ima) &adnik je du(an da odma$ obavijesti poslodav!a# a prema potrebi i nadle(nog inspektora rada)&adnik je du(an da se pri radu koristi odgovaraju0im sredstvima za'tite na radu:akonom# kolektivnim ugovorom# pravilnikom o za'titi na radu i ugovorom o radu bli(e se ure.uju mjere i sredstva za'tite na radu) 2%.S3RA!4 Ae organizovani prekid rada kojim radni!i ostvaruju odre.ena prava koja su im uskra0ena) Htrajk mora biti organizovan po :akonu) &adni!i su du(ni da izaberu 'trajka-ki odbor koji predstavlja radnike) Htrajka-ki odbor je du(an da iznese pismeno za$tjeve poslodav!u# a zatim da najave 'trajk) Htrajk mo(e biti+ 1) 'trajk upozorenja (najavljuje se 24$ ranije) 2) generalni 'trajk (najavljuje se 5 dana ranije) 7rganizuju ga 1indikalne organiza!ije i sami radni!i) Htrajka-ki odbor je du(an da obavje'tava radnike o toku razgovora sa poslodav!em i uvijek se te(i da se rije'i mirnim putem i uvijek se obavje'tava ministarstvo koje mora da po'alje svog radnika)Htrajka-ki odbor mora da obavjesti poslodav!a o arbitra(i) 7dluka arbitra(e je kona-na ako radni!i pristanu) &adni!i ne smiju da spre-avaju druge radnike da rade# ne mogu da izvode 'trajk van poslovni$ prostorija poslodav!a) 9oslodava! mo(e da dovede radnika iz drugi$ organiza!ioni$ jedini!a da rade na tom mjestu# a radnik nema pravo da ga u tome sprije-i)Htrajk se mo(e organizovati# ali se uvijek mora ostvariti minimum proizvodnje# ako ne mo(e# poslodava! obavje'tava ?ladu o 'trajku) Htrajka-ki odbor postavlja 'trajka-ke stra(e koje slu(e za komunika!iju sa vanjskim svijetom# koji nema pravo da zaustavlja ostale radnike da dolaze ili izlaze sa posla) %nstitu!ije *lektrodistribu!ija# >omunalno# ?odovod# <olni!a du(ne su da 7 dana ranije najave da stupaju u 'trajk) ?lada je du(na da obezbjedi minimum proizvodnog pro!esa) 9oli!aj!i mogu 'trajkovati# a vojna li!a ne mogu 'trajkovati (posljedi!e+ prestaje mu radni odnos# vojska bi onda izgubila smisao))

2).INS E46I!S4I NAD&OR /a bi se objasnio inspek!ijski nadzor# potrebno je pret$odno razmotriti upravni nadzor kao jednu od najzna!ajniji$ komponenti ukupne djelatnosti organa drzavne uprave# tj) organa drzavni$ sluzbi) 7p!enito# pod nadzorom se ozna!ava skup mjera i aktivnosti u okviru koji$ se vrsi permanentno i sistematsko pra!enje i o!jenjivanje tudeg rada) 3adzor se de8inira i kao skup aktivnosti za rad nad kojim se vrsi preobrazavanje u rad koje je trebalo vrsiti)6pravni nadzor se javlja kao jedan spe!i8i!an oblik pravnog nadzora) 6 8ormalnom smislu# upravni nadzor je nadzor koji vrse drzavni organi uprave po osnovu povjereni$ javni$ ovlas!enja nad radom organa# privredni$ subjekata# ustanova i drugi$ pravni$ li!a# kao i nad radom gradana) 6 materijalnom smislu# upravni nadzor je primjenjivanje upravni$ ovlas!enja nad neautoritativnim aktivnostima organa i organiza!ija i nad radom gradana) 3jega !ini i nadzor nad autoritativnim pojedina!nim pravnim aktima# odnosno nad