AUGUSTINI - Confessiones

AURELII AUGUSTINI HIPPONENSIS
CONFESSIONES
-
LIBER I
1. CAPUT 1 Magnus es, domine, et laudabilis alde! magna i"tus tua, et sa#ientiae tuae non est nume"us$ et lauda"e te ult %omo, ali&ua #o"tio '"eatu"ae tuae, et %omo 'i"'um(e"ens mo"talitem suam, 'i"'um(e"ens testimonium #e''ati sui et testimonium, &uia su#e"bis "esistis! et tamen lauda"e te ult %omo, ali&ua #o"tio '"eatu"ae tuae$tu e)'itas, ut lauda"e te dele'tet, &uia (e'isti nos ad te et in&uietum est 'o" nost"um, done' "e&uies'at in te$ da mi%i, domine, s'i"e et intellege"e, ut"um sit #"ius in o'a"e te an lauda"e te, et s'i"e te #"ius sit an in o'a"e te$ sed &uis te in o'at nes'iens te* aliud enim #"o alio #otest in o'a"e nes'iens$ an #otius in o'a"is, ut s'ia"is* &uomodo autem in o'abunt, in &uem non '"edide"unt* aut &uomodo '"edent sine #"aedi'ante* et laudabunt dominum &ui "e&ui"unt eum$ &uae"entes enim in eniunt eum et in enientes laudabunt eum$ &uae"am te, domine, in o'ans te, et in o'em te '"edens in te! #"aedi'atus enim es nobis$ in o'at te, domine, (ides mea, &uam dedisti mi%i, &uam ins#i"asti mi%i #e" %umanitatem (ilii tui, #e" ministe"ium #"aedi'ato"is tui$ CAPUT + Et &uomodo in o'abo deum meum, deum et dominum meum, &uoniam uti&ue inme i#sum eum in o'abo, 'um in o'abo eum* et &uis lo'us est in me, &uo eniat in me deus meus* &uo deus eniat in me, deus, &ui (e'it 'aelum et te""am* itane, domine deus meus, est &ui&uam in me, &uod 'a#iat te*an e"o 'aelum et te""a, &uae (e'isti et in &uibus me (e'isti, 'a#iuntte* an &uia sine te non esset &uid&uid est, (it, ut &uid&uid est 'a#iat te* &uoniam ita&ue et ego sum, &uid #eto, ut enias in me, &uinon essem, nisi esses in me* non enim ego iam in in(e"is, et tamen etiam ibi es$ nam etsi des'ende"o in in(e"num, ades$ non e"go essem, deus meus, non omnino essem, nisi esses in me$ an #otius non essem, nisi essem in te, e) &uo omnia, #e" &uem omnia, in &uo omnia* etiam si', domine, etiam si'$ &uo te in o'o, 'um in te sim* aut unde enias in me* &uo enim "e'edam e)t"a 'aelum et te""am, ut inde in me eniat deus meus, &ui di)it! 'aelum et te""am ego im#leo* CAPUT , Ca#iunt e"gone te 'aelum et te""a, &uoniam tu im#les ea* an im#les et "estat, &uoniam non te 'a#iunt* et &uo "e(undis &uid&uid im#leto 'aeloet te""a "estat e) te* an non o#us
1-
+.
+-
,.
,-
/.
AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones
%abes, ut &uo&uam 'ontinea"is, &ui 'ontines omnia, &uoniam &uae im#les 'ontinendo im#les* non enim asa, &uae te #lena sunt, stabilem te (a'iunt, &uia etsi ("angantu" non e((unde"is$ et 'um e((unde"is su#e" nos, non tu ia'es, sed e"igis nos,ne' tu dissi#a"is, sed 'olligis nos$ sed &uae im#les omnia, te toto im#les omnia$ an &uia non #ossunt te totum 'a#e"e omnia, #a"tem tui 'a#iunt et eandem #a"tem simul omnia 'a#iunt* an singulas singula et maio"es maio"a, mino"es mino"a 'a#iunt* e"go est ali&ua #a"s tua maio", ali&ua mino"* an ubi&ue totus es et "es nulla te totum 'a#it* CAPUT /
1. 1uid est e"go deus meus* &uid, "ogo, nisi dominus deus* &uis enim dominus #"aete" dominum* aut &uis deus #"aete" deum nost"um* summe, o#time, #otentissime, omni#otentissime, mise"i'o"dissime et iustissime, se'"etissime et #"aesentissime, #ul'%e""ime et (o"tissime,stabilis et in'on#"e%ensibilis, inmutabilis, mutans omnia, num&uam no us, num&uam etus, inno ans omnia2 in etustatem #e"du'ens su#e"boset nes'iunt2 sem#e" agens, sem#e" &uietus, 'olligens et non egens, #o"tans et im#lens et #"otegens, '"eans et nut"iens, #e"(i'iens, &uae"ens, 'um ni%il desit tibi$ amas ne' aestuas, 3elas et se'u"us es2 #aenitet te et non doles, i"as'e"is et t"an&uillus es, o#e"a mutasne' mutas 'onsilium2 "e'i#is &uod in enis et num&uam amisisti2 num&uamino#s et gaudes lu'"is, num&uam a a"us et usu"as e)igis$ su#e"e"ogatu"tibi, ut debeas, et &uis %abet &ui'&uam non tuum* "eddens debita nullidebens, donans debita ni%il #e"dens$ et &uid di)imus, deus meus, ita mea, dul'edo mea san'ta, aut &uid di'it ali&uis, 'um de te di'it* et ae ta'entibus de te, &uoniam lo&ua'es muti sunt$ CAPUT 1uis mi%i dabit ad&uies'e"e in te* &uis dabit mi%i, ut enias in 'o" meum et ineb"ies illud, ut obli is'a" mala mea et unum bonum meum am#le'ta", te* &uid mi%i es* mise"e"e, ut lo&ua"$ &uid tibi sum i#se, ut ama"i te iubeas a me et, nisi (a'iam, i"as'a"is mi%i et mine"is ingentes mise"ias* #a" ane i#sa est, si non amem te* ei mi%i4 di' mi%i #e" mise"ationes tuas, domine deus meus, &uid sis mi%i$ di' animae meae! salus tua ego sum$ si' di', ut audiam$ e''e au"es 'o"dis mei ante te, domine2 a#e"i eas et di' animae meae! salus tua ego sum$ 'u""am #ost o'em %an' et ad#"e%endam te$ noli abs'onde"e a me (a'iem tuam! mo"ia", ne mo"ia", ut eam ideam$ Angusta est domus animae meae, &uo enias ad eam! dilatetu" abs te$ "uinosa est! "e(i'e eam$ %abet &uae o((endant o'ulos tuos! (ateo" et s'io$ sed &uis mundabit eam* aut 'ui alte"i #"aete" te 'lamabo! ab o''ultis meis munda me, domine, et ab alienis #a"'e se" o tuo* '"edo, #"o#te" &uod et lo&uo"$ domine, tu s'is$ nonne tibi #"olo'utus sum ad e"sum me deli'ta mea, deus meus, et tu dimisisti in#ietatem 'o"dis mei* non iudi'io 'ontendote'um, &ui e"itas es2 et ego nolo (alle"e me i#sum, ne mentiatu" ini&uitas mea sibi$ non e"go iudi'io 'ontendo te'um, &uia, si ini&uitates obse" a e"is, domine, domine, &uis sustinebit* CAPUT 5 /Sed tamen sine me lo&ui a#ud mise"i'o"diam tuam, me te""am et 'ine"em,sine tamen lo&ui, &uoniam e''e mise"i'o"dia tua est, non %omo, in"iso"meus, 'ui lo&uo"$ et tu (o"tasse in"ides me, sed 'on e"sus mise"ebe"ismei$ &uid enim est &uod olo di'e"e, domine, nisi &uia nes'io, unde ene"im %u', in istam, di'o itam mo"talem, an
1-
+.
+-
,.
,-
/.
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
mo"talem italem* nes'io$ et sus'e#e"unt me 'onsolationes mise"ationum tua"um, si'ut audi i a #a"entibus 'a"nis meae, e) &uo et in &ua me (o"masti in tem#o"e2 non enim ego memini$ e)'e#e"unt e"go me 'onsolationes ta'tis %umani, ne' mate" mea el nut"i'es meae sibi ube"a im#lebant, sed ut mi%i #e" eas dabes alimentum in(antiae, se'undum institutionem tuam, et di itias us&ue ad (undum "e"um dis#ositas$ tu etiam mi%i dabas nolle am#lius, &uam dabas, et nut"ientibus me da"e mi%i elle &uod eisdabas! da"e enim mi%i #e" o"dinatum a((e'tum olebant &uo abundabant e) te$ nam bonum e"at eis bonum meum e) eis, &uod e) eis non, sed #e" eas e"at! e) te &ui##e bona omnia, deus, et e) deo meo salus mi%i uni e"sa$ &uod animad e"ti #ostmodum 'lamante te mi%i #e" %ae' i#sa, &uae t"ibuis intus et (o"is$ nam tun' suge"e no"am et ad&uies'e"e dele'tationibus, (le"e autem o((ensiones 'a"nis meae, ni%il am#lius$ Post et "ide"e 'oe#i, do"miens #"imo, deinde igilans$ %o' enim de me mi%i indi'atum est et '"edidi, &uoniam si' idemus alios in(antes2 namista mea non memini$ et e''e #aulatim sentiebam, ubi essem, et oluntates meas olebam ostende"e eis, #e" &uos im#le"entu", et non #ote"am, &uia illae intus e"ant, (o"is autem illi, ne' ullo suo sensu alebant int"oi"e in animam meam$ ita&ue ia'tabam et memb"a et o'es, signa similia oluntatibus meis, #au'a &uae #ote"am, &ualia #ote"am! non enim e"ant e"i similia$ et 'um mi%i non obtem#e"abatu", el non intelle'to el ne obesset, indignaba" non subditis maio"ibus, et libe"is non se" ientibus, et me de illis (lendo inde'abam$ tales essein(antes didi'i, &uos dis'e"e #otui, et me talem (uisse magis mi%i i#si indi'a e"unt nes'ientes &uam s'ientes nut"ito"es mei$ Et e''e in(antia mea olim mo"tua est et ego i o$ in autem, domine, &ui et sem#e" i is et ni%il mo"itu" in te, &uoniam ante #"imo"dia sae'ulo"umet ante omne, &uod el ante di'i #otest, tu es et deus es dominus&ue omnium, &uae '"easti, et a#ud te "e"um omnium instabilem stant 'ausae,et "e"um omnium mutabilium inmutabiles manent o"igines, et omnium in"ationalium et tem#o"alium sem#ite"nae i unt "ationes, di' mi%i su##li'i tuo, deus, et mise"i'o"s mise"o tuo, di' mi%i, ut"um ali'ui iam aetati meae mo"tuae su''esse"it in(antia mea$ an illa est, &uam egi int"a is'e"a mat"is meae* nam et de illa mi%i nonni%il indi'atum est et #"aegnantes i#se idi (eminas$ &uid ante %an' etiam, dul'edo mea, deus meus* (uine ali'ubi aut ali&uis* nam &uis mi%i di'at ista, non %abeo2 ne' #ate" ne' mate" #otue"unt, ne' alio"um e)#e"imentum, ne' memo"ia mea$ an i""ides me ista &uae"entem, te&ue de %o', &uod no i, lauda"i a me iubes, et 'on(ite"i me tibi* 'on(iteo" tibi, domine 'aeli et te""ae, laudem di'ens tibi de #"imo"diis et in(antia mea, &uae non memini2 et dedisti ea %omini e) aliis de se 'oni'e"e et au'to"itatibus etiam mulie"'ula"um multa de se '"ede"e$ e"am enim et i ebam etiam tun', et signa, &uibus sensa mea nota aliis (a'e"em, iamin (ine in(antiae &uae"ebam$ unde %o' tale animal nisi abs te, domine*an &uis&uam se (a'iendi e"it a"ti(e)* aut ulla ena t"a%itu" aliunde, &ua esse et i e"e 'u""at in nos, #"aete"&uam &uod tu (a'is nos, domine, 'ui esse et i e"e non aliud at&ue aliud est, &uia summe esse at&ue summe i e"e id i#sum est* summus enim es et non muta"is, ne&ue #e"agitu" in te %odie"nus dies, et tamen in te #e"agitu", &uia in te sunt et ista omnia! non enim %abe"ent ias t"anseundi, nisi 'ontine"esea$ et &uoniam anni tui non de(i'iunt, anni tui %odie"nus dies! et &uam multi iam dies nost"i et #at"um nost"o"um #e" %odie"num tuum t"ansie"unt, et e) illo a''e#e"unt modos, et ut'um&ue e)tite"unt, et t"ansibunt ad%u' alii et a''i#ient et ut'um&ue e)istent$ tu autem idemi#se es, et omnia '"astina at&ue ult"a omnia&ue %este"na et "et"o %odie (a'ies, %odie (e'isti$ &uid ad me, si &uis non intellegat* gaudeat et i#se di'ens! &uid est %o'* gaudeat etiam si', et amet non in eniendo in eni"e, #otius &uam in eniendo non in eni"e te$ CAPUT 6
1.
1-
+.
+-
,.
,-
E)audi, deus$ ae #e''atis %ominum4 et %omo di'it %ae', et mise"e"is eius, &uoniam tu (e'isti eum et #e''atum non (e'isti in eo$ &uis me 'ommemo"at #e''atum in(antiae meae, &uoniam nemo mundus a #e''ato 'o"am te, ne' in(ans, 'uius est unius diei ita su#e" te""am* &uis me 'ommemo"at* an &uilibet tantillus nun' #a" ulus, in &uo ideo &uod non memini de me* &uid e"go tun' #e''abam* an &uis ube"ibus in%iabam #lo"ans* nam si nun' (a'iam, non &uidem ube"ibus, sed es'ae 'ong"uenti annis meis ita in%ians, de"idebo" at&ue "e#"e%enda" iustissime$ tun' e"go "e#"e%endenda (a'iebam, sed &uia "e#"e%endentem intellege"e non #ote"am, ne' mos "e#"e%endi me ne' "atio sinebat$ nam e)ti"#amus et ei'imus ista '"es'entes, ne' idi &uem&uam s'ientem, 'um ali&uid #u"gat, bona #"oi'e"e$ an #"o tem#o"e etiam illa bona e"ant, (lendo #ete"e etiam &uod no)ie da"etu", indigna"i a'"ite" non subie'tis %ominibus libe"is et maio"ibus, %is&ue, a &uibus genitus est, multis&ue #"aete"ea #"udentio"ibus non ad nutum oluntatis obtem#e"antibus, (e"iendo no'e"e niti &uantum #otest, &uia non oboeditu" im#e"iis, &uibus #e"ni'iose oboedi"etu"* ita imbe'illitas memb"o"um in(antilium inno'ens est, non animus in(antium$ idi ego et e)#e"tus sum 3elantem #a" ulum! nondum lo&uebatu", et intuebatu" #allidus ama"o as#e'tu 'onla'taneum suum$ 1uis %o' igno"at* e)#ia"e se di'unt ista mat"es at&ue nut"i'es nes'io &uibus "emediis$ nisi e"o et ista inno'entia est, in (onte la'tis ube"tim manante at&ue abundante o#is egentissimum et illo ad%u' uno alimento itam du'entem 'onso"tem non #ati$ sed blande tole"antu" %ae', non &uia nulla el #a" a, sed &uia aetatis a''essu #e"itu"a sunt$ &uod li'et #"obes, 'um (e""i ae&uo animo eadem i#sa non #ossunt, &uando in ali&uo annosio"e de#"e%enduntu"$ tu ita&ue, domine deus meus, &ui dedisti itam in(anti et 'o"#us, &uod ita, ut idemus, inst"usisti sensibus, 'om#egisti memb"is, (igu"a de'o"asti, #"o&ue eius uni e"sitate at&ue in'olumitate omnes 'onatus animantis insinuasti, iubes me lauda"e te in istis et 'on(ite"i tibi et #salle"e nomini tuo, altissime, &uia deus es omni#otens et bonus, etiamsi sola ista (e'isses, &uae nemo alius #otest (a'e"e nisi tu, une, a &uo est omnis modus, (o"mosissime, &ui (o"mas omnia et lege tua o"dinas omnia$ Han' e"go aetatem, domine, &ua me i)isse non memini, de &ua aliis '"edidi et &uam me egisse e) aliis in(antibus 'onie'i, &uam&uam ista multum (ida 'onie'tu"a sit, #iget me adnume"a"e %ui' itae meae, &uam i o in %o' sae'ulo$ &uantum enim adtinet ad obli ionis meae teneb"as, #a" illi est, &uam i)i in mat"is ute"o$ &uod si et in ini&uitate 'on'e#tus sum, et in #e''atis mate" mea me in ute"o aluit, ubi, o"o te, deus meus, ubi, domine, ego, se" us tuus, ubi aut &uando inno'ens (ui* sed e''e omitto illud tem#us! et &uid mi%i iam eum eo est, 'uius nulla estigia "e'olo* CAPUT 7
/.
/-
Nonne ab in(antia %u' #e"gens eni in #ue"itiam* el #otius i#sa in me enit et su''essit in(antiae* ne' dis'essit illa! &uo enim abiit* et tamen iam non e"at$ non enim e"am in(ans, &ui non (a"e", sed iam #ue" lo&uens e"am$ et memini %o', et unde lo&ui didi'e"am, #ost ad e"ti$ non enim do'ebant me maio"es %omines, #"aebentes mi%i e"ba 'e"to ali&uo o"dine do't"inae si'ut #aulo #ost litte"as, sed ego i#se mente, &uam dedisti mi%i, deus meus, 'um gemitibus et o'ibus a"iis et a"iis memb"o"um motibus ede"e ellem sensa 'o"dis mei, ut oluntati #a"e"etu", ne' ale"em &uae olebam omnia ne' &uibus olebam omnibus$ #ensebam memo"ia! 'um i#si a##ellabant "em ali&uam et 'um se'undum eam o'em 'o"#us ad ali&uid mo ebant, idebam et tenebam %o' ab eis o'a"i "em illam, &uod sonabant, 'um eam ellent ostende"e$ %o' autem eos elle, e)
motu 'o"#o"is a#e"iebatu", tam&uam e"bis natu"alibus omnium gentium, &uae (iunt ultu et nutu o'ulo"um 'e"te"o"um&ue memb"o"um a'tu et sonitu o'is indi'ante a((e'tionem anim in #etendis, %abendis, "ei'iendis (ugiendis e "ebus$ ita e"ba in a"iis sententiis lo'is suis #osita et '"eb"o audita &ua"um "e"um signa essent #aulatim 'olligebam meas&ue iam oluntates, edomito in eis signis o"e, #e" %ae' enuntiabam$ si' 'um %is, inte" &uos e"am, oluntatum enuntianda"um signa 'onmuni'a i2 et itae %umanae #"o'ellosam so'ietatem altius ing"essus sum, #endens e) #a"entum au'to"itate nutu&ue maio"um %ominum$ CAPUT 8 9eus, deus meus, &uas ibi mise"ias e)#e"tus sum et ludi(i'ationes, &uando&uidem "e'te mi%i i e"e #ue"o id #"o#onebatu", obtem#e"a"e monentibus, ut in %o' sae'ulo (lo"e"em, et e)'elle"em linguosis a"tibus, ad %ono"em %ominum et (alsas di itias (amulantibus$ inde in s'%olam datus sum, ut dis'e"em litte"as, in &uibus &uid utilitatis esset igno"abam mise"$ et tamen, si segnis in dis'endo essem, a#ulabam$ laudabatu" enim %o' a maio"ibus, et multi ante nos itam istam agentes #"aest"u)e"ant ae"umnosas ias, #e" &uas t"ansi"e 'ogebamu" multi#li'ato labo"e et dolo"e (iliis Adam$ In enimus autem, domine, %omines "ogantes te, et didi'imus ab eis, sentientes te, ut #ote"amus, esse magnum ali&uem, &ui #osses etiam non ad#a"ens sensibus nost"is e)audi"e nos et sub eni"e nobis$ nam #ue" 'oe#i "oga"e te, au)ilium et "e(ugium meum, et in tuam in o'ationem "um#ebam nodos linguae meae, et "ogabam te #a" us non #a" o a((e'tu, ne in s'%ola a#ula"em$ et 'um me non e)audiebas, &uod non e"at ad insi#ientiam mi%i, "idebantu" a maio"ibus %ominibus us&ue ab i#sis #a"entibus, &ui mi%i a''ide"e mali ni%il olebant #lagae meae, magnum tun' et g"a e malum meum$ estne &uis&uam, domine, tam magnus animus, #"aeg"andi a((e'tu tibi 'o%ae"ens, estne, in&uam, &uis&uam : (a'it enim %o' &uaedam etiam stoliditas : est e"go, &ui tibi #ie 'o%ae"endo ita sit a((e'tus g"andite", ut e'uleos et ungulas at&ue %uius'emodi a"ia to"menta, #"o &uibus e((ugiendis tibi #e" uni e"sas te""as 'um timo"e magno su##li'atu", ita #a" i aestimet, diligens eos, &ui %ae' a'e"bissime (o"midant, &uemadmodum #a"entes nost"i "idebant to"menta, &uibus #ue"i a magist"is a((ligebamu"* non enim aut minus ea metuebamus aut minus te de %is e adendis de#"e'abamu", et #e''abamus tamen minus s'"ibendo aut legendo aut 'ogitando de litte"is, &uam e)igebatu" a nobis$ non enim dee"at, domine, memo"ia el ingenium, &uae nos %abe"e oluisti #"o illa aetate satis, sed dele'tabat lude"e, et indi'abatu" in nos ab eis &ui talia agebant$ sed maio"um nugae negotia o'abantu", #ue"o"um autem talia 'um sint, #uniuntu" a maio"ibus, et nemo mise"atu" #ue"os el illos el ut"os&ue$ nisi e"o ad#"obat &uis&uam bonus "e"um a"bite" a#ulasse me, &uia ludebam #ila #ue" et eo ludo in#edieba", &uominus 'ele"ite" dis'e"em litte"as, &uibus maio" de(o"mius lude"em$ aut aliud (a'iebat idem i#se, a &uo a#ulabam, &ui si in ali&ua &uaestiun'ula a 'ondo'to"e suo i'tus esset, magis bile at&ue in idia to"&ue"etu" &uam ego, 'um in 'e"tamine #ilae a 'onluso"e meo su#e"aba"* CAPUT 1.
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
Et tamen #e''abam, domine deus meus, o"dinato" et '"eato" "e"um omnium natu"alium, #e''ato"um autem tantum o"dinato", domine deus meus, #e''abam (a'iendo 'ont"a #"ae'e#ta #a"entum et magist"o"um illo"um$ #ote"am enim #ostea bene uti litte"is, &uas olebant ut dis'e"em &uo'um&ue animo illi mei$ non enim melio"a eligens inoboediens
e"am, sed amo"e ludendi, amans in 'e"taminibus su#e"bas i'to"ias, et s'al#i au"es meas (alsis (abellis, &uo #"u"i"ent a"dentius, eadem 'u"iositate magis magis&ue #e" o'ulos emi'ante in s#e'ta'ula, ludos maio"um2 &uos tamen &ui edunt, ea dignitate #"aediti e)'ellunt, ut %o' #aene omnes o#tent #a" ulis suis, &uos tamen 'aedi libente" #atiuntu", si s#e'ta'ulis talibus in#ediantu" ab studio, &uo eos ad talia edenda 'u#iunt #e" eni"e$ ide ista, domine, mise"i'o"dite", et libe"a nos iam in o'antes te, libe"a etiam eos &ui nondum te in o'ant, ut in o'ent te et libe"es eos$ CAPUT 11
1. Audie"am enim ego ad%u' #ue" de ita aete"na #"omissa nobis #e" %umilitatem domini dei nost"i des'endentis ad su#e"biam nost"am, et signaba" iam signo '"u'is eius, et 'ondieba" eius sale iam inde ab ute"o mat"is meae, &uae multum s#e"a it in te$ idisti, domine, 'um ad%u' #ue" essem, et &uodam die #"essu stoma'%i "e#ente aestua"em #aene mo"itu"us, idisti, deus meus, &uoniam 'ustos meus iam e"as, &uo motu animi et &ua (ide ba#tismum C%"isti tui, dei et domini mei, (lagita i a #ietate mat"is meae et mat"is omnium nost"um, e''lesiae tuae$ et 'ontu"bata mate" 'a"nis meae, &uoniam et sem#ite"nam salutem meam 'a"ius #a"tu"ibat 'o"de 'asto in (ide tua, iam 'u"a"et (estinabunda, ut sa'"amentis saluta"ibus initia"e" et ablue"e", te, domine Iesu, 'on(itens in "emissionem #e''ato"um, nisi statim "e'"eatus essem$ dilata est ita&ue mundatio mea, &uasi ne'esse esset, ut ad%u' so"dida"e", si i e"em, &uia ideli'et #ost la a'"um illud maio" et #e"i'ulosio" in so"dibus deli'to"um "eatus (o"et$ ita iam '"edebam, et illa, et omnis domus, nisi #ate" solus, &ui tamen non e i'it in me ius mate"nae #ietatis, &uominus in C%"istum '"ede"em, si'ut ille nondum '"edide"at$ nam illa satagebat, ut tu mi%i #ate" esses, deus meus, #otius &uam ille! et in %o' adiu abas eam, ut su#e"a"et i"um, 'ui melio" se" iebat, &uia et in %o' tibi uti&ue id iubenti se" iebat$ Rogo te, deus meus, ellem s'i"e, si tu etiam elles, &uo 'onsilio dilatus sum, ne tun' ba#ti3a"e", ut"um bono meo mi%i &uasi la)ata sint lo"a #e''andi an non la)ata sint$ unde e"go etiam nun' de aliis at&ue aliis sonat undi&ue in au"ibus nost"is! sine illum, (a'iat2 nondum enim ba#ti3atus est$ et tamen in salute 'o"#o"is non di'imus! sine ulne"etu" am#lius2 nondum enim sanatus est$ &uanto e"go melius et 'ito sana"e", et id age"etu" me'um meo"um mea&ue diligentia, ut "e'e#ta salus animae meae tuta esset tutela tua, &ui dedisseseam$ melius e"o$ sed &uot et &uanti (lu'tus in#ende"e tem#tationum #ost #ue"itiam idebantu"4 no e"at eos iam illa mate", et te""am #otius, unde #ostea (o"ma"e", &uam i#sam iam e((igiem 'onmitte"e olebat$ CAPUT 1+ /. In i#sa tamen #ue"itia, de &ua mi%i minus &uam de adules'entia metuebatu", non amabam litte"as et me in eas u"ge"i ode"am2 et u"geba" tamen, et bene mi%i (iebat ne' (a'iebam ego bene! non enim dis'e"em, nisi 'oge"e"$ nemo enim in itus bene (a'it, etiamsi bonum est &uod (a'it$ ne' &ui me u"gebant, bene (a'iebant, sed bene mi%i (iebat abs te, deus meus$ illi enim non intuebantu", &uo "e(e""em &uod me dis'e"e 'ogebant, #"aete"&uam ad satiandas insatiabiles 'u#iditates 'o#iosae ino#iae et ignominiosae glo"iae$ tu e"o, 'ui nume"ati sunt 'a#illi nost"i, e""o"e omnium, &ui mi%i instabant ut dis'e"em, uteba"is ad utilitatem meam, meo autem, &ui dis'e"e nolebam, uteba"is ad #oenam meam, &ua #le'ti non e"am indignus tantillus #ue" et tantus #e''ato"$ ita non de
1-
+.
+-
,.
,-
/-
bene (a'ientibus tu bene (a'iebas mi%i, et de #e''ante me i#so iuste "et"ibuebas mi%i$ iussisti enim et si' est, ut #oena sua sibi sit omnis ino"dinatus animus$ CAPUT 1, 1uid autem e"at 'ausae, 'u" g"ae'as litte"as ode"am, &uibus #ue"ulus imbueba", ne nun' &uidem mi%i satis e)#lo"atum est$ adama e"am enim latinas, non &uas #"imi magist"i, sed &uas do'ent &ui g"ammati'i o'antu"$ nam illas #"imas, ubi lege"e et s'"ibe"e et nume"a"e dis'itu", non minus one"osas #oenales&ue %abebam &uam omnes g"ae'as$ unde tamen et %o' nisi de #e''ato et anitate itae, &ua 'a"o e"am et s#i"itus ambulans et non "e e"tens* nam uti&ue melio"es, &uia 'e"tio"es, e"ant #"imae illae litte"ae, &uibus (iebat in me et (a'tum est et %abeo illud, ut et legam, si &uid s'"i#tum in enio, et s'"ibam i#se, si &uid olo, &uam illae, &uibus tene"e 'ogeba" Aeneae nes'io 'uius e""o"es, oblitus e""o"um meo"um, et #lo"a"e 9idonem mo"tuam, &uia se o''idit ab amo"e, 'um inte"ea me i#sum in %is a te mo"ientem, deus, ita mea, si''is o'ulis (e""em mise""imus$ 1uid enim mise"ius mise"o non mise"ante se i#sum et (lente 9idonis mo"tem, &uae (iebat amando Aenean, non (lente autem mo"tem suam, &uae (iebat non amando te, deus, lumen 'o"dis mei et #anis o"is intus animae meae et i"tus ma"itans mentem meam et sinum 'ogitationis meae* non te amabam, et (o"ni'aba" abs te, et (o"ni'anti sonabat undi&ue! euge, euge$ ami'itia enim mundi %uius (o"ni'atio est abs te et euge, euge di'itu", ut #udeat, si non ita %omo sit$ et %ae' non (lebam, et (lebam 9idonem e)tin'tam (e""o&ue e)t"ema se'utam, se&uens i#se e)t"ema 'ondita tua "eli'to te, et te""a iens in te""am! et si #"o%ibe"e" ea lege"e, dole"em, &uia non lege"em &uod dole"em talis dementia %onestio"es et ube"io"es litte"ae #utantu" &uam illae, &uibus lege"e et s'"ibe"e didi'i$ Sed nun' in anima mea 'lamet deus meus, et e"itas tua di'at mi%i! non est ita, non est ita2 melio" est #"o"sus do't"ina illa #"io"$ nam e''e #a"atio" sum obli is'i e""o"es Aeneae at&ue omnia eius modi, &uam s'"ibe"e et lege"e$ at enim ela #endent liminibus g"ammati'a"um s'%ola"um, sed non illa magis %ono"em se'"eti &uam tegimentum e""o"is signi(i'ant$ non 'lament ad e"sus me &uos iam non timeo, dum 'on(iteo" tibi &uae ult anima mea, deus meus, et ad&uies'o in "e#"e%ensione mala"um ia"um mea"um, ut diligam bonas ias tuas, non 'lament ad e"sus me endito"es g"ammati'ae el em#to"es, &uia, si #"o#onam eis inte""ogans, ut"um e"um sit &uod Aenean ali&uando ;a"t%aginem enisse #oeta di'it, indo'tio"es nes'i"e se "es#ondebunt, do'tio"es autem etiam negabunt e"um esse$ at si &uae"am, &uibus litte"is s'"ibatu" Aeneae nomen, omnes mi%i, &ui %ae' didi'e"unt, e"um "es#ondent et se'undum id #a'tum et #la'itum, &uo inte" se %omines ista signa (i"ma"unt$ item si &uae"am, &uid %o"um maio"e itae %uius in'ommodo &uis&ue obli is'atu", lege"e et s'"ibe"e an #oeti'a illa (igmenta, &uis non ideat, &uid "es#onsu"us sit, &ui non est #enitus oblitus sui* #e''abam e"go #ue", 'um illa inania istis utilio"ibus amo"e #"ae#onebam el #otius ista ode"am, illa amabam$ iam e"o unum et unum duo, duo et duo &uattuo" odiosa 'antio mi%i e"at, et dul'issimum s#e'ta'ulum anitatis e&uus ligneus #lenus a"matis, et T"oiae in'endium, at&ue i#sius umb"a C"eusae$ CAPUT 1/ /Cu" e"go g"ae'am etiam g"ammati'am ode"am talia 'antantem* nam et Home"us #e"itus te)e"e tales (abellas, et dul'issime anus est, et mi%i tamen ama"us e"at #ue"o$ '"edo etiam g"ae'is #ue"is <e"gilius ita sit, 'um eum si' dis'e"e 'oguntu" ut ego illum
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
1.
ideli'et di((i'ultas, di((i'ultas omnino edis'endae linguae #e"eg"inae, &uasi (elle as#e"gebat omnes sua itates g"ae'as (abulosa"um na""ationum$ nulla enim e"ba illa no e"am, et sae is te""o"ibus a' #oenis, ut nossem, instabatu" mi%i e%emente"$ nam et latina ali&uando in(ans uti&ue nulla no e"am, et tamen ad e"tendo didi'i sine ullo metu at&ue '"u'iatu, inte" etiam blandimenta nut"i'um et io'a a""identium et laetitias alludentium$ didi'i e"o illa sine #oenali one"e u"gentium, 'um me u"ge"et 'o" meum ad #a"ienda 'on'e#ta sua, id &uod non esset, nisi ali&ua e"ba didi'issem non a do'entibus, sed a lo&uentibus, in &uo"um et ego au"ibus #a"tu"iebam &uid&uid sentiebam$ %in' satis elu'et maio"em %abe"e im ad dis'enda ista libe"am 'u"iositatem &uam meti'ulosam ne'essitatem$ sed illius (lu)um %ae' "est"ingit legibus tuis, deus, legibus tuis a magist"o"um (e"ulis us&ue ad tem#tationes ma"t="um, alentibus legibus tuis mis'e"e salub"es ama"itudines "e o'antes nos ad te a iu'unditate #esti(e"a, &ua "e'essimus a te$ CAPUT 1-
1E)audi, domine, de#"e'ationem meam, ne de(i'iat anima mea sub dis'i#lina tua, ne&ue de(i'iam in 'on(itendo tibi mise"ationes tuas, &uibus e"uisti me ab omnibus iis meis #essimis, ut dul'es'as mi%i su#e" omnes sedu'tiones, &uas se&ueba", et amem te alidissime, et am#le)e" manum tuam totis #"ae'o"diis meis, et e"uas me ab omni tem#tatione us&ue in (inem$ E''e enim tu, domine, "e) meus et deus meus, tibi se" iat &uid&uid utile #ue" didi'i, tibi se" iat &uod lo&uo" et s'"ibo et lego et nume"o &uoniam 'um ana dis'e"em, tu dis'i#linam dabas mi%i et in eis anis #e''ata dele'tationum mea"um dimisisti mi%i$ didi'i in eis multa e"ba utilia2 sed et in "ebus non anis dis'i #ossunt, et ea ia tuta est, in &ua #ue"i ambula"ent$ CAPUT 15 Sed ae tibi, (lumen mo"is %umani4 &uis "esistit tibi* &uamdiu non si''abe"is* &uous&ue ol es E ae (ilios in ma"e magnum et (o"midulosum, &uod i) t"anseunt &ui lignum 'ons'ende"int* nonne ego in te legi et tonantem Io em et adulte"antem* et uti&ue non #osset %ae' duo, sed a'tum est, ut %abe"et au'to"itatem imitandum e"um adulte"ium leno'inante (also tonit"u$ &uis autem #aenulato"um magist"o"um audit au"e sob"ia e) eodem #ul e"e %ominem 'lamantem et di'entem! (ingebat %ae' Home"us et %umana ad deos t"ans(e"ebat2 di ina mallem ad nos* sed e"ius di'itu", &uod (ingebat %ae' &uidem ille, sed %ominibus (lagitiosis di ina t"ibuendo, ne (lagitia (lagitia #uta"entu", et ut &uis&uis ea (e'isset, non %omines #e"ditos, sed 'aelestes deos ide"etu" imitatus$ Et tamen, o (lumen ta"ta"eum, ia'tantu" in te (ili %ominum 'um me"'edibus, ut %ae' dis'ant, et magna "es agitu", 'um %o' agitu" #ubli'e in (o"o, in 'ons#e'tu legum su#"a me"'edem sala"ia de'e"nentium, et sa)a tua #e"'utis et sonas di'ens! %in' e"ba dis'untu", %in' ad&ui"itu" elo&uentia, "ebus #e"suadendis sententiis&ue e)#li'andis ma)ime ne'esa"ia$ ita e"go non 'ognos'e"emus e"ba %ae', imb"em et au"eum et g"emium et (u'um et tem#la 'aeli et alia e"ba, &uae in eo lo'o s'"i#ta sunt, nisi Te"entius indu'e"et ne&uam adules'entem, #"o#onentem sibi Io em ad e)em#lum stu#"i, dum s#e'tat tabulam &uandam #i'tam in #a"iete, ubi ine"at #i'tu"a %ae', Io em &uo #a'to 9anaae misisse aiunt in g"emium &uondam imb"em au"eum, (u'um (a'tum mulie"i* et ide, &uemadmodum se 'on'itat ad libidinem &uasi 'aelesti magiste"io! at &uem deum4 >in&uit? &ui tem#la 'aeli summo sonitu 'on'utit$ ego %omun'io id non (a'e"em* ego e"o illud (e'i a' libens$ Non omnino, non omnino #e" %an' tu"#itudinem
+.
+-
,.
,-
/.
/-
e"ba ista 'ommodius dis'untu", sed #e" %ae' e"ba tu"#itudo ista 'on(identius #e"#et"atu"$ non a''uso e"ba &uasi asa le'ta at&ue #"etiosa, sed inum e""o"is, &uod in eis nobis #"o#inabatu" ab eb"iis do'to"ibus, et nisi bibe"emus, 'aedebamu", ne' a##ella"e ad ali&uem iudi'em sob"ium li'ebat$ et tamen ego, deus meus, in 'uius 'ons#e'tu iam se'u"a est "e'o"datio mea, libente" %ae' didi'i et eis dele'taba" mise" et ob %o' bonae s#ei #ue" a##ellaba"$ CAPUT 16
1.
1-
+.
Sine me, deus meus, di'e"e ali&uid de ingenio meo, mune"e tuo, in &uibus a me deli"amentis atte"ebatu"$ #"o#onebatu" enim mi%i negotium animae meae satis in&uietum, #"aemio laudis et dede'o"is el #laga"um metu, ut di'e"em e"ba Iunonis i"as'entis et dolentis, &uod non #ossit Italia Teu'"o"um a e"te"e "egem! &uae num&uam Iunonem di)isse audie"am, sed (igmento"um #oeti'o"um estigia e""antes se&ui 'ogebamu", et tale ali&uid di'e"e solutis e"bis, &uale #oeta di)isset e"sibus! et ille di'ebat laudabilius, in &uo #"o dignitate adumb"atae #e"sonae i"ae a' dolo"is similio" a((e'tus eminebat e"bis sententias 'ong"uente" estientibus$ Ut &uid mi%i illud, o e"a ita, deus meus* &uid mi%i "e'itanti ad'lamabatu" #"ae multis 'oaetaneis et 'onle'to"ibus meis* nonne e''e illa omnia (umus et entus* itane aliud non e"at, ubi e)e"'e"etu" ingenium et lingua mea! laudes tuae, domine, laudes tuae #e" s'"i#tu"as tuas sus#ende"ent #almitem 'o"dis mei, et non "a#e"etu" #e" inania nuga"um tu"#is #"aeda olatilibus$ non enim uno modo sa'"i(i'atu" t"ansg"esso"ibus angelis$ CAPUT 17
+1uid autem mi"um, &uod in anitates ita (e"eba", et a te, deus meus, ibam (o"as, &uando mi%i imitandi #"o#onebantu" %omines, &ui ali&ua (a'ta sua non mala si 'um ba"ba"ismo aut soloe'ismo enuntia"ent, "e#"e%ensi 'on(undebantu"2 si autem libidines suas integ"is et "ite 'onse&uentibus e"bis 'o#iose o"dinate&ue na""a"ent, laudati glo"iabantu"* ides %ae', domine, et ta'es, longanimis et multum mise"i'o"s et e"a)$ num&uid sem#e" ta'ebis* et nun' e"ues de %o' inmanissimo #"o(undo &uae"entem te animam et sitientem dele'tationes tuas, et 'uius 'o" di'it tibi! &uaesi i ultum tuum2 ultum tuum, domine, "e&ui"am! nam longe a ultu tuo in a((e'tu teneb"oso$ non enim #edibus aut s#atiis lo'o"um itu" abs te aut "editu" ad te, aut e"o (ilius ille tuus e&uos aut 'u""us el na es &uaesi it aut a ola it #inna isibili aut moto #o#lite ite" egit, ut in longin&ua "egione i ens #"odige dissi#a"et &uod dede"as #"o(i'is'enti, dul'is #ate", &uia dede"as, et egeno "edeunti dul'io"! in a((e'tu e"go libidinoso, id enim est teneb"oso at&ue id est longe a ultu tuo$ ide, domine deus meus, et #atiente", ut ides, ide, &uomodo diligente" obse" ent (ilii %ominum #a'ta litte"a"um et s=llaba"um a''e#ta a #"io"ibus lo'uto"ibus, et a te a''e#ta aete"na #a'ta #e"#etuae salutis neglegant! ut &ui illa sono"um ete"a #la'ita teneat aut do'eat, si 'ont"a dis'i#linam g"ammati'am sine ads#i"atione #"imae s=llabae %ominem di)e"it, magis dis#li'eat %ominibus, &uam si 'ont"a tua #"ae'e#ta %ominem ode"it, 'um sit %omo$ &uasi e"o &uemlibet inimi'um %ominem #e"ni'iosius sentiat &uam i#sum odium, &uo in eum i""itatu", aut astet &uis&uam #e"se&uendo alium g"a ius, &uam 'o" suum astat inimi'ando$ et 'e"te non est inte"io" litte"a"um s'ientia &uam s'"i#ta 'ons'ientia, id se alte"i (a'e"e &uod nolit #ati$ &uam tu se'"etus es, %abitans in e)'elsis in silentio, deus solus magnus, lege in(atigabili s#a"gens #oenales 'ae'itates su#"a inli'itas 'u#iditates, 'um %omo elo&uentiae (amam &uae"itans ante
,.
,-
/.
/-
%ominem iudi'em, 'i"'umstante %ominum multitudine, inimi'um suum odio inmanissimo inse'tans, igilantissime 'a et, ne #e" linguae e""o"em di'at! Inte" omines, et ne #e" mentis (u"o"em %ominem au(e"at e) %ominibus non 'a et$ CAPUT 18 Ho"um ego #ue" mo"um in limine ia'ebam mise", et %uius %a"enae #alaest"a e"at illa, ubi magis timebam ba"ba"ismum (a'e"e, &uam 'a ebam, si (a'e"em, non (a'ientibus in ide"e$ di'o %ae' et 'on(iteo" tibi, deus meus, in &uibus laudaba" ab eis, &uibus #la'e"e tun' mi%i e"at %oneste i e"e$ non enim idebam o"aginem tu"#itudinis, in &uam #"oie'tus e"am ab o'ulis tuis$ nam in illis iam &uid me (oedius (uit, ubi etiam talibus dis#li'ebam, (allendo innume"abilibus menda'iis et #aedagogum et magist"os et #a"entes, amo"e ludendi, studio s#e'tandi nugato"ia et imitandi ludi'"a in&uietudine* @u"ta etiam (a'iebam de 'ella"io #a"entum et de mensa, el gula im#e"ante el ut %abe"em &uod da"em #ue"is, ludum suum mi%i, &uo #a"ite" uti&ue dele'tabantu", tamen endentibus$ in &uo etiam ludo ("audulentas i'to"ias i#se ana e)'ellentiae 'u#iditate i'tus sae#e au'u#aba"$ &uid enim tam nolebam #ati at&ue at"o'ite", si de#"e%ende"em, a"guebam, &uam id &uod aliis (a'iebam* et, si de#"e%ensus augue"e", sae i"e magis &uam 'ede"e libebat$ Istane est inno'entia #ue"ilis* non est, domine, non est, o"o te, deus meus$ nam %ae' i#sa sunt$ &uae a #aedagogis et magist"is, a nu'ibus et #ilulis et #asse"ibus, ad #"ae(e'tos et "eges, au"um, #"aedia, man'i#ia, %ae' i#sa omnino su''edentibus maio"ibus aetatibus t"anseunt, si'uti (e"ulis maio"a su##li'ia su''edunt$ %umilitatis e"go signum in statu"a #ue"itiae, "e) noste", #"obasti, 'um aisti! talium est "egnum 'aelo"um$ CAPUT +. ,. Sed tamen, domine, tibi e)'ellentissimo, o#timo 'ondito"i et "e'to"i uni e"sitatis, deo nost"o g"atias, etiamsi me #ue"um tantum esse oluisses$ e"am enim etiam tun', i ebam at&ue sentiebam meam&ue in'olumitatem, estigium se'"etissimae unitatis, e) &ua e"am, 'u"ae %abebam, 'ustodiebam inte"io"e sensu integ"itatem sensuum meo"um, in&ue i#sis #a" is #a" a"um&ue "e"um 'ogitationibus e"itate dele'taba"$ (alli nolebam, memo"ia igebam, lo'utione inst"ueba", ami'itia mul'eba", (ugiebam dolo"em, abie'tionem, igno"antiam$ &uid in tali animante non mi"abile at&ue laudabile* at ista omnia dei mei dona sunt, non mi%i ego dedi %ae'! et bona sunt et %ae' omnia ego$ bonus e"go est &ui (e'it me, et i#se est bonum meum, et illi e)ulto bonis omnibus, &uibus etiam #ue" e"am$ %o' enim #e''abam, &uod non in i#so, sed in '"eatu"is eius, me at&ue 'ete"is, olu#tates, sublimitates e"itates &uae"ebam, at&ue ita in"uebam in dolo"es, 'on(usiones, e""o"es$ g"atias tibi, dul'edo mea et %ono" meus et (idu'ia mea, deus meus, g"atias tibi de donis tuis2 sed tu mi%i ea se" a$ ita enim se" abis me, et augebuntu" et #e"(i'ientu" &uae dedisti mi%i, et e"o i#se te'um, &uia et ut sim tu dedisti mi%i$
1.
1-
+.
+-
,-
/.
LIAER II
CAPUT 1 Re'o"da"i olo t"ansa'tas (oeditates meas, et 'a"nales 'o""u#tiones animae meae, non &uod eas amem, sed ut amem te, deus meus$ amo"e amo"is tui (a'io istu', "e'olens ias meas ne&uissimas in ama"itudine "e'ogitationis meae, ut tu dul'es'as mi%i, dul'edo non (alla), dul'edo (eli) et se'u"a, et 'olligens me a dis#e"sione, in &ua ("ustatim dis'issus sum, dum ab uno te a e"sus in multa e anui$ E)a"si enim ali&uando satia"i in(e"is in adules'entia, et sil es'e"e ausus sum a"iis et umb"osis amo"ibus, et 'ontabuit s#e'ies mea, et 'on#ut"ui 'o"am o'ulis tuis, #la'ens mi%i et #la'e"e 'u#iens o'ulis %ominum$ CAPUT + 1Et &uid e"at, &uod me dele'tabat, nisi ama"e et ama"i* sed non tenebatu" modus ab animo us&ue ad animum, &uatenus est luminosus limes ami'itiae, sed e)%alabantu" nebulae de limosa 'on'u#is'entia 'a"nis et s'ateb"a #ube"tatis, et obnubilabant at&ue ob(us'abant 'o" meum, ut non dis'e"ne"etu" se"enitas dile'tionis a 'aligine libidinis$ ut"um&ue in 'on(uso aestuabat et "a#iebat inbe'illam aetatem #e" ab"u#ta 'u#iditatum at&ue me"sabat gu"gite (lagitio"um$ in alue"at su#e" me i"a tua, et nes'iebam$ obsu"due"am st"ido"e 'atenae mo"talitatis meae, #oena su#e"biae animae meae, et ibam longius a te, et sinebas, et ia'taba" et e((undeba" et di((luebam et ebulliebam #e" (o"ni'ationes meas, et ta'ebas$ o ta"dum gaudium meum4 ta'ebas tun', et ego ibam #o""o longe a te in #lu"a et #lu"a ste"ilia semina dolo"um su#e"ba deie'tione et in&uieta lassitudine$ 1uis mi%i modula"etu" ae"umnam meam et no issima"um "e"um (uga'es #ul'%"itudines in usum e"te"et ea"um&ue sua itatibus metas #"ae(ige"et, ut us&ue ad 'oniugale litus e)aestua"ent (lu'tus aetatis meae, si t"an&uillitas in eis non #ote"at esse (ine #"o'"eando"um libe"o"um 'ontenta, si'ut #"aes'"ibit le) tua, domine, &ui (o"mas etiam #"o#aginem mo"tis nost"ae, #otens in#one"e lenem manum ad tem#e"amentum s#ina"um a #a"adiso tuo se'lusa"um* non enim longe est a nobis omni#otentia tua, etiam 'um longe sumus a te$ aut 'e"te sonitum nubium tua"um igilantius ad e"te"em! t"ibulationem autem 'a"nis %abebunt %uius modi, ego autem obis #a"'o2 et! bonum est %omini mulie"em non tange"e2 et! &ui sine u)o"e est, 'ogitat ea &uae sunt dei, &uomodo #la'eat deo, &ui autem mat"imonio iun'tus est, 'ogitat ea &uae sunt mundi, &uomodo #la'eat u)o"i$ %as e"go o'es e)audi"em igilantio", et abs'isus #"o#te" "egnum 'aelo"um (eli'io" e)#e'ta"em am#le)us tuos$ Sed e((e"bui mise", se&uens im#etum (lu)us mei "eli'to te, et e)'essi omnia legitima tua, ne' e asi (lagella tua! &uis enim %o' mo"talium* nam tu sem#e" ade"as mise"i'o"dite" sae iens, et ama"issimis as#a"gens o((ensionibus omnes illi'itas iu'unditates meas, ut ita &uae"e"em sine o((ensione iu'unda"i, et ubi %o' #ossem, non in eni"em &ui'&uam #"aete" te, domine, #"aete" te, &ui (ingis dolo"em in #"ae'e#to et #e"'utis, ut sanes, et o''idis nos, ne mo"iamu" abs te$ ubi e"am, et &uam longe e)ulabam a deli'iis domus tuae, anno illo se)to de'imo aetatis 'a"nis meae, 'um a''e#it in me s'e#t"um, et totas manus ei dedi, esania libidinis li'entiosae #e" dede'us %umanum, inli'itae autem #e" leges tuas* non (uit 'u"a meo"um "uentem e)'i#e"e me mat"imonio, sed 'u"a (uit tantum, ut dis'e"em se"monem (a'e"e &uam o#timum et #e"suade"e di'tione$
1.
+.
+-
,.
,-
/.
/-
CAPUT , Et anno &uidem illo inte"missa e"ant studia mea, dum mi%i "edu'to a Madau"is, in &ua i'ina u"be iam 'oe#e"am litte"atu"ae at&ue o"ato"iae #e"'i#iendae g"atia #e"eg"ina"i, longin&uio"is a#ud ;a"t%aginem #e"eg"inationis sum#tus #a"abantu", animositate magis &uam o#ibus #at"is, muni'i#is T%agastensis admodum tenuis$ 'ui na""o %ae'* ne&ue enim tibi, deus meus, sed a#ud te na""o %ae' gene"i meo, gene"i %umano, &uantula'um&ue e) #a"ti'ula in'ide"e #otest in istas meas litte"as$ et ut &uid %o'* ut ideli'et ego et &uis&uis %ae' legit 'ogitemus, de &uam #"o(undo 'lamandum sit ad te$ et &uid #"o#ius au"ibus tuis, si 'o" 'on(itens et ita e) (ide est* &uis enim non e)tollebat laudibus tun' %ominem, #at"em meum, &uod ult"a i"es "ei (amilia"is suae im#ende"et (ilio, &uid&uid etiam longe #e"eg"inanti studio"um 'ausa o#us esset* multo"um enim 'i ium longe o#ulentio"um nullum tale negotium #"o libe"is e"at, 'um inte"ea non satage"et idem #ate", &ualis '"es'e"em tibi aut &uam 'astus essem, dummodo essem dise"tus el dese"tus #otius a 'ultu"a tua, deus, &ui es unus e"us et bonus dominus ag"i tui, 'o"dis mei$ Sed ubi se)to illo et de'imo anno inte"#osito otio e) ne'essitate domesti'a (e"iatus ab omni s'%ola 'um #a"entibus esse 'oe#i, e)'esse"unt 'a#ut meum e#"es libidinum, et nulla e"at e"adi'ans manus$ &uin immo ubi me ille #ate" in balneis idit #ubes'entem et in&uieta indutum adules'entia, &uasi iam e) %o' in ne#otes gesti"et, gaudens mat"i indi'a it, gaudens inulentia, in &ua te iste mundus oblitus est '"eato"em suum et '"eatu"am tuam #"o te ama it, de ino in isibili #e" e"sae at&ue in'linatae in ima oluntatis suae$ sed mat"is in #e'to"e iam in'%oa e"as tem#lum tuum et e)o"dium san'tae %abitationis tuae! nam ille ad%u' 'ate'%umenus et %o' "e'ens e"at$ ita&ue illa e)siluit #ia t"e#idatione a' t"emo"e, et &uam is mi%i nondum (ideli, timuit tamen ias disto"tas, in &uibus ambulant &ui #onunt ad te te"gum et non (a'iem$ Ei mi%i4 et audeo di'e"e ta'uisse te, deus meus, 'um i"em abs te longius* itane tu ta'ebas tun' mi%i* et 'uius e"ant nisi tua e"ba illa #e" mat"em meam, (idelem tuam, &uae 'antasti in au"es meas* ne' inde &ui'&uam des'endit in 'o", ut (a'e"em illud$ olebat enim illa, et se'"eto memini, ut monue"it 'um solli'itudine ingenti, ne (o"ni'a"e", ma)ime&ue ne adulte"a"em 'uius&uam u)o"em$ &ui mi%i monitus mulieb"es idebantu", &uibus obtem#e"a"e e"ubes'e"em$ illi autem tui e"ant, et nes'iebam, et te ta'e"e #utabam at&ue illam lo&ui, #e" &uam mi%i tu non ta'ebas, et in illa 'ontemneba"is a me, a me, (ilio eius, (ilio an'illae tuae, se" o tuo$ sed nes'iebam et #"ae'e#s ibam tanta 'ae'itate, ut inte" 'oaetaneos meos #ude"et me mino"is dede'o"is, &uoniam audiebam eos ia'tantes (lagitia sua et tanto glo"iantes magis, &uanto magis tu"#es essent, et libebat (a'e"e non solum libidine (a'ti e"um etiam laudis$ 1uid dignum est itu#e"atione nisi itium* ego, ne itu#e"a"e", itiosio" (iebam, et ubi non sube"at, &uo admisso ae&ua"e" #e"ditis, (ingebam me (e'isse &uod non (e'e"am, ne ide"e" abie'tio", &uo e"am inno'entio", et ne ilio" %abe"e", &uo e"am 'astio"$ e''e 'um &uibus 'omitibus ite" agebam #latea"um Aab=loniae, et olutaba" in 'aeno eius tam&uam in 'innamis et unguentis #"etiosis$ et in umbili'o eius &uo tena'ius %ae"e"em, 'al'abat me inimi'us in isibilis et sedu'ebat me, &uia sedu'tilis e"am$ non enim et illa, &uae iam de medio Aab=lonis (uge"at, sed ibat in 'ete"is eius ta"dio", mate" 'a"nis meae, si'ut monuit me #udi'itiam, ita 'u"a it &uod de me a i"o suo audie"at, iam&ue #estilentiosum et in #oste"um #e"i'ulosum sentiebat 'o%e"'e"e te"mino 'oniugalis a((e'tus, si "ese'a"i ad i um non #ote"at$ non 'u"a it %o', &uia metus e"at, ne in#edi"etu" s#es mea 'on#ede u)o"ia, non s#es illa, &uam in te (utu"i sae'uli %abebat mate", sed s#es litte"a"um, &uas ut nossem nimis olebat #a"ens ute"&ue, ille, &uia de te #"o#e ni%il 'ogitabat, de me autem inania, illa autem, &uia non solum
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
nullo det"imento, sed etiam nonnullo adiumento ad te adi#is'endum (utu"a e)istimabat usitata illa studia do't"inae$ ita enim 'oni'io "e'olens, ut #ossum, mo"es #a"entum meo"um$ "ela)abantu" etiam mi%i ad ludendum %abenae ult"a tem#e"amentum se e"itatis in dissolutionem a((li'tionum a"ia"um, et in omnibus e"at 'aligo inte"'ludens mi%i, deus meus, se"enitatem e"itatis tuae, et #"odiebat tam&uam e) adi#e ini&uitas mea$ CAPUT /
1.
1-
+.
@u"tum 'e"te #unit le) tua, domine, et le) s'"i#ta in 'o"dibus %ominum, &uam ne i#sa &uidem delet ini&uitas! &uis enim (u" ae&uo animo (u"em #atitu"* ne' 'o#iosus ada'tum ino#ia$ et ego (u"tum (a'e"e olui, et (e'i, nulla 'on#ulsus egestate, nisi #enu"ia et (astidio iustitiae et sagina ini&uitatis$ nam id (u"atus sum, &uod mi%i abundabat et multa melius2 ne' ea "e olebam ("ui, &uam (u"to a##etebam, sed i#so (u"to et #e''ato$ a"bo" e"at #i"us in i'inia nost"ae ineae, #omis onusta, ne' (o"ma ne' sa#o"e inle'eb"osis$ ad %an' e)'utiendam at&ue as#o"tandam ne&uissimi adules'entuli #e""e)imus no'te intem#esta, &uous&ue ludum de #estilentiae mo"e in a"eis #"odu)e"amus, et abstulimus inde one"a ingentia non ad nost"as e#ulas, sed el #"oi'ienda #o"'is, etiamsi ali&uid inde 'omedimus, dum tamen (ie"et a nobis &uod eo libe"et, &uo non li'e"et$ e''e 'o" meum, deus, e''e 'o" meum, &uod mise"atus es in imo ab=ssi$ di'at tibi nun' e''e 'o" meum, &uid ibi &uae"ebat, ut essem g"atis malus et malitiae meae 'ausa nulla esset nisi malitia$ (oeda e"at, et ama i eam2 ama i #e"i"e, ama i de(e'tum meum, non illud, ad &uod de(i'iebam, sed de(e'tum meum i#sum ama i, tu"#is anima et dissiliens a (i"mamento tuo in e)te"minium, non dede'o"e ali&uid, sed dede'us a##etens$ CAPUT Etenim s#e'ies est #ul'%"is 'o"#o"ibus, et au"o et a"gento et omnibus, et in 'onta'tu 'a"nis 'ong"uentia alet #lu"imum, 'ete"is&ue sensibus est sua 'ui&ue a''ommodata modi(i'atio 'o"#o"um2 %abet etiam %ono" tem#o"alis et im#e"itandi at&ue su#e"andi #otentia suum de'us, unde etiam indi'tae a iditas o"itu"! et tamen in 'un'ta %ae' adi#is'enda non est eg"ediendum abs te, domine, ne&ue de iandum a lege tua$ et ita, &uam %i' i imus, %abet inle'eb"am suam, #"o#te" &uendam modum de'o"is sui, et 'on enientiam 'um %is omnibus in(imis #ul'%"is$ ami'itia &uo&ue %ominum 'a"o nodo dul'is est #"o#te" unitatem de multis animis$ #"o#te" uni e"sa %ae' at&ue %uius modi #e''atum admittitu", dum inmode"ata in ista in'linatione, 'um e)t"ema bona sint, melio" et summa dese"untu", tu, domine deus noste", et e"itas tua et le) tua$ %abent enim et %ae' ima dele'tationes, sed non si'ut deus meus, &ui (e'it omnia, &uia in i#so dele'tatu" iustus, et i#se est deli'iae "e'to"um 'o"de$ Cum ita&ue de (a'ino"e &uae"itu", &ua 'ausa (a'tum sit, '"edi non solet, nisi 'um a##etitus adi#is'endi ali'uius illo"um bono"um, &uae in(ima di)imus, esse #otuisse ad#a"ue"it, aut metus amittendi$ #ul'%"a sunt enim et de'o"a, &uam&uam #"ae bonis su#e"io"ibus et beati(i'is abie'ta et ia'entia$ %omi'idium (e'it$ 'u" (e'it* adama it eius 'oniugem aut #"aedium aut oluit de#"aeda"i, unde i e"et, aut timuit ab illo tale ali&uid amitte"e aut laesus ul'is'i se e)a"sit$ num %omi'idium sine 'ausa (a'e"et i#so %omi'idio dele'tatus* &uis '"edide"it* nam et de &uodam di'tum est ae'o"di et nimis '"eduli %omine, &uod g"atuito #otius malus at&ue '"udelis e"at2 #"aedi'ta est tamen 'ausa! ne #e" otium, in&uit, to"#es'e"et manus aut animus$ &ua"e id &uo&ue* 'u" ita* ut s'ili'et illa e)e"'itatione s'ele"um 'a#ta u"be
+-
,.
,-
/.
/-
%ono"es, im#e"ia, di itias adse&ue"etu", et 'a"e"et metu legum et di((i'ultate "e"um, #"o#te" ino#iam "ei (amilia"is et 'ons'ientiam s'ele"um$ ne' i#se igitu" Catilina ama it (a'ino"a sua, sed uti&ue aliud, 'uius 'ausa illa (a'iebat$ CAPUT 5 1uid ego mise" in te ama i, o (u"tum meum, o (a'inus illud meum no'tu"num se)ti de'imi anni aetatis meae* non enim #ul'%"um e"as, 'um (u"tum esses$ aut e"o ali&uid es, ut lo&ua" ad te* #ul'%"a e"ant #oma illa, &uae (u"ati sumus, &uoniam '"eatu"a tua e"at, #ul'%e""ime omnium, '"eato" omnium, deus bone, deus summum bonum et bonum e"um meum2 #ul'%"a e"ant illa #oma, sed non i#sa 'on'u#i it anima mea mise"abilis$ e"at mi%i enim melio"um 'o#ia, illa autem de'e"#si, tantum ut (u"a"e"$ nam de'e"#ta #"oie'i e#ulatus inde solam ini&uitatem, &ua laetaba" ("uens$ nam et si &uid illo"um #omo"um int"a it in os meum, 'ondimentum ibi (a'inus e"at$ et nun', domine deus meus, &uae"o, &uid me in (u"to dele'ta e"it, et e''e s#e'ies nulla est! non di'o si'ut in ae&uitate at&ue #"udentia, sed ne&ue si'ut in mente %ominis at&ue memo"ia et sensibus et egetante ita, ne&ue si'ut s#e'iosa sunt side"a et de'o"a lo'is suis, et te""a et ma"e #lena (etibus, &ui su''edunt nas'endo de'edentibus2 non saltem ut est &uaedam de(e'ti a s#e'ies et umb"ati'a itiis (allentibus$ Nam et su#e"bia 'elsitudinem imitatu", 'um tu sis unus su#e" omnia deus e)'elsus$ et ambitio &uid nisi %ono"es &uae"it et glo"iam, 'um tu sis #"ae 'un'tis %ono"andus unus et glo"iosus in aete"num* et sae itia #otestatum time"i ult! &uis autem timendus nisi unus deus, 'uius #otestati e"i#i aut subt"a%i &uid, &uando aut ubi aut &uo el a &uo #otest* et blanditiae las'i ientium ama"i olunt! sed ne&ue blandius est ali&uid tua 'a"itate, ne' amatu" &ui'&uam salub"ius &uam illa #"ae 'un'tis (o"mosa et luminosa e"itas tua$ et 'u"iositas a((e'ta"e idetu" studium s'ientiae, 'um tu omnia summe no e"is$ igno"antia &uo&ue i#sa at&ue stultitia sim#li'itatis et inno'entiae nomine tegitu", &uia te sim#li'ius &ui'&uam non "e#e"itu"$ &uid te autem inno'entius, &uando&uidem o#e"a sua malis inimi'a sunt* et igna ia &uasi &uietem a##etit! &uae e"o &uies 'e"ta #"aete" dominum* lu)u"ia satietatem at&ue abundantiam se 'u#it o'a"i! tu es autem #lenitudo et inde(i'iens 'o#ia in'o""u#tibilis sua itatis$ e((usio libe"alitatis obtendit umb"am! sed bono"um omnium la"gito" a((luentissimus tu es$ a a"itia multa #ossede"e ult! et tu #ossides omnia$ in identia de e)'ellentia litigat! &uid te e)'ellentius* i"a indi'atam &uae"it! te iustius &uis indi'at* timo" insolita et "e#entina e)%o""es'it, "ebus, &uae amantu", ad e"santia, dum #"ae'a et se'u"itati! tibi enim &uid insolitum* &uid "e#entinum* aut &uis a te se#e"at &uod diligis* aut ubi nisi a#ud te (i"ma se'u"itas* t"istitia "ebus amissis 'ontabes'it, &uibus se oble'tabat 'u#iditas, &uia ita sibi nollet, si'ut tibi au(e""i ni%il #otest$ Ita (o"ni'atu" anima, 'um a e"titu" abs te et &uae"it e)t"a te ea &uae #u"a et li&uida non in enit, nisi 'um "edit ad te$ #e" e"se te imitantu" omnes, &ui longe se a te (a'iunt et e)tollunt se ad e"sum te$ sed etiam si' te imitando indi'ant '"eato"em te esse omnis natu"ae et ideo non esse, &uo a te omni modo "e'edatu"$ &uid e"go in illo (u"to ego dile)i, et in &uo dominum meum el itiose at&ue #e" e"se imitatus sum* an libuit (a'e"e 'ont"a legem saltem (alla'ia, &uia #otentatu non #ote"am, ut man'am libe"tatem 'a#ti us imita"e", (a'iendo in#une &uod non li'e"et, teneb"osa omni#otentiae similitudine* e''e est ille se" us (ugiens dominum suum et 'onse'utus umb"am$ o #ut"edo, o monst"um itae et mo"tis #"o(unditas4 #otuitne libe"e &uod non li'ebat, non ob aliud, nisi &uia non li'ebat* CAPUT 6
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1uid "et"ibuam domino, &uod "e'olit %ae' memo"ia mea et anima mea non metuit inde* diligam te, domine, et g"atias agam et 'on(itea" nomini tuo, &uoniam tanta dimisisti mi%i mala et ne(a"ia o#e"a mea$ g"atiae tuae de#uto et mise"i'o"diae tuae, &uod #e''ata mea tam&uam gla'iem sol isti$ g"atiae tuae de#uto et &uae'um&ue non (e'i mala! &uid enim non (a'e"e #otui, &ui etiam g"atuitum (a'inus ama i* et omnia mi%i dimissa esse (ateo", et &uae mea s#onte (e'i mala et &uae te du'e non (e'i$ 1uis est %ominum, &ui suam 'ogitans in(i"mitatem audet i"ibus suis t"ibue"e 'astitatem at&ue inno'entiam suam, ut minus amet te, &uasi minus ei ne'essa"ia (ue"it mise"i'o"dia tua, &ua donas #e''ata 'on e"sis ad te* &ui enim o'atus a te se'utus est o'em tuam, et ita it ea, &uae me de me i#so "e'o"dantem et (atentem legit, non me de"ideat ab eo medi'o aeg"um sana"i, a &uo sibi #"aestitum est, ut non aeg"ota"et, el #otius ut minus aeg"ota"et, et ideo te tantundem, immo e"o am#lius diligat, &uia #e" &uem me idet tantis #e''ato"um meo"um languo"ibus e)ui, #e" eum se idet tantis #e''ato"um languo"ibus non in#li'a"i$ CAPUT 7 1uem ("u'tum %abui mise" ali&uando in %is, &uae nun' "e'olens e"ubes'o, ma)ime in illo (u"to, in &uo i#sum (u"tum ama i, ni%il aliud, 'um et i#sum esset ni%il et eo i#so ego mise"io"* et tamen solus id non (e'issem : si' "e'o"do" animum tun' meum : solus omnino id non (e'issem$ e"go ama i ibi etiam 'onso"tium eo"um, 'um &uibus id (e'i$ non e"go ni%il aliud &uam (u"tum ama i2 immo e"o ni%il aliud, &uia et illud ni%il est$ &uid est "e e"a* &uis est, &ui do'eat me, nisi &ui inluminat 'o" meum et dis'e"nit umb"as eius* &uid est, &uod mi%i enit in mentem &uae"e"e et dis'ute"e et 'onside"a"e, &uia si tun' ama"em #oma illa, &uae (u"atus sum, et eis ("ui 'u#e"em, #ossem etiam solus, si satis esset, 'ommitte"e illam ini&uitatem, &ua #e" eni"em ad olu#tatem meam, ne' 'on("i'atione 'ons'io"um animo"um a''ende"em #"uitum 'u#iditatis meae* sed &uoniam in illis #omis olu#tas mi%i non e"at, ea e"at in i#so (a'ino"e, &uam (a'iebat 'onso"tium simul #e''antium$ CAPUT 8 1uid e"at ille a((e'tum animi* 'e"te enim #lane tu"#is e"at nimis, et ae mi%i e"at, &ui %abebam illum$ sed tamen &uid e"at* deli'ta &uis intellegit* "isus e"at &uasi titillato 'o"de, &uod (allebamus eos, &ui %ae' a nobis (ie"i non #utabant et e%emente" nolebant$ 'u" e"go eo me dele'tabat, &uo id non (a'iebam solus* an &uia etiam nemo (a'ile solus "idet* nimo &uidem (a'ile, sed tamen etiam solos et singulos %omines, 'um alius nemo #"aesens est, in'it "isus ali&uando, si ali&uid nimie "idi'ulum el sensibus o''u""it el animo$ at ego illud solus non (a'e"em, non (a'e"em omnino solus$ E''e est 'o"am te, deus meus, i a "e'o"datio animae meae$ solus non (a'e"em (u"tum illud, in &uo me non libebat id &uod (u"aba", sed &uia (u"aba"! &uod me solum (a'e"e #"o"sus non libe"et, ne' (a'e"em$ o nimis inimi'a ami'itia, sedu'tio mentis in estigabilis, e) ludo et io'o no'endi a iditas et alieni damni a##etitus, nulla lu'"i mei, nulla ul'is'endi libidine, sed 'um di'itu"! eamus, (a'iamus, et #udet non esse im#udentem$ CAPUT 1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1uis e)a#e"it istam to"tuosissimam et in#li'atissimam nodositatem* (oeda est$ nolo in eam intende"e, nolo eam ide"e$ te olo, iustitia et inno'entia, #ul'%"a et de'o"a %onestis luminibus, et insatiabili satietate$ &uies est a#ud te alde et ita im#e"tu"babilis$ &ui int"at in te, int"at in gaudium domini sui et non timebit et %abebit se o#time in o#timo$ de(lu)i abs te ego et e""a i, deus meus, nimis de ius ab stabilitate tua in adules'entia et (a'tus sum mi%i "egio egestatis$
LIAER III
CAPUT 1 <eni ;a"t%aginem, et 'i"'umst"e#ebat me undi&ue sa"tago (lagitioso"um amo"um$ nondum amabam, et ama"e amabam, et se'"etio"e indigentia ode"am me minus indigentem$ &uae"ebam &uid ama"em, amans ama"e, et ode"am se'u"itatem et iam sine mus'i#ulis, &uoniam (ames mi%i e"at intus ab inte"io"e 'ibo, te i#so, deus meus, et ea (ame non esu"iebam, sed e"am sine deside"io alimento"um in'o""u#tibilium, non &uia #lanus eis e"am, sed &uo insanio", (astidiosio"$ et ideo non bene alebat anima mea, et ul'e"osa #"oi'iebat se (o"as, mise"abilite" s'al#i a ida 'onta'tu sensibilium$ sed si non %abe"ent animam, non uti&ue ama"entu"$ ama"e et ama"i dul'e mi%i e"at, magis si et amantis 'o"#o"e ("ue"e"$ <enam igitu" ami'itiae 'oin&uinabam so"dibus 'on'u#is'entiae, 'ando"em&ue eius obnubilabam de ta"ta"o libidinis, et tamen (oedus at&ue in%onestus, elegans et u"banus esse gestiebam abundanti anitate$ "ui etiam in amo"em, &uo 'u#iebam 'a#i$ deus meus, mise"i'o"dia mea, &uanto (elle mi%i sua itatem illam et &uam bonus as#e"sisti, &uia et amatus sum, et #e" eni ad in'ulum ("uendi et 'onligaba" laetus ae"umnosis ne)ibus, ut 'aede"e" i"gis (e""eis a"dentibus 3eli et sus#i'ionum et timo"um et i"a"um at&ue "i)a"um$ CAPUT + +Ra#iebant me s#e'ta'ula t%eat"i'a, #lena imaginibus mise"ia"um mea"um et (omitibus ignis mei$ &uis est, &uod ibi %omo ult dole"e lu'tuosa et t"agi'a, &uae tamen #ati i#se nollet* et tamen #ati ult e) eis dolo"em s#e'tato", et dolo" i#se est olu#tas eius$ &uid est nisi mise"abilis insania* nam eo magis eis mo etu" &uis&ue, &uo minus a talibus a((e'tibus sanus est, &uam&uam, 'um i#se #atitu", mise"ia, 'um aliis 'om#atitu", mise"i'o"dia di'i solet$ sed &ualis tandem mise"i'o"dia in "ebus (i'tis et s'eni'is* non enim ad sub eniendum #"o o'atu" audito", sed tantum ad dolendum in itatu" et au'to"i ea"um imaginum am#lius (a et, 'um am#lius dolet$ et si 'alamitates illae %ominum el anti&uae el (alsae si' agantu", ut &ui s#e'tat non doleat, abs'edit inde (astidiens et "e#"e%endens2 si autem doleat, manet intentus et gaudens$ la'"imae e"go amantu" et dolo"es$ 'e"te omnis %omo gaude"e ult$ an 'um mise"um esse neminem libeat, libet tamen esse mise"i'o"dem, &uod &uia non sine dolo"e est, %a' una 'ausa amantu" dolo"es* et %o' de illa ena ami'itiae est$ Sed &uo adit* &uo (luit* ut &uid de'u""it in to""entem #i'is bullientis, aestus inmanes taet"atum libidinum, in &uos i#sa mutatu", et e"titu" #e" nutum #"o#"ium de 'aelesti se"enitate deto"ta at&ue deie'ta* "e#udietu" e"go mise"i'o"dia* ne&ua&uam$ e"go amentu" dolo"es ali&uando$ sed 'a e inmunditiam, anima mea, sub tuto"e deo meo, deo #at"um nost"o"um et laudabili et su#e"elato in omnia sae'ula, 'a e inmunditiam, ne&ue enim nun' non mise"eo", sed tun' in t%eat"is 'ongaudebam amantibus, 'um sese ("uebantu" #e" (lagitia, &uam is %ae' imagina"ie ge"e"ent in ludo s#e'ta'uli, 'um autem sese amittebant, &uasi mise"i'o"s 'ont"istaba"2 et ut"um&ue dele'tabat tamen$ nun' e"o magis mise"o" gaudentem in (lagitio &uam elut du"a #e"#essum det"imento #e"ni'iosae olu#tatis et amissione mise"ae (eli'itatis$ %ae' 'e"te e"io" mise"i'o"dia, sed non in ea dele'tat dolo"$ nam etsi ad#"obatu" o((i'io 'a"itatis &ui dolet mise"um, mallet tamen uti&ue non esse &uod dole"et, &ui ge"manitus mise"i'o"s est$ si enim est male ola bene olentia, &uod (ie"i non #otest, #otest et ille,
1.