donosenjem pojedina!ni$ upravni$ akata i nad obavljanjem upravni$ radnji# a to je kontrola uprave)9oslove inspek!ijskog nadzora u oblasti radni$ odnosa u okviru svoje nadleznosti vrse organi uprave# u skladu sa zakonom) 9oslove inspek!ijskog nadzora u okvirima nadleznosti organa uprave obavljaju inspektori) Bko potreba sluzbe za$tijeva# rukovodila! organa uprave moze ovlastiti i drugog sluzbenika organa uprave# koji ima odgovaraju!u stru!nu spremu# da izvrsi odredene poslove inspek!ijskog nadzora# odnosno da inspektoru pomaze u obavljanju tog nadzora) 2,. 5A3E 9la!e zaposlenika utvrduju se kolektivnim ugovorom# pravilnikom o radu i ugovorom o radu) >olektivnim ugovorom i pravilnikom o radu utvrduje se najniza pla!a# te uvjeti i na!in njenog uskladivanja) *lementi koji odredjuju visinu plate su-slozenost posla i zadatka#radni u!inak#odgovornost u radu#kvalitet rada#godine rad)9oslodava! kojeg obavezuje kolektivni ugovor ili pravilnik o radu# ne moze zaposleniku obra!unati i isplatiti pla!u manju od pla!e utvrdene kolektivnim ugovorom# pravilnikom o radu i ugovorom o radu) :aposlenik ima pravo na pove!anu pla!u za otezane uvjete rada# prekovremeni rad i no!ni rad# te za rad nedjeljom i praznikom ili nekim drugim danom za koji je zakonom odredeno da se ne radi# u skladu sa kolektivnim ugovorom# pravilnikom o radu i ugovorom o radu:aposlenik ima pravo na naknadu pla!e za period u kojem ne radi zbog opravdani$ slu!ajeva predvideni$ zakonom# propisom kantona# kolektivnim ugovorom i pravilnikom o radu (godisnji odmor# privremena nesposobnost za rad# porodajno odsustvo# pla!eno odsustvo i sl)) :aposlenik ima pravo na naknadu pla!e za vrijeme prekida rada do kojeg je doslo zbog okolnosti za koje zaposlenik nije kriv (visa sila# privremeni zastoji u proizvodnji i sl))) 9oslodava! ne moze# bez saglasnosti zaposlenika# svoje potrazivanje prema njemu naplatiti uskra!ivanjem isplate pla!e ili nekog njenog dijela# odnosno uskra!ivanjem isplate naknade pla!e ili dijela naknade pla!e 2-.DIS6I 5INS4A OD#O$ORNOS3 RADNI4A Di! iplin!ka odgovorno!t radnika vezana je za+lak'e i te(e povrede radni$ obaveza (povredom ugovora i :akona o radu)) 5aka povreda radne o9ave2e su propusti koje radnik u-ini u radu ili u vezi sa radom# a koje se u zakonu ne smatraju te(om povredom radni$ obaveza) 5o su naj-e'0e+ -ka'njenje na posao i odlazak sa posla prije isteka radnog vremena# -izazivanje sva.e na poslu#

-nekorektan odnos prema drugim radni!ima ili strankama# -opijanje na poslu# -nemaran odnos prema poslu# -pona'anje koje 'teti ugledu i materijalnim interesima poslodav!a) 3e:e povrede radnih o9ave2a se propisuju zakonom# a to su+ -odbijanje radnika da izvr'ava svoje radne obaveze odre.ene ugovorom o radu# -kra.a# namerno uni'tenje# o'te0enje ili nezakonito raspolaganje sredstvima poslodav!a# kao i nano'enje 'tete tre0im li!ima koju je poslodava! du(an nadoknaditi# -zloupotreba polo(aja# sa materijalnim ili drugim 'tetnim posledi!ama po poslodav!a# -odavanje poslovne ili slu(bene tajne# -namjerno onemogu0avanje ili ometanje drugi$ radnika da izvr'avaju svoje radne obaveze# -ime se remeti pro!es rada kod poslodav!a# -nasilni-ko pona'anje prema poslodav!u# drugim radni!ima i tre0im li!ima za vrij) rada# -kori'0enje alko$olni$ pi0a ili droga za vrijeme radnog vremena# -neopravdan izostanak s posla u trajanju od tri dana u kalendarskoj godini) /is!iplinski postupak se vodi o :>9-u (:akonu o krivi-nom postupku)) Bko radnik bude oslobo.en dis!iplinske odgovornosti ili mu bude izre-ena mjera pismena opomena ili pismeni ukor# ima pravo na nadoknadu plate u punom iznosu) Bko je progla'en krivim nov-ana kazna ili otkaz ugovora o radu po :akonu# umanjenje plate do 3"C najdu(e 3-6 mjese!i od iznosa plate ostvarene u poslednjem mjese!u) 3iko radniku ne mo(e oduzeti od plate# osim ako on na to ne pristane ili na osnovu sudske presude (smatra se krivi-nim djelom obustava plate od strane ra-unovodstva 8irme# a bez saglasnosti radnika)) 2.. RI$RE"ENO *DA5!EN!E S OS5A 3ije otkaz# to je ne'to izme.u) Bko je radnik zate-en u vr'enju radnji za koje se osnovano sumnja da predstavljaju krivi-no djelo# poslodava! ga mo(e privremeno udaljiti s posla) 9rekr'aj koji nema elemente krivi-nog djela# ali ga -ine nepodobnim za rad kod poslodav!a npr) radni!i obezbje.enja zate-eni na spavanju na radnom mjestu) 9oslodava! mu izdaje rje'enje o privremenom udaljenju radnika sa posla (npr) naj-e'0e zbog kra.e)) :a vreme suspenzije radnik ima pravo na naknadu plate u visini od 5"C prosje-ne plate koju je ostvario u poslednji$ 'est mese!i (zbog izdr(avanja porodi!e)) 6daljenje radnika sa rada mo(e trajati najdu(e do tri mjese!a# u kome je roku poslodava! du(an da sprovede dis!iplinski postupak) Bko radnik bude oslobo.en od odgovornosti sve mu se nadokna.uje) 9oslodava! mo(e odlu-iti da radnika zadr(i na radnom mjestu sve do okon-anja krivi-nog postupka) 2/.RADNI S OR 9okre0e se tu(bom nezadovoljne stranke (poslodava! i radnik kad nije zadovoljan odlukom dis!iplinske komisije ili otkazom ugovora o radu)) 5eret dokazivanja je na poslodav!u i on odgovara po prin!ipu objektivne odgovornosti 8C radni$ sporova se uvijek zavr'i u korist radnika)Bko sud utvrdi da je otkaz ugovora o radu# koji je poslodava! dao radniku nezakonit# nalo(i0e poslodav!u da radnika vrati na rad i rasporedi na poslove koje je obavljao prije otkaza ugovora ili na druge poslove koji odgovaraju stru-nim i radnim sposobnostima radnika# kao i da mu isplati naknadu na ime izgubljene plate i drugi$ primanja na koje radnik ima pravo prema kolektivnom ugovoru# pravilniku o radu i ugovoru o radu)Bko poslodava!# s obzirom na postoje0u organiza!iju# nema mogu0nosti da radnika vrati na rad# ili da to ne (eli da u-ini# kao i u slu-aju ako