1-
+.
,.
,-
/.
/-
1.
&ui e"a'ite" sin'e"ite"&ue mise"etu", 'u#e"e esse mise"os, ut mise"eatu"$ nonnullus ita&ue dolo" ad#"obandus, nullus amandus est$ %o' enim tu, domine deus, &ui animas amas$ longe alte&ue #u"ius &uam nos, et in'o""u#tibilius mise"e"is, &uod nullo dolo"e sau'ia"is$ et ad %ae' &uis idoneus* At ego tun' mise" dole"e amabam, et &uae"ebam, ut esset &uod dole"em, &uando mi%i in ae"umna aliena et (alsa et saltato"ia, ea magis #la'ebat a'tio %ist"ionis me&ue alli'iebat e%ementius, &ua mi%i la'"imae e)'utiebantu"$ &uid autem mi"um, 'um in(eli) #e'us abe""ans a g"ege tuo et in#atiens 'ustodiae tuae, tu"#i s'abie (oeda"e"* et inde e"ant dolo"um amo"es, non &uibus altius #enet"ae" : non enim amabam talia #e"#eti, &ualia altius s#e'ta"e : sed &uibus auditis et (i'tis tam&uam in su#e"(i'ie "ade"e"! &uos tamen &uasi ungues s'al#entium (e" idus tumo" et tabes et sanies %o""ida 'onse&uebatu"$ talis ita mea num&uid ita e"at, deus meus* CAPUT ,
1-
+.
+-
,.
Et 'i"'um olabat su#e" me (idelis a longe mise"i'o"dia tua$ in &uantas ini&uitates distabui, et sa'"ilega daemonio"um, &uibus immolabam (a'ta mea mala, et in omnibus (lagellabas me4 ausus sum etiam in 'eleb"itate sollemnitatum tua"um, int"a #a"ietes e''lesiae tuae 'on'u#is'e"e, et age"e negotium #"o'u"andi ("u'tus mo"tis! unde me e"be"asti g"a ibus #oenis, sed nil ad 'ul#am meam, o tu #"aeg"andis mise"i'o"dia mea, deus meus, "e(ugium meum a te""ibilibus no'entibus, in &uibus agatus sum #"ae(identi 'ollo ad longe "e'edendum a te, amans ias meas et non tuas, amans (ugiti am libe"tatem$ %abebant et illa studia, &uae %onesta o'abantu", du'tum suum intuentem (o"a litigiosa, ut e)'elle"em in eis, %o' laudabilio", &uo ("audulentio"$ tanta est 'ae'itas %ominum de 'ae'itate etiam glo"iantium$ et maio" iam e"am in s'%ola "%eto"is et gaudebam su#e"be et tumebam t=#%o, &uam&uam longe sedatio", domine, tu s'is, et "emotus omnino ab e e"sionibus, &uas (a'iebant e e"so"es : %o' enim nomen sae um et diaboli'um elut insigne u"banitatis est : inte" &uos i ebam #udo"e in#udenti, &uia talis non e"am! et 'um eis e"am et ami'itiis eo"um dele'taba" ali&uando, a &uo"um sem#e" (a'tis ab%o""ebam, %o' est ab e e"sionibus, &uibus #"ote" e inse'tabantu" ignoto"um e"e'undiam, &uam #"otu"ba"ent g"atis inludendo at&ue inde #as'endo male olas laetitias suas$ ni%il est illo a'tu similius a'tibus daemonio"um$ &uid ita&ue e"ius &uam e e"so"es o'a"entu", e e"si #lane #"ius i#si at&ue #e" e"si, de"identibus eos et sedu'entibus (alla'ibus o''ulte s#i"itibus in eo i#so, &uo alios in"ide"e amant et (alle"e* CAPUT / Inte" %os ego inbe'illa tun' aetate dis'ebam lib"os elo&uentiae, in &ua emine"e 'u#iebam, (ine damnabili et entoso #e" gaudia anitatis %umanae2 et usitato iam dis'endi o"dine #e" ene"am in lib"um 'uiusdam Ci'e"onis, 'uius linguam (e"e omnes mi"antu", #e'tus non ita$ sed libe" ille i#sius e)%o"tationem 'ontinet ad #%iloso#%iam et o'atu" Ho"tensius$ ille e"o libe" muta it a((e'tum meum, et ad te i#sum, domine, muta it #"e'es meas, et ota a' deside"ia mea (e'it alia$ iluit mi%i "e#ente omnis ana s#es, et inmo"talitatem sa#ientiae 'on'u#is'ebam aestu 'o"dis in'"edibili, et su"ge"e 'oe#e"am, ut ad te "edi"em$ non enim ad a'uendam linguam, &uod ideba" eme"e mate"nis me"'edibus, 'um age"em annum aetatis unde i'ensimum, iam de(un'to #at"e ante biennium2 non e"go ad a'uendam linguam "e(e"ebam illum lib"um, ne&ue mi%i lo'utionem, sed &uod lo&uebatu" #e"suase"at$ 1uomodo a"debam, deus meus, &uomodo
,-
/.
/-
1.
1-
a"debam "e ola"e a te""enis ad te, et nes'iebam &uid age"es me'um4 a#ud te est enim sa#ientia$ amo" autem sa#ientiae nomen g"ae'um %abet #%iloso#%iam, &uo me a''endebant illae litte"ae$ sunt &ui sedu'ant #e" #%iloso#%iam, magno et blando et %onesto nomine 'olo"antes et (u'antes e""o"es suos2 et #"o#e omnes, &ui e) illis et su#"a tem#o"ibus tales e"ant, notantu" in eo lib"o et demonst"antu", et mani(estatu" ibi saluti(e"a illa admonitio s#i"itus tui, #e" se" um tuum bonum et #ium! idete, ne &uis os de'i#iat #e" #%iloso#%iam et inanum sedu'tionem se'undum t"aditionem %ominum, se'undum elementa %uius mundi et non se'undum C%"istum, &uia in i#so in%abitat omnis #lenitudo di initatis 'o"#o"alite"$ et ego illo tem#o"e, s'is tu, lumen 'o"dis mei, &uoniam ne'dum mi%i %ae' a#ostoli'a nota e"ant, %o' tamen solo dele'taba" in illa e)%o"tatione, &uod non illam aut illam se'tam, sed i#sam &uae'um&ue esset sa#ientiam ut dilige"em et &uae"e"em et adse&ue"e" et tene"em at&ue am#le)a"e" (o"tite", e)'itaba" se"mone illo et a''endeba" et a"debam, et %o' solum me in tanta (lag"antia "e("angebat, &uod nomen C%"isti non e"at ibi, &uoniam %o' nomen se'undum mise"i'o"diam tuam, domine, %o' nomen sal ato"is mei, (ili tui, in i#so ad%u' la'te mat"is tene"um 'o" meum #ie bibe"at et alte "etinebat, et &uid&uid sine %o' nomine (uisset, &uam is litte"atum et e)#olitum et e"idi'um, non me totum "a#iebat$ CAPUT -
+. Ita&ue institui animum intende"e in s'"i#tu"as san'tas, et ide"e, &uales essent$ et e''e ideo "em non 'om#e"tam su#e"bis ne&ue nudatam #ue"is, sed in'essu %umilem, su''essu e)'elsam, et elatam m=ste"iis, et non e"am ego talis, ut int"a"e in eam #ossem, aut in'lina"e 'e" i'em ad eius g"essus$ non enim si'ut modo lo&uo", ita sensi, 'um attendi ad illam s'"i#tu"am, sed isa est mi%i indigna, &uam Tullianae dignitati 'om#a"a"em$ tumo" enim meus "e(ugiebat modum eius, et a'ies mea non #enet"abat inte"io"a eius$ e"um tamen illa e"at, &uae '"es'e"et 'um #a" ulis, sed ego dedignaba" esse #a" ulus et tu"gidus (astu mi%i g"andis ideba"$ CAPUT 5 Ita&ue in'idi in %omines su#e"be deli"antes, 'a"nales nimis et lo&ua'es, in &uo"um o"e la&uei diaboli, et is'um 'on(e'tum 'onmi)tione s=llaba"um nominis tui et domini Iesu C%"isti et #a"a'leti 'onsolato"is nost"i s#i"itus san'ti$ %ae' nomina non "e'edebant de o"e eo"um, sed tenus sono et st"e#itu linguae2 'ete"um 'o" inane e"i$ et di'ebant! e"itas et e"itas, et multum eam di'ebant mi%i, et nus&uam e"at in eis, sed (alsa lo&uebantu" non de te tantum, &ui e"e e"itas es, sed etiam de istis elementis mundi, '"eatu"a tua, de &uibus etiam e"a di'entes #%iloso#%os t"ansg"edi debui #"ae amo"e tuo, mi #ate" summe bone, #ul'%"itudo #ul'%"o"um omnium$ o e"itas, e"itas, &uam intime etiam tum medullae animi mei sus#i"abant tibi, 'um te illi sona"ent mi%i ("e&uente" et multi#li'ite", o'e sola, et lib"is multis et ingentibus4 et illa e"ant (e"'ula, in &uibus mi%i esu"ienti te in(e"ebatu" sol et luna, #ul'%"a o#e"a tua, sed tamen o#e"a tua, non tu, ne' i#sa #"ima$ #"io"a enim s#i"italia o#e"a tua &uam ista 'o"#o"ea &uam is lu'ida et 'aelestia$ At ego ne' #"io"a illa, sed te i#sam, e"itas, in &ua non est 'onmutatio ne' momenti obumb"atio, esu"iebam et sitiebam$ et a##onebantu" ad%u' mi%i in illis (e"'ulis #%antasmata s#lendida, &uibus iam melius e"at ama"e istum solem, saltem istis o'ulis e"um, &uam illa (alsa animo de'e#to #e" o'ulos$ et tamen, &uia te #utabam, mandu'abam, non a ide &uidem, &uia ne' sa#iebas in o"e meo si'uti es : ne&ue enim tu
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
+-
e"as illa (igmenta inania : ne' nut"ieba" eis, sed e)%au"ieba" magis$ 'ibus in somnis simillimus est 'ibis igilantium, &uo tamen do"mientes non aluntu"2 do"miunt enim$ at illa ne' similia e"ant ullo modo tibi, si'ut nun' mi%i lo'uta es, &uia illa e"ant 'o"#o"alia #%antasmata, (alsa 'o"#o"a, &uibus 'e"tio"a sunt e"a 'o"#o"a ista, &uae idemus isu 'a"neo, si e 'aelestia si e te""est"ia! 'um #e'udibus et olatilibus idemus, et 'e"tio"a sunt, &uam 'um imaginamu" ea$ et "u"sus 'e"tius imaginamu" ea &uam e) eis sus#i'amu" alia g"andio"a et in(inita, &uae omnino nulla sunt$ &ualibus ego tun' #as'eba" inanibus et non #as'eba"$ At tu, amo" meus, in &uem de(i'io, ut (o"tis sim, ne' ista 'o"#o"a es, &uae idemus &uam&uam in 'aelo, ne' ea, &uae non idemus ibi, &uia tu ista 'ondidisti ne' in summis tuis 'onditionibus %abes$ &uanto e"go longe es a #%antasmatis illis meis, #%antasmatis 'o"#o"um, &uae omnino non sunt4 &uibus 'e"tio"es sunt #%antasiae 'o"#o"um eo"um, &uae sunt, et eis 'e"tio"a 'o"#o"a, &uae tamen non es$ sed ne' anima es, &uae ita est 'o"#o"um : ideo melio" ita 'o"#o"um 'e"tio"&ue &uam 'o"#o"a : sed tu ita es anima"um, ita ita"um, i ens te i#sa, et non mutua"is, ita animae meae$ Ubi e"go mi%i tun' e"as et &uam longe* et longe #e"eg"inaba" abs te, e)'lusus et a sili&uis #o"'o"um, &uos de sili&uis #as'ebam$ &uanto enim melio"es g"ammati'o"um et #oeta"um (abellae &uam illa de'i#ula4 nam e"sus et 'a"men et Medea olans utilio"es 'e"te, &uam &uin&ue elementa, a"ie (u'ata #"o#te" &uin&ue ant"a teneb"a"um, &uae omnino nulla sunt et o''idunt '"edentem$ nam e"sum et 'a"men etiam ad e"a #ulmenta t"ans(e"o2 olantem autem Medeam etsi 'antabam, non asse"ebam, etsi 'anta"i audiebam, non '"edebam! illa autem '"edidi$ ae, ae4 &uibus g"adibus dedu'tus in #"o(unda in(e"i, &ui##e labo"ans et aestuans ino#ia e"i, 'um te, deus meus : tibi 'on(iteo", &ui me mise"atus es et nondum 'on(itentem : 'um te non se'undum intelle'tum mentis, &uo modo #"aesta"e oluisti beluis, sed se'undum sensum 'a"nis &uae"e"em$ tu autem e"as inte"io" intimo meo et su#e"io" summo meo$ o((endi illam mulie"em auda'em, ino#em #"udentiae, aenigma Salomonis, sedentem su#e" sellam in (o"ibus et di'entem! #anes o''ultos libente" edite et a&uam dul'em (u"ti am bibite$ &uae me sedu)it, &uia in enit (o"is %abitantem in o'ulo 'a"nis meae, et talia "uminantem a#ud me, &ualia #e" illum o"assem$ CAPUT 6 Nes'iebam enim aliud, e"e &uod est, et &uasi a'utule mo eba", ut su(("aga"e" stultis de'e#to"ibus, 'um a me &uae"e"etu", unde malum est* et ut"um (o"ma 'o"#o"ea deus (ini"etu", et %abe"et 'a#illos et ungues, et ut"um iusti e)istimandi essent &ui %abe"ent u)o"es multas simul, et o''ide"ent %omines, et sa'"i(i'a"ent de animalibus$ &uibus "e"um igna"us #e"tubaba", et "e'edens a e"itate i"e in eam mi%i ideba", &uia non no e"am malum non esse nisi #"i ationem boni us&ue ad &uod omnino non est$ &uod unde ide"em, 'uius ide"e us&ue ad 'o"#us e"at o'ulis, et animo us&ue ad #%antasma* non no e"am deum esse s#i"itum, non 'ui memb"a essent #e" longum et latum ne' 'ui esse moles esset, &uia moles in #a"te mino" est &uam in toto suo, et si in(inita sit, mino" est in ali&ua #a"te 'e"to s#atio de(inita, &uam #e" in(initum, et non est tota ubi&ue si'ut s#i"itus, si'ut deus$ et &uid in nobis esset, se'undum &uod essemus, et &uid in s'"i#tu"a di'e"emu", ad imaginem dei, #"o"sus igno"abam$ Et non no e"am iustitiam e"am inte"io"em non e) 'onsuetudine iudi'antem, sed e) lege "e'tissima dei omni#otentis, &ua (o"ma"entu" mo"es "egionum et die"um #"o "egionibus et diebus, 'um i#sa ubi&ue a' sem#e" esset, non alibi alia ne' alias alite"2 se'undum &uam iusti essent Ab"a%am et Isaa' et Ia'ob et Mo=ses et 9a id, et illi omnes laudati o"e dei2 sed eos ab im#e"itis
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
+-
iudi'a"i ini&uos, iudi'antibus e) %umano die et uni e"sos mo"es %umani gene"is e) #a"te mo"is sui metientibus2 tam&uam si &uis nes'ius in a"mamentis, &uid 'ui memb"o ad'ommodatum sit, o'"ea elit 'a#ut 'ontegi et galea 'al'ia"i, et mu"mu"et, &uod non a#te 'on eniat2 aut in uno die, indi'to a #ome"idianis %o"is iustitio, &uis&uam stoma'%e"etu" non sibi 'on'edi &uod enale #"o#one"e, &uia mane 'on'essum est2 aut in una domo ideat ali&uid t"a'ta"i manibus a &uo&uam se" o, &uod (a'e"e non sinatu" &ui #o'ula minist"at2 aut ali&uid #ost #"aese#ia (ie"i, &uod ante mensam #"o%ibeatu"2 et indignetu", 'um sit unum %abita'ulum et una (amilia, non ubi&ue at&ue omnibus idem t"ibui$ si' sunt isti &ui indignantu", 'um audie"int illo sae'ulo li'uisse iustis ali&uid, &uod isto non li'et iustis2 et &uia illis aliud #"ae'e#it deus, istis aliud #"o tem#o"alibus 'ausis2 'um eidem iustitiae ut"i&ue se" ie"int! 'um in uno %omine et in uno die et in unis aedibus ideant aliud alii memb"o 'ong"ue"e, et aliud iam dudum li'uisse, #ost %o"am non li'e"e, &uiddam in illo angulo #e"mitti aut iube"i, &uod in isto iu)ta etetu" et indi'etu", num&uid iustitia a"ia est et mutabilis* sed tem#o"a, &uibus #"aesidet, non #a"ite" eunt2 tem#o"a enim sunt$ %omines autem, &uo"um ita su#e" te""am b"e is est, &uia sensu non alent 'ausas 'onte)e"e sae'ulo"um #"io"um alia"um&ue gentium, &uas e)#e"ti non sunt, 'um %is &uas e)#e"ti sunt, in uno autem 'o"#o"e el die el domo (a'ile #ossunt ide"e, &uid 'ui memb"o, &uibus momentis, &uibus #a"tibus #e"sonis e 'ong"uat, in illis o((enduntu", %i' se" iunt$ Hae' ego tun' nes'iebam et non ad e"tebam, et (e"iebant undi&ue ista o'ulos meos, et non idebam$ et 'antabam 'a"mina, et non mi%i li'ebat #one"e #edem &uemlibet ubilibet, sed in alio at&ue alio met"o alite" et in uno ali&uo e"su non omnibus lo'is eundem #edem2 et a"s i#sa, &ua 'anebam, non %abebat aliud alibi, sed omnia simul$ et non intueba" iustitiam, 'ui se" i"ent boni et san'ti %omines, longe e)'ellentius at&ue sublimius %abe"e simul omnia &uae #"ae'i#it, et nulla e) #a"te a"ie, tamen a"iis tem#o"ibus non omnia simul, sed #"o#"ia dist"ibuentem a' #"ae'i#ientem$ et "e#"e%endebam 'ae'us #ios #at"es, non solum, si'ut deus iube"et at&ue ins#i"a"et, utentes #"aesentibus, e"um &uo&ue, si'ut deus "e ela"et, (utu"a #"aenuntiantes$ CAPUT 7 Num&uid ali&uando aut ali'ubi iniustum est dilige"e deum e) toto 'o"de et e) tota anima et e) tota mente, et dilige"e #"o)imum tam&uam te i#sum* ita&ue (lagitia, &uae sunt 'ont"a natu"am, ubi&ue a' sem#e" detestanda at&ue #unienda sunt, &ualia Sodomita"um (ue"unt$ &uae si omnes gentes (a'e"ent, eodem '"iminis "eatu di ina lege tene"entu", &uae non si' (e'it %omines, ut %o' se ute"entu" modo$ iolatu" &ui##e i#sa so'ietas, &uae 'um deo nobis esse debet, 'um eadem natu"a, 'uius ille au'to" est, libidinis #e" e"sitate #olluitu"$ &uae autem 'ont"a mo"es %ominum sunt (lagitia, #"o mo"um di e"sitate itanda sunt2 ut #a'tum inte" se 'i itatis aut gentis 'onsuetudine el lege (i"matum nulla 'i is aut #e"eg"ini libidine ioletu"$ tu"#is enim omnis #a"s uni e"so suo non 'ong"uens$ Cum autem deus ali&uid 'ont"a mo"em aut #a'tum &uo"umlibet iubet, etsi nun&uam ibi (a'tum est, (a'iendum est2 et si omissum, instau"andum2 et si institutum non e"at, instituendum est$ si enim "egi li'et in 'i itate, 'ui "egnat, iube"e ali&uid, &uod ne&ue ante illum &uis&uam ne' i#se um&uam iusse"at, et non 'ont"a so'ietatem 'i itatis eius obtem#e"atu", immo 'ont"a so'ietatem non obtem#e"atu" : gene"ale &ui##e #a'tum est so'ietatis %umanae oboedi"e "egibus suis : &uanto magis deus "egnato" uni e"sae '"eatu"ae, 'ui ad ea &uae iusse"it sine dubitatione se" iendum est4 si'ut enim in #otestatibus so'ietatis %umanae maio" #otestas mino"i ad oboediendum #"ae#onitu", ita
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
deus omnibus$ Item in (a'ino"ibus, ubi libido est no'endi, si e #e" 'ontumeliam si e #e" iniu"iam, et ut"um&ue el ul'is'endi 'ausa, si'ut inimi'o inimi'us, el adi#is'endi ali'uius e)t"a 'onmodi, si'ut lat"o iato"i, el e itandi mali, si'ut ei &ui timetu", el in idendo, si'ut (eli'io"i mise"io" aut in ali&uo #"os#e"atus ei, &uem sibi ae&ua"i timet aut ae&ualem dolet, el sola olu#tate alieni mali, si'ut s#e'tato"es gladiato"um aut in"iso"es aut inluso"es &uo"umlibet$ %ae' sunt 'a#ita ini&uitatis, &uae #ullulant #"in'i#andi et s#e'tandi et sentiendi libidine, aut una aut duabus ea"um, aut simul omnibus, et i itu" male ad e"sus t"ia et se#tem, #salte"ium de'em '%o"da"um, de'alogum tuum, deus altissime et dul'issime$ sed &uae (lagitia in te, &ui non 'o""um#e"is* aut &uae ad e"sus te (a'ino"a, 'ui no'e"i non #otest* sed %o' indi'as, &uod in se %omines #e"#et"ant, &uia etiam 'um in te #e''ant, in#ie (a'iunt in animas suas, et mentitu" ini&uitas sibi! si e 'o""um#endo a' #e" e"tendo natu"am suam, &uam tu (e'isti et o"dinasti2 el inmode"ate utendo 'on'essis "ebus el in non 'on'essa (lag"ando in eum usum, &ui est 'ont"a natu"am2 aut "ei tenentu", animo et e"bis sae ientes ad e"sus te et ad e"sus stimulum 'al'it"antes2 aut 'um di"u#tis limitibus %umanae so'ietatis, laetantu", auda'es #"i atis 'on'iliationibus aut di"em#tionibus, #"out &uid&ue dele'ta e"it aut o((ende"it$ Et ea (iunt, 'um tu de"elin&ue"is, (ons itae, &ui es unus et e"us '"eato" et "e'to" uni e"sitatis, et #"i ata su#e"bia diligitu" in #a"te unum (alsum$ ita&ue #ietate %umili "editu" in te2 et #u"gas nos a 'onsuetudine mala, et #"o#itius es #e''atis 'on(itentium, et e)audis gemitus 'on#edito"um, et sol is a in'ulis, &uae nobis (e'imus, si iam non e"igamus ad e"sus te 'o"nua (alsae libe"tatis, a a"itia #lus %abendi et damno totum amittendi, am#lius amando #"o#"ium nost"um &uam te, omnium bonum$ CAPUT 8 Sed inte" (lagitia et (a'ino"a et tam multas ini&uitates sunt #e''ata #"o(i'ientium, &uae a bene iudi'antibus et itu#e"antu" e) "egula #e"(e'tionis, et laudantu" s#e ("ugis si'ut %e"ba segetis$ et sunt &uaedam similia el (lagitio el (a'ino"i et non sunt #e''ata, &uia ne' te o((endunt, dominum deum nost"um, ne' so'iale 'onso"tium2 'um 'on'iliantu" ali&ua in usum itae 'ong"ua, et tem#o"i, et in'e"tum est an libidine %abendi2 aut #uniuntu" 'o""igendi studio #otestate o"dinata, et in'e"tum est an libidine no'endi$ multa ita&ue (a'ta, &uae %ominibus in#"obanda ide"entu", testimonio tuo ad#"obata sunt, et multa laudata ab %ominibus te teste damnantu", 'um sae#e se alite" %abet s#e'ies (a'ti et alite" (a'ientis animus at&ue a"ti'ulus o''ulti tem#o"is$ 'um e"o ali&uid tu "e#ente inusitatum et im#"o isum im#e"as, etiamsi %o' ali&uando etuisti, &uam is 'ausam im#e"ii tui #"o tem#o"e o''ultes, et &uam is 'ont"a #a'tum sit ali&uo"um %ominum so'ietatis, &uis dubitet esse (a'iendum, &uando ea iusta est so'ietas %ominum, &uae se" it tibi* sed beati &ui te im#e"asse s'iunt$ (iunt enim omnia a se" ientibus tibi, el ad e)%ibendum, &uod ad #"aesens o#us est, el ad (utu"a #"aenuntianda$ CAPUT 1.
+-
,.
,-
/.
/-
Hae' ego nes'iens, in"idebam illos san'tos se" os et #"o#%etas tuos$ et &uid agebam, 'um in"idebam eos, nisi ut in"ide"e" abs te, sensim at&ue #aulatim #e"du'tus ad eas nugas, ut '"ede"em (i'um #lo"a"e, 'um de'e"#itu", et mat"em eius a"bo"em la'"imis la'teis* &uam tamen (i'um si 'omedisset ali&uis san'tus, alieno sane, non suo s'ele"e de'e"#tam, mis'e"et is'e"ibus, et an%ela"et de illa angelos, immo e"o #a"ti'ulas dei,
gemendo in o"atione at&ue "u'tando! &uae #a"ti'ulae summi et e"i dei ligatae (uissent in illo #omo, nisi ele'ti san'ti dente a' ent"e sol e"entu"$ et '"edidi mise" magis mise"i'o"diam #"aestandam ("u'tibus te""ae, &uam %ominibus, #"o#te" &uos nas'e"entu"$ si &uis e"o esu"iens #ete"et, &ui Mani'%aeus non esset, &uasi 'a#itali su##li'io damnanda bu''ella ide"etu", si ei da"etu"$ CAPUT 11
1.
1-
+.
+-
,.
,-
Et misisti manum tuam e) alto, et de %a' #"o(unda 'aligine e"uisti animam meam, 'um #"o me (le"et ad te mea mate", (idelis tua, am#lius &uam (lent mat"es 'o"#o"ea (une"a$ idebat enim illa mo"tem meam e) (ide et s#i"itu, &uem %abebat e) te, et e)audisti eam, domine$ e)audisti eam ne' des#e)isti la'"imas eius, 'um #"o(luentes "iga"ent te""am sub o'ulis eius in omni lo'o o"ationis eius! e)audisti eam$ nam unde illud somnium, &uo eam 'onsolatus es, ut i e"e me'um 'ede"et et %abe"e me'um eandem mensam in domo* &uod nolle 'oe#e"at, a e"sans et detestans blas#%emias e""o"is mei$ idit enim se stantem in &uadam "egula lignea et enientem ad se iu enem s#lendidum %ila"em at&ue a""identem sibi, 'um illa esset mae"ens et mae"o"e 'on(e'ta$ &ui 'um 'ausas ab ea &uaesisset maestitiae suae 'otidiana"um&ue la'"ima"um >do'endi, ut adsolet, non dis'endi g"atia?, at&ue illa "es#ondisset #e"ditionem meam se #lange"e, iussisse illum, &uo se'u"a esset, at&ue admonuisse, ut adtende"et et ide"et, ubi esset illa, ibi esse et me$ &uod illa ubi adtendit, idit me iu)ta se in eadem "egula stantem$ unde %o', nisi &uia e"ant au"es tuae ad 'o" eius, o tu bone omni#otens, &ui si' 'u"as unum&uem&ue nost"um, tam&uam solum 'u"es, et si' omnes, tam&uam singulos* Unde illud etiam, &uod 'um mi%i na""asset i#sum isum, et ego ad id det"a%e"e 'ona"e", ut illa se #otius non des#e"a"et (utu"am esse &uod e"am, 'ontinuo sine ali&ua %aesitatione! non in&uit2 non enim mi%i di'tum est! ubi ille, ibi et tu, sed! ubi tu, ibi et ille$ 'on(iteo" tibi, domine, "e'o"dationem meam, &uantum "e'olo, &uod sae#e non ta'ui, am#lius me isto #e" mat"em "es#onso tuo, &uod tam i'ina inte"#"etationis (alsitate tu"bata non est, et tam 'ito idit &uod idendum (uit : &uod ego 'e"te, ante&uam di)isset, non ide"am : etiam tum (uisse 'ommotum &uam i#so somnio, &uo (eminae #iae gaudium, tanto #ost (utu"um, ad 'onsolationem tun' #"aesentis solli'itudinis tanto ante #"aedi'tum est$ nam no em (e"me anni se'uti sunt, &uibus ego in illo limo #"o(undi a' teneb"is (alsitatis, 'um sae#e su"ge"e 'ona"e" et g"a ius allide"e", olutatus sum2 'um tamen illa idua 'asta, #ia et sob"ia, &uales amas, iam &uidem s#e ala'"io", sed (letu et gemitu non segnio", non desine"et %o"is omnibus o"ationum sua"um de me #lange"e ad te, et int"abant in 'ons#e'tum tuum #"e'es eius, et tamen dimittebas ad%u' ol i et in ol i illa 'aligine$ CAPUT 1+
/. Et dedisti alte"um "es#onsum inte"im, &uod "e'olo$ nam et multa #"aete"eo, #"o#te" &uod #"o#e"o ad ea &uae me magis u"guent 'on(ite"i tibi, et multa non memini$ dedisti e"go alte"um #e" sa'e"dotem tuum, &uendam e#is'o#um nut"itum in e''lesia et e)e"'itatum in lib"is tuis$ &uem 'um illa (emina "ogasset, ut digna"etu" me'um 'onlo&ui, et "e(elle"e e""o"es meos, et dedo'e"e me mala a' do'e"e bona : (a'iebat enim %o', &uos (o"te idoneos in enisset : noluit ille #"udente" sane, &uantum sensi #ostea$ "es#ondit enim me ad%u' esse indo'ilem, et &uod in(latus essem no itate %ae"esis illius, et nonnullis &uaestiun'ulis iam multos in#e"itos e)agitassem, si'ut illa indi'a e"at ei$ sed in&uit sine
/-
illum ibi$ tantum "oga #"o eo dominum! i#se legendo "e#e"iet, &uis ille sit e""o" et &uanta in#ietas$ Simul etiam na""a it, se &uo&ue #a" ulum a sedu'ta mat"e sua datum (uisse Mani'%aeis, et omnes #aene non legisse tantum e"um etiam s'"i#titasse lib"os eo"um, sibi&ue ad#a"uisse nullo 'ont"a dis#utante et 'on in'ente, &uam esset illa se'ta (ugienda! ita&ue (ugisse$ &uae 'um ille di)isset, at&ue illa nollet ad&uies'e"e, sed insta"et magis de#"e'ando et ube"tim (lendo, ut me ide"et et me'um disse"e"et, ille iam substoma'%ans! ade in&uit a me2 ita i as, (ie"i non #otest, ut (ilius ista"um la'"ima"um #e"eat$ &uod illa ita se a''e#isse inte" 'onlo&uia sua me'um sae#e "e'o"dabatu", a' si de 'aelo sonuisset$
1.
LIAER I<
CAPUT 1 Pe" idem tem#us anno"um no em, ab unde i'ensimo anno aetatis meae us&ue ad duodet"i'ensimum, sedu'ebamu" et sedu'ebamus, (alsi at&ue (allentes in a"iis 'u#iditatibus, et #alam #e" do't"inas, &uas libe"ales o'ant, o''ulte autem (also nomine "eligionis, %i' su#e"bi, ibi su#e"stitiosi, ubi&ue ani! %a' #o#ula"is glo"iae se'tantes inanitatem, us&ue ad t%eat"i'os #lausus, et 'ontentiosa 'a"mina, et agonem 'o"ona"um (aenea"um, et s#e'ta'ulo"um nugas, et intem#e"antiam libidinum2 illa' autem #u"ga"i nos ab istis so"dibus e)#etentes, 'um eis, &ui a##ella"entu" ele'ti et san'ti, a((e""emus es'as, de &uibus nobis in o((i'ina a&uali'uli sui (ab"i'a"ent angelos et deos, #e" &uos libe"a"emu"$ et se'taba" ista at&ue (a'iebam 'um ami'is meis, #e" me a' me'um de'e#tis$ in"ideant me a""ogantes, et nondum salub"ite" #"ost"ati et elisi a te, deus meus, et ego tamen 'on(itea" tibi dede'o"a mea in laude tua$ sine me, obse'"o, et da mi%i 'i"'ui"e #"aesenti memo"ia #"aete"itos 'i"'uitus e""o"is mei, et immola"e tibi %ostiam iubilationis$ &uid enim sum ego mi%i sine te nisi du) in #"ae'e#s* aut &uid sum, 'um mi%i bene est, nisi sugens la' tuum aut ("uens te, 'ibo &ui non 'o""um#itu"* et &uis %omo est &uilibet %omo, 'um sit %omo* sed in"ideant nos (o"tes et #otentes, nos autem in(i"mi et ino#es 'on(iteamu" tibi$ CAPUT + +9o'ebam in illis annis a"tem "%eto"i'am, et i'to"iosam lo&ua'itatem i'tus 'u#iditate endebam$ malebam tamen, domine, tu s'is, bonos %abe"e dis'i#ulos, si'ut a##ellantu" boni, et eos sine dolo do'ebam dolos, non &uibus 'ont"a 'a#ut inno'entis, age"ent, sed ali&uando #"o 'a#ite no'entis$ et, deus, idisti de longin&uo la#santem in lub"i'o, et in multo (umo s'intillantem (idem meam, &uam e)%ibebam in illo magiste"io diligentibus anitatem et &uae"entibus menda'ium, so'ius eo"um$ in illis annis unam %abebam, non eo &uod legitimum o'atu" 'oniugio 'ognitam, sed &uam indaga e"at agus a"do" ino#s #"udentiae, sed unam tamen, ei &uo&ue se" ans to"i (idem2 in &ua sane e)#e"i"e" e)em#lo meo, &uid dista"et inte" 'oniugalis #la'iti modum, &uod (oede"atum esset gene"andi g"atia, et #a'tum libidinosi amo"is, ubi #"oles etiam 'ont"a otum nas'itu", &uam is iam nata 'ogat se diligi$ Re'olo etiam, 'um mi%i t%eat"i'i 'a"minis 'e"tamen ini"e #la'uisset, mandasse mi%i nes'io &uem %a"us#i'em, &uid ei da"e ellem me"'edis, ut in'e"em, me autem (oeda illa sa'"amenta detestatum et abominatum "es#ondisse, ne' si 'o"ona illa ita esset inmo"talite" au"ea, mus'am #"o i'to"ia mea ne'a"i sine"e$ ne'atu"us enim e"at ille in sa'"i(i'iis suis animantia, et illis %ono"ibus in itatu"us mi%i su(("agatu"a daemonia idebatu"$ sed %o' &uo&ue malum non e) tua 'astitate "e#udia i, deus 'o"dis mei$ non enim ama"e te no e"am, &ui nisi (ulgo"es 'o"#o"eos 'ogita"e non no e"am$ talibus enim (igmentis sus#i"ans anima nonne (o"ni'atu" abs te, et (idit in (alsis, et #as'it entos* sed ideli'et sa'"i(i'a"i #"o me nollem daemonibus, &uibus me illa su#e"stitione i#se sa'"i(i'abam$ &uid est enim aliud entos #as'e"e &uam i#sos #as'e"e, %o' est e""ando eis esse olu#tati at&ue de"isui* CAPUT ,
1.
1-
+.
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
+-
,.
,-
Ita&ue illos #lanos, &uos mat%emati'os o'ant, #lane 'onsule"e non desistebam, &uod &uasi nullum eis esset sa'"i(i'ium, et nullae #"e'es ad ali&uem s#i"itum ob di inationem di"ige"entu"$ &uod tamen C%"istiana et e"a #ietas 'onse&uente" "e#ellit et damnat$ bonum est enim 'on(ite"i tibi, domine, et di'e"e! Mise"e"e mei, 'u"a animam meam, &uoniam #e''a i tibi2 ne&ue ad li'entiam #e''andi abuti indulgentia tua, sed meminisse domini'ae o'is! E''e sanus (a'tus es2 iam noli #e''a"e, ne &uid tibi dete"ius 'ontingat$ &uam totam illi salub"itatem inte"(i'e"e 'onantu", 'um di'unt! de 'aelo tibi est ine itabilis 'ausa #e''andi et <enus %o' (e'it aut Satu"nus aut Ma"s, s'ili'et ut %omo sine 'ul#a sit, 'a"o et sanguis et su#e" a #ut"edo, 'ul#andus sit autem 'aeli a' side"um '"eato" et o"dinato"$ et &uis est %i' nisi deus noste", sua itas et o"igo iustitiae, &ui "eddes uni'ui&ue se'undum o#e"a eius et 'o" 'ont"itum et %umiliatum non s#e"nis* E"at eo tem#o"e i" saga), medi'inae a"tis #e"itissimus at&ue in ea nobilissimus, &ui #"o'onsul manu sua 'o"onam illam agonisti'am in#osue"at non sano 'a#iti meo, sed non ut medi'us$ nam illius mo"bi tu sanato", &ui "esistis su#e"bis, %umilibus autem das g"atiam$ num&uid tamen etiam #e" illum senem de(uisti mi%i, aut destitisti mede"i animae meae* &uia enim (a'tus ei e"am (amilia"io", et eius se"monibus : e"ant enim sine e"bo"um 'ultu i a'itate sententia"um iu'undi et g"a es : adsiduus et (i)us in%ae"ebam! ubi 'ogno it et e) 'onlo&uio meo lib"is genet%lia'o"um esse me deditum, benigne a' #ate"ne monuit, ut eos abi'e"em, ne&ue 'u"am et o#e"am "ebus utilibus ne'essa"iam illi anitati ("ust"a in#ende"em2 di'ens ita se illa didi'isse, ut eam #"o(essionem #"imis annis aetatis suae de(e""e oluisset, &ua itam dege"et, et si Hi##o'"aten intelle)isset, et illas uti&ue litte"as #otuisse intellege"e! et tamen non ob aliam 'ausam se #ostea illis "eli'tis medi'inam adse'utum, nisi eas (alsissimas 'on#e"isset, et nollet i" g"a is de'i#iendis %ominibus i'tum &uae"e"e$ at tu in&uit &uo te in %ominibus sustentas, "%eto"i'am tenes, %an' autem (alla'iam libe"o studio, non ne'essitate "ei (amilia"is se'ta"is$ &uo magis mi%i te o#o"tet de illa '"ede"e, &ui eam tam #e"(e'te dis'e"e elabo"a i, &uam e) ea sola i e"e olui$ a &uo ego 'um &uaesissem, &uae 'ausa e"go (a'e"et, ut multa inde e"a #"onuntia"entu", "es#ondit ille, ut #otuit, im so"tis %o' (a'e"e, in "e"um natu"a us&ue&ua&ue di((usam$ si enim de #aginis #oetae 'uius#iam, longe aliud 'anentis at&ue intendentis, 'um (o"te &uis 'onsulit, mi"abilite" 'onsonus negotio sae#e e"sus e)i"et, et mi"andum non esse di'ebat, si e) anima %umana, su#e"io"e ali&uo instin'tu, nes'iente &uid in se (ie"et, non a"te sed so"te sona"et ali&uid, &uod inte""ogantis "ebus (a'tis&ue 'on'ine"et$ Et %o' &uidem ab illo el #e" illum #"o'u"asti mi%i, et &uid i#se #ostea #e" me i#sum &uae"e"em, in memo"ia mea deliniasti$ tun' autem ne' i#se ne' 'a"issimus Neb"idius, adules'ens alde bonus et alde 'astus, in"idens totum illud di inationis genus, #e"suade"e mi%i #otue"unt, ut %ae' abi'e"em, &uoniam me am#lius i#so"um au'to"um mo ebat au'to"itas, et nullun 'e"tum &uale &uae"ebam do'umentum ad%u' in ene"am, &uo mi%i sine ambiguitate a##a"e"et, &uae ab eis 'onsultis e"a di'e"entu", (o"te el so"te, non a"te ins#e'to"um side"um di'i$ CAPUT / In illis annis, &uo #"imum tem#o"e in muni'i#io, &uo natus sum, do'e"e 'oe#e"am, 'on#a"a e"am ami'um so'ietate studio"um nimis 'a"um, 'oae um mi%i et 'on(lo"entem (lo"e adules'entiae$ me'um #ue" '"e e"at et #a"ite" in s'%olam ie"amus #a"ite"&ue luse"amus$ sed nondum e"at si' ami'us, &uam&uam ne tum &uidem si', uti est e"a ami'itia, &uia non est e"a, nisi 'um eam tu agglutinas inte" %ae"entes sibi 'a"itate di((usa in 'o"dibus nost"is #e" s#i"itum san'tum, &ui datus est nobis$ sed tamen dul'is
/.
/-
1.
1-
+.
+-
,.
e"at nobis, 'o'ta (e" o"e #a"ilium studio"um$ nam et a (ide e"a, &uam non ge"manitus et #enitus adules'ens tenebat, de(le)e"am eum in su#e"stitiosas (abellas et #e"ni'iosas, #"o#te" &uas me #langebat mate"$ me'um iam e""abat in animo ille %omo, et non #ote"at anima mea sine illo$ et e''e tu inminens do"so (ugiti o"um tuo"um, deus ultionum et (ons mise"i'o"dia"um simul, &ui 'on e"tis nos ad te mi"is modis, e''e abstulisti %ominem de %a' ita, 'um i) e)#le isset annum in ami'itia mea, sua i mi%i su#e" omnes sua itates illius itae meae$ 1uis laudes tuas enume"at unus in se uno, &uas e)#e"tus est* &uid tun' (e'isti, deus meus, et &uam in estigabilis ab=ssus iudi'io"um tuo"um* 'um enim labo"a"et ille (eb"ibus, ia'uit diu sine sensu in sudo"e laetali, et 'um des#e"a"etu", ba#ti3atus est nes'iens, me non 'u"ante, et #"aesumente id "etine"e #otius animam eius &uod a me a''e#e"at, non &uod in nes'ientis 'o"#o"e (iebat$ longe autem alite" e"at$ nam "e'"eatus est et sal us (a'tus, statim&ue, ut #"imo 'um eo lo&ui #otui : #otui autem mo), ut ille #otuit, &uando non dis'edebam et nimis #endebamus e) in i'em : tem#ta i a#ud illum in"ide"e, tam&uam et illo in"isuo me'um ba#tismum, &uem a''e#e"at mente at&ue sensu absentissimus$ sed tamen iam se a''e#isse didi'e"at$ at ille ita me e)%o""uit ut inimi'um, admonuit&ue mi"abili et "e#entina libe"tate, ut, si ami'us esse ellem, talia sibi di'e"e desine"em$ ego autem stu#e(a'tus at&ue tu"batus, distuli omnes motus meos, ut 'on ales'e"et #"ius, esset&ue idoneus i"ibus aletudinis, 'um &uo age"e #ossem &uod ellem$ sed ille ab"e#tus dementiae meae, ut a#ud te se" a"etu" 'onsolationi meae, #ost #au'os dies me absente "e#etitu" (eb"ibus et de(ungitu"$ 1uo dolo"e 'onteneb"atum est 'o" meum, et &uid&uid as#i'iebam mo"s e"at$ et e"at mi%i #at"ia su##li'ium, et #ate"na domus mi"a in(eli'itas, et &uid&uid 'um illo 'onmuni'a e"am, sine illo in '"u'iatum inmanem e"te"at$ e)#etebant eum undi&ue o'uli mei, et non dabatu"! et ode"am omnia, &uod non %abe"ent eum, ne' mi%i iam di'e"e #ote"ant! e''e enit, si'ut 'um i e"et, &uando absens e"at$ (a'tus e"am i#se mi%i magna &uaestio, et inte""ogabam animam meam, &ua"e t"istis esset et &ua"e 'ontu"ba"et me alde, et ni%il no e"at "es#onde"e mi%i$ et si di'ebam! s#e"a in deum, iuste non obtem#e"abat, &uia e"io" e"at et melio" %omo, &uem 'a"issimum amise"at, &uam #%antasma, in &uod s#e"a"e iubebatu"$ solus (letus e"at dul'is mi%i et su''esse"at ami'o meo in deli'iis animi mei$ CAPUT -
,-
/.
Et nun', domine, iam illa t"ansie"unt, et tem#o"e lenitum est ulnus meum$ #ossumne audi"e abs te, &ui e"itas es, et admo e"e au"em 'o"dis mei o"i tuo, ut di'as mi%i, 'u" (letus dul'is sit mise"is* an tu, &uam is ubi&ue adsis, longe abie'isti a te mise"iam nost"am* et tu in te manes, nos autem in e)#e"imentis ol imu"! et tamen nisi ad au"es tuas #lo"a"emus, ni%il "esidui de s#e nost"a (ie"et$ unde igitu" sua is ("u'tus de ama"itudine itae 'a"#itu" geme"e et (le"e et sus#i"a"e et 'on&ue"i* an %o' ibi dul'e est, &uod s#e"amus e)audi"e te* "e'te istud in #"e'ibus, &uia deside"ium #e" eniendi %abent$ num in dolo"e amissae "ei et lu'tu, &uo tun' o#e"ieba"! ne&ue enim s#e"abam "e i es'e"e illum aut %o' #etebam la'"imis, sed tantum dolebam et (lebam$ mise" enim e"am et amise"am gaudium meum$ an et (letus "es ama"a est, et #"ae (astidio "e"um, &uibus #"ius ("uebamu", et tun', dum ab eis ab%o""emus, dele'tat* CAPUT 5
/-
1.
1-
+.
1uid autem ista lo&uo"* non enim tem#us &uae"endi nun' est, sed 'on(itendi tibi$ mise" e"am, et mise" est omnis animus in'tus ami'itia "e"um mo"talium, et dilaniatu", 'um eas amittit, et tun' sentit mise"iam, &ua mise" est et ante&uam amittat eas$ si' ego e"am illo tem#o"e, et (lebam ama"issime et "e&uies'ebam in ama"itudine$ ita mise" e"am, et %abebam 'a"io"em illo ami'o meo itam i#sam mise"eam$ nam &uam is eam muta"e ellem, nollem tamen amitte"e magis &uam illum2 et nes'io an ellem el #"o illo, si'ut de O"este et P=lade t"aditu", si non (ingitu", &ui ellent #"o in i'em simul mo"i, &uia mo"te #eius eis e"at non simul i e"e$ sed in me nes'io &uis a((e'tus nimis %ui' 'ont"a"ius o"tus e"at, et taedium i endi e"at in me g"a issimum et mo"iendi metus$ '"edo, &uo magis illum amabam, %o' magis mo"tem, &uae mi%i eum abstule"at, tam&uam at"o'issimam inimi'am ode"am et timebam2 et eam "e#ente 'onsum#tu"am omnes %omines #utabam, &uia illum #otuit$ si' e"am omnino, memini$ e''e 'o" meum, deus meus, e''e intus2 ide, &uia memini, s#es mea, &ui me mundas a talium a((e'tionum inmunditia, di"igens o'ulos meos ad te, et e ellens de la&ueo #edes meos$ mi"aba" enim 'ete"os mo"tales i e"e, &uia ille, &uem &uasi non mo"itu"um dile)e"am, mo"tuus e"at2 et me magis, &uia ille alte" e"am, i e"e illo mo"tuo mi"aba"$ bene &uidam di)it de ami'o suo! dimidium animae suae$ nam ego sensi animam meam et animam illius unam (uisse animam in duobus 'o"#o"ibus, et ideo mi%i %o""o"i e"at ita, &uia nolebam dimidius i e"e2 et ideo (o"te mo"i metuebam, ne totus ille mo"e"etu", &uem multum ama e"am$ CAPUT 6
+-
,.
,-
O dementiam nes'ientem dilige"e %omines %umanite"4 o stultum %ominem inmode"ate %umana #atientem4 &uod ego tun' e"am$ ita&ue aestuabam, sus#i"abam, (lebam, tu"baba", ne' "e&uies e"at ne' 'onsilium$ #o"tabam enim 'on'isam et '"uentam animam meam, in#atientem #o"ta"i a me2 et ubi eam #one"em non in eniebam$ non in amoenis nemo"ibus, non in ludis at&ue 'antibus, ne' in sua e olentibus lo'is, ne' in 'on i iis a##a"atis, ne' in olu#tate 'ubilis et le'ti, non deni&ue in lib"is at&ue 'a"minibus ad&uies'ebat$ %o""ebant omnia et i#sa lu), et &uid&uid non e"at &uod ille e"at, in#"obum et taediosum e"at, #"aete" gemitum et la'"imas! nam in eis solis ali&uantula "e&uies$ ubi autem inde au(e"ebatu" anima mea, one"abat me g"andis sa"'ina mise"iae, ad te, domine, le anda e"at et 'u"anda, s'iebam, sed ne' olebam ne' alebam, eo magis, &uod mi%i non e"as ali&uid solidum et (i"mum, 'um de te 'ogitabam$ non enim tu e"as, sed anum #%antasma et e""o" meus e"at deus meus$ si 'onaba" eam ibi #one"e, ut "e&uies'e"et, #e" inane labebatu" et ite"um "uebat su#e" me2 et ego mi%i "emanse"am in(eli) lo'us, ubi ne' esse #ossem ne' inde "e'ede"e$ &uo enim 'o" meum (uge"et a 'o"de meo* &uo a me i#so (uge"em* &uo non me se&ue"e"* et tamen (ugi de #at"ia$ minus enim eum &uae"ebant o'uli mei, ubi ide"e non solebant! at&ue a T%agastensi o##ido eni Ca"t%aginem$ CAPUT 7 Non a'ant tem#o"a, ne' otiose ol untu" #e" sensus nost"os! (a'iunt in animo mi"a o#e"a$ e''e eniebant et #"aete"ibant de die in diem2 et eniendo et #"aete"eundo, inse"ebant mi%i s#es alias et alias memo"ias, et #aulatim "esa"'iebant me #"istinis gene"ibus dele'tationum, &uibus 'edebat dolo" meus ille2 sed su''edebant non &uidem dolo"es alii, 'ausae tamen alio"um dolo"um$ nam unde me (a'illime et in intima dolo" ille #enet"a e"at, nisi &uia (ude"am in %a"enam animam meam, diligendo mo"itu"um a'
/.
/-
1.
si non mo"itu"um* ma)ime &ui##e me "e#a"abant at&ue "e'"eabant alio"um ami'o"um sola'ia, 'um &uibus amabam &uod #ostea amabam2 et %o' e"at ingens (abula et longum menda'ium, 'uius adulte"ina 'on("i'atione 'o""um#ebatu" mens nost"a, #"u"iens in au"ibus$ Sed illa mi%i (abula non mo"iebatu", si &uis ami'o"um meo"um mo"e"etu"$ alia e"ant, &uae in eis am#lius 'a#iebant animum, 'onlo&ui et 'on"ide"e, et i'issim beni ole obse&ui2 simul lege"e lib"os dul'ilo&uos, simul nuga"i et simul %onesta"i2 dissenti"e inte"dum sine odio, tam&uam i#se %omo se'um, at&ue i#sa "a"issima dissensione 'ondi"e 'onsensiones #lu"imas2 do'e"e ali&uid in i'em aut dis'e"e ab in i'em, deside"a"e absentes 'um molestia, sus'i#e"e enientes 'um laetitia! %is at&ue %uius modi signis, a 'o"de amantium et "edamantium #"o'edentibus, #e" os, #e" liguam, #e" o'ulos, et mille motus g"atissimos, &uasi (omitibus (lag"a"e animos et e) #lu"ibus unum (a'e"e$ CAPUT 8
1-
+.
Ho' est, &uod diligitu" in ami'is2 et si' diligitu", ut "ea sibi sit %umana 'ons'ientia, si non ama e"it "edamantem aut si amantem non "edama e"it, ni%il &uae"ens e) eius 'o"#o"e #"aete" indi'ia beni olentiae$ %in' ille lu'tus, si &uis mo"iatu", et teneb"ae dolo"um, et e"sa dul'edine in ama"itudinem 'o" madidum, et e) amissa ita mo"ientium mo"s i entium$ beatus &ui amat te, et ami'um in te, et inimi'um #"o#te" te$ solus enim nullum 'a"um amittit, 'ui omnes in illo 'a"i, &ui non amittitu"$ et &uis est iste nisi deus noste", deus, &ui (e'it 'aelum et te""am et in#let ea, &uia in#lendo ea (e'it ea* te nemo amittit, nisi &ui dimittit, et &uia dimittit, &uo it aut &uo (ugit nisi a te #la'ido ad te i"atum* nam ubi non in enit legem tuam in #oena sua* et le) tua e"itas et e"itas tu$ CAPUT 1. 9eus i"tutum, 'on e"te nos et ostende (a'iem tuam, et sal i e"imus$ nam &uo&uo e"sum se e"te"it anima %ominis, ad dolo"es (igitu" alibi #"aete"&uam in te, tametsi (igitu" in #ul'%"is e)t"a te et e)t"a se$ &uae tamen nulla essent, nisi essent abs te$ &uae o"iuntu" et o''idunt, et o"iendo &uasi esse in'i#iunt, et '"es'unt, ut #e"(i'iantu", et #e"(e'ta senes'unt et inte"eunt! et non omnia senes'unt et omnia inte"eunt$ e"go 'um o"iuntu" et tendunt esse, &uo magis 'ele"ite" '"es'unt, ut sint, eo magis (estinant, ut non sint$ si' est modus eo"um$ tantum dedisti eis, &uia #a"tes sunt "e"um, &uae non sunt omnes simul, sed de'edendo a' su''edendo agunt omnes uni e"sum, 'uius #a"tes sunt$ e''e si' #e"agitu" et se"mo noste" #e" signa sonantia$ non enim e"it totus se"mo, si unum e"bum non de'edat, 'um sonue"it #a"tes suas, ut su''edat aliud$ laudet te e) illis anima mea, deus, '"eato" omnium, sed non eis in(igatu" glutine amo"e #e" sensus 'o"#o"is$ eunt enim &uo ibant, ut non sint, et 'ons'indunt eam deside"iis #estilentiosis, &uoniam i#so esse ult et "e&uies'e"e amat in eis, &uae amat$ in illis autem non est ubi, &uia non stant! (ugiunt, et &uis ea se&uitu" sensu 'a"nis* aut &uis ea 'on#"e%endit, el 'um #"aesto sunt* Ta"dus est enim sensus 'a"nis, &uoniam sensus 'a"nis est! i#se est modus eius$ su((i'it ad aliud, ad &uod (a'tus est2 ad illud autem non su((i'it, ut teneat t"ans'u""entia ab initio debito us&ue ad (inem debitum$ in e"bo enim tuo, #e" &uod '"eantu", ibi audiunt! %in' et %u' us&ue$ CAPUT 11
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
Noli esse ana, anima mea, et obsu"des'e"e in au"e 'o"dis tumultu anitatis tuae$ audi et tu! e"bum i#sum 'lamat, ut "edeas, et ibi est lo'us &uietis in#e"tu"babilis, ubi non dese"itu" amo", si i#se non dese"at$ e''e illa dis'edunt, ut alia su''edant, et omnibus suis #a"tibus 'onstet in(ima uni e"sitas$ num&uid ego ali&uo dis'edo* ait e"bum dei$ ibi (ige mansionem tuam, ibi 'ommenda &uid&uid inde %abes, anima mea, saltem (atigata (alla'iis$ e"itati 'ommenda &uid&uid tibi est a e"itate, et non #e"des ali&uid2 et "e(lo"es'ent #ut"ia tua, et sanabuntu" omnes languo"es tui, et (lu)a tua "e(o"mabuntu" et "eno abuntu" et 'onst"ingentu" ad te2 et non te de#onent, &uo des'endunt, sed stabunt te'um et #e"manebunt ad sem#e" stantem a' #e"manentem deum$ Ut &uid #e" e"sa se&ue"is 'a"nem tuam* i#sa te se&uatu" 'on e"sam$ &uid&uid #e" illam sentis, in #a"te est et igno"as totum, 'uius %ae #a"tes sunt, et dele'tant te tamen$ sed si ad totum 'on#"e%endendum esset idoneus sensus 'a"nis tuae, a' non et i#se in #a"te uni e"si a''e#isset #"o tua #oena iustum modum, elles, ut t"ansi"et &uid&uid e)istit in #"aesentia, ut magis tibi omnia #la'e"ent$ nam et &uod lo&uimu", #e" eundem sensum 'a"nis audis, et non is uti&ue sta"e s=llabas, sed t"ans ola"e, ut aliae eniant et totum audias$ ita sem#e" omnia, &uibus unum ali&uid 'onstat, et non sunt omnia simul ea, &uibus 'onstat! #lus dele'tant omnia &uam singula, si #ossint senti"i omnia$ sed longe %is melio" &ui (e'it omnia, et i#se est deus noste", et non dis'edit, &uia ne' su''editu" ei$ CAPUT 1+ Si #la'ent 'o"#o"a, deum e) illis lauda, et in a"ti(i'em eo"um "eto"&ue amo"em, ne in %is, &uae tibi #la'ent, tu dis#li'eas$ si #la'ent animae, in deo amentu", &uia et i#sae mutabiles sunt et illo (i)ae stabiliuntu"! alio&uin i"ent et #e"i"ent$ in illo e"go amentu", et "a#e ad eum te'um &uas #otes, et di' eis! %un' amemus! i#se (e'it %ae' et non est longe$ non enim (e'it at&ue abiit, sed e) illo in illo sunt$ e''e ubi est, ubi sa#it e"itas! intimus 'o"di est, sed 'o" e""a it ab eo$ "edite, #"ae a"i'ato"es, ad 'o", et in%ae"ete illi, &ui (e'it os$ state 'um eo et stabitis, "e&uies'ite in eo et &uieti e"itis$ &uo itis in as#e"a* &uo itis* bonum, &uod amatis, ab illo est! sed &uantum est ad illum, bonum est et sua e2 sed ama"um e"it iuste, &uia iniuste amatu" dese"to illo &uid&uid ab illo est$ &uo obis ad%u' et ad%u' ambula"e ias di((i'iles et labo"iosas* non est "e&uies, ubi &uae"itis eam$ &uae"ite &uod &uae"itis, sed ibi non est, ubi &uae"itis$ beatam itam &uae"itis in "egione mo"tis! non est illi'$ &uomodo enim beata ita, ubi ne' ita* Et des'endit %u' i#sa ita nost"a et tulit mo"tem nost"am, et o''idit eam de abundantia itae suae, et tonuit 'lamans, ut "edeamus %in' ad eum in illud se'"etum, unde #"o'essit ad nos in i#sum #"imum i"ginalem ute"um, ubi ei nu#sit %umana '"eatu"a, 'a"o mo"talis, ne sem#e" mo"talis2 et inde elut s#onsus #"o'edens de t%alamo suo e)ulta it ut gigans ad 'u""endam iam$ non enim ta"da it, sed 'u'u""it 'lamans, ut "edeamus ad eum$ et dis'essit ab o'ulis, ut "edeamus ad 'o" et in eniamus eum$ abs'essit enim et e''e %i' est$ noluit nobis'um diu esse et non "eli&uit nos$ illu' enim abs'essit, unde num&uam "e'essit, &uia mundus #e" eum (a'tus est, et in %o' mundo e"at, et enit in %un' mundum #e''ato"es sal os (a'e"e$ 'ui 'on(itetu" anima mea, et sanat eam, &uoniam #e''a it illi$ (ili %ominum, &uo us&ue g"a es 'o"de* num&uid et #ost des'ensum itae non ultis as'ende"e et i e"e* sed &uo as'enditis, &uando in alto estis et #osuistis in 'aelo os est"um* des'endite, ut as'endatis, et as'endatis ad deum$ 'e'idistis enim as'endendo 'ont"a deum$ di' eis ista, ut #lo"ent in 'on alle #lo"ationis, et si' eos "a#e te'um ad deum, &uia de s#i"itu eius %ae' di'is eis, si di'is a"dens igne 'a"itatis$
+.
+-
,.
,-
/.
/-
CAPUT 1, Hae' tun' non no e"am, et amabam #ul'%"a in(e"io"a, et ibam in #"o(undum et di'ebam ami'is meis! num amamus ali&uid nisi #ul'%"um* &uid est e"go #ul'%"um* et &uid est #ul'%"itudo* &uid est &uod nos alli'it et 'on'illiat "ebus, &uas amamus* nisi enim esset in eis de'us et s#e'ies, nullo modo nos ad se mo e"ent$ et animad e"tebam, et idebam in i#sis 'o"#o"ibus aliud esse &uasi totum et ideo #ul'%"um, aliud autem, &uod ideo de'e"et, &uoniam a#te a''omoda"etu" ali'ui, si'ut #a"s 'o"#o"is ad uni e"sum suum aut 'al'iamentum ad #edem et similia$ et ista 'onside"atio s'atu""it in animo meo e) intimo 'o"de meo, et s'"i#si lib"os de #ul'%"o et a#to, #uto, duos aut t"es2 tu s'is, deus! nam e)'idit mi%i$ non enim %abemus eos, sed abe""a e"unt a nobis nes'io &uomodo$ CAPUT 1/ 11uid est autem, &uod me mo it, domine deus meus, ut ad Hie"ium, Romanae u"bis o"ato"em, s'"ibe"em illos lib"os* &uem non no e"am (a'ie, sed ama e"am %ominem e) do't"inae (ama, &uae illi 'la"a e"at, et &uaedam e"ba eius audie"am, et #la'ue"ant mi%i$ sed magis, &uia #la'ebat aliis et eum e((e"ebant laudibus stu#entes, &uod e) %omine S="o, do'to #"ius g"ae'ae (a'undia, #ost in latina etiam di'to" mi"abilis e)titisset, et esset s'ientissimus "e"um ad studium sa#ientiae #e"tinentium, mi%i #la'ebat$ laudabatu" %omo et amabatu" absens$ ut"umnam ab o"e laudantis int"at in 'o" audientis amo" ille* absit2 sed e) amante alio a''enditu" alius$ %in' enim amatu" &ui laudatu", dum non (alla'i 'o"de laudato"is #"aedi'a"i '"editu", id est 'um amans eum laudat$ Si' enim tun' amabam %omines e) %ominum iudi'io2 non enim e) tuo, deus meus, in &uo nemo (allitu"$ sed tamen 'u" non si'ut au"iga nobilis, si'ut enato" studiis #o#ula"ibus di((amatus, sed longe alite" et g"a ite", et ita, &uemadmodum et me lauda"i ellem* non autem ellem ita lauda"i et ama"i me ut %ist"iones, &uam&uam eos et i#se lauda"em et ama"em, sed eligens late"e &uam ita notus esse, et el %abe"i odio &uam si' ama"i$ ubi dist"ibuuntu" ista #onde"a a"io"um et di e"so"um amo"um in anima una* &uid est, &uod amo in alio, &uod "u"sus nisi odissem, non a me detesta"e" et "e#elle"em, 'um sit ute"&ue nost"um %omo* non enim si'ut e&uus bonus amatu" ab eo &ui nollet %o' esse, etiamsi #osset, %o' et de %ist"one di'endum est, &ui natu"ae nost"ae so'ius est$ e"gone amo in %omine &uod odi esse, 'um sim %omo* g"ande #"o(undum est i#se %omo, 'uius etiam 'a#illos tu, domine, nume"atos %abes et non minuuntu" in te! et tamen 'a#illi eius magis nume"abiles &uam a((e'tus eius et motus 'o"dis eius$ At ille "%eto" e) eo e"at gene"e, &uem si' amabam, ut esse me ellem talem2 et e""abam t=(o, et 'i"'um(e"eba" omni ento, et nimis o''ulte gube"naba" abs te$ et unde 'e"tus 'on(itio" tibi, &uod illum in amo"e laudantium magis ama e"am &uam in "ebus i#sis, de &uibus laudabatu"* &uia si non laudatum itu#e"a"ent eum idem i#si et itu#e"ando at&ue s#e"nendo ea i#sa na""a"ent, non a''ende"e" in eo et non e)'ita"e", et 'e"te "es non aliae (o"ent ne' %omo i#se alius, sed tantummodo alius a((e'tus na""antium$ e''e ubi ia'et anima in(i"ma, nondum %ae"ens soliditati e"itatis$ si'ut au"ae lingua"um (la e"int a #e'to"ibus o#inantium, ita (e"tu" et e"titu", to"&uetu" a' "eto"&uetu", et obnubilatu" ei lumen et non 'e"nitu" e"itas$ et e''e est ante nos$ et magnum &uiddam mi%i e"at, si se"mo meus et studia mea illi i"o innotes'e"ent! &uae si #"oba"et, (lag"a"em magis2 si autem in#"oba"et, sau'ia"etu" 'o" anum et inane soliditatis tuae$ et tamen #ul'%"um illud at&ue a#tum, unde ad eum s'"i#se"am, libente" animo e"sabam ob os 'ontem#lationis meae, et nullo 'onlaudato"e mi"aba"$
1.
+.
+-
,.
,-
/.
/-
CAPUT 1Sed tantae "ei 'a"dinem in a"te tua nondum idebam, omni#otens, &ui (a'is mi"abilia solus, et ibat animus meus #e" (o"mas 'o"#o"eas, et #ul'%"um, &uod #e" se i#sum, a#tum autem, &uod ad ali&uid ad'ommodatum de'e"et, de(inebam et distinguebam et e)em#lis 'o"#o"eis adst"uebam, et 'on e"ti me ad animi natu"am, et non me sinebat (alsa o#ino, &uam de s#i"italibus %abebam, e"um 'e"ne"e$ et in"uebat in o'ulos i#sa is e"i, et a e"tebam #al#itantem mentem ab in'o"#o"ea "e ad liniamenta et 'olo"es et tumentes magnitudines, et &uia non #ote"am ea ide"e in animo, #utabam me non #osse ide"e animum meum, et 'um in i"tute #a'em ama"em, in itiositate autem odissem dis'o"diam, in illa unitatem, in ista &uandam di isionem notabam, in&ue illa unitate mens "ationalis et natu"a e"itatis a' summi boni mi%i esse idebatu"! in ista e"o di isione in"ationalis itae nes'io &uam substantiam, et natu"am summi mali, &uae non solum esset substantia, sed omnino ita esset, et tamen abs te non esset, deus meus, e) &uo sunt omnia, mise" o#inaba"$ et illam monadem a##ellabam tam&uam sine ullo se)u mentem, %an' e"o d=adem, i"am in (a'ino"ibus, libidinem in (lagitiis, nes'iens &uid lo&ue"e"$ non enim no e"am ne&ue didi'e"am ne' ullam substantiam malum esse, ne' i#sam mentem nost"am summum at&ue in'ommutabile bonum$ Si'ut enim (a'ino"a sunt, si itiosus est ille animi motus, in &uo est im#etus, et se ia'tat insolente" a' tu"bide, et (lagitia, si est inmode"ata illa animae a((e'tio, &ua 'a"nales %au"iuntu" olu#tates, ita e""o"es et (alsae o#iniones itam 'ontaminant, si "ationalis mens i#sa itiosa est$ &ualis in me tun' e"at, nes'iente alio lumine illam inlust"andam esse, ut sit #a"ti'e#s e"itatis, &uia non est i#sa natu"a e"itatis, &uoniam tu inluminabis lu'e"nam meam, domine2 deus meus, inluminabis teneb"as meas, et de #lenitudine tua omnes nos a''e#imus$ es enim tu lumen e"um, &uod inluminat omnem %ominem enientem in %un' mundum, &uia in te non est t"ansmutatio ne' momenti obumb"atio$ Sed ego 'onaba" ad te et "e#elleba" abs te, ut sa#e"em mo"tem, &uoniam su#e"bis "esistis$ &uid autem su#e"bius, &uam ut asse"e"em mi"a dementia me id esse natu"alite", &uod tu es* 'um enim ego essem mutabilis, et eo mi%i mani(estum esset, &uod uti&ue ideo sa#iens esse 'u#iebam, ut e) dete"io"e melio" (ie"em, malebam tamen etiam te o#ina"i mutabilem, &uam me non %o' esse, &uod tu es$ ita&ue "e#elleba", et "esistebas entosae 'e" i'i meae, et imaginaba" (o"mas 'o"#o"eas, et 'a"o 'a"nem a''usabam et s#i"itus ambulans non "e e"teba" ad te, et ambulando ambulabam in ea, &uae non sunt ne&ue in te ne&ue in me ne&ue in 'o"#o"e, ne&ue mi%i '"eabantu" a e"itate tua, sed a mea anitate (ingebantu" e) 'o"#o"e, et di'ebam #a" ulis (idelibus tuis, 'i ibus meis, a &uibus nes'iens e)ulabam, di'abam illis ga"ulus et ine#tus! 'u" e"go e""at anima, &uam (e'it deus* et mi%i nolebam di'i! 'u" e""at deus* et 'ontendabam magis in'onmutabilem tuam substantiam 'oa'tam e""a"e, &uam meam mutabilem s#onte de iasse, et #oena e""a"e, &uam 'on(iteba"$ Et e"am aetate anno"um (o"tasse iginti se) aut se#tem, 'um illa olumina s'"i#si, ol ens a#ud me 'o"#o"alia (igmenta obst"e#entia 'o"dis mei au"ibus, &uas intendebam, dul'is e"itas, in inte"io"em melodiam tuam, 'ogitans de #ul'%"o et a#to, et sta"e 'u#iens et audi"e te et gaudio gaude"e #"o#te" o'em s#onsi, et non #ote"am, &uia o'ibus e""o"is mei "a#ieba" (o"as, et #onde"e su#e"biae meae in ima de'idebam$ non enim dabas auditui meo gaudium et laetitiam, aut e)ultabant ossa, &uae %umiliata non e"ant$ CAPUT 15
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
Et &uid mi%i #"ode"at, &uod annos natus (e"me iginti, 'um in manus meas enissent A"istoteli'a &uaedam, &uas a##ellant de'em 'atego"ias : &ua"um nomine, 'um eas "%eto" Ca"t%aginiensis, magiste" meus, bu''is t=#%o '"e#antibus 'ommemo"a"et et alii &ui do'ti %abebantu", tam&uam in nes'io &uid magnum et di inum sus#ensus in%iabam : legi eas solus et intelle)i* &uas 'um 'ontulissem 'um eis, &ui se di'ebant i) eas, magist"is e"uditissimis non lo&uentibus tantum, sed multa in #ul e"e de#ingentibus, intelle)isse, ni%il inde aliud mi%i di'e"e #otue"unt, &uam ego solus a#ud me i#sum legens 'ogno e"am2 et satis a#e"te mi%i idebantu" lo&uentes de substantiis, si'uti est %omo, et &uae in illis essent, si'uti est (igu"a %ominis, &ualis sit, et statu"a, &uot #edum sit, aut 'ognatio, 'uius ("ate" sit, aut ubi sit 'onstitutus aut &uando natus, aut stet an sedeat, aut 'al'iatus el a"matus sit, aut ali&uid (a'iat aut #atiatu" ali&uid, et &uae'um&ue in %is no em gene"ibus, &uo"um e)em#li g"atia &uaedam #ossui, el in i#so substantiae gene"e innume"abilia "e#e"iuntu"$ 1uid %o' mi%i #"o(e"at, &uando et obe"at, 'um etiam te, deus meus, mi"abilite" sim#li'em at&ue in'ommutabilem, illis de'em #"aedi'amentis #utans &uid&uid esset omnino 'om#"e%ensum, si' intellege"e 'ona"e", &uasi et tu subie'tum esses magnitudini tuae aut #ul'%"itudini, ut illa essent in te &uasi in subie'to, si'ut in 'o"#o"e! 'um tua magnitudo et tua #ul'%"itudo tu i#se sis, 'o"#us autem non eo sit magnum et #ul'%"um, &uo 'o"#us est, &uia etsi minus magnum et minus #ul'%"um esset, ni%ilominus 'o"#us esset* (alsitas enim e"at, &uam de te 'ogitabam, non e"itas, et (igmenta mise"iae meae, non (i"mamenta beatitudinis tuae$ iusse"as enim, et ita (iebat in me, ut te""a s#inas et t"ibolos #a"e"et mi%i, et 'um labo"e #e" eni"em ad #anem meum$ Et &uid mi%i #"ode"at, &uod omnes lib"os a"tium, &uas libe"ales o'ant, tun' ne&uissimus mala"um 'u#iditatum se" us #e" me i#sum legi et intelle)i, &uos'um&ue lege"e #otui* et gaudebam in eis, et nes'iebam, unde esset &uid&uid ibi e"um et 'e"tum esset$ do"sum enim %abebam ad lumen, et ad ea, &uae inluminantu", (a'iem! unde i#sa (a'ies mea, &ua inluminata 'e"nebam, non inluminabatu"$ &uid&uid de a"te lo&uendi et disse"endi, &uid&uid de dimensionibus (igu"a"um et de musi'is et de nume"is, sine magna di((i'ultate nullo %ominum t"adente intelle)i, s'is tu, domine deus meus, &uia et 'ele"itas intellegendi et dis#i'iendi a'umen donum tuum est$ sed non inde sa'"i(i'abam tibi$ ita&ue mi%i non ad usum, sed ad #e"ni'iem magis alebat, &uia tam bonam #a"tem substantiae meae sategi %abe"e in #ostestate, et (o"titudinem meam non ad te 'ustodiebam, sed #"o(e'tus sum abs te in longin&uam "egionem, ut eam dissi#a"em in me"et"i'es 'u#idates$ nam &uid mi%i #"ode"at bona "es non utenti bene* non enim sentiebam illas a"tes etiam ab studiosis et ingeniosis di((i'illime intellegi, nisi 'um eis eadem 'onaba" e)#one"e, et e"at ille e)'ellentissimus in eis, &ui me e)#onentem non ta"dius se&ue"etu"$ Sed &uid mi%i %o' #"ode"at #utanti, &uod tu, domine deus e"itas, 'o"#us esses lu'idum et inmensum, et ego ("ustum de illo 'o"#o"e* nimia #e" e"sitas4 sed si' e"am2 ne' e"ubes'o, deus meus, 'on(ite"i tibi in me mise"i'o"dias tuas et in o'a"e te, &ui non e"ubui tun' #"o(ite"i %ominibus blas#%emias meas, et lat"a"e ad e"sum te$ &uid e"go tun' mi%i #"ode"at ingenium, #e" illas do't"inas agile, et nullo admini'ulo %umani magiste"ii tot nodosissimi lib"i enodati, 'um de(o"mite" et sa'"ilega tu"#itudine in do't"ina #ietatis e""a"em* aut &uid tantum obe"at #a" ulis tuis longe ta"dius ingenium2 'um a te longe non "e'ede"ent, ut in nido e''lesiae tuae tuti #lumes'e"ent, et alas 'a"itatis alimento sanae (idei nut"i"ent* o domine deus noste", in elamento ala"um tua"um s#e"emus, et #"otege nos et #o"ta nos$ tu #o"tabis, tu #o"tabis et #a" ulos et us&ue ad 'anos tu #o"tabis! &uoniam (i"mitas nost"a &uando tu es, tun' est (i"mitas, 'um autem nost"a est,
in(i"mitas est$ i it a#ud te sem#e" bonum nost"um, et &uia inde a e"si sumus, #e" e"si sumus$ "e e"tamu" iam, domine, ut non e e"tamu", &uia i it a#ud te sine ullo de(e'tu bonum nost"um, &uod tu i#se es! et non timemus, ne non sit &uo "edeamus, &uia nos inde "uimus2 nobis autem absentibus non "uit domus nost"a, aete"nitas tua$ -
LIAER <
CAPUT 1 A''i#e sa'"i(i'ium 'on(essionum mea"um de manu linguae meae, &uam (o"masti et e)'itasti, ut 'on(iteatu" nomini tuo, et sana omnia ossa mea, et di'ant! domine, &uis similis tibi* ne&ue enim do'et te, &uid in se agatu", &ui tibi 'on(itetu"2 &uia o'ulum tuum non e)'ludit 'o" 'lausum, ne' manum tuam "e#ellit du"itia %ominum! sed sol is eam, 'um oles, aut mise"ans aut indi'ans, et non est &ui se abs'ondat a 'alo"e tuo$ sed te laudet anima mea, ut amet te, et 'on(iteatu" tibi mise"ationes tuas, ut laudet te$ non 'essat ne' ta'et laudes tuas uni e"sa '"eatu"a tua ne' s#i"itus omnis %ominis #e" os 'on e"sum ad te2 ne' animalia ne' 'o"#o"alia #e" os 'onside"antium ea! ut e)su"gat in te a lassitudine anima nost"a, innitens eis, &uae (e'isti, et adt"ansiens ad te, &ui (e'isti %ae' mi"abilite"! et ibi "e(e'tio et e"a (o"titudo$ CAPUT + +. Eant et (ugiant a te in&uieti ini&ui$ et tu ides eos et distinguis umb"as, et e''e #ul'%"a sunt 'um eis omnia, et i#si tu"#es sunt$ et &uid no'ue"unt tibi* aut in &uo im#e"ium tuum de%onesta e"unt, a 'aelis us&ue in no issima iustum et integ"um* &uo enim (uge"unt, 'um (uge"ent a (a'ie tua* aut ubi tu non in enis eos* sed (uge"unt, ut non ide"ent te identem se, at&ue e)'ae'ati in te o((ende"ent : &uia non dese"is ali&uid eo"um, &uae (e'isti : in te o((ende"ent iniusti et iuste e)a"entu", subt"a%entes se lenitati tuae, et o((endentes in "e'titudinem tuam, et 'adentes in as#e"itatem tuam$ ideli'et nes'iunt, &uod ubi&ue sis, &uem nullus 'i"'umins'"ibit lo'us, et solus es #"aesens etiam %is, &ui longe (iunt a te$ 'on e"tantu" e"go et &uae"ant te, &uia non, si'ut i#si dese"ue"unt '"eato"em suum, ita tu dese"uisti '"eatu"am tuam$ i#si 'on e"tantu", et e''e ibi es in 'o"de eo"um, in 'o"de 'on(itentium tibi, et #"oi'ientium se in te, et #lo"antium in sinu tuo #ost ias suas di((i'iles! et tu (a'ilis te"gens la'"imas eo"um, et magis #lo"ant et gaudent in (letibus, &uoniam tu, domine, non ali&uis %omo, 'a"o et sanguis, sed tu, domine, &ui (e'isti, "e(i'is et 'onsola"is eos$ et ubi ego e"am, &uando te &uae"ebam* et tu e"as ante me, ego autem et a me dis'esse"am ne' me in eniebam! &uanto minus te4 CAPUT , P"olo&uo" in 'ons#e'tu dei mei annum illum undet"i'ensimum aetatis meae$ iam ene"at Ca"t%aginem &uidam Mani'%aeo"um e#is'o#us, @austus nomine, magnus la&ueus diaboli, et multi in#li'abantu" in eo #e" inle'eb"am sua ilo&uentiae$ &uam ego iam tametsi laudabam, dis'e"nebam tamen a e"itate "e"um, &ua"um dis'enda"um a idus e"am, ne' &uali as'ulo se"monis, sed &uid mi%i s'ientiae 'omedendum ad#one"et nominatus a#ud eos ille @austus intueba"$ (ama enim de illo #"aelo'uta mi%i e"at, &uod esset %onesta"um omnium do't"ina"um #e"itissimus et ad#"ime dis'#linis libe"alibus e"uditus$ Et &uoniam multa #%iloso#%o"um lege"am, memo"iae &ue mandata "etinebam, e) eis &uaedam 'om#a"abam illis Mani'%aeo"um longis (abulis! et mi%i #"obabilio"a ista idebantu", &uae di)e"unt illi, &ui tantum #otue"unt ale"e, ut #ossent aestima"e sae'ulum, &uam&uam eius dominum minime in ene"int$ &uoniam magnus es, domine, et %umilia "es#i'is, e)'elsa autem a longe agnos'is! ne' #"o#in&uas nisi obt"itis 'o"de,
1.
1-
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
+-
,.
,-
ne' in ene"is a su#e"bis, ne' si illi 'u"iosa #e"itia nume"ent stellas et %a"enam, et dimetiantu" side"eas #lagas, et estigent ias ast"o"um$ mente sua enim &uae"unt ista et ingenio, &uod tu dedisti eis, et multa in ene"unt, et #"aenuntia e"unt ante multo annos de(e'tus lumina"ium solis et lunae, &uo die, &ua %o"a, &uanta e) #a"te (utu"i essent, et non eos (e(ellit nume"us$ et ita (a'tum est, ut #"aenuntia e"unt2 et s'"i#se"unt "egulas indagatas, et leguntu" %odie2 at&ue e) eis #"aenuntiatu", &uo anno et &uo mense anni et &uo die mensis et &ua %o"a diei et &uota #a"te luminis sui de(e'tu"a sit luna el sol! et ita (iet, ut #"aenuntiatu"$ et mi"antu" %ae' %omines et stu#ent, &ui nes'iunt ea, et e)ultant at&ue e)tolluntu" &ui s'iunt, et #e" im#iam su#e"biam "e'edentes, et de(i'ientes a lumine tuo, tanto ante solis de(e'tum (utu"um #"ae ident, et in #"aesentia suum non ident : non enim "eligiose &uae"unt, unde %abeant ingenium, &uo ista &uae"unt : et in enientes, &uia tu (e'isti eos, non i#si se dant tibi, se, ut se" es &uod (e'isti, et &uales se i#si (e'e"ant o''idunt se tibi, et t"u'idant e)altationes suas si'ut olatilia, et 'u"iositates suas si'ut #is'es ma"is, &uibus #e"ambulant se'"etas semitas ab=ssi, et lu)u"ias suas si'ut #e'o"a 'am#i, ut tu, deus, ignis eda), 'onsumas mo"tuas 'u"as eo"um, "e'"eans eos immo"talite"$ Sed non no e"unt iam, e"bum tuum, #e" &uod (e'isti ea &uae nume"ant, et i#sos &ui nume"ant, et sensum, &uo 'e"nunt &uae nume"ant, et mentem, de &ua nume"ant2 et sa#ientiae tuae non est nume"us$ i#se autem unigenitus (a'tus est nobis sa#ientia et iustitia et san'ti(i'atio, et nume"atus est inte" nos, et sol it t"ibutum Caesa"i$ non no e"unt %an' iam, &ua des'endant ad illum a se, et #e" eum as'endant ad eum$ non no e"unt %an' iam, et #utant se e)'elsos esse 'um side"ibus et lu'idos, et e''e "ue"unt in te""am, et obs'u"atum est insi#iens 'o" eo"um$ et multa e"a de '"eatu"a di'unt, et e"itatem, '"eatu"ae a"ti(i'em, non #ie &uae"unt, et ideo non in eniunt, aut si in eniunt, 'ognos'entes deum, non si'ut deum %ono"ant, aut g"atias agunt, et e anes'unt in 'ogitationibus suis, et di'unt se esse sa#ientes sibi t"ibuendo &uae tua sunt, a' #e" %o' student #e" e"simma 'ae'itate etiam tibi t"ibue"e &uae tua sunt, menda'ia s'ili'et in te 'on(e"entes, &ui e"itas es, et immutantes glo"iam in'o""u#ti dei in similitudinem imaginis 'o""u#tibilis %ominis et olu'"um et &uad"u#edem et se"#entium, et 'on e"tunt e"itatem tuam in menda'ium, et 'olunt et se" iunt '"eatu"ae #otius &uam '"eato"i$ Multa tamen ab eis e) i#sa '"eatu"a e"a di'ta "etinebam, et o''u"ebat mi%i "atio #e" nume"os et o"dinem tem#o"um et isibiles attestationes side"um, et 'on(e"ebam 'um di'tis Mani'%aei, &uae de %is "ebus multa s'"i#sit 'o#iosissime delitans, et non mi%i o''u""ebat "atio ne' solistitio"um et ae&uino'tio"um ne' de(e'tuum lumina"ium ne' &uid&uid tale in lib"is sae'ula"is sa#ientiae didi'e"am$ ibi autem '"ede"e iubeba", et ad illas "ationes nume"is et o''ulis meis e)#lo"atas non o''u""ebat, et longe di e"sum e"at$ CAPUT /
/.
/-
Num&uid, domine deus e"itatis, &uis&uis no it ista, iam #la'et tibi* in(eli) enim %omo, &ui s'it illa omnia, te autem nes'it2 beatus autem, &ui te s'it, etiamsi illa nes'iat$ &ui e"o et te et illa no it, non #"o#te" illa beatio", sed #"o#te" te solum beatus est, se 'ognos'ens te, si'ut te glo"i(i'et, et g"atias agat et non e anes'at in 'ogitationibus suis$ si'ut enim melio", &ui no it #osside"e a"bo"em et de usu eius tibi g"atias agit, &uam is nes'iat el &uot 'ubitis alta sit el &uanta latitudine di((usa, &uam ille, &ui eam metitu" et omnes "amos eius nume"at et ne&ue #ossidet eam, ne&ue '"eato"em eius no it aut diligit2 si' (idelis %omo, 'uius totus mundus di itia"um est, et &uasi ni%il %abens omnia #ossidet in%ae"endo tibi, 'ui se" iunt omnia, &uam is ne' saltem se#tent"ionum g="os
no e"it, dubita"e stultum est, &uin uti&ue melio" sit &uam menso" 'aeli et nume"ato" side"um et #enso" elemento"um, et neglegens tui, &ui omnia in mensu"a et nume"o et #onde"e dis#osuisti$ CAPUT Sed tamen &uis &uae"ebat Mani'%aeum nes'io &uem etiam ista s'"ibe"e, sine &uo"um #e"itia #ietas dis'i #ote"at* di)isti enim %omini! e''e #ietas est sa#ientia$ &uam ille igno"a"e #osset, etiamsi ista #e"(e'te nosset! ista e"o &uia non no e"at, im#udentissime audens do'e"e, #"o"sus illam nosse non #osset$ anitas est enim mundana ista etiam nota #"o(ite"i, #ietas autem tibi 'on(ite"i$ unde ille de ius ad %o' ista multum lo'utus est, ut 'on i'tus ab eis, &ui ista e"e didi'issent, &uis esset eius sensus in 'ete"is, &uae abditio"a sunt, mani(este 'ognos'e"etu"$ non enim #a" i se aestima"i oluit, sed s#i"itum san'tum, 'onsolato"em et ditato"em (idelium tuo"um, au'to"itate #lena"ia #e"sonalite" in se esse #e"suade"e 'onatus est$ ita&ue 'um de 'aelo a' stellis et de solis a' lunae motibus (alsa di)isse de#"e%ende"etu", &uam is ad do't"inam "eligionis ista non #e"tineant, tamen ausus eius sa'"ilegos (uisse satis emine"et, 'um ea non solum igno"ata, sed etiam (alsa, tam esana su#e"biae anitate di'e"et, ut ea tam&uam di inae #e"sonae t"ibue"e sibi nite"etu"$ Cum enim audio C%"istianum ali&uem ("at"em, illum aut illum, ista nes'ientem et aliud #"o alio sentientem, #atiente" intueo" o#inantem %ominem2 ne' illi obesse ideo, 'um de te, domine '"eato" omnium, non '"edat indigna, si (o"te situs et %abitus '"eatu"ae 'o"#o"alis igno"et, obest autem, si %o' ad i#sam do't"inae #ietatis (o"mam #e"tine"e a"bit"etu", et #e"tina'ius a((i"ma"e audeat &uod igno"at$ sed etiam talis in(i"mitas in (idei 'unabulis a Ca"itate mat"e sustinetu", done' assu"gat no us %omo in i"um #e"(e'tum, et 'i"'um(e""i non #ossit omni ento do't"inae$ in illo autem, &ui do'to", &ui au'to", &ui du) et #"in'e#s eo"um, &uibus illa suade"et, ita (ie"i ausus est, ut &ui eum se&ue"entu" non &uemlibet %ominem, sed s#i"itum tuum san'tum se se&ui a"bit"a"entu", &uis tantam dementiam, si'ubi (alsa di)isse 'on in'e"etu", non detestandam longe&ue abi'iendam esse iudi'a"et* sed tamen nondum li&uido 'on#e"e"am, ut"um etiam se'undum eius e"ba i'issitudines longio"um et b"e io"um die"um at&ue no'tium, et i#sius no'tis et diei, et deli&uia luminum, et si &uid eius modi in aliis lib"is lege"am, #osset e)#oni, ut, si (o"te #osset, in'e"tum mi%i (ie"et, ut"um ita se "es %abe"et an ita, sed ad (idem meam illius au'to"itatem #"o#te" '"editam san'titatem #"ae#one"em$ CAPUT 5 Et #e" annos (e"me i#sos no em, &uibus eos animo agabundus audi i, nimis e)tento deside"io ent"um e)#e'tabam istum @austum$ 'ete"i enim eo"um, in &uos (o"te in'u""issem, &ui talium "e"um &uaestionibus a me obie'tis de(i'iebant, illum mi%i #"omittebant, 'uius ad entu 'onlato&ue 'onlo&uio (a'illime mi%i %ae', et si &ua (o"te maio"a &ua"e"em, enodatissime e)#edi"entu"$ e"go ubi enit, e)#e"tus sum %ominem g"atum et iu'undum e"bis, et ea i#sa, &uae illi solent di'e"e, multo sua ius ga""ientem sed &uid ad meam sitim #"etioso"um #o'ulo"um de'entissimus minist"ato"* iam "ebus talibus satiatae e"ant au"es meae2 ne' ideo mi%i melio"a idebantu", &uia melius di'ebantu"2 ne' ideo e"a, &uia dise"ta2 ne' ideo sa#iens anima, &uia ultus 'ong"uus et de'o"um elo&uium$ illi autem, &ui eum mi%i #"omittebant, non boni "e"um e)istimato"es e"ant2 et ideo illis idebatu" #"udens et sa#iens, &uie dele'tabat eos lo&uens$ Sensi autem
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
aliud genus %ominum etiam e"itatem %abe"e sus#e'tam, et ei nolle ad&uies'e"e, si 'om#to at&ue ube"i se"mone #"ome"etu"$ me autem iam do'ue"as, deus meus, mi"is et o''ultis modis, et #"o#te"ea '"edo, &uod tu me do'ue"is2 &uoniam e"um est, ne' &uis&uam #"aete" te alius do'to" est e"i, ubi'um&ue et unde'um&ue 'la"ue"it$ iam e"go abs te didi'e"am, ne' eo debe"e ide"i ali&uid e"um di'i, &uia elo&uente" di'itu", ne' eo (alsum, &uia in'om#osite sonant signa labio"um2 "u"sus ne' ideo e"um, &uia in#olite enuntiatu", ne' ideo (alsum, &uia s#lendidus se"mo est! sed #e"inde esse sa#ientiam et stultitiam, si'ut sunt 'ibi utiles et inutiles2 e"bis autem o"natis et ino"natis, si'ut asis u"banis et "usti'anis ut"os&ue 'ibos #osse minist"a"i$ igitu" a iditas mea, &ua illum tanto tem#o"e e)#e'ta e"am %ominem, dele'tabatu" &uidem motu a((e'tu&ue dis#utantis, et e"bis 'ong"uentibus at&ue ad estiendas sententias (a'ile o''u""entibus$ dele'taba" autem, et 'um multis el etiam #"ae multis laudabam a' (e"ebam2 sed moleste %abebam, &uod in 'oetu audientium non sine"e" inge"e"e illi, et #a"ti"i 'um eo 'u"as &uaestionum mea"um, 'on(e"endo (amilia"ite" et a''i#iendo a' "eddendo se"monem$ &uod ubi #otui, et au"es eius 'um (amilia"ibus meis eo&ue tem#o"e o''u#a"e 'oe#i, &uo non dede'e"et alte"nis disse"e"e, et #"otuli &uaedam, &uae me mo ebant, e)#e"tus sum #"ius %ominem e)#e"tem libe"alium dis'i#lina"um, nisi g"ammati'ae, at&ue eius i#sius usitato modo$ et &uia lege"at ali&uas Tullianas o"ationes, et #au'issimos Sene'ae lib"os, et nonnulla #oeta"um, et suae se'tae si &ua olumina latine at&ue 'om#osite 'ons'"i#ta e"ant, et &uia ade"at 'otidiana se"mo'inandi e)e"'itatio2 inde su##etebat elo&uium, &uod (iebat a''e#tius magis&ue sedu'to"ium mode"amine ingenii et &uodam le#o"e natu"ali$ itane est, ut "e'olo, domine deus meus, a"bite" 'ons'ientiae meae* 'o"am te 'o" meum et "e'o"datio mea2 &ui me'um tun' agebas abdito se'"eto #"o identiae tuae, et in%onestos e""o"es meos iam 'on e"tebas ante (a'iem meam, ut ide"em et odissem$ CAPUT 6 Nam #ostea&uam ille mi%i im#e"itus ea"um a"tium, &uibus eum e)'elle"e #uta e"am, satis a##a"uit, des#e"a"e 'oe#i #osse mi%i eum illa, &uae me mo ebant, a#e"i"e at&ue dissol e"e2 &uo"um &uidem igna"us #osset e"itatem tene"e #ietatis, sed si Mani'%aeus non esset$ lib"i &ui##e eo"um #leni sunt longissimis (abulis de 'aelo et de side"ibus et sole et luna! &uae mi%i eum, &uod uti&ue 'u#iebam, 'onlatis nume"o"um "ationibus, &uas alibi ego lege"am, ut"um #otius ita essent, ut Mani'%aei lib"is 'ontinebatu", an 'e"te el #a" etiam inde "atio "edde"etu", subtilite" e)#li'a"e #osse iam non a"bit"aba"$ &uae tamen ubi 'onside"anda et dis'utienda #"otuli, modeste sane ille ne' ausus est subi"e i#sam sa"'inam$ no e"at enim se ista non nosse, ne' eum #uduit 'on(ite"i$ non e"at de talibus, &uales multos lo&ua'es #assus e"am, 'onantes ea me do'e"e et di'entes ni%il$ iste e"o 'o" %abebat, etsi non "e'tum ad te, ne' tamen nimis in'autum ad se i#sum$ non us&ue&ua&ue im#e"itus e"at im#e"itiae suae, et noluit se teme"e dis#utando in ea 'oa"ta"i, unde ne' e)itus ei ullus ne' (a'ilis esset "editus$ etiam %in' mi%i am#lius #la'uit! #ul'%"io" est enim tem#e"antia 'on(itentis animi, &uam illa, &uae nosse 'u#iebam$ et eum in omnibus di((i'ilio"ibus et subtilio"ibus &uaestionibus talem in eniebam$ Re("a'to ita&ue studio, &uod intende"am in Mani'%aei litte"as, magis&ue des#e"ans de 'ete"is eo"um do'to"ibus, &uando in multis, &uae me mo ebant, ita ille nominatus a##a"uit, 'oe#i 'um eo #"o studio illius age"e itam, &uo i#se (lag"abat in eas litte"as, &uas tun' iam "%eto" ;a"t%aginis adules'entes do'ebam2 et lege"e 'um eo, si e &uae ille audita deside"a"et, si e &uae i#se tali ingenio a#ta e)istima"em$ 'ete"um 'onatus omnis meus, &ui #"o(i'e"e in illa se'ta statue"am, illo %omine 'ognito #"o"sus
+-
,.
,-
/.
/-
inte"'idit2 non ut ab eis omnino se#a"a"e", sed &uasi melius &ui'&uam non in eniens eo, &uo iam &uo&uo modo in"ue"am, 'ontentus inte"im esse de'"e e"am, nisi ali&uid (o"te, &uod magis eligendum esset, elu'e"et$ ita ille @austus, &ui multis la&ueus mo"tis e)titit, meum &uo 'a#tus e"am "ela)a"e iam 'oe#e"at ne' olens ne' s'iens$ manus enim tuae, deus meus, in abdito #"o identiae tuae, non dese"ebant animam meam, et sanguine 'o"dis mat"is meae #e" la'"imas eium diebus et no'tibus #"o me sa'"i(i'abatu" tibi, et egisti me'um mi"is modis$ tu illud egisti, deus meus$ nam a domino g"essus %ominis di"iguntu", et iam eius olet$ aut &uae #"o'u"atio salutis #"aete" manum tuam "e(i'ientem &uae (e'isti* CAPUT 7 Egisti e"go me'um, ut mi%i #e"suade"etu" Romam #e"ge"e, et #otius ibi do'e"e &uod do'ebam Ca"t%agini$ et %o' unde mi%i #e"suasum est, non #"aete"ibo 'on(ite"i tibi2 &uoniam et in %is altissimi tui "e'essus et #"aesentissima in nos mise"i'o"dia tua 'ogitanda et #"aedi'anda est$ non ideo Romam #e"ge"e olui, &uod maio"es &uaestus maio"&ue mi%i dignitas ab ami'is, &ui %o' suadebant, #"omittebatu" : &uam&uam et ista du'ebant animum tun' meum : sed illa e"at 'ausa ma)ima et #aene sola, &uod audiebam &uietius ibi stude"e adules'entes et o"dinatio"e dis'i#linae 'o%e"'itione seda"i, ne in eius s'%olam, &uo magist"o non utuntu", #assim et #"ote" e in"uant, ne' eos admitti omnino, nisi ille #e"mise"it$ Cont"a a#ud Ca"t%aginem (oeda est et intem#e"ans li'entia s'%olasti'o"um! in"um#unt in#udente" et #"o#e (u"iosa ("onte #e"tu"bant o"dinem, &uem &uis&ue dis'i#ulis ad #"o(i'iendum institue"it$ multa iniu"iosa (a'iunt, mi"a %ebetudine et #unienda legibus, nisi 'onsuetudo #at"ona sit, %o' mise"io"es eos ostendens, &uo iam &uasi li'eat (a'iunt, &uod #e" tuam aete"nam legem num&uam li'ebit2 et in#une se (a'e"e a"bit"antu", 'um i#sa (a'iendi 'ae'itate #uniantu", et in'om#a"abilite" #atiantu" #eio"a, &uam (a'iunt$ e"go &uos mo"es 'um stude"em meos esse nolui, eos 'um do'e"em 'ogeba" #e"#eti alienos2 et ideo #la'ebat i"e, ubi talia non (ie"i omnes &ui no e"ant indi'abant$ e"um autem tu, s#es mea et #o"tio mea in te""a i entium, ad mutandum te""a"um lo'um #"o salute animae meae et Ca"t%agini stimulos, &uibus inde a elle"e", admo ebas, et Romae inle'eb"as, &uibus adt"a%e"e", #"o#onebas mi%i, #e" %omines, &ui diligunt itam mo"tuam, %in' insana (a'ientes, inde ana #olli'entes! et ad 'o""igendos g"essus meos uteba"is o''ulte et illo"um et mea #e" e"sitate$ nam et &ui #e"tu"babant otium meum, (oeda "abie 'ae'i e"ant, et &ui in itabant ad aliud, te""am sa#iebant$ ego autem, &ui detestaba" %i' e"am mise"iam, illi' (alsam (eli'itatem a##etebam$ Sed &ua"e %in' abi"em et illu' i"em, tu s'iebas, deus, ne' indi'abas mi%i ne' mat"i, &uae me #"o(e'tum at"o'ite" #lan)it, et us&ue ad ma"e se'uta est$ sed (e(elli eam iolente" me tenentem, ut aut "e o'a"et aut me'um #e"ge"et, et (in)i me ami'um nolle dese"e"e, done' ento (a'to na iga"et$ et mentitus sum mat"i, et illi mat"i, et e asi2 &uia et %o' tu dimisisti mi%i mise"i'o"dite" se" ans me ab a&uis ma"is #lenum e)se'"andis so"dibus us&ue ad a&uam g"atiae tuae2 &ua me abluto si''a"entu" (lumina mate"no"um o'ulo"um, &uibus #"o me 'otidie tibi "igabat te""am sub ultu suo$ et tamen "e'usanti sine me "edi"e i) #e"suasi, ut in lo'o, &ui #"o)imus nost"ae na i e"at, memo"ia beati C=#"iani, mane"et ea no'te$ sed ea no'te 'lan'ulo ego #"o(e'tus sum, illa autem non2 mansit o"ando et (lendo$ et &uid a te #etebat, deus meus, tantis la'"imis, nisi ut na iga"e me non sine"es* sed alte 'onsulens, et e)audiens 'a"dinem deside"ii eius, non 'u"asti &uod tun' #etebat, ut me (a'e"es &uod sem#e" #etebat$ (la it entus et im#le it ela nost"a, et litus subt"a)it as#e'tibus nost"is, in &uo
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
mane illa insaniebat dolo"e et &ue"ellis et gemitu im#lebat au"es tuas 'ontemnentis ista, 'um et me 'u#iditatibus "a#e"es ad (iniendas i#sas 'u#iditates, et illius 'a"nale deside"ium iusto dolo"um (lagello a#ula"et$ amabat enim se'um #"aesentiam meam mo"e mat"um, sed multis multo am#lius2 et nes'iebat, &uid tu illi gaudio"um (a'tu"us esses de absentia mea$ nes'iebat, ideo (lebat et eiulabat, at&ue illis '"u'iatibus a"guebatu" in ea "eli&uia"ium E ae, 'um gemitu &uae"ens &uod 'um gemitu #e#e"e"at$ et tamen #ost a''usationem (alla'ia"um et '"udelitatis meae, 'on e"sa "u"sum ad de#"e'andum te #"o me abiit ad solita, et ego Romam$ CAPUT 8 Et e''e e)'i#io" ibi (lagello aeg"itudinis 'o"#o"alis, et ibam iam ad in(e"os, #o"tans omnia mala, &uae 'onmise"am et in te et in me et in alios, multa et g"a ia su#e" o"iginalis #e''ati in'ulum, &uo omnes in Adam mo"imu"$ non enim &ui'&uam eo"um mi%i dona e"as in C%"isto, ne' sol e"at ille in '"u'e sua inimi'itias, &uas te'um 'ont"a)e"am #e''atis meis$ &uomodo enim eas sol e"et in '"u'e #%antasmatis, &uod de illo '"edide"am* &uam e"go (alsa mi%i idebatu" mo"s 'a"nis eius, tam e"a e"at animae meae2 et &uam e"a e"at mo"s 'a"nis eius, tam (alsa ita animae meae, &uae id non '"edebat$ et ing"a es'entibus (eb"ibus, iam ibam et #e"ibam$ &uo enim i"em, si %in' tun' abi"em, nisi in ignem at&ue to"menta digna (a'tis meis in e"itate o"dinis tui* et %o' illa nes'iebat, et tamen #"o me o"abat absens$ tu autem, ubi&ue #"aesens, ubi e"at e)audiebas eam, et ubi e"am mise"eba"is mei, ut "e'u#e"a"em salutem 'o"#o"is ad%u' insanus 'o"de sa'"ilego$ ne&ue enim deside"abam in illo tanto #e"i'ulo ba#tismum tuum, et melio" e"am #ue", &uo illum de mate"na #ietate (lagita i, si'ut iam "e'o"datus at&ue 'on(essus sum$ sed in dede'us meum '"e e"am, et 'onsilia medi'inae tuae demens i""idebam, &ui non me si isti talem bis mo"i$ &uo ulne"e si (e"i"etu" 'o" mat"is, num&uam sana"etu"$ non enim satis elo&uo", &uid e"ga me %abebat animi et &uanto maio"e solli'itudine me #a"tu"iebat s#i"itu, &uam 'a"ne #e#e"e"at$ non ita&ue ideo, &uomodo sana"etu", si mea talis illa mo"e t"ans e"be"asset is'e"a dile'tionis eius$ et ubi essent tantae #"e'es, tam '"eb"ae sine inte"missione* nus&uam nisi ad te$ an e"o tu, deus mise"i'o"dia"um, s#e"ne"es 'o" 'ont"itum et %umiliatum iduae 'astae a' sob"iae, ("e&uentantis elemos=nas, obse&uentis at&ue se" ientis san'tis tuis, nullum diem #"aete"mittentis oblationem ad alta"e tuum, bis die, mane et es#e"e, ad e''lesiam tuam sine ulla inte"missione enientis, non ad anas (abulas et aniles lo&ua'itates, sed ut te audi"et in tuis se"monibus et tu illam in suis o"ationibus* %uiusne tu la'"imas, &uibus non a te au"um et a"gentum #etebat ne' ali&uod nutabile aut olubile bonum, sed salutem animae (ilii sui, tu, 'uius mune"e talis e"at, 'ontemne"es et "e#elle"es ab au)ilio tuo* ne&ua&uam, domine, immo e"o ade"as et e)audiebas et (a'iebas o"dine, &uo #"aedestina e"as esse (a'iendum$ absit, ut tu (alle"es eam in illis isionibus et "es#onsionibus tuis, &uae iam 'ommemo"a i et &uae non 'ommemo"a i, &uae illa (ideli #e'to"e tenebat et sem#e" o"ans tam&uam '%i"og"a#%a tua inge"ebat tibi$ digna"is enim, &uoniam in sae'ulum mise"i'o"dia tua, eis &uibus omnia debita dimittis, etiam #"omissionibus debito" (ie"i$ CAPUT 1. Re'"easti e"go me ab illa aeg"itudine, et sal um (e'isti (ilium an'illae tuae tun' inte"im 'o"#o"e, ut esset 'ui salutem melio"em at&ue 'e"tio"em da"es$ et iungeba" etiam tun'
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
Romae (alsis illis at&ue (allentibus san'tis! non enim tantum audito"ibus eo"um, &uo"um e nume"o e"at etiam is, in 'uius domo aeg"ota e"am et 'on alue"am, sed eis etiam, &uos ele'tos o'ant$ ad%u' enim mi%i idebatu" non esse nos, &ui #e''amus, sed nes'io &uam aliam in nobis #e''a"e natu"am, et dele'tabat su#e"biam meam e)t"a 'ul#am esse, et 'um ali&uid mali (e'issem, non 'on(ite"i me (e'isse, ut sana"es animam meam, &uoniam #e''abat tibi, sed e)'usa"e me amabam, et a''usa"e nes'io &uid aliud, &uod me'um esset et ego non essem$ e"um autem totum ego e"am, et ad e"sus me in#ietas mea me di ise"at! et id e"at #e''atum insanabilius, &uo me #e''ato"em non esse a"bit"aba"2 et e)e'"abilis ini&uitas, te, deus omni#otens, te in me ad #e"ni'iem meam, &uam me a te ad salutem, malle su#e"a"i$ Nondum e"go #osue"as 'ustodiam o"i meo et ostium 'ontinentiae 'i"'um labia mea, ut non de'lina"et 'o" meum in e"ba mala, ad e)'usandas e)'usationes in #e''atis 'um %ominibus o#e"antibus ini&uitatem, et ideo ad%u' 'ombinabam 'um ele'tis eo"um! sed tamen des#e"ans in ea (alsa do't"ina me #osse #"o(i'e"e, ea&ue i#sa, &uibus, si nil melius "e#e"i"em, 'ontentus esse de'"e e"am, iam "emissius neglegentius&ue "etinebam$ Etenim subo"ta est etiam mi%i 'ogitatio, #"udentio"es illos 'ete"is (uisse #%iloso#%os, &uos A'ademi'os a##ellant, &uod de omnibus dubitandum esse 'ensue"ant, ne' ali&uid e"i ab %omine 'om#"e%endi #osse de'"e e"ant$ ita enim et mi%i li&uido sensisse idebantu", ut ulgo %abentu", etiam illo"um intentionem nondum intellegenti$ ne' dissimula i eundem %os#item meum "e#"ime"e a nimia (idu'ia, &uam sensi eum %abe"e de "ebus (abulosis, &uibus Mani'%aei lib"i #leni sunt$ ami'itia tamen eo"um (amilia"ius uteba" &uam 'ete"o"um %ominum, &ui in illa %ae"esi non (uissent$ ne' eam de(endebam #"istina animositate, sed tamen (amilia"itas eo"um : #lu"es enim eos Roma o''ultabat : #ig"ius me (a'iebat aliud &uae"e"e, #"aese"tim des#e"antem in e''lesia tua, domine 'aeli et te""ae, '"eato" omnium isibilium et in isibilium, #osse in eni"i e"um, unde me illi a e"te"ant! multum&ue mi%i tu"#e idebatu" '"ede"e (igu"am te %abe"e %umanae 'a"nis, et memb"o"um nost"o"um lineamentis 'o"#o"alibus te"mina"i$ et &uoniam 'um de deo meo 'ogita"e ellem, 'ogita"e nisi moles 'o"#o"um non no e"am : ne&ue enim idebatu" mi%i esse &ui'&uam, &uod tale non esset : ea ma)ima et #"o#e sola 'ausa e"at ine itabilis e""o"is mei$ Hin' enim et mali substantiam &uandam '"edebam esse talem, et %abe"e suam molem, tet"am et de(o"mem si i '"assam, &uam te""am di'ebant, si e tenuem at&ue subtilem, si'uti est ae"is 'o"#us! &uam malignam mentem #e" illam te""am "e#entem imaginantu"$ et &uia deum bonum nullam malam natu"am '"easse &ualis'um&ue me #ietas '"ede"e 'ogebat, 'onstituebam e) ad e"so sibi duas moles, ut"am&ue in(initam, sed malam angustius, bonam g"andius, et e) %o' initio #estilentioso me 'ete"a sa'"ilegia se&uebantu"$ 'um enim 'ona"etu" animus meus "e'u""e"e in 'at%oli'am (idem, "e#e"'utiebatu", &uia non e"at 'at%oli'a (ides, &uam esse a"bit"aba"$ et magis #lus mi%i ideba", si te, deus meus, 'ui 'on(itentu" e) me mise"ationes tuae, el e) 'ete"is #a"tibus in(initum '"ede"em, &uam is e) una, &ua tibi moles mali o##onebatu", 'oge"e" (initum (ate"i, &uam si e) omnibus #a"tibus in 'o"#o"is %umani (o"ma te o#ina" (ini"i$ et melius mi%i ideba" '"ede"e nullum malum te '"easse : &uod mi%i nes'ienti non solum ali&ua substantia, sed etiam 'o"#o"ea idebatu", &uia et mentem 'ogita"e non no e"am nisi eam subtile 'o"#us esse, &uod tamen #e" lo'i s#atia di((unde"etu" : &uam '"ede"e abs te esse &ualem #utabam natu"am mali$ i#sum &uo&ue sal ato"em nost"um, unigenitum tuum, tam&uam de massa lu'idissimae molis tuae #o""e'tum ad nost"am salutem ita #utabam, ut aliud de illo non '"ede"em nisi &uod #ossem anitate imagina"i$ talem ita&ue natu"am eius nas'i non #osse de Ma"ia i"gine a"bit"aba", nisi 'a"ni 'on'e"ne"etu"$ 'on'e"ni autem et non 'oin&uina"i non idebam, &uod mi%i tale (igu"abam$ metuebam ita&ue
'"ede"e in'a"natum, ne '"ede"e 'oge"e" e) 'a"ne in&uinatum$ nun' s#i"itales tui blande et amante" "idebunt me, si %as 'on(usiones meas lege"int2 sed tamen talis e"am$ CAPUT 11 9einde &uae illi in s'"i#tu"is tuis "e#"e%ende"ant de(endi #osse non e)istimabam! sed ali&uando sane 'u#iebam 'um ali&uo illo"um lib"o"um do'tissimo 'on(e""e singula, et e)#e"i"i, &uid inde senti"et$ iam enim El#idii 'uiusdam ad e"sus eosdem Mani'%aeos 'o"am lo&uentis et disse"entis se"mones etiam a#ud Ca"t%aginem mo e"e me 'oe#e"ant, 'um talia de s'"i#tu"is #"o(e""et, &uibus "esisti non (a'ile #osset$ et inbe'illa mi%i "es#onsio idebatu" isto"um2 &uam &uidem non (a'ile #alam #"omebant, sed nobis se'"etius! 'um di'e"ent s'"i#tu"as no i testamenti (alsatas (uisse a nes'io &uibus, &ui Iudaeo"um legem inse"e"e C%"istianae (idei olue"unt, at&ue i#si in'o""u#ta e)em#la"ia nulla #"o(e""ent$ sed me ma)ime 'a#tum et o((o'atum &uodam modo, de#"imebant 'o"#o"alia 'ogitantem moles illae, sub &uibus an%elans in au"am tuae e"itatis li&uidam et sim#li'em "es#i"a"e non #ote"am$ CAPUT 1+ +. Sedulo e"go age"e 'oe#e"am, #"o#te" &uod ene"am, ut do'e"em Romae a"tem "%eto"i'am! et #"ius domi 'ong"ega"e ali&uos, &uibus et #e" &uos innotes'e"e 'oe#e"am$ et e''e 'ognos'o alia Romae (ie"i, &uae non #atieba" in A("i'a$ nam "e e"a illas e e"siones a #e"ditis adules'entibus ibi non (ie"i mani(estatum est mi%i! sed subito in&uiunt ne me"'edem magist"o "eddant, 'ons#i"ant multi adules'entes et t"ans(e"unt se ad alium, dese"to"es (idei et &uibus #"ae #e'uniae 'a"itate iustitia ilis est$ ode"at etiam istos 'o" meum, &uam is non #e"(e'to odio$ &uod enim ab eis #assu"us e"am, magis ode"am (o"tasse &uam eo, &uod 'uilibet inli'ita (a'iebant$ 'e"te tamen tu"#es sunt tales, et (o"ni'antu" abs te, amando olati'a ludib"ia tem#o"um et lu'"um luteum, &uod 'um ad#"e%enditu" manum in&uinat, et am#le'tendo mundum (ugientem, 'ontemnendo te, manentem et "e o'antem, et ignos'entem "edeunti ad te me"et"i'i %umanae animae$ et nun' tales odi #"a os et disto"tos, &uam is eos 'o""igendos diligam, ut #e'uniae do't"inam i#sam, &uam dis'unt, #"ae(e"ant, ei e"o te, deum, e"itatem et ube"tatem 'e"ti boni et #a'em 'astissimam$ sed tun' magis eos #ati nolebam malos #"o#te" me, &uam (ie"i #"o#te" te bonos olebam$ CAPUT 1, Ita&ue #ostea&uam missum est a Mediolanio Romam ad #"ae(e'tum u"bis, ut illi 'i itati "%eto"i'ae magiste" #"o ide"etu", in#e"tita etiam e e'tione #ubli'a, ego i#se ambi i, #e" eos i#sos Mani'%aeis anitatibus eb"ios : &uibus ut 'a"e"em ibam, sed ut"i&ue nes'iebamus : ut di'tione #"o#osita me #"obatum #"ae(e'tus tun' S=mma'%us mitte"et$ et eni Mediolanium ad Amb"osium e#is'o#um, in o#timis notum o"bi te""ae, #ium 'ulto"em tuum, 'uius tun' elo&uia st"enue minist"abant adi#em ("umenti tui, et laetitiam olei, et sob"iam ini eb"ietatem, #o#ulo tuo$ ad eum autem du'eba" abs te nes'iens, ut #e" 'um ad te s'iens du'e"e"$ sus'e#it me #ate"ne ille %omo dei et #e"eg"inationem ama"e 'oe#i #"imo &uidem non tam&uam do'to"em e"i, &uod in e''lesia tua #"o"sus des#e"abam, sed tam&uam %ominem benignum in me$ studiose audiebam dis#utantem in #o#ulo, non intentione, &ua debui, sed &uasi e)#lo"ans eius (a'undiam, ut"um
1.
1-
+-
,.
,-
/.
/-
'on eni"et (amae suae, an maio" mino" e #"o(lue"et, &uam #"aedi'abatu"2 et e"bis eius sus#endeba" intentus, "e"um autem in'u"iosus et 'ontem#to" adstabam! et dele'taba" se"monis sua itate, &uam&uam e"uditio"is, minus tamen %ila"es'entis at&ue mul'entis, &uam @austi e"at, &uod attinet ad di'endi modum$ 'ete"um "e"um i#sa"um nulla 'on#a"atio! nam ille #e" Mani'%aeas (alla'ias abe""abat, ille autem salube""ime do'ebat salutem$ sed longe est a #e''ato"ibus salus, &ualis ego tun' ade"am$ et tamen #"o#in&uabam sensim, et nes'iens$ CAPUT 1/
1. Cum enim non satage"em dis'e"e &uae di'ebat, sed tantum &uemadmodum di'ebat audi"e : ea mi%i &ui##e, des#e"anti ad te iam #ate"e %omini, inanis 'u"a "emanse"at : eniebant in animum meum simul 'um e"bis, &uae diligebam, "es etiam, &uas neglegebam$ 'o" a#e"i"em ad e)'i#iendum, &uam dise"te di'e"et, #a"ite" int"abat et &uam e"a di'e"et, g"adatim &uidem$ nam #"imo etiam i#sa de(endi #osse mi%i iam 'oe#e"unt ide"i, et (idem 'at%oli'am, #"o &ua ni%il #osse di'i ad e"sus o##ugnantes Mani'%aeos #uta e"am, iam non in#udente" asse"i e)istimabam, ma)ime audito uno at&ue alte"o, et sae#ius aenigmate soluto de s'"i#tis ete"ibus, ubi, 'um ad litte"am a''i#e"em, o''ideba"$ s#i"italite" ita&ue #le"is&ue illo"um lib"o"um lo'is e)#ositis, iam "e#"e%endebam des#e"ationem meam illam dumta)at, &ua '"edide"am legem et #"o#%etas detestantibus at&ue i""identibus "esisti omnino non #osse$ ne' tamen iam ideo mi%i 'at%oli'am iam tenendam esse sentiebam2 &uia et i#sa #ote"at %abe"e do'tos adse"to"es suos, &ui 'o#iose et non absu"de obie'ta "e(elle"ent! ne' ideo iam damnandum illud, &uod tenebam, &uia de(ensionis #a"tes ae&uabantu"$ ita enim 'at%oli'a non mi%i i'ta idebatu", ut nondum etiam i't"i) a##a"e"et$ tun' e"o (o"tite" intendi animum, si &uo modo #ossem 'e"tis ali&uibus do'umentis Mani'%aeos 'on in'e"e (alsitatis$ &uod si #ossem s#i"italem substantiam 'ogita"e, statim ma'%inamenta illa omnia sol e"entu" et abi'e"entu" e) animo meo! sed non #ote"am$ <e"um tamen de i#so mundi %uius 'o"#o"e, omni&ue natu"a, &uam sensus 'a"nis attinge"et, multo #"obabilio"a #le"os&ue sensisse #%iloso#%os magis magis&ue 'onside"ans at&ue 'om#a"ans iudi'abam$ ita&ue A'ademi'o"um mo"e, si'ut e)istamantu", dubitans de omnibus at&ue inte" omnia (lu'tuans, Mani'%aeos &uidem "elin&uendos esse de'"e i2 non a"bit"ans eo i#so tem#o"e dubitationis meae in illa se'ta mi%i #e"manendum esse, 'ui iam nonnullos #%iloso#%os #"ae#onebam! &uibus tamen #%iloso#%is, &uod sine saluta"i nomine C%"isti essent, 'u"ationem languo"is animae meae 'onmitte"e omnino "e'usabam$ statui e"go tamdiu esse 'ate'%umenus in 'at%oli'a e''lesia mi%i a #a"entibus 'onmendata, done' ali&uid 'e"ti elu'e"et, &uo 'u"sum di"ige"em$
1-
+.
+-
,.
,-
/.
LIAER <I
CAPUT 1 S#es mea a iu entute mea, ubi mi%i e"as et &uo "e'esse"as* an e"o non tu (e'e"as me, et dis'"e e"as me a &uad"u#edibus, et olatibus 'aeli sa#ientio"em me (e'e"as* et ambulabam #e" teneb"as et lub"i'um, et &uae"ebam te (o"is a me, et non in eniebam deum 'o"dis mei2 et ene"am in #"o(undum ma"is et di((idebam et des#e"abam de in entione e"i$ iam ene"at ad me mate" #ietate (o"tis, te""a ma"i&ue me se&uens, et in #e"i'ulis omnibus de te se'u"a$ nam et #e" ma"ina dis'"imina i#sos nautas 'onsolabatu", a &uibus "udes ab=ssi iato"es, 'um #e"tu"bantu", 'onsola"i solent, #olli'ens eis #e" entionem 'um salute, &uia %o' ei tu #e" isum #olli'itus e"as$ et in enit me #e"i'litantem &uidem g"a ite" des#e"atione indagandae e"itatis! sed tamen ei 'um indi'assem non me &uidem iam esse Mani'%aeum, sed ne&ue Cat%oli'um C%"istianum, non, &uasi ino#inatum ali&uid audie"it, e)iluit laetitia, 'um iam se'u"a (ie"et e) ea #a"te mise"iae meae, in &ua me, tam&uam mo"tuum, "esus'itandum tibi (lebat, et (e"et"o 'ogitationis o((e"ebat, ut di'e"es (ilio iduae2 Iu enis, tibi di'o, su"ge! et "e i es'e"et et in'i#e"et lo&ui, et t"ade"es illum mat"i suae$ nulla e"go tu"bulenta e)ultatione t"e#ida it, 'o" eius, 'um audisset e) tanta #a"te iam (a'tum, &uod tibi 'otidie #langebat ut (ie"et, e"itatem me nondum ade#tum, sed (alsitati iam e"e#tum! immo e"o &uia 'e"ta e"at et &uod "estabat te datu"um, &ui totum #"omise"as, #la'idissime et #e'to"e #leno (idu'iae "es#ondit mi%i, '"ede"e se in C%"isto, &uod #"ius&uam de %a' ita emig"a"et, me isu"a esset (idelem 'at%oli'um$ et %o' &uidem mi%i$ tibi autem, (ons mise"i'o"dia"um, #"e'es et la'"imas densio"es, ut a''ele"a"es adiuto"ium et inlumina"es teneb"as meas! et studiosius ad e''lesiam 'u""e"e et in Amb"osi o"a sus#endi, ad (ontem salientis a&uae in itam aete"nam$ diligebat autem illum i"um si'ut angelum dei, &uod #e" illum 'ogno e"at me inte"im ad illam an'i#item (lu'tuationem iam esse #e"du'tum, #e" &uam t"ansitu"um me ab aeg"itudine ad sanitatem, inte"'u""ente a"tio"e #e"i'ulo, &uasi #e" a''essionem, &uam '"iti'am medi'i o'ant, 'e"ta #"aesumebat$ CAPUT + ,Ita&ue 'um ad memo"ias san'to"um, si'ut in A("i'a solebat, #ultes et #anem et me"um adtulisset, at&ue ab ostia"io #"o%ibe"etu"! ubi %o' e#is'o#um etuisse 'ogno it, tam #ie at&ue oboediente" am#le)a est, ut i#se mi"a"e", &uam (a'ile a''usat"i) #otius 'onsuetudinis suae &uam dis'e#tat"i) illius #"o%ibitionis e((e'ta sit non enim obsidebat s#i"itum eius inulentia eam&ue stimulabat in odium e"i amo" ini, si'ut #le"os&ue ma"es et (eminas, &ui ad 'anti'um sob"ietatis si'ut ad #otionem a&uatam madidi nausiant$ sed illa 'um attulisset 'anist"um 'um sollemnibus e#ulis, #"aegustandis at&ue la"giendis, #lus etiam &uam unum #o'illum #"o suo #alato satis sob"io tem#e"atum, unde dignationem sume"et, non #onebat! et si multae essent &uae illo modo idebantu" %ono"andae memo"iae de(un'to"um, idem i#sum unum, &uod ubi&ue #one"et, 'i"'um(e"ebat, &uo iam non solum a&uatissimo, sed etiam te#idissimo 'um suis #"aesentibus #e" so"bitiones e)iguas #a"ti"etu", &uia #ietatem ibi &uae"ebat, non olu#tatem$ Ita&ue ubi 'om#e"it a #"ae'la"o #"aedi'ato"e at&ue antistite #ietatis #"ae'e#tum esse, ista non (ie"i, ne' ab eis &ui sob"ie (a'e"ent, ne ulla o''asio se ingu"gitandi da"etu" eb"iosis2 et &uia illa &uasi #a"entalia su#e"stitioni gentilium essent
1.
1-
+.
+-
,.
/.
/-
1.
simillima, abstinuit se libentissime! et #"o 'anist"o #leno te""enis ("u'tibus, #lenum #u"gatio"ibus otis #e'tus ad memo"ias ma"t="um a((e""e didi'e"at, ut et &uod #osset da"et egentibus, et si' 'ommuni'atio domini'i 'o"#o"is illi' 'eleb"a"etu", 'uius #assionis imitatione immolati et 'o"onati sunt ma"t="es$ Sed tamen idetu" mi%i, domine deus meus : et ita est in 'ons#e'tu tuo de %a' "e 'o" meum : non (a'ile (o"tasse de %a' am#utanda 'onsuetudine mat"em meam (uisse 'essu"am, si ab alio #"o%ibe"etu", &uem non si'ut Amb"osium diligebat$ &uem #"o#te" salutem meam ma)ime diligebat, eam e"o ille, #"o#te" eius "eligiosissimam 'on e"sationem, &ua in bonis o#e"ibus tam (e" ens s#i"itu ("e&uentabat e''lesiam, ita ut sae#e e"um#e"et, eum me ide"et, in eius #"aedi'ationem, g"atulans mi%i, &uod talem mat"em %abe"em, nes'iens, &ualem illa (ilium, &ui dubitabam de illis omnibus et in eni"i #osse iam itae minime #utabam$ CAPUT ,
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
Ne' iam ingemes'ebam o"ando, ut sub eni"es mi%i, sed ad &uae"endum intentus et ad disse"endum in&uietus e"at animus meus, i#sum&ue Amb"osium (eli'em &uendam %ominem se'undum sae'ulum o#inaba", &uem si' tantae #otestates %ono"a"ent! 'aelibatus tantum eius mi%i labo"iosus idebatu"$ &uid autem ille s#ei ge"e"et, ad e"sus i#sius e)'ellentiae tem#tamenta &uid lu'taminis %abe"et, &uid e solaminis in ad e"sis, et o''ultum os eius, &uod e"at in 'o"de eius, &uam sa#ida gaudia de #ane tuo "umina"et, ne' 'oni'e"e no e"am ne' e)#e"tus e"am$ ne' ille s'iebat aestus meos, ne' (o eam #e"i'uli mei$ non enim &uae"e"e ab eo #ote"am &uod olebam, si'ut olebam, se'ludentibus me ab eius au"e at&ue o"e 'ate" is negotioso"um %ominum, &uo"um in(i"mitatibus se" iebat! 'um &uibus &uando non e"at, &uod #e"e)iguum tem#o"is e"at, aut 'o"#us "e(i'iebat ne'essa"iis sustenta'ulis aut le'tione animum$ sed 'um legebat, o'uli du'ebantu" #e" #aginas et 'o" intelle'tum "imabatu", o) autem et lingua &uies'ebant$ sae#e, 'um adessemus : non enim etabatu" &uis&uam ing"edi aut ei enientem nuntia"i mos e"at : si' eum legentem idimus ta'ite et alite" num&uam, sedentes&ue in diutu"no silentio : &uis enim tam intento esse one"i aude"et* : dis'edebamus2 et 'onie'tabamus eum #a" o i#so tem#o"e, &uod "e#a"andae menti suae nan'is'ebatu", (e"iatum ab st"e#itu 'ausa"um aliena"um, nolle in aliud a o'a"i2 et 'a e"e (o"tasse, ne audito"e sus#enso et intento, si &ua obs'u"ius #osuisset ille &uem lege"et, etiam e)#one"e esset ne'esse aut de ali&uibus di((i'ilio"ibus disse"ta"e &uaestionibus2 at&ue %ui' o#e"i tem#o"ibus im#ensis minus &uam ellet oluminum e ol e"et! &uam&uam et 'ausa se" andae o'is, &uae illi (a'illime obtundebatu", #ote"at esse iustio" ta'ite legendi$ &uolibet tamen animo id age"et, bono uti&ue ille i" agebat$ Sed 'e"te mi%i nulla dabatu" 'o#ia s'is'itandi &uae 'u#iebam de tam san'to o"a'ulo tuo, #e'to"e illius, nisi 'um ali&uid b"e ite" esset audiendum$ aestus autem illi mei otiosum eum alde, 'ui "e(unde"entu", "e&ui"ebant, ne' um&uam in eniebant$ et eum &uidem in #o#ulo e"bum e"itatis "e'te t"a'tantem omni die domini'o audiebam2 et magis magis&ue mi%i 'on(i"mabatu" omnes e"suta"um 'alumnia"um nodos, &uos illi de'e#to"es nost"i ad e"sus di inos lib"os inne'tebant, #osse dissol i$ ubi e"o etiam 'on#e"i ad imaginem tuam %ominem a te (a'tum ab s#i"italibus (iliis tuis, &uos de mat"e 'at%oli'a #e" g"atiam "egene"asti, non si' intellegi, ut %umani 'o"#o"is (o"ma te te"minatum '"ede"ent at&ue 'ogita"ent, &uam&uam &uomodo se %abe"et s#i"italis substantia, ne &uidem tenuite" at&ue aenigmate sus#i'aba", tamen gaudens e"ubui non me tot annos ad e"sus 'at%oli'am (idem, sed 'ont"a 'a"nalium 'ogitationum (igmenta lat"asse$ eo &ui##e teme"a"ius et im#ius (ue"am, &uod ea &uae debebam &uae"endo
dis'e"e, a''usando di)e"am$ tu autem, altissime et #"o)ime, se'"etissime et #"aesentissime, 'ui memb"a non sunt alia maio"a et alia mino"a, sed ubi&ue totus es et nus&uam lo'o"um es, non es uti&ue (o"ma ista 'o"#o"ea, tamen (e'isti %ominem ad imaginem tuam, et e''e i#se a 'a#ite us&ue ad #edes in lo'o est$ CAPUT / Cum e"go nes'i"em, &uomodo %ae' subsiste"et imago tua, #ulsans #"o#one"em, &uomodo '"edendum esset, non insultans o##one"em, &uasi ita '"editum esset$ tanto igitu" a'"io" 'u"a "odebat intima mea, &uid 'e"ti "etine"em, &uanto me magis #udebat, tam diu inlusum et de'e#tum #"omissione 'e"to"um, #ue"ili e""o"e et animositate tam multa in'e"ta &uasi 'e"ta ga""isse$ &uod enim (alsa essent, #ostea mi%i 'la"uit$ 'e"tum tamen e"at, &uod in'e"ta essent et a me ali&uando #"o 'e"tis %abita (uissent, 'um 'at%oli'am tuam 'ae'is 'ontentionibus a''usa"em, etsi nondum 'om#e"tam e"a do'entem, non tamen ea do'entem, &uae g"a ite" a''usabam$ ita&ue 'on(undeba" et 'on e"teba", et gaudebam, deus meus, &uod e''lesia uni'a, 'o"#us uni'i tui, in &ua mi%i nomen C%"isti in(anti est inditum, non sa#e"et in(antiles nugas2 ne&ue %o' %abe"et in do't"ina sua sana, &uod te '"eato"em omnium in s#atium lo'i, &uam is summum et am#lum, tamen undi&ue te"minatum, memb"o"um %umano"um (igu"a 'ont"ude"et$ Gaudebam etiam, &uod ete"a s'"i#ta legis et #"o#%eta"um iam non illo o'ulo mi%i legenda #"o#one"entu", &uo antea idebantu" absu"da, 'um a"guebam tam&uam ita sentientes san'tos tuos2 e"um autem non ita sentiebant$ et tam&uam "egulam diligentissime 'onmenda"et, sae#e in #o#ula"ibus se"monibus suis di'entem Amb"osium laetus audiebam! Litte"a o''idit, s#i"itus autem i i(i'at, 'um ea, &uae ad litte"am #e" e"sitatem do'e"e idebantu", "emoto m=sti'o elamento s#i"italite" a#e"i"et, non di'ens &uod me o((ende"et, &uam is ea di'e"et, &uae ut"um e"a essent ad%u' igno"a"em$ tenebam 'o" meum ab omni adsensione, timens #"ae'i#itium2 et sus#endio magis ne'aba"$ olebam enim eo"um &uae non ide"em ita me 'e"tum (ie"i, ut 'e"tus essem, &uod se#tem et t"ia de'em sint$ ne&ue enim tam insanus e"am, ut ne %o' &uidem #uta"em #osse 'on#"e%endi, sed si'ut %o', ita 'ete"a 'u#iebam, si e 'o"#o"alia, &uae 'o"am sensibus meis non adessent, si e s#i"italia, de &uibus 'ogita"e nisi 'o"#o"alite" nes'iebam$ et sana"i '"edendo #ote"am, ut #u"gatio" a'ies mentis meae di"ige"etu" ali&uo modo in e"itatem tuam, sem#e" manentem et e) nullo de(i'ientem2 sed, si'ut e eni"e assolet, ut malum medi'um e)#e"tus etiam bono timeat se 'onmitte"e, ita e"at aletudo animae meae, &uae uti&ue nisi '"edendo sana"i non #ote"at, et ne (alsa '"ede"et, 'u"a"i "e'usabat, "esistens manibus tuis, &ui medi'amenta (idei 'on(e'isti, et s#a"sisti su#e" mo"bos o"bis te""a"um, et tantam illis au'to"itatem t"ibuisti$ CAPUT /. E) %o' tamen &uo&ue, iam #"ae#onens do't"inam Cat%oli'am, modestius ibi minime&ue (alla'ite" sentiebam iube"i, ut '"ede"etu" &uod non demonst"abatu" : si e esset &uid, sed 'ui (o"te non esset, si e ne' &uid esset : &uam illi' teme"a"ia #olli'itatione s'ientiae '"edulitatem in"ide"i, et #ostea tam multa (abulosissima et absu"dissima, &uia demonst"a"i non #ote"ant, '"edenda im#e"a"i$ deinde #aulatim tu, domine, manu mitissima et mise"i'o"dissima #e"t"a'tans et 'on#onens 'o" meum, 'onside"anti, &uam innume"abilia '"ede"em, &uae non ide"em ne&ue 'um ge"e"entu" a((uissem! si'ut tam multa in %isto"ia gentium, tam multa de lo'is at&ue u"bibus, &uae non ide"am, tam
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/-
1.
1-
+.
+-
multa ami'is, tam multa medi'is, tam multa %ominibus aliis at&ue aliis, &uae nisi '"ede"entu", omnino in %a' ita ni%il age"emus, #ost"emo &uam in'on'usse (i)um (ide "etine"em, de &uibus #a"entibus o"tus essem, &uod s'i"e non #ossem, nisi audiendo '"edidissem! #e"suasisti mi%i, non &ui '"ede"ent lib"is tuis, &uos tanta in omnibus (e"e gentibus au'to"itate (undasti, sed &ui non '"ede"ent, esse 'ul#andos2 ne' audiendos esse, si &ui (o"te mi%i di'e"ent! unde s'is illos lib"os unius e"i et e"a'issimi dei s#i"itu esse %umano gene"i minist"atos* id i#sum enim ma)ime '"edendum e"at! &uoniam nulla #ugna'itas 'alumniosa"um &uaestionum, #e" tam multa &uae lege"am inte" se 'on(ligentium #%iloso#%o"um, e)to"&ue"e mi%i #otuit, ut ali&uando non '"ede"em te esse &uid&uid esses, &uod ego nes'i"em, aut administ"ationem "e"um %umana"um ad te #e"tine"e$ Sed id '"edebam ali&uando "obustius, ali&uando e)ilius, sem#e" tamen '"edidi et esse te et 'u"am nost"i ge"e"e, etiamsi igno"abam el &uid sentiendum esset de substantia tua, el &uae ia du'e"et aut "edu'e"et ad te$ ideo&ue 'um essemus in(i"mi ad in eniendam li&uida "atione e"itatem, et ob %o' nobis o#us esset au'to"itate san'ta"um litte"a"um, iam '"ede"e 'oe#e"am nullo modo te (uisse t"ibutu"um tam e)'ellentem illi s'"i#tu"ae #e" omnes iam te""as au'to"itatem, nisi et #e" i#sam tibi '"edi et #e" i#sam te &uae"i oluisses$ iam enim absu"ditatem, &uae me in illis litte"is solebat o((ende"e, 'um multa e) eis #"obabilite" e)#osita audissem, ad sa'"amento"um altitudinem "e(e"ebam2 eo&ue mi%i illa ene"abilio" et sa'"osan'ta (ide dignio" a##a"ebat au'to"itas, &uo et omnibus ad legendum esset in #"om#tu, et se'"eti sui dignitatem in intelle'tu #"o(undio"e se" a"et, e"bis a#e"tissimis et %umillimo gene"e lo&uendi se 'un'tus #"aebens, et e)e"'ens intentionem eo"um, &ui non sunt le es 'o"de2 ut e)'i#e"et omnes #o#ula"i sinu, et #e" angusta (o"amina #au'os ad te t"ai'e"et, multa tamen #lu"es, &uam si ne' tanto a#i'e au'to"itatis emine"et, ne' tu"bas g"emio san'tae %umilitatis %au"i"et$ 'ogitabam %ae' et ade"as mi%i, sus#i"abam et audiebas me, (lu'tuabam et gube"nabas me, ibam #e" iam sae'uli latam ne' dese"ebas$ CAPUT 5
,.
,-
/.
/-
In%iabam %ono"ibus, lu'"is, 'oniugio, et tu in"idebas$ #atieba" in eis 'u#iditatibus ama"issimas di((i'ultates, te #"o#itio tanto magis, &uanto minus sinebas mi%i dul'es'e"e &uod non e"as tu$ ide 'o" meum, domine, &ui oluisti, ut %o' "e'o"da"e" et 'on(ite"e" tibi$ nun' tibi in%ae"eat anima mea, &uam de is'o tam tena'i mo"tis e)uisti$ &uam mise"a e"at4 et sensum ulne"is tu #ungebas, ut "eli'tis omnibus 'on e"te"etu" ad te, &ui es su#e" omnia et sine &uo nulla essent omnia, 'on e"te"etu" et sana"etu"$ &uam e"go mise" e"am, et &uomodo egisti, ut senti"em mise"iam meam, die illo, &uo 'um #a"a"em "e'ita"e im#e"ato"i laudes, &uibus #lu"a menti"e", et mentienti (a e"etu" ab s'ientibus, eas&ue 'u"as an%ela"et 'o" meum et 'ogitationum tabi(i'a"um (eb"ibus aestua"et, t"ansiens #e" &uendam i'um Mediolanensem, animad e"ti #au#e"em mendi'um, iam, '"edo, satu"um io'antem at&ue laetantem$ et ingemui et lo'utus sum 'um ami'is, &ui me'um e"ant, multos dolo"es insania"um nost"atum2 &uia omnibus talibus 'onatibus nost"is, >&ualibus tun' labo"abam, sub stimulis 'u#iditatum t"a%ens in(eli'itatis meae sa"'inam, et t"a%endo e)agge"ans? ni%il ellemus aliud nisi ad se'u"am laetitiam #e" eni"e, &uo nos mendi'us ille iam #"ae'essisset, num&uam illu' (o"tasse entu"os$ &uod enim iam ille #au'ulis et emendi'atis nummulis ade#tus e"at, ad %o' ego tam ae"umnosis an("a'tibus et 'i"'uitibus ambiebam, ad laetitiam s'ili'et tem#o"alis (eli'itatis$ Non enim e"um gaudium %abebat! sed et ego illis ambitionibus multo (alsius &uae"ebam$ et 'e"te ille laetabatu", ego an)ius e"am, se'u"us ille, ego t"e#idus$ et si
1.
1-
&uis&uam #e"'onta"etu" me, ut"um mallem e)ulta"e an metue"e, "es#onde"em! e)ulta"e2 "u"sus si "oga"et, ut"um me talem mallem, &ualis ille, an &ualis ego tun' essem, me i#sum 'u"is timo"ibus&ue 'on(e'tum elige"em, sed #e" e"sitate2 num&uid e"itate* ne&ue enim eo me #"ae#one"e illi debebam, &uo do'tio" e"am, &uoniam non inde gaudebam, sed #la'e"e inde &uae"ebam %ominibus, non ut eos do'e"em, sed tantum et #la'e"em$ #"o#te"ea et ba'ulo dis'i#linae tuae 'on("ingebas ossa mea$ Re'edant e"go ab anima mea &ui di'unt ei! inte"est, unde &uis gaudeat$ gaudebat mendi'us ille inulentia, tu glo"ia$ &ua glo"ia, domine* &uae non est in te$ nam si'ut e"um gaudium non e"at, ita ne' illa e"a glo"ia2 et am#lius e"tebat mentem meam$ et ille i#sa no'te digestu"us e"at eb"ietatem suam, ego 'um mea do"mie"am et su""e)e"am, et do"mitu"us et su""e'tu"us e"am2 ide &uot dies4 inte"est e"o, unde &uis gaudeat, s'io, et gaudium s#ei (idelis in'om#a"abilite" distat ab illa anitate$ sed et tun' distabat inte" nos! nimi"um &ui##e ille (eli'io" e"at, non tantum &uod %ila"itate #e"(undebatu", 'um ego 'u"is e is'e"a"e", e"um etiam &uod ille bene o#tando ad&uisi e"at inum, ego mentiendo &uae"ebam t=#%um$ di)i tun' multa in %a' sententia 'a"is meis2 et sae#e ad e"tebam in %is, &uomodo mi%i esset, et in eniebam male mi%i esse2 et dolebam et 'ondu#li'abam i#sum male2 et si &uid ad"isset #"os#e"um, taedebat ad#"e%ende"e, &uia #aene #"ius&uam tene"etu" a olabat$ CAPUT 6 Congemes'ebamus in %is, &ui simul ami'e i ebamus, et ma)ime 'um Al=#io et Neb"idio esta 'onlo&ueba"$ &uo"um Al=#ius e) eodem &uo ego e"am o"tus muni'i#io, #a"entibus #"imatibus muni'i#alibus, me mino" natu$ nam et studue"at a#ud me, 'um in nost"o o##ido do'e"e 'oe#i, et #ostea Ca"t%agini! et diligebat multum, &uod ei bonus et do'tus ide"e", et ego illum, #"o#te" magnam i"tutis indolem, &uae in non magna aetate satis eminebat$ gu"ges tamen mo"um Ca"t%aginensium, &uibus nugato"ia (e" ent s#e'ta'ule, abso"bue"at eum in insaniam 'i"'ensium$ sed 'um in eo mise"abilite" ol e"etu", ego autem "%eto"i'am ibi #"o(essus #ubli'a s'%ola ute"e", nondum me audiebat ut magist"um #"o#te" &uandam simultatem, &uae inte" me et #at"em eius e"at e)o"ta$ et 'om#e"e"am, &uod 'i"'um e)itiabilite" ama"et, et g"a ite" angeba", &uod tantam s#em #e"ditu"us el etiam #e"didisse mi%i idebatu"$ sed monendi eum et ali&ua 'oe"'itione "e o'andi nulla e"at 'o#ia, el ami'itiae bene olentia el iu"e magiste"ii$ #utabam enim eum de me 'um #at"e senti"e, ille e"o non si' e"at$ ita&ue #ost#osita in %a' "e #at"is oluntate, salulta"e me 'oe#e"at eniens in audito"ium meum, et audi"e ali&uid at&ue abi"e$ Sed enim de memo"ia mi%i la#sum e"at age"e 'um illo, ne ano"um ludo"um 'ae'o et #"ae'i#iti studio tam bonum inte"ime"etu" ingenium$ e"um autem, domine, tu, &ui #"aesides gube"na'ulis omnium, &uae '"easti, non eum oblitus e"as, (utu"um inte" (ilios tuos antistitem sa'"amenti tui! et ut a#e"te tibi t"ibue"etu" eius 'o""e'tio, #e" me &uidem illam, sed nes'ientem, o#e"atus es$ nam &uodam die 'um sede"em lo'o solito, et 'o"am me adessent dis'i#ule, enit, saluta it, sedit, at&ue in ea &uae agebabtu" intendit animum$ et (o"te le'tio in manibus e"at, &uam dum e)#one"em et o#o"tune mi%i ad%ibenda ide"etu" similitudo 'i"'ensium, &uo illud &uod insinuabam et iu'undius et #lanius (ie"et, et 'um in"isione mo"da'i eo"um, &uos illa 'a#ti asset insania, s'is tu, deus noste", &uod tun' de Al=#io ab illa #este sanando non 'ogita e"im$ at ille in se "a#uit, me&ue illud non nisi #"o#te" se di)isse '"edidit2 et &uod alius a''i#e"et ad sus'ensendum mi%i, a''e#it %onestus adules'ens ad sus'ensendum sibi, et ad me a"dentius diligendum$ di)e"as enim tu iam olim et inne)ue"as litte"is tuis! 'o""i#e
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
sa#ientem, et amabit te$ At illum ego non 'o""i#ue"am, sed utens tu omnibus et s'ientibus et nes'ientibus, o"dine &uo nosti : et ille o"do iustus est : de 'o"de et lingua mea 'a"bones a"dentes o#e"atus es, &uibus mentem s#ei bonae adu"e"es tabes'entem a' sana"es$ ta'eat laudes tuas, &ui mise"ationes tuas non 'onside"at, &uae tibi de medullis meis 'on(itentu"$ etenim e"o ille #ost illa e"ba #"o"i#uit se e) (o ea tam alta, &ua libente" deme"gebatu" et 'um mi"a olu#tate 'ae'abatu", et e)'ussit animum (o"ti tem#e"antia, et "esilue"unt omnes 'i"'ensium so"des ab eo, am#lius&ue illu' non a''essit$ deinde #at"em "elu'tantem e i'it, ut me magist"o ute"etu"! 'essit ille at&ue 'on'essit$ et audi"e me "u"sus in'i#iens, illa me'um su#e"stitione in olutus est, amans in Mani'%aeis ostentationem 'ontinentiae, &uam e"am et ge"manam #utabat$ e"at autem illa e'o"s et sedu'to"ia, #"etiosas animas 'a#tans nondum i"tutis altitudinem s'ientes tange"e, et su#e"(i'ie de'i#i (a'iles, sed tamen adumb"atae simulatae&ue i"tutis$ CAPUT 7
1Non sane "elin&uens in'antatem sibi a #a"entibus te""enam iam, Romam #"ae'esse"at, ut ius dis'e"et, et ibi gladiato"ii s#e'ta'uli %iatu in'"edibili et in'"edibilite" ab"e#tus est$ 'um enim a e"sa"etu" et detesta"etu" talia, &uidam eius ami'i et 'ondis'i#uli, 'um (o"te de #"andio "edeuntibus #e" ium esset, "e'usantem e%emente" et "esisitentem, (amilia"i iolentia du)e"unt in am#%it%eat"um '"udelium et (unesto"um ludo"um diebus, %ae' di'entem! si 'o"#us meum in lo'um illum t"a%itis, num&uid et animum et o'ulos meos in illa s#e'ta'ula #otestis intende"e* ade"o ita&ue absens, a' si' et os et illa su#e"abo$ &uibus auditis illi ni%ilo setius eum addu)e"unt se'um, id i#sum (o"te e)#lo"a"e 'u#ientes, ut"um #osset e((i'e"e$ &uo ubi entum est et sedibus &uibus #otue"unt lo'ati sunt, (e" ebant omnia inmanissimis olu#tatibus$ ille 'lausis (o"ibus o'ulo"um inte"di)it animo, ne in tanta mala #"o'ede"et$ at&ue utinam et au"es o#tu"asset4 nam &uodam #ugnae 'asu, 'um 'lamo" ingens totius #o#uli e%emente" 'um #ulsasset, 'u"iositate i'tus, et &uasi #a"atus, &uid&uid illud esset, etiam isum et &uasi #a"atus, &uid&uid illud esset, etiam isum 'ontemne"e et in'e"e, a#e"uit, et #e"'ussus est g"a io"e ulne"e in anima &uam ille in 'o"#o"e, &uem 'e"ne"e 'on'u#i it, 'e'idit&ue mise"abilius &uam ille, &uo 'adente (a'tus est 'lamo"! &ui #e" eius au"es int"a it et "ese"a it eius lumina, ut esset, &ua (e"i"etu" et dei'e"etu" auda) ad%u' #otius &uam (o"tis animus, et eo in(i"mio", &uo de se #"aesum#se"at, &ui debuit de te$ ut enim idit illum sanguinem, inmanitatem simul ebibit2 et non se a e"tit, sed (i)it as#e'tum, et %au"iebat (u"ias at nes'iebat, et dele'tabatu" s'ele"e 'e"taminis, et '"uenta olu#tate ineb"iabatu"$ et non e"at iam ille, &ui ene"at, sed unus de tu"ba, ad &uam ene"at, et e"us eo"um so'ius, a &uibus addu'tus e"at$ &uid #lu"a* s#e'ta it, 'lama it, e)a"sit, abstulit inde se'um insaniam, &ua stimula"etu" "edi"e, non tantum 'um illis, a &uibus abst"a'tus est, sed etiam #"ae illis et alios t"a%ens$ et inde tamen manu alidissima et mise"i'o"dissima e"uisti eum tu, et do'uisti eum non sui %abe"e, sed tui (idu'iam2 sed longe #ostea$ CAPUT 8 /<e"um tamen iam %o' ad medi'inam (utu"am in eius memo"ia "e#onebatu"$ nam et illud, &uod, 'um ad%u' stude"et iam me audiens a#ud Ca"t%aginem, et medio die 'ogita"at in (o"o &uod "e'itatu"us e"at$ si'ut e)e"'e"i s'%olasti'i solent, si isti eum 'on#"e%endi ab aeditimis (o"i tam&uam (u"em, non a"bit"o" aliam ob 'ausam te #e"misse, deus noste", nisi ut ille i" tantus (utu"us iam in'i#e"et dis'e"e, &uam non (a'ile in nos'endis 'ausis
+.
+-
,.
,-
/.
1.
1-
+.