radnik ne (eli da se vrati na posao kod poslodav!a# poslodava! je du(an da radniku isplati otpremninu na koju radnik ima pravo prema kolektivnom ugovoru# pravilniku o radu i ugovoru o radu)7tkaz ugovora o radu mora se dati radniku u pismenoj 8ormi) 9oslodava! je du(an da u otkazu ugovora o radu navede razlog otkaza) 3e postoji pravo (albe na odluku o otkazu ugovora o radu koji donosi poslodava!) 6 slu-ajevima kada poslodava! prekr'i zakonske odredbe o otkazu ugovora o radu# sud mu mo(e izre0i nov-ane kazne u slu-ajevima+ -kada zadr(i radnika na radu iako radnik ispunjava uslove za starosnu penziju# -ako otka(e ugovor o radu suprotno zakonskim odredbama# -ako ne ponudi radniku zaposlenje po pravu prvenstva# -ako radniku uskrati pravo na otpremninu i -ako radnika na vrati na rad nakon isteka vremena mirovanja radnog odnosa) 20. RE4ID *#O$ORA O RAD* 9rekid ugovora o radu je :akon de8inisao tako 'to i$ je nabrojao+ -smr0u radnika# -sporazumom poslodav!a i radnika# -otkazom ugovora od strane poslodav!a ili radnika# -ispunjenjem uslova za penziju kad radnik navr'i 4" godina penzijskog sta(a# ili 65 godina (ivota i najmanje 2" godina sta(a osiguranja# ako se poslodava! i radnik druga-ije ne sporazumeju# -sa danom dostavljanja poslodav!u pravosna(nog re'enja o potpunom gubitku radnesposobnosti radnika# -istekom roka va(enja ugovora o radu na neodre.eno vrijeme# -ako radnik bude osu.en na bezuslovnu kaznu zatvora ili na mjeru bezbednosti# vaspitnu ili za'titnu meru u trajanju du(e od 3 mese!a - sa danom po-etka izvr'enja kazne# odnosno mjere# ako zbog izvr'enja mjere radnik mora odsustvovati s rada# -na osnovu odluke nadle(nog suda koja ima za posledi!u prestanak radnog odnosa radnika - sa danom utvr.enim sudskom odlukom# -sa danom prestanka rada poslodav!a# odnosno sa danom po-etka primjene privremene mjere zabrane rada poslodav!u izre-ene od strane nadle(nog suda na period du(i od tri mese!a)Kla i#ika$i%a ra&lo'a pre "anka radno' odno a 1vi uslovi se mogu podijeliti u dve grupe+ -raskid ugovora o radu po sili zakona ; obligatorni (obavezni) i -raskid ugovora o radu po sili zakona ; 8akultativni (mo(e# a i ne mora) %1."A3ERI!A5NA OD#O$ORNOS3 RADNI4A 9odrazumijeva da je radnik du(an da nadoknadi 'tetu samo iz krajnje nepa(nje koju je pri!inio poslodav!u (obi-na nepa(nja)) Dolu! F namjera# krajnja nepa(nja) &adnik treba da se pona'a u svom poslu kao savjestan doma0in) )4aterijalna odgovornost u radnom odnosu pojavljuje se u 3 oblika -odg)radnika za stetu u!injenu poslodav!u -odg)radnika i poslodav!a za stetu u!injenu tre!em li!u -odg)poslodav!a za stetu u!injenu radniku) &adnik mo(e da napravi 'tetu poslodav!u (npr) vozi auto# a nije bio pijan)# a ako je bio pijan odgovara poslodav!u (krajnja nepa(nja)) 7vdje postoji komisija koja vr'i pro!jenu 'tete) Bko radnik na poslu ili u vezi sa poslom u-ini 'tetu tre0em li!u onda odgovara poslodava!# ali radniku odbije od plate7dgovornost poslodav!a zbog povrede prava