+-
%omo ab %omine damnandus esset teme"a"ia '"edulitate$ &ui##e ante t"ibunal deambulabat solus 'um tabulis a' stilo, 'um e''e adules'ens &uidam e) nume"o s'%olasti'o"um, (u" e"us, se'u"im 'lan'ulo a##o"tans, illo non sentiente, ing"essus est ad 'an'ellos #lumbeos, &ui i'o a"genta"io desu#e" #"aeminent, et #"ae'ide"e #lumbum 'oe#it$ sono autem se'u"is audito submu"mu"a e"unt a"genta"ii, &ui subte" e"ant, et mise"unt &ui ad#"e%ende"ent &uem (o"te in enissent$ &uo"um o'ibus auditis, "eli'to inst"umento, ille dis'essit timens, ne 'um eo tene"etu"$ Al=#ius autem, &ui non idit abeuntem, et 'ausam s'i"e 'u#iens ing"essus est lo'um2 et in entam se'u"im stans at&ue admi"ans 'onside"abat, 'um e''e illi, &ui missi e"ant, "e#e"iunt eum solum (e"entem (e""um, 'uius sonitu e)'iti ene"ant! tenent, adt"a%unt, 'ong"egatis in&uilinis (o"i tam&uam (u"em mani(estum se 'on#"e%endisse glo"iantu", et inde o((e"endus iudi'iis du'ebatu"$ sed %a'tenus do'endus (uit$ statim enim, domine, ad(uisti inno'entiae, 'uius testis e"as tu solus$ 'um enim du'e"etu", el ad 'ustodiam el ad su##li'ium, (it eis ob iam &uidam a"'%ite'tus, 'uius ma)ima e"at 'u"a #ubli'a"um (ab"i'a"um$ gaudent illi eum #otissimum o''u""isse, 'ui solebant in sus#i'ionem eni"e ablata"um "e"um, &uae #e"issent de (o"o, ut &uasi tandem iam ille 'ognos'e"et, a &uibus %ae' (ie"ent$ e"um autem ide"at %omo sae#e Al=#ium in domo 'uiusdam senato"is, ad &uem salutandum entitabat2 statim&ue 'ognitum manu ad#"e%ensa semo it a tu"bis, et tanti mali 'ausam &uae"ens, &uid gestum esset, audi it, omnes&ue tumultuantes, &ui ade"ant, et mina'ite" ("ementes iussit eni"e se'um$ et ene"unt ad domum illius adules'entis, &ui "em 'onmise"at$ #ue" e"o e"at ante ostium, et tam #a" us e"at, ut ni%il e)inde domino suo metuens, (a'ile #osset totum indi'a"e2 'um eo &ui##e in (o"o (uit #edise'us$ &uem #ostea&uam "e'oluit Al=#ius, a"'%ite'to intima it$ at ille se'u"im demonst"a it #ue"o &uae"ens ab eo, 'uius esset$ &ui 'on(estim nost"a in&uit2 deinde inte""ogatus a#e"uit 'ete"a$ si' in illam domum t"anslata 'ausa, 'on(usis&ue tu"bis, &uae de illo t"ium#%a"e iam 'oe#e"ant, (utu"us dis#ensato" e"bi tui, et multa"um in e''lesia tua 'ausa"um e)aminato", e)#e"ientio" inst"u'tio"&ue dis'essit$ CAPUT 1.
,. Hun' e"go Romae in ene"am, et ad%aesit mi%i (o"tissimo in'ulo, me'um&ue Mediolanium #"o(e'tus est, ut ne' me dese"e"et, et de iu"e, &uod didi'e"at, ali&uid age"et se'undum otum magis #a"entum &uam suum$ et te" iam adsede"at mi"abili 'ontinentia 'ete"is, 'um ille magis mi"a"etu" eos, &ui au"um inno'entiae #"ae#one"ent$ tem#tata est &uo&ue eius indoles, non solum de inle'eb"a 'u#iditatis sed etiam stimulo timo"is$ Romae adsidebat 'omiti la"gitionum Itali'iana"um, e"at eo tem#o"e &uidam #otentissimus senato", 'uius et bene(i'iis obst"i'ti multi et te""o"i subditi e"ant$ oluit sibi li'e"e nes'io &uid e) mo"e #otentiae suae, &uod esset #e" leges inli'itum2 "estitit Al=#ius$ #"omissum est #"aemium2 in"isit animo$ #"aetentae minae2 'al'a it, mi"antibus omnibus inusitatam animam, &uae %ominem tantum, et innume"abilis #"aestandi no'endi&ue modis ingenti (ama 'eleb"atum, el ami'um non o#ta"et el non (o"mida"et inimi'um$ i#se autem iude), 'ui 'onsilia"ius e"at, &uam is et i#se (ie"i nollet, non tamen a#e"te "e'usabat, sed in istum 'ausam t"ans(e"ens ab eo se non #e"mitti adse"ebat, &uia et "e e"a, si i#se (a'e"et, iste dis'ede"et$ %o' solo autem #aene iam inle'tus e"at studio litte"a"io, ut #"etiis #"aeto"ianis 'odi'es sibi 'on(i'iendos 'u"a"et2 sed 'onsulta iustitia, delibe"ationem in melius e"tit, utilio"em iudi'ans ae&uitatem, &ua #"o%ibebatu", &uam #otestatem, &ua sinebatu"$ #a" um est %o'2 sed &ui in #a" o (idelis est, et in magno (idelis est, ne' ullo modo e"it inane, &uod tuae e"itatis o"e #"o'essit! si in iniusto
,-
/.
/-
1.
mamona (idelis non (uistit, e"um &uis dabit obis* et si in alieno (ideles non (uistis, est"um &uis dabit obis* talis tun' ille in%ae"ebat mi%i, me'um&ue nutabat in 'onsilio, &uidnam esset tenendus itae modus$ Neb"idius etiam, &ui "eli'ta #at"ia i'ina Ca"t%agini at&ue i#sa Ca"t%agine, ubi ("e&uentissimus e"at, "eli'to #ate"no "u"e o#timo, "eli'ta domo et non se'utu"a mat"e, nullam ob aliam 'ausam Mediolanium ene"at, nisi ut me'um i e"et in (lag"antissimo studio e"itatis at&ue sa#ientiae, #a"ite" sus#i"abat #a"ite"&ue (lu'tuabat, beatae itae in&uisito" a"dens, et &uaestionum di((i'illima"um s'"utato" a'e""imus$ et e"ant o"a t"ium egentium, et ino#iam suam sibimet in i'em an%elantium, et ad te e)#e'tantium, ut da"es eis es'am in tem#o"e o##o"tuno$ et in omni ama"itudine, &uae nost"os sae'ula"es a'tus de mise"i'o"dia tua se&uebatu", intuentibus nobis (inem, 'u" ea #ate"emu", o''u""ebant teneb"ae, et a e"sabamu" gementes et di'ebamus! &uamdiu %ae'* et %o' '"eb"o di'ebamus et di'entes non "elin&uebamus ea, &uia non elu'ebat 'e"tum ali&uid, &uod illis "eli'tis ad#"e%ende"emus$ CAPUT 11 Et ego ma)ime mi"aba" satagens et "e'olens, &uam longum tem#us esset ab unde i'ensimo anno aetatis meae, &uo (e" e"e 'oe#e"am studio sa#ientiae, dis#onens, ea in enta, "elin&ue"e omnes ana"um 'u#iditatum s#es inanes et insanias menda'es$ et e''e iam t"i'ena"iam aetatem ge"ebam, in eodem luto %aesitans a iditate ("uendi #"aesentibus, (ugientibus et dissi#antibus me, dum di'o! '"as in eniam2 e''e mani(estum a##a"ebit, et tenebo2 e''e @austus eniet et e)#onet omnia$ o magni i"i A'ademi'i4 ni%il ad agendam itam 'e"ti 'on#"e%endi #otest* immo &uae"amus diligentius et non des#e"emus$ e''e iam non sunt absu"da in lib"is e''lesiasti'is, &uae absu"da idebantu", et #ossunt alite" at&ue %oneste intellegi$ (igam #edes in eo g"adu, in &uo #ue" a #a"entibus #ositus e"am, done' in eniatu" #e"s#i'ua e"ita$ sed ubi &uae"etu"* &uando &uae"etu"* non a'at Amb"osio, non a'at lege"e$ ubi i#sos 'odi'es &uae"imus* unde aut &uando 'on#a"amus* a &uibus sumimus* de#utentu" tem#o"a, dist"ibuantu" %o"ae #"o salute animae$ magna s#es obo"ta est! non do'et 'at%oli'a (ides, &uod #utabamus et ani a''usabamus$ ne(as %abent do'ti eius '"ede"e deum (igu"a %umani 'o"#o"is te"minatum$ et dubitamus #ulsa"e, &uo a#e"iantu" 'ete"a* anteme"idianis %o"is dis'i#uli o''u#ant2 'ete"is &uid (a'imus* 'u" non id agimus* sed &uando salutamus ami'os maio"es, &uo"um su(("agiis o#us %abemus* &uando #"ae#a"amus &uod emant s'%olasti'i* &uando "e#a"amus non i#sos "ela)ando animo ab intentione 'u"a"um* #e"eant omnia et dimittamus %ae' ana et inania! 'on(e"amus nos ad solam in&uisitionem e"itatis$ ita mise"a est, mo"s in'e"ta est2 subito ob"e#at : &uomodo %in' e)ibimus* et ubi nobis dis'enda sunt &uae %in' negle)imus* a' non #otius %uius neglegentiae su##li'ia luenda* &uid, si mo"s i#sa omnem 'u"am 'um sensu am#utabit et (iniet* e"go et %o' &uae"endum$ sed absit, ut ita sit$ non a'at, non est inane, &uod tam eminens 'ulmen au'to"itatis C%"istianae (idei toto o"be di((unditu"$ num&uam tanta et talia #"o nobis di initus age"entu", si mo"te 'o"#o"is etiam ita animae 'onsume"etu"$ &uid 'un'tamu" igitu", "eli'ta s#e sae'uli, 'on(e""e nos totos ad &uae"endum deum et itam beatam* sed e)#e'ta! iu'unda sunt etiam ista, %abent non #a" am dul'edinem suam! non (a'ile ab eis #"ae'idenda est intentio, &uia tu"#e est ad ea "u"sum "edi"e$ e''e iam &uantum est, ut in#et"etu" ali&uis %ono"$ et &uid am#lius in %is deside"andum* su##etit ami'o"um maio"um 'o#ia! ut ni%il aliud multum (estinemus, el #"aesidatus da"i #otest$ et du'enda u)o" 'um ali&ua #e'unia, ne sum#tum nost"um g"a et, et ille e"it modus 'u#iditatis$ multi magni i"i et imitatione dignissimi sa#ientiae
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
studio 'um 'oniugibus dediti (ue"unt$ Cum %ae' di'ebam et alte"nabant %i enti et in#ellebant %u' at&ue illu' 'o" meum, t"ansibant tem#o"a, et ta"dabam 'on e"ti ad dominum2 et di((e"ebam de die in diem i e"e in te, et non di((e"ebam 'otidie in memet i#so mo"i! amans beatam itam timebam illam in sede sua, et ab ea (ugiens &uae"ebam eam$ #utabam enim me mise"um (o"e nimis, si (eminae #"i a"e" am#le)ibus, et medi'inam mise"i'o"diae tuae ad eandem in(i"mitatem sanandam non 'ogitabam, &uia e)#e"tus non e"am2 et #"o#"ia"um i"ium '"edebam esse 'ontinentiam, &ua"um mi%i non e"am 'ons'ius, 'um tam stultus essem, ut nes'i"em, si'ut s'"i#tum est, neminem #osse esse 'ontinentem, nisi tu dede"is$ uti&ue da"es, si gemitu inte"no #ulsa"em au"es tuas et (ide solida in te ia'ta"em 'u"am meam$ CAPUT 1+
1-
+.
+-
,.
,-
/.
P"o%ibebat me sane Al=#ius ab u)o"e du'enda, 'antans nullo modo nos #osse se'u"o otio simul in amo"e sa#ientiae i e"e, si'ut iam diu deside"a"emus, si id (e'issem$ e"at enim i#se in ea "e etiam tun' 'astissimus, ita ut mi"um esset2 &uia el e)#e"ientiam 'on'ubitus 'e#e"at in ing"essu adules'entiae suae, sed non %aese"at, magis&ue dolue"at et s#"e e"at, et deinde iam 'ontinentissime i ebat$ ego autem "esistebam illi e)em#lis eo"um, &ui 'oniugati 'oluissent sa#ientiam, et #"ome"uissent deum, et %abuissent (idelite" a' dile)issent ami'os$ a &uo"um ego g"anditate &uidem animi longe abe"am! et deligatus mo"bo 'a"nis mo"ti(e"a sua itate t"a%ebam 'atenam meam, sol i timens, et &uasi 'on'usso ulne"e, "e#ellens e"ba bene suadentis tam&uam manum sol entis$ Insu#e" etiam #e" me i#si &uo&ue Al=#io lo&uebatu" se"#ens, et inne'tebat at&ue s#a"gebat #e" linguam meam dul'es la&ueos in ia eius, &uibus illi %onesti et e)#editi #edes in#li'a"entu"$ 'um enim me ille mi"a"etu", &uem non #a" i #ende"et, ita %ae"e"e is'o illius olu#tatis, ut me ad(i"ma"em, &uotiens'um&ue inde inte" non &uae"emus, 'aelibem itam nullo modo #osse dege"e, at&ue ita me de(ende"em, 'um illum mi"antem ide"em, ut di'e"em multum inte"esse inte" illud, &uod i#se "a#tim et (u"tim e)#e"tus esset, &uod #aene iam ne meminisset &uidem at&ue ideo nulla molestia (a'ile 'ontemne"et, et dele'tiones 'onsuetudinis meae2 ad &uas si a''essisset %onestum nomen mat"imonii, non eum mi"a"i o#o"te"e, 'u" ego illam itam ne&ui"em s#e"ne"e! 'oe#e"at et i#se deside"a"e 'oniugium, ne&ua&uam i'tus libidine talis olu#tatis, sed 'u"iositatis$ di'ebat enim s'i"e se 'u#e"e, &uidnam esset illud, sine &uo ita mea, &uae illi si' #la'ebat, non mi%i ita, sed #oena ide"etu"$ stu#ebat enim libe" ab illo in'ulo animus se" itutem meam, et stu#endo ibat in e)#e"iendi 'u#idinem, entu"us in i#sam e)#e"ientiam at&ue inde (o"tasse la#su"us in eam &uam stu#ebat se" itutem, &uoniam s#onsionem olebat (a'e"e 'um mo"te, et &ui amat #e"i'ulum, in'idet in illud$ neut"um enim nost"um, si &uod est 'oniugale de'us in o((i'io "egendi mat"imonii et sus'i#iendo"um libe"o"um, du'ebat nisi tenuite"$ magna autem e) #a"te at&ue e%emente" 'onsuetudo satiandae insatiabilis 'on'u#is'entiae me 'a#tum e)'"u'iabat, illum autem admi"atio 'a#iendum t"a%ebat$ si' e"amus, done' tu, altissime, non dese"ens %umum nost"am, mise"atus mise"os, sub eni"es mi"is et o''ultis modis$ CAPUT 1,
/Et instabatu" in#ig"e, ut du'e"em u)o"em$ iam #etebam, iam #"omittebatu", ma)ime mat"e dante o#e"am, &uo me iam 'oniugatum ba#tismus saluta"is ablue"et, &uo me in dies gaudebat a#ta"i, et ota sua a' #"omissa tua in mea (ide 'on#le"i animad e"tebat$
'um sane et "ogatu meo et deside"io suo (o"ti 'lamo"e 'o"dis abs te de#"e'a"etu" 'otidie, ut ei #e" isum ostende"es ali&uid de (utu"o mat"imonio meo, num&uam oluisti$ et idebat &uaedam ana et #%antasti'a, &uo 'ogebat in#etus de %a' "e satagentis %umani s#i"itus, et na""abat mi%i non 'um (idu'ia, &ua solebat, 'um tu demonst"abas ei, sed 'ontemnens ea$ di'ebat enim des'e"ne"e se nes'io &uo sa#o"e, &uem e"bis e)#li'a"e non #ote"at, &uid inte"esset inte" "e elantem te et animam suam somniantem$ instabatu" tamen, et #uella #etebatu", 'uius aetas (e"me biennio minus &uam nubilis e"at, et &uia ea #la'ebat, e)s#e'tabatu"$ CAPUT 1/ Et multi ami'i agita e"amus animo, et 'onlo&uentes a' detestantes tu"bulentas %umanae itae molestias, #aene iam (i"ma e"amus "emoti a tu"bis otiose i e"e, id otium si' moliti, ut, si &uid %abe"e #ossemus, 'on(e""emus in medium, unam&ue "em (amilia"em 'on(la"emus e) omnibus, ut #e" ami'itiae sin'e"itatem non esset aliud %uius et alliud illius, sed &uod e) 'un'tis (ie"et unum, et uni e"sum singulo"um esset et omnia omnium2 'um ide"emu" nobis esse #osse de'em (e"me %omines in eadem so'ietate, essent&ue inte" non #"aedi ites, Romanianus ma)ime 'ommuni'e#s noste", &uem tun' g"a es aestus negotio"um suo"um ad 'omitatum adt"a)e"ant, ab ineunte aetate mi%i (amilia"issimus$ &ui ma)ime instabat %ui' "ei, et magnam in suadendo %abebat au'to"itatem, &uod am#la "es eius multum 'ete"is anteibat$ et #la'ue"at nobis, ut bini annui tam&uam magist"atus omnia ne'essa"ia 'u"a"ent, 'ete"is &uietis$ sed #ostea&uam 'oe#it 'ogita"i, ut"um %o' mulie"'ulae sine"ent, &uas et alii nost"um iam %abebant et nos %abe"e olebamus, totum illud #la'itum, &uod bene (o"mabamus, dissiluit in manibus, at&ue 'on("a'tum et abie'tum est$ inde ad sus#i"ia et gemitus et g"essus ad se&uendas latas et t"itas ias sae'uli, &uoniam multae 'ogitationes e"ant in 'o"de nost"o, 'onsilium autem tuam manet in aete"num$ e) &uo 'onsilio de"idebas nost"a et tua #"ae#a"abas nobis, datu"us es'am in o##o"tunitate, et a#e"tu"us manum, at&ue im#letu"us animas nost"as benedi'tione$ CAPUT 1Inte"ea mea #e''ata multi#li'abantu", et a ulsa a late"e meo, tam&uam in#edimento 'oniugii, 'um &ua 'uba"e solitus e"am, 'o", ubi ad%ae"ebat, 'on'isum et ulne"atum mi%i e"at et t"a%ebat sanguinem, et illa in A("i'am "edie"at, o ens tibi alium se i"um nes'itu"am, "eli'to a#ud me natu"ali e) illa (ilio meo$ at ego in(eli) ne' (eminae imitato", dilationis in#atiens, tam&uam #ost biennium a''e#tu"us eam &uam #etebam, &uia non amato" 'oniugii sed libidinis se" us e"am, #"o'u"a i aliam, non uti&ue 'oniugem, &uo tam&uam sustenta"etu" et #e"du'e"etu", el intege" el au'tio", mo"bus animae meae satellitio #e"du"antis 'onsuetudinis in "egnum u)o"ium$ ne' sanabatu" ulnus illud meum, &uod #"io"is #"ae'isione (a'tum e"at, sed #ost (e" o"em dolo"em&ue a'e""imum #ut"es'ebat, et &uasi ("igidus, sed des#e"atius dolebat$ CAPUT 15
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/Tibi laus, tibi glo"ia, (ons mise"i'o"dia"um4 ego (iebam mise"io" et tu #"o#in&uio"$ ade"at iam iam&ue de)te"a tua, "a#tu"a me de 'aeno et ablutu"a, et igno"abam$ ne' me "e o'abat a #"o(undio"e olu#tatum 'a"nalium gu"gite, nisi metus mo"tis et (utu"i iudi'ii
1.
1-
tui, &ui #e" a"ias &uidem o#iniones, num&uam tamen "e'essit de #e'to"e meo$ et dis#utabam 'um ami'is meis Al=#io et Neb"idio de (inibus bona"um et malo"um, E#i'u"um a''e#tu"um (uisse #almam in animo meo, nisi ego '"edidissem #ost mo"tem "esta"e animae itam et t"a'tus me"ito"um, &uod E#i'u"us '"ede"e noluit$ et &uae"ebam, si essemus inmo"tales et in #e"#etua 'o"#o"is olu#tate sine ullo amissionis te""o"e i e"emus, 'u" non essemus beati, aut &uid aliud &uae"e"emus! nes'iens id i#sum ad magnam mise"iam #e"tine"e, &uod ita deme"sus et 'ae'us 'ogita"e non #ossem lumen %onestatis et g"atis am#le'tendae #ul'%"itudinis, &uam non idet o'ulus 'a"nis, et idetu" e) intimo$ ne' 'onside"ebam mise", e) &ua ena mi%i mane"et, &uod ista i#sa, (oeda, tamen 'um ami'is dul'ite" 'on(e"ebam, ne' esse sine ami'is #ote"am beatus etiam se'undum sensum, &uem tun' %abebam, &uantalibet a(luentia 'a"nalium olu#tatum$ &uos uti&ue ami'os g"atis diligebam, i'issim&ue ab eis me diligi g"atis sentiebam$ o to"tuosas ias4 ae animae meae auda'i, &uae s#e"a it, si a te "e'essisset, se ali&uid melius %abitu"am4 e"sa et "e e"sa in te"gum et in late"a et in ent"em, et du"a sunt omnia, et tu solus "e&uies$ et e''e ades et libe"as a mise"abilibus e""o"ibus et 'onstitues nos in ia tua, et 'onsola"is et di'is! 'u""ite, ego (e"am et ego #e"du'am et ibi ego (e"am$
LIAER <II
CAPUT 1 Iam mo"tua e"at adules'entia mea mala et ne(anda, et ibam in iu entutem, &uanto aetate maio", tanto anitate tu"#io", &ui 'ogita"e ali&uid substantiae nisi tale non #ote"am, &uale #e" %os o'ulos ide"i solet$ non te 'ogitabam, deus, in (igu"a 'o"#o"is %umani! e) &uo audi"e ali&uid de sa#ientia 'oe#i, sem#e" %o' (ugi, et gaudebam me %o' "e#e"i"e in (ide s#i"italis mat"is nost"ae, Cat%oli'ae tuae2 sed &uid te aliud 'ogita"em non o''u""ebat$ et 'onaba" 'ogita"e te %omo, et talis %omo, summum et solum et e"um deum, et te in'o""u#tibilem et in iolabilem et in'ommutabilem totis medullis '"edebam, &uia nes'iens, unde et &uomodo, #lane tamen idebam et 'e"tus e"am, id &uod 'o""um#i #otest, dete"ius esse &uam id &uod non #otest, et &uod iola"i non #otest, in'un'tante" #"ae#onebam iolabili, et &uod nullam #atitu" mutationem, melius esse &uam id &uod muta"i #otest$ 'lamabat iolente" 'o" meum ad e"sus omnia #%antasmata mea, et %o' uno i'tu 'onaba" abige"e 'i"'um olantem tu"bam inmunditiae ab a'ie mentis meae! et i) dimota in i'tu o'uli, e''e 'onglobata "u"sus ade"at, et in"uebat in as#e'tum meum et obnubilabat eum, ut &uam is non (o"ma %umani 'o"#o"is, 'o"#o"eum tamen ali&uid 'ogita"e 'oge"e" #e" s#atia lo'o"um, si e in(usum mundo si e etiam e)t"a mundum #e" in(inita di((usum, etiam i#sum in'o""u#tibile et in iolabile et in'ommutabile, &uod 'o""u#tibili et iolabili et 'ommutabili #"ae#onebam! &uoniam &uid&uid #"i abam s#atiis talibus, ni%il mi%i esse idebatu", sed #"o"sus ni%il, ne inane &uidem, tam&uam si 'o"#us au(e"atu" lo'o et maneat lo'us omni 'o"#o"e a'uatus, et te""eno et %umido et ae"io et 'aelesti, sed tamen sit lo'us inanis, tam&uam s#atiosum ni%il$ Ego ita&ue in'"assatus 'o"de, ne' mi%imet i#si el i#se 'ons#i'uus, &uid&uid non #e" ali&uanta s#atia tende"etu", el di((unde"etu" el 'ongloba"etu" el tume"et, el tale ali&uid 'a#e"et aut 'a#e"e #osset, ni%il #"o"sus esse a"bit"aba"$ #e" &uales enim (o"mas i"e solent o'uli mei, #e" tales imagines ibat 'o" meum, ne' idebam %an' eandem intentionem, &ua illas i#sas imagines (o"mabam, non esse tale ali&uid! &uae tamen i#sas non (o"ma"et, nisi esset magnum ali&uid$ ita etiam te, ita itae meae, g"andem #e" in(inita s#atia undi&ue 'ogitabam #enet"a"e totam mundi molem, et e)t"a eam &ua&ua e"sum #e" inmensa sine te"mino, ut %abe"et te te""a, %abe"et 'aelum, %abe"ent omnia et illa (ini"entu" in te, tu autem nus&uam$ si'ut autem lu'i solis non obsiste"et ae"is 'o"#us, ae"is %uius, &ui su#"a te""am est, &uominus #e" eum t"ai'e"etu", #enet"ans eum non di""um#endo aut 'on'idendo, sed im#lendo eum totum! si' tibi #utabam non solum 'aeli et ae"is et ma"is, sed etiam te""ae 'o"#us, #e" ium et e) omnibus ma)imis minimis&ue #a"tibus #enet"abile ad 'a#iendam #"aesentiam tuam, o''ulta ins#i"atione int"inse'us et e)t"inse'us administ"ante omnia, &uae '"easti$ ita sus#i'aba", &uia 'ogita"e aliud non #ote"am2 nam (alsum e"at$ illo enim modo maio" #a"s te""ae maio"em tui #a"tem %abe"et, et mino"em mino", at&ue ita te #lena essent omnia, ut am#lius tui 'a#e"et ele#%anti 'o"#us &uam #asse"is, &uo esset isto g"andius g"andio"em&ue o''u#a"et lo'um, at&ue ita ("ustatim #a"tibus mundi magnis magnas, b"e ibus b"e es #a"tes tuas #"aesentes (a'e"es$ non est autem ita$ sed nondum inlumina e"as teneb"as meas$ CAPUT + Sat e"at mi%i, domine, ad e"sus illos de'e#tos de'e#to"es et lo&ua'es mutos, &uoniam non e) eis sonabat e"bum tuum, sat e"at e"go illud, &uod iam diu ab us&ue Ca"t%agine a
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
Neb"idio #"o#oni solebat, et omnes, &ui audiebamus, 'on'ussi sumus! &uid e"at tibi (a'tu"a nes'io &ua gens teneb"a"um, &uam e) ad e"sa mole solent #"o#one"e, si tu 'um ea #ugna"e noluisses* si enim "es#onde"etu", ali&uid (uisse no'itu"am, iolabilis tu et 'o""u#tibilis (o"es$ si autem ni%il ea no'e"e #otuisse di'e"etu", nulla a((e""etu" 'ausa #ugnandi, et ita #ugnandi, ut &uaedam #o"tio tua et memb"um tuum el #"oles de i#sa substantia tua mis'e"etu" ad e"sis #otestatibus et non a te '"eatis natu"is, at&ue in tantum ab eis 'o""um#e"etu" et 'ommuta"etu" in dete"ius, ut a beatudine in mise"iam e"te"etu", et ege"et au)ilio, &uo e"ui #u"ga"i&ue #osset2 et %an' esse animam, 'ui tuus se"mo se" ienti libe", et 'ontaminatae #u"us, et 'o""u#tae intege", sub eni"et, sed et i#se 'o""u#tibilis, &uia e) una eadem&ue substantia$ ita&ue si te, &uid&uid es, id est substantiam tuam, &ua es, in'o""u#tibilem di'e"ent, (alsa esse illa omnia et e)se'"abilia2 si autem 'o""u#tibilem, id i#sum iam (alsum et #"ima o'e abominandum$ sat e"at e"go istu', ad e"sus eos omni modo e omendos a #"essu"a #e'to"is, &uia non %abebant, &ua e)i"ent, sine %o""ibile sa'"ilegio 'o"dis et linguae, sentiendo de te ista et lo&uendo$ CAPUT , Sed et ego ad%u', &uam is in'ontaminabilem et in'on e"tibilem et nulla e) #a"te mutabilem di'e"em (i"me&ue senti"em dominum nost"um, deum e"um, &ui (e'isti non solum animas nost"as sed etiam 'o"#o"a, ne' tantum nost"as animas et 'o"#o"a, sed omnes et omnia2 non tenebam e)#li'itam et enodatam 'ausam mali$ &uae'um&ue tamen esset, si' eam &uae"endam idebam, ut non #e" illam 'onst"inge"e" deum in'ommutabilem mutabilem '"ede"e, ne i#se (ie"em &uod &uae"ebam$ ita&ue se'u"us eam &uae"ebam, et 'e"tus non esse e"um &uod illi di'e"ent, &uos toto animo (ugiebam2 &uia idebam &uae"endo, unde malum, "e#letos malitia, &ua o#ina"entu" tuam #otius substantiam male #ati &uam suam male (a'e"e$ Et intendebam, ut 'e"ne"em &uod audiebam, libe"um oluntatis a"bit"ium 'ausam esse, ut male (a'e"emus, et "e'tum iudi'ium tuum ut #ate"emu", et eam li&uidam 'e"ne"e non alebam$ ita&ue a'iem mentis de #"o(undo edu'e"e 'onatus, me"geba" ite"um, et sae#e 'onatus me"geba" ite"um at&ue ite"um$ suble abat enim me in lu'em tuam, &uod tam s'iebam me %abe"e oluntatem &uam me i e"e$ ita&ue 'um ali&uid ellem aut nollem, non alium &uam me elle a' nolle 'e"tissimus e"am, et ibi esse 'ausam #e''ati mei iam iam&ue ad e"tebam$ &uod autem in itus (a'e"em, #ati me #otius &uam (a'e"e idebam, et id non 'ul#am, sed #oenam esse iudi'abam, &ua me non iniuste #le'ti te iustum 'ogitans 'ito (ateba"$ sed "u"sus di'ebam! &uis (e'it me* nonne deus meus, non tantum bonus, sed i#sum bonum* unde igitu" mi%i male elle et bene nolle* ut esset, 'u" iuste #oenas lue"em* &uis in me %o' #osuit et inse it mi%i #lanta"ium ama"itudinis, 'um totus (ie"em a dul'issimo deo meo* si diabolus au'to", unde i#se diabolus* &uod si et i#se #e" e"sa oluntate e) bono angelo diabolus (a'tus est, unde et in i#so oluntas mala, &ua diabolus (ie"et, &uando totus angelus a 'ondito"e o#timo (a'tus esset* %is 'ogitationibus de#"imeba" ite"um et su((o'aba", sed non us&ue ad illum in(e"num subdu'eba" e""o"is, ubi nemo tibi 'on(itetu", dum tu #otius mala #ati &uam %omo (a'e"e #utatu"$ CAPUT /
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/Si' enim niteba" in eni"e 'ete"a, ut iam in ene"am melius esse in'o""u#tibile &uam 'o""u#tibile, et ideo te, &uid&uid esses, esse in'o""u#tibilem 'on(iteba"$ ne&ue enim ulla anima um&uam #otuit #ote"it e 'ogita"e ali&uid, &uod sit te melius, &ui summum et
1.
o#timum bonum es$ 'um autem e"issime at&ue 'e"tissime in'o""u#tibile 'o""u#tibili #"ae#onatu", si'ut ego iam #"ae#onebam, #ote"am iam 'ogitatione ali&uid adtinge"e, &uod esset melius deo meo, nisi tu esses in'o""u#tibilis$ ubi igitu" idebam in'o""u#tibile 'o""u#tibili esse #"ae(e"endum, ibi te &uae"e"e debebam, at&ue inde ad e"te"e, ubi sit malum, id est unde sit i#sa 'o""u#tio, &ua iola"i substantia tua nullo modo #otest$ nullo enim #"o"sus iolat 'o""u#tio deum nost"um nulla oluntate, nulla ne'essitate, nullo in#"o iso 'asu, &uoniam i#se est deus, et &uod sibi ult, bonum est, et i#se est idem bonum2 'o""um#i autem non est bonum$ ne' 'oge"is in itus ad ali&uid, &uia oluntas tua non est maio" &uam #otentia tua$ esset autem maio", si te i#so tu i#se maio" esses! oluntas enim et #otentia dei deus i#se est$ &uid im#"o isum tibi, &ui nosti omnia* et nulla natu"a est, nisi &uia nosti eam$ et ut &uid multa di'imus, 'u" non sit 'o""u#tibilis substantia, &uae deus est, &uando, si %o' esset, non esset deus* CAPUT -
1Et &uae"ebam, unde malum, et male &uae"ebam et in i#sa in&uisitione mea non idebam malum$ et 'onstituebam in 'ons#e'tu s#i"itus mei uni e"sam '"eatu"am, &uid&uid in ea 'e"ne"e #ossumus >si'uti est te""a et ma"e et ae" et side"a et a"bo"es et animalia mo"talia?, et &uid&uid in ea non idemus >si'ut (i"mamentum 'aeli insu#e" et omnes angelos et 'un'ta s#i"italia eius, sed etiam i#sa, &uasi 'o"#o"a essent, lo'is et lo'is o"dinata, ut imaginatio mea?2 et (e'i unam massam g"andem, distin'tam gene"ibus 'o"#o"um, '"eatu"am tuam, si e "e e"a &uae 'o"#o"a e"ant, si e &uae i#se #"o s#i"itibus (in)e"am2 et eam (e'i g"andem, non &uantum e"at, &uod s'i"e non #ote"am, sed &uantum libuit, undi&ue e"sum sane (initam! te autem, domine, e) omni #a"te ambientem et #enet"antem eam, sed us&ue&ua&ue in(initum2 tam&uam si ma"e esset, ubi&ue et undi&ue #e" inmensa in(initum solum ma"e, et %abe"et int"a se s#ongiam &uamlibet magnam, sed (initam tamen, #lena esset uti&ue s#ongia illa e) omni sua #a"te e) inmenso ma"i! si' '"eatu"am tuam (initam te in(inito #lenam #utabam, et di'ebam! e''e deus, et e''e &uae '"ea it deus, et bonus deus at&ue %is alidissime longissime&ue #"aestantio"2 sed tamen bonus bona '"ea it! et e''e &uomodo ambit at&ue im#let ea* ubi e"go malum et unde et &ua %u' in"e#sit* &uae "adi) eius et &uod semen eius* an omnino non est* 'u" e"go timemus et 'a emus &uod non est* aut si inanite" timemus, timo" i#se malum est, &uo in'assum stimulatu" et e)'"u'iatu" 'o"2 et tanto g"a ius malum, &uanto non est, &uod timeamus, et timemus$ id'i"'o aut est malum, &uod timemus, aut %o' malum est, &uia timemus$ unde est igitu", &uia deus (e'it %ae' omnia, bonus bona* maius &uidem et summum bonum mino"a (e'it bona, sed tamen et '"eans et '"eata bona sunt omnia$ unde est malum* an unde (e'it ea, mate"ies ali&ua mala e"at, et (o"ma it at&ue o"dina it eam, sed "eli&uit ali&uid in illa, &uod in bonum non 'on e"te"et* 'u" et %o'* an in#otens e"at totam e"te"e et 'onmuta"e, ut ni%il mali "emane"et, 'um sit omni#otens* #ost"emo 'u" inde ali&uid (a'e"e oluit, a' non #otius eadem omni#otentia (e'it, ut nulla esset omnino* aut e"o e)siste"e #ote"at 'ont"a eius oluntatem* aut si aete"na e"at, 'u" tam diu #e" in(inita "et"o s#atia tem#o"um si' eam si it esse, a' tanto #ost #la'uit ali&uid e) ea (a'e"e* aut iam, si ali&uid subito oluit age"e, %o' #otius age"et omni#otens, ut illa non esset, at&ue i#se solus esset totum e"um et summum et in(initum bonum* aut si non e"at bene, ut non ali&uid boni etiam (ab"i'a"etu" et 'onde"et &ui bonus e"at, illa sublata et ad ni%ilum "eda'ta mate"ie, &uae mala e"at, bonam i#se institue"et, unde omnia '"ea"et* non enim esset omni#otens, si 'onde"e non #osset ali&uid boni, nisi ea &uam non i#se 'ondide"at adiu a"etu" mate"ia$ talia ol ebam #e'to"e mise"o,
+.
+-
,.
,-
/.
/-
ing"a idato 'u"is mo"da'issimis de timo"e mo"tis et non in enta e"itate2 stabilite" tamen %ae"ebat in 'o"de meo in Cat%oli'a e''lesia (ides C%"isti tui, domini et sal ato"is nost"i, in multis &uidem ad%u' in(o"mis et #"aete" do't"inae no"mam (luitans2 sed tamen non eam "elin&uebat animus, immo in dies magis magis&ue inbibebat$ CAPUT 5 Iam etiam mat%emati'o"um (alla'es di inationes et in#ia deli"amenta "eie'e"am$ 'on(iteantu" etiam %in' tibi de intimis is'e"ibus animae meae mise"ationes tuae, deus meus4 tu enim, tu omnino : nam &uis alius a mo"te omnis e""o"is "e o'at nos, nisi ita, &uae mo"i nes'it, et sa#ientia mentes indigentes inluminans, nullo indigens lumine, &ua mundus administ"atu" us&ue ad a"bo"um olati'a (olia* : tu #"o'u"asti #e" i'a'iae meae, &ua oblu'tatus non <indi'ano a'uto seni, et Neb"idio adules'enti mi"abilis animae, illi e%emente" ad(i"manti, %ui' 'um dubitatione &uidem ali&ua, sed tamen '"eb"o di'enti, non esse illam a"tem (utu"a #"ae idendi, 'onie'tu"as autem %ominum %abe"e sae#e im so"tis, et multa di'endo di'i #le"a&ue entu"a, nes'ientibus eis, &ui di'e"ent, sed in ea non ta'endo in'u""entibus! #"o'u"asti tu e"go %ominem ami'um, non &uidem segnem 'onsulto"em mat%emati'o"um, ne' eas litte"as bene 'allentem, sed, ut di)i, 'onsulto"em 'u"iosum, et tamen s'ientem ali&uid, &uod a #at"e suo se audisse di'ebat4 &uod &uantum ale"et ad illius a"tis o#inionem e e"tendam, igno"abat$ is e"go i" nomine @i"minus, libe"ilite" institutus et e)'ultus elo&uio, 'um me tam&uam 'a"issimum de &uibusdam suis "ebus, in &uas sae'ula"is s#es eius intumue"at, 'onsule"et, &uid mi%i se'undum suas &uas 'onstellationes a##ellant ide"etu", ego autem, &ui iam de %a' "e in Neb"idii sententiam (le'ti 'oe#e"am, non &uidem abnue"em 'oni'e"e, a' di'e"e &uod nutanti o''u""ebat2 sed tamen subi'e"em, #"o#e iam esse mi%i #e"suasum "idi'ula illa esse et insania! tum ille mi%i na""a it, #at"em suum (uisse lib"o"um talium 'u"iosissimum et %abuisse ami'um ae&ue illa simul&ue se'tantem$ &ui #a"i studio et 'onlatione (lag"abant in eas nugas igne 'o"dis sui, ita ut muto"um &uo&ue animalium, si &uae domi #a"e"ent, obse" a"ent momenta nas'entium at&ue ad ea 'aeli #ositionem nota"ent, unde illius &uasi a"tis e)#e"imenta 'ollige"ent$ ita&ue di'ebat audisse se a #at"e suo, &uod, 'um eundem @i"minum #"aegnans mate" esset, etiam illius #ate"ni ami'i (amula &uaedam #a"ite" ute"o g"andes'ebat$ &uod late"e non #otuit dominum, &ui etiam 'anum sua"um #a"tus e)aminatissima diligentia nosse 'u"abat2 at&ue ita (a'tum esse, ut 'um iste 'oniugis, ille autem an'illae dies et %o"as minutio"es&ue %o"a"um a"ti'ulos 'autissima obse" atione nume"a"ent, eni)ae essent ambae simul2 ita ut easdem 'onstellationes us&ue ad easdem minutias ut"i&ue nas'enti (a'e"e 'oge"entu", iste (ilio, ille se" ulo$ nam 'um mulie"es #a"tu"i"e 'oe#issent, indi'a e"unt sibi ambo, &uid sua 'uius&ue domo age"etu", et #a"a e"unt &uos ad se in i'em mitte"ent, simul ut natum &uod #a"tu"iebatu" esset 'ui&ue nuntiatum! &uod tamen ut 'ontinuo nuntia"etu", tam&uam in "egno suo (a'ile e((e'e"ant$ at&ue ita &ui ab alte"ut"o missi sunt, tam e) #a"ibus domo"um inte" allis sibi ob iam (a'tos esse di'ebat, ut aliam #ositionem side"um alias&ue #a"ti'ulas momento"um neute" eo"um nota"e sine"etu"$ et tamen @i"minus am#lo a#ud suos lo'o natus, dealbatio"es ias sae'uli 'u"sitabat, augebatu" di itiis, sublimabatu" %ono"ibus! se" us autem ille, 'onditionis iugo nullatenus "ela)ato, dominis se" iebat! i#so indi'ante, &ui no e"at eum$ His ita&ue auditis et '"editis : talis &ui##e na""a e"at : omnis illa "elu'tatio mea soluta 'on'idit! et #"imo @i"minum i#sum 'onatus sum ab illa 'u"iositate "e o'a"e, 'um di'e"em, 'onstellationibus eius ins#e'tis ut e"a #"onuntia"em, debuisse me uti&ue ide"e ibi
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
#a"entes inte" suos esse #"ima"ios, nobilem (amiliam #"o#"iae 'i itatis, natales ingenuos, %onestam edu'ationem libe"ales&ue do't"inas2 at si me ille se" us e) eisdem 'onstellationibus : &uia et illius i#sae essent : 'onsuluisset, ut eidem &uo&ue e"a #"o(e""em, debuisse me "u"sus ibi ide"e abie'tissimam (amiliam, 'onditionem se" ilem, et 'ete"a longe a #"io"ibus aliena longe&ue distantia$ unde autem (ie"et, ut eadem ins#i'iens di e"sa di'e"em, si e"a di'e"em : si autem eadem di'e"em, (alsa di'e"em : inde 'e"tissime 'olligi, ea &uae e"a 'onside"atis 'onstellationibus di'e"entu", non a"te di'i, sed so"te, &uae autem (alsa, non a"tis in#e"itia, sed so"tis menda'io$ Hin' autem a''e#to aditu i#se me'um talia "uminando$ ne &uis eo"undem deli"o"um, &ui talem &uaestum se&ue"entu", &uos iam iam&ue in ade"e at&ue in"isis "e(elle"e 'u#iebam, mi%i ita "esiste"et, &uasi aut @i"minus mi%i aut illi #ate" (alsa na""a e"it, intendi 'onside"ationem in eos &ui gemini nas'untu", &uo"um #le"i&ue ita #ost in i'em (unduntu" e) ute"o, ut #a" um i#sum tem#o"is inte" allum, &uantamlibet im in "e"um natu"a %abe"e 'ontendant, 'olligi tamen %umana obse" atione non #ossit lite"is&ue signa"i omnino non aleat, &uas mat%emati'us ins#e'tu"us est, ut e"a #"onuntiet$ et non e"unt e"a, &uia easdem litte"as ins#i'iens eadem debuit di'e"e de Esau et Ia'ob2 sed non eadem ut"i&ue a''ide"unt$ (alsa e"go di'e"et aut, si e"a di'e"et, non eadem di'e"et2 at eadem ins#i'e"et$ non e"go a"te, sed so"te e"a di'e"et$ tu enim, domine, iustissime mode"ato" uni e"sitatis, 'onsulentibus 'onsultis&ue nes'ientibus o''ulto instin'tu agis ut, dum &uis&ue 'onsulit, %o' audiat, &uod eum o#o"tet audi"e o''ultis me"itis anima"um e) ab=sso iusti iudi'ii tui$ 'ui non di'at %omo! &uid est %o'* ut &uid %o'* non di'at, non di'at2 %omo est enim$ CAPUT 6
+Iam ita&ue me, adiuto" meus, illis in'ulis sol e"as, et &uae"ebam, unde malum, et non e"at e)itus$ sed me non sinebas ullis (lu'tibus 'ogitationis au(e""i ab ea (ide, &ua '"edebam et esse te, et esse in'onmutabilem substantiam tuam, et esse de %ominibus 'u"am et iudi'ium tuum2 et in C%"isto, (ilio tuo, domino nost"o, at&ue s'"i#tu"is san'tis, &uas e''lesiae tuae Cat%oli'ae 'ommenda"et au'to"itas, iam te #osuisse salutis %umanae ad eam itam, &uae #ost %an' mo"tem (utu"a est$ %is ita&ue sal is at&ue in'on'usse "obo"atis in animo meo, &uae"ebam aestuans, unde sit malum$ &uae illa to"menta #a"tu"ientis 'o"dis mei, &ui gemitus, deus meus4 et ibi e"ant au"es tuae nes'iente me$ et 'um in silentio (o"ti(e" &uae"e"em, magnae o'es e"ant ad mise"i'o"diam tuam, ta'itae 'ont"itiones animi mei$ tu s'iebas, &uid #atieba", et nullus %ominum$ &uantum enim e"at, &uod inde dige"ebatu" #e" linguam meam in au"es (amilia"issimo"um meo"um4 num&uid tumultus animae meae, 'ui ne' tem#o"a ne' os meum su((i'iebat, sonabat eis* totum tamen ibat in auditum tuum, &uod "ugiebam a gemitu 'o"dis mei, et ante te e"at deside"ium meum et lumen o'ulo"um meo"um non e"at me'um$ intus enim e"at, ego autem (o"is, ne' in lo'o illud$ at ego intendebam in ea, &uae lo'is 'ontinentu", et non ibi in eniebam lo'um ad "e&uies'endum, ne' "e'i#iebant me ista, ut di'e"em! sat est et bene est, ne' dimittebant "edi"e, ubi mi%i satis esset bene$ su#e"io" enim e"am istis, te e"o in(e"io", et tu gaudium e"um mi%i subdito tibi, et tu mi%i subie'e"as &uae in("a me '"easti$ et %o' e"at "e'tum tem#e"amentum et media "egio salutis meae, ut mane"em ad imaginem tuam et tibi se" iens domina"e" 'o"#o"i$ sed 'um su#e"be 'ont"a te su"ge"em et 'u""e"em ad e"sus dominum in 'e" i'e '"assa s'uti mei, etiam ista in(ima su#"a me (a'ta sunt et #"emebant, et nus&uam e"at la)amentum et "es#i"amentum$ i#sa o''u""ebant undi&ue a'e" atim et 'onglobatim 'e"nenti, 'ogitanti
,.
,-
/.
/-
autem imagines 'o"#o"um i#sae o##onebantu" "edeunti, &uasi di'e"etu"! &uo is, indigne et so"dide* et %ae' de ulne"e meo '"e e"ant, &uia %umiliasti tam&uam ulne"atum su#e"bum, et tumo"e meo se#a"aba" abs te, et nimis in(lata (a'ies 'laudebat o'ulos meos$ CAPUT 7 Tu e"o domine, in aete"num manes, et non in aete"num i"as'e"is nobis, &uoniam mise"atus es te""am et 'ine"em, et #la'uit in 'ons#e'tu tuo "e(o"ma"e de(o"mia mea$ et stimulis inte"nis agitabas me, ut in#atiens essem, done' mi%i #e" inte"io"em as#e'tum 'e"tus esses$ et "esidebat tumo" meus e) o''ulta manu medi'inae tuae, a'ies&ue 'ontu"bata et 'onteneb"ata mentis meae a'"i 'oll="io salub"ium dolo"um de die in diem sanabatu"$ CAPUT 8 Et #"imo olens ostende"e mi%i, &uam "esistas su#e"bis, %umilibus autem des g"atiam, et &uanta mise"i'o"dia tua demonst"ata sit %ominibus ia %umilitatis, &uod e"bum 'a"o (a'tum est et %abita it inte" %omines! #"o'u"asti mi%i #e" &uendam %ominem, inmanissimo t=#%o tu"gidum, &uosdam Platoni'o"um lib"os e) g"ae'a lingua in latinum e"sos2 et ibi legi non &uidem %is e"bis, sed %o' idem omnino multis et multi#li'ibus suade"i "ationibus, &uod in #"in'i#io e"at e"bum et e"bum e"at a#ud deum et deus e"at e"bum! %o' e"at in #"in'i#io a#ud deum2 omnia #e" i#sum (a'ta sunt, et sine i#so (a'tum est ni%il2 &uod (a'tum est, in eo ita est, et ita e"at lu) %ominum2 et lu) in teneb"is lu'et, et teneb"ae eam non 'on#"e%ende"unt2 et &uia %ominis anima, &uam is testimonium #e"%ibeat de lumine, non est tamen i#sa lumen, sed e"bum, deus i#se, est lumen e"um, &uod inluminat omnem %ominem enientem in %un' mundum2 et &uia in %o' mundo e"at, et mundus #e" eum (a'tus est, et mundus eum non 'ogno it$ &uia e"o in sua #"o#"ia enit et sui eum non "e'e#e"unt, &uot&uot autem "e'e#e"unt eum, dedit eis #otestatem (ilios dei (ie"i, '"edentibus in nomine eius, non ibi legi$ Item legi ibi, &uia e"bum, deus, non e) 'a"ne, non e) sanguine, ne&ue e) oluntate i"i, ne&ue e) oluntate 'a"nis, sed e) deo natus est2 sed &uia e"bum 'a"o (a'tus est et %abita it in nobis, non ibi legi$ indaga i &ui##e in illis litte"is a"ie di'tum et in multis modis, &uod sit (ilius in (o"ma #at"is non "a#inam a"bit"atus esse ae&ualis deo, &uia natu"alite" id i#sum est! sed &uia semet i#sum e)inani it (o"mam se" i a''i#iens, in similitudinem %ominum (a'tus et %abitu in entus ut %omo, %umilia it se (a'tus oboediens us&ue ad mo"tem, mo"tem autem '"u'is2 #"o#te" &uod deus eum e)alta it a mo"tuis, et dona it ei nomen, &uod est su#e" omne nomen, ut in nomine Iesu omne genu (le'tatu" 'aelestium, te""est"ium et in(e"no"um et omnis lingua 'on(iteatu", &uia dominus Iesus in glo"ia est dei #at"is, non %abent illi lib"i$ &uod autem ante omnia tem#o"a et su#"a omnia tem#o"a in'onmutabilite" manet unigenitus (ilius tuus, 'oaete"nus tibi, et &uia de #lenitudine eius a''i#iunt animae, ut beatae sint, et &uia #a"ti'i#atione manentis in se sa#ientiae "eno antu", ut sa#ientes sint, est ibi2 &uod autem se'undum tem#us #"o im#iis mo"tuus est, et (ilio uni'o tuo non #e#e"'isti, sed #"o nobis omnibus t"adidisti eum, non est ibi$ abs'ondisti enim %ae' a sa#ientibus et "e elasti ea #a" ulis, ut eni"ent ad eum labo"antes et one"ati et "e(i'e"et eos, &uoniam mitis est et %umilis 'o"de, et di"igit mites in iudi'io, et do'et mansuetos ias suas, idens %umilitatem nost"am et labo"em nost"um et dimittens omnia #e''ata nost"a$ &ui autem 'ot%u"no tam&uam do't"inae
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
sublimio"is elati non audiunt di'entem! 9is'ite a me, &uoniam mitis sum et %umilis 'o"de, et in enientis "e&uiem animabus est"is, et si 'ognos'unt deum, non si'ut deum glo"i(i'ant, aut g"atias agunt, sed e anes'unt in 'ogitationibus suis, et obs'u"atu" insi#iens 'o" eo"um2 di'entes se esse sa#ientes stulti (iunt$ Et ideo legebam ibi etiam inmutatum glo"iam in'o""u#tionis tuae in idola et a"is simula'"a, in similitudinem imaginis 'o""u#tibilis %ominis et olu'"um et &uad"u#edum et se"#entium, ideli'et Aeg=#tium 'ibum, &uo Esau #e"didit #"imogenita sua, &uoniam 'a#ut &uad"u#edis #"o te %ono"a it #o#ulus #"imogenitus, 'on e"sus 'o"de in Aeg=#tum et 'u"bans imaginem tuam, animam suam, ante imaginem ituli mandu'antis (aenum$ in eni %ae' ibi et non mandu'a i$ #la'uit enim tibi, domine, au(e""e o##"ob"ium diminutionis ab Ia'ob, ut maio" se" i"et mino"i, et o'asti gentes in %e"editatem tuam$ et ego ad te ene"am e) gentibus2 et intendi in au"um, &uod ab Aeg=#to oluisti ut au(e""et #o#ulus tuus, &uoniam tuum e"at, ubi'um&ue e"at$ et di)isti At%eniensibus #e" a#ostolum tuum, &uod in te i imus et mo emu" et sumus, si'ut et &uidam se'undum eos di)e"unt, et uti&ue inde e"ant illi lib"i$ et non adtendi in idola Aeg=#tio"um, &uibus de au"o tuo minist"abant, &ui t"ansmuta e"unt e"itatem die in menda'ium, et 'olue"unt et se" ie"unt '"eatu"ae #otius &uam '"eato"i$ CAPUT 1.
+. Et inde admonitus "edi"e ad memet i#sum, int"a i in intima mea, du'e te, et #otui, &uoniam (a'tus es adiuto" meus$ int"a i et idi &uali'um&ue o'ulo animae meae su#"a eundem o'ulum animae meae, su#"a mentem meam, lu'em in'ommutabilem! non %an' ulga"em et 'ons#i'uam omni 'a"ni, ne' &uasi e) eodem gene"e g"andio" e"at, tam&uam si ista multo multo&ue 'la"ius 'la"es'e"et totum&ue o''u#a"et magnitudine$ non %o' illa e"at, sed aliud, aliud alde ab istis omnibus$ ne' ita e"at su#"a mentem meam, si'ut oleum su#e" a&uam, ne' si'ut 'aelum su#e" te""am2 sed su#e"io", &uia i#sa (e'it me, et ego in(e"io", &uia (a'tus ab ea$ &ui no it e"itatem, no it eam, et &ui no it eam, no it aete"nitatem$ 'a"itas no it eam$ o aete"na e"itas et e"a 'a"itas et 'a"a aete"nitas4 tu es deus meus, tibi sus#i"o die a' no'te$ et 'um te #"imum 'ogno i, tu assumsisti me, ut ide"em esse, &uod ide"em, et nondum me esse, &ui ide"em$ et "e e"be"asti in(i"mitatem as#e'tus mei, "adians in me e%emente", et 'ont"emui amo"e et %o""o"e! et in eni longe me esse a te in "egione dissimilitudinis, tam&uam audi"em o'em tuam de e)'elso! 'ibus sum g"andium! '"es'e et mandu'abis me$ ne' tu me in te mutabis si'ut 'ibum 'a"nis tuae, sed tu mutabe"is in me$ et 'ogno i, &uoniam #"o ini&uitate e"udisti %ominem, et tabes'e"e (e'isti si'ut a"aneam animam meam, et di)i! num&uid ni%il est e"itas, &uoniam ne&ue #e" (inita ne&ue #e" in(inita lo'o"um s#atia di((usa est* et 'lamasti de longin&uo! ego sum &ui sum$ et audi i, si'ut audito" in 'o"de, et non e"at #"o"sus unde dubita"em, (a'ilius&ue dubita"em i e"e me, &uam non esse e"itatem, &uae #e" ea, &uae (a'ta sunt, intelle'ta 'ons#i'itu"$ CAPUT 11 /Et ins#e)i 'ete"a in("a te, et idi ne' omnino esse ne' omnino non esse! esse &uidem, &uoniam abs te sunt, non esse autem, &uoniam id &uod es non sunt$ id enim e"e est, &uod in'ommutabilite" manet$ mi%i autem in%ae"e"e deo bonum est, &uia, si non manebo in illo, ne' in me #ote"o$ ille autem in se manens inno at omnia2 et dominus meus es, &uoniam bono"um meo"um non eges$
+-
,.
,-
/.
CAPUT 1+ Et mani(estatum est mi%i, &uoniam bona sunt, &uae 'o""um#untu", &uae ne&ue si summa bona essent, 'o""um#i #ossent, ne&ue nisi bona essent, 'o""um#i #ossent! &uia, si summa bona essent, in'o""u#tibilia essent, si autem nulla bona essent, &uid in eis 'on"um#e"etu", non esset$ no'et enim 'o""u#tio, et nisi bonum minue"et, non no'e"et$ aut igitu" ni%il no'et 'o""u#tio, &uod (ie"i non #otest, aut, &uod 'e"tissimum est, omnia, &uae 'o""um#untu", #"i antu" bono$ si autem omni bono #"i abuntu", omnino non e"unt$ si enim e"unt et 'o""um#i iam non #ote"unt, melio"a e"unt, &uia in'o""u#tibilite" #e"manebunt$ et &uid monst"osius &uam ea di'e"e omni bono amisso (a'ta melio"a* e"go si omni bono #"i abuntu", omnino nulla e"unt! e"go &uamdiu sunt, bona sunt$ e"go &uae'um&ue sunt, bona sunt, malum&ue illud, &uod &uae"ebam unde esset, non est substantia, &uia, si substantia esset, bonum esset$ aut enim esset in'o""u#tibilis substantia, magnum uti&ue bonum, aut substantia 'o""u#tibilis non esset$ ita&ue idi et mani(estatum est mi%i, &uia omnia bona tu (e'isti, et #"o"sus nullae substantiae sunt, et simul omnia alde bona, &uoniam (e'it deus noste" omnia bona alde$ CAPUT 1, +. Et tibi omnino non est malum, non solum tibi sed ne' uni e"sae '"eatu"ae tuae, &uia e)t"a non est ali&uid, &uod in"um#at et 'o""um#at o"dinem, &uem in#osuisti ei$ in #a"tibus autem eius &uaedam &uibusdam &uia non 'on eniunt, mala #utantu"2 et eadem i#sa 'on eniunt aliis et bona sunt, et in semet i#sis bona sunt$ et omnia %ae', &uae sibimet in i'em non 'on eniunt, 'on eniunt in(e"io"i #a"ti "e"um, &uam te""am di'imus, %abentem 'aelum suum nubilosum at&ue entosum 'ong"uum sibi$ et absit, ut di'e"em iam! non essent ista, &uia etsi sola ista 'e"ne"em, deside"a"em &uidem melio"a, sed iam etiam de solis istis lauda"e te debe"em! &uoniam laudandum te ostendunt de te""a d"a'ones et omnes 'olles, ligna ("u'ti(e"a et omnes 'ed"i, bestiae et omnia #e'o"a, "e#tilia et olatilia #innata2 "eges te""ae et omnes #o#uli, #"in'i#es et omnes iudi'es te""ae, iu enes et i"gines, senio"es 'um iunio"ibus laudent nomen tuum$ 'um e"o etiam de 'aelis te laudent, laudent te, deus noste", in e)'elsis omnes angeli tui, omnes i"tutes tuae, sol et luna, omnes stellae et lumen, 'aeli 'aelo"um et a&uae, &uae su#e" 'aelos sunt, laudent nomen tuum! non iam deside"abam melio"a, &uia omnia 'ogitabam, et melio"a &uidem su#e"io"a &uam in(e"io"a, sed melio"a omnia &uam sola su#e"io"a iudi'io sanio"e #endebam$ CAPUT 1/ /. Non est sanitas eis, &uibus dis#li'et ali&uid '"eatu"ae tuae, si'ut mi%i non e"at, 'um dis#li'e"ent multa, &uae (e'isti, et &uia non audebat anima mea, ut ei dis#li'e"et deus meus, nolebat esse tuum &uid&uid ei dis#li'ebat$ et inde ie"et in o#inionem dua"um substantia"um, et non "e&uies'ebat et aliena lo&uebatu"$ et inde "ediens (e'e"at sibi deum #e" in(inita s#atia lo'o"um omnium, et 'um #uta e"at esse te, et eum 'ollo'a e"at in 'o"de suo, et (a'ta e"at "u"sus tem#lum idoli sui abominandum tibi$ sed #ostea&uam (o isti 'a#ut nes'ientis, et 'lausisti o'ulos meos, ne ide"ent anitatem, 'essa i de me #aululum, et 'onso#ita est insania mea2 et e igila i in te et idi te in(initum alite", et isus iste non a 'a"ne t"a%ebatu"$
1.
1-
+-
,.
,-
/-
CAPUT 1Et "es#e)i alia, et idi tibi debe"e &uia sunt, et in te 'un'ta (inita, sed alite", non &uasi in lo'o, sed &uia tu es omnitenens manu e"itate, et omnia e"a sunt, in &uantum sunt, ne' &ui'&uam est (alsitas, nisi 'um #utatu" esse &uod non est$ et idi, &uia non solum lo'is sua &uae&ue suis 'on eniunt sed etiam tem#o"ibus2 et &uia tu, &ui solus aete"nus es, non #ost innume"abilia s#atia tem#o"um 'oe#isti o#e"a"i, &uia omnia s#atia tem#o"um, &uae #"aete"ie"unt et &uae #"aete"ibunt, ne' abi"ent ne' eni"ent nisi te o#e"ante et manente$ CAPUT 15 Et sensi e)#e"tus non esse mi"um, &uod #alato non sano #oena est et #anis, &ui sano sua is est, et o'ulis aeg"is odiosa lu), &uae #u"is amabilis$ et iustitia tua dis#li'et ini&uis, nedum i#e"a et e"mi'ulus, &uae bona '"easti, a#ta in(e"io"ibus '"eatu"ae tuae #a"tibus, &uibus et i#si ini&ui a#ti sunt, &uanto dissimilio"es sunt tibi, a#ti autem su#e"io"ibus, &uanto similio"es (iunt tibi$ et &uaesi i, &uid esset ini&uitas, et non in eni substantiam, sed a summa substantia, te deo, deto"tae in in(ima oluntatis #e" e"sitatem #"oi'ientis intima sua et tumes'entis (o"as$ CAPUT 16 Et mi"aba", &uod iam te amabam, non #"o te #lantasma! et non stabam ("ui deo meo, sed "a#ieba" ad te de'o"e tuo, mo)&ue di"i#ieba" abs te #onde"e meo, et "uebam in ista 'um gemitu2 et #ondus %o' 'onsuetudo 'a"nalis$ sed me'um e"at memo"ia tui, ne&ue ullo modo dubitabam esse, 'ui 'o%ae"e"em, sed nondum me esse, &ui 'o%ae"e"em! &uoniam 'o"#us, &uod 'o""um#itu", adg"a at animam, et de#"imit te""ena in%abitatio sensum multa 'ogitantem$ e"am&ue 'e"tissimus, &uod in isibilia tua a 'onstitutione mundi #e" ea &uae (a'ta sunt intelle'ta 'ons#i'iuntu", sem#ite"na &uo&ue i"tus et di initas tua$ &uae"ens enim, unde ad#"oba"em #ul'%"itudinem 'o"#o"um si e 'aelestium si e te""est"ium, et &uid mi%i #"aesto esset integ"e de mutabilibus, iudi'anti et di'enti, %o' ita esse debet, illud non ita! %o' e"go &uae"ens, unde iudi'a"em, 'um ita iudi'a"em, in ene"am in'ommutabilem et e"am e"itatis aete"nitatem su#"a mentem meam 'onmutabilem$ at&ue ita g"adatim a 'o"#o"ibus ad sentientem #e" 'o"#us animam, at&ue inde ad eius inte"io"em im, 'ui sensus 'o"#o"is e)te"io"a nuntia"et, et &uous&ue #ossunt bestiae, at&ue inde "u"sus ad "atio'inantem #otentiam, ad &uam "e(e"tu" iudi'andum, &uod sumitu" a sensibus 'o"#o"is$ &uae se &uo&ue in me 'om#e"iens mutabilem, e"e)it se ad intellegentiam suam, et abdu)it 'ogitationem a 'onsuetudine, subt"a%ens se 'ont"adi'entibus tu"bis #%antasmatum, ut in eni"et, &uo lumine as#a"ge"etu"2 'um sine ulla dubitatione 'lama"et in'ommutabile #"ae(e"endum esse mutabili, unde nosset i#sum in'ommutabile : &uod nisi ali&uo modo nosset, nullo modo illud mutabili 'e"ta #"ae#one"et : et #e" enit ad id, &uod est, in i'tu t"e#idantis as#e'tus$ tun' e"o in isibilia tua #e" ea &uae (a'ta sunt intelle'ta 'ons#e)i, sed a'iem (ige"e non e alui, et "e#e"'ussa in(i"mitate "edditus solitis, non me'um (e"ebam nisi amantem memo"iam et &uasi ole(a'ta deside"antem, &uae 'omede"e nondum #ossem$ CAPUT 17
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
Et &uae"ebam iam 'on#a"andi "obo"is, &uod esset idoneum ad ("uendum te, ne' in eniebam, done' am#le'te"e" mediato"em dei et %ominum, %ominem C%"istum Iesum, &ui est su#e" omnia deus benedi'tus in sae'ula, o'antem et di'entem! ego sum ia e"itatis et ita, et 'ibum, 'ui 'a#iendo in alidus e"am, mis'entem 'a"ni! &uoniam e"bum 'a"o (a'tum est, ut in(antiae nost"ae la'tes'e"et sa#ientia tua, #e" &uam '"easti omnia$ non enim tenebam deum meum Iesum %umilis %umilem, ne' 'uius "ei magist"a esset eius in(i"mitas no e"am$ e"bum enim tuum, aete"na e"itas, su#e"io"ibus '"eatu"ae tuae #a"tibus su#e"eminens, subditos e"igit ad se i#sam, in in(e"io"ibus autem aedi(i'a it sibi %umilem domum de limo nost"o, #e" &uam subdendos de#"ime"et a se i#sis et ad se t"ai'e"et, sanans tumo"em et nut"iens amo"em, ne (idu'ia sui #"og"ede"entu" longius, sed #otius in(i"ma"entu", identes ante #edes suos in(i"mam di initatem e) #a"ti'i#atione tuni'ae #elli'iae nost"ae, et lassi #"oste"ne"entu" in eam, illa autem su"gens le a"et eos$ CAPUT 18 Ego e"o aliud #utabam! tantum&ue sentiebam de domino C%"isto meo, &uantum de e)'ellentis sa#ientiae i"o, 'ui nullus #osset ae&ua"i, #"aese"tim &uia mi"abilite" natus e) i"gine >ad e)em#lum 'ontemnendo"um te"#o"alium #"ae adi#is'enda immo"talitate? di ina #"o nobis 'u"a tantam au'to"itatem magiste"ii me"uisse idebatu"$ &uid autem sa'"amenti %abe"et e"bum 'a"o (a'tum, ne sus#i'a"i &uidem #ote"am$ tantum 'ogno e"am e) %is, &uae de illo s'"i#ta t"ade"entu", &uia mandu'a it et bibit, do"mi it, ambula it, e)%ila"atus est, 'ont"istatus est, se"mo'inatus est, non %aesisse 'a"nem illam e"bo tuo nisi 'um anima et mente %umana$ no it %o' omnis, &ui no it in'ommutabililatem e"bi tui, &uam ego iam no e"am, &uantum #ote"am, ne' omnino &ui'&uam inde dubitabam$ etenim nun' mo e"e memb"a 'o"#o"is #e" oluntatem, nun' non mo e"e2 nun' ali&uo a((e'tu a((i'i, nun' non a((i'i2 nun' #"o(e""e #e" signa sa#ientes sententias, nun' esse in silentio! #"o#"ia sunt mutabilitatis animae et mentis$ &uae si (alsa de illo s'"i#ta essent, etiam omnia #e"i'lita"entu" menda'io, ne&ue in illis litte"is ulla (idei salus gene"i %umano "emane"et$ &uia ita&ue e"a s'"i#ta sunt, totum %ominem in C%"isto agnos'ebam! non 'o"#us tantum %ominis aut 'um 'o"#o"e sine mente animum, sed i#sum %ominem, non #e"sona e"itatis, sed magna &uadam natu"ae %umanae e)'ellentia et #e"(e'tio"e #a"ti'i#atione sa#ientiae #"ae(e""i 'ete"is a"bit"aba"$ Al=#ius autem deum 'a"ne indutum ita #utabat '"edi a Cat%oli'is, ut #"aete" deum et 'a"nem non esset in C%"isto anima, mentem&ue %ominis non e)istimabat in eo #"aedi'a"e$ et &uoniam bene #e"suasum tenebat ea, &uae de illo memo"iae mandata sunt, sine itali et "ationali '"eatu"a non (ie"i, ad i#sam C%"istianam (idem #ig"ius mo ebatu"$ sed #ostea %ae"eti'o"um A#ollina"ista"um %un' e""o"em esse 'ognos'ens, Cat%oli'ae (idei 'onlaetatus et 'ontem#e"atus est$ ego autem ali&uanto #oste"ius didi'isse me (ateo", in eo, &uod e"bum 'a"o (a'tum est, &uomodo Cat%oli'a e"itas a P%otini (alsitate di"imatu"$ im#"obatio &ui##e %ae"eti'o"um (a'it emine"e, &uid e''lesia tua sentiat et &uid %abeat sana do't"ina$ o#o"tuit enim et %ae"eses esse, ut #"obati mani(esti (ie"ent inte" in(i"mos$ CAPUT +. Sed tun', le'tis Platoni'o"um illis lib"is, #ost&uam inde admonitus &uae"e"e in'o"#o"eam e"itatem, in isibilia tua #e" ea &uae (a'ta sunt intelle'ta 'ons#e)i2 et
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
"e#ulsus sensi, &uid #e" teneb"as animae meae 'ontem#la"i non sine"e", 'e"tus esse te et in(initum esse, ne' tamen #e" lo'os (initos in(initos e di((undi, et e"e te esse, &ui sem#e" idem i#se esses, e) nulla #a"te nullo&ue motu alte" aut alite", 'ete"a e"o e) te esse omnia, %o' solo (i"missimo do'umento, &uia sunt! 'e"tus &uidem in istis e"am, nimis tamen in(i"mus ad ("uendum te$ ga""iebam #lane &uasi #e"itus et, nisi in C%"isto, sal ato"e nost"o, iam tuam &uae"e"em, non #e"itus, sed #e"itu"us essem$ iam enim 'oe#e"am elle ide"i sa#iens, #lenus #oena mea et non (lebam, insu#e" autem in(laba" s'ientia$ ubi enim e"at illa aedi(i'ans 'a"itas a (undamento %umilitatis, &uod est C%"istus Iesus* aut &uando illi lib"i me do'e"ent eam* in &uos me #"o#te"ea, #"ius&uam s'"i#tu"as tuas 'onside"a"em, '"edo oluisti in'u""e"e, ut in#"ime"etu" memo"iae meae, &uomodo e) eis a((e'tus essem, et 'um #ostea in lib"is tuis mansue(a'tus essem, et 'u"antibus digitis tuis 'ont"e'ta"entu" ulne"a mea, dis'e"ne"em at&ue distingue"em, &uid inte"esset inte" #"aesum#tionem et 'on(essionem, inte" identes, &uo eundum sit, ne' identes, &ua, et iam du'entem ad beati(i'am #at"iam, non tantum 'e"nendam sed et %abitandam$ nam si #"imo san'tis tuis litte"is in(o"matus essem, et in ea"um (amilia"itate obdul'uisses mi%i, et #ost in illa olumina in'idissem, (o"tasse aut ab"i#uissent me a solidamento #ietatis, aut si in a((e'tu, &uem salub"em inbibe"am, #e"stitissem, #uta"em etiam e) illis lib"is eum #osse 'on'i#i, si eos solos &uis&ue didi'isset$ CAPUT +1 Ita&ue a idissime a""i#ui ene"abilem stilum s#i"itus tui, et #"ae 'ete"is a#ostolum Paulum$ et #e"ie"unt illae &uaestiones, in &uibus mi%i ali&uando isus est ad e"sa"i sibi, et non 'ong"ue"e testimoniis legis et #"o#%eta"um te)tus se"monis eius! et a##a"uit mi%i una (a'ies elo&uio"um 'asto"um, et e)ulta"e 'um t"emo"e didi'i$ et 'oe#i et in eni, &uid&uid illa' e"um lege"am, %a' 'um 'onmendatione g"atiae tuae di'i! ut &ui idet non si' glo"ietu", &uasi non a''e#e"it non solum &uod idet, sed etiam ut ideat : &uid enim %abet &uod non a''e#it* : et ut te, &ui es sem#e" idem, non solum admoneatu" ut ideat, sed etiam sanetu" ut teneat2 et &ui de longin&uo ide"e non #otest, iam tamen ambulet, &ua eniat et ideat et teneat! &uia, etsi 'ondele'tetu" %omo legi dei se'undum inte"io"em %ominem, &uid (a'iet de alia lege in memb"is suis, "e#ugnante legi mentis suae, et se 'a#ti um du'ente in lege #e''ati, &uae est in memb"is eius* &uoniam iustus es, domine2 nos autem #e''a imus, ini&ue (e'imus, in#ie gessimus, et g"a ata est su#e" nos manus tua, et iuste t"aditi sumus anti&uo #e''ato"i, #"ae#osito mo"tis, &uia #e"suasit oluntati nost"ae similitudinem oluntatis suae, &ua in e"itate tua non stetit$ &uid (a'iet mise" %omo* &uis eum libe"abit de 'o"#o"e mo"tis %uius, nisi g"atia tua #e" Iesum C%"istum dominum nost"um, &uem genuisti 'oaete"num et '"easti in #"in'i#io ia"um tua"um2 in &uo #"in'e#s %uius mundi non in enit &ui'&uam mo"te dignum, et o''idit eum2 et e a'uatum est '%i"og"a#%um, &uod e"at 'ont"a"ium nobis* %o' illae litte"ae non %abent$ non %abent illae #aginae ultum #ietatis illius, la'"imas 'on(essionis, sa'"i(i'ium tuum, s#i"itum 'ont"ibulatum, 'o" 'ont"itum et %umiliatum, #o#uli salutem, s#onsam 'i itatem, a""am s#i"itus san'ti, #o'ulum #"etii nost"i$ nemo ibi, 'antat! Nonne deo subdita e"it anima mea* ab i#so enim saluta"e meum! etenim i#se deus meus et saluta"is meus, sus'e#to" meus! non mo ebo" am#lius$ nemo ibi audit o'antem! <enite ad me, &ui labo"atis$ dedignantu" ab eo dis'e"e, &uoniam mitis est et %umilis 'o"de$ abs'ondisti enim %ae' a sa#ientibus et #"udentibus et "e elasti ea #a" ulis$ et aliud est de sil est"i 'a'umine ide"e #at"iam #a'is, et ite" ad eam non in eni"e, et ("ust"a 'ona"i
+.
+-
,.
,-
/.
/-
#e" in ia, 'i"'um obsidentibus et insidiantibus (ugiti is dese"to"ibus, 'um #"in'i#e suo leone et d"a'one! et aliud tene"e iam illu' du'entem, 'u"a 'aelestis im#e"ato"is munitam, ubi non lat"o'inantu" &ui 'aelestem militiam dese"ue"unt2 itant enim eam si'ut su##li'ium$ %ae' mi%i in is'e"abantu" mi"is modis, 'um minimum a#ostolo"um tuo"um lege"em, et 'onside"a e"am o#e"a tua et e)#a e"am$
1.