radnika pojavljuje se u slu-ajevima dono'enja nezakoniti$ odluka ili nezakonitog postupanja od strane poslodav!a (u kojima je radnik sprije-en da radi ili ostvari neko pravo na radu ili po osnovu rada)) &adniku pripada naknada 'tete zbog izostale ili umanjene zarade# ali i zbog drugi$ 'teta nastale u datom slu-aju) 5ako.e# radnik ima pravo i na naknadu nematerijalne 'tete zbog prestanka radnog odnosa u slu-aju protivzakoniti$ radnji poslodav!a) %1. RE4RSA!NA OD#O$ORNOS3 9redvi.ena je za poslodav!a bez obzira da li ima ili nema status pravnog li!a) 9ored poslodav!a# za prekr'aj su odgovorna i ovla'tena li!a u pravnom li!u ili radnik sa posebnom odgovorno'0u) 3ov-anom kaznom za prekr'aj kaznit 0e se poslodava! ako njegovom krivi!om do.e do nesre0e na poslu zbog neispravnosti objekata# ma'ina i drugi$ ure.aja koja se koriste u pro!esu rada ili zbog neovla'tenog i nestru-nog rukovanja tim sredstvima) :akonom o radu su nabrojeni prekr'aji za koje odgovara poslodava!+-ako ne obezbjedi ravnopravnost radnika na radu# kao i ravnopravnost nezaposleni$ li!a koja konkuri'u na zaposlenje# -ako onemogu0i ili ometa organizovanje sindikata# -ako ne objavi pravilnik o radu u odre.enom periodu# ako radniku ne omogu0i sedmi-ni odmor itd) 6 odre.ivanju nov-ani$ kazni# kvali8ikovani (te(i) oblik prekr'ajne sank!ije postoji kada se radi o prekr'ajima u-injeni$ prema maloletni!ima# (eni u trudno0i# za vreme poro.aja ili materinstva ili prema invalidnom radniku) 3adzor nad sprovo.enjem odredbi :akona o radu vr'i inspek!ija za poslove rada) %2.4RI$I6NA OD#O$ORNOS3 >rivi-ni zakon sadr(i odredbe o odgovornosti za krivi-na djela koja su vezana sa radnim odnosima i zapo'ljavanjem) 7dgovornost se odnosi na poslodav!a# ili drugo ovla'teno li!e u pravnom li!u kao i na odgovornost radnika# a usmjerena je na za'titu prava na rad i u vezi sa radom) 6 odredbama >rivi-nog zakona u njegovom posebnom dijelu# predvi.eno je posebno poglavlje koje nosi naziv+ I>rivi-na djela protiv prava iz radni$ odnosa i so!ijalnog osiguranjaI) 9ogre'no je misliti da su sva krivi-na djela koja su vezana za radne odnose u posebnom poglavlju) 9ostoje i druga krivi-na djela koja su u vezi sa radom# ali se nalaze u drugim poglavljima) %%.OBA$E&NO *DA5!EN!E RADNI4A SA OS5A (7<D%EB57&3% 1D6GBA*?% 9&*15B3>B &B/37E 7/371B) O+ligatorni (obavezni) prestanak radnog odnosa pojavljuje se u slu-ajevima kada se zakonom predvi.a prestanak radnog odnosa nezavisno od volje stranaka) 5o su slu-ajevi+ -kada radnik napuni odre.ene godine radnog sta(a ili godine (ivota (4" godina penzijskog sta(a# ili 65 godina (ivota i najmanje 2" godina sta(a osiguranja)# -kada radnik izgubi potpunu radnu sposobnost ; ako nadle(na komisija radnika proglasi potpuno radno nesposobnim# -kada radnik ne zadovolji uslove probnog rada# poslodava! ga mo(e rasporediti na neke druge poslove ; prelazi u so!ijalnu kategoriju) -prestankom rada poslodav!a (zbog ste-aja ili likvida!ije pravnog li!a)# -istekom ugovora na odre.eno vrijeme# -smr0u radnika#