LIAER <III
CAPUT 1 9eus meus, "e'o"de" in g"atia"um a'tione tibi, et 'on(itea" mise"i'o"dias tuas su#e" me$ #e"(undantu" ossa mea dile'tione tua, et di'ant! 9omine, &uis similis tibi* di""u#isti in'ula mea! sa'"i(i'em tibi sa'"i(i'ium laudis$ &uomodo di""u#isti ea, na""abo, et di'ent omnes, &ui ado"ant te, 'um audient %ae'! Aenedi'tus dominus in 'aelo et in te""a2 magnum et mi"abile nomen eius$ in%aese"ant #"ae'o"diis meis e"ba tua, et undi&ue 'i"'um allaba" abs te$ de ita tua aete"na 'e"tus e"am, &uam is eam in aenigmate et &uasi #e" s#e'ulum ide"am2 dubitatio tamen omnis de in'o""u#tibili substantia, &uod ab illa esset omnis substantia, ablata mi%i e"at, ne' 'e"tio" de te, sed stabilio" in te esse 'u#iebam$ de mea e"o tem#o"ali ita nutabant omnia, et mundandum e"at 'o" a (e"mento ete"i2 et #la'ebat ia, i#se sal ato", et i"e #e" eius angustias ad%u' #igebat$ et inmisisti in mentem meam, isum&ue est bonum in 'ons#e'tu meo, #e"ge"e ad Sim#li'ianum, &ui mi%i bonus a##a"ebat se" us tuus, et lu'ebat in eo g"atia tua$ audie"am etiam, &uod a iu entute sua de otissime tibi i e"et2 iam e"o tun' senue"at2 et longa aetate in tam bono studio se'tandae iae tuae multa e)#e"tus, multa edo'tus mi%i idebatu"! et e"e si' e"at$ unde mi%i ut #"o(e""et olebam 'on(e"enti se'um aestus meos, &uis esset a#tus modus si' a((e'to, ut ego e"am, ad ambulandum in ia tua$ <idebam enim #lenam e''lesiam, et alius si' ibat, alius autem si'$ mi%i autem dis#li'ebat, &uod agebam in sae'ulo, et one"i mi%i e"at alde, non iam in(lammantibus 'u#iditatibus, ut solebant, s#e %ono"is et #e'uniae ad tole"andam illam se" itutem tam g"a em$ iam enim me illa non dele'tabant, #"ae dul'edine tua et de'o"e domus tuae, &uam dile)i2 sed ad%u' tena'ite" alligaba" e) (emina, ne' me #"o%ibebat a#ostolus 'oniuga"i, &uam is e)%o"ta"etu" ad melius, ma)ime olens omnes %omines si' esse, ut i#se e"at$ sed ego in(i"mio" eligebam mollio"em lo'um2 et #"o#te" %o' unum ol eba" in 'ete"is, languidus et tabes'ens 'u"is ma"'idis, &uod et in aliis "ebus, &uas nolebam #ati, 'ong"ue"e 'ogeba" itae 'oniugali, 'ui deditus obst"ingeba"$ audie"am e) o"e e"itatis esse s#adones, &ui se i#sos abs'ide"unt #"o#te" "egnum 'aelo"um2 sed, &ui #otest, in&uit, 'a#e"e, 'a#iat$ ani sunt 'e"te omnes %omines, &uibus non inest dei s'ientia, ne' de %is, &uae identu" bona, #otue"unt in eni"e eum, &ui est$ at ego iam non e"am in illa anitate2 t"ans'ende"am eam, et 'ontestante uni e"sa '"eatu"a, in ene"am te '"eato"em nost"um, et e"bum tuum a#ud te deum, te'um&ue unum deum, #e" &uod '"easti omnia$ et est aliud genus in#io"um, &ui 'ognos'entes deum non si'ut deum glo"i(i'a e"unt aut g"atias ege"unt$ in %o' &uo&ue in'ide"am, et de)te"a tua sus'e#it me et inde ablatum #osuisti, ubi 'on ales'e"em, &uia di)isti %omini! E''e #ietas est sa#ientia, et! Noli elle ide"i sa#iens, &uoniam di'entes se esse sa#ientes stulti (a'ti sunt$ et in ene"am iam bonam ma"ga"itam, et enditis omnibus, &uae %abe"em, emenda e"at, et dubitabam$ CAPUT + Pe""e)i e"go ad Sim#li'ianum, #at"em in a''i#ienda g"atia tun' e#is'o#i Amb"osii, et &uem e"e ut #at"em diligebat$ na""a i ei 'i"'uitus e""o"is mei$ ubi autem 'ommemo"a i legisse me &uosdam lib"os Platoni'o"um, &uos <i'to"inus, &uondam "%eto" u"bis Romae, &uem C%"istianum de(un'tum esse audie"am, in Latinam linguam t"anstulisset, g"atulatus est mi%i, &uod non in alio"um #%iloso#%o"um s'"i#ta in'idissem, #lena (alla'ia"um et de'e#tionum, se'undum elementa %uius mundi, in istis autem omnibus
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
modis insinua"i deum et eius e"bum$ deinde, ut me e)%o"ta"etu" ad %umilitatem C%"isti, sa#ientibus abs'onditam et "e elatam #a" ulis, <i'to"inum i#sum "e'o"datus est, &uem, Romae 'um esset, (amilia"issime no e"at, de&ue illo mi%i na""a it &uod non silebo$ %abet enim magnam laudem g"atiae tuae 'on(itendam tibi, &uemadmodum ille do'tissimus sene), et omnium libe"alium do't"ina"um #e"itissimus, &ui&ue #%iloso#%o"um tam multa lege"at et diiudi'a e"at, do'to" tot nobilium senato"um, &ui etiam ob insigne #"ae'la"i magiste"ii, &uod 'i es %uius mundi e)imium #utant, statuam Romano (o"o me"ue"at et a''e#e"at, us&ue ad illam aetatem ene"ato" idolo"um, sa'"o"um&ue sa'"ilego"um #a"ti'e#s, &uibus tun' tota (e"e Romana nobilitas in(lata, s#i"abat #"odigia iam et omnigenum deum monst"a et Anubem lat"ato"em, &uae ali&uando 'ont"a Ne#tunum et <ene"em 'ont"a&ue Mine" am tela tenue"ant, et a se i'tis iam Roma su##li'abat, &uae iste sene) <i'to"inus tot annos o"e te""i'"e#o de(ensita e"at, non e"ubue"it esse #ue" C%"isti tui, et in(ans (ontis tui, subie'to 'ollo ad %umilitatis iugum, et edomita ("onte ad '"u'is o##"ob"ium$ O domine, domine, &ui in'linasti 'aelos et des'endisti, tetigisti montes et (umiga e"unt, &uibus modis te insinuasti illi #e'to"i* legebat, si'ut ait Sim#li'ianus, san'tam s'"i#tu"am, omnes&ue C%"istianas litte"as in estigabat studiosissime et #e"s'"utabatu", et di'ebat Sim#li'iano non #alam, sed se'"etius et (amilia"ius! No e"is iam me esse C%"istianum$ et "es#ondebat ille! Non '"edam ne' de#utabo te inte" C%"istianos, nisi in e''lesia C%"isti ide"o$ ille autem in"idebat di'ens! E"go #a"ietes (a'iunt C%"istianos* et %o' sae#e di'ebat, iam se esse C%"istianum, et Sim#li'ianus illud sae#e "es#ondebat, et sae#e ab illo #a"ietum in"isio "e#etebatu"$ ami'os enim suos "e e"ebatu" o((ende"e, su#e"bos daemoni'olas, &uo"um e) 'ulmine Aab=loni'ae dignitatis &uasi e) 'ed"is Libani, &uas nondum 'ont"i e"at dominus, g"a ite" "uitu"as in se inimi'itias a"bit"abatu"$ sed #ostea&uam legendo et %ausit (i"matatem, timuit&ue nega"i a C%"isto 'o"am angelis san'tis, si eum time"et 'o"am %ominibus 'on(ite"i, "eus&ue sibi magni '"iminis ad#a"uit, e"ubes'endo de sa'"is sa'"ilegis su#e"bo"um daemonio"um, &uae imitato" su#e"bus a''e#e"at, de#uduit, anitati et e"ubuit e"itati, subito&ue et ino#inatus ait Sim#li'iano, ut i#se na""abat! Eamus in e''lesiam! C%"istianus olo (ie"i$ at ille non se 'a#iens laetitia, #e""e)it 'um eo$ ubi autem imbutus est #"imis inst"u'tionis sa'"amentis, non multo #ost nomen dedit, ut #e" ba#tismum "egene"a"etu", mi"ante Roma, gaudente e''lesia$ su#e"bi idebant et i"as'ebantu", dentibus suis st"idebant et tabes'ebant! se" o autem tuo dominus deus e"at s#es eius, et non "es#i'iebat in anitates et insanias menda'es$ 9eni&ue ut entum est ad %o"am #"o(itendae (idei, &uae e"bis 'e"tis 'on'e#tes "etentis&ue memo"ite", de lo'o eminentio"e, in 'ons#e'tu #o#uli (idelis, Romae "eddi solet ab eis, &ui a''essu"i sunt ad g"atiam tuam, oblatum esse di'ebat <i'to"ino a #"esb=te"is, ut se'"etius "edde"et, si'ut nonnullis, &ui e"e'undia t"e#idatu"i idebantu", o((e""i mos e"at2 illum autem maluisse salutem suam in 'ons#e'tu san'tae multitudinis #"o(ite"i$ non enim e"at salus, &uam do'ebat, in "%eto"i'a, et tamen eam #ubli'e #"o(essus e"at$ &uanto minus e"go e"e"i debuit mansuetum g"egem tuum, #"onuntians e"bum tuum, &ui non e"ebatu" in e"bis suis tu"bas insano"um* ita&ue ubi as'endit, ut "edde"et, omnis sibimet in i'em, &uis&ue ut eum no e"at, inst"e#ue"unt nomen st"e#itu g"atulationis$ &uis autem ibi non eum no e"at* et sonuit #"esso sonitu #e" o"a 'un'to"um 'onlaetantium! <i'to"inus, <i'to"inus$ 'ito sonue"unt e)ultatione, &uia idebant eum, et 'ito silue"unt intentione, ut audi"ent eum$ #"onuntia it ille (idem e"a'em #"ae'la"a (idu'ia, et olebant eum omnes "a#e"e int"o in 'o" suum$ et "a#iebant amando et gaudendo! %ae "a#ientium manus e"ant$
CAPUT , 9eus bone, &uid agitu" in %omine, ut #lus gaudeat de salute des#e"atae animae et de maio"e #e"i'ulo libe"atae, &uam si s#es ei sem#e" a((uisset aut #e"i'ulum minus (uisset* etenim tu &uo&ue, mise"i'o"s #ate", #lus gaudes de uno #aenitente, &uam de nonaginta no em iustis, &uibus non o#us est #aenitentia$ et nos 'um magna iu'unditate audimus, 'um audimus &uam e)sultantibus #asto"is ume"is "e#o"tetu" o is, &uae e""a e"at, et d"a'%ma "e(e"atu" in t%esau"os tuos 'onlaetantibus i'inis mulie"i, &uae in enit! et la'"imas e)'utit gaudium sollemnitatis domus tuae, 'um legitu" in domo tua de mino"e (ilio tuo, &uoniam mo"tuus (ue"at et "e i)it, #e"ie"at et in entus est$ gaudes &ui##e in nobis, et in angelis tuis san'ta 'a"itate san'tis$ nam tu sem#e" idem, &uia ea &uae non sem#e" ne' eodem modo sunt eodem modo sem#e" nosti omnia$ 1uid e"go agitu" in anima, 'um am#lius dele'tatu" in entis aut "edditis "ebus, &uas diligit, &uam si eas sem#e" %abuisset* 'ontestantu" enim et 'ete"a, et #lena sunt omnia testimoniis 'lamantibus! ita est$ t"ium#%at i'to" im#e"ato"2 et non i'isset, nisi #ugna isset! et &uanto maius #e"i'ulum (uit in #"oelio, tanto est gaudium maius in t"ium#%o$ ia'tat tem#estas na igantes minatu"&ue nau("agium2 omnes (utu"a mo"te #alles'unt! t"an&uillatu" 'aelum et ma"e, et e)ultant nimis, &uoniam timue"unt nimis$ aege" est 'a"us, et ena eius malum "enuntiat2 omnes, &ui eum sal um 'u#iunt, aeg"otant simul animo! (it ei "e'te, et nondum ambulat #"istinis i"ibus, et (it iam tale gaudium, &uale non (uit, 'um antea sal us et (o"tis ambula"et$ eas&ue i#sas olu#tates %umanae itae etiam non ino#inatis et #"aete" oluntatem in"uentibus, sed institutis et olunta"iis molestiis %omines ad&ui"unt$ edendi et bibendi olu#tas nulla est, nisi #"ae'edat esu"iendi et sitendi molestia$ et eb"iosi &uaedam salsius'ula 'omedunt, &uo (iat molestus a"do", &uem dum e)stinguit #otatio, (it dele'tatio$ et institutum est, ut iam #a'tae s#onsae non t"adantu" statim, ne ile %abeat ma"itus datam, &uam non sus#i"a e"it s#onsus dilatam$ Ho' in tu"#i et e)se'"anda laetitia, %o' in ea, &uae 'on'essa et li'ita est, %o' in i#sa sin'e"issima %onestate ami'itiae, %o' in eo, &ui mo"tuus e"at et "e i)it, #e"ie"at et in entus est! ubi&ue maius gaudium molestia maio"e #"ae'editu"$ &uid est %o', domine deus meus, 'um tu aete"num tibi, tu i#se sis gaudium, et &uaedam de te 'i"'a te sem#e" gaudeant* &uid est, &uod %ae' "e"um #a"s alte"nat de(e'tu et #"o(e'tu, o((ensionibus et 'on'iliationibus* an is est modus ea"um, et tantum dedisti eis, 'um a summis 'aelo"um us&ue ad ima te""a"um, ab initio us&ue in (inem sae'ulo"um, ab angelo us&ue ad e"mi'ulum, a motu #"imo us&ue ad e)t"emum, omnia gene"a bono"um et omnia iusta o#e"a tua suis &uae&ue sedibus lo'a"es, et suis &uae&ue tem#o"ibus age"es* ei mi%i, &uam e)'elsus es in e)'elsis, et &uam #"o(undus in #"o(undis4 et num&uam "e'edis, et i) "edimus ad te$ CAPUT / /. Age, domine, (a' e)'ita et "e o'a nos, a''ende et "a#e, ("ag"a, dul'es'e! amemus, 'u""amus$ nonne multi, e) #"o(undio"e ta"ta"o 'ae'itatis &uam <i'to"inus, "edeunt ad te et a''edunt, et inluminantu" "e'i#ientes lumen, &uod si &ui "e'i#iunt, a''i#iunt a te #otestatem, ut (ilii tui (iant* sed si minus noti sunt #o#ulis, minus de illis gaudent etiam &ui no e"unt eos$ &uando enim 'um multis gaudetu", et in singulis ube"ius est gaudium2 &uia (e" e(a'iunt se et in(lammantu" e) alte"ut"o$ deinde, &uod multis noti, multis sunt au'to"itati ad salutem, et multis #"aeeunt se'utu"is! ideo&ue multum de illis et &ui eos #"ae'esse"unt laetantu", &uia non de solis laetantu"$ absit enim, ut in tabe"na'ulo tuo
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/-
1.
#"ae #au#e"ibus a''i#iantu" #e"sonae di itum, aut #"ae ignobilibus nobiles2 &uando #otius in(i"ma mundi elegisti, ut 'on(unde"es (o"tia, et ignobilia %uius mundi elegisti et 'ontem#tibilia, et ea &uae non sunt, tam&uam sint, ut ea &uae sunt e a'ua"es$ et tamen idem i#se minimus a#ostolo"um tuo"um, #e" 'uius linguam tua ista e"ba sonuisti, 'um Paulus #"o 'onsule, #e" eius militiam debellata su#e"bia, sub lene iugum C%"isti tui missus esset, "egis magni #"o in'ialis e((e'tus, i#se &uo&ue e) #"io"e Saulo Paulus o'a"i ama it ob tam magnae insigne i'to"iae$ #lus enim %ostis in'itu" in eo, &uam #lus tenet et de &uo #lu"es tenet$ #lus autem su#e"bos tenet nomine nobilitatis, et de %is #lu"es nomine au'to"itatis$ &uanto igitu" g"atius 'ogitabatu" <i'to"ini #e'tus, &uod tam ine)#ugnabile "e'e#ta'ulum diabolus obtinue"at, <i'to"ini lingua, &uo telo g"andi et a'uto multos #e"eme"at, abundantius e)ulta"e o#o"tuit (ilios tuos, &uia "e) noste" alliga it (o"tem, et idebant asa eius e"e#ta munda"i, et a#ta"i in %ono"em tuum, et (ie"i utilia domino ad omne o#us bonum$ CAPUT Sed ubi mi%i %omo tuus Sim#li'ianus de <i'to"ino ista na""a it, e)a"sit ad imitandum! ad %o' enim et ille na""a e"at$ #ostea&uam e"o et illud addidit, &uod im#e"ato"is Iuliani tem#o"ibus, lege data #"o%ibiti sunt C%"istiani do'e"e litte"atu"am et o"ato"iam B &uam legem ille am#le)us, lo&ua'em s'%olam dese"e"e maluit &uam e"bum tuum, &uo linguas in(antium (a'is dise"tas B non mi%i (o"tio" &uam (eli'io" isus est, &uia in enit o''asionem a'andi tibi$ 'ui "ei ego sus#i"abam, ligatus non (e""o alieno, sed mea (e""ea oluntate$ elle meum tenebat inimi'us2 et inde mi%i 'atenam (e'e"at et 'onst"in)e"at me$ &ui##e oluntate #e" e"sa (a'ta est libido, et dum se" itu" libidini, (a'ta est 'onsuetudo, et dum 'onsuetudini non "esistu", (a'ta est ne'essitas$ &uibus &uasi ansulis sibimet inne)is B unde 'atenam a##ella i B tenebat me obst"i'tum du"a se" itus$ oluntas autem no a, &uae mi%i esse 'oe#e"at, ut te g"atis 'ole"e ("ui&ue te ellem, deus, sola 'e"ta iu'unditas, nondum e"at idonea ad su#e"andam #"io"em etustate "obe"atam$ ita duae oluntates meae, una etus, alia no a, illa 'a"nalis, illa s#i"italis, 'on(ilgebant inte" se, at&ue dis'o"dando dissi#abant animam meam$ Si' intellegebam me i#so e)#e"imento id &uod lege"am, &uomodo 'a"o 'on'u#is'e"et ad e"sus s#i"itum et s#i"itus ad e"sus 'a"nem! ego &uidem in ut"o&ue, sed magis ego in eo, &uod in me a##"obabam, &uam in eo, &uod in me im#"obabam$ ibi enim magis iam non ego, &uia e) magna #a"te id #atieba" in itus &uam (a'iebam olens$ sed tamen 'onsuetudo ad e"sus me #ugna'io" e) me (a'ta e"at, &uoniam olens &uo nollem #e" ene"am$ et &uis iu"e 'ont"adi'e"et, 'um #e''antem iusta #oena se&ue"etu"* et non e"at iam illa e)'usatio, &ua ide"i mi%i solebam #"o#te"ea me nondum 'ontem#to sae'ulo se" i"e tibi, &uia in'e"ta mi%i esset #e"'e#tio e"itatis! iam enim et i#sa 'e"ta e"at$ ego autem ad%u' te""a obligatus, milita"e tibi "e'usabam2 et in#edimentis omnibus si' timebam e)#edi"i, &uemadmodum in#edi"i timendum est$ Ita sa"'ina sae'uli, elut somno assolet, dul'ite" #"emeba"2 et 'ogitationes, &uibus meditaba" in te, similes e"ant 'onatibus e)#e"gis'i olentium, &ui tamen su#e"ati so#o"is altitudine "eme"guntu"$ et si'ut nemo est, &ui do"mi"e sem#e" elit, omnium&ue sano iudi'io igila"e #"aestat, di((e"t tamen #le"um&ue %omo somnum e)'ute"e, 'um g"a is to"#o" in memb"is est, eum&ue iam dis#li'entem 'a"#it libentius, &uam is su"gendi tem#us ad ene"it! ita 'e"tum %abebam, esse melius, tuae 'a"itati me dede"e, &uam meae 'u#iditati 'ede"e2 sed illud #la'ebat et in'ebat, %o' libebat et in'iebat$ non enim e"at &uod tibi "es#onde"em di'enti mi%i! Su"ge &ui do"mis, et e)su"ge a mo"tuis, et inluminabit te C%"istus2 et undi&ue ostendenti e"a te di'e"e, non
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
e"at omnino, &uid "es#onde"em e"itate 'on i'tus, nisi tantum e"ba lenta et somnolenta! modo, e''e modo sine #aululum$ sed modo et modo non %abebat modum et sine #aululum in longum ibat$ ("ust"a 'ondele'tabatu" legi tuae se'undum inte"io"em %ominem, 'um alia le) in memb"is meis "e#ugna"et legi mentis meae, et 'a#ti um me du'e"et in lege #e''ati, &uae in memb"is meis e"at$ le) enim #e''ati est iolentia 'onsuetudinis, &ua t"a%itu" et tenetu" etiam in itus animus, eo me"ito, &uo in eam olens inlabitu"$ mise"um e"go me &uis libe"a"et de 'o"#o"e mo"tis %uius, nisi g"atia tua #e" Iesum C%"istum, dominum nost"um* CAPUT 5 Et de in'ulo &uidem deside"ii 'on'ubitus, &uo a"tissimo teneba", et sae'ula"ium negotio"um se" itute &uemadmodum e)eme"is, na""abo et 'on(itebo" nomini tuo, domine, adiuto" meus et "edem#to" meus$ agebam solita '"es'ente an)itudine, et 'otidie sus#i"abam tibi2 ("e&uentabam e''lesiam tuam, &uantum a'abat ab eis negotiis, sub &uo"um #onde"e gemebam$ me'um e"at Al=#ius, otiosus ab o#e"e iu"is #e"ito"um #ost assessionem te"tiam, e)#e'tans, &uibus ite"um 'onsilia ende"et2 si'ut ego endebam di'endi (a'ultatem, si &ua do'endo #"aesta"i #otest$ Neb"idius autem ami'itiae nost"ae 'esse"at, ut omnium nost"um (amilia"issimo <e"e'undo, Mediolanensi et 'i i et g"ammati'o, subdo'e"et, e%emente" deside"anti et (amilia"itatis iu"e (lagitanti de nume"o nost"o (idele adiuto"ium, &uo indigebat nimis$ non ita&ue Neb"idium 'u#iditas 'ommodo"um eo t"a)it B maio"a enim #osset, si ellet, de litte"is age"e B sed o((i'io bene olentiae #etitionem nost"am 'ontemne"e noluit, ami'us dul'issimus et mitissimus$ agebat autem illud #"udentissime, 'a ens innotes'e"e #e"sonis se'undum %o' sae'ulum maio"ibus, de itans in eis omnem in&uietudinem animi, &uem olebat %abe"e libe"um, et &uam multis #osset %o"is (e"iatum, ad &uae"endum ali&uid el legendum el audiendum de sa#ientia$ 1uodam igitu" die B non "e'olo 'ausam, &ua e"at absens Neb"idius B 'um e''e ad nos domum enit ad me et Al=#ium Ponti'ianus &uidam, 'i is noste", in &uantum A(e", #"ae'la"e in #alatio militans! nes'io &uid a nobis olebat, et 'onsedimus, ut 'onlo&ue"emu"$ et (o"te su#"a mensam luso"iam, &uae ante nos e"at, adtendit 'odi'em! tulit, a#e"uit, in enit a#ostolum Paulum, ino#inate sane2 #uta e"at enim ali&uid de lib"is, &uo"um #"o(essio me 'onte"ebat$ tum e"o a""idens, me&ue intuens, g"atulato"ie mi"atus est, &uod eas et solas #"ae o'ulis meis litte"as "e#ente 'on#e"isset$ C%"istianus &ui##e et (idelis e"at, et sae#e tibi, deo nost"o, #"oste"nebatu" in e''lesia '"eb"is et diutu"nis o"ationibus$ 'ui ego 'um indi'assem illis me s'"i#tu"is 'u"am ma)imam in#ende"e, o"tus est se"mo i#so na""ante de Antonio Aeg=#tio mona'%o, 'uius nomen e)'ellente" 'la"ebat a#ud se" os tuos, nos autem us&ue in illam %o"am latebat$ &uod ille ubi 'om#e"it, immo"atus est in eo se"mone, insinuans tantum i"um igno"antibus, et admi"ans eandem nost"am igno"antiam$ stu#ebamus autem, audientes tam "e'enti memo"ia et #"o#e nost"is tem#o"ibus testatissima mi"abilia tua, in (ide "e'ta et Cat%oli'a e''lesia$ omnes mi"abamu", et nos, &uia tam magna e"ant, et ille, &uia inaudita nobis e"ant$ Inde se"mo eius de olutus est ad monaste"io"um g"eges, et mo"es sua eolentiae tuae, et ube"a dese"ta %e"emi, &uo"um nos ni%il s'iebamus$ et e"at monaste"ium Mediolanii, #lenum bonis ("at"ibus, e)t"a u"bis moenia, sub Amb"osio nut"ito"e, et non no e"amus$ #e"tendebat ille et lo&uebatu" ad%u', et nos intenti ta'ebamus$ unde in'idit, ut di'e"et, nes'io &uando se et t"es alios 'ontube"nales suos, nimi"um a#ud T"e e"os, 'um im#e"ato" #ome"idiano 'i"'ensium s#e'ta'ulo tene"etu", e)isse deambulatum in %o"tos mu"is 'ontiguos2 at&ue illi', ut (o"te 'ombinati
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
+-
s#atiabantu", unum se'um seo"sum et alios duos itidem seo"sum #a"ite"&ue dig"essos2 sed illos agabundos in"uisse in &uandam 'asam, ubi %abitabant &uidam se" i tui s#i"itu #au#e"es, &ualium est "egnum 'aelo"um, et in enisse ibi 'odi'em, in &uo s'"i#ta e"at ita Antonii$ &uam lege"e 'oe#it unus eo"um, et mi"a"i et a''endi, et inte" legendum medita"i a""i#e"e talem itam et "eli'ta militia sae'ula"i se" i"e tibi$ e"ant autem e) eis, &uos di'unt Agentes in Rebus$ tum subito "e#letus amo"e san'to, et sob"io #udo"e i"atus sibi, 'onie'it o'ulos in ami'um et ait illi! di', &uaeso te, omnibus istis labo"ibus nost"is &uo ambimus #e" eni"e* &uid &uae"emus* 'uius "ei 'ausa militamus* maio"ne esse #ote"it s#es nost"a in #alatio, &uam ut ami'i im#e"ato"is simus* et ibi &uid non ("agile #lenum&ue #e"i'ulis* et #e" &uot #e"i'ula #e" enitu" ad g"andius #e"i'ulum* et &uando istu' e"it* ami'us autem dei, si olue"o, e''e nun' (io$ di)it %o', et tu"bidus #a"tu"itione no ae itae "eddidit o'ulos #aginis! et legebat et mutabatu" intus, ubi tu idebas, et e)uebatu" mundo mens eius, ut mo) a##a"uit$ nam&ue dum legit et ol it (lu'tus 'o"dis sui, in("emuit ali&uando et dis'"e it de'"e it&ue melio"a! iam&ue tuus sit ami'o suo! ego iam ab"u#i me ab illa s#e nost"a, et deo se" i"e statui2 et %o' e) %a' %o"a, in %o' lo'o agg"edio"$ te si #iget imita"i, noli ad e"sa"i$ "es#ondit ille, ad%ae"e"e se so'ium tantae me"'edis tantae&ue militiae$ et ambo, iam tui, aedi(i'abant tu""em sum#tu idoneo, "elin&uendi omnia sua et se&uendi te$ tum Ponti'ianus et &ui 'um eo #e" alias %o"ti #a"tes deambulabant, &uae"entes eos de ene"unt in eundem lo'um, et in enientes admonue"unt, ut "edi"ent, &uod iam de'linasset dies$ at illi na""ato #la'ito et #"o#osito suo, &uo&ue modo in eis talis oluntas o"ta est at&ue (i"mata, #eti e"unt, ne sibi molesti essent, si adiungi "e'usa"ent$ isti autem ni%il mutati a #"istinis, (le e"unt se tamen, ut di'ebat, at&ue illis #ie 'ong"atulati sunt et 'onmenda e"unt se o"ationibus eo"um, et t"a%entes 'o" in te""a abie"unt in #alatium2 illi autem a((igentes 'o" 'aelo manse"unt in 'asa2 et %abebant ambo s#onsas! &uae #ostea&uam %o' audie"unt, di'a e"unt etiam i#sae i"ginitatem tibi$ CAPUT 6
,.
,-
/.
/-
Na""abat %ae' Ponti'ianus$ tu autem, domine, inte" e"ba eius "eto"&uebas me ad me i#sum, au(e"ens me a do"so meo, ubi me #osue"am, dum nollem me adtende"e2 et 'onstituebas me ante (a'iem meam, ut ide"em, &uam tu"#is essem, &uam disto"tus et so"didus, ma'ulosus et ul'e"osus$ et idebam et %o""ebam, et &uo a me (uge"em non e"at$ et si 'onaba" a me a e"te"e as#e'tum, na""abat ille &uod na""abat2 et tu me "u"sus o##onebas mi%i, et in#ingebas me in o'ulos meos, ut in eni"em ini&uitatem et odissem$ no e"am eam, sed dissimulabam et 'o%ibebam et obli is'eba"$ Tun' e"o &uanto a"dentius amabam illos, de &uibus audiebam salub"es a((e'tus, &uod se totos tibi sanandos dede"ant, tanto e)se'"abilius me 'on#a"atum eis ode"am! &uoniam multi mei anni me'um e((lu)e"ant B (o"te duode'im anni B e) &uo, ab unde i'ensimo anno aetatis meae, le'to Ci'e"onis Ho"tensio, e)'itatus e"am studio sa#ientiae, et di((e"ebam 'ontem#ta (eli'itate te""ena ad eam in estigandam a'a"e, 'uius non in entio, sed el sola in&uisitio, iam #"ae#onenda e"at etiam in entis t%esau"is "egnis&ue gentium, et ad nutum 'i"'um(luentibus 'o"#o"is olu#tatibus$ at ego adules'ens mise" alde, mise"io" in e)o"dio i#sius adules'entiae, etiam #etie"am a te 'astitatem et di)e"am! da mi%i 'astitatem et 'ontinentiam, sed noli modo$ timebam enim, ne me 'ito e)audi"es et 'ito sana"es a mo"bo 'on'u#is'entiae, &uem malebam e)#le"i &uam e)stingui$ et ie"am #e" ias #"a as su#e"stitione sa'"ilega2 non &uidem 'e"tus in ea, sed &uasi #"ae#onens eam 'ete"is, &uae non #ie &uae"ebam, sed inimi'e o##ugnabam$ Et #uta e"am me #"o#te"ea
1.
di((e"e de die in diem 'ontem#ta s#e sae'uli te solum se&ui, &uia non mi%i a##a"ebat 'e"tum ali&uid, &uo di"ige"em 'u"sum meum$ et ene"at dies, &uo nuda"e" mi%i et in'"e#a"et in me 'ons'ientia mea! ubi est lingua mea* nem#e tu di'ebas, #"o#te" in'e"tum e"um nolle te abi'e"e sa"'inam anitatis$ e''e iam 'e"tum est, et illa te ad%u' #"emit2 ume"is&ue libe"io"ibus #innas "e'i#iunt, &ui ne&ue ita in &uae"endo adt"iti sunt ne' de'ennio et am#lius ista meditati$ ita "odeba" intus et 'on(undeba" #udo"e %o""ibili e%emente", 'um Ponti'ianus talia lo&ue"etu"$ te"minato autem se"mone et 'ausa, &ua ene"at, abiit ille, et ego ad me$ &uae non in me di)i* &uibus sententia"um e"be"ibus non (lagella i animam meam, ut se&ue"etu" me 'onantem #ost te i"e* et "enitebatu", "e'usabat et non se e)e'usabat$ 'onsum#ta e"ant et 'on i'ta a"gumenta omnia! "emanse"at muta t"e#idatio, et &uasi mo"tem (o"midabat "est"ingi a (lu)u 'onsuetudinis, &uo tabes'ebat in mo"tem$ CAPUT 7
1Tum in illa g"andi "i)a inte"io"is domus meae, &uam (o"tite" e)'ita e"am 'um anima mea in 'ubi'ulo nost"o, 'o"de meo, tam ultu &uam mente tu"batus in ado Al=#ium, e)'lamo! &uid #atimu"* &uid est %o', &uod audisti* su"gunt indo'ti et 'aelum "a#iunt, et nos 'um do't"inis nost"is e''e ubi olutamu" in 'a"ne et sanguine4 an &uia #"ae'esse"unt, #udet se&ui, et non #udet ne' saltem se&ui* di)i nes'io &ua talia, et ab"i#uit me ab illo aestus meus, 'um ta'e"et attonitus me intuens$ ne&ue enim solita sonabam$ #lus lo&uebantu" animum me'um ("ons, genae, o'uli, 'olo", modus o'is, &uam e"ba, &uae #"omebam$ %o"tulus &uidam e"at %os#itii nost"i, &uo nos utebamu" si'ut tota domo! nam %os#es ibi non %abitabat, dominus domus$ illu' me abstule"at tumultus #e'to"is, ubi nemo im#edi"et a"dentem litem, &uam me'um agg"essus e"am, done' e)i"et$ &ua tu s'iebas, ego autem non! sed tantum insaniebam salub"ite" et mo"ieba" italite", gna"us, &uid mali essem, et igna"us, &uid boni #ost #aululum (utu"us essem$ abs'essi e"go in %o"tum et Al=#ius #edem #ost #edem$ ne&ue enim se'"etum meum non e"at, ubi ille ade"at$ et &uando me si' a((e'tum dese"e"et* sedimus &uantum #otuimus "emoti ab aedibus$ ego ("emebam s#i"itu, indignans indignatione tu"bulentissima, &uod non i"em in #la'itum et #a'tum te'um, deus meus, in &uod eundum esse omnia ossa mea 'lamabant et in 'aelum tollebant laudibus! et non illu' ibatu" na ibus aut &uad"egis aut #edibus, &uantum saltem de domo in eum lo'um ie"am, ubi sedebamus$ nam non solum i"e, sed elle (o"tite" et integ"e, non semisau'iam %a' at&ue %a' e"sa"e et ia'ta"e oluntatem, #a"te adsu"gente 'um alia #a"te 'adente lu'tantem$ 9eni&ue tam multa (a'iebam 'o"#o"e in i#sis 'un'tationis aestibus, &uae ali&uando olunt %omines et non alent, si aut i#sa memb"a non %abeant aut ea el 'onligata in'ulis el "esoluta languo"e el &uo&uo modo im#edita sint$ si ulsi 'a#illum, si #e"'ussi ("ontem, si 'onse"tis digitis am#le)atus sum genu, &uia olui, (e'i$ #otui autem elle et non (a'e"e, se mobilitas memb"o"um non obse&ue"etu"$ tam multa e"go (e'i, ubi non %o' e"at elle &uod #osse! et non (a'iebam, &uod et im'om#a"abili a((e'tu am#lius mi%i #la'ebat, et mo), ut ellem, #ossem, &uia mo), ut ellem, uti&ue ellem$ ibi enim (a'ultas ea, &uae oluntas, et i#sum elle iam (a'e"e e"at2 et tamen non (iebat, (a'ilius&ue obtem#e"abat 'o"#us tenuissimae oluntati animae, ut ad nutum memb"a mo e"entu", &uam i#sa sibi anima ad oluntatem suam magnam in sola oluntate #e"(i'iendam$ CAPUT 8
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
Unde %o' monst"um* et &ua"e istu'* lu'eat mise"i'o"dia tua, et inte""ogem, si (o"te mi%i "es#onde"e #ossint lateb"ae #oena"um %ominum et teneb"osissimae 'ont"itiones (ilio"um Adam$ unde %o' monst"um* et &ua"e istu'* im#e"at animus 'o"#o"i, et #a"etu" statim! im#e"at animus sibi, et "esistitu"$ im#e"at animus, ut mo eatu" manus, et tanta est (a'ilitas, ut i) a se" itio dis'e"natu" im#e"ium! et animus animus est, manus autem 'o"#us est$ im#e"at animus, ut elit animus, ne' alte" est ne' (a'it tamen$ unde %o' monst"um* et &ua"e istu'* im#e"at, in&uam, ut elit, &ui non im#e"a"et, nisi ellet, et non (a'it &uod im#e"at$ sed non e) toto ult! non e"go e) toto im#e"at$ nam in tantum im#e"at, in &uantum ult, &uoniam oluntas im#e"at, ut si oluntas, ne' alia, sed i#sa$ non ita&ue #lena im#e"at2 ideo non est, &uod im#e"at$ nam si #lena esset, ne' im#e"a"et, ut esset, &uia iam esset$ non igitu" monst"um #a"tim elle, #a"tim nolle, sed aeg"itudo animi est, &uia non totus assu"git e"itate suble atus, 'onsuetudine #"aeg"a atus$ et ideo sunt duae oluntates, &uia una ea"um tota non est, et %o' adest alte"i, &uod deest alte"i$ CAPUT 1. Pe"eant a (a'ie tua, deus, si'uti #e"eunt, anilo&ui et mentis sedu'to"es, &ui 'um duas oluntates in delibe"ando animad e"te"int, duas natu"as dua"um mentium esse asse e"ant, unam bonam, alte"am malam$ i#si e"e mali sunt, 'um ista mala sentiunt, et idem i#si boni e"unt, si e"a sense"int e"is&ue 'onsense"int, ut di'at eis a#ostolus tuus! (uistis ali&uando teneb"ae, nun' autem lu) in domino$ illi enim dum olunt esse lu) non domino, sed in se i#sis, #utando animae natu"am %o' esse, &uod deus est, ita (a'ti sunt densio"es teneb"ae, &uoniam longius a te "e'esse"unt %o""enda a""ogantia, a te, e"o lumine inluminante omnem %ominem enientem in %un' mundum$ adtendite, &uid di'atis, et e"ubes'ite! et a''edite ad eum et inluminamini, et ultus est"i non e"ubes'ent$ ego 'um delibe"abam, ut se" i"em domino deo meo, si'ut diu dis#osue"am, ego e"am, &ui olebam, ego, &uo nolebam2 ego e"am$ ne' #lene olebam ne' #lene nolebam$ ideo me'um 'ontendebam et dissi#aba" a me i#so, et i#sa dissi#atio me in ito &uidem (iebat, ne' tamen ostendebat natu"am mentis alienae, sed #oenam meae$ et ideo non iam ego o#e"aba" illam, sed &uod %abitat in me #e''atum, de su##li'io libe"io"is #e''ati, &uia e"am (ilius Adam$ Nam si tot sunt 'ont"a"iae natu"ae, &uot oluntates sibi "esistunt, non iam duae, sed #lu"es e"unt$ si delibe"et &uis&uam, ut"um ad 'on enti'ulum eo"um #e"gat an ad t%eat"um, 'lamant isti! e''e duae natu"ae, una bona %a' du'it, alte"a mala illa' "edu'it$ nam unde ista 'un'tatio sibimet ad e"santium oluntatum* ego autem di'o ambas malas, et &uae ad illos du'it et &uae ad t%eat"um "edu'it$ sed non '"edunt nisi bonam esse, &ua itu" ad eos$ &uid* si e"go &uis&uam noste" delibe"et, et se'um alte"'antibus duabus oluntatibus (lu'tuet, ut"um ad t%eat"um #e"gat an ad e''lesiam nost"am, nonne et isti &uid "es#ondeant (lu'tuabunt* aut enim (atebuntu", &uid nolunt, bona oluntate #e"gi in e''lesiam nost"am, si'ut in eam #e"gunt &ui sa'"amentis eius imbuti sunt at&ue detinentu", aut duas malas natu"as et duas malas mentes in uno %omine 'ong(lige"e #utabunt, et non e"it e"um &uod solent di'e"e, unam bonam, alte"am malam2 aut 'on e"tentu" ad e"um et non negabunt, 'um &uis&ue delibe"at, animam unam di e"sis oluntatibus aestua"e$ Iam e"go non di'ant, 'um duas oluntates in %omine uno ad e"sa"i sibi sentiunt, duas 'ont"a"ias mentes, de duabus 'ont"a"iis substantiis, et de duobus 'ont"a"iis #"in'i#iis 'ontende"e, unam bonam, alte"am malam$ nam tu, deus e"a), im#"obas eos et "eda"guis at&ue 'on in'is eos, si'ut in ut"a&ue mala oluntate, 'um &uis&ue delibe"at, ut"um %ominem eneno inte"imat an
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
(e""o, ut"um (undum alienum illum an illum in adat, &uando ut"um&ue non #otest, ut"um emat olu#tatem lu)u"ia an #e'uniam se" et a a"itia, ut"um ad 'i"'um #e"gat an ad t%eat"um, si uno die ut"um&ue e)%ibeatu"2 addo etiam te"tium, an ad (u"tum de domo aliena, si subest o''asio2 addo et &ua"tum, an ad 'onmittendum adulte"ium, si et inde simul (a'ultas a#e"itu", si omnia 'on'u""ant in unum a"ti'ulum tem#o"is, #a"ite"&ue 'u#iuntu" omnia, &uae simul agi ne&ueunt! dis'e"#unt enim animum sibimet ad e"santibus &uattuo" oluntatibus el etiam #lu"ibus, in tanta 'o#ia "e"um, &uae a##etuntu"! ne' tamen tantam multitudinem di e"sa"um substantia"um solent di'e"e$ ita et in bonis oluntatibus$ nam &uae"o ab eis, ut"um bonum sit dele'ta"i le'tione a#ostoli, et ut"um bonum sit dele'ta"i #salmo sob"io, et ut"um bonum sit e angelium disse"e"e$ "es#ondebunt ad singula! bonum$ &uid* si e"go #a"ite" dele'tent omnia simul&ue uno tem#o"e, nonne di e"sae oluntates distendunt 'o" %ominis, 'um delibe"atu", &uid #otissimum a""i#iamus* et omnes bonae sunt et 'e"tant se'um, done' eligatu" unum, &uo (e"iatu" tota oluntas una, &uae in #lu"es di idebatu"$ ita etiam, 'um aete"nitas dele'tat su#e"ius et tem#o"alis boni olu#tas "etentat in(e"ius, eadem anima est non tota oluntate illud aut %o' olens2 et ideo dis'e"#itu" g"a i molestia, dum illud e"itate #"ae#onit, %o' (amilia"itate non #onit$ CAPUT 11
+. Si' aeg"otabam et e)'"u'iaba", a''usans memet i#sum solito a'e"bius nimis, a' ol ens et e"sans me in in'ulo meo, done' ab"um#e"etu" totum, &uo iam e)iguo teneba"$ sed teneba" tamen$ et instabas tamen in o''ultis meis, domine, se e"a mise"i'o"dia (lagella ingeminans timo"is et #udo"is, ne "u"sus 'essa"em et non ab"um#e"etu" id i#sum e)iguum et tenue, &uod "emanse"at, et "e ales'e"et ite"um, et me "obustius alliga"et$ di'ebam enim a#ud me intus! e''e modo (iat, modo (iat, et 'um e"bo iam ibam in #la'itum, iam #aene (a'iebam, et non (a'iebam2 ne' "elabeba" tamen in #"istina, sed de #"o)imo stabam et "es#i"abam$ et item 'onaba", et #aulo minus ibi e"am et #aulo minus, iam iam&ue adtingebam et tenebam! et non ibi e"am ne' adtingebam ne' tenebam, %aesitans mo"i mo"ti et itae i e"e2 #lus&ue in me alebat dete"ius inolitum, &uam melius insolitum2 #un'tum&ue i#sum tem#o"is, &uo aliud (utu"us e"am, &uanto #"o#ius admo ebatu", tanto am#lio"em in'utiebat %o""o"em2 sed non "e'utiebat "et"o ne' a e"tebat, sed sus#endebat$ Retinebant nugae nuga"um et anitates anitatum, anti&uae ami'ae meae, et su''utiebant estem meam 'a"neam et submu"mu"abant! dimittisne nos* et a momento isto non e"imus te'um ult"a in aete"num et a momento isto non tibi li'ebit %o' et illud ult"a in aete"num$ et &uae sugge"ebant in eo, &uod di)i %o' et illud, &uae sugge"ebant, deus meus* a e"tat ab anima se" i tui mise"i'o"dia tua4 &uas so"des sugge"ebant, &uae dede'o"a4 et audiebam eas iam longe minus &uam dimidius, non tam&uam libe"e 'ont"adi'entes eundo in ob iam, sed elut a do"so mussitantes et dis'edentem &uasi (u"tim elli'antes, ut "es#i'e"em$ "eta"dabant tamen 'un'tantem me ab"i#e"e at&ue e)'ute"e ab eis et t"ansili"e &uo o'aba", 'um di'e"et mi%i 'onsuetudo iolenta! #utasne sine istis #ote"is* Sed iam te#idissime %o' di'ebat$ a#e"iebatu" enim ab ea #a"te, &ua intende"am (a'iem et &uo t"ansi"e t"e#idabam, 'asta dignitas 'ontinentiae, se"ena et non dissolute %ila"is, %oneste blandiens, ut eni"em ne&ue dubita"em, et e)tendens ad me sus'i#iendum et am#le'tendum #ias manus, #lenas g"egibus bono"um e)em#lo"um$ ibi tot #ue"i et #uellae, ibi iu entus multa, et omnis aetas, et g"a es iduae et i"gines anus, et in omnibus i#sa 'ontinentia, ne&ua&uam ste"ilis, sed (e'unda mate" (ilio"um, gaudio"um de ma"ito te, domine$ et in"idebat me
+-
,.
,-
/.
/-
in"isione %o"tato"ia, &uasi di'e"et! tu non #ote"is, &uod isti, &uod istae* an e"o isti et istae in se i#sis #ossunt a' non in domino deo suo* dominus deus eo"um me dedit eis$ &uid in te stas et non in te stas* #"oi'e te in eum, noli metue"e2 non se subt"a%et, ut 'adas! #"oi'e te se'u"us, e)'i#iet et sanabit te$ et e"ubes'ebam nimis, &uia illa"um nuga"um mu"mu"a ad%u' audiebam, et 'un'tabundus #endebam$ et "u"sus illa, &uasi di'e"et! obsu"des'e ad e"sus inmunda illa memb"a tua, ut mo"ti(i'entu"$ na""ant tibi dele'tationes, sed non si'ut le) domini dei tui$ ista 'ont"o e"sia in 'o"de meo non nisi de me i#so ad e"sus me i#sum$ at Al=#ius a((i)us late"i meo inusitati motus mei e)itum ta'itus o##e"iebatu"$ CAPUT 1+ Ubi e"o a (undo a"'ano alta 'onside"atio t"a)it et 'ongessit totam mise"iam meam in 'ons#e'tu 'o"dis mei, obo"ta est #"o'ella ingens, (e"ens ingentem imb"em la'"ima"um$ et ut totum e((unde"em 'um o'ibus suis, su""e)i ab Al=#io B solitudo mi%i ad negotium (lendi a#tio" sugge"ebatu" B et se''essi "emotius, &uam ut #osset mi%i one"osa esse etiam eius #"aesentia$ si' tun' e"am, et ille sensit! nes'io &uid enim, #uto, di)e"am, in &uo a##a"ebat sonus o'is meae iam (letu g"a idus, et si' su""e)e"am$ mansit e"go ille ubi sedebamus nimie stu#ens$ ego sub &uadam (i'i a"bo"e st"a i me nes'io &uomodo, et dimisi %abenas la'"imis, et #"o"u#e"unt (lumina o'ulo"um meo"um, a''e#tabile sa'"i(i'ium tuum, et non &uidem %is e"bis, sed in %a' sententia multa di)i tibi! et tu, domine, us&ue&uo* us&ue&uo, domine, i"as'e"is in (inem* ne memo" (ue"is ini&uitatum nost"a"um anti&ua"um$ sentiebam enim eis me tene"i$ ia'tabam o'es mise"abiles! &uamdiu, &uamdiu '"as et '"as* &ua"e non modo* &ua"e non %a' %o"a (inis tu"#itudinis meae* 9i'ebam %ae', et (lebam, ama"issima 'ont"itione 'o"dis mei$ et e''e audio o'em de i'ina domo 'um 'antu di'entis, et '"eb"o "e#entenis, &uasi #ue"i an #uellae, nes'io! tolle lege, tolle lege$ statim&ue mutato ultu intentissimus 'ogita"e 'oe#i, ut"umnam sole"ent #ue"i in ali&uo gene"e ludendi 'antita"e tale ali&uid, ne' o''u"ebat omnino audisse me us#iam! "e#"esso&ue im#etu la'"ima"um su""e)i, ni%il aliud inte"#"etans di initus mi%i iube"i, nisi ut a#e"i"em 'odi'em et lege"em &uod #"imum 'a#ut in enissem$ audie"am enim de Antonio, &uod e) e angeli'a le'tione, 'ui (o"te su#e" ene"at, admonitus (ue"it, tam&uam sibi di'e"etu" &uod legebatu"! ade, ende omnia, &uae %abes, da #au#e"ibus et %abebis t%esau"um in 'aelis2 et eni, se&ue"e me! et tali o"a'ulo 'on(estim ad te esse 'on e"sum$ ita&ue 'on'itus "edii in eum lo'um, ubi sedebat Al=#ius! ibi enim #osue"am 'odi'em a#ostoli, 'um inde su""e)e"am$ a""i#ui, a#e"ui et legi in silentio 'a#itulum, &uo #"imum 'onie'ti sunt o'uli mei! non in 'omissationibus et eb"ietatibus, non in 'ubilibus et in#udi'itiis, non in 'ontentione et aemulatione, sed induite dominum Iesum C%"istum, et 'a"nis #"o identiam ne (e'e"itis in 'on'u#is'entiis$ ne' ult"a olui lege"e, ne' o#us e"at$ statim &ui##e 'um (ine %uius'e sententiae, &uasi lu'e se'u"itatis in(usa 'o"di meo, omnes dubitationis teneb"ae di((uge"unt$ Tum inte"ie'to aut digito aut nes'io &uo alio signo, 'odi'em 'lausi, et t"an&uillo iam ultu indi'a i Al=#io$ at ille &uid in se age"etu" B &uod ego nes'iebam B si' indi'a it$ #etit ide"e &uid legissem! ostendi, et adtendit etiam ult"a &uam ego lege"am, et igno"abam &uid se&ue"etu"$ se&uebatu" autem! in(i"mum e"o in (ide "e'i#ite$ &uod ille ad se "ettulit mi%i&ue a#e"uit$ sed tali admonitione (i"matus est, #la'ito&ue a' #"o#osito bono >et 'ong"uentissimo suis mo"ibus, &uibus a me in melius iam olim alde longe&ue distabat?, sine ulla tu"bulenta 'un'tatione 'oniun'tus est$ inde ad mat"em ing"edimu", indi'amus! gaudet$ na""amus, &uemadmodum gestum sit! e)ultat
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
et t"ium#%at, et benedi'ebat tibi, &ui #otens es ult"a &uam #etimus aut intellegimus (a'e"e, &uia tanto am#lius sibi a te 'on'essum de me idebat, &uam #ete"e solebat mise"abilibus (lebilibus&ue gemitibus$ 'on e"tisti enim me ad te, ut ne' u)o"em &uae"e"em ne' ali&uam s#em sae'uli %uius, stans in ea "egula (idei, in &ua me ante tot annos ei "e ela e"as! et 'on e"tisti lu'tum eius in gaudium, multo ube"ius, &uam olue"at, et multo 'a"ius at&ue 'astius, &uam de ne#otibus 'a"nis meae "e&ui"ebat$
LIAER IC
CAPUT 1 O domine, ego se" us tuus, ego se" us tuus et (ilius an'illae tuae$ dis"u#isti in'ula mea2 tibi sa'"i(i'abo %ostiam laudis$ laudet te 'o" meum et lingua mea, et omnia ossa mea di'ant! domine, &uis similis tibi* di'ant, et "es#onde mi%i et di' animae meae! salus tua ego sum$ &uis ego et &ualis ego* &uid non mali aut (a'ta mea aut, si non (a'ta, di'ta mea aut, si non di'ta, oluntas mea (uit* tu autem, domine, bonus et mise"i'o"s, et de)te"a tua "es#i'iens #"o(unditatem mo"tis meae, et a (undo 'o"dis mei e)%au"iens ab=ssum 'o""u#tionis$ et %o' e"at totum nolle, &uod olebam, et elle, &uod olebas$ sed ubi e"at tam annoso tem#o"e, et de &uo imo alto&ue se'"eto e o'atum est in momento libe"um a"bit"ium meum, &uo subde"em 'e" i'em leni iugo tuo, et ume"os le i sa"'inae tuae, C%"iste Iesu, adiuto" meus et "edem#to" meus* &uam sua e mi%i subito (a'tum est 'a"e"e sua itatibus nuga"um, et &uas amitte"e metus (ue"at, iam dimitte"e gaudium e"at$ ei'iebas enim eas a me, e"a tu et summa sua itas, ei'iebas et int"abas #"o eis omni olu#tate dul'io", sed non 'a"ni et sanguini, omni lu'e 'la"io", sed omni se'"eto inte"io", omni %ono"e sublimio", sed non sublimibus in se$ iam libe" e"at animus meus a 'u"is mo"da'ibus ambiendi et ad&ui"endi et olutandi at&ue s'al#endi s'abiem libidinum2 et ga""iebam tibi, 'la"itati meae et di itiis et saluti meae, domino deo meo$ CAPUT + +Et #la'uit mi%i in 'ons#e'tu tuo non tumultuose ab"i#e"e, sed lenite" subt"a%e"e ministe"ium linguae meae nundinis lo&ua'itatis2 ne ulte"ius #ue"i, >meditantes non legem tuam, non #a'em tuam, sed insanias menda'es et bella (o"ensia?, me"'a"entu" e) o"e meo a"ma (u"o"i suo$ et o##o"tune iam #au'issimi dies su#e"e"ant ad indemiales (e"ias2 et statui tole"a"e illos, ut sollemnite" abs'ede"em, et "edem#tus a te iam non "edi"em enalis$ 'onsilium e"go nost"um e"at 'o"am te, 'o"am %ominibus autem nisi nost"is &uam e((unde"etu", &uam&uam tu nobis in 'on alle #lo"antionis as'endentibus, et 'antantibus 'anti'um g"aduum, dede"as sagittas a'utas, et 'a"bones astato"es, ad e"sus linguam subdolam elut 'onsulendo 'ont"adi'entem, et si'ut 'ibum assolet, amando 'onsumentem$ Sagitta e"as tu 'o" nost"um 'a"itate tua, et gestabamus e"ba tua t"ans(i)a is'e"ibus, et e)em#la se" o"um tuo"um, &uos de nig"is lu'idos et de mo"tuis i os (e'e"as, 'ongesta in sinum 'ogitationis nost"ae, u"ebant et absumebant g"a em to"#o"em, ne in ima e"ge"emus2 et a''endebant nos alide, ut omnis e) lingua subdola 'ont"adi'itionis (latus in(lamma"e nos a'"ius #osset, non e)tingue"e$ e"um tamen &uia #"o#te" nomen tuum, &uod san'ti(i'asti #e" te""as, etiam laudato"es uti&ue %abe"et otum et #"o#ositum nost"um, ia'tantiae simile idebatu" non o##e"i"i tam #"o)imum (e"ia"um tem#us, sed de #ubli'a #"o(essione at&ue ante o'ulos omnium sita ante dis'ede"e, ut 'on e"sa in (a'tum meum o"a 'un'to"um intuentium, &uam i'inum indemialium diem #"ae eni"e olue"im, multa di'e"ent, &uod &uasi a##etissem magnus ide"i$ et &uo mi%i e"at istu', ut #uta"etu" et dis#uta"etu" de animo meo, et blas#%ema"etu" bonum nost"um* 1uin etiam &uod i#sa aestate litte"a"io labo"i nimio #ulmo meus 'ede"e 'oe#e"at, et di((i'ulte" t"a%e"e sus#i"ia, dolo"ibus&ue #e'to"is testa"i se sau'ium, o'em&ue 'la"io"em #"odu'tio"em e "e'usa"e2 #"imo #e"tu"ba e"at me, &uia magiste"ii illius sa"'inam #aene iam ne'essitate #one"e 'ogebat, aut si 'u"a"i et
1.
1-
+.
,.
,-
/.
/-
1.
'on ales'e"e #otuissem, 'e"te inte"mitte"e$ sed ubi #lena oluntas a'andi, et idendi, &uoniam tu es dominus, obo"ta mi%i est at&ue (i"mata : nosti, deus meus : etiam gaude"e 'oe#i, &uod %ae' &uo&ue sube"at non menda) e)'usatio, &uae o((ensionem %ominum tem#e"a"et, &ui #"o#te" libe"os suos me libe"um esse num&uam olebant$ #lenus igitu" tali gaudio, tole"abam illud inte" allum tem#o"is, done' de'u""e"et : nes'io ut"um el iginti dies e"ant : sed tamen (o"tite" tole"abantu", &uia "e'ese"at 'u#iditas, &uae me'um solebat (e""e g"a e negotium, et ego #"emendus "emanse"am, nisi #atientia su''ede"et$ #e''asse me in %o' &uis&uam se" o"um tuo"um, ("at"um meo"um, di)e"it, &uod iam #leno 'o"de militia tua, #assus me (ue"im el una %o"a sede"e in 'at%ed"a menda'ii$ at ego non 'ontendo$ sed tu, domine mise"i'o"dissime, nonne et %o' #e''atum, 'um 'ete"is %o""endis et (une"eis, in a&ua san'ta igno isti et "emisisti mi%i* CAPUT ,
1Ma'e"abatu" an)itudine <e"e'undus de isto nost"o bono, &uod #"o#te" in'ula sua, &uibus tena'issime tenebatu", dese"i se nost"o 'onso"tio idebat$ nondum C%"istianus, 'oniuge (ideli, ea tamen i#sa a"tio"e #"ae 'ete"is 'on#ede ab itine"e, &uod agg"essi e"amus, "eta"dabatu"2 ne' C%"istianum esse alio modo se elle di'ebat &uam illo, &uo non #ote"at$ benigne tamen obtulit, ut, &uamdiu ibi essemus, in "e eius essemus$ "et"ibues illi, domine, in "et"ibutione iusto"um, &uia iam i#sam so"tem "et"ibuisti ei$ &uam is enim absentibus nobis, 'um Romae iam essemus, 'o"#o"ali aeg"itudine 'o""e#tus, et in ea C%"istianus et (idelis (a'tus, e) %a' ita emig"a it$ ita mise"tus es non solum eius sed etiam nost"i, ne 'ogitantes eg"egiam e"ga nos ami'i %umanitatem, ne' eum in g"ege tuo nume"antes, dolo"e intole"abili '"u'ia"emu"$ g"atias tibi, deus noste"4 tui sumus! indi'ant %o"tationes et 'onsolationes tuae$ (idelis #"omisso" "eddis <e"e'undo #"o "u"e illo eius Cassi'ia'o, ubi ab aestu sae'uli "e&uie imus in te, amoenitatem sem#ite"nae i"entis #a"adisi tui, &uoniam dimisisti ei #e''ata su#e" te""am in monte in'aseato, monte tuo, monte ube"i$ Angebatu" e"go tun' i#se, Neb"idius autem 'onlaetabatu"$ &uam is enim et i#se nondum C%"istianus in illam (o eam #e"ni'iosissimi e""o"is in'ide"at, ut e"itatis (ilii tui 'a"nem #%antasma '"ede"et, tamen inde eme"gens si' sibi e"at, nondum imbutus ullis e''lesiae tuae sa'"amentis, sed in&uisito" a"dentissimus e"itatis$ &uem non multo #ost 'on e"sionem nost"am et "egene"ationem #e" ba#tismum tuum, i#sum etiam (idelem Cat%oli'um, 'astitate #e"(e'ta at&ue 'ontinentia tibi se" ientem in A("i'a a#ud suos, 'um tota domus eius #e" eum C%"istiana (a'ta esset, 'a"ne sol isti! et nun' ille i it in sinu Ab"a%am$ &uid&uid illud est, &uod illo signi(i'atu" sinu, ibi Neb"idius meus i it, dul'is ami'us meus, tuus autem ado#ti us e) libe"to (ilius! ibi i it$ nam &uis alius tali animae lo'us* ibi i it, unde me multa inte""ogabat %omun'ionem ine)#e"tum$ iam non #onit au"em ad os meum, sed s#i"itale os ad (ontem tuum, et bibit, &uantum #otest, sa#ientiam #"o a iditate sua, sine (ine (eli)$ ne' eum si' a"bit"o" ineb"ia"i e) ea, utobli is'atu" mei, 'um tu, domine, &uem #otat ille, nost"i sis memo"$ si' e"go e"amus, <e"e'undum 'onsolantes t"istem, sal a ami'itia de tali 'on e"sione nost"a, et e)%o"tantes ad (idem g"adus sui, itae s'ili'et 'oniugalis! Neb"idium autem o##e"ientes, &uando se&ue"etu"$ &uod de tam #"o)imo #ote"at, et e"at iam iam&ue (a'tu"us, 'um e''e e oluti sunt dies illi tandem$ nam longi et multi idebantu", #"ae amo"e libe"tatis otiosae, ad 'antandum de medullis omnibus! tibi di)it 'o" meum, &uaesi i ultum tuum2 ultum tuum, domine, "e&ui"am$
+.
+-
,.
,-
/.
/-
CAPUT / Et enit dies, &uo etiam a'tu sol e"e" a #"o(essione "%eto"i'a, unde iam 'ogitatu solutus e"am, et (a'tum est! e"uisti linguam meam, unde iam e"ue"as 'o" meum, et benedi'ebam tibi gaudens, #"o(e'tus in illam 'um meis omnibus$ ubi &uid ege"im in litte"is >iam &uidem se" ientibus tibi, sed ad%u' su#e"biae s'%olam tam&uam in #ausatione an%elantibus? testantu" lib"i dis#utati 'um #"aesentibus et 'um i#so me solo 'o"am te2 &uae autem 'um absente Nib"idio, testantu" e#istulae$ et &uando mi%i su((i'iat tem#us 'onmemo"andi omnia magna e"ga nos bene(i'ia tua, in illo tem#o"e #"aese"tim, ad alia maio"a #"o#e"anti* "e o'at enim me "e'o"datio mea, et dul'e mi%i (it,domine, 'on(ite"i tibi, &uibus inte"nis me stimulis #e"domue"is2 et &uemadmodum me 'on#lana e"is, %umilitatis montibus et 'ollibus'ogitationum mea"um, et to"tuosa mea di"e)e"is, et as#e"a lenie"is2 &uo&ue modo i#sum etiam Al=#ium, ("at"em 'o"dis mei, subege"is nomini unigeniti tui, domini et sal ato"is nost"i Iesu C%"isti, &uod #"imo dedignabatu" inse"i litte"is nost"is$ magis enim eas olebat "edole"e g=mnasio"um 'ed"os, &uas iam 'ont"i it dominus, &uam salub"es %e"bas e''lesiasti'as ad e"sas se"#entibus$ 1uas tibi, deus meus, o'es dedi, 'um lege"em #salmos 9a id, 'anti'a (idelia, sonos #ietatis e)'ludentes tu"gidum s#i"itum, "udis in ge"mano amo"e tuo, 'ate'%umenus in illa 'um 'ate'%umeno Al=#io (e"iatus, mat"e ad%ae"ente nobis, mulieb"i %abitu, i"ili (ide, anili se'u"itate, mate"na 'a"itate, C%"istiana #ietate4 &uas tibi o'es dabam in #salmis illis, et &uomodo in te in(lammaba" e) eis, et a''endeba" eos "e'ita"e, si #ossem, toto o"bi te""a"um, ad e"sum t=#%um gene"is %umani4 et tamen toto o"be 'antantu", et non est &ui se abs'ondat a 'alo"e tuo$ &uam e%ementi et a'"i dolo"e indignaba" Mani'%aeis, et mise"aba" eos "u"sus, &uod illa sa'"amenta, illa medi'amenta nes'i"ent, et insani essent ad e"sus antidotum, &uo sani esse #otuissent4 ellem, tu ali'ubi iu)ta essent tun', et me nes'iente, &uod ibi essent, intue"entu" (a'iem meam et audi"ent o'es meas, &uando legi &ua"tum #salmum in illo tun' otio, &uid de me (e'e"it ille #salmus! >Cum in o'a"em te, e)audisti me, deus iustitiae meae2 in t"ibulatione dilatasti mi%i! Mise"e"e mei, domine, et e)audi o"ationem meam?! audi"ent igno"ante me, ut"um audi"ent, ne me #"o#te" se illa di'e"e #uta"ent, &uae inte" %ae' e"ba di)e"im, &uia et "e e"a ne' ea di'e"em ne' si' ea di'e"em, si me ab eis audi"i ide"i&ue senti"em! ne', si di'e"em, si' a''i#e"ent, &uomodo me'um et mi%i 'o"am te de (amilia"i a((e'tu animi mei$ In%o""ui timendo, ibidem&ue in(e"bui s#e"ando et e)ultando in tua mise"i'o"dia, #ate"$ et %ae' omnia e)ibant #e" o'ulos et o'em meam, 'um 'on e"sus ad nos s#i"itus tuus bonus ait nobis! @ilii %ominum, &uous&ue g"a es 'o"de* Ut &uiddiligitis anitatem et &uae"itis menda'ium* dile)e"am enim anitatem et &uaesie"am menda'ium$ et tu, domine, iam magni(i'a e"as san'tum tuum, sus'itans eum a mo"tuis et 'ollo'ans ad de)te"am tuam, unde mitte"et e) alto #"omissionem suam, #a"a'letum, s#i"itum e"itatis$ et mise"at eum iam, sed ego nes'iebam$ mise"at eum, &uia iam magni(i'atus e"at "esu"gens a mo"tuis et as'endens in 'aelum$ ante autem s#i"itus nondum e"at datus, &uia Iesus nondum e"at 'la"i(i'atus$ et 'lamat #"o#%etia! 1uous&ue g"a es 'o"de* Ut &uid diligitis anitatem et &uae"itis menda'ium* Et s'itote, &uoniam dominus magni(i'a it san'tum suum$ 'lamat &uous&ue, 'lamat s'itote, et ego tamdiu nes'iens anitatem dile)i et menda'ium &uaesi i, et ideo audi i et 'ont"emui, &uoniam talibus di'itu", &ualem me (uisse "eminis'eba"$ in #%antasmatis enim, &uae #"o e"itate tenue"am, anitas e"at et menda'ium$ et insonui multa g"a ite" et (o"tite" in dolo"e "e'o"dationis meae$ &uae utinam audissent &ui ad%u' us&ue diligunt anitatem et &uae"unt menda'ium! (o"te 'ontu"bantu" et e omuissent illud, et e)audi"es eos, 'um 'lama"ent ad te! &uoniam e"a
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
+-
,.
,-
mo"te 'a"nis mo"tuus est #"o nobis, &ui te inte"#ellat #"o nobis$ Legebam! I"as'imini et nolite #e''a"e$ et &uomodo mo eba", deus meus, &ui iam didi'e"am i"as'i mi%i de #"aete"itis, ut de 'ete"o non #e''a"em! et me"ito i"as'i, &uia non alia natu"a gentis teneb"a"um de me #e''abat, si'ut di'unt &ui sibi non i"as'untu", et t%esau"i3ant sibi i"am in die i"ae et "e elationis iusti iudi'ii tui4 ne' iam bona mea (o"is e"ant, ne' o'ulis 'a"neis in isto sole &uae"ebantu"$ olentes enim gaude"e (o"inse'us (a'ile anes'unt, et e((unduntu" in ea, &uae identu" et tem#o"alia sunt, et imagines eo"um (ameli'a 'ogitatione lambiunt$ et o si (atigentu" inedia et di'ant! 1uis ostendet nobis bona* et di'amus, et audiant! Signatum est in nobis lumen ultus tui, domine$ non enim lumen nos sumus, &uod inluminat omnem %ominem, sed inluminamu" a te, ut, &ui (uimus ali&uando teneb"ae, simus lu) in te$ o si ide"ent inte"num aete"num, &uod ego &uia gusta e"am, ("endebam, &uoniam non eis #ote"am ostende"e, si a((e""ent ad me 'o" in o''ulis suis (o"is a te et di'e"ent! 1uis ostendit nobis bona* ibi enim, ubi mi%i i"atus e"am, intus in 'ubili, ubi 'on#un'tus e"am, ubi sa'"i(i'a e"am, ma'tans etustatem meam, et in'%oata meditatione "eno ationis meae, s#e"ans in te, ibi mi%i dul'es'e"e 'oe#e"as et dede"as laetitiam in 'o"de meo$ et e)'lamabam, legens %ae' (o"is et agnos'ens intus, ne' olebam multi#li'a"i te""enis bonis, et de o"ans tem#o"a et de o"atus tem#o"ibus, 'um %abe"em in aete"na sim#li'itate aliud ("umentum et inum et oleum$ Et 'lamabam in 'onse&uenti e"su 'lamo"e alto 'o"dis mei! O in #a'e4 O in id i#sum4 O &uid di)it! obdo"miam et somnum 'a#iam* &uoniam &uis "esistet nobis, 'um (iet se"mo, &ui s'"i#tus est! Abso"#ta est mo"s in i'to"ia* et tu es id i#sum alde, &ui non muta"is, et in te "e&uies obli is'ens labo"um omnium, &uoniam nullus alius te'um, ne' ad alia adi#is'enda, &uae non sunt &uod tu, sed tu, domine, singula"ite" in s#e 'onstituisti me$ legebam et a"debam, ne' in eniebam, &uid (a'e"em su"dis mo"tuis, e) &uibus (ue"am, #estis, lat"ato" ama"us et 'ae'us ad e"sus litte"as, de melle 'aeli melleas, et de lumine tuo luminosas, et su#e" inimi'is s'"i#tu"ae %uiustabes'ebam$ 1uando "e'o"dabo" omnia die"um illo"um (e"iato"um* sed ne' oblitus sum, ne' silebo, (lagelli tui as#e"itatem, et mise"i'o"diae tuae mi"abilem 'ele"itatem$ dolo"e dentium tun' e)'"u'iabas me, et 'um in tantum ing"a es'e"et, ut non ale"em lo&ui, as'endit in 'o" meum admone"e omnes meos, &ui ade"ant, ut de#"e'a"entu" te #"o me, deum salutis omnimodae$ et s'"i#si %o' in 'e"a et dedi, ut eis lege"etu"$ mo) ut genus sim#li'i a((e'tu (i)imus, (ugit dolo" ille$ sed &uis dolo"* aut &uomodo (ugit* e)#a i, (ateo", domine meus et deus meus! ni%il enim tale ab ineunte aetate e)#e"tus (ue"am$ et insinuati sunt mi%i in #"o(undo nutus tui, et gaudens in (ide lauda i nomen tuum2 et ea (ides me se'u"um esse non sinebat de #"aete"itis #e''atis meis, &uae mi%i #e" ba#tismum tuum "emissa nondum e"ant$ CAPUT -
/.