-pravosna(na sudska presuda protiv koje nema (albe ; ne mo(e se voditi upravni spor# a kona-na kad se ne vodi upravni spor# -kada sud izrekne mjeru bezbjednosti uz krivi-nu kaznu+J zabrana vr'enja poslova i djelatnosti (npr) ako je poslodava! osu.en na krivi-no djelo ; izri-emu se zabrana obavljanja djelatnosti)J obavezno lije-enje narkomana i alko$oli-ara ; djelimi-no neura-unljive osobe (radni!i koji vr'e neka krivi-na djela pod uti!ajem alko$ola ili drugi$ opojni$ droga) %).O34A& *#O$ORA O RAD*(O3 RE"NINE) 7tpremnina je odredjeni iznos nov!a koji radnik dobija prilikom prestanka njegovog radnog odnosa)%znos otpremnine zavisi od uslova pod kojim je radnik prestao sa radom#tu se razlikuje-pravo na otpremninu kada je radniku prestao radni odnos prema zakonu o radu-pravo na otpremninu radnika koji su bili upu!eni na !ekanje prema vaze!em zakonu -pravo na otpr)kada je radnik na nezakonit na!in prestao radni odnos &adniku koji je zaklju-io ugovor o radu na neodre.eno vrijeme# a kojem radni odnos prestaje otkazom ugovora o radu od strane poslodav!a# nakon najmanje dvije godine neprekidnog rada kod poslodav!a# poslodava! je du(an da isplati otpremninu# osim ako mu radni odnos prestaje otkazom ugovora) ?isina otpremnine utvr.uje se kolektivnim ugovorom# pravilnikom o radu i ugovorom o radu# a zavisi od du(ine rada radnika kod poslodav!a# i iznosi najmanje u visini jedne tre0ine prosje-ne mjese-ne plate radnika ispla0ene u poslednja tri mjese!a prije prestanka ugovora o radu# za svaku navr'enu godinu rada kod poslodav!a) 9ravo na otpremninu ili nov-anu naknadu radnika u drugim slu-ajevima prestanka radnog odnosa utvr.uje se kolektivnim ugovorom) %,. O!A" NE&A OS5ENO# 5I6A 3ezaposlenim li!em smatra se li!e sa navrseni$ 15 god zivota koje ima zdravstvenu sposobnost a koje nije zaklju!ilo ugovor o radu ili koje nije po nekom drugom osnovu radon angazovano a koje je prijavljeno na eviden!iju nezaposleni$ li!a koju void zavod)%z zakonske de8 pojma nezaposleni$ li!a mogu se odrediti osnovni elementi kojima se de8inise pojam nezaposlenoog li!a#a to su-starosnadob#-radni angazman#-prijava na eviden!iju nezaposleni$ li!a#-trazenje zaposlenja %-."IRO$AN!E RA$A Bko nezaposleno li!e prije isteka roka od 3" dana zasnuje radni odnos ili ostavri pravo na naknadu plate po bilo kom osnovu obustavlja mu se isplata nov!ane naknade % ostvarivanja drugi$ prava koja mu pripadaju kao takvom s danom kad podje ostavrivati prava po drugom osnovu)4irovanje prava se ostvaruje i u slu!aju -odsluzenja vojnog roka kao i izvrsenje drugi$ vojni$ obaveza i obaveza !ivilne zastite -pritvor i izdrzavanje kazne zatvora#mjere bezbjednosti#zastitne ili vaspitne mjere -boravak van republike duze od 3" dana %..RADNI ODNOSI &A OS5ENI+ * OR#ANI"A DR&A$NE * RA$E Di!a koja zasnuju radni odnos u organima uprave nazivaju se drzavni sluzbeni!i)6redjenje radni odnosa zaposleni$ u organima uprave propisuje se posebnim zakonom):akon se obi!no naziva zakon o administrativnoj sluzbi u upravi &1):akon prestavlja leK spe!ijalis u odnosu na druge zakone koji na sli!an na!in uredjuju radne odnose9omenutim zakonom nisu uredjeni svi instituti radnog prava#neki su uredjeni normama opsti$ propisa radnog prava):akon o administrativnoj sl,uzbi u upravi &1 donesen je u saradnji sa medjunarodnom zajedni!om u !ilju moderniza!ije drzavne uprave u &1)

%/.*S5O$I &A &A OS5!A$AN!E RADNI+ S5*&BENI4A /a bi se mogao zasnovati radni odnosi u institu!ijama bi$ moraju se ispuniti opsti i posebni uslovi)7psti uslovi su -da je drzavljanin bi$ -da je stariji od 18 god -da ima univerzitetsku diplomui druge obrazovne kvali8ika!ije najmanje 7 stepena stru!ne spreme -da je zdravstveno sposoban za vrsenje odredjeni$ poslova -da je regulisao vojnu obavezu u skladu sa zakonom -da nije otpusten iz drzavne sluzbe kao rezultat dis!iplinke mjere -imati uvjerenje da se ne vodi krivi!ni postupak protiv tog li!a -da nije obu$va!en odredbo !lana %L)1 ustava bi$ 9rilikom organizovanja javne konkuren!ije Bgen!ija osigurava da se kod izbora drzavnog sluzbenika ne!e vrsiti diskrimina!ija u odnosu na pol#rasu#vjeroispovjest itd) %0.RADNO $RI!E"E(RADNI4A I RADNI4A * DR&A$NO! * RA$I) 9uno radno vr drzavni sluzbenika iznosi 4" !asova sedmi!no rasporedjeno na 5 radni dana izuzev subote i nedelje)1kra!eno radno vrijeme drz sluzbenika odredjuje se u skladu sa zakonom)9rekovremeni rad drz sluzbenika moze uvesti organ ili starjesina organa u slu!ajevima pove!anja obima posla)9rekovremeni rad moze trajati najvise 1" !asova sedmi!no odnosno 15" !asova u toku kalendarske god)6 organima lokalne samoupr)naisti na!in je regulisano radno vrijeme)&azlika je u tome sto zakon o lokalnoj samoupr ne poznaje kategoriju nepunog radnog vremena/rzavni sluzbenik koji radi puno radno vrijeme ima pravo na odmor u toku radnog dana od 3" min 9ravo na odsustvo-sklapanje braka5 dana#-smrt !alna uze porodi!e 5 dana#sire porodi!e 2 dana#teza bolest !lana porodi!e 1 dan#preseljenje u stan 2 dana#rodjenje djeteta 5 dana#obiljezavanje vjerskog praznika 2 dana#polaganje ispita 2 dana) )1.ODBOR &A &A5BE 6 !ilju obezbjedjenja vostepenosti postupka u zastiti prava zaposleni drzavni sluzbenika osnovan je odbor za zalbe)Glanovi odbora su nezavisni i nepristrasni u svom radu)9rotiv prvostepenog rjesenja drzavni sluzbenik protiv koga se vodi dis!iplinski postupak i podnosila! za$tjeva mogu podnijeti zalbu odboru za zalbe u roku od 15 dana od dana prijema rjesenja):alba se podnosi putem prvostepenog organa koji je obavezan zalbu dostaviti odma sindikalnoj organiza!iji koja je duzna dostaviti svoje misljenje u roku od 3 dana)7dluka odbora donijeta po zalbi je kona!na) )1.S*S EN&I!A DR&A$NI S5*&BENI4A /rzavni sluzbeni!i se suspenzuju u sl slu!ajevima -ako je protiv njjega pokrenut krivi!ni postupak za djelo u!injeno u vrsenju polova -ako se drzavni sluzbenik nalazi u pritvoru -ako je protiv drz sluzbenika pokrenut kr postupak za teze kr djelo 7dluku o suspenziji sa posla u obliku rjesenja donosi starjesina organa#odnosno vlada za rukovodne drzavne sluzbenike)9rotiv rjesenja o suspenziji drz sluzbenik ima pravo na zalbu odboru za zalbe u roku od 15 dana po prijemu rjesenja)1uzpenzija drz sluzbenika traje dok za to postoje razlozi)