/-
Renuntia i #e"a'tis indemialibus, ut s'%olasti'is suis Mediolanenses endito"em e"bo"um alium #"o ide"ent, &uod et tibi ego se" i"e deligissem, et illi #"o(essioni #"ae di((i'ultate s#i"andi a' dolo"e #e'to"is non su((i'e"em$ et insinua i #e" litte"as antistiti tuo, i"o san'to Amb"osio, #"istinos e""o"es meos et #"aesens otum meum, ut mone"et, &uid mi%i #otissimum de lib"is tuis legendum esset, &uo #e"'i#iendae tantae g"atiae #a"atio" a#tio"&ue (ie"em$ at ille iussit Esaiam #"o#%etam, '"edo, &uod #"ae 'ete"is e angelii o'ationis&ue gentium sit #"aenuntiato" a#e"tio"$ e"um tamen ego #"imam %uius le'tionem non intellegens, totum&ue talem a"bit"ans, distuli "e#etendum e)e"'itatio" in domini'o elo&uio$
CAPUT 5 Inde ubi tem#us ad enit, &uo me nomen da"e o#o"te"et, "eli'to "u"e Mediolanium "emea imus #la'uit et Al=#io "enas'i in te me'um, iam induto %umilitate sa'"amentis tuis 'ong"ua, et (o"tissimo dominato"i 'o"#o"is, us&ue ad Itali'um solum gla'iale nudo #ede obte"endum insolito ausu$ adiun)imus etiam nobis #ue"um Adeodatum, e) me natum 'a"nalite" de #e''ato meo$ tu bene (e'e"as eum$ anno"um e"at (e"me &uinde'im, et ingenio #"ae eniebat multos g"a es et do'tos i"os$ mune"a tua tibi 'on(iteo", domine deus meus, '"eato" omnium, et multum #otens (o"ma"e nost"a de(o"mia! nam ego in illo #ue"o #"aete" deli'tum non %abebam$ &uod enim et nut"iebatu" a nobis in dis'i#lina tua, tu ins#i"a e"as nobis, nullus alius! mune"a tua tibi 'on(iteo"$ est libe" noste", &ui ins'"ibitu" de Magist"o! i#se ibi me'um lo&uitu"$ tu s'is illius esse sensa omnia, &uae inse"untu" ibi e) #e"sona 'onlo'uto"is mei, 'um esset in annis sede'im$ multa eius alia mi"abilio"a e)#e"tus sum$ %o""o"i mi%i e"at illud ingenium! et &uis #"aete" te talium mi"a'ulo"um o#i(e)* 'ito de te""a abstulisti itam eius, et se'u"io" eum "e'o"do", non timens &ui'&uam #ue"itiae ne' adules'entiae ne' omnino %omini illi$ so'ia imus eum 'oae um nobis in g"atia tua, edu'andum in dis'i#lina tua! et ba#ti3ati sumus, et (ugit a nobis solli'itudo itae #"aete"itae$ ne' satiaba" in illis diebus dul'itudine mi"abili 'onside"a"e altitudinem 'onsilii tui su#e" salute gene"is %umani$ &uantum (le i in %=mnis et 'anti'is tuis, sua e sonantis e''lesiae tuae o'ibus 'ommotus a'"ite"4 o'es illae in(luebant au"ibus meis, et eli&uabatu" e"itas in 'o" meum, et e)aestuabat inde a((e'tus #ietatis, et 'u""ebant la'"imae, et bene mi%i e"at 'um eis$ CAPUT 6 Non longe 'oe#e"at Mediolanensis e''lesia genus %o' 'onsolationis et e)%o"tationis 'eleb"a"e, magno studio ("at"um 'on'inentium o'ibus et 'o"dibus$ nimi"um annus e"at aut non multo am#lius, 'um Iustina, <alentiniani "egis #ue"i mate", %ominem tuum Amb"osium #e"se&ue"etu" %ae"esis suae 'ausa, &ua (ue"at sedu'ta ab A""ianis$ e)'ubabat #ia #lebs in e''lesia, mo"i #a"ata 'um e#is'o#o suo, se" o tuo$ ibi mate" mea, an'illa tua, solli'itudinis et igilia"um #"imas tenens, o"ationibus i ebat$ non ad%u' ("igidi a 'alo"e s#i"itus tui, e)'itabamu" tamen 'i itate adtonita at&ue tu"bata$ tun' %=mni et #salmi ut 'ane"entu" se'undum mo"em o"ientalium #a"tium$ ne #o#ulus mae"o"is taedio 'ontabes'e"et, institutum est! e) illo in %odie"num "etentum multis iam a' #aene omnibus g"egibus tuis et #e" 'ete"a o"bis imitantibus$ Tun' memo"ato antistiti tuo #e" isum a#e"uisti, &uo lo'o late"ent ma"t="um 'o"#o"a P"otasi et Ge" asi, &uae #e" tot annos in'o""u#ta in t%esau"o se'"eti tui "e'onde"as, unde o##o"tune #"ome"es ad 'oe"'endam "abiem (emineam, sed "egiam$ 'um enim #"olata et e((ossa digno 'um %ono"e t"ans(e""entu" ad Amb"osianam basili'am, non solum &uos inmundi e)abant s#i"itus, 'on(essis eisdem daemonibus, sanabantu", e"um etiam &uidam #lu"es annos 'ae'us 'i is 'i itati&ue notissimus, 'um #o#uli tumultuante laetitia 'ausam &uaesisset at&ue audisset, e)siluit, eo&ue se ut du'e"et suum du'em "oga it$ &uo #e"du'tus in#et"a it admitti, ut suda"io tange"et (e"et"um #"etiosae in 'ons#e'tu tuo mo"tis san'to"um tuo"um &uod ubi (e'it at&ue admo it o'ulis, 'on(estim a#e"ti sunt$ inde (ama dis'u""ens, inde laudes tuae (e" entes, lu'entes, inde illius inimi'ae animus etsi ad '"edendi sanitatem non a##li'atus, a #e"se&uendi tamen (u"o"e 'on#"essus est$ g"atias tibi, deus meus4 unde et &uo du)isti "e'o"dationem meam, ut %ae' etiam 'on(ite"e" tibi,
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
&uae magna oblitus #"aete"ie"am* et tamen tun', 'um ita ("ag"a"et odo" unguento"um tuo"um, non 'u""ebamus #ost te2 ideo #lus (lebam inte" 'anti'a %=mno"um tuo"um, olim sus#i"ans tibi et tandem "es#i"ans, &uantum #atet au"a in domo (aenea$ CAPUT 7 1ui %abita"e (a'is unanimes in domo, 'onso'iasti nobis et Euodium iu enem e) nost"o mun'i#io$ &ui 'um Agens in Rebus milita"et, #"io" nobis ad te 'on e"sus est et ba#ti3atus, et "eli'ta militia sae'ula"i a''in'tus in tua$ simul e"amus, simul %abitatu"i #la'ito san'to$ &uae"ebamus, &uisnam lo'us nos utilius %abe"et se" ientes tibi! #a"ite" "emeabamus in A("i'am$ et 'um a#ud Ostia Tibe"ina essemus, mate" de(un'ta est$ multa #"aete"eo, &uia multum (estino$ a''i#e 'on(essiones meas et g"atia"um a'tiones, deus meus, de "ebus innume"abilibus etiam in silentio$ sed non #"aete"ibo &uid&uid mi%i anima #a"tu"it de illa (amula tua, &uae me #a"tu"i it, et 'a"ne, ut in %an' tem#o"alem, et 'o"de, ut in aete"nam lu'em nas'e"e"$ non eius, sed tua di'am dona in eam$ ne&ue enim se i#sa (e'e"at aut edu'a e"at se i#sam! tu '"easti eam, ne' #ate" ne' mate" s'iebat, &ualis e) eis (ie"et$ et e"udi it eam in timo"e tuo i"ga C%"isti tui, "egimen uni'i tui in domo (ideli, bono memb"o e''lesiae tuae$ ne' tantam e"ga suam dis'i#linam diligentiam mat"is #"aedi'abat, &uantam (amulae 'uiusdam de'"e#itae, &uae #at"em eius in(antem #o"ta e"at, si'ut do"so g"andius'ula"um #uella"um #a" uli #o"ta"i solent$ 'uius "ei g"atia, et #"o#te" sene'tam a' mo"es o#timos, in domo C%"istiana satis a dominis %ono"abatu"$ unde etiam 'u"am domini'a"um (ilia"um 'onmissam diligentu" ge"ebat, et e"at in eis 'oe"'endis, 'um o#us esset, san'ta se e"itate e%emens, at&ue in do'endis sob"ia #"udentia$ nam eas #"aete" illas %o"as, &uibus ad mensam #a"entum mode"atissime alebantu", etiamsi e)a"des'e"ent siti, ne' a&uam bibe"e sinebat, #"ae'a ens 'onsuetudinem malam et addens e"bum sanum! modo a&uam bibitis, &uia in #otestate inum non %abetis2 'um autem ad ma"itos ene"itis, (a'tae dominae a#ot%e'a"um et 'ella"io"um, a&ua so"debit, sed mos #otandi #"ae alebit$ %a' "etione #"ae'i#iendi et au'to"itate im#e"andi ("enabat a iditatem tene"io"is aetatis, et i#sam #uella"um sitim (o"mabat ad %onestum modum, ut iam non libe"et &uod non de'e"et$ Et sub"e#se"at tamen, si'ut mi%i (ilio (amula tua na""abat, sub"e#se"at ei inulentia$ nam 'um de mo"e #uella sob"ia iube"etu" a #a"entibus de 'u#a inum de#"ome"e, submisso #o'ulo, &ua desu#e" #atet, #"ius&uam in lagun'ulam (unde"et me"um, #"imo"ibus lab"is so"bebat e)iguum, &uia non #ote"at am#lius sensu "e'usante$ non enim ulla temulenta 'u#idine (a'iebat %o', sed &uibusdam su#e"(luentibus aetatis e)'essibus, &ui ludi'"is motibus ebulliunt, et in #ue"ilibus annis maio"um #onde"e #"emi solent$ ita&ue ad illud modi'um 'otidianum 'otidiana modi'a addendo : &uoniam &ui modi'a s#e"nit, #aulatim de'idit : in eam 'onsuetudinem la#sa e"at, ut #"o#e iam #lenos me"o 'ali'ulos in%iante" %au"i"et$ ubi tun' saga) anus et e%emens illa #"o%ibitio* num&uid alebat ali&uid ad e"sus latentem mo"bum, nisi tua medi'ina, domine, igila"et su#e" nos* absente #at"e et mat"e et nut"ito"ibus, tu #"aesens, &ui '"easti, &ui o'as, &ui etiam #e" #"ae#ositos %omines boni ali&uid agis ad anima"um salutem$ &uid tun' egisti, deus meus* unde 'u"asti* unde sanasti* nonne #"otulisti du"um et a'utum e) alte"a anima 'on i'ium, tam&uam medi'anale (e""um e) o''ultis #"o isionibus tuis, et uno i'tu #ut"edinem illam #"ae'idisti* an'illa enim, 'um &ua solebat a''ede"e ad 'u#am, litigans 'um domina mino"e, ut (it, sola 'um sola, obie'it %o' '"imen ama"issima insultatione, o'ans me"ibibulam$ &uo illa stimulo #e"'ussa "es#e)it (oeditatem suam, 'on(estim&ue damna it at&ue e)uit$ si'ut ami'i adulantes #e" e"tunt, si' inimi'i litigantes #le"um&ue
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
'o""igunt$ ne' tu &uod #e" eos agis, sed &uod i#si olue"unt, "et"ibuis eis$ illa enim i"ata e)agita"e a##eti it mino"em dominam, non sana"e, et ideo 'lan'ulo, aut &uia ita eas in ene"at lo'us et tem#us litis, aut ne (o"te et i#sa #e"i'lita"etu", &uod tam se"o #"odidisset$ at tu, domine, "e'to" 'aelitum et te""eno"um, ad usus tuos 'onto"&uens #"o(unda to""entis, (lu)um sae'ulo"um o"dinate tu"bulentum, etiam de alte"ius animae insania sanasti alte"am, ne &uis&uam, 'um %o' ad e"tit, #otentiae suae t"ibuat, si e"bo eius alius 'o""igatu", &uem ult 'o""igi$ CAPUT 8
1. Edu'ata ita&ue #udi'e a' sob"ie, #otius&ue a te subdita #a"entibus &uam a #a"entibus tibi, ubi #lenis annis nubilis (a'ta est, t"adita i"o se" i it eluti domino, et sategit eum lu'"a"i tibi, lo&uens te illi mo"ibus suis, &uibus eam #ul'%"am (a'iebas et "e e"ente" amabilem at&ue mi"abilem i"o$ ita autem tole"a it 'ubilis iniu"ias, ut nullam de %a' "e 'um ma"ito %abe"et um&uam simultatem$ e)#e'tabat enim mise"i'o"diam tuam su#e" eum, ut in te '"edens 'asti(i'a"etu"$ e"at e"o illo #"aete"ea si'ut bene olentia #"ae'i#uus, ita i"a (e" idus$ sed no e"at %ae' non "esiste"e i"ato i"o, non tantum (a'to, sed ne e"bo &uidem$ iam e"o "e("a'tum et &uietum 'um o##o"tunum ide"at, "ationem (a'ti sui "eddebat, si (o"te ille in'onside"atius 'ommotus (ue"at$ deni&ue 'um mat"onae multae, &ua"um i"i mansuetio"es e"ant, #laga"um estigia etiam de%onestata (a'ie ge"e"ent, inte" ami'a 'onlo&uia illae a"guebant ma"ito"um itam, %ae' ea"um linguam, eluti #e" io'um g"a ite" admonens, e) &uo illas tabulas, &uae mat"imoniales o'antu", "e'ita"i audissent, tam&uam inst"umenta, &uibus an'illae (a'tae essent, de#uta"e debuisse2 #"oinde memo"es 'onditionis su#e"bi"e ad e"sus dominos non o#o"te"e$ 'um&ue mi"a"entu" illae, s'ientes &uam (e"o'em 'oniugem sustine"et, num&uam (uisse auditum aut ali&uo indi'io 'la"uisse, &uod Pat"i'ius 'e'ide"it u)o"em, aut &uod a se in i'em el unum diem domesti'a lite dissense"int, et 'ausam (amilia"ite" &uae"e"ent, do'ebat illa institutum suum, &uod su#"a memo"a i$ &uae obse" abant, e)#e"tae g"atulabantu"2 &uae non obse" abant, subie'tae e)abantu"$ So'"um etiam suam, #"imo susu""is mala"um an'illa"um ad e"sus se i""itatam, si' i'it obse&uiis, #e"se e"ans tole"antia et mansuetudine, ut illa ult"o (ilio suo medias linguas (amula"um #"ode"et, &uibus inte" se et nu"um #a) domesti'a tu"babatu", e)#ete"et&ue indi'tam$ ita&ue #ostea&uam ille, et mat"i obtem#e"ans et 'u"ans (amiliae dis'i#linam et 'on'o"diae suo"um 'onsulens, #"oditas ad #"odentis a"bit"ium e"be"ibus 'oe"'uit, #"omisit illa talia de se #"aemia s#e"a"e debe"e, &uae'um&ue de sua nu"u sibi, &uo #la'e"et, mali ali&uid lo&ue"etu", nulla&ue iam audente memo"abili inte" se bene olentiae sua itate i)e"unt$ Ho' &uo&ue illi bono man'i#io tuo, in 'uius ute"o me '"easti, deus meus, mise"i'o"dia mea, munus g"ande dona e"as, &uod inte" dissidentes at&ue dis'o"des &uaslibet animas, ubi #ote"at, tam se #"aebebat #a'i(i'am, ut 'um ab ut"a&ue multa de in i'em audi"et ama"issima, >&ualia solet e"u'tua"e tu"gens at&ue indigesta dis'o"dia, &uando #"aesenti ami'ae de absente inimi'a #e" a'ida 'onlo&uia '"uditas e)%alatu" odio"um,? ni%il tamen alte"i de alte"a #"ode"et, nisi &uod ad eas "e'on'iliandas ale"et$ #a" um %o' bonum mi%i ide"etu", nisi tu"bas innume"abiles t"istis e)#e"i"e", nes'io &ua %o""enda #estilentia #e''ato"um latissime #e" agante, non solum i"ato"um inimi'o"um i"atis inimi'is di'ta #"ode"e, sed etiam &uae non di'ta sunt adde"e! 'um 'ont"a %omini %umano #a"um esse debeat inimi'itias %ominum ne' e)'ita"e ne' auge"e male lo&uendo, nisi eas etiam e)tingue"e bene lo&uendo studue"it$ &ualis illa e"at do'ente te magist"o intimo in s'%ola #e'to"is$ 9eni&ue etiam i"um suum iam in e)t"ema ita tem#o"ali eius lu'"ata est tibi2
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
ne' in eo iam (ideli #lan)it, &uod in nondum (ideli tole"a e"at$ e"at etiam se" a se" o"um tuo"um$ &uis&uis eo"um no e"at eam, multum in ea laudabat, et %ono"abat et diligebat te, &uia sentiebat #"aesentiam tuam in 'o"de eius san'tae 'on e"sationis ("u'tibus testibus$ (ue"at enim unius i"i u)o", mutuam i'em #a"entibus "edide"at, domum suam #ie t"a'ta e"at, in o#e"ibus bonis testimonium %abebat$ nut"ie"at (ilios totiens eos #a"tu"iens, &uotiens abs te de ia"e 'e"nebat$ #ost"emo nobis, domine, omnibus, &uia e) mune"e tuo sinis lo&ui se" is tuis, &ui ante do"mitionem eius in te iam 'onso'iati i ebamus #e"'e#ta g"atia ba#tismi tui, ita 'u"am gessit, &uasi omnes genuisset, ita se" i it, &uasi ab omnibus genita (uisset$ CAPUT 1. Im#endente autem die, &uo e) %a' ita e"at e)itu"a : &uem diem tu no e"as igno"antibus nobis : #"o ene"at, ut '"edo, #"o'u"ante te o''ultis tuis modis, ut ego et i#sa soli sta"emus in'umbentes ad &uandam (enest"am, unde %o"tus int"a domum, &uae nos %abebat, #"os#e'tabatu", illi' a#ud Ostia Tibe"ina, ubi "emoti a tu"bis #ost longi itine"is labo"em instau"abamus nos na igationi$ 'onlo&uebamu" e"go soli alde dul'ite"2 et #"aete"ita obli is'entes in ea &uae ante sunt e)tenti, &uae"ebamus inte" nos a#ud #"aesentem e"itatem, &uod tu es, &ualis (utu"a esset ita aete"na san'to"um, &uam ne' o'ulus idit ne' au"is audi it ne' in 'o" %ominis as'endit$ sed in%iabamus o"e 'o"dis in su#e"na (luenta (ontis tui, (ontis itae, &ui est a#ud te2 ut inde #"o 'a#tu nost"o as#e"si, &uo&uo modo "em tantam 'ogita"emus$ Cum&ue ad eum (inem se"mo #e"du'e"etu", ut 'a"nalium sensuum dele'tatio &uantalibet, in &uantalibet lu'e 'o"#o"ea, #"ae illius itae iu'unditate non 'on#a"atione, sed ne 'onmemo"atione &uidem digna ide"etu", e"igentes nos a"dentio"e a((e'tu in id i#sum, #e"ambula imus g"adatim 'un'ta 'o"#o"alia, et i#sum 'aelum, unde sol et luna et stellae lu'ent su#e" te""am$ et ad%u' as'endebamus, inte"ius 'ogitando et lo&uendo et mi"ando o#e"a tua, et enimus in mentes nost"as et t"ans'endimus eas, ut attinge"emus "egionem ube"tatis inde(i'ientis, unde #as'is Is"ael in aete"num e"itate #abulo, et ibi ita sa#ientia est, #e" &uam (iunt omnia ista, et &uae (ue"unt et &uae (utu"a sunt$ et i#sa non (it, sed si' est, ut (uit, et si' e"it sem#e"! &uin #otius (uisse et (utu"um esse non est in ea, sed esse solum, &uoniam aete"na est! nam (uisse et (utu"um esse non est aete"num$ et dum lo&uimu" et in%iamus illi, attingimus eam modi'e tot i'tu 'o"dis2 et sus#i"a imus, et "eli&uimus ibi "eligatas #"imitias s#i"itus, et "emea imus ad st"e#itum o"is nost"i, ubi e"bum et in'i#itu" et (initu"$ et &uid simile e"bo tuo, domino nost"o, in se #e"manenti sine etustate at&ue inno anti omnia* 9i'ebamus e"go! se 'ui sileat tumultus 'a"nis, sileant #%antasiae te""ae et a&ua"um et ae"is, sileant et #oli et i#sa sibi anima sileat, et t"anseat se non se 'ogitando, sileant somnia et imagina"iae "e elationes, omnis lingua et omne signum et &uid&uid t"ansuendo (it si 'ui sileat omnino : &uoniam si &uis audiat, di'unt %ae' omnia! Non i#sa nos (e'imus, sed (e'it nos &ui manet in aete"num! : %is di'tis si iam ta'eant, &uoniam e"e)e"unt au"em in eum, &ui (e'it ea, et lo&uatu" i#se solus non #e" ea, sed #e" se i#sum, ut audiamus e"bum eius, non #e" linguam 'a"nis ne&ue #e" o'em angeli ne' #e" sonitum nubis ne' #e" aenigma similitudinis, sed i#sum, &uem in %is amamus, i#sum sine %is audiamus, si'ut nun' e)tendimus nos et "a#ida 'ogitatione attingimus aete"nam sa#ientiam su#e" omnia manentem, se 'ontinuetu" %o' et subt"a%antu" aliae isiones longe in#a"is gene"is, et %ae' una "a#iat et abso"beat et "e'ondat in inte"io"a gaudia s#e'tato"em suum, ut talis sit sem#ite"na ita, &uale (uit %o' momentum intellegentiae, 'ui sus#i"a imus, nonne %o' est! Int"a in gaudium domini tui* et istud
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
&uando* an 'um omnes "esu"gimus, sed non omnes inmutabimu"* 9i'ebam talia, etsi non isto modo et %is e"bis, tamen, domine, tu s'is, &uod illo die, 'um talia lo&ue"emu" et mundus iste nobis inte" e"ba iles'e"et 'um omnibus dele'tationibus suis, tun' ait illa! (ili, &uantum ad me adtinet, nulla "e iam dele'to" in %a' ita$ &uid %i' (a'iam ad%u' et 'u" %i' sim, nes'io, iam 'onsum#ta s#e %uius sae'uli$ unum e"at, #"o#te" &uod in %a' ita ali&uantum inmo"a"i 'u#iebam, ut te C%"istianum 'at%oli'um ide"em, #"ius&uam mo"e"e"$ 'umulatius %o' mi%i deus #"aestitit, ut te etiam 'ontemta (eli'itate te""ena se" um eius ideam$ &uid %i' (a'io* CAPUT 11 Ad %ae' ei &uid "es#onde"im, non satis "e'olo, 'um inte"ea i) int"a &uin&ue dies aut non multo am#lius de'ubuit (eb"ibus$ et 'um aeg"ota"et, &uodam die de(e'tum animae #assa est et #aululum subt"a'ta a #"aesentibus$ nos 'on'u""imus, sed 'ito "eddita est sensui, et as#e)it astantes me et ("at"em meum et ait nobis &uasi &uae"enti similis! ubi e"am* deinde nos intuens mae"o"e attonitos! #onitis %i' in&uit mat"em est"am$ ego silebam et (letum ("enabam$ ("ate" autem meus &uiddam lo'utus est, &uo eam non in #e"eg"e, sed in #at"ia de(ungi tam&uam (eli'ius o#ta"et$ &uo audito illa ultu an)io, "e e"be"ans eum o'ulis, &uod talia sa#e"et, at&ue inde me intuens! ide ait &uid di'it$ et mo) ambobus! #onite in&uit %o' 'o"#us ubi'um&ue! ni%il os eius 'u"a 'ontu"bet2 tantum illud os "ogo, ut ad domini alta"e memine"itis mei, ubiubi (ue"itis$ 'um&ue %an' sententiam e"bis &uibus #ote"at e)#li'asset, 'onti'uit et ing"a es'ente mo"bo e)e"'ebatu"$ Ego e"o 'ogitans dona tua, deus in isibilis, &uae immittis in 'o"da (idelium tuo"um, et #"o eniunt inde ("uges admi"abiles, gaudebam et g"atias tibi agebam, "e'olens, &uod no e"am, &uanta 'u"a sem#e" aestuasset de se#ul'%"o, &uod sibi #"o ide"at et #"ae#a"a e"at iu)ta 'o"#us i"i sui$ &uia enim alde 'on'o"dite" i)e"ant, id etiam olebat, ut est animus %umanus minus 'a#a) di ino"um, adiungi ad illam (eli'itatem et 'onmemo"a"i ab %ominibus, 'on'essum sibi esse #ost t"ansma"inam #e"eg"inationem, ut 'oniun'ta te""a ambo"um 'oniugum te""a tege"etu"$ &uando autem ista inanitas #lenitudine bonitatis tuae 'oe#e"at in eius 'o"de non esse, nes'iebam2 et laetaba" admi"ans, &uod si' mi%i a##a"uisset, &uam&uam et in illo se"mone nost"o ad (enest"am, 'um di)it2 iam &uid %i' (a'io* non a##a"uit deside"a"e in #at"ia mo"i$ audi i etiam #ostea, &uod iam, 'um Ostiis essemus, 'um &uibusdam ami'is meis mate"na (idu'ia 'onlo&uebatu" &uodam die, de 'ontemtu itae %uius et bono mo"tis, ubi i#se non ade"am, illis&ue stu#entibus i"tutem (eminae : &uoniam tu dede"as ei : &uae"entibus&ue, ut"um non (o"mida"et tam longe a sua 'i itate 'o"#us "elin&ue"e! ni%il in&uit longe est deo, ne&ue timendum est, ne ille non agnos'at in (ine sae'uli, unde me "esus'itet$ e"go die nono aeg"itudinis suae, &uin&uagensimo et se)to anno aetatis suae, t"i'ensimo et te"tio aetatis meae, anima illa "eligiosa et #ia 'o"#o"e soluta est$ CAPUT 1+ P"emebam o'ulos eius2 et 'on(luebat in #"ae'o"dia mea maestitudo ingens et t"ans(luebat in la'"imas2 ibidem&ue o'uli mei iolento animi im#e"io "eso"bebant (ontem suum us&ue ad si''itatem, et in tali lu'tamine alde male mi%i e"at$ tum e"o, ubi e((la it e)t"emum, #ue" Adeodatus e)'lama it in #lan'tu, at&ue ab omnibus nobis 'oe"'itus ta'uit$ %o' modo etiam meum &uiddam #ue"ile, &uod labebatu" in (letus iu enali o'e, o'e 'o"dis, 'oe"'ebatu" et ta'ebat ne&ue enim de'e"e a"bit"abamu" (unus
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
illud &uestibus la'"imosis gemitibus&ue 'eleb"a"e, &uia %is #le"um&ue solet de#lo"a"i &uaedam mise"ia mo"ientium aut &uasi omnimoda e)tin'tio$ at illa ne' mise"e mo"iebatu" ne' omnino mo"iebatu"$ %o' et do'umentis mo"um eius et (ide non (i'ta "ationibus&ue 'e"tis tenebamus$ 1uid e"go, &uod intus mi%i g"a ite" dolebat, nisi e) 'onsuetudine simul i endi dul'issima et 'a"issima "e#ente di""u#ta ulnus "e'ens* g"atulaba" &uidem testimonio eius, &uod in ea i#sa ultima aeg"itudine obse&uiis meis inte"blandiens a##ellabat me #ium2 et 'onmemo"abat g"andi dile'tionis a((e'tu, num&uam se audisse e) o"e meo ia'ulatum in se du"um aut 'ontumeliosum sonum$ sed tamen &uid tale, deus meus, &ui (e'isti nos, &uid 'on#a"abile %abebat %ono" a me delatus illi et se" itus ab illa mi%i* &uoniam ita&ue dese"eba" tam magno eius sola'io, sau'iabatu" anima et &uasi dilaniabatu" ita, &uae una (a'ta e"at e) mea et illius$ Co%ibito e"go a (letu illo #ue"o, #salte"ium a""i#uit Euodius et 'anta"e 'oe#it #salmum$ 'ui "es#ondebamus omnis domus! Mise"i'o"diam et iudi'ium 'antabo tibi, domine$ audito autem, &uid age"etu", 'on ene"unt multi ("at"es a' "eligiosae (eminae, et de mo"e illis, &uo"um o((i'ium e"at, (unus 'u"antibus, ego in #a"te, ubi de'ente" #ote"am, 'um eis, &ui me non dese"endum esse 'ensebant, &uod e"at tem#o"i 'ong"uum dis#utabam2 eo&ue (omento e"itatis mitigabam '"u'iatum, tibi notum, illis igno"antibus et intente audientibus et sine sensu dolo"is me esse a"bit"antibus$ at ego in au"ibus tuis, ubi eo"um nullus audiebat, in'"e#abam mollitiam a((e'tus mei, et 'onst"ingebam (lu)um maeo"is, 'edebat&ue mi%i #aululum! "u"sus&ue im#etu suo (e"ebatu", non us&ue ad e"u#tionem la'"ima"um ne' us&ue ad ultus mutationem, sed ego s'iebam, &uid 'o"de #"eme"em$ et &uia mi%i e%emente" dis#li'ebat tantum in me #osse %ae' %umana, &uae o"dine debito et so"te 'onditionis nost"ae a''ide"e ne'esse est, alio dolo"e dolebam dolo"em meum et du#li'i t"istitia ma'e"aba"$ Cum e''e 'o"#us elatum est, imus, "edimus, sine la'"imis$ nam ne&ue in eis #"e'ibus, &uas tibi (udimus, 'um o((e"etu" #"o ea sa'"i(i'ium #"etii nost"i, iam iu)ta se#ul'%"um #osito 'ada e"e, #"ius&uam de#one"etu", si'ut illi' (ie"e solet, ne' in eis e"go #"e'ibus (le i! sed toto die g"a ite" in o''ulto maestus e"am, et mente tu"bata "ogebam te, ut #ote"am, &uo sana"es dolo"em meum, ne' (a'iebas, '"edo, 'onmendans memo"iae meae el %o' uno do'umento omnis 'onsuetudinis in'ulum etiam ad e"sus mentem, &uae iam non (alla'i e"bo #as'itu"$ isum etiam mi%i est, ut i"em la atum, &uod audie"am inde balneis nomen inditum, &uia G"ae'i balaneion di)e"int, &uod an)ietatem #ellat e) animo$ e''e et %o' 'on(iteo" mise"i'o"diae tuae, #ate" o"#%ano"um, &uoniam la i et talis e"am, &ualis #"ius&uam la issem$ ne&ue enim e)uda it de 'o"de meo mae"o"is ama"itudo$ deinde do"mi i, et igila i, et non #a" a e) #a"te mitigatum in eni dolo"em meum, at&ue ut e"am in le'to meo solus, "e'o"datus sum e"idi'os e"sus Amb"osii tui! tu es enim, deus, '"eato" omnium #oli&ue "e'to" estiens diem de'o"o lumine, no'tem so#o"a g"atia, a"tus solutos ut &uies "eddat labo"is usui mentes&ue (essas alle et lu'tu&ue sol at an)ios$ At&ue inde #aulatim "eddu'ebam in #"istinum sensum an'illam tuam, 'on e"sationem&ue eius #iam in te et san'te in nos blandam at&ue mo"ige"am, &ua subito destitutus sum, et libuit (le"e in 'ons#e'tu tuo de illa et #"o illa, de me et #"o me$ et dimisi la'"imas, &uas 'ontinebam, ut e((lue"ent &uantum ellent, subste"nens eas 'o"di meo! et "e&uie it in eis, &uoniam ibi e"ant au"es tuae, non 'uius&uam %ominis su#e"be inte"#"etantis #lo"atum meum$ et nun', domine, 'on(iteo" tibi in litte"is$ legat &ui olet et inte"#"etetu", ut olet, et si #e''atum in ene"it$ (le isse me mat"em e)igua #a"te %o"ae, mat"em o'ulis meis inte"im mo"tuam, &uae me multos annos (le e"at, ut o'ulis tuis i e"em, non in"ideat, sed #otius, si est g"andi 'a"itate, #"o #e''atis meis (leat i#se ad te, #at"em omnium ("at"um C%"isti tui$
CAPUT 1, Ego autem iam sanato 'o"de ab illo ulne"e, in &uo #ostea "eda"gui 'a"nales a((e'tus, (undo tibi, deus noste", #"o illa (amula tua longe aliud la'"ima"um genus, &uod manat de 'on'usso s#"i"tu, 'onside"atione #e"i'ulo"um omnis animae, &uae in Adam mo"itu"$ &uam&uam illa in C%"isto i (i'ata, etiam nondum a 'a"ne "esoluta, si' i)e"it, ut laudetu" nomen tuum in (ide mo"ibus&ue eius, non tamen audeo di'e"e, e) &uo eam #e" ba#tismum "egene"asti, nullum e"bum e)isse ab o"e eius 'ont"a #"ae'e#tum tuum$ et di'tum est a e"itate, (ilio tuo! Si &uis di)e"it ("at"i suo! (atue, "eus e"it ge%ennae ignis2 et ae etiam laudabili itae %ominum, si "emota mise"i'o"dia dis'utias eam4 &uia omnino non e)&ui"is deli'ta e%emente", (idu'ialite" s#e"amus ali&uem a#ud te lo'um$ &uis&uis autem tibi enume"at e"a me"ita sua, &uid tibi enume"at nisi mune"a tua* o si 'ognos'ant se %omines %omines, et &ui glo"iatu", in domino glo"iatu"4 Ego ita&ue, laus mea et ita mea, deus 'o"dis mei, se#ositis #aulis#e" bonis eius a'tibus, #"o &uibus tibi gaudens g"atias ago, nun' #"o #e''atis mat"is meae de#"e'o" te2 e)audi me #e" medi'inam ulne"um nost"o"um, &uae #e#endit in ligno, et sedens ad de)te"am tuam te inte"#ellat #"o nobis$ s'io mise"i'o"dite" o#e"atam, et e) 'o"de dimisisse debita debito"ibus suis! dimitte et tu illi debita sua, si &ua etiam 'ont"a)it #e" tot annos #ost a&uam salutis, dimitte, domine, dimitte, obse'"o, ne int"es 'um ea in iudi'ium$ su#e"e)ultet mise"i'o"dia iudi'io, &uoniam elo&uia tua e"a sunt et #"omisisti mise"i'o"diam mise"i'o"dibus$ &uod ut essent, tu dedisti eis, &ui mise"ebe"is, 'ui mise"tus e"is, et mise"i'o"diam #"aestabis, 'ui mise"i'o"s (ue"is$ Et, '"edo, iam (e'e"is &uod te "ogo, sed olunta"ia o"is mei ad#"oba, domine$ nam&ue illa imminente die "esolutionis suae, non 'ogita it suam 'o"#us sum#tiose 'ontegi aut 'ondi a"omatis, aut monumentum ele'tum 'on'u#i it aut 'u"a it se#ul'%"um #at"ium! non ista manda it nobis, sed tantummodo memo"iam sui ad alta"e tuum (ie"i deside"a it, 'ui nullius diei #"aete"missione se" ie"at, unde s'i"et dis#ensa"i i'timam san'tam, &ua deletum est '%i"og"a#%um, &uod e"at 'ont"a"ium nobis, &ua t"ium#%atus est %ostis 'om#utans deli'ta nost"a, et &uae"ens, &uid obi'iat, et ni%il in eniens in illo, in &uo in'imus$ &uis ei "e(undet inno'entem sanguinem* &uis ei "estituet #"etium, &uo nos emit, ut nos au(e"at ei* ad 'uius #"etii nost"i sa'"amentum liga it an'illa tua animam suam in'ulo (idei$ nemo a #"ote'tione tua di""um#at eam$ non se inte"#onat ne' i ne' insidiis leo et d"a'o! ne&ue enim "es#ondebit illa ni%il se debe"e, ne 'on in'atu" et obtineatu" ab a''usato"e 'allido, sed "es#ondebit dimissa debita sua ab eo, 'ui nemo "eddet, &uod #"o nobis non debens "eddidit$ Sit e"go in #a'e 'um i"o, ante &uem nulli et #ost &uem nulli nu#ta est, 'ui se" i it ("u'tum tibi a((e"ens 'um tole"antia, ut eum &uo&ue lu'"a"etu" tibi$ et ins#i"a, domine meus, deus meus, ins#i"a se" is tuis, ("at"ibus meis, (iliis tuis, dominis meis, &uibus et 'o"de et o'e et litte"is se" io, ut &uot&uot %o' lege"int, memine"int ad alta"e tuum Monni'ae, (amulae tuae, 'um Pat"i'io, &uondam eius 'oniuge, #e" &uo"um 'a"nem int"odu)isti me in %an' itam, &uemadmodum nes'io$ memine"int 'um a((e'tu #io #a"entum meo"um in %a' lu'e t"ansito"ia, et ("at"um meo"um sub te #at"e in mat"e 'at%oli'a, et 'i ium meo"um in aete"na Hie"usalem, 'ui sus#i"at #e"eg"inatio #o#uli tui ab e)itu us&ue ad "editum, tu &uod a me illa #o#os'it e)t"emum ube"ius ei #"aestetu" in multo"um o"ationibus #e" 'on(essiones &uam #e" o"ationes meas$
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
LIAER C
CAPUT 1 Cognos'am te, 'ognito" meus, 'ongos'am si'ut et 'ognitus sum$ i"tus animae meae, int"a in eam et 'oa#ta tibi, ut %abeas et #ossideas sine ma'ula et "uga$ %ae' est mea s#es, ideo lo&uo" et in ea s#e gaudeo, &uando sanum gaudeo$ 'ete"a e"o itae %uius tanto minus (lenda, &uanto magis (letu", et tanto magis (lenda, &uanto minus (letu" in eis$ e''e enim e"itatem dile)isti, &uoniam &ui (a'it eam, enit ad lu'em$ olo eam (a'e"e in 'o"de meo 'o"am te in 'on(essione, in stilo autem meo 'o"am multis testibus$ CAPUT + 1Et tibi &uidem, domine, 'uius o'ulis nuda est ab=ssus %umanae 'ons'ientiae, &uid o''ultum esset in me, etiamsi nollem 'on(ite"i tibi* te enim mi%i abs'onde"em, non me tibi$ nun' autem &uod gemitus meus testis est dis#li'e"e me mi%i, tu "e(ulges et #la'es et ama"is et deside"a"is, ut e"ubes'am de me et abi'iam me at&ue eligam te, et ne' tibi ne' mi%i #la'eam nisi de te$ tibi e"go, domine, mani(estus sum, &ui'um&ue sim$ et &uo ("u'tu tibi 'on(itea", di)i$ ne&ue id ago e"bis 'a"nis et o'ibus, sed e"bis animae et 'lamo"e 'ogitationis, &uem no it au"is tua$ 'um enim malus sum, ni%il est aliud 'on(ite"i tibi &uam dis#li'e"e mi%i2 'um e"o #ius, ni%il est aliud 'on(ite"i tibi &uam %o' non t"ibue"e mi%i! &uoniam tu, domine, benedi'is iustum, sed #"ius eum iusti(i'as im#ium$ 'on(essio ita&ue mea, deus meus, in 'ons#e'tu tuo tibi ta'ite (it et non ta'ite$ ta'et enim st"e#itu, 'lamat a((e'tu$ ne&ue enim di'o "e'ti ali&uid %ominibus, &uod non a me tu #"ius audie"is, aut etiam tu ali&uid tale audis a me, &uod non mi%i tu #"ius di)e"is$ CAPUT , ,. 1uid mi%i e"go est 'um %ominibus, ut audiant 'on(essiones meas, &uasi i#si sanatu"i sint omnes languo"es meos* 'u"iosum genus ad 'ognos'endam itam alienam, desidiosum ad 'o""igendam suam$ &uid a me &uae"unt audi"e &ui sim, &ui nolunt a te audi"e &ui sint* et unde s'iunt, 'um a me i#so de me i#so audiunt, an e"um di'am, &uando&uidem nemo s'it %ominum, &uid agatu" in %omine, nisi s#i"itus %ominis, &ui in i#so est* si autem a te audiant de se i#sis, non #ote"unt di'e"e! mentitu" dominus$ &uid est enim a te audi"e de se nisi 'ognos'e"e se* &uis #o""o 'ognos'et et di'it! (alsum est, nisi i#se mentiatu"* sed &uia 'a"itas omnia '"edit >inte" eos uti&ue, &uos 'one)os sibimet unum (a'it?, ego &uo&ue, domine, etiam si' tibi 'on(iteo", ut audiant %omines, &uibus demonst"a"e non #ossum, an e"a 'on(itea"2 sed '"edunt mi%i, &uo"um mi%i au"es 'a"itas a#e"it$ <e"um tamen tu, medi'e meus intime, &uo ("u'tu ista (a'iam, eli&ua mi%i$ nam 'on(essiones #"aete"ito"um malo"um meo"um >&uae "emisisti et te)isti, ut bea"es me in te, mutans animam meam (ide et sa'"amento tuo?, 'um leguntu" et audiuntu", e)'itant 'o", ne do"miat in des#e"atione et di'at! non #ossum, sed e igilet in amo"e mise"i'o"diae tuae et dul'idine g"atiae tuae, &ua #otens est omnis in(i"mus, &ui sibi #e" i#sam (it 'ons'ius in(i"mitatis suae$ et dele'tat bonos audi"e #"aete"ita mala eo"um, &ui iam 'a"ent eis, ne' ideo dele'tat, &uia mala sunt, sed &uia (ue"unt et non sunt$ &uo ita&ue ("u'tu, domine meus, 'ui 'otidie 'on(itetu" 'ons'ientia mea, s#e mise"i'o"diae tuae se'u"io" &uam inno'entia sua, &uo ("u'tu, &uaeso, etiam %ominibus 'o"am te 'on(iteo" #e" %as litte"as, ad%u' &uis ego sim, non &uis (ue"im* nam illum ("u'tum idi et 'onmemo"a i$
1.
+.
+-
,-
/.
/-
sed &uis ad%u' sim, e''e in i#so tem#o"e 'on(essionum mea"um, et multi %o' nosse 'u#iunt, &ui me no e"unt, et non me no e"unt, &ui e) me el de me ali&uid audie"unt, sed au"is eo"um non est ad 'o" meum, ubi ego sum &ui'um&ue sum$ olunt e"go audi"e 'on(itente me, &uid i#se intus sim, &uo ne' o'ulum ne' au"em ne' mentem #ossunt intende"e2 '"editu"i tamen olunt, num&uid 'ognitu"i* di'it enim eis 'a"itas, &ua boni sunt, non menti"i me de me 'on(itentem, et i#sa in eis '"edit mi%i$ CAPUT /
1.
1-
+.
+-
,.
,-
Sed &uo ("u'tu id olunt* an 'ong"atula"i mi%i 'u#iunt, 'um audie"int$ &uantum ad te a''edam mune"e tuo, et o"a"e #"o me, 'um audie"int, &uantum "eta"de" #onde"e meo* indi'abo me talibus$ non enim #a" us est ("u'tus, domine deus meus, ut a multis tibi g"atiae agantu" de nobis et a multis "oge"is #"o nobis$ amet in me ("ate"nus animus &uod amandum do'es, et doleat in me &uod dolendum do'es$ animus ille %o' (a'iat ("ate"nus, non e)t"aneus, non (ilio"um alieno"um, &uo"um os lo'utum est anitatem, et de)te"a eo"um de)te"a ini&uitatis, sed ("ate"nus ille, &ui 'um a##"obat me, gaudet de me, 'um autem im#"obat me, 'ont"istatu" #"o me, &uia si e a##"obet si e im#"obet me, diligit me$ indi'abo me talibus! "es#i"ent in bonis meis, sus#i"ent in malis meis$ bona mea instituta tua sunt et dona tua, mala mea deli'ta mea sunt et iudi'ia tua$ "es#i"ent in illis et sus#i"ent in %is, et %=mnus et (letus as'endant in 'ons#e'tum tuum de ("ate"nis 'o"dibus, tu"ibulis tuis$ tu autem, domine, dele'tatus odo"e san'ti tem#li tui, mise"e"e mei se'undum magnam mise"i'o"diam tuam, #"o#te" nomen tuum, et ne&ua&uam dese"ens 'oe#ta tua 'onsumma im#e"(e'ta mea$ Hi' est ("u'tus 'on(essionum mea"um, non &ualis (ue"im, sed &ualis sim, ut %o' 'on(itea" non tantum 'o"am te se'"eta e)ultatione 'um t"emo"e, et se'"eto mae"o"e 'um s#e, sed etiam in au"ibus '"edentium (ilio"um %ominum, so'io"um gaudii mei et 'onso"tium mo"talitatis meae, 'i ium meo"um et me'um #e"eg"ino"um, #"ae'edentium et 'onse&uentium et 'omitum iae meae$ %i sunt se" i tui, ("at"es mei, &uos (ilios tuos esse oluisti, dominos meos, &uibus iussisti ut se" iam, si olo te'um de te i e"e$ et %o' mi%i e"bum tuum #a"um e"at si lo&uendo #"ae'i#e"et, nisi et (a'iendo #"aei"et$ et ego id ago (a'tis et di'tis, id ago sub alis tuis, nimis 'um ingenti #e"i'ulo, nisi &uia sub alis tuis tibi subdita est anima mea et in(i"mitas mea tibi nota est$ #a" ulus sum, sed i it sem#e" #ate" meus et idoneus est mi%i tuto" meus, idem i#se est enim, &ui genuit me et tuetu" me, et tu i#se es omnia bona mea, tu omni#otens, &ui me'um es et #"ius&uam te'um sim$ indi'abo e"go talibus, &ualibus iubes ut se" iam, non &uis (ue"im, sed &uis iam sim et &uis ad%u' sim2 sed ne&ue me i#sum diiudi'o$ si' ita&ue audia"$ CAPUT -
/.
/-
Tu enim, domine, diiudi'as me, &uia etsi nemo s'it %ominum, &uae sunt %ominis, nisi s#i"itus %ominis, &ui in i#so est, tamen est ali&uid %ominis, &uod ne' i#se s'it s#i"itus %ominis, &ui in i#so est, tu autem, domine, s'is eius omnia, &ui (e'isti eum$ ego e"o &uam is #"ae tuo 'ons#e'tu me des#i'iam, et aestimem me te""am et 'ine"em, tamen ali&uid de te s'io, &uod de me nes'io$ et 'e"te idemus nun' #e" s#e'ulum in aenigmate, nondum (a'ie ad (a'iem2 et ideo, &uamdiu #e"eg"ino" abs te, mi%i sum #"aesentio" &uam tibi2 et tamen te no i nullo modo #osse iola"i2 ego e"o &uibus tem#tationibus "esiste"e aleam &uibus e non aleam, nes'io$ et s#es est, &uia (idelis es, &ui nos non sinis tem#ta"i su#"a &uam #ossumus (e""e, sed (a'is 'um tem#tatione etiam e)itum, ut
#ossimus sustine"e$ 'on(itea" e"go &uid de me s'iam, 'on(itea" et &uid de me nes'iam, &uoniam et &uod de me s'io, te mi%i lu'ente s'io, et &uod de me nes'io, tamdiu nes'io, done' (iant teneb"ae meae si'ut me"idies in ultu tuo$ CAPUT 5 Non dubia, sed 'e"ta 'ons'ientia, domine, amo te$ #e"'ussisti 'o" meum e"bo tuo, et ama i te$ sed et 'aelum et te""a et omnia, &uae in eis sunt, e''e undi&ue mi%i di'unt, ut te amem, ne' 'essant di'e"e omnibus, ut sint ine)'usabiles$ altius autem tu mise"ebe"is, 'ui mise"tus e"is, et mise"i'o"diam #"aestabis, 'ui mise"i'o"s (ue"is! alio&uin 'aelum et te""a su"dis lo'untu" laudes tuas$ &uid autem amo, 'um te amo* non s#e'iem 'o"#o"is ne' de'us tem#o"is, non 'ando"em lu'is e''e istum ami'um o'ulis, non dul'es melodias 'antilena"um omnimoda"um, non (lo"um et ungento"um et a"omatum sua eolentiam, non manna et mella, non memb"a a''e#tabilia 'a"nis am#le)ibus! non %ae' amo, 'um amo deum meum$ et tamen amo &uandam lu'em et &uandam o'em et &uendam olo"em et &uendam 'ibum et &uendam am#le)um, 'um amo deum meum, lu'em, o'em, odo"em, 'ibum, am#le)um inte"io"is %ominis mei, ubi (ulget animae meae, &uod non 'a#it lo'us, et ubi sonat, &uod non "a#it tem#us, et ubi olet, &uod non s#a"git (latus, et ubi sa#it, &uod non minuit eda'itas, et ubi %ae"et, &uod non di ellit satietas$ %o' est &uod amo, 'um deum meum amo$ Et &uid est %o'* inte""oga i te""am, et di)it! non sum2 et &uae'um&ue in eadem sunt, idem 'on(essa sunt$ inte""oga i ma"e et ab=ssos et "e#tilia anima"um i a"um, et "es#onde"unt! non sumus deus tuus2 &uae"e su#e" nos$ inte""oga i au"as (labiles, et in&uit uni e"sus ae" 'um in'olis suis! (allitu" Ana)imenes2 non sum deus$ inte""oga i 'aelum, solem, lunam, stellas! ne&ue nos sumus deus, &uem &uae"is, in&uiunt$ et di)i omnibus, &uae 'i"'umstant (o"es 'a"nis meae! di'ite mi%i de deo meo, &uod os non estis, di'ite mi%i de illo ali&uid$ et e)'lama e"unt o'e magna! i#se (e'it nos$ inte""ogatio mea intentio mea, et "es#onsio eo"um s#e'ies eo"um$ et di"e)i me ad me et di)i mi%i! tu &uis es* et "es#ondi! %omo$ et e''e 'o"#us et anima in me mi%i #"aesto sunt, unum e)te"ius et alte"um inte"ius$ &uid %o"um est, unde &uae"e"e debui deum meum, &uem iam &uaesi e"am #e" 'o"#us a te""a us&ue ad 'aelum, &uous&ue #otui mitte"e nuntios "adios o'ulo"um meo"um* sed melius &uod inte"ius$ ei &ui##e "enuntiabant omnes nuntii 'o"#o"ales #"aesidenti et iudi'anti de "es#onsionibus 'aeli et te""ae et omnium, &uae in eis sunt, di'entium! non sumus deus et! i#se (e'it nos$ %omo inte"io" 'ogno it %ae' #e" e)te"io"is ministe"ium2 ego inte"io" 'ogno i %ae', ego, ego animus #e" sensum 'o"#o"is mei$ inte""oga i mundi molem de deo meo, et "es#ondit mi%i! non ego sum, sed i#se me (e'it$ Nonne omnibus, &uibus intege" sensus est, a##a"et %ae' s#e'ies* 'u" non omnibus eadem lo&uitu"* animalia #usilla et magna ident eam, sed inte""oga"e ne&ueunt$ non enim #"ae#osita est in eis nuntiantibus sensibus iude) "atio$ %omines autem #ossunt inte""oga"e, ut in isibilia dei #e" ea, &uae (a'ta sunt, intelle'ta 'ons#i'iant, sed amo"e subduntu" eis et subditi iudi'a"e non #ossunt$ ne' "es#ondent ista inte""ogantibus nisi iudi'antibus, ne' o'em suam mutant, id est s#e'iem suam, si alius tantum ideat, alius autem idens inte""oget, ut alite" illi a##a"eat, alite" %ui', sed eodem modo ut"i&ue a##a"ens illi muta est, %ui' lo&uitu"! immo e"o omnibus lo&uitu", sed illi intellegunt, &ui eius o'em a''e#tam (o"is intus 'um e"itate 'on(e"unt$ e"itas enim di'it mi%i! non est deus tuus 'aelum et te""a ne&ue omne 'o"#us$ %o' di'it eo"um natu"a$ ident! moles est mino" in #a"te &uam in toto$ iam tu melio" es, tibi di'o, anima, &uoniam tu egetas molem 'o"#o"is tui #"aebens ei itam, &uod nullum 'o"#us #"aestat 'o"#o"i$ deus autem tuus etiam tibi itae ita est$
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
CAPUT 6 1uid e"go amo, 'um deum amo* &uis est ille su#e" 'a#ut animae meae* #e" i#sam animam meam as'endam ad illum$ t"ansibo im meam, &ua %ae"eo 'o"#o"i et italite" 'om#agem eius "e#leo$ non ea i "e#e"io deum meum! nam "e#e"i"et et e&uus et mulus, &uibus non est intelle'tus, et est eadem is, &ua i unt etiam eo"um 'o"#o"a$ est alia is, non solum &ua i i(i'o sed etiam &ua sensi(i'o 'a"nem meam, &uam mi%i (ab"i'a it dominus, iubens o'ulo, ut non audiat, et au"i, ut non ideat, sed illi, #e" &uem ideam, %ui', #e" &uam audiam, et #"o#"ia singillatim 'ete"is sensibus sedibus et o((i'iis suis! &uae di e"sa #e" eos ago unus ego animus$ t"ansibo et istam im meam2 nam et %an' %abet e&uus et mulus! sentiunt etiam i#si #e" 'o"#us$ CAPUT 7 1T"ansibo e"go et istam natu"ae meae, g"adibus as'endens ad eum, &ui (e'it me, et enio in 'am#os et lata #"aeto"ia memo"iae, ubi sunt t%esau"i innume"abilium imaginum de 'uius'emodi "ebus sensis in e'ta"um$ ibi "e'onditum est, &uid&uid etiam 'ogitamus, el augendo el minuendo el ut'um&ue a"iando ea &uae sensum attige"it, et si &uid aliud 'ommendatum et "e#ositum est, &uod nondum abso"buit et se#eli it obli io$ ibi &uando sum, #os'o, ut #"o(e"atu" &uid&uid olo, et &uaedam statim #"odeunt, &uaedam "e&ui"untu" diutius et tam&uam de abst"usio"ibus &uibusdam "e'e#ta'ulis e"uuntu", &uaedam 'ate" atim se #"o"uunt et, dum aliud #etitu" et &uae"itu", #"osiliunt in medium &uasi di'entia! ne (o"te nos sumus* et abigo ea manu 'o"dis a (a'ie "e'o"dationis meae, done' enubiletu" &uod olo at&ue in 'ons#e'tum #"odeat e) abditis$ alia (a'ilite" at&ue in#e"tu"bata se"ie si'ut #os'untu" sugge"untu", et 'edunt #"ae'edentia 'onse&uentibus, et 'edendo 'onduntu", ite"um 'um olue"o #"o'essu"a$ &uod totum (it, 'um ali&uid na""o memo"ite"$ Ubi sunt omnia distin'te gene"atim&ue se" ata, &uae suo &uae&ue aditu ingesta sunt, si'ut lu) at&ue omnes 'olo"es (o"mae&ue 'o"#o"um #e" o'ulos, #e" au"es autem omnia gene"a sono"um omnes&ue odo"es #e" aditum na"ium, omnes sa#o"es #e" o"is aditum, a sensu autem totius 'o"#o"is, &uid du"um, &uid molle, &uid 'alidum ("igidum e, lene aut as#e"um, g"a e seu le e si e e)t"inse'us si e int"inse'us 'o"#o"i$ %ae' omnia "e'i#it "e'olenda, 'um o#us est, et "et"a'tanda g"andis memo"iae "e'essus et nes'io &ui se'"eti at&ue ine((abiles sinus eius! &uae omnia suis &uae&ue (o"ibus int"ant ad eam et "e#onuntu" in ea$ ne' i#sa tamen int"ant, sed "e"um sensa"um imagines illi' #"aesto sunt 'ogitatione "eminis'entis eas$ &uae &uomodo (ab"i'atae sint, &uis di'it, 'um a##a"eat, &uibus sensibus "a#tae sint inte"ius&ue "e'onditae* nam et in teneb"is at&ue in silentio dum %abito, in memo"ia mea #"o(e"o, si olo, 'olo"es, et dis'e"no inte" album et nig"um et inte" &uos alios olo, ne' in'u""unt soni at&ue #e"tu"bant &uod #e" o'ulos %austum 'onside"o, 'um et i#si ibi sint et &uasi seo"sum "e#ositi lateant$ nam et i#sos #os'o, si #la'et, at&ue adsunt illi'o, et &uies'ente lingua a' silente guttu"e 'anto &uantum olo, imagines&ue illae 'olo"um, &uae ni%ilo minus ibi sunt, non se inte"#onunt ne&ue inte""um#unt, 'um t%esau"us alius "et"a'tatu", &ui in(lu)it ab au"ibus$ ita 'ete"a, &uae #e" sensum 'ete"os ingesta at&ue 'ongesta sunt, "e'o"do" #"out libet et au"am lilio"um dis'e"no a iolis ni%il ol(a'iens, et mel de("ito, lene as#e"o, ni%il tum gustando ne&ue 'ont"a'tando, sed "eminis'endo ante#ono$ Intus %ae' ago, in aula ingenti memo"iae meae$ ibi enim mi%i 'aelum et te""a et ma"e #"aesto sunt 'um omnibus, &uae in eis senti"e #otui, #"aete" illa, &uae oblitus sum$ ibi mi%i et i#se
1.
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
o''u""o, me&ue "e'olo, &uid, &uando et ubi ege"im &uo&ue modo, 'um age"em, a((e'tus (ue"im$ ibi sunt omnia, &uae si e e)#e"ta a me si e '"edita memini$ e) eadem 'o#ia etiam similitudines "e"um el e)#e"ta"um el e) eis, &uas e)#e"tus sum, '"edita"um alias at&ue alias et i#se 'onte)o #"aete"itis2 at&ue e) %is etiam (utu"as a'tiones et e enta et s#es, et %ae' omnia "u"sus &uasi #"aesentia medito"$ (a'iam %o' et illud di'o a#ud me in i#so ingenti sinu animi mei #leno tot et tanta"um "e"um imaginibus, et %o' aut illud se&uitu"$ o si esset %o' aut illud4 a e"tat deus %o' aut illud4! di'o a#ud me ista, et 'um di'o, #"aesto sunt imagines omnium &uae di'o e) eodem t%esau"o memo"iae, ne' omnino ali&uid eo"um di'e"em, si de(uissent$ Magna ista is est memo"iae, magna nimis, deus, #enet"ale am#lum et in(initum! &uis ad (undum eius #e" enit* et is est %ae' animi mei at&ue ad meam natu"am #e"tinet, ne' ego i#se 'a#io totum, &uod sum$ e"go animus ad %abendum se i#sum angustus est! ut ubi sit &uod sui non 'a#it* num&uid e)t"a i#sum a' non in i#so* &uomodo e"go non 'a#it* multa mi%i su#e" %o' obo"itu" admi"atio, stu#o" ad#"e%endit me$ et eunt %omines mi"a"i alta montium, et ingentes (lu'tus ma"is, et latissimos la#sus (luminum, et O'eani ambitum, et g="os side"um, et "elin&uunt se i#sos, ne' mi"antu", &uod %ae' omnia 'um di'e"em, non ea idebam o'ulis, ne' tamen di'e"em, nisi montes et (lu'tus et (lumina et side"a, &uae idi, et O'eanum, &uem '"edidi, intus in memo"ia mea ide"em s#atiis tam ingentibus, &uasi (o"is ide"em$ ne' ea tamen idendo abso"bui, &uando idi o'ulis2 ne' i#sa sunt a#ud me, sed imagines eo"um, et no i! &uid e) &uo sensu 'o"#o"is im#"essum sit mi%i$ CAPUT 8
+-
,.
,-
Sed non ea sola gestat immensa ista 'a#a'itas memo"iae meae$ %i' sunt et illa omnia &uae de do't"inis libe"alibus #e"'e#ta nondum e)'ide"unt, &uasi "emota inte"io"e lo'o, non lo'o2 ne' eo"um imagines, sed "es i#sas ge"o$ nam &uid sit litte"atu"a, &uid #e"itia dis#utandi, &uot gene"a &uaesitionum, &uid&uid %o"um s'io, si' est in memo"ia mea, ut non "etenta imagine "em (o"is "eli&ue"im, aut sonue"it aut #"aete"ie"it, si'ut o) in#"essa #e" au"es estigio, &uo "e'ole"etu", &uasi sona"et, 'um iam non sona"et2 aut si'ut odo" dum t"ansit et anes'it in entos ol(a'tum a((i'it, unde t"ai'it in memo"iam imaginem sui, &uam "eminis'endo "e#etamus2 aut si'ut 'ibus, &ui 'e"te in ent"e iam non sa#it et tamen in memo"ia &uasi sa#it2 aut si'ut ali&uid, &uod 'o"#o"e tangendo sentitu", &uod etiam se#a"atum a nobis imaginatu" memo"ia$ istae &ui##e "es non int"omittuntu" ad eam, sed eo"um solae imagines mi"a 'ele"itate 'a#iuntu", et mi"is tam&uam 'ellis "e#onuntu", et mi"abilite" "e'o"dando #"o(e"untu"$ CAPUT 1.
/.
/-
At e"o, 'um audio t"ia gene"a esse &uaestionum, an sit, &uid sit, &uale sit, sono"um &uidem, &uibus %ae' e"ba 'on(e'ta sunt, imagines teneo, et eos #e" au"as 'um st"e#itu t"ansisse, a' iam non esse s'io$ "es e"o i#sas, &uae illis signi(i'antu" sonis, ne&ue ullo sensu 'o"#o"is attigi ne&ue us#iam idi #"aete" animum meum, et in memo"ia "e'ondidi non imagines ea"um, sed i#sas! &uae unde ad me int"a e"int di'ant, si #ossunt$ nam #e"'u""o ianuas omnes 'a"nis meae ne' in enio, &ua ea"um ing"essae sint$ &ui##e o'uli di'unt! si 'olo"atae sunt, nos eas nuntia imus2 au"es di'unt! si sonue"unt, a nobis indi'atae sunt2 na"es di'unt! si olue"unt, #e" nos t"ansie"unt2 di'it etiam sensus gustandi! si sa#o" non est, ni%il me inte""oges! ta'tus di'it! si 'o"#ulentum non est, non 'ont"e'ta i, si non 'ont"e'ta i, non indi'a i$ unde et &ua %ae' int"a e"unt in memo"iam
meam* nes'io &uomodo2 nam 'um ea didi'i, non '"edidi alieno 'o"di, sed in meo "e'ogno i, et e"a esse a##"oba i et 'ommenda i ei tam&uam "e#onens, unde #"o(e""em, 'um ellem$ ibi e"go e"ant et ante&uam ea didi'issem, sed in memo"ia non e"ant$ ubi e"go, aut &ua"e, 'um di'e"entu", agno i et di)i! ita est, e"um est, nisi &uia iam e"ant in memo"ia, sed tam "emota et "et"usa &uasi in 'a is abditio"ibus, ut, nisi admonente ali&uo e"ue"entu", ea (o"tasse 'ogita"e non #ossem* CAPUT 11
1.
1-
+.
1uo'i"'a in enimus ni%il esse aliud dis'e"e ista, &uo"um non #e" sensus %au"imus imagines, sed sine imaginibus, si'uti sunt, #e" se i#sa intus 'e"nimus, nisi ea, &uae #assim at&ue indis#osite memo"ia 'ontinebat, 'ogitando &uasi 'ollige"e at&ue animad e"tendo 'u"a"e, ut tam&uam ad manum #osita in i#sa memo"ia, ubi s#a"sa #"ius et negle'ta latitabant, iam (amilia"i intentioni (a'ile o''u""ant$ et &uam multa %uius modi gestat memo"ia mea, &uae iam in enta sunt, et si'ut di)i, &uasi ad manum #osita, &uae didi'isse et nosse di'imu"! &uae si modestis tem#o"um inte" allis "e'ole"e desi e"o, ita "u"sus deme"guntu" et &uasi in "emotio"a #enet"alia dilabuntu", ut denuo elut no a e)'ogitanda sint indidem ite"um : ne&ue enim est alia "egio eo"um : et 'ogenda "u"sus, ut s'i"i #ossint, id est elut e) &uadam dis#e"sione 'olligenda, unde di'tum est 'ogita"e$ nam 'ogo et 'ogito si' est, ut ago et agito, (a'io et (a'tito$ e"um tamen sibi animus %o' e"bum #"o#"ie indi'a it, ut non &uod alibi, sed &uod in animo 'olligitu", id est 'ogitu", 'ogita"i #"o#"ie iam di'atu"$ CAPUT 1+
+Item 'ontinet memo"ia nume"o"um dimensionum&ue "ationes et leges innume"abiles, &ua"um nullam 'o"#o"is sensus in#"essit, &uia ne' i#sae 'olo"atae sunt aut sonant aut olent aut gustatae aut 'ont"e'tatae sunt$ audi i sonos e"bo"um, &uibus signi(i'antu", 'um de %is disse"itu", sed illi alii, istae autem aliae sunt$ nam illi alite" g"ae'e, alite" latine sonant, istae e"o ne' g"ae'ae ne' latinae sunt ne' aliud elo&uio"um genus$ idi lineas (ab"o"um el etiam tenuissimas, si'ut (ilum a"aneae2 sed illae aliae sunt, non sunt imagines ea"um, &uas mi%i nuntia it 'a"nis o'ulus! no it eas &uis&uis sine ulla 'ogitatione &ualis'um&ue 'o"#o"is sensibus, &uos nume"amus2 sed illi alii sunt, &uibus nume"amus, ne' imagines isto"um sunt et ideo alde sunt$ "ideat me ista di'entem, &ui non eos idet, et ego doleam "identem me$ CAPUT 1, /. Hae' omnia memo"ia teneo et &uomodo ea didi'e"im memo"ia teneo$ multa etiam, &uae ad e"sus %ae' (alsissime dis#utantu", audi i et memo"ia teneo2 &uae tamenetsi (alsa sunt, tamen ea meminisse me non est (alsum2 et dis'"e isse me inte" illa e"a et %ae' (alsa, &uae 'ont"a di'untu", et %o' memini, alite"&ue nun' ideo dis'e"ne"e me ista, alite" autem memini sae#e me dis'"e isse, 'um ea sae#e 'ogita"em$ e"go et intelle)isse me sae#ius ista memini, et &uod nun' dis'e"no et intellego, "e'ondo in memo"ia, ut #ostea me nun' intelle)isse memine"im$ et meminisse me memini, si'ut #ostea, &uod %ae' "eminis'i nun' #otui, si "e'o"dabo", uti&ue #e" im memo"iae "e'o"dabo"$ CAPUT 1/
,.
,-
/-
1.
1-
+.
+-
,.
A((e'tiones &uo&ue animi mei eadem memo"ia 'ontinet non eo modo, &uo eas %abet i#se animus, 'um #atitu" eas, sed alio multum di e"so, si'ut sese %abet is memo"iae$ nam et laetatum me (uisse "eminis'o" non laetus, et t"istitiam meam #"aete"itam "e'o"do" non t"istis, et me ali&uando timuisse "e'olo sine timo"e, et #"istinae 'u#iditatis sine 'u#iditate sum memo"$ ali&uando et e 'ont"a"io t"istitiam meam t"ansa'tam laetus "eminis'o", et t"istis laetitiam$ &uod mi"andum non est de 'o"#o"e! aliud enim animus, aliud 'o"#us ita&ue si #"aete"itum dolo"em 'o"#o"is gaudens memini, non ita mi"um est$ %i' e"o, 'um animus sit etiam i#sa memo"ia : nam et 'um mandamus ali&uid, ut memo"ite" %abeatu", di'imus! ide, ut illud in animo %abeas, et 'um obli is'imu", di'imus! non (uit in animo et ela#sum est animo, i#sam memo"iam o'antes animum : 'um e"go ita sit, &uid est %o', &uod 'um t"istitiam meam #"aete"itam laetus memini, animus %abet laetitiam et memo"ia t"istitiam, laetus&ue est animus e) eo, &uod inest ei laetitia, memo"ia e"o e) eo, &uod inest ei t"istitia, t"istis non est* num (o"te non #e"tinet ad animum* &uis %o' di)e"it* nimi"um e"go memo"ia &uasi ente" est animi, laetitia e"o at&ue t"istitia &uasi 'ibus dul'is et ama"us! 'um memo"iae 'ommendantu", &uasi t"aie'ta in ent"em "e'ondi illi' #ossunt, sa#e"e non #ossunt$ "idi'ulum est %ae' illis similia #uta"e, ne' tamen sunt omni modo dissimilia$ Sed e''e de memo"ia #"o(e"o, 'um di'o &uattuo" esse #e"tu"bationes animi, 'u#iditatem, laetitiam, metum, t"istitiam, et &uid&uid de %is dis#uta"e #otue"o di idendo singula #e" s#e'ies sui 'uius&ue gene"is et di(iniendo, ibi in enio &uid di'am at&ue inde #"o(e"o, ne' tamen ulla ea"um #e"tu"batione #e"tu"bo", 'um eas "eminis'endo 'ommemo"o2 et ante&uam "e'ole"entu" a me et "et"a'ta"entu", ibi e"ant2 #"o#te"ea inde #e" "e'o"dationem #otue"e de#"omi$ (o"te e"go si'ut de ent"e 'ibus "uminando, si' ista de memo"ia "e'o"dando #"o(e"untu"$ 'u" igitu" in o"e 'ogitationis non sentitu" a dis#utante, %o' est a "eminis'ente, laetitiae dul'edo el ama"itudo maestitiae* an in %o' dissimile est, &uod non undi&ue simile est* &uis enim talia olens lo&ue"etu", si &uotiens t"istitiam metum e nominamus, totiens mae"e"e el time"e 'oge"emu"* et tamen non ea lo&ue"emu", nisi in memo"ia nost"a non tantum sonos nominum se'undum imagines in#"essas a sensibus 'o"#o"is, sed etiam "e"um i#sa"um notiones in eni"emus, &uas nulla ianua 'a"nis a''e#imus, sed eas i#se animus #e" e)#e"ientiam #assionum sua"um sentiens, memo"iae 'ommenda it, aut i#sa sibi %ae' etiam non 'ommendata "etinuit$ CAPUT 1-
,Sed ut"um #e" imagines an non, &uis (a'ile di)e"it* nomino &ui##e la#idem, nomino solem, 'um "es i#sae non adsunt sensibus meis2 in memo"ia sane mea #"aesto sunt imagines ea"um$ nomino dolo"em 'o"#o"is, ne' mi%i adest, dum ni%il dolet2 nisi tamen adesset imago eius in memo"ia mea, nes'i"em, &uid di'e"em ne' eum in dis#utando a olu#tate dis'e"ne"em$ nomino salutem 'o"#o"is, 'um sal us sum 'o"#o"e2 adest mi%i "es i#sa2 e"um tamen nisi et imago eius esset in memo"ia mea, nullo modo "e'o"da"e", &uid %uius nominis signi(i'a"et sonus2 ne' aeg"otantes agnos'e"ent salute nominata, &uid esset di'tum, nisi eadem imago i memo"iae tene"etu", &uam is i#sa "es abesset a 'o"#o"e$ nomino nume"os, &uibus nume"amus2 en assunt in memo"ia mea non imagines eo"um, sed i#si$ nomino imaginem solis, et %ae' adest in memo"ia mea2 ne&ue enim imaginem imaginis eius, sed i#sam "e'olo! i#sa mi%i "eminis'enti #"aesto est$ nomino memo"iam et agnos'o &uod nomino$ et ubi agnos'o nisi in i#sa memo"ia* num et i#sa #e" imaginem suam adest a' non #e" se i#sam*
/.
/-
CAPUT 15 1uid, 'um obli ionem nomino at&ue itidem agnos'o &uod nomino, unde agnos'o "em, nisi meminissem* non eundem sonum nominis di'o, sed "em, &uam signi(i'at2 &uam si oblitus essem, &uid ille ale"et sonus, agnos'e"e uti&ue non ale"em$ 'um memo"iam memini, #e" se i#sam sibi #"aesto est i#sa memo"ia2 'um e"o memini obli ionem, et memo"ia #"aesto est et obli io, memo"ia, e) &ua memine"im, obli io, &uam memine"im$ sed &uid est obli io nisi #"i atio memo"iae* &uomodo e"go adest, ut eam memine"im, &uando 'um adest meminisse non #ossum* at si &uod meminimus memo"ia "etinemus, obli ionem autem nisi meminissemus, ne&ua&uam #ossemus audito isto nomine "em, &uae illo signi(i'atu", agnos'e"e, memo"ia "etinetu" obli io$ adest e"go, ne obli is'amu", &uae 'um adest, obli is'imu"$ an e) %o' intellegitu" non se #e" i#sam inesse memo"iae, 'um eam meminimus, sed #e" imaginem suam, &uia, si #e" se i#sam #"aesto esset obli io, non ut meminissemus, sed ut obli is'e"emu", e((i'e"et* et %o' &uis tandem indagabit* &uis 'om#"e%endet, &uomodo sit* Ego 'e"te, domine, labo"o %i' et labo"o in me i#so! (a'tus sum mi%i te""a di((i'ultatis et sudo"is nimii$ ne&ue enim nun' s'"utamu" #lagas 'aeli, aut side"um inte" alla demetimu", el te""ae libe"amenta &uae"imus! ego sum, &ui memini, ego animus$ non ita mi"um, si a me longe est &uid&uid ego non sum! &uid autem #"o#in&uius me i#so mi%i* et e''e memo"iae meae is non 'on#"e%enditu" a me, 'um i#sum me non di'am #"aete" illam$ &uid enim di'tu"us sum, &uando mi%i 'e"tum est meminisse me obli ionem* an di'tu"us sum non esse in memo"ia mea &uod memini* an di'tu"us sum ad %o' inesse obli ionem in memo"ia mea, ut non obli is'a"* ut"um&ue absu"dissimum est$ &uid illud te"tium* &uo #a'to di'am imaginem obli ionis tene"i memo"ia mea, non i#sam obli ionem, 'um eam memini* &uo #a'to et %o' di'am, &uando&uidem 'um im#"imitu" "ei 'uius&ue imago in memo"ia, #"ius ne'esse est, ut adsit "es i#sa, unde illa imago #ossit im#"imi* si' enim Ca"t%aginis memini, si' omnium lo'o"um, &uibus inte"(ui2 si' (a'ies %ominum, &uas idi, et 'ete"o"um sensum nuntiata2 si' i#sius 'o"#o"is salutem si e dolo"em! 'um #"aesto essent ista, 'e#it ab eis imagines memo"ia, &uas intue"e" #"aesentes et "et"a'ta"em animo, 'um illa et absentia "eminis'e"e"$ si e"go #e" imaginem suam, non #e" se i#sam in memo"ia tenetu" obli io, i#sa uti&ue ade"at, ut eius imago 'a#e"etu"$ 'um autem adesset, &uomodo imaginem suam in memo"ia 'ons'"ibebat, &uando id etiam, &uod iam notatum in enit, #"aesentia sua delet obli io* et tamen &uo'um&ue modo, li'et sit modus iste in'om#"e%ensibilis et ine)#li'abilis, i#sam obli ionem meminisse me 'e"tus sum, &ua id &uod memine"imus ob"uitu"$ CAPUT 16 /. Magna is est memo"iae, nes'io &uod %o""endum, deus meus, #"o(unda et in(inita multi#li'itas2 et %o' animus est, et %o' ego i#se sum$ &uid e"go sum, deus meus* &uae natu"a sum* a"ia, multimoda ita et inmensa e%emente"$ e''e in memo"iae meae 'am#is et ant"is et 'a e"nis innume"abilibus at&ue innume"abilite" #lenis innume"abilium "e"um gene"ibus si e #e" imnagines, si'ut omnium 'o"#o"um, si e #e" #"aesentiam, si'ut a((e'tionum animi : &uas et 'um animus non #atitu", memo"ia tenet, 'um in animo sit &uid&uid est in memo"ia : #e" %ae' omnia dis'u""o et olito %a' illa', #enet"o etiam, &uantum #ossum, et (inis nus&uam! tanta is est memo"iae, tanta itae is est in %omine i ente mo"talite"4 &uid igitu" agam, tu e"a mea ita, deus meus*
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/-
1.
t"ansibo et %an' im meam, &uae memo"ia o'atu", t"ansibo eam, ut #e"tendam ad te, dul'e lumen$ &uid di'is mi%i* ego as'endens #e" animum meum ad te, &ui desu#e" mi%i manes, t"ansibo et istam im meam, &uae memo"ia o'atu" olens te attinge"e, unde attingi #otes, et in%ae"e"e tibi, unde in%ae"e"i tibi #otest$ %abent enim memo"iam et #e'o"a et a es, alio&uin non 'ubilia nidos e "e#ete"ent, non alia multa, &uibus assues'unt2 ne&ue enim et assues'e"e ale"ent ullis "ebus nisi #e" memo"iam$ t"ansibo e"go et memo"iam, ut attingam eum, &ui se#a"a it me a &uad"u#edibus et olatibus 'aeli sa#ientio"em me (e'it$ t"ansibo et memo"iam, ut ubi te in eniam, e"e bone et se'u"a sua itas, ut ubi te in eniam* si #"aete" memo"iam meam te in enio, inmemo" tui sum$ et &uomodo iam in eniam te, si memo" non sum tui* CAPUT 17
1-
+.
Pe"dide"at enim mulie" d"a'%mam et &uaesi it eam 'um lu'e"na et, nisi memo" eius esset, non in eni"et eam$ 'um enim esset in enta, unde s'i"et, ut"um i#sa esset, si memo" eius non esset* multa memini me #e"dita &uaesisse at&ue in enisse$ inde istu' s'io, &uia, 'um &uae"e"em ali&uid eo"um et di'e"etu" mi%i! num (o"te %o' est* num (o"te illud* tamdiu di'ebam! non est, done' id o((e"etu" &uod &uae"ebam$ 'uius nisi memo" essem, &uid&uid illud esset, etiamsi mi%i o((e"etu", non in eni"em, &uia non agnos'e"em$ et sem#e" ita (it, 'um ali&uid #e"ditum &uae"imus et in enimus$ e"um tamen si (o"te ali&uid ab o'ulis #e"it, non a memo"ia, eluti &uae"itu", done' "eddatu" as#e'tui$ &uod 'um in entum (ue"it, e) imagine, &uae intus est, "e'ognos'itu"$ ne' in enisse nos di'imus &uod #e"ie"at, si non agnos'imus, ne' agnos'e"e #ossumus, si non meminimus! sed %o' #e"ie"at &uidem o'ulis, memo"ia tenebatu"$ CAPUT 18 1uid* 'um i#sa memo"ia #e"dit ali&uid, si'ut (it, 'um obli is'imu" et &uae"imus, ut "e'o"demu", ubi tandem &uae"imus nisi in i#sa memo"ia* et ibi si aliud #"o alio (o"te o((e"atu", "es#uimus, done' illud o''u""at &uod &uae"imus$ et 'um o''u""it, di'imus! %o' est2 &uod non di'e"emus, nisi agnos'e"emus, ne' agnos'e"emus, nisi meminissemus$ 'e"te enim obliti (ue"amus$ an non totum e)'ide"at, sed e) #a"te, &uae tenebatu", #a"s alia &uae"ebatu", &uia sentiebat se memo"ia non simul ol e"e, &uod simul solebat, et &uasi det"un'ata 'onsuetudine 'laudi'ans "eddi &uod dee"at (lagitabat* tam&uam si %omo notus si e 'ons#i'iatu" o'ulis si e 'ogitetu", et nomen eius obliti "e&ui"amus, &uid&uid aliud o''u""e"it non 'one'titu", &uia non 'um illo 'ogita"i 'onsue it2 ideo&ue "es#uitu", done' illud adsit, ubi simul adsue(a'ta notitia non inae&ualite" ad&uies'at$ et unde adest nisi e) i#sa memo"ia* nam et 'um ab alio 'onmoniti "e'ognos'imus, inde adest$ non enim &uasi no um '"edimus, sed "e'o"dantes ad#"obamus %o' esse, &uod di'tum est$ si autem #enitus aboleatu" e) animo, ne' admoniti "eminis'imu"$ ne&ue enim omni modo ad%u' obliti sumus, &uod el oblitos nos esse meminimus$ %o' e"go ne' amissum &uae"e"e #ote"imus, &uod omnino obliti (ue"imus$ CAPUT +.
+-
,.
,-
/.