)2. RES3ANA4 RADNO# ODNOSA /rz sluzbeniku prestaje radni odnosu u sl slu!ajevima -dobrovoljnim istupanjem iz drz sluzbe -ispunjavanje zakonski propisani$ uslova koje se odnose na godine staza i starosnu dob -trajne nesposobnosti za obavljanje duznosti -dvije uzastopne negativne o!jene -nezadovoljavaju!eg probnog rada -nezadovoljavaju!e o!jene stru!nog ispita -ako sluzbenik bude osudjen na bezuslovnu kaznu zatvora#mjere bezbjednosti#vaspitne mjere u trajanju duze od 6 mj -izre!ene dis!iplinske jere prestanka rada u organu drzavne uprave 1luzbenika razrjesava starjesina organa drz uprave ili vlada #6koliko je sluzbenik nezadovoljan odlukom#moze podnijeti zalbu odboru za zalbe )%.RADNI ODNOSI * DR&A$NO! S5*&BI BI+ &egulisani su zakonom o drz sluzbi u institu!ijama bi$ koji je donesen na osnovu odluke visokog prestavnika za bi$)/rzavni sluzb je li!e zaposleno na radnom mjestu u drz sluzbi):aposljavanje i unapredjenje pro8esionalne karijere drzavnog sluzbenika se temelji na javnoj konkuren!iji i pro8esijonalnoj sposobnosti )).RADNA "!ES3A * DR&A$NO! S5*&BI /rz sluzbenik se postavlja na jedno od slede!i$ radnik mjesta 1-rukovode!i drz sluzbeni!i -1*>&*5B& % 1*>&*5B& 1B 971*<3%4 :B/B5>74 1ekretar obavlja poslove rukovodnog karaktera i kordinise rad sektora#a sekretar sa posebnim zadatkom obavlja poslove rukovodnog karaktera i odgovoran je za obavljanje posebni$ zadataka utvrdjeni$ odlukom savjeta ministara -9747G3%> 4%3%15&B-obavlja poslove rukovodnog karaktera unutar organiza!ione jedini!e i odgovoran je za koristenje 8inansijski$#materijalni$ i ljidski$ poten!ijala 2-ostali drz sluzbeni!i -1*@ 6365&B13A* 7&EB3%:BG%73* A*/%3%G*-obavlja slozenije poslove o odg je za koristenje 8inansi$ski$#materijalni$ i ljudski$ poten!ijala -15&6G3% 1B?A*53%>-njegova odgovornosti podtaz visok stepen stru!nosti i nezavisnosti o odredjenim oblasrima rada -?%1% 15&6G3% 1B?A*53%>-obavlja odgovorne poslove u odredjenoj organiza!ionoj jedini!i -15&6G3% 1B&B/3%>-spe!ijalizovan za odredjenu oblast rada ),.*S5O$I &A &A OS5!A$AN!E RADNI4A * DR&A$NO! S5*&BI 57 A* 9%5B3A* 38) )-.OR#ANI 5O4A5NE SA"O* RA$E 6 administratuvnoj sluzbi jedini!e lokalne samoupr poslove obavljaju opstinski odnosno gradski sluzbeni!i#te$ni!ki i pomo!ni radni!i)1luzbeni!ima se smatraju li!a koja obavljaju sledese poslove -sekretar skupstine jedini!e lokalne samouprave#-na!elnik odjeljenja#-se8 odsjeka#-stru!ni savjetnik#-smostalni stru!ni savjetnik#-visi stru!ni savjetnik i stru!ni saradnik) :aposleni u administrativnoj sluzbi jedini!e likalne samouprave koji nemaju status sluzbenika su li!a rasporedjena na te$ni!ke#pomo!ne# i dr poslove