/1uomodo e"go te &uae"o, domine* 'um enim te, deum meum, &uae"o, itam beatam &uae"o$ &uae"am te, ut i at anima mea$ i it enim 'o"#us meum de anima mea, et i it anima mea de te$ &uomodo e"go &uae"o itam beatam* &uia non est mi%i, done' di'am!
1.
1-
+.
sat, est illi', ubi o#o"tet ut di'am$ &uomodo eam &uae"o, ut"um #e" "e'o"dationem, tam&uam eam oblitus sim oblitum&ue me esse ad%u' teneam, an #e" a##etitum dis'endi in'ognitam, si e &uam num&uam s'ie"im si e &uam si' oblitus (ue"im, ut me ne' oblitum esse memine"im$ nonne i#sa est beata ita, &uam omnes olunt et omnino &ui nolit nemo est* ubi no e"unt eam, &uod si' olunt eam* ubi ide"unt, ut ama"ent eam* nimi"um %abemus eam nes'io &uomodo$ et est alius &uidam modus, &uo &uis&ue 'um %abet eam, tun' beatus est, et sunt, &ui s#e beati sunt$ in(e"io"e modo isti %abent eam &uam illi, &ui iam "e i#sa beati sunt, sed tamen melio"es &uam illi, &ui ne' "e ne' s#e beati sunt! &ui tamen etiam i#si nisi ali&uo modo %abe"ent eam, non ita ellent beati esse! &uod eos elle 'e"tissimum est$ nes'io &uomodo no e"unt eam ideo&ue %abent eam in nes'io &ua notitia, de &ua satago, ut"um in memo"ia sit, &uia, si ibi est, iam beati (uimus ali&uando2 ut"um singillatim omnes, an in illo %omine, &ui #"imus #e''a it, in &uo et omnes mo"tui sumus et de &uo omnes 'um mise"ia nati sumus, non &uae"o nun'2 sed &uae"o, ut"um in memo"ia sit beata ita$ ne&ue enim ama"emus eam, nisi nossemus$ audi imus nomen %o' et omnes "em, omnes nos ad#ete"e (atemu"2 non enim solo sono dele'tamu"$ nam %o' 'um latine audit G"ae'us, non dele'tatu", &uia igno"at, &uid di'tum sit2 nos autem dele'tamu", si'ut etiam ille, si g"ae'e %o' audie"it2 &uoniam "es i#sa ne' g"ae'a ne' latina est, 'ui adi#is'endae G"ae'i Latini&ue in%iant 'ete"a"um&ue lingua"um %omines$ nota est igitu" omnibus, &ui una o'e si inte""oga"i #ossent, ut"um beati esse ellent, sine ulla dubitatione elle "es#onde"ent$ &uod non (ie"et, nisi "es i#sa, 'uius %o' nomen est, eo"um memo"ia tene"etu"$ CAPUT +1
+-
,.
,-
/.
/-
Num&uid ita, ut memini Ca"t%aginem &ui idi* non2 ita enim beata non idetu" o'ulis, &uia non est 'o"#us$ num&uid si'ut meminimus nume"os* non2 %os enim &ui %abet in notitia, non ad%u' &uae"it adi#is'i2 itam e"o beatam %abemus in notitia, ideo&ue amamus, et tamen ad%u' adi#is'i eam olumus, ut beati simus$ num&uid si'ut meminimus elo&uentiam* non2 &uam is et %o' nomine audito "e'o"dentu" i#sam "em, &ui etiam nondum sunt elo&uentes, multi&ue esse 'u#iant, unde a##a"et eam esse in eo"um notitia2 tamen #e" 'o"#o"is sensus alios elo&uentes animad e"te"unt et dele'tati sunt et %o' esse deside"ant! &uam&uam nisi e) inte"io"e notitia, non dele'ta"entu", ne&ue %o' esse ellent, nisi dele'ta"entu"! : beatam e"o itam nullo sensu 'o"#o"is in aliis e)#e"imu"$ num&uid si'ut meminimus gaudium* (o"tasse ita$ nam gaudium meum etiam t"istis memini si'ut itam beatam mise"2 ne&ue um&uam 'o"#o"is sensu gaudium meum el idi el audi i el odo"atus sum el gusta i el tetigi, sed e)#e"tus sum in animo meo, &uando laetatus sum, et ad%aesit eius notitia memo"iae meae, ut id "eminis'i aleam ali&uando 'um as#e"natione, ali&uando 'um deside"io, #"o ea"um "e"um di e"sitate, de &uibus me ga isum esse memini$ nam et de tu"#ibus gaudio &uodam #e"(usus sum, &uod nun' "e'o"dans detesto" at&ue e)se'"o", ali&uando de bonis et %onestis, &uod deside"ans "e'olo, tametsi (o"te non adsunt, et ideo t"istis gaudium #"istinum "e'olo$ Ubi e"go et &uando e)#e"tus sum itam meam beatam, ut "e'o"de" eam et amem et deside"em* ne' ego tantum aut 'um #au'is, sed beati #"o"sus omnes esse olumus$ &uod nisi 'e"ta notitia nossemus, non tam 'e"ta oluntate ellemus$ sed &uid est %o'* &uid* si &uae"atu" a duobus, ut"um milita"e elint, (ie"i #ossit, ut alte" eo"um elle se, alte" nolle "es#ondeat! si autem ab eis &uae"atu", ut"um esse beati elint, ute"&ue se statim sine dubitatione di'at o#ta"e, ne' ob aliud ille elit milita"e, non ob aliud iste nolit, nisi ut beati sint$ num (o"te &uoniam alius %in', alius inde gaudet* ita se
omnes beatos esse elle 'onsonant, &uemadmodum 'onsona"ent, si %o' inte""oga"entu", se elle gaude"e at&ue i#sum gaudium itam beatam o'ant$ &uod etsi alius %in', alius illin' asse&uitu", unum est tamen, &uo #e" eni"e omnes nituntu", ut gaudeant$ &uae &uoniam "es est, &uam se e)#e"tum non esse nemo #otest di'e"e, #"o#te"ea "e#e"ta in memo"ia "e'ognos'itu", &uando beatae itae nomen auditu"$ CAPUT ++
1.
Absit, domine, absit a 'o"de se" i tui, &ui 'on(itetu" tibi, absit, ut, &uo'um&ue gaudio gaudeam, beatum me #utem$ est enim gaudium, &uod non datu" in#iis, sed eis, &ui te g"atis 'olunt, &uo"um gaudium tu i#se es$ et i#sa est beata ita, gaude"e de te, ad te, #"o#te" te! i#sa est et non est alte"a$ &ui autem aliam #utant esse, aliud se'tantu" gaudium ne&ue i#sum e"um$ ab ali&ua tamen imagine gaudii oluntas eo"um non a e"titu"$ CAPUT +, Non e"go 'e"tum est, &uod omnes esse beati olunt, &uoniam &ui non de te gaude"e olunt, &uae sola ita beata est, non uti&ue itam beatam olunt$ an omnes %o' olunt, sed &uoniam 'a"o 'on'u#is'it ad e"sus s#i"itum et s#i"itus ad e"sus 'a"nem, ut non (a'iant &uod olunt, 'adunt in id &uod alent eo&ue 'ontenti sunt, &uia illud, &uod non alent, non tantum olunt, &uantum sat est, ut aleant* nam &uae"o ab omnibus, ut"um malint de e"itate &uam de (alsitate gaude"e! tam non dubitant di'e"e de e"itate se malle, &uam non dubitant di'e"e beatos esse se elle$ beata &ui##e ita est gaudium de e"itate$ %o' est enim gaudium de te, &ui e"itas es, deus, inluminatio mea, salus (a'iei meae, deus meus$ %an' itam beatam omnes olunt, %an' itam, &uae sola beata est, omnes olunt, gaudium de e"itate omnes olunt$ multos e)#e"tus sum, &ui ellent (alle"e, &ui autem (alli, neminem$ ubi e"go no e"unt %an' itam beatam, nisi ubi no e"unt etiam e"itatem* amant enim et i#sam, &uia (alli nolunt, et 'um amant beatam itam >&uod non est aliud &uam de e"itate gaudium?, uti&ue amant etiam e"itatem ne' ama"ent, nisi esset ali&ua notitia eius in memo"ia eo"um$ 'u" e"go non de illa gaudent* 'u" non beati sunt* &uia (o"tius o''u#antu" in aliis, &uae #otius eos (a'iunt mise"os &uam illud beatos, &uod tenuite" memine"unt$ ad%u' enim modi'um lumen est in %ominibus2 ambulent, ambulent, ne teneb"ae 'on#"e%endant$ Cu" autem e"itas #a"it odium, et inimi'us eis (a'tus est %omo tuus e"um #"aedi'ans, 'um ametu" beata ita, &uae non est nisi gaudium de e"itate* nisi &uia si' amatu" e"itas, ut, &ui'um&ue aliud amant, %o' &uod amant elint esse me"itatem, et &uia (alli nollent, nolunt 'on in'i, &uod (alsi sint$ ita&ue #"o#te" eam "em ode"unt e"itatem, &uam #"o e"itate amant$ amant eam lu'entem, ode"unt eam "eda"guentem$ &uia enim (alli nolunt et (alle"e olunt, amant eam, 'um se i#sa indi'at, et ode"unt eam, 'um eos i#sos indi'at$ inde "et"ibuet eis, ut, &ui se ab ea mani(esta"i nolunt, et eos nolentes mani(estet et eis i#sa non sit mani(esta$ si', si', etiam si' animus %umanus, etiam si' 'ae'us et languidus, tu"#is at&ue inde'ens late"e ult, se autem ut lateat ali&uid non ult$ 'ont"a illi "edditu", ut i#se non lateat e"itatem, i#sum autem e"itas lateat$ tamen etiam si', dum mise" est, e"is ma ult gaude"e &uam (alsis$ beatus e"go e"it, si nulla inte"#ellante molestia, de i#sa, #e" &uam e"a sunt omnia, sola e"itate gaudebit$ CAPUT +/
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
E''e &uantum s#atiatus sum in memo"ia mea &uae"ens te, domine, et non te in eni e)t"a eam$ ne&ue enim ali&uid de te in enio, &uod non meminissem, e) &uo didi'i te$ nam e) &uo didi'i te, non sum oblitus tui$ ubi enim in eni e"itatem, ibi in eni deum meum, i#sam e"itatem, &uam e) &uo didi'i, non sum oblitus$ ita&ue e) &uo te didi'i, manes in memo"ia mea, et illi' te in enio, 'um "eminis'o" tui et dele'to" in te$ %ae sunt san'tae deli'iae meae, &uas donasti mi%i mise"i'o"dia tua, "es#i'iens #au#e"tatem meam$ CAPUT +-
1. Sed ubi manes in memo"ia mea, domine, ubi illi' manes* &uale 'ubile (ab"i'asti tibi* &uale san'tua"ium aedi(i'asti tibi* tu dedisti %an' dignationem memo"iae meae, ut maneas in ea, sed in &ua eius #a"te maneas, %o' 'onside"o$ t"ans'endi enim #a"tes eius, &uas %abent et bestiae, 'um te "e'o"da"e" >&uia non ibi te in eniebam inte" imagines "e"um 'o"#o"alium?, et eni ad #a"tes eius, ubi 'ommenda i a((e'tiones animi mei, ne' illi' in eni te$ et int"a i ad i#sius animi mei sedem >&uae illi est in memo"ia mea, &uoniam sui &uo&ue meminit animus?, ne' ibi tu e"as, &uia si'ut non es imago 'o"#o"alis ne' a((e'tio i entis, &ualis est, 'um laetamu", 'ont"istamu", 'u#imus, metuimus, meminimus, obli is'imu", et &uid&uid %uius modi est, ita ne' i#se animus es, &uia dominus deus animi tu es, et 'ommutantu" %ae' omnia, tu autem in'ommutabilis manes su#e" omnia, et dignatus es %abita"e in memo"ia mea, e) &uo te didi'i$ et &uid &uae"o, &uo lo'o eius %abites, &uasi e"o lo'a ibi sint* %abitas 'e"te in ea, &uoniam tui memini, e) &uo te didi'i, et in ea in enio, 'um "e'o"do" te$ CAPUT +5 Ubi e"go te in eni, ut dis'e"em te* ne&ue enim iam e"as in memo"ia mea, #"ius&uam te dis'e"em$ ubi e"go te in eni, ut dis'e"em te, nisi in te su#"a me* et nus&uam lo'us, et "e'edimus et a''edimus, et nus&uam lo'us$ e"itas, ubi&ue #"aesides omnibus 'onsulentibus te simul&ue "es#ondes omnibus di e"sa 'onsulentibus$ li&uide tu "es#ondes, sed non li&uide omnes audiunt$ omnes unde olunt 'onsulunt, sed non sem#e" &uod olunt audiunt$ o#timus ministe" tuus est, &ui non magis intuetu" %o' a te audi"e &uod i#se olue"it, sed #otius %o' elle &uod a te audie"it$ CAPUT +6 Se"o te ama i, #ul'%"itudo tam anti&ua et tam no a, se"o te ama i4 et e''e intus e"as et ego (o"is, et ibi te &uae"ebam, et in ista (o"mosa, &uae (e'isti, de(o"mis in"uebam$ me'um e"as, et te'um non e"am$ ea me tenebant longe a te, &uae si in te non essent, non essent$ o'asti et 'lamasti et "u#isti su"ditatem meam! 'o"us'asti, s#lenduisti et (ugasti 'ae'itatem meam! ("ag"asti, et du)i s#i"itum, et an%elo tibi, gusta i et esu"io et sitio, tetigisti me, et e)a"si in #a'em tuam$ CAPUT+7 /Cum in%aese"o tibi e) omni me, nus&uam e"it mi%i dolo" et labo", et i a e"it ita mea tota #lena te$ nun' autem &uoniam &uem tu im#les, suble as eum, &uoniam tui #lenus nondum sum, one"i mi%i sum$ 'ontendunt laetitiae meae (lendae 'um laetandis
1-
+.
+-
,.
,-
/.
1.
mae"o"ibus, et e) &ua #a"te stet i'to"ia nes'io$ ei mi%i4 domine, mise"e"e mei4 'ontendunt mae"o"es mei mali 'um gaudiis bonis, et e) &ua #a"te stet i'to"ia nes'io$ ei mi%i4 domine, mise"e"e mei4 ei mi%i4 e''e ulne"a mea non abs'ondo! medi'us es, aege" sum2 mise"i'o"s es, mise" sum$ num&uid non tem#tatio est ita %umana su#e" te""am* &uis elit molestias et di((i'ultates* tole"a"i iubes ea, non ama"i$ nemo &uod tole"at amat, etsi tole"a"e amat$ &uam is enim gaudeat se tole"a"e, ma ult tamen non esse &uod tole"et$ #"os#e"a in ad e"sis deside"o, ad e"sa in #"os#e"is timeo$ &uis inte" %ae' medius lo'us, ubi non sit %umana ita tem#tatio* ae #"os#e"itatibus sae'uli semel et ite"um, a timo"e ad e"sitatis et a 'o""u#tione laetitiae4 ae ad e"sitatibus sae'uli semel et ite"um et te"tio, a deside"io #"os#e"itatis, et &uia i#sa ad e"sitas du"a est, et ne ("angat tole"antiam4 num&uid non tem#tatio est ita %umana su#e" te""am sine ullo inte"stitio* CAPUT +8
1-
+.
Et tota s#es mea non nisi in magna mise"i'o"dia tua$ da &uod iubes et iube &uod is$ im#e"as nobis 'ontinentiam$ et 'um s'i"em, ait &uidam, &uia nemo #otest esse 'ontinens, nisi deus det, et %o' i#sum e"at sa#ientiae, s'i"e 'uius esset %o' donum$ #e" 'ontinentiam &ui##e 'olligimu" et "edigimu" in unum, a &uo in multa de(lu)imus$ minus enim te amat &ui te'um ali&uid amat, &uod non #"o#te" te amat$ o amo", &ui sem#e" a"des et num&uam e)tingue"is, 'a"itas, deus meus, a''ende me4 'ontinentiam iubes! da &uod iubes et iube &uod is$ CAPUT ,.
+-
,.
,-
/.
/-
Iubes 'e"te, ut 'ontineam a 'on'u#is'entia 'a"nis et 'on'u#is'entia o'ulo"um et ambitione sae'uli$ iussisti a 'on'ubitu, et de i#so 'oniugio melius ali&uid, &uam 'on'essisti, monuisti$ et &uoniam dedisti, (a'tum est, et ante&uam dis#ensato" sa'"amenti tui (ie"em$ sed ad%u' i unt in memo"ia mea, de &ua multa lo'utus sum, talium "e"um imagines, &uas ibi 'onsuetudo mea (i)it2 et o''u"santu" mi%i igilanti &uidem 'a"entes i"ibus, in somnis autem non solum us&ue ad dele'tationem sed etiam us&ue ad 'onsensionem (a'tum&ue simillimum$ et tantum alet imaginis illius inlusio in anima mea in 'a"ne mea, ut do"mienti (alsa isa #e"suadeant &uod igilanti e"a non #ossunt$ num&uid tun' ego non sum, domine deus meus* et tamen tantum inte"est inte" me i#sum et me i#sum, int"a momentum, &uo %in' ad so#o"em t"anseo el %u' inde "et"anseo4 ubi est tun' "atio, &ua talibus suggestionibus "esistit igilans, et si "es i#sae inge"antu", in'on'ussus manet* num&uid 'lauditu" 'um o'ulis* num&uid so#itu" 'um sensibus 'o"#o"is* et unde sae#e etiam in somnis "esistimus, nost"i&ue #"o#ositi memo"es at&ue in eo 'astissime #e"manentes nullum talibus inle'eb"is ad%ibemus adsensum* et tamen tantum inte"est, ut, 'um alite" a''idit, e igilantes ad 'ons'ientiae "e&uiem "edeamus2 i#sa&ue distantia "e#e"iamus nos non (e'isse, &uod tamen in nobis &uo&uo modo (a'tum esse doleamus$ Num&uid non #otens est manus tua, deus omni#otens, sana"e omnes languo"es animae meae, at&ue abundantio"e g"atia tua las'i os motus etiam mei so#o"is e)tingue"e* augebis, domine, magis magis&ue in me mune"a tua, ut anima mea se&uatu" me ad te, 'on'u#is'entiae is'o e)#edita2 ut non sit "ebellis sibi, at&ue ut in somnis etiam non solum non #e"#et"et istas 'o""u#tela"um tu"#itudines #e" imagines animales us&ue ad 'a"nis (lu)um, sed ne 'onsentiat &uidem$ nam ut ni%il tale el tantulum libeat, &uantulum #ossit nutu 'o%ibe"i etiam in 'asto do"mientis a((e'tu non tantum in %a' ita, sed etiam in %a' aetate, non magnum est
omni#otenti, &ui ales (a'e"e su#"a &uam #etimus et intellegimus$ nun' tamen &uid ad%u' sim in %o' gene"e mali mei, di)i bono domino meo2 e)ultans 'um t"emo"e in eo, &uod donasti mi%i, et lugens in eo, &uod in'onsummatus sum, s#e"ans #e"(e'tu"um te in me mise"i'o"dias tuas us&ue ad #a'em #lena"iam, &uam te'um %abebunt inte"io"a et e)te"io"a mea, 'um abso"#ta (ue"it mo"s in i'to"iam$ CAPUT ,1
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
Est alia malitia diei, &uae utinam su((i'iat ei$ "e(i'imus enim 'otidianas "uinas 'o"#o"is edendo et bibendo, #"ius&uam es'as et ent"em dest"uas, 'um o''ide"is indigentiam satietate mi"i(i'a, et 'o""u#tible %o' indue"is in'o""u#tione sem#ite"na$ nun' autem sua is est mi%i ne'essitas, et ad e"sus istam sua itatem #ugno, ne 'a#ia", et 'otidianum bellum ge"o in ieiuniis, sae#ius in se" itutem "edigens 'o"#us meum, et dolo"es mei olu#tate #elluntu"$ nam (ames et sitis &uidam dolo"es sunt! u"unt et si'ut (eb"is ne'ant, nisi alimento"um medi'ina su''u""at$ &uae &uoniam #"aesto est e) 'onsolatione mune"um tuo"um, in &uibus nost"ae in(i"mitati te""a et a&ua et 'aelum se" iunt, 'alamitas deli'iae o'antu"$ Ho' me do'uisti, ut &uemadmodum medi'amenta si' alimenta sum#tu"us a''edam$ sed dum ad &uietem satietatis e) indigentiae molesta t"anseo, in i#so t"ansitu mi%i insidiatu" la&ueus 'on'u#is'entiae$ i#se enim t"ansitus olu#tas est$ et non est alius, &ua t"anseatu", &uo t"ansi"e 'ogit ne'essitas$ et 'um salus sit 'ausa edendi a' bibendi, adiungit se tam&uam #edise&ua #e"i'ulosa iu'unditas et #le"um&ue #"aei"e 'onatu", ut eius 'ausa (iat, &uod salutis 'ausa me (a'e"e el di'o el olo$ ne' idem modus ut"ius&ue est! nam &uod saluti satis est, dele'tatione #a"um est, et sae#e in'e"tum (it, ut"um ad%u' ne'essa"ia 'o"#o"is 'u"a subsidium #etat an olu#ta"ia 'u#iditatis (alla'ia ministe"ium su##etat$ ad %o' in'e"tum %ila"es'it in(eli) anima, et in eo #"ae#a"at e)'usationis #at"o'inium, gaudens non ad#a"e"e, &uod satis sit mode"ationi aletudinis, ut obtentu salutis obumb"et negotium olu#tatis$ %is tem#tationibus 'otidie 'ono" "esiste"e, et in o'o de)te"am tuam et ad te "e(e"o aestus meos, &uia 'onsilium mi%i de %a' "e nondum stat$ Audio o'em iubentis dei mei! Non g"a entu" 'o"da est"a in '"a#ula et eb"ietate$ eb"ietas longe est a me! mise"ebe"is, ne ad#"o#in&uet mi%i$ '"a#ula autem nonnum&uam sub"e#sit se" o tuo! mise"ebe"is, ut longe (iat a me$ nemo enim #otens esse 'ontinens, nisi tu des$ multa nobis o"antibus t"ibuis, et &uid&uid boni ante&uam o"a"emus a''e#imus, a te a''e#imus2 et ut %o' #ostea 'ognos'e"emus, a te a''e#imus$ eb"iosus num&uam (ui, sed eb"iosos a te (a'tos sob"ios ego no i$ e"go a te (a'tum est, ut %o' non essent &ui num&uam (ue"unt$ a &uo (a'tum est, ut %o' non sem#e" essent &ui (ue"unt, a &uo etiam (a'tum est, ut s'i"ent ut"i&ue, a &uo (a'tum est$ audi i aliam o'em tuam! Post 'on'u#is'entias tuas non eas et a olu#tate tua eta"e$ audi i et illam e) mune"e tuo, &uam multum ama i! Ne&ue si mandu'a e"imus, abundabimus, ne&ue si non mandu'a e"imus, dee"it nobis2 %o' est di'e"e! ne' illa "es me 'o#iosum (a'iet ne' illa ae"umnosum$ audi i et alte"am! Ego enim didi'i, in &uibus sum, su((i'iens esse, et abunda"e no i et #enu"iam #ati no i$ omnia #ossum in eo, &ui me 'on(o"tat$ e''e miles 'ast"o"um 'aelestium$ non #ul is, &uod sumus$ sed memento, domine, &uoniam #ul is sumus, et de #ul e"e (e'isti %ominem, et #e"ie"at et in entus est$ ne' ille in se #otuit, &uia idem #ul is (uit, &uem talia di'entem ad(latu tuae ins#i"ationis adama i! Omnia #ossum, in&uit, in eo, &ui me 'on(o"tat$ 'on(o"ta me, ut #ossim, da &uod iubes et iube &uod is$ iste se a''e#isse 'on(itetu" et &uod glo"iatu" in domino glo"iatu"$ audi i alium "ogantem, ut a''i#iat! Au(e", in&uit, a me 'on'u#is'entias ent"is$ unde ad#a"et, san'te deus, te da"e, 'um (it &uod im#e"as (ie"i$ 9o'uisti me, #ate" bone!
1.
1-
+.
Omnia munda mundis, sed malum esse %omini &ui #e" o((ensionem mandu'at2 et omnem '"eatu"am tuam bonam esse ni%il&ue abi'iendum, &uod 'um g"atia"um a'tione #e"'i#itu"2 et &uia es'a nos non 'onmendat deo, et ut nemo nos iudi'et in 'ibo aut #otu2 et ut &ui mandu'at non mandu'antem non s#e"nat, et &ui non mandu'at, mandu'antem non iudi'et$ didi'i %ae', g"atias tibi, laudes tibi, deo meo, magist"o meo, #ulsato"i au"ium mea"um, inlust"ato"i 'o"dis mei! e"i#e me ab omni tem#tatione$ non ego inmunditiam obsonii timeo, sed inmunditiam 'u#iditatis$ s'io Noe omne 'a"nis genus, &uod 'ibo esset usui, mandu'a"e #e"missum, Elian 'ibo 'a"nis "e(e'tum, Io%annem mi"abili abstinentia #"aeditum animalibus, %o' est lu'ustis in es'am 'edentibus, non (uisse #ollutum! et s'io Esau lenti'ulae 'on'u#is'entia de'e#tum, et 9a id #"o#te" a&uae deside"ium a se i#so "e#"e%ensum, et "egem nost"um non 'a"ne, sed #ane tem#tatum$ ideo&ue et #o#ulus in %e"emo non &uia 'a"nes deside"a it, sed &uia es'ae deside"io ad e"sus dominum mu"mu"a it, me"uit in#"oba"i$ In %is e"go tem#tationibus #ositus, 'e"to 'otidie ad e"sus 'on'u#is'entiam mandu'andi et bibendi! non enim est &uod semel #"ae'ide"e et ulte"ius non attinge"e de'e"nam, si'ut de 'on'ubitu #otui$ ita&ue ("eni guttu"is tem#e"ata "ela)atione et 'onst"i'tione tenendi sunt$ et &uis est, domine, &ui non "a#iatu" ali&uantum e)t"a metas ne'essitatis* &uis&uis est, magnus est, magni(i'et nomen tuum$ ego autem non sum, &uia #e''ato" %omo sum$ sed et ego magni(i'o nomen tuum, et inte"#ellat te #"o #e''atis meis, &ui i'it sae'ulum, nume"ans me inte" in(i"ma memb"a 'o"#o"is sui, &uia et in#e"(e'tum eius ide"unt o'uli tui, et in lib"o tuo omnes s'"ibentu"$ CAPUT ,+
+-
,.
9e inle'eb"a odo"um non satago nimis! 'um absunt, non "e&ui"o, 'um adsunt, non "es#uo, #a"atus eis etiam sem#e" 'a"e"e$ ita mi%i ideo"2 (o"sitan (alla"$ sunt enim et istae #langendae teneb"ae, in &uibus me latet (a'ultas mea, &uae in me est, ut animus meus de i"ibus suis i#se se inte""ogans non (a'ile sibi '"edendum e)istimet, &uia et &uod inest #le"um&ue o''ultum est, nisi e)#e"ientia mani(estetu", et nemo se'u"us esse debet in ista ita, &uae tota tem#tatio nominatu", ut"um &ui (ie"i #otuit e) dete"io"e melio", non (iat etiam e) melio"e dete"io"$ una s#es, una (idu'ia, una (i"ma #"omissio mise"i'o"dia tua$ CAPUT ,,
,<olu#tates au"ium tena'ius me in#li'a e"ant et subiuga e"ant, sed "esol isti et libe"asti me$ nun' in sonis, &uos animant elo&uia tua, 'um sua i et a"ti(i'osa o'e 'antantu", (ateo", ali&uantulum ad&uies'o, non &uidem ut %ae"eam, sed ut su"gam, 'um olo$ attamen 'um i#sis sententiis &uibus i unt ut admittantu" ad me, &uae"unt in 'o"de meo nonnullius dignitatis lo'um, et i) eis #"aebeo 'ong"uentem$ ali&uando enim #lus mi%i ideo" %ono"is eis t"ibue"e, &uam de'et, dum i#sis san'tis di'tis "eligiosius et a"dentius sentio mo e"i animos nost"os in (lammam #ietatis, 'um ita 'antantu", &uam si non ita 'anta"entu", et omnes a((e'tus s#i"itus nost"i #"o sui di e"sitate %abe"e #"o#"ios modos in o'e at&ue 'antu, &uo"um nes'io &ua o''ulta (amilia"itate e)'itentu"$ sed dele'tatio 'a"nis meae, 'ui mentem ene" andam non o#o"tet da"i, sae#e me (allit, dum "ationi sensus non ita 'omitatu", ut #atiente" sit #oste"io", sed tantum, &uia #"o#te" illam me"uit admitti, etiam #"ae'u""e"e a' du'e"e 'onatu"$ ita in %is #e''o non sentiens et #ostea sentio$ Ali&uando autem %an' i#sam (alla'iam inmode"atius 'a ens e""o nimia
/.
/-
1.
1-
se e"itate, sed alde inte"dum, ut melos omnes 'antilena"um sua ium, &uibus 9a iti'um #salte"ium ("e&uentatu", ab au"ibus meis "emo e"i elim at&ue i#sius e''lesiae, tutius&ue mi%i idetu", &uod de Ale)and"ino e#is'o#o At%anasio sae#e di'tum mi%i 'ommemini, &ui tam modi'o (le)u o'is (a'iebat sona"e le'to"em #salmi, ut #"onuntianti i'inio" esset &uam 'anenti$ e"um tamen 'um "eminis'o" la'"imas meas, &uas (udi ad 'antus e''lesiae in #"imo"diis "e'u#e"atae (idei meae, et nun' i#sum &uod mo eo" non 'antu, sed "ebus &uae 'antantu", 'um li&uida o'e et 'on enientissima modulatione 'antantu", magnam instituti %uius utilitatem "u"sus agnos'o$ ita (lu'tuo inte" #e"i'ulum olu#tatis et e)#e"imentum salub"itatis magis&ue, addu'o"2 non &uidem in"et"a'tabilem sententiam #"o(e"ens, 'antandi 'onsuetudinem a##"oba"e in e''lesia, ut #e" oble'tamenta au"ium in(i"mio" animus in a((e'tum #ietatis adsu"gat$ tamen 'um mi%i a''idit, ut me am#lius 'antus &uam "es, &uae 'anitu", mo eat, #oenalite" me #e''a"e 'on(iteo", et tun' mallem non audi"e 'antantem$ e''e ubi sum4 (lete me'um et #"o me (lete &ui ali&uid boni obis'um intus agitis, unde (a'ta #"o'edunt$ nam &ui non agitis, non os %ae' mo ent$ tu autem, domine deus meus, e)audi et "es#i'e et ide et mise"e"e et sana me, in 'uius o'ulis mi%i &uaestio (a'tus sum, et i#se est languo" meus$ CAPUT ,/
+.
+-
,.
,-
/.
/-
Restat olu#tas o'ulo"um isto"um 'a"nis meae, de &ua lo&uo" 'on(essiones, &uas audiant au"es tem#li tui, au"es ("ate"nae a' #iae, ut 'on'ludamus tem#tationes 'on'u#is'entiae 'a"nis, &uae me ad%u' #ulsant ingemes'entem, et %abita'ulum meum, &uod de 'aelo est, su#e"indui 'u#ientem$ #ul'%"as (o"mas et a"ias, nitidos et amoenos 'olo"es amant o'uli$ non teneant %ae' animam meam2 teneat eam deus, &ui (e'it %ae' bona &uidem alde, sed i#se est bonum meum, non %ae'$ tangunt me igilantem totis diebus, ne' "e&uies ab eis datu" mi%i, si'ut datu" a o'ibus 'ano"is, ali&uando ab omnibus, in silentio$ i#sa enim "egina 'olo"um lu), ista #e"(undens 'un'ta, &uae 'e"nimus, ubiubi #e" diem (ue"o, multimodo adla#su blanditu" mi%i, aliud agenti et ad eam non ad e"tenti$ insinuat autem se ita e%emente", ut, si "e#ente subt"a%atu", 'um deside"io "e&ui"atu"2 et si diu absit, 'ont"istat animum$ O lu), &uam idebat Tobis, 'um istis o'ulis (ilium do'ebat itae iam, et ei #"aeibat #ede 'a"itatis nus&uam e""ans2 aut &uam idebat Issa' #"aeg"a atis et o#e"tis sene'tute 'a"neis luminibus, 'um (ilios non agnos'endo benedi'e"e, sed benedi'endo agnos'e"e me"uit2 aut &uam idebat Ia'ob, 'um et i#se #"ae g"andi aetate 'a#tus o'ulis in (iliis #"aesignata (utu"i #o#uli gene"a luminoso 'o"de "adia it, et ne#otibus suis e) Iose#% di e)as m=sti'e manus, non si'ut #ate" eo"um (o"is 'o""igebat, sed si'ut i#se intus dis'e"nebat, im#osuit$ i#sa est lu), una est et unum omnes, &ui ident et amant eam$ at ista 'o"#o"alis, de &ua lo&ueba", inle'eb"osa a' #e"i'ulosa dul'edine 'ondit itam sae'uli 'ae'is amato"ibus$ 'um autem et de i#sa lauda"e te no"unt, deus '"eato" omnium, assumunt eam in %=mno tuo, non assumuntu" ab ea in somno suo! si' esse 'u#io$ "esisto sedu'tionibus o'ulo"um, ne in#li'entu" #edes mei, &uibus ing"edio" iam tuam, et e"igo ad te in isibiles o'ulos, ut tu e ellas de la&ueo #edes meos$ tu subinde e elles eos, nam inla&ueantu"$ tu non 'essas e elle"e, ego autem '"eb"o %ae"eo in ubi&ue s#a"sis insidiis$ &uoniam non do"mies ne&ue do"mitabis, &ui 'ustodis Is"ael$ 1uam innume"abilia a"iis a"tibus et o#i(i'iis in estibus, 'al'iamentis, asis et 'uius'emodi (ab"i'ationibus, #i'tu"is etiam di e"sis&ue (igmentis, at&ue %is usum ne'essa"ium at&ue mode"atum et #iam signi(i'ationem longe t"ansg"edientibus, addide"unt %omines ad inle'eb"as o'ulo"um, (o"as se&uentes &uod (a'iunt, intus "elin&uentes a &uo (a'ti sunt et e)te"minantes &uod (a'ti sunt$ at ego, deus
1.
meus et de'us meum, etiam %in' tibi di'o %=mnum et sa'"i(i'o laudem sa'"i(i'ato"i meo, &uoniam #ul'%"a t"aie'ta #e" animas in manus a"ti(i'iosas ab illa #ul'%"itudine eniunt, &uae su#"a animas est, 'ui sus#i"at anima mea die a' no'te$ sed #ul'%"itudinum e)te"io"um o#e"ato"es et se'tato"es inde t"a%unt ad#"obandi modum, non autem inde t"a%unt utendi modum$ et ibi est et non ident eum, ut non eant longius, et (o"titudinem suam ad te 'ustodiant, ne' eam s#a"gant in deli'iosas lassitudines$ ego autem %ae' lo&uens at&ue dis'e"nens etiam istis #ul'%"is g"essum inne'to, sed tu e elles, domine, e elles tu, &uoniam mise"i'o"dia tua ante o'ulos meos est$ nam ego 'a#io" mise"abilite", et tu e elles mise"i'o"dite" ali&uando non sentientem, &uia sus#ensus in'ide"am, ali&uando 'um dolo"e, &uia iam in%aese"am$ CAPUT ,-
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
Hu' a''edit alia (o"ma tem#tationis multi#li'ius #e"i'ulosa$ #"aete" enim 'on'u#is'entiam 'a"nis, &uae inest in dele'tatione omnium sensum et olu#tatum, 'ui se" ientes de#e"eunt &ui longe se (a'iunt a te, inest animae #e" eosdem sensus 'o"#o"is &uaedam non se oble'tandi in 'a"ne, sed e)#e"iendi #e" 'a"nem ana et 'u"iosa 'u#iditas, nomine 'ognitionis et s'ientiae #alliata$ &uae &uoniam in a##etitu nos'endi est, o'uli autem sunt ad nos'endum in sensibus #"in'i#es, 'on'u#is'entia o'ulo"um elo&uio di ino ad#ellata est$ ad o'ulos enim ide"e #"o#"ie #e"tinet! utimu" autem %o' e"bo etiam in 'ete"is sensibus, 'um eos ad 'ognos'endum intendimus$ ne&ue enim di'imus! audi &uid "utilet, aut! ole(a' &uam niteat, aut! gusta &uam s#lendeat, aut! #al#a &uam (ulgeat! ide"i enim di'untu" %ae' omnia$ di'imus autem non solum! ide &uid lu'et, &uod soli o'uli senti"e #ossunt, sed etiam! ide &uid sonet, ide &uid oleat, ide &uid sa#iat, ide &uam du"um sit$ ideo&ue gene"alis e)#e"ientia sensum 'on'u#is'entia, si'ut di'tum est, o'ulo"um o'atu", &uia idendi o((i'ium, in &uo #"imatum o'uli tenent, etiam 'ete"i sensus sibi de similitudine usu"#ant, 'um ali&uid 'ognitionis e)#lo"ant$ E) %o' autem e identius dis'e"nitu", &uid olu#tatis, &uid 'u"iositatis agatu" #e" sensum, &uod olu#tas #ul'%"a, 'ano"a, sua ia, sa#ida, lenia se'tatu", 'u"iositas autem etiam %is 'ont"a"ia tem#tandi 'ausa, non ad subeundam molestiam, sed e)#e"iendi nos'endi&ue libidine$ &uid autem olu#tatis %abet ide"e in laniato 'ada e"e &uod e)%o""eas* et tamen si'ubi ia'eat, 'on'u""unt, ut 'ont"istentu", ut #alleant$ timent etiam, ne in somnis %o' ideant, &uasi &uis&uam eos igilantes ide"e 'oege"it aut #ul'%"itudinis ulla (ama #e"suase"it$ ita et in 'ete"is sensibus, &uae #e"se&ui longum est$ e) %o' mo"bo 'u#iditatis in s#e'ta'ulis e)%ibentu" &uae&ue mi"a'ula$ %in' ad #e"s'"utanda natu"ae, &uae #"aete" nos non est, o#e"ata #"o'editu", &uae s'i"e ni%il #"odest et ni%il aliud &uam s'i"e %omines 'u#iunt$ %in' etiam, si &uid eodem #e" e"sae s'ientiae (ine #e" a"tes magi'as &uae"itu"$ %in' etiam in i#sa "eligione deus tem#tatu", 'um signa et #"odigia (lagitantu", non ad ali&uam salutem, sed ad solam e)#e"ientiam deside"ata$ In %a' tam immensa sil a #lena insidia"um et #e"i'ulo"um e''e multa #"ae'ide"im et a meo 'o"de dis#ule"im, si'uti donasti me (a'e"e, deus salutis meae2 attamen &uando audeo di'e"e, 'um 'i"'um&ua&ue 'otidianam itam nost"am tam multa %uius gene"is "e"um 'i"'umst"e#ant, &uando audeo di'e"e nulla "e tali me intentum (ie"i ad s#e'tandum et ana 'u"a 'a#iendum* sane me iam t%eat"a non "a#iunt, ne' 'u"o nosse t"ansitus side"um, ne' anima mea um&uam "es#onsa &uaesi it umb"a"um2 omnia sa'"ilega sa'"amenta detesto"$ a te, domine deus meus, 'ui %umilem (amulatum a' sim#li'em debeo, &uantis me'um suggestionum ma'%inationibus agit inimi'us ut signum ali&uod #etam4 sed obse'"o te #e" "egem nost"um et #at"iam Hie"usalem sim#li'em, 'astam, ut &uemadmodum a me
1.
1-
longe est ad ista 'onsensio, ita sit sem#e" longe at&ue longius$ #"o salute autem 'uius&uam 'um te "ogo, alius multum di((e"ens (inis est intentionis meae, et te (a'iente &uod is das mi%i et dabis libente" se&ui$ <e"um tamen in &uam multis minutissimis et 'ontem#tibilibus "ebus 'u"iositas 'otidie nost"a tem#tetu" et &uam sae#e labamu", &uis enume"at* &uotiens na""antes insania #"imo &uasi tole"amus, ne o((endamus in(i"mos, deinde #aulatim libente" ad e"timus$ 'anem 'u""entem #ost le#o"em iam non s#e'to, 'um in 'i"'o (it2 at e"o in ag"o, si 'asu t"anseam, a e"tit me (o"tassis et ab ali&ua magna 'ogitatione at&ue ad se 'on e"tit illa enatio, non de ia"e 'ogens 'o"#o"e iumenti, sed 'o"dis in'linatione, et nisi iam mi%i, demonst"ata in(i"mitate mea, 'ito admoneas, aut e) i#sa isione #e" ali&uam 'onside"ationem in te adsu"ge"e, aut totum 'ontemne"e at&ue t"ansi"e, anus %ebes'o$ &uid 'um me domi sedentem stelio mus'as 'a#tans el a"anea "etibus suis in"uentes in#li'ans sae#e intentum me (a'it* num &uia #a" a sunt animalia, ideo non "es eadem ge"itu"* #e"go inde ad laudandum te, '"eato"em mi"i(i'um at&ue o"dinato"em "e"um omnium, sed non inde intentus esse in'i#io$ aliud est 'ito su"ge"e, aliud est non 'ade"e$ et talibus ita mea #lena est, et una s#es mea magna alde mise"i'o"dia tua$ 'um enim %uius'emodi "e"um 'on'e#ta'ulum (it 'o" nost"um et #o"tat 'o#iosae anitatis 'ate" as, %in' et o"ationes nost"ae sae#e inte""um#untu" at&ue tu"bantu", et ante 'ons#e'tum tuum, dum ad au"es tuas o'em 'o"dis intendimus, nes'io unde in"uentibus nugato"iis 'ogitationibus "es tanta #"ae'iditu"$ CAPUT ,5 Num&uid etiam %o' inte" 'ontemnenda de#utabimus, aut ali&uid nos "eddu'et in s#em nisi nota mise"i'o"dia tua, &uoniam 'oe#isti muta"e nos* et tu s'is, &uanta e) #a"te muta e"is, &ui me #"imitus sanas a libidine indi'andi me, ut #"o#itius (ias etiam 'ete"is omnibus ini&uitatibus meis, et sanes omnes languo"es meos, et "edimas de 'o""u#tione itam meam, et 'o"ones me in mise"atione et mise"i'o"dia, et saties in bonis deside"ium meum, &ui 'on#"essisti a timo"e tuo su#e"biam meam et mansue(e'isti iugo tuo 'e" i'em meam$ et nun' #o"to illud, et lene est mi%i, &uoniam si' #"omisisti et (e'isti2 et e"e si' e"at, et nes'iebam, &uando id subi"e metuebam$ Sed num&uid, domine, &ui solus sine t=#%o domina"is, &uia solus e"us dominus es, &ui non %abes dominum, num&uid %o' &uo&ue te"tium tem#tationis genus 'essa it a me aut 'essa"e in %a' tota ita #otest, time"i et ama"i elle ab %ominibus non #"o#te" aliud, sed ut inde sit gaudium, &uod non est gaudium* mise"a ita est et (oeda ia'tantia$ %in' (it el ma)ime non ama"e te ne' 'aste time"e te, ideo&ue tu su#e"bis "esistis, %umilibus autem das g"atiam et intonas su#e" ambitiones sae'uli, et 'ont"emunt (undamenta montium$ ita&ue nobis, &uoniam #"o#te" &uaedam %umanae so'ietatis o((i'ia ne'essa"ium est ama"i et time"i ab %ominibus, instat ad e"ia"ius e"ae beatitudinis nost"ae, ubi&ue s#a"gens in la&ueis Euge, euge, ut, dum a ide 'olligimus, in'aute 'a#iamu", et a e"itate gaudium nost"um de#onamus, at&ue in %ominum (alla'ia #onamus, libeat&ue nos ama"i et time"i non #"o#te" te, sed #"o te, at&ue isto modo sui similes (a'tos se'um %abeat2 non ad 'on'o"diam 'a"itatis, sed ad 'onso"tium su##li'ii, &ui statuit sedem suam #one"e in a&uilone, ut te #e" e"sa et disto"ta ia imitanti teneb"osi ("igidi&ue se" i"ent$ nos autem, domine, #usillus g"e) tuus e''e sumus, tu nos #osside$ #"aetende alas tuas, et (ugiamus sub eas$ glo"ia nost"a tu esto2 #"o#te" te amemu" et timeamu" in nobis$ &ui lauda"i ult ab %ominibus itu#e"ante te, non de(enditu" ab %ominibus iudi'ante te, ne' e"i#ietu" damnante te$ 'um autem non #e''ato" laudatu" in deside"iis animae suae, ne' &ui ini&ua ge"it benedi'itu", sed laudatu" %omo #"o#te" ali&uod donum, &uod dedisti ei, at ille #lus
+.
+-
,.
,-
/.
/-
gaudet sibi lauda"i se &uam i#sum donum %abe"e, unde laudatu", etiam iste te itu#e"ante laudatu", et melio" iam ille, &ui lauda it, &uam iste, &ui laudatus est$ illi enim #la'uit in %omine donum dei, %ui' am#lius #la'uit donum %ominis &uam dei$ CAPUT ,6 Tem#tamu" %is tem#tationibus 'otidie, domine, sine 'essatione tem#tamu"$ 'otidiana (o"na) nost"a est %umana lingua$ im#e"as nobis et in %o' gene"e 'ontinentiam! da &uod iubes et iube &uod is$ tu nosti de %a' "e ad te gemitum 'o"dis mei et (lumina o'ulo"um meo"um$ ne&ue enim (a'ile 'olligo, &uam sim ab ista #este mundatio", et multum timeo o''ulta mea, &uae no"unt o'uli tui, mei autem non$ est enim &ualis'um&ue in aliis gene"ibus tem#tationum mi%i (a'ultas e)#lo"andi me, in %o' #aene nulla est$ nam et a olu#tatibus 'a"nis et a 'u"iositate su#e" a'uanea 'ognos'endi ideo &uantum asse'utus sim #osse "e("ena"e animum meum, 'um eis "ebus 'a"eo el oluntate el 'um absunt$ tun' enim me inte""ogo, &uam magis minus e mi%i molestum sit non %abe"e$ di itiae e"o, &uae ob %o' e)#etuntu", ut ali'ui t"ium ista"um 'u#idatatium el duabus ea"um el omnibus se" iant, si #e"sentis'e"e non #otest animus, ut"um eas %abens 'ontemnat, #ossunt et dimitti, ut se #"obet$ laude e"o ut 'a"eamus at&ue in eo e)#e"iamu", &uid #ossumus, num&uid male i endum est et tam #e"dite at&ue immanite", ut nemo nos no e"it, &ui non detestetu"* &uae maio" dementia di'i aut 'ogita"i #otest* at si bonae itae bono"um&ue o#e"um 'omes et solet et debet esse laudatio, tam 'omitatum eius &uam i#sam bonam itam dese"i non o#o"tet$ non autem sentio, sine &uo esse aut ae&uo animo aut aeg"e #ossim, nisi 'um a(ue"it$ 1uid igitu" tibi in %o' gene"e tem#tationis, domine, 'on(iteo"* &uod, nisi dele'ta"i me laudibus* sed am#lius i#sa e"itate &uam laudibus$ nam si mi%i #"o#onatu", ut"um malim (u"ens aut in omnibus "ebus e""ans ab omnibus %ominibus lauda"i, an 'onstans et in e"itate 'e"tissimus ab omnibus itu#e"a"i, ideo &uid eligam$ e"um tamen nollem, ut el auge"et mi%i gaudium 'uiuslibet boni mei su(("agatio o"is alieni2 sed auget, (ateo", non solum, sed et itu#e"atio minuit$ et 'um ista mise"ia mea #e"tu"bo" subint"at mi%i e)'usatio, &uae &ualis sit, tu s'is, deus2 nam me in'e"tum (a'it$ &uia enim nobis im#e"asti non tantum 'ontinentiam, id est a &uibus "ebus amo"em 'o%ibeamus, e"um etiam iustitiam, id est &uo eum 'on(e"amus, ne' te tantum oluisti a nobis e"um etiam #"o)imum diligi, sae#e mi%i ideo" de #"o e'tu aut s#e #"o)imi dele'ta"i, 'um bene intellegentis laude dele'to", et "u"sus eius malo 'ont"ista"i, 'um eum audio itu#e"a"e &uod aut igno"at aut bonum est$ nam et 'ont"isto" ali&uando laudibus meis, 'um el ea laudantu" in me, in &uibus mi%i i#se dis#li'eo, el etiam bona mino"a et le ia #lu"is aestimantu", &uam aestimanda sunt$ sed "u"sus unde s'io, an #"o#te"ea si' a((i'io", &uia nolo de me i#so a me dissenti"e laudato"em meum, non &uia illius utilitate mo eo", sed &uia eadem bona, &uae mi%i in me #la'ent, iu'undio"a mi%i sunt, 'um et alte"i #la'ent* &uodam modo enim non ego laudo", 'um de me sententia mea non laudatu", &uando&uidem aut illa laudantu", &uae mi%i dis#li'ent, aut illa am#lius, &uae mi%i minus #la'ent$ e"gone de %o' in'e"tus sum mei* E''e in te, e"itas, ideo non me laudibus meis #"o#te" me, sed #"o#te" #"o)imi utilitatem mo e"i o#o"te"e$ et ut"um ita sim, nes'io$ minus mi%i de %a' "e notus sum i#se &uam tu$ obse'"o te, deus meus, et me i#sum mi%i indi'a, ut 'on(itea" o"atu"is #"o me ("at"ibus meis, &uod in me sau'ium 'on#e"e"o$ ite"um me diligentius inte""ogem$ si utilitate #"o)imi mo eo" in laudibus meis, 'u" minus mo eo", si &uis&uam alius iniuste itu#e"etu" &uam si ego* 'u" ea 'ontumelia magis mo"deo", &uae in me &uam &uae in alium eadem ini&uitate 'o"am me ia'itu"* an et %o' nes'io* etiamne id "estat, ut i#se me
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
sedu'am et e"um non (a'iam 'o"am te in 'o"de et lingua mea* insaniam istam, domine, longe (a' a me, ne oleum #e''ato"is mi%i sit os me'um ad in#inguandum 'a#ut meum$ CAPUT ,7 Egenus et #au#e" ego sum, et melio" in o''ulto gemitu dis#li'ens mi%i et &uae"ens mise"i'o"diam tuam, done' "e(i'iatu" de(e'tus meus et #e"(i'iatu" us&ue in #a'em, &uam nes'it a""ogantis o'ulus$ se"mo autem o"e #"o'edens et (a'ta, &uae innotes'unt %ominibus, %abent tem#tationem #e"i'ulosissimam ab amo"e laudis, &ui ad #"i atam &uandam e)'ellentiam 'ont"a%it emendi'ata su(("agia! tem#tat, et 'um a me in me a"guitu", eo i#so, &uo a"guitu", et sae#e de i#so anae glo"iae 'ontem#tu anias glo"iatu", ideo&ue non iam de i#so 'ontem#tu glo"iae glo"iatu"! non enim eam 'ontemnit, 'um glo"iatu"$ CAPUT ,8 Intus etiam, intus est aliud in eodem gene"e tem#tationis malum, &uo inanes'unt &ui #la'ent sibi de se, &uam is aliis el non #la'eant el dis#li'eant ne' #la'e"e a((e'tent 'ete"is$ sed sibi #la'entes multum tibi dis#li'ent, non tantum de non bonis &uasi bonis e"um etiam de bonis tuis &uasi suis, aut etiam si'ut de tuis, sed tam&uam de me"itis suis, aut etiam si'ut e) tua g"atia, non tamen so'ialite" gaudentes, sed aliis in identes eam$ in %is omnibus at&ue in %uius modi #e"i'ulis et labo"ibus ides t"emo"em 'o"dis mei, et ulne"a mea magis subinde a te sana"i &uam mi%i non in(ligi sentio$ CAPUT /. Ubi non me'um ambulasti, e"itas, do'ens, &uid 'a eam et &uid a##etam, 'um ad te "e(e""em in(e"io"a isa mea, &uae #otui, te&ue 'onsule"em* lust"a i mundum (o"is sensu, &uo #otui, et adtendi itam 'o"#o"is mei de me sensus&ue i#sos meos$ inde ing"essus sum in "e'essus memo"iae meae, multi#li'es am#litudines #lenas mi"is modis 'o#ia"um innume"abilium, et 'onside"a i et e)#a i, et ni%il eo"um dis'e"ne"e #otui sine te, et ni%il eo"um te esse in eni$ ne' ego i#se in ento", &ui #e"ag"a i omnia et distingue"e et #"o suis &uae&ue dignitatibus aestima"e 'onatus sum, e)'i#iens alia nutantibus sensibus et inte""ogans, alia me'um 'onmi)ta sentiens, i#sos&ue nuntios dinos'ens at&ue dinume"ans, iam&ue in memo"iae latis o#ibus alia #e"t"a'tans, alia "e'ondens, alia e"uens! ne' ego i#se, 'um %ae' age"em, id est is mea, &ua id agebam, ne' i#sa e"as tu, &uia lu) es tu #e"manens, &uam de omnibus 'onsulebam, an essent, &uid essent, &uanti #endenda essent! et audiebam do'entem a' iubentem$ et sae#e istu' (a'io2 %o' me dele'tat, et ab a'tionibus ne'essitatis, &uantum "ela)a"i #ossum, ad istam olu#tatem "e(ugio$ ne&ue in %is omnibus, &uae #e"'u""o 'onsulens te, in enio tutum lo'um animae meae nisi in te, &uo 'olligantu" s#a"sa mea ne' a te &ui'&uam "e'edat e) me$ et ali&uando int"omittis me in a((e'tum multum inusitatum int"o"sus ad nes'io &uam dul'edinem, &uae si #e"(i'iatu" in me, nes'io &uid e"it, &uod ita ista non e"it$ sed "e''ido in %ae' ae"umnosis #onde"ibus et "eso"beo" solitis, et teneo" et multum (leo, sed multum teneo"$ tantum 'onsuetudinis sa"'ina digna est4 %i' esse aleo ne' olo, illi' olo ne' aleo, mise" ut"ubi&ue$ CAPUT /1
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
Ideo&ue 'onside"a i languo"es #e''ato"um meo"um in 'u#iditate t"i#li'i, et de)te"am tuam in o'a"i ad salutem meam$ idi enim s#lendo"em tuum 'o"de sau'io et "e#e"'ussus di)i! &uis illu' #otest* #"oie'tus sum a (a'ie o'ulo"um tuo"um$ tu es e"itas su#e" omnia #"aesidens$ at ego #e" a a"itiam meam non amitte"e te olui, sed olui te'um #osside"e menda'ium, si'ut nemo ult ita (alsum di'e"e, ut nes'iat i#se, &uid e"um sit$ ita&ue amisi te, &uia non digna"is 'um menda'io #osside"i$ CAPUT /+
1. 1uem in eni"em, &ui me "e'on'ilea"et tibi* ambiendum mi%i (uit ad angelos* &ua #"e'e* &uibus sa'"amentis* multi 'onantes ad te "edi"e ne&ue #e" se i#sos alentes, si'ut audio, tem#ta e"unt %ae', et in'ide"unt in deside"ium 'u"iosa"um isionum, et digni %abiti sunt inlusionibus$ elati enim te &uae"ebant do't"inae (astu, e)se"entes #otius &uam tundentes #e'to"a, et addu)e"unt sibi #e" similitudinem 'o"dis sui 'ons#i"antes et so'ias su#e"biae suae #otestates ae"is %uius, a &uibus #e" #otentias magi'as de'i#e"entu", &uae"entes mediato"em, #e" &uem #u"ga"entu", et non e"at$ diabolus enim e"at t"ans(igu"ans se in angelum lu'is$ et multum inle)it su#e"bam 'a"nem, &uod 'a"neo 'o"#o"e i#se non esset$ e"ant enim illi mo"tales et #e''ato"es, tu autem, domine, 'ui "e'on'ilia"e olebant, immo"talis et sine #e''ato$ mediato" autem inte" deum et %omines o#o"tebat ut %abe"et ali&uid simile deo, ali&uid simile %ominibus, ne in ut"o&ue %ominibus similis longe esset a deo, aut in ut"o&ue deo similis longe esset ab %ominibus, at&ue ita mediato" non esset$ (alla) ita&ue ille mediato", &uo #e" se'"eta iudi'ia tua su#e"bia me"etu" inludi, unum 'um %ominibus %abet, id est #e''atum, aliud ide"i ult %abe"e 'um deo, ut, &uia 'a"nis mo"tilitate non tegitu", #"o inmo"tali se ostentet$ sed &uia sti#endium #e''ati mo"s est, %o' %abet 'ommune 'um %ominibus, unde simul damnetu" in mo"tem$ CAPUT /, ,. <e"a) autem mediato", &uem se'"eta tua mise"i'o"dia demonst"asti %ominibus, et misisti, et eius e)em#lo etiam i#sam dis'e"ent %umilitatem, mediato" ille dei et %ominum, %omo C%"istus Iesus, inte" mo"tales #e''ato"es et inmo"talem iustum a##a"uit, mo"talis 'um %ominibus, iustus 'um deo, ut, &uoniam sti#endium iustitiae ita et #a) est, #e" iustitiam 'oniun'tam deo e a'ua"et mo"tem iusti(i'ato"um in#io"um, &uam 'um illis oluit %abe"e 'onmunem$ %i' demonst"atus est anti&uis san'tis, ut ita i#si #e" (idem (utu"ae #assionis eius, si'ut nos #e" (idem #"aete"itae, sal i (ie"ent in &uantum enim %omo, in tantum mediato", in &uantum autem e"bum, non medius, &uia ae&ualis deo et deus a#ud deum et simul unus deus$ In &uantum nos amasti, #ate" bone, &ui (ilio tuo uni'o non #e#e"'isti, sed #"o nobis in#iis t"adidisti eum4 &uomodo nos amasti, #"o &uibus illi non "a#inam a"bit"atus esse ae&ualis tibi (a'tus est subditus us&ue ad mo"tem '"u'is! unus ille in mo"tuis libe", #otestatem %abens #onendi animam suam et #otestatem %abens ite"um sumendi eam, #"o nobis tibi i'to" et i'tima, et ideo i'to", &uia i'tima, #"o nobis tibi sa'e"dos et sa'"i(i'ium, et ideo sa'e"dos, &uia sa'"i(i'ium, (a'iens tibi nos de se" is (ilios de te nas'endo, tibi se" iendo$ me"ito mi%i s#es alida in illo est, &uod sanabis omnes languo"es meos #e" eum, &ui sedet ad de)te"am tuam et te inte"#ellat #"o nobis! alio&uin des#e"a"em$ multi enim et magni sunt idem languo"es, multi sunt et magni2 sed am#lio" est medi'ina tua$ #otuimus #uta"e e"bum tuum "emotum esse a
1-
+.
+-
,-
/.
/-
1.
'oniun'tione %ominis et des#e"a"e de nobis, nisi 'a"o (ie"et et %abita"et in nobis$ Conte""itus #e''atis meis et mole mise"iae meae, agita e"am 'o"de meditatus&ue (ue"am (ugam in solitudinem, sed #"o%ibuisti me et 'on(o"tasti me di'ens! Ideo C%"istus #"o omnibus mo"tuus est, ut et &ui i unt iam non sibi i ant, sed ei &ui #"o omnibus mo"tuus est$ e''e, domine, ia'to in te 'u"am meam, ut i am, et 'onside"abo mi"abilia de lege tua$ tu s'is in#e"itiam meam et in(i"mitatem meam! do'e me et sana me$ ille tuus uni'us, in &uo sunt omnes t%esau"i sa#ientiae et s'ientiae abs'onditi, "edemit me sanguine suo$ non 'alumnientu" mi%i su#e"bi, &uoniam 'ogito #"etium meum, et mandu'o et bibo, et e"ogo et #au#e" 'u#io satu"a"i e) eo inte" illos, &ui edunt et satu"antu"! et laudabunt dominum &ui "e&ui"unt eum$
LIAER CI
CAPUT 1 Num&uid, domine, 'um tua sit aete"nitas, igno"as, &uae tibi di'o, aut ad tem#us ides &uod (it in tem#o"e* 'u" e"go tibi tot "e"um na""ationes dige"o* non uti&ue #e" me no e"is ea, sed a((e'tum meum e)'ito in te et eo"um, &ui %ae' legunt, ut di'amus omnes! Magnus dominus et laudabilis alde$ iam di)i et di'am! amo"e amo"is tui (a'io istu'$ nam et o"amus, et tamen e"itas ait! No it #ate" este" &uid obis o#us sit, #"ius&uam #etatis ab eo$ a((e'tum e"go nost"um #ate(a'imus in te, 'on(itendo tibi mise"ias nost"as et mise"i'o"dias tuas su#e" nos, ut libe"es nos omnino, &uoniam 'oe#isti, ut desinamus esse mise"i in nobis et beati(i'emu" in te, &uoniam o'asti nos, ut simus #au#e"es s#i"itu et mites et lugentes, et esu"ientes a' sitentes iustitiam, et mise"i'o"des et mundi'o"des et #a'i(i'i$ e''e na""a i tibi multa, &uae #otui et &uae olui, &uoniam tu #"io" oluisti, ut 'on(ite"e" tibi, domino deo meo, &uoniam bonus es, &uoniam in sae'ulum mise"i'o"dia tua$ CAPUT + +. 1uando autem su((i'io lingua 'alami enuntia"e omnia %o"tamenta tua, et omnes te""o"es tuos et 'onsolationes et gube"nationes, &uibus me #e"du)isti #"aedi'a"e e"bum et sa'"amentum tuum dis#ense"e #o#ulo tuo* et si su((i'io %ae' enuntia"e e) o"dine, 'a"o mi%i alent stillae tem#o"um$ et olim ina"des'o medita"i in lege tua, et in ea tibi 'on(ite"i s'ientiam et in#e"itiam meam, #"imo"dia inluminationis tuae et "eli&uias teneb"a"um mea"um, &uous&ue de o"etu" a (o"titudine in(i"mitas$ et nolo in aliud %o"ae di((luant, &uas in enio libe"as a ne'essitatibus "e(i'iendi 'o"#o"is et intentionis animi, et se" itutis, &uam debemus %ominibus, et &uam non debemus et tamen "eddimus$ 9omine deus meus, intende o"ationi meae, et mise"i'o"dia tua e)audiat deside"ium meum, &uoniam non mi%i soli aestuat, sed usui ult esse ("ate"nae 'a"itati! et ides in 'o"de meo &uia si' est$ sa'"i(i'em tibi (amulatum 'ogitationis et linguae meae, et da &uod o((e"am tibi$ ino#s enim et #au#e" sum, tu di es in omnes in o'antes te, &ui se'u"us 'u"am nost"i ge"is$ 'i"'um'ide ab omni teme"itate omni&ue menda'io inte"io"a et e)te"io"a mea, labia mea$ sint 'astae deli'iae meae s'"i#tu"ae tuae, ne' (alla" in eis ne' (allam e) eis$ domine, adtende et mise"e"e, domine deus meus, lu) 'ae'o"um et i"tus in(i"mo"um, statim&ue lu) identium et i"tus (o"tium, adtende animam meam et audi 'lamantem de #"o(undo$ nam nisi adsint et in #"o(undo au"es tuae, &uo ibimus* &uo 'lamabimus* tuus est dies et tua est no)! ad nutum tuum momenta t"ans olant$ la"gi"e inde s#atium meditationibus nost"is in abdita legis tuae, ne&ue ad e"sus #ulsantes 'laudas eam$ ne&ue enim ("ust"a s'"ibi oluisti tot #agina"um o#a'a se'"eta, aut non %abent illae sil ae 'e" os suos "e'i#ientes se in eas et "esumentes, ambulantes et #as'entes, "e'umbentes et "uminantes$ o domine, #e"(i'e me et "e ela mi%i eas$ e''e o) tua gaudium meum, o) tua su#e" a(luentiam olu#tatum$ da &uod amo! amo enim$ et %o' tu dedisti$ ne dona tua dese"as ne' %e"bam tuam s#e"nas sitientem$ 'on(itea" tibi &uod&uod in ene"o in lib"is tuis, et audiam o'em laudis, et te bibam, et 'onside"em mi"abilia de lege tua ab us&ue #"in'i#io, in &uo (e'isti 'aelum et te""am, us&ue ad "egnum te'um #e"#etuum san'tae 'i itatis tuae$ 9omine, mise"e"e mei et e)audi deside"ium meum$ #uto enim, &uod non sit de te""a, non de au"o et a"gento et la#idibus aut de'o"is estibus aut %ono"ibus et
1.
1-
+-
,.
,-
/.
/-
1.
#otestatibus aut olu#tatibus 'a"nis ne&ue de ne'essa"iis 'o"#o"i et %ui' itae #e"eg"inationis nost"ae, &uae omnia nobis ad#onuntu" &uae"entibus "egnum et iustitiam tuam$ ide, deus meus, unde sit deside"ium meum$ na""a e"unt mi%i iniusti dele'tationes, sed non si'ut le) tua, domine$ e''e unde est deside"ium meum$ ide, #ate", as#i'e et ide et ad#"oba, et #la'eat in 'ons#e'tu mise"i'o"diae tuae in eni"e me g"atiam ante te, ut a#e"iantu" #ulsanti mi%i inte"io"a se"monum tuo"um$ obse'"o #e" dominum nost"um Iesum C%"istum (ilium tuum, i"um de)te"ae tuae, (ilium %ominis, &uem 'on(i"masti tibi mediato"em tuum et nost"um, #e" &uem nos &uaesisti non &uae"entes te, &uaesisti autem, ut &uae"e"emus te, e"bum tuum, #e" &uod (e'isti omnia, in &uibus et me, uni'um tuum, #e" &uem o'asti in ado#tionem #o#ulum '"edentium, in &uo et me! #e" eum te obse'"o, &ui sedet ad de)te"am tuam et te inte"#ellat #"o nobis, in &uo sunt omnes t%esau"i sa#ientiae et s'ientiae abs'onditi$ i#sos &uae"o in lib"is tuis, Mo=ses de illo s'"i#sit! %o' i#se ait, %o' e"itas ait$ CAPUT , Audiam et intellegam, &uomodo in #"in'i#io (e'isti 'aelum et te""am$ s'"i#sit %o' Mo=ses, s'"i#sit et abiit, t"ansiit %in' a te ad te ne&ue nun' ante me est$ nam si esset, tene"em eum et "oga"em eum et #e" te obse'"a"em, ut mi%i ista #ande"et, et #"aebe"em au"es 'o"#o"is mei sonis e"um#entibus e) o"e eius, et si %eb"aea o'e lo&ue"etu", ("ust"a #ulsa"et sensum meum ne' inde mentem meam &ui'&uam tange"et2 si autem latine, s'i"em &uid di'e"et$ sed unde s'i"em, an e"um di'e"et* &uod si et %o' s'i"em, num ab illo s'i"em* intus uti&ue mi%i, intus in domi'ilio 'ogitationis ne' %eb"aea ne' g"ae'a ne' latina ne' ba"ba"a e"itas sine o"is et linguae o"ganis, sine st"e#itu s=llaba"um di'e"et! e"um di'it, et ego statim 'e"tus 'on(idente" illi %omini tuo di'e"em! e"um di'is$ &uum e"go illum inte""oga"e non #ossim, te, &uo #lenus e"a di)it, e"itas, "ogo, te, deus meus, "ogo #a"'e #e''atis meis, et &ui illi se" o tuo dedisti %ae' di'e"e, da et mi%i %ae' intellege"e$ CAPUT / E''e sunt 'aelum et te""a, 'lamant, &uod (a'ta sint2 mutantu" enim at&ue a"iantu"$ &uid&uid autem (a'tum non est et tamen est, non est in eo &ui'&uam, &uod ante non e"at! &uod est muta"i at&ue a"ia"i$ 'lamant etiam, &uod se i#sa non (e'e"int! ideo sumus, &uia (a'ta sumus2 non e"go e"amus, ante&uam essemus, ut (ie"i #ossemus a nobis$ et o) di'entium est i#sa e identia$ tu e"go, domine, (e'isti ea, &ui #ul'%e" es! #ul'%"a sunt enim2 &ui bonus es! bona sunt enim2 &ui es! sunt enim$ ne' ita #ul'%"a sunt ne' ita bona sunt ne' ita sunt, si'ut tu 'ondito" eo"um, &uo 'om#a"ato ne' #ul'%"a sunt ne' bona sunt ne' sunt$ s'imus %ae', g"atias tibi, et s'ientia nost"a s'ientiae tuae 'om#a"ata igno"antia est$ CAPUT -
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1uomodo autem (e'isti 'aelum et te""am et &uae ma'%ina tam g"andis o#e"ationis tuae* non enim si'ut %omo a"ti(e), (o"mans 'o"#us de 'o"#o"e a"bit"atu animae, alentis im#one"e ut'um&ue s#e'iem, &uam 'e"nit in semet i#sa inte"no o'ulo : et unde %o' ale"et, nisi &uia tu (e'isti eam* : et im#onit s#e'iem iam e)sistenti et %abenti, ut esset, eluti te""ae aut la#idi aut ligno aut au"o aut id genus "e"um 'uilibet$ et unde ista essent,
1.
nisi tu instituisses ea* tu (ab"o 'o"#us, tu animam memb"is im#e"itantem (e'isti, tu mate"iam, unde (a'it ali&uid, tu ingenium, &uo a"tem 'a#iat et ideat intus &uid (a'iat (o"is, tu sensum 'o"#o"is, &uo inte"#"ete t"ai'iat ab animo ad mate"iam id &uod (a'it, et "enuntiet animo &uid (a'tum sit, ut ille intus 'onsulat #"aesidentem sibi e"itatem, an bene (a'tum sit$ te laudant %ae' omnia '"eato"em omnium$ sed tu &uomodo (a'is ea* &uomodo (e'isti, deus, 'aelum et te""am* non tui&ue in 'aelo ne&ue in te""a (e'isti 'aelum et te""am ne&ue in ae"e aut in aguis, &uoniam et %ae' #e"tinent ad 'aelum et te""am, ne&ue in uni e"so mundo (e'isti uni e"sum mundum, &uia non e"at, ubi (ie"et, ante&uam (ie"et, ut esset$ ne' manu tenebas ali&uid, unde (a'e"es 'aelum et te""am! nam unde tibi %o', &uod tu non (e'e"as, unde ali&uid (a'e"es* &uid enim est, nisi &uia tu es* e"go di)isti et (a'ta sunt, at&ue in e"bo tuo (e'isti ea$ CAPUT 5
1-
+.
+-
,.
Sed &uomodo di)isti* num&uid illo modo, &uo (a'ta est o) de nube di'ens! Hi' est (ilius meus dile'tus* illa enim o) a'ta at&ue t"ansa'ta est, 'oe#ta et (inita$ sonue"unt s=llabae at&ue t"ansie"unt, se'unda #ost #"imam, te"tia #ost se'undam at&ue inde e) o"dine, done' ultima #ost 'ete"as silentium&ue #ost ultimam$ unde 'la"et at&ue eminet, &uod '"eatu"ae motus e)#"essit eam, se" iens aete"nae oluntati tuae, i#se tem#o"alis$ et %ae' ad tem#us (a'ta e"ba tua nuntia it au"is e)te"io" menti #"udenti, 'uius au"is inte"io" #osita est ad aete"num e"bum tuum$ at illa 'om#a"a it %ae' e"ba tem#o"alite" sonantia 'um aete"no in silentio e"bo tuo et di)it! aliud est longe, longe aliud est$ %ae' longe in("a me sunt ne' sunt, &uia (ugiunt et #"aete"eunt! e"bum autem dei mei su#"a me manet in aete"num$ si e"go e"bis sonantibus et #"aete"euntibus di)isti, ut (ie"et 'aelum et te""a, at&ue ita (e'isti 'aelum et te""am, e"at iam '"eatu"a 'o"#o"alis ante 'aelum et te""am, 'uius motibus tem#o"alibus tem#o"alite" o) illa #e"'u""e"et$ nullum autem 'o"#us ante 'aelum et te""am, aut si e"at, id 'e"te sine t"ansito"ia o'e (e'e"as, unde t"ansito"iam o'em (a'e"es, &ua di'e"es ut (ie"et 'aelum et te""a$ &uid&uid enim illud esset, unde talis o) (ie"et, nisi abs te (a'tum esset, omnino non esset$ ut e"go (ie"et 'o"#us, unde ista e"ba (ie"ent, &uo e"bo a te di'tum est* CAPUT 6
,-
/.
<o'as ita&ue nos ad intellegendum e"bum, deum a#ud te deum, &uod sem#ite"ne di'itu" et eo sem#ite"ne di'untu" omnia$ ne&ue enim (initu", &uod di'ebatu", et di'itu" aliud, ut #ossint di'i omnia, sed simul a' sem#ite"ne omnia! alio&uin iam tem#us et mutatio, et non e"a aete"nitas ne' e"a inmo"talitas$ %o' no i, deus meus, et g"atias ago$ no i, 'on(iteo" tibi, domine deus, me'um&ue no it et benedi'it te &uis&uis ing"atus non est 'e"tae e"itati$ no imus enim, domine, no imus, &uoniam in &uantum &uid&ue non est &uod e"at et est &uod non e"at, in tantum mo"itu" et o"itu"$ non e"go &ui'&uam e"bi tui 'edit at&ue su''edit, &uoniam e"e inmo"tale at&ue aete"num est$ et ideo e"bo tibi 'oaete"no simul et sem#ite"ne di'is omnia, &uae di'is, et (it, &uid&uid di'is ut (iat2 ne' alite" &uam di'endo (a'is! ne' tamen simul et sem#ite"na (iunt omnia, &uae di'endo (a'is$ CAPUT 7
/-
1.
Cu", &uaeso, domine deus meus* ut'um&ue ideo, sed &uomodo id elo&ua" nes'io, nisi &uia omne, &uod esse in'i#it et esse desinit, tun' esse in'i#it et tun' desinit, &uando debuisse in'i#e"e el desine"e in aete"na "atione 'ognos'itu", ubi ne' in'i#it ali&uid ne' desinit$ i#sum est e"bum tuum, &uod et #"in'i#ium est, &uia et lo&uitu" nobis$ si' in e angelio #e" 'a"nem ait, et %o' insonuit (o"is au"ibus %ominum, ut '"ede"etu" et intus &uae"etu", et in eni"etu" in aete"na e"itate, ubi omnes dis'i#ulos bonus et solus magiste" do'et$ ibi audio o'em tuam, domine, di'entis mi%i, &uoniam ille lo&uitu" nobis, &ui do'et nos, &ui autem non do'et nos, etiam si lo&uitu", non nobis lo&uitu"$ &uid #o""o nos do'et nisi stabilis e"itas* &uia et #e" '"eatu"am mutabilem 'um admonemu", ad e"itatem stabilem du'imu", ubi e"e dis'imus, 'um stamus et audimus eum, et gaudio gaudemus #"o#te" o'em s#onsi, "eddentes nos, unde sumus$ et ideo #"in'i#ium, &uia, nisi mane"et, 'um e""a"emus, non esset &uo "edi"emus$ 'um autem "edimus ab e""o"e, 'ognos'endo uti&ue "edimus2 ut autem 'ognos'amus, do'et nos, &uia #"in'i#ium est et lo&uitu" nobis$ CAPUT 8 In %o' #"in'i#io (e'isti, deus, 'aelum et te""am, in e"bo tuo, in (ilio tuo, in i"tute tua, in sa#ientia tua, in e"itate tua, mi"o modo di'ens et mi"o modo (a'iens$ &uis 'on#"e%endet* &uis ena""abit* &uid est illud, &uod inte"lu'et mi%i et #e"'utit 'o" meum sine laesione* et in%o""es'o et ina"des'o! in%o""es'o, in &uantum dissimilis ei sum, ina"des'o, in &uantum similis ei sum$ sa#ientia, sa#ientia i#sa est, &uae inte"lu'et mi%i, dis'indens nubilum meum, &uod me "u"sus 'oo#e"it de(i'ientem ab ea, 'aligine at&ue agge"e #oena"um mea"um, &uoniam si' in(i"matus est in egestate igo" meus, ut non su((e"am bonum meum2 done' tu, domine, &ui #"o#itius (a'tus es omnibus ini&uitatibus meis, etiam sanes omnes languo"es meos2 &uia et "edimes de 'o""u#tione itam meam et 'o"onabis me in mise"atione et mise"i'o"dia2 et satiabis in bonis deside"ium meum, &uoniam "eno abitu" iu entus mea si'ut a&uilae$ s#e enim sal i (a'ti sumus, et #"omissa tua #e" #atientiam e)#e'tamus$ audiat te intus se"mo'inantem &ui #otest2 ego (idente" e) o"a'ulo tuo 'lamabo! &uam magni(i'ata sunt o#e"a tua, domine, omnia in sa#ientia (e'isti4 et illa #"in'i#ium, et in eo #"in'i#io (e'isti 'aelum et te""am$ CAPUT 1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
Nonne e''e #leni sunt etustatis suae &ui nobis di'unt! 1uid (a'iebat deus, ante&uam (a'e"et 'aelum et te""am* si enim a'abat, in&uiunt, et non o#e"abatu" ali&uid, 'u" non si' sem#e" et dein'e#s, &uemadmodum "et"o sem#e" 'essa it ab o#e"e* si enim ullus motus in deo no us e)titit et oluntas no a, ut '"eatu"am 'onde"et, &uam num&uam ante 'ondide"at, &uomodo iam e"a aete"nitas, ubi o"itu" oluntas, &uae non e"at* ne&ue enim oluntas dei '"eatu"a est, sed ante '"eatu"am, &uia non '"ea"etu" ali&uid, nisi '"eato"is oluntas #"ae'ede"et$ ad i#sam e"go dei substantiam #e"tinet oluntas eius$ &uod si e)o"tum est ali&uid in dei substantia, &uod #"ius non e"at, non e"a'ite" di'itu" aete"na illa substantia2 si autem dei oluntas sem#ite"na e"at, ut esset '"eatu"a, 'u" non sem#ite"na et '"eatu"a* CAPUT 11
/-
1.
1ui %ae' di'unt, nondum te intellegunt, o sa#ientia dei, lu) mentium, nondum intellegunt, &uomodo (iant, &uae #e" te at&ue in te (iunt, et 'onantu" aete"na sa#e"e, sed ad%u' in #"aete"itis et (utu"is "e"um motibus 'o" eo"um olitat et ad%u' anum est$ &uis tenebit illud et (iget illud, ut #aululum stet, et #aululum "a#iat s#lendo"em sem#e" stantis aete"nitatis, et 'om#a"et 'um tem#o"ibus num&uam stantibus, et ideat esse in'om#a"abilem! et ideat longum tem#us nisi e) multis #"aete"euntibus motibus, &ui siuml e)tendi non #ossunt, longum non (ie"i2 non autem #"aete"i"e &ui'&uam in aete"no, sed totum esse #"aesens2 nullum e"o tem#us totum esse #"aesens! et ideat omne #"aete"itum #"o#elli e) (utu"o, et omne (utu"um e) #"aete"ito 'onse&ui, et omne #"aete"itum a' (utu"um ab eo, &uod sem#e" est #"aesens, '"ea"i et e)'u""e"e* &uis tenebit 'o" %ominis, ut stet et ideat, &uomodo stans di'tet (utu"a et #"aete"ita tem#o"a ne' (utu"a ne' #"aete"ita aete"nitas* num&uid manus mea alet %o' aut manus o"is mei #e" lo&uellas agit tam g"andem "em* CAPUT 1+ E''e "es#ondeo di'enti! &uid (a'iebat deus, ante&uam (a'e"et 'aelum et te""am* "es#ondeo non illud, &uod &uidam "es#ondisse #e"%ibetu" io'ula"ite" eludens &uaestionis iolentiam! alta, in&uit, s'"utantibus ge%ennas #a"abat$ aliud est ide"e, aliud "ide"e %ae' non "es#ondeo$ libentius enim "es#onde"im! nes'io, &uod nes'io &uam illud, unde i""idetu" &ui alta inte""oga it et laudatu" &ui (alsa "es#ondit$ sed di'o te, deus noste", omnis '"eatu"ae '"eato"em, et si 'aeli et te""ae nomine omnis '"eatu"a intellegitu", audente" di'o! ante&uam (a'e"et deus 'aelum et te""am, non (a'iebat ali&uid$ si enim (a'iebat, &uid nisi '"eatu"am (a'iebat* et utinam si' s'iam, &uid&uid utilite" s'i"e 'u#io, &uemadmodum s'io, &uod nulla (iebat '"eatu"a, ante&uam (ie"et ulla '"eatu"a$ CAPUT 1,
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
At si 'uius&uam olatilis sensum agatu" #e" imagines "et"o tem#o"um, et te, deum omni#otentem et omni'"eantem et omnitenentem, 'aeli et te""ae a"ti(i'em, ab o#e"e tanto, ante&uam id (a'e"es, #e" innume"abilia sae'ula 'essasse mi"atu", e igilet at&ue adtendat, &uia (alsa mi"atu"$ nam unde #ote"ant innume"abilia sae'ula #"aete"i"e, &uae i#se non (e'e"as, 'um sis omnium sae'ulo"um au'to" et 'ondito"* aut &uae tem#o"a (uissent, &uae abs te 'ondita non essent* aut &uomodo #"aete"i"ent, si num&uam (uissent* 'um e"go sis o#e"ato" omnium tem#o"um, si (uit ali&uod tem#us, ante&uam (a'e"es 'aelum et te""am, 'u" di'itu", &uod ab o#e"e 'essabas* id i#sum enim tem#us tu (e'e"as, ne' #"aete"i"e #otue"unt tem#o"a, ante&uam (a'e"es tem#o"a$ si autem ante 'aelum et te""am nullum e"at tem#us, 'u" &uae"itu", &uid tun' (a'iebas* non enim e"at tun', ubi non e"at tem#us$ Ne' tu tem#o"e tem#o"a #"ae'edis! alio&uin non omnia tem#o"a #"ae'ede"es$ sed #"ae'edis omnia #"aete"ita 'elsitudine sem#e" #"aesentis aete"nitatis, et su#e"as omnia (utu"a, &uia illa (utu"a sunt, et 'um ene"int, #"aete"ita e"unt2 tu autem idem i#se es, et anni tui non de(i'ient$ anni tui ne' eunt ne' eniunt! isti autem nost"i eunt et eniunt, ut omnes eniant$ anni tui omnes simul stant, &uoniam stant, ne' euntes a enientibus e)'luduntu", &uia non t"anseunt! isti autem nost"i omnes e"unt, 'um omnes non e"unt$ anni tui dies unus, et dies tuus non 'otidie, sed %odie, &uia %odie"nus tuus non 'edit '"astino2 ne&ue enim su''edit %este"no$ %odie"nus tuus aete"nitas! ideo 'oaete"num genuisti, 'ui di)isti! ego %odie genui te$ omnia tem#o"a tu (e'isti et ante omnia tem#o"a tu es, ne' ali&uo tem#o"e non e"at tem#us$
CAPUT 1/ Nullo e"go tem#o"e non (e'e"as ali&uid, &uia i#sum tem#us tu (e'e"as$ et nulla tem#o"a tibi 'oaete"na sunt, &uia tu #e"manes2 at illa si #e"mane"ent, non essent tem#o"a$ &uid est enim tem#us* &uis %o' (a'ile b"e ite"&ue e)#li'a e"it* &uis %o' ad e"bum de illo #"o(e"endum el 'ogitatione 'om#"e%ende"it* &uid autem (amilia"ius et notius in lo&uendo 'onmemo"amus &uam tem#us* et intellegimus uti&ue, 'um id lo&uimu", intellegimus etiam, 'um alio lo&uente id audimus$ &uid est e"go tem#us* si nemo e) me &uae"at, s'io2 si &uae"enti e)#li'a"e elim, nes'io! (idente" tamen di'o s'i"e me, &uod, si ni%il #"aete"i"et, non esset #"aete"itum tem#us, et si ni%il ad eni"et, non esset (utu"um tem#us, et si ni%il esset, non esset #"aesens tem#us$ duo e"go illa tem#o"a, #"aete"itum et (utu"um, &uomodo sunt, &uando et #"aete"itum iam non est et (utu"um nondum est* #"aesens autem si sem#e" esset #"aesens ne' in #"aete"itum t"ansi"et, non iam esset tem#us, sed aete"nitas$ si e"go #"aesens, ut tem#us sit, ideo (it, &uia in #"aete"itum t"ansit, &uomodo et %o' esse di'imus, 'ui 'ausa, ut sit, illa est, &uia non e"it, ut s'ili'et non e"e di'amus tem#us esse, nisi &uia tendit non esse$ CAPUT 1+. Et tamen di'imus longum tem#us et b"e e tem#us, ne&ue %o' nisi de #"aete"ito aut (utu"o di'imus$ #"aete"itum tem#us longum, e"bi g"atia, o'amus ante 'entum annos, (utu"um itidem longum #ost 'entum annos, b"e e (utu"um #ost de'em dies$ sed &uo #a'to longum est aut b"e e, &uod non est* #"aete"itum enim iam non est, et (utu"um nondum est$ non ita&ue di'amus! longum est, sed di'amus de #"aete"ito! longum (uit, et de (utu"o! longum e"it$ domine meus, lu) mea, nonne et %i' e"itas tua de"idebit %ominem* &uod enim longum (uit #"aete"itum tem#us 'um iam esset #"aete"itum, longum (uit, an ante, 'um ad%u' #"aesens esset* tun' enim #ote"at esse longum, &uando e"at, &uod esset longum! #"aete"itum e"o iam non e"at2 unde ne' longum esse #ote"at, &uod omnino non e"at$ non e"go di'amus! longum (uit #"aete"itum tem#us2 ne&ue enim in eniemus, &uid (ue"it longum, &uando, e) &uo #"aete"itum est, non est, sed di'amus! longum (uit illud #"aesens tem#us, &uia 'um #"aesens esset, longum e"at$ nondum enim #"aete"ie"at, ut non esset, et ideo e"at, &uod longum esse #osset2 #ostea e"o &uam #"aete"iit, simul et longum esse destitit, &uod esse destitit$ <ideamus e"go, anima %umana, ut"um #"aesens tem#us #ossit esse longum! datum enim tibi est senti"e mo"as at&ue meti"i$ &uid "es#ondebis mi%i* an 'entum anni #"aesentes longum tem#us est* ide #"ius, ut"um #ossint #"aesentes esse 'entum anni$ si enim #"imus eo"um annus agitu", i#se #"aesens est, nonaginta e"o et no em (utu"i sunt, et ideo nondum sunt! si autem se'undus annus agitu", iam unus est #"aete"itus, alte" #"aesens, 'ete"i (utu"i$ at&ue ita medio"um &uemlibet 'entena"ii %uius nume"i annum #"aesentem #osue"imus! ante illum #"aete"iti e"unt, #ost illum (utu"i$ &uo'i"'a 'entum anni #"aesentes esse non #ote"unt$ ide saltem, ut"um &ui agitu" mensis, (utu"i sunt 'ete"i, si se'undus, iam et #"imus #"aete"iit et "eli&ui nondum sunt$ e"go ne' annus, &ui agitu", totus est #"aesens, et si non totus est #"aesens, non annus est #"aesens$ duode'im enim menses annus est, &uo"um &uilibet unus mensis, &ui agitu", i#se #"aesens est, 'ete"i aut #"aete"iti aut (utu"i$ &uam&uam ne&ue mensis, &ui agitu", #"aesens est, sed unus dies! si #"imus, (utu"is 'ete"is, si no issimus, #"aete"itis 'ete"is, si medio"um &uilibet, inte" #"aete"itos et (utu"os$ E''e #"aesens tem#us, &uod solum in eniebamus longum a##ellandum, i) ad
1.
1-
+-
,.
,-
/.
/-
1.
unius diei s#atium 'ont"a'tum est$ sed dis'utiamus etiam i#sum, &uia ne' unus dies totus est #"aesens$ no'tu"nis enim et diu"nis %o"is omnibus iginti &uattuo" e)#letu", &ua"um #"ima 'ete"as (utu"as %abet, no issima #"aete"itas, ali&ua e"o inte"ie'ta"um ante se #"aete"itas, #ost se (utu"as$ et i#sa una %o"a (ugiti is #a"ti'ulis agitu"! &uid&uid eius a ola it, #"aete"itum est, &uid&uid ei "estat, (utu"um$ si &uid intellegitu" tem#o"is, &uod in nullas iam el minutissimas momento"um #a"tes di idi #ossit, id solum est, &uod #"aesens di'atu"2 &uod tamen ita "a#tim a (utu"o in #"aete"itum t"ans olat, ut nulla mo"ula e)tendatu"$ nam si e)tenditu", di iditu" in #"aete"itum et (utu"um! #"aesens autem nullum %abet s#atium$ ubi est e"go tem#us, &uod longum di'amus* an (utu"um* non &uidem di'imus! longum est, &uia nondum est &uod longum sit, sed di'imus! longum e"it$ &uando igitu" e"it* si enim et tun' ad%u' (utu"um e"it, non e"it longum, &uia &uid sit longum nondum e"it! si autem tun' e"it longum, 'um e) (utu"o &uod nondum est esse iam 'oe#e"it et #"aesens (a'tum e"it, ut #ossit esse &uod longum sit, iam su#e"io"ibus o'ibus 'lamat #"aesens tem#us longum se esse non #osse$ CAPUT 15 Et tamen, domine, sentimus inte" alla tem#o"um, et 'om#a"amus sibimet, et di'imus alia longio"a et alia b"e io"a$ metimu" etiam, &uanto sit longius aut b"e ius illud tem#us &uam illud, et "es#ondemus du#lum esse %o' el t"i#lum, illud autem sim#lum aut tantum %o' esse &uantum illud$ sed #"aete"euntia metimu" tem#o"a, 'um sentiendo metimu"2 #"aete"ita e"o, &uae iam non sunt, aut (utu"a, &uae nondum sunt, &uis meti"i #otest, nisi (o"te audebit &uid di'e"e meti"i #osse &uod non est* 'um e"go #"aete"it tem#us, senti"i et meti"i #otest, 'um autem #"aete"ie"it, &uoniam non est, non #otest$ CAPUT 16 1uae"o, #ate", non ad(i"mo! deus meus, #"aeside mi%i et "ege me$ &uisnam est, &ui di'at mi%i non esse t"ia tem#o"a, si'ut #ue"i didi'imus #ue"os&ue do'uimus, #"aete"itum, #"aesens et (utu"um, sed tantum #"aesens, &uoniam illa duo non sunt* an et i#sa sunt, sed e) ali&uo #"o'edit o''ulto, 'um e) (utu"o (it #"aesens, et in ali&uod "e'edit o''ultum, 'um e) #"aesenti (it #"aete"itum* nam ubi ea ide"unt &ui (utu"a 'e'ine"unt, si nondum sunt* ne&ue enim #otest ide"i id &uod non est, et &ui na""ant #"aete"ita, non uti&ue e"a na""a"ent, si animo illa non 'e"ne"ent! &uae si nulla essent, 'e"ni omnino non #ossent$ sunt e"go et (utu"a et #"aete"ita$ CAPUT 17
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
Sine me, domine, am#lius &uae"e"e, s#es mea2 non 'ontu"betu" intentio mea$ si enim sunt (utu"a et #"aete"ita, olo s'i"e, ubi sint$ &uod si nondum aleo, s'io tamen, ubi'um&ue sunt, non ibi ea (utu"a esse aut #"aete"ita, sed #"aesentia$ nam si et ibi (utu"a sunt, nondum ibi sunt, si et ibi #"aete"ita sunt, iam non ibi sunt$ ubi'um&ue e"go sunt, &uae'um&ue sunt, non sunt nisi #"aesentia$ &uam&uam #"aete"ita 'um e"a na""antu", e) memo"ia #"o(e"untu" non "es i#sae, &uae #"aete"ie"unt, sed e"ba 'on'e#ta e) imaginibus ea"um, &uae in animo elut estigia #e" sensus #"aete"eundo (i)e"unt$ #ue"itia &ui##e mea, &uae iam non est, in tem#o"e #"aete"ito est, &uod iam non est2 imaginem e"o eius, 'um eam "e'olo et na""o, in #"aesenti tem#o"e intueo", &uia est ad%u' in memo"ia mea$ ut"um similis sit 'ausa etiam #"aedi'endo"um (utu"o"um, ut
1.
1-
"e"um, &uae nondum sunt, iam e)sistentes #"aesentiantu" imagines, 'on(iteo", deus meus, nes'io$ illud sane s'io, nos #le"um&ue #"aemedita"i (utu"as a'tiones nost"as eam&ue #"aemeditationem esse #"aesentem, a'tionem autem, &uam #"aemeditamu", nondum esse, &uia (utu"a est2 &uam 'um agg"essi (ue"imus et &uod #"aemeditabamu" age"e 'oe#e"imus, tun' e"it illa a'tio, &uia tun' non (utu"a, sed #"aesens e"it$ 1uo&uo modo se ita&ue %abeat a"'ana #"aesensio (utu"o"um, ide"i nisi &uod est non #otest$ &uod autem iam est, non (utu"um sed #"aesens est$ 'um e"go ide"i di'untu" (utu"a, non i#sa, &uae nondum sunt, id est &uae (utu"a sunt, sed eo"um 'ausae el signa (o"sitan identu", &uae iam sunt! ideo non (utu"a, sed #"aesentia sunt iam identibus, e) &uibus (utu"a #"aedi'antu" animo 'on'e#ta$ &uae "u"sus 'on'e#tiones iam sunt, et eas #"aesentes a#ud se intuentu" &ui illa #"aedi'unt$ lo&uatu" mi%i ali&uod e)em#lum tanta "e"um nume"ositas$ intueo" au"o"am! o"itu"um solem #"aenuntio$ &uod intueo", #"aesens est, &uod #"aenuntio, (utu"um! non sol (utu"us, &ui iam est, sed o"tus eius, &ui nondum est! tamen etiam o"tum i#sum nisi animo imagina"e", si'ut modo 'um id lo&uo", non eum #ossem #"aedi'e"e$ sed ne' illa au"o"a, &uam in 'aelo ideo, solis o"tus est, &uam is eum #"ae'edat, ne' illa imaginatio in animo meo! &uae duo #"aesentia 'e"nuntu", ut (utu"us ille ante di'atu"$ (utu"a e"go nondum sunt, et si nondum sunt, non sunt, et si non sunt, ide"i omnino non #ossunt2 sed #"aedi'i #ossunt e) #"aesentibus, &uae iam sunt et identu"$ CAPUT 18 Tu ita&ue, "egnato" '"eatu"ae tuae, &uis est modus, &uo do'es animas ea &uae (utu"a sunt* do'uisti enim #"o#%etas tuos$ &uisnam ille modus est, &uo do'es (utu"a, 'ui (utu"um &ui'&uam non est* el #otius de (utu"is do'es #"aesentia* nam &uod non est, ne' do'e"i uti&ue #otest$ nimis longe est modus iste ab a'ie mea2 in aluit! e) me non #ote"o ad illum2 #ote"o autem e) te, 'um dede"is tu, dul'e lumen o''ulto"um o'ulo"um meo"um$ CAPUT +. 1uod autem nun' li&uet et 'la"et, ne' (utu"a sunt ne' #"aete"ita, ne' #"o#"ie di'itu"! tem#o"a sunt t"ia, #"aete"itum, #"aesens et (utu"um, sed (o"tasse #"o#"ie di'e"etu"! tem#o"a sunt t"ia, #"aesens de #"aete"itis, #"aesens de #"aesentibus, #"aesens de (utu"is$ sunt enim %ae' in anima t"ia &uaedam, et alibi ea non ideo #"aesens de #"aete"itis memo"ia, #"aesens de #"aesentibus 'ontuitus, #"aesens de (utu"is e)#e'tatio$ si %ae' #e"mittimu" di'e"e, t"ia tem#o"a ideo (ateo"&ue, t"ia sunt$ di'atu" etiam! tem#o"a sunt t"ia, #"aete"itum, #"aesens, et (utu"um, si'ut abutitu" 'onsuetudo2 di'atu"$ e''e non 'u"o ne' "esisto ne' "e#"e%endo, dum tamen intellegatu" &uod di'itu", ne&ue id, &uod (utu"um est, esse iam, ne&ue id, &uod #"aete"itum est$ #au'a sunt enim, &uae #"o#"ie lo&uimu", #lu"a non #"o#"ie, sed agnos'itu" &uid elimus$ CAPUT +1
+.
+-
,.
,-
/.
/-
9i)i e"go #aulo ante, &uod #"aete"euntia tem#o"a metimu", ut #ossimus di'e"e du#lum esse %o' tem#o"is ad illud sim#lum, aut tantum %o' &uantum illud, et si &uid aliud de #a"tibus tem#o"um #ossumus "enuntia"e metiendo$ &uo'i"'a, ut di'ebam, #"aete"euntia metimu" tem#o"a2 et si &uis mi%i di'at! unde s'is* "es#ondebam! s'io, &uia metimu", ne'
1.
meti"i &uae non sunt #ossumus, et non sunt #"aete"ita el (utu"a$ #"aesens e"o tem#us &uomodo metimu", &uando non %abet s#atium* metitu" e"go, 'um #"aete"it, 'um autem #"aete"ie"it, non metitu"2 &uid enim metiatu", non e"it$ sed unde et &ua et &uo #"aete"it 'um metitu"* unde nisi e) (utu"o* &ua nisi #e" #"aesens* &uo nisi in #"aete"itum* e) illo e"go, &uod nondum est, #e" illud, &uod s#atio 'a"et, in illud, &uod iam non est$ &uid autem metimu" nisi tem#us in ali&uo s#atio* ne&ue enim di'imus sim#la et du#la et t"i#la et ae&ualia et si &uid %o' modo in tem#o"e di'imus nisi s#atia tem#o"um$ in &uo e"go s#atio metimu" tem#us #"aete"iens* ut"um in (utu"o, unde #"aete"it* sed &uod nondum est, non metimu"$ an in #"aesenti, &ua #"aete"it* sed nullum s#atium non metimu"$ an in #"aete"ito, &uo #"aete"it* sed &uod iam non est, non metimu"$ CAPUT ++
1-
+.
+-
E)a"sit animus meus nosse istu' in#li'atissimum aenigma$ noli 'laude"e, domine deus meus, bone #ate", #e" C%"istum obse'"o, noli 'laude"e deside"io meo ista et usitata et abdita, &uominus in ea #enet"et2 et dilu'es'ant, allu'ente mise"i'o"dia tua, domine$ &uem #e"'ontabo" de %is* et 'ui ("u'tuosius 'on(itebo" in#e"itiam meam nisi tibi, 'ui non sunt molesta studia mea (lammantia e%emente" in s'"i#tu"as tuas* da &uod amo! amo enim, et %o' tu dedisti$ da, #ate", &ui e"e nosti data bona da"e (iliis tuis, da, &uoniam sus'e#i 'ognos'e"e2 et labo" est ante me, done' a#e"ias$ #e" C%"istum obse'"o, in nomine eius san'ti san'to"um, nemo mi%i obst"e#at$ et ego '"edidi, #"o#te" &uod et lo&uo"$ %ae' est s#es mea2 ad %an' i o, ut 'ontem#le" dele'tationem domini$ e''e ete"es #osuisti dies meos, et t"anseunt, et &uomodo, nes'io$ et di'imus tem#us et tem#us, tem#o"a et tem#o"a! &uamdiu di)it %o' ille, &uamdiu (e'it %o' ille et! &uam longo tem#o"e illud non idi et! du#lum tem#o"is %abet %ae' s=llaba ad illam sim#lam b"e em$ di'imus %ae' et audi imus %ae' et intellegimu" et intellegimus$ mani(estissima et usitatissima sunt, et eadem "u"sus nimis latent, et no a est in entio eo"um$ CAPUT +,
,. Audi i a &uodam %omine do'to, &uod solis et lunae a' side"um motus i#sa sint tem#o"a, et non adnui$ 'u" enim non #otius omnium 'o"#o"um motus sint tem#o"a* an e"o, si 'essa"ent 'aeli lumina et mo e"etu" "ota (iguli, non esset tem#us, &uo meti"emu" eos g="os, et di'e"emus aut ae&ualibus mo"ulis agi, aut si alias ta"dius, alias elo'ius mo e"etu", alios magis diutu"nos esse, alios minus* aut 'um %ae' di'e"emus, non et nos in tem#o"e lo&ue"emu", aut essent in e"bis nost"is aliae longae s=llabae, aliae b"e es, nisi &uia illae longio"e tem#o"e soniussent, istae b"e io"e* deus, dona %ominibus ide"e in #a" o 'ommunes notitias "e"um #a" a"um at&ue magna"um$ sunt side"a et lumina"ia 'aeli in signis et in tem#o"ibus et in diebus et in annis$ sunt e"o2 sed ne' ego di)e"im 'i"'uitum illius ligneolae "otae diem esse, ne' tamen ideo tem#us non esse ille di)e"it$ Ego s'i"e 'u#io im natu"am&ue tem#o"is, &uo metimu" 'o"#o"um motus, et di'imus illum motum e"bi g"atia tem#o"e du#lo esse diutu"nio"em &uam istum$ nam &uae"o, &uoniam dies di'itu" non tantum mo"a solis su#e" te""am, se'undum &uod aliud est dies, aliud no), sed etiam totius eius 'i"'uitus ab o"iente us&ue o"ientem, se'undum &uod di'imus! tot dies t"ansie"unt : 'um suis enim no'tibus di'untu" tot dies, ne' e)t"a "e#utantu" s#atia no'tium : &uoniam e"go dies e)#letu" motu solis at&ue 'i"'uitu ab o"iente us&ue ad o"ientem, &uae"o, ut"um motus i#se sit dies, an mo"a i#sa, &uanta #e"agitu", an ut"um&ue$ si enim #"imum dies esset, dies e"go esset, etiamsi tanto s#atio
,-
/.
/-
1.
1-
tem#o"is sol 'u"sum illum #e"egisset, &uantum est %o"ae unius$ si se'undum, non e"go esset dies, si ab o"tu solis us&ue in o"tum alte"um tam b"e is mo"a esset, &uam est %o"ae unius, sed i'iens et &uate" 'i"'ui"et sol, ut e)#le"et diem$ si ut"um&ue, ne' ille a##ella"etu" dies, si %o"ae s#atio sol totum suum g="um 'i"'umi"et, ne' ille, se sole 'essante tantum tem#o"is #"aete"i"et, &uanto #e"age"e sol totum ambitum de mane in mane adsolet$ non ita&ue nun' &uae"am, &uid sit illud, &uod o'atu" dies, sed &uid sit tem#us, &uo metientes solis 'i"'uitum di'e"emus eum dimidio s#atio tem#o"is #e"a'tum minus &uam solet, si tanto s#atio tem#o"is #e"a'tus esset, &uanto #e"aguntu" %o"ae duode'im, et ut"um&ue tem#us 'on#a"antes di'e"emus illud sim#lum, %o' du#lum, etiamsi ali&uando illo sim#lo, ali&uando isto du#lo sol ab o"iente us&ue o"ientem 'o"'ui"et$ nemo e"go mi%i di'at 'aelestium 'o"#o"um motus esse tem#o"a, &uia et 'uiusdam oto 'um sol stetisset, ut i'to"iosum #"oelium #e"age"et, sol stabat, sed tem#us ibat! #e" suum &ui##e s#atium tem#o"is, &uod ei su((i'e"et, illa #ugna gesta at&ue (inita est$ ideo igitu" &uandam esse distentionem$ sed ideo* an ide"e mi%i ideo"* tu demonst"abis, lu), e"itas$ CAPUT +/
+.
+-
,.
,-
Iubes ut ad#"obem, si &uis di'at tem#us esse motum 'o"#o"is* non iubes$ nam 'o"#us nullum nisi in tem#o"e mo e"i audio! tu di'is$ i#sum autem 'o"#o"is motum tem#us esse non audio! non tu di'is$ 'um enim mo etu" 'o"#us, tem#o"e metio", &uamdiu mo eatu", e) &uo mo e"i in'i#it, done' desinat$ et si non idi, e) &uo 'oe#it, et #e"se e"at mo e"i, ut non ideam, 'um desinit, non aleo meti"i, nisi (o"te e) &uo ide"e in'i#io, done' desinam$ &uod si diu ideo, tantummodo longum tem#us esse "enuntio, non autem, &uantum sit, &uia et &uantum 'um di'imus, 'onlatione di'imus, elut! tantum %o', &uantum illud aut! du#lum %o' ad illud et si &uid aliud isto modo$ si autem nota"e #otue"imus lo'o"um s#atia, unde et &uo eniat 'o"#us, &uod mo etu", el #a"tes eius, si tam&uam in to"no mo etu", #ossumus di'e"e, &uantum sit tem#o"is, e) &uo ab illo lo'o us&ue ad illum lo'um motus 'o"#o"is el #a"tis eius e((e'tus est$ 'um ita&ue aliud sit motus 'o"#o"is, aliud, &uo metimu" &uamdiu sit, &uis non sentiat, &uid %o"um #otius tem#us di'endum sit* nam si et a"ie 'o"#us ali&uando mo etu", ali&uando stat, non solum motum eius, sed etiam statum tem#o"e metimu" et di'imus! tantum stetit, &uantum motum est aut! du#lo el t"i#lo stetit ad id &uod motum est et si &uid aliud nost"a dimensio si e 'on#"e%ende"it si e e)istima e"it, ut di'i solet #lus minus$ non e"go tem#us 'o"#o"is motus$ CAPUT +-
/.
Et 'on(iteo" tibi, domine, igno"a"e me ad%u', &uid sit tem#us, et "u"sus 'on(iteo" tibi, domine, s'i"e me in tem#o"e ista di'e"e, et diu me iam lo&ui de tem#o"e, at&ue i#sum diu non esse diu nisi mo"a tem#o"is$ &uomodo igitu" %o' s'io, &uando &uid sit tem#us nes'io* an (o"te nes'io, &uemadmodum di'am &uod s'io* ei mi%i, &ui nes'io saltem &uid nes'iam4 e''e, deus meus, 'o"am te, &uia non mentio"! si'ut lo&uo", ita est 'o" meum$ tu inluminabis lu'e"nam meam, domine, deus meus, inluminabis teneb"as meas$ CAPUT +5
/-
1.
1-
+.
Nonne tibi 'on(itetu" anima mea 'on(essione e"idi'a meti"i me tem#o"a* ita, domine deus meus, metio" et &uid metia" nes'io$ metio" motum 'o"#o"is tem#o"e$ item i#sum tem#us nonne metio"* an e"o 'o"#o"is motum meti"e", &uamdiu sit et &uamdiu %in' illu' #e" eniat, nisi tem#us, in &uo mo etu", meti"e"* i#sum e"go tem#us unde metio"* an tem#o"e b"e io"e metimu" longius, si'ut s#atio 'ubiti s#atium t"anst"i* si' enim idemus s#atio b"e is s=llabae meti"i s#atium longae s=llabae at&ue id du#lum di'e"e$ ita metimu" s#atia 'a"minum s#atiis e"suum, et s#atia e"suum s#atiis #edum, et s#atia #edum s#atiis s=llaba"um, et s#atia longa"um s#atiis b"e ium! non in #aginis : nam eo modo lo'a metimu", non tem#o"a : sed 'um o'es #"onuntiando t"anseunt, et di'imus! longum 'a"men est, nam tot e"sibus 'onte)itu"2 longi e"sus, nam tot #edibus 'onstant2 longi #edes, nam tot s=llabis tenduntu"2 longa s=llaba est, nam du#la est ad b"e em$ sed ne&ue ita 'om#"e%enditu" 'e"ta mensu"a tem#o"is, &uando&uidem (ie"i #otest, ut am#lio"e s#atio tem#o"is #e"sonet e"sus b"e io", si #"odu'tius #"onuntietu", &uam longio", si 'o""e#tius$ ita 'a"men, ita #es, ita s=llaba$ inde mi%i isum est ni%il esse aliud tem#us &uam distentionem! sed 'uius "ei, nes'io, et mi"um, si non i#sius animi$ &uid enim metio", obse'"o, deus meus, et di'o aut inde(inite! longius est %o' tem#us &uam illud aut etiam de(inite! du#lum est %o' ad illud* tem#us metio", s'io2 sed non metio" (utu"um, &uia nondum est, non metio" #"aesens, &uia nullo s#atio tenditu", non metio" #"aete"itum, &uia iam non est$ &uid e"go metio"* an #"aete"euntia tem#o"a, non #"aete"ita* si' enim di)e"am$ CAPUT +6
+-
,.
,-
/.
/-
Insiste, anime meus, et adtende (o"tite"! deus adiuto" noste"2 i#se (e'it nos, et non nos$ adtende, ubi albes'et e"itas$ e''e #uta o) 'o"#o"is in'i#it sona"e et sonat et e''e desinit, iam&ue silentium est, et o) illa #"aete"ita est et non est iam o)$ (utu"a e"at, ante&uam sona"et, et non #ote"at meti"i, &uia nondum e"at, et nun' non #otest, &uia tun' e"at, &uae meti"i #osset$ sed et tun' non stabat2 ibat enim et #"aete"iebat$ an ideo magis #ote"at* #"aete"iens enim tendebatu" in ali&uod s#atium tem#o"is, &uo meti"i #osset, &uoniam #"aesens nullum %abet s#atium$ si e"go tun' #ote"at, e''e #uta alte"a 'oe#it sona"e et ad%u' sonat 'ontinuato teno"e sine ulla distin'tione! metiamu" eam, dum sonat2 'um enim sona"e 'essa e"it, iam #"aete"ita e"it et non e"it, &uae #ossit meti"i$ metiamu" #lane et di'amus, &uanta sit$ sed ad%u' sonat, ne' meti"i #otest nisi ab initio sui, &uo sona"e 'oe#it, us&ue ad (inem, &uo desinit$ i#sum &ui##e inte" allum metimu" ab ali&uo initio us&ue ad ali&uem (inem$ &ua#"o#te" o), &uae num&uam (inita est, meti"i non #otest, ut di'atu", &uam longa el b"e is sit, ne' di'i aut ae&ualis ali'ui, aut ad ali&uam sim#la el du#la, el &uid aliud$ 'um autem (inita (ue"it, iam non e"it$ &uo #a'to igitu" meti"i #ote"it* et metimu" tamen tem#o"a, ne' ea, &uae nondum sunt, ne' ea, &uae iam non sunt, ne' ea, &uae nulla mo"a e)tenduntu", ne' ea, &uae te"minos non %abent$ ne' (utu"a e"go ne' #"aete"ita ne' #"aesentia ne' #"aete"euntia tem#o"a metimu", et metimu" tamen tem#o"a$ 9eus '"eato" omnium! e"sus iste o'to s=llaba"um b"e ibus et longis alte"nat s=llabis! &uattuo" ita&ue b"e es, #"ima, te"tia, &uinta, se#tima, sim#lae sunt ad &uattuo" longas, se'undam, &ua"tam, se)tam, o'ta am$ %ae singulae ad illas singulas du#lum %abent tem#o"is2 #"onuntio et "enuntio, et ita est, &uantum sentitu" sensu mani(esto$ &uantum sensus mani(estus est, b"e i s=llaba longam metio" eam&ue sentio %abe"e bis tantum$ sed 'um alte"a #ost alte"am sonat, si #"io" b"e is, longa #oste"io", &uomodo tenebo b"e em, et &uomodo eam longae metiens a##li'abo, ut in eniam, &uod bis tantum %abeat, &uando&uidem longa sona"e non in'i#it, nisi b"e is
1.
1-
+.
sona"e destite"it* i#sam&ue longam num #"aesentem metio", &uando nisi (initam non metio"* eius enim (initio #"aete"itio est$ &uid e"go est, &uod metio"* ubi est &ua metio" b"e is* ubi est longa, &uam metio"* ambae sonue"unt, a ola e"unt, #"aete"ie"unt, iam non sunt! et ego metio", (idente"&ue "es#ondeo, &uantum e)e"'itato sensu (iditu", illam sim#lam esse, illam du#lam, in s#atio s'ili'et tem#o"is$ ne&ue %o' #ossum, nisi &uia #"aete"ie"unt et (initae sunt$ non e"go i#sas, &uae iam non sunt, sed ali&uid in memo"ia mea metio", &uod in(i)um manet$ In te, anime meus, tem#o"a mea metio"$ noli mi%i obst"e#e"e2 &uod est, noli tibi obst"e#e"e tu"bis a((e'tionum tua"um$ in te, in&uam, tem#o"a metio"$ a((e'tionem, &uam "es #"aete"euntes in te (a'iunt, et 'um illae #"aete"ie"int, manet, i#sam metio" #"aesentem, non ea &uae #"aete"ie"unt, ut (ie"et2 i#sam metio", 'um tem#o"a metio"$ e"go aut i#sa sunt tem#o"a, aut non tem#o"a metio"$ &uid 'um metimu" silentia, et di'imus illud silentium tantum tenuisse tem#o"is, &uantum illa o) tenuit, nonne 'ogitationem tendimus ad mensu"am o'is, &uasi sona"et, ut ali&uid de inte" allis silentio"um in s#atio tem#o"is "enuntia"e #ossimus* nam et o'e at&ue o"e 'essante, #e"agimus 'ogitando 'a"mina et e"sus, et &uem&ue se"monem motionum&ue dimensiones &uaslibet, et de s#atiis tem#o"um, &uantum illud ad illud sit, "enuntiamus non alite", a' si ea sonando di'e"emus$ si olue"it ali&uis ede"e longius'ulam o'em, et 'onstitue"it #"aemeditando, &uam longa (utu"a sit, egit uti&ue iste s#atium tem#o"is in silentio, memo"iae&ue 'ommendans 'oe#it ede"e illam o'em, &uae sonat, done' ad #"o#ositum te"minum #e"du'atu"! immo sonuit et sonabit2 nam &uod eius iam #e"a'tum est, uti&ue sonuit, &uod autem "estat, sonabit, at&ue ita #e"agitu", dum #"aesens intentio (utu"um in #"aete"itum t"ai'it, deminutione (utu"i '"es'ente #"aete"ito, done' 'onsum#tione (utu"i sit totum #"aete"itum$ CAPUT +7 Sed &uomodo minuitu" aut 'onsumitu" (utu"um, &uod nondum est, aut &uomodo '"es'it #"aete"itum, &uod iam non est, nisi &uia in animo, &ui illud agit, t"ia sunt* nam et e)#e'tat #e" id &uod adtendit t"anseat in id &uod memine"it$ &uis igitu" negat (utu"a nondum esse* sed tamen iam est in animo e)#e'tatio (utu"o"um$ et &uis negat #"aete"ita iam non esse* sed tamen est ad%u' in animo memo"ia #"aete"ito"um$ et &uis negat #"aesens tem#us 'a"e"e s#atio, &uia in #un'to #"aete"it* sed tamen #e"du"at attentio, #e" &uam #e"gat abesse &uod ade"it$ non igitu" longum tem#us (utu"um, &uod non est, sed longum (utu"um longa e)#e'tatio (utu"i est, ne&ue longum #"aete"itum tem#us, &uod non est, sed longum #"aete"itum longa memo"ia #"aete"iti est$ 9i'tu"us sum 'anti'um, &uod no i! ante&uam in'i#iam, in totum e)#e'tatio mea tenditu", 'um autem 'oe#e"o, &uantum e) illa in #"aete"itum de'e"#se"o, tenditu" et memo"ia mea, at&ue distenditu" ita %uius a'tionis meae, in memo"iam #"o#te" &uod di)i, et in e)#e'tationem #"o#te" &uod di'tu"us sum! #"aesens tamen adest attentio mea, #e" &uam t"ai'itu" &uod e"at (utu"um, ut (iat #"aete"itum$ &uod &uanto magis agitu" et agitu", tanto b"e iata e)#e'tatione #"olongatu" memo"ia, done' tota e)#e'tatio 'onsumatu", &uum tota illa a'tio (inita t"ansie"it in memo"iam$ et &uod in toto 'anti'o, %o' in singulis #a"ti'ulis eius, (it at&ue in singulis s=llabis eius, %o' in a'tione longio"e, 'uius (o"te #a"ti'ula est illud 'anti'um, %o' in tota ita %ominis, 'uius #a"tes sunt omnes a'tiones %ominis, %o' in toto sae'ulo (ilio"um %ominum, 'uius #a"tes sunt omnes itae %ominum$ CAPUT +8
+-
,.
,-
/.
/-
1.
Sed &uondam melio" est mise"i'o"dia tua su#e" itas, e''e distentio est ita mea, et me sus'e#it de)te"a tua in domino meo, mediato"e (ilio %ominis inte" te unum et nos multos, in multis #e" multa, ut #e" eum ad#"e%endam, in &uo et ad#"e%ensus sum, et a ete"ibus diebus 'olliga" se&uens unum, #"aete"ita oblitus, non in ea &uae (utu"a et t"ansitu"a sunt, sed in ea &uae ante sunt non distentus, sed e)tentus, non se'undum distentionem, sed se'undum intentionem se&uo" ad #almam su#e"nae o'ationis, ubi audiam o'em laudis et 'ontem#le" dele'tationem tuam ne' enientem ne' #"aete"euntem$ nun' e"o anni mei in gemitibus, et tu sola'ium meum, domine, #ate" meus aete"nus es2 at ego in tem#o"a dissilui, &uo"um o"dinem nes'io, et tumultuosis a"ietatibus dilaniantu" 'ogitationes meae, intima is'e"a animae meae, done' in te 'on(luam #u"gatus et li&uidus igne amo"is tui$ CAPUT ,.
1-
+.
Et stabo at&ue solidabo" in te, in (o"ma mea, e"itate tua, ne' #atia" &uaestiones %ominum, &ui #oenali mo"bo #lus sitiunt, &uam 'a#iunt, et di'unt! &uid (a'iebat deus, ante&uam (a'e"et 'aelum et te""am* aut &uid ei enit in mentem, ut ali&uid (a'e"it, 'um antea num&uam ali&uid (e'e"it* da illis, domine, bene 'ogita"e, &uid di'ant, et in eni"e, &uia non di'itu" num&uam, ubi non est tem#us$ &ui e"go di'itu" num&uam (e'isse, &uid aliud di'itu" nisi nullo tem#o"e (e'isse* ideant ita&ue nullum tem#us esse #osse sine '"eatu"a, et desinant istam anitatem lo&ui$ e)tendantu" etiam in ea, &uae ante sunt, et intellegant te ante omnia tem#o"a aete"num '"eato"em omnium tem#o"um, ne&ue ulla tem#o"a tibi esse 'oaete"na, ne' ullam '"eatu"am, etiamsi est ali&ua su#"a tem#o"a$ CAPUT ,1 9omine deus meus, &uis ille sinus est alti se'"eti tui et &uam longe inde me #"oie'e"unt 'onse&uentia deli'to"um meo"um* sana o'ulos meos, et 'ongaudeam lu'i tuae$ 'e"te si est tam g"andi s'ientia et #"aes'ientia #ollens animus, 'ui 'un'ta #"aete"ita et (utu"a ita nota sint, si'ut mi%i unum 'anti'um notissimum, nimium mi"abilis est animus iste at&ue ad %o""o"em stu#endus, &ui##e &uem ita non lateat &uid&uid #e"a'tum et &uid&uid "eli'um sae'ulo"um est, &uemadmodum me non latet 'antantem illud 'anti'um, &uid et &uantum eius abie"it ab e)o"dio, &uid et &uantum "estet ad (inem$ sed absit, ut tu, 'ondito" uni e"sitatis, 'ondito" anima"um et 'o"#o"um, absit, ut ita no e"is omnia (utu"a et #"aete"ita$ longe tu, longe mi"abilius longe&ue se'"etius$ ne&ue enim si'ut nota 'antantis notum e 'anti'um audientis e)#e'tatione o'um (utu"a"um et memo"ia #"aete"ita"um a"iatu" a((e'tus sensus&ue distenditu", ita tibi ali&uid a''idit in'onmutabilite" aete"no, %o' est e"e aete"no '"eato"i mentium$ si'ut e"go nosti in #"in'i#io 'aelum et te""am sine a"ietate notitiae tuae, ita (e'isti in #"in'i#io 'aelum et te""am sine distin'tione a'tionis tuae$ &ui intellegit, 'on(iteatu" tibi, et &ui non intellegit, 'on(iteatu" tibi$ o &uam e)'elsus es, et %umiles 'o"de sunt domus tua4 tu enim e"igis elisos, et non 'adunt, &uo"um 'elsitudo tu es$
+-
,.
,-
/.
LIAER CII
CAPUT 1 Multa satagit 'o" meum, domine, in %a' ino#ia itae meae #ulsatum e"bis san'tae s'"i#tu"ae tuae, et ideo #le"um&ue in se"mone 'o#iosa est egestas %umanae intellegentiae, &uia #lus lo&uitu" in&uisitio &uam in entio et longio" est #etitio &uam in#et"atio et o#e"osio" est manus #ulsans &uam sumens$ tenemus #"omissum! &uis 'o""um#et illud* si deus #"o nobis, &uis 'ont"a nos* #etite, et a''i#ietis2 &uae"ite, et in enietis2 #ulsate, et a#e"ietu" obis$ omnis enim, &ui #etit, a''i#it et &uae"ens in eniet et #ulsanti a#e"ietu"$ #"omissa tua sunt, et &uis (alli timeat, 'um #"omittit e"itas* CAPUT + 1Con(itetu" altitudini tuae %umilitas linguae meae, &uoniam tu (e'isti 'aelum et te""am, %o' 'aelum, &uod ideo, te""am&ue, &uam 'al'o, unde est %ae' te""a, &uam #o"to$ tu (e'isti$ sed ubi est 'aelum 'aeli, domine, de &uo audi imus in o'e #salmi! 'aelum 'aeli domino2 te""am autem dedit (iliis %ominum* ubi es, 'aelum, &uod non 'e"nimus, 'ui te""a est %o' omne, &uod 'e"nimus* %o' enim totum 'o"#o"eum non ubi&ue totum ita 'e#it s#e'iem #ul'%"am in no issimis, 'uius (undus est te""a nost"a, sed ad illud 'aelum 'aeli etiam te""ae nost"ae 'aelum te""a est$ et %o' ut"um&ue magnum 'o"#us non absu"de te""a est ad illud nes'io &uale 'aelum, &uod domino est, non (iliis %ominum$ CAPUT , Et nimi"um %ae' te""a e"at in isibilis et in'om#osita et nes'io &ua #"o(unditas ab=ssi, su#e" &uam non e"at lu), &uia nulla s#e'ies e"at illi! unde iussisti, ut s'"ibe"etu", &uod teneb"ae e"ant su#e" ab=ssum2 &uid aliud &uam lu'is absentia* ubi enim lu) esset, si esset, nisi su#e" esset eminendo et inlust"ando* ubi e"go lu) nondum e"at, &uid e"at adesse teneb"as nisi abesse lu'em* su#e" ita&ue e"ant teneb"ae, &uia su#e" lu) abe"at, si'ut sonus ubi non est, silentium est$ et &uid est esse ibi silentium nisi sonum ibi non esse* nonne tu, domine, do'uisti %an' animam, &uae tibi 'on(itetu"* nonne tu, domine, do'uisti me, &uod, #"ius&uam istam in(o"mem mate"iam (o"ma"es at&ue distingue"es, non e"at ali&uid, non 'olo", non (igu"a, non 'o"#us, non s#i"itus* non tamen omnino ni%il! e"at &uaedam in(o"mitas sine ulla s#e'ie$ CAPUT / /. 1uid e"go o'a"etu", &uo etiam sensu ta"dio"ibus ut'um&ue insinua"etu", nisi usitato ali&uo o'abulo* &uid autem in omnibus mundi #a"tibus "e#e"i"i #otest #"o#in&uius in(o"mitati omnimodae &uam te""a et ab=ssus* minus enim s#e'iosa sunt #"o suo g"adu in(imo, &uam 'ete"a su#e"io"a #e"lu'ida et lu'ulenta omnia$ 'u" e"go non a''i#iam in(o"mitatem mate"iae, &uam sine s#e'ie (e'e"as, unde s#e'iosum mundum (a'e"es, ita 'ommode %ominibus intimatam, ut a##ella"etu" te""a in isibilis et in'om#osita$ CAPUT -
1.
+.
+-
,.
,-
/-
Ut, 'um in ea &uae"it 'ogitatio, &uid sensus attingat, et di'it sibi! non est intellegibilis (o"ma si'ut ita, si'ut iustitia, &uia mate"ies est 'o"#o"um, ne&ue sensibilis, &uoniam &uid ideatu" et &uid sentiatu" in in isibili et in'om#osita non est, dum sibi %ae' di'it %umana 'ogitatio, 'onetu" eam el nosse igno"ando el igno"a"e nos'endo* CAPUT 5 Ego e"o, domine, si totum 'on(itea" tibi o"e meo et 'alamo meo, &uid&uid de ista mate"ia do'uisti me, 'uius antea nomen audiens et non intellegens na""antibus mi%i eis, &ui non intellege"ent, eam 'um s#e'iebus innume"is et a"iis 'ogitabam, et ideo non eam 'ogitabam2 (oedas et %o""ibiles (o"mas #e"tu"batis o"dinibus ol ebat animus, sed (o"mas tamen, et in(o"me a##ellebam2 non &uod 'a"e"et (o"ma, sed &uod talem %abe"et, ut, si a##a"e"et, insolitum et in'ong"uum a e"sa"etu" sensum meus et 'ontu"ba"etu" in(i"mitas %ominis2 e"um autem illud &uod 'ogitabam non #"i atione omnis (o"mae, sed 'on#a"atione (o"mosio"um e"at in(o"me, et suadebat e"a "atio, ut omnis (o"mae &uales'um&ue "eli&uias omnino det"a%e"em, si ellem #"o"sus in(o"me 'ogita"e, et non #ote"am2 'itius enim non esse 'ensebam, &uod omni (o"ma #"i a"etu", &uam 'ogitabam &uiddam inte" (o"mam et ni%il, ne' (o"matum ne' ni%il, im(o"me #"o#e ni%il2 et 'essa it mens mea inte""oga"e %in' s#i"itum meum, #lenum imaginibus (o"mato"um 'o"#o"um et eas #"o a"bit"io mutantem at&ue a"iantem, et intendi in i#sa 'o"#o"a eo"um&ue mutabilitatem altius ins#e)i, &ua desinunt esse &uod (ue"ant et in'i#iunt esse &uod non e"ant, eundem&ue t"ansitum de (o"ma in (o"mam #e" in(o"me &uiddam (ie"i sus#i'atus sum, non #e" omnino ni%il! sed nosse 'u#iebam, non sus#i'a"i! : et si totum tibi 'on(iteatu" o) et stilus meus, &uid&uid de ista &uaestione enodasti mi%i, &uid legentium 'a#e"e du"abit* ne' ideo tamen 'essabit 'o" meum tibi da"e %ono"em et 'anti'um laudis de %is, &uae di'ta"e non su((i'it$ mutabilitas enim "e"um mutabilium i#sa 'a#a) est (o"ma"um omnium, in &uas mutantu" "es mutabiles$ et %ae' &uid est* num&uid animus* num&uid 'o"#us* num&uid s#e'ies animi el 'o"#o"is* si di'i #osset ni%il ali&uid et est non est %o' eam di'e"em2 et tamen iam ut'um&ue e"at, ut s#e'ies 'a#e"et istas isibiles et 'om#ositas$ CAPUT 6 ,Et unde ut'um&ue e"at, ut s#e'ies 'a#e"et istas isibiles et 'om#ositas, et unde ut'um&ue e"at, nisi esset abs te, a &uo sunt omnia, in &uantum'um&ue sunt* sed tanto a te longius, &uanto dissimilius! ne&ue enim lo'is$ ita&ue tu, domine, &ui non es alias aliud et alias alite", sed id i#sum et id i#sum et id i#sum, san'tus, san'tus, san'tus, dominus deus omni#otens, in #"in'i#io, &uod est de te, in sa#ientia tua, &uae nata est de substantia tua, (e'isti ali&uid et de ni%ilo$ (e'isti enim 'aelum et te""am2 non de te, nam esset ae&uale unigenito tuo, a' #e" %o' et tibi, et nullo modo iustum esset, ut ae&ule tibi esset, &uod de te non esset$ et aliud #"aete" te non e"at, unde (a'e"es ea, deus, una t"initas et t"ina unitas! et ideo de ni%ilo (e'isti 'aelum et te""am, magnum &uiddam et #a" um &uiddam, &uoniam omni#otens et bonus es ad (a'ienda omnia bona, magnum 'aelum et #a" am te""am$ tu e"as et aliud ni%il, unde (e'isti 'aelum et te""am, duo &uaedam, unum #"o#e te, alte"um #"o#e ni%il, unum, &uo su#e"io" tu esses, alte"um, &uo in(e"ius ni%il esset$ CAPUT 7
1.
1-
+.
+-
,.
/.
/-
1.
1-
+.
Sed illud 'aelum 'aeli tibi, domine2 te""a autem, &uam dedisti (iliis %ominum 'e"nendam at&ue tangendam, non e"at talis, &ualem nun' 'e"nimus et tangimus$ in isibilis enim e"at et in'om#osita, et ab=ssus e"at, su#e" &uam non e"at lu), aut teneb"ae e"ant su#e" ab=ssum, id est magis &uam in ab=sso$ ista &ui##e ab=ssus a&ua"um, iam isibilium, etiam in #"o(undis suis %abet s#e'iei suae lu'em, ut'um&ue sensibilem #is'ibus et "e#entibus in suo (undo animantibus! illud autem totum #"o#e ni%il e"at, &uoniam ad%u' omnino in(o"me e"at2 iam tamen e"at, &uod (o"ma"i #ote"at$ tu enim, domine, (e'isti mundum de mate"ia in(o"mi, &uam (e'isti de nulla "e #aene nullam "em, unde (a'e"es magna, &uae mi"amu" (ilii %ominum$ alde %o' mi"abile 'aelum 'o"#o"eum, &uod (i"mamentum inte" a&uam et a&uam se'undo die #ost 'onditionem lu'is di)isti! (iat, et si' est (a'tum$ &uod (i"mamentum o'asti 'aelum, sed 'aelum te""ae %uius et ma"is, &uae (e'isti te"tio die, dando s#e'iem isibilem in(o"mi mate"iae, &uam (e'isti ante omnem diem$ iam enim (e'e"as et 'aelum ante omnem diem, sed 'aelum 'aeli %uius, &uia in #"in'i#io (e'e"as 'aelum et te""am$ te""a autem i#sa, &uam (e'e"as, in(o"mis mate"ies e"at, &uia in isibilis e"at et in'om#osita et teneb"ae su#e" ab=ssum! de &ua te""a in isibili et in'om#osita, de &ua in(o"mitate, de &uo #aene ni%ilo (a'e"es %ae' omnia, &uibus iste mutabilis mundus 'onstat et non 'onstat, in &uo i#sa mutabilitas a##a"et, in &ua senti"i et dinume"a"i #ossunt tem#o"a, &uia "e"um mutationibus (iunt tem#o"a, dum a"iantu" et e"tuntu" s#e'ies, &ua"um mate"ies #"aedi'ta est te""a in isibilis$ CAPUT 8
+-
,.
Ideo&ue s#i"itus, do'to" (amuli tui, 'um te 'ommemo"at (e'isse in #"in'i#io 'aelum et te""am, ta'et de tem#o"ibus, silet de diebus$ nimi"um enim 'aelum 'aeli, &uod in #"in'i#io (e'isti, '"eatu"a est ali&ua intelle'tualis, &uam&uam ne&ua&uam tibi, t"initati, 'oaete"na, #a"ti'e#s tamen aete"nitatis tuae, alde mutabilitatem suam #"ae dul'edine (eli'issimae 'ontem#lationis tuae 'o%ibet, et sine ullo la#su, e) &uo (a'ta est, in%ae"endo tibi, e)'edit omnem olubilem i'issitudinem tem#o"um$ ista e"o in(o"mitas, te""a in isibilis et in'om#osita, ne' i#sa in diebus nume"ata est$ ubi enim nulla s#e'ies, nullus o"do, ne' enit &ui'&uam et #"aete"it, et ubi %o' non (it, non sunt uti&ue dies ne' i'issitudo s#atio"um tem#o"alium$ CAPUT 1.
,O e"itas, lumen 'o"dis mei, non teneb"ae meae lo&uantu" mi%i4 de(lu)i ad ista et obs'u"atus sum, sed %in', etiam %in' adama i te$ e""a i et "e'o"datus sum tui$ audi i o'em tuam #ost me, ut "edi"em, et i) audi i #"o#te" tumultus im#a'ato"um$ et nun' e''e "edeo aestuans et an%elans ad (ontem tuum$ nemo me #"o%ibeat! %un' bibam et %un' i am$ non ego ita mea sim! male i)i e) me, mo"s mi%i (ui! in te "e i es'o$ tu me allo&ue"e, tu mi%i se"mo'ina"e$ '"edidi lib"is tuis, et e"ba eo"um a"'ana alde$ CAPUT 11 /Iam di)isti mi%i, domine, o'e (o"ti in au"em inte"io"em, &uia tu aete"nus es, solus %abens inmo"talitatem, &uoniam e) nulla s#e'ie motu e muta"is, ne' tem#o"ibus a"iatu" oluntas tua, &uia non est immo"talis oluntas, &uae alia et alia est$ %o' in 'ons#e'tu tuo 'la"et mi%i, et magis magis&ue 'la"es'at, o"o te, at&ue in ea
/.
1.
1-
+.
+-
mani(estatione #e"sistam sob"ius sub alis tuis$ item di)isti mi%i, domine, o'e (o"ti, in au"em inte"io"em, &uod omnes natu"as at&ue substantias, &uae non sunt &uod tu es et tamen sunt, tu (e'isti! %o' solum a te non est, &uod non est2 motus&ue oluntatis a te, &ui es, ad id &uod minus est, &uia talis motus deli'tum at&ue #e''atum est, et &uod nullius #e''atum aut tibi no'et, aut #e"tu"bat o"dinem im#e"ii tui el in #"imo el in imo$ %o' in 'ons#e'tu tuo 'la"et mi%i, et magis magis&ue 'la"es'at, o"o te, at&ue in ea mani(estatione #e"sistam sob"ius sub alis tuis$ Item di)isti mi%i o'e (o"ti in au"em inte"io"em &uod ne' illa '"eatu"a tibi 'oaete"na est, 'uius olu#tas tu solus es te&ue #e"se e"antissima 'astitate %au"iens mutabilitatem suam nus&uam et num&uam e)e"it, et te sibi sem#e" #"aesente, ad &uem toto a((e'tu se tenet, non %abens (utu"um &uod e)#e'tet ne' in #"aete"itum t"ai'iens &uod memine"it, nulla i'e a"iatu" ne' in tem#o"a ulla distenditu"$ o beata sem#ite"no in%abitato"e te at&ue inlust"ato"e suo4 ne' in enio, &uid libentius a##ellandum e)istimem 'aelum 'aeli domino, &uam domum tuam 'ontem#lantem dele'tationem tuam sine ullo de(e'tu eg"ediendi in aliud, mentem #u"am 'on'o"dissime unam stabilimento #a'is san'to"um s#i"ituum 'i ium 'i itatis tuae in 'aelestibus su#e" ista 'aelestia$ Unde intellegat anima, 'uius #e"eg"inatio longin&ua (a'ta est, : si iam sitit tibi, si iam (a'tae sunt ei la'"imae suae #anis, dum di'itu" ei #e" singulos dies! ubi est deus tuus* si iam #etit a te unam et %an' "e&ui"it, ut in%abitet in domo tua #e" omnes dies itae suae* >et &uae ita eius nisi tu* et &ui dies tui nisi aete"nitas tua, si'ut anni tui, &ui non de(i'iunt, &uia idem i#se es*? : %in' e"go intellegat anima, &uae #otest, &uam longe su#e" omnia tem#o"a sis aete"nus, &uando tua domus, &uae #e"eg"inata non est, &uam is non sit tibi 'oaete"na, tamen indesinente" et inde(i'iente" tibi 'o%ae"endo nullam #atitu" i'issitudinem tem#o"um$ %o' in 'ons#e'tu tuo 'la"et mi%i, et magis magis&ue 'la"es'at, o"o te, at&ue in %a' mani(estatione #e"sistam sob"ius sub alis tuis$ E''e nes'io &uid in(o"me in istis mutationibus "e"um e)t"ema"um at&ue in(i"ma"um, et &uis di'et mi%i, &uod deminuta at&ue 'onsum#ta omni s#e'ie, si sola "emaneat in(o"mitas, #e" &uam de s#e'ie in s#e'iem "es mutabatu" et e"tebatu", #ossit e)%ibe"e i'es tem#o"um* omnino enim non #otest, &uia sine a"ietate motionum non sunt tem#o"a! et nulla a"ietas, ubi nulla s#e'ies$ CAPUT 1+ 1uibus 'onside"atis, deus meus, &uantum donas, &uantum me ad #ulsandum e)'itas, &uantum&ue #ulsanti a#e"is, duo "e#e"io, &uae (e'isti 'a"entia tem#o"ibus, 'um tibi neut"um 'oaete"num sit! unum, &uod ita (o"matum est, ut sine ullo inte" allo mutationis, &uam is mutabile, tamen non mutatum, aete"nitate at&ue in'ommutabilitate #e"("uatu"2 alte"um, &uod ita in(o"me e"at, ut e) &ua (o"ma in &uam (o"mam el motionis el stationis muta"etu", &uo tem#o"i subde"etu", non %abe"et$ sed %o' ut in(o"me esset, non "eli&uisti, &uoniam (e'isti ante omnem diem in #"in'i#io 'aelum et te""am, %ae' duo &uae di'ebam$ te""a autem in isibilis e"at et in'om#osita et teneb"ae su#e" ab=ssum$ &uibus e"bis insinuatu" in(o"mitas >ut g"adatim e)'i#iantu", &ui omnimodam s#e'iei #"i ationem ne' tamen ad ni%il #e" entionem 'ogita"e non #ossent?, unde (ie"et alte"um 'aelum, et te""a isibilis at&ue 'om#osita, et a&ua s#e'iosa, et &uid&uid dein'e#s in 'onstitutione %uius mundi non sine diebus (a'tum 'ommemo"atu", &uia talia sunt, ut in eis agantu" i'issitudines tem#o"um #"o#te" o"dinatas 'ommutationes motionum at&ue (o"ma"um$ CAPUT 1,
,.
,-
/.
/-
1.
1-
Ho' inte"im sentio, deus meus, 'um audio lo&uentem s'"i#tu"am tuam! in #"in'i#io (e'it deus 'aelum et te""am! te""a autem e"at in isibilis et in'om#osita et teneb"ae e"ant su#e" ab=ssum, ne&ue 'onmemo"antem, &uanto die (e'e"is %ae', si' inte"im sentio #"o#te" illud 'aelum 'aeli, : 'aelum intelle'tuale, ubi est intelle'tus nosse simul, non e) #a"te, non in aenigmate, non #e" s#e'ulum, sed e) toto, in mani(estatione, (a'ie ad (a'iem2 non modo %o', modo illud, sed, &uod di'tum est, nosse simul sine ulla i'issitudine tem#o"um, : et #"o#te" in isibilem at&ue in'om#ositam te""am sine ulla i'issitudine tem#o"um, &uae solet %abe"e modo %o' et modo illud, &uia ubi nulla s#e'ies, nus&uam est %o' et illud! : #"o#te" duo %ae', #"imitus (o"matum et #enitus in(o"me, illud 'aelum, sed 'aelum 'aeli, %o' e"o te""am, sed te""am in isibilem et in'om#ositam! : #"o#te" duo %ae' inte"im sentio sine 'ommemo"atione die"um di'e"e s'"i#tu"am tuam! in #"in'i#io (e'it deus 'aelum et te""am$ statim &ui##e subie'it, &uam te""am di)e"it$ et &uod se'undo die 'ommemo"atu" (a'tum (i"mamentum et o'atum 'aelum, insinuat, de &uo 'aelo #"ius sine diebus se"mo lo'utus sit$ CAPUT 1/
+.
+-
Mi"a #"o(unditas elo&uio"um tuo"um, &uo"um e''e ante nos su#e"(i'ies blandiens #a" ulis! sed mi"a #"o(unditas, deus meus, mi"a #"o(unditas4 %o""o" est intende"e in eam, %o""o" %ono"is et t"emo" amo"is$ odi %ostes eius e%emente"! o si o''idas eos de gladio bis a'uto, et non sint %ostes eius4 si' enim amo eos o''idi sibi, ut i ant tibi$ e''e autem alii non "e#"e%enso"es, sed laudato"es lib"i Geneseos! non in&uiunt %o' oluit in %is e"bis intellegi s#i"itus dei, &ui #e" Mo=sen (amulum eius ista 'ons'"i#sit, non %o' oluit intellegi, &uod tu di'is, sed aliud, &uod nos di'imus$ &uibus ego te a"bit"o, deus omnium nost"um, ita "es#ondeo$ CAPUT 1-
,.
,-
/.
/-
Num di'etis (alsa esse, &uae mi%i e"itas o'e (o"ti in au"em inte"io"em di'it de e"a aete"ntate '"eato"is, &uod ne&ua&uam eius substantia #e" tem#o"a a"ietu" ne' eius oluntas mutabilis est et omne mutabile aete"num non est2 deus autem noste" aete"nus est$ item, &uod mi%i di'it in au"em inte"io"em, e)#e'tatio "e"um entu"a"um (it 'ontuitus, 'um ene"int, idem&ue 'ontuitus (it memo"ia, 'um #"aete"ie"int! omnis #o""o intentio, &uae ita a"iatu", mutabilis est, et omne mutabile aete"num non est! deus autem noste" aete"nus est$ %ae' 'olligo at&ue 'oniungo, et in enio deum meum, deum aete"num non ali&ua no a oluntate 'ondidisse '"eatu"am, ne' s'ientam eius t"ansito"ium ali&uid #ati$ 1uid e"go di'etis, 'ont"adi'to"es* an (alsa sunt ista* non in&uiunt$ &uid illud* num (alsum est omnem natu"am (o"matam mate"iam e (o"mabilem non esse nisi ab illo, &ui summe bonus est, &uia summe est* ne&ue %o' negamus in&uiunt$ &uid igitu"* an illud negatis, sublimem &uandam esse '"eatu"am, tam 'asto amo"e 'o%ae"entem deo e"o et e"e aete"no, ut, &uam is ei 'oaete"na non sit, in nullam tamen tem#o"um a"ietatem et i'issitudinem ab illo se "esol at et de(luat, sed in eius solius e"a'issima 'ontem#latione "e&uies'at, &uoniam tu, deus, diligenti te, &uantum #"ae'i#is, ostendis ei te et su((i'is ei, et ideo non de'linat a te ne' ad se* %ae' est domus dei non te""ena ne&ue ulla 'aelesti mole 'o"#o"ea, sed s#i"italis et #a"ti'e#s aete"nitatis tuae, &uia sine labe in aete"num$ statuisti enim eam in sae'ulum et in sae'ulum sae'uli2 #"ae'e#tum #osuisti et non #"aete"ibit$ ne' tamen tibi 'oaete"na, &uoniam non sine
1.
1-
+.
+-
,.
initio! (a'ta est enim$ Nam etsi non in enimus tem#us ante illam : #"io" &ui##e omnium '"eata est sa#ientia2 ne' uti&ue illa sa#ientia tibi, deus noste", #at"i suo, #lane 'oaete"na et 'oae&ualis, et #e" &uam '"eata sunt omnia, et &uo #"in'i#io (e'isti 'aelum et te""am, sed #"o(e'to sa#ientia, &uae '"eata est, intelle'tualis natu"a s'ili'et, &uae 'ontem#latione luminis lumen est2 di'itu" enim et i#sa, &uam is '"eata, sa#ientia$ sed &uantum inte"est inte" lumen, &uod inluminat et &uod inluminatu", tantum inte" sa#ientiam, &uae '"eat, et istam, &uae '"eata est, si'ut inte" iustitiam iusti(i'antem et iustitiam, &uae iusti(i'atione (a'ta est2 nam et nos di'ti sumus iustitia tua2 ait enim &uidam se" us tuus! ut nos simus iustitia dei in i#so$ e"go &uia #"io" omnium '"eata est &uaedam sa#ientia, &uae '"eata est, mens "ationalis et intelle'tualis 'astae 'i itatis tuae, mat"is nost"ae, &uae su"sum est et libe"a est et aete"na in 'aelis : &uibus 'aelis, nisi &ui te laudant 'aeli 'aelo"um, &uia %o' est et 'aelum 'aeli domino* : etsi non in enimus tem#us ante illam, &uia et '"eatu"am tem#o"is ante'edit, &uae #"io" omnium '"eata est, ante illam tamen est i#sius '"eato"is aete"nitas, a &uo (a'ta sum#sit e)o"dium, &uam is non tem#o"is, &uia nondum e"at tem#us, i#sius tamen 'onditionis suae$ Unde ita est abs te, deo nost"o, ut aliud sit #lane &uam tu et non id i#sum, et non solum ante illam, sed ne' in illa in enimus tem#us, &uia est idonea (a'iem tuam sem#e" ide"e ne' us#iam de(le'titu" ab ea2 &uo (it, ut nulla mutatione a"ietu"$ inest ei tamen i#sa mutabilitas, unde teneb"es'e"et et ("iges'e"et, nisi amo"e g"andi tibi 'o%ae"ens tam&uam sem#e" me"idies lu'e"et et (e" e"et e) te$ o domus luminosa et s#e'iosa, dile)i de'o"em tuum et lo'um %abitationis glo"iae domini mei, (ab"i'ato"is et #ossesso"is tui4 tibi sus#i"et #e"eg"inatio mea, et di'o ei &ui (e'it te, ut #ossideat et me in te, &uia (e'it et me$ e""a i si'ut o is #e"dita, sed in ume"is #asto"is mei, st"u'to"is tui, s#e"o me "e#o"ta"i tibi$ 1uid di'itis mi%i, &uod allo&ueba" 'ont"adi'to"es, &ui tamen et Mo=sen #ium (amulum dei et lib"os eius o"a'ula san'ti s#i"itus '"editis* estne ista domus dei, non &uidem deo 'oaete"na, sed tamen se'undum modum suam aete"na in 'aelis, ubi i'es tem#o"um ("ust"a &uae"itis, &uia non in enitis* su#e"g"editu" enim omnem distentionem et omne s#atium aetatis olubile, 'ui sem#e" in%ae"e"e deo bonum est$ est in&uiunt$ &uid igitu" e) %is, &uae 'lama it 'o" meum ad deum meum, 'um audi"et inte"ius o'em laudis eius, &uid tandem (alsum esse 'ontenditis* an &uia e"at in(o"mis mate"ies, ubi #"o#te" nullam (o"mam nullus o"do e"at* ubi autem nullus o"do e"at, nulla esse i'issitudo tem#o"um #ote"at2 et tamen %o' #aene ni%il in &uantum non omnino ni%il e"at, ab illo uti&ue e"at, a &uo est &uid&uid est, &uod ut'um&ue ali&uid est$ %o' &uo&ue aiunt non negamus$ CAPUT 15 Cum %is enim olo 'o"am te ali&uid 'onlo&ui, deus meus, &ui %ae' omnia, &uae intus in mente mea non ta'et e"itas tua, e"a esse 'on'edunt$ nam &ui %ae' negant, lat"ent &uantum olunt et obst"e#ant sibi! #e"suade"e 'onabo", ut &uies'ant, et iam #"aebeant ad se e"bo tuo$ &uod si nolue"int et "e#ule"int me, obse'"o, deus meus, ne tu sileas a me$ tu lo&ue"e in 'o"de meo e"a'ite"2 solus enim si' lo&ue"is2 et dimittam eos (o"is su((lantes in #ul e"em et e)'itantes te""am in o'ulos suos, et int"em in 'ubile meum et 'antem tibi amato"ia, gemens inena""abiles gemitus in #e"eg"inatione mea et "e'o"dans Hie"usalem e)tento in eam su"sum 'o"de, Hie"usalem #at"iam meam, Hie"usalem mat"em meam, te&ue su#e" eam "egnato"em, inlust"ato"em, #at"em, tuto"em, ma"itum, 'astas et (o"tes deli'ias et solidum gaudium et omnia bona ine((abilia, simul omnia, &uia unum summum et e"um bonum! et non a e"ta", done' in eius #a'em, mat"is 'a"issimae, ubi sunt #"imitiae s#i"itus mei, unde ista mi%i 'e"ta sunt, 'olligas totum &uod sum a
,-
/.
/-
dis#e"sione et de(o"mitate %a', et 'on(o"mes at&ue 'on(i"mes in aete"num, deus meus, mise"i'o"dia mea$ 'um %is autem, &ui 'un'ta illa, &uae e"a sunt, (alsa esse non di'unt, %ono"antes et in 'ulmine se&uendae &u'to"itatis nobis'um 'onstituentes illam #e" san'tum Mo=sen editam san'tam s'"i#tua"am tuam, et tamen nobis ali&uid 'ont"adi'unt, ita lo&uo"$ tu esto, deus noste", a"bite" inte" 'on(essiones meas et 'ont"adi'tiones eo"um$ CAPUT 16
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
9i'unt enim! &uam is e"a sint %ae', non ea tamen duo Mo=ses intu"batu", 'um "e elante s#i"itu di'e"et! in #"in'i#io (e'it deus 'aelum et te""am$ non 'aeli nomine s#i"italem el intelle'tualem illam '"eatu"am sem#e" (a'iem dei 'ontem#lantem signi(i'a it, ne' te""ae nomine in(o"mem mate"iam$ &uid igitu"* &uod nos di'imus in&uiunt %o' ille i" sensit, %o' e"bis istis elo'utus est$ &uid illud est* nomine aiunt 'aeli et te""ae totum istum isibilem mundum #"ius uni e"salite" et b"e ite" signi(i'a"e oluit, ut #ostea dige"e"et die"um enume"atione &uasi a"ti'ulatim uni e"sa, &uae san'to s#i"itui #la'uit si' enuntia"e$ tales &ui##e %omines e"ant "udis ille at&ue 'a"nalis #o#ulus, 'ui lo&uebatu", ut eis o#e"a dei non nisi sola isibilia 'ommendanda iudi'a"et$ te""am e"o in isibilem et in'om#ositam teneb"osam&ue ab=ssum, unde 'onse&uente" ostenditu" #e" illos dies (a'ta at&ue dis#osita esse 'un'ta ista isibilia, &uae nota sunt omnibus, non in'ong"uente" in(o"mem istam mate"iem intellegendam esse 'onsentiunt$ &uid* si di'at alius, eandem in(o"mitatem 'on(usionem&ue mate"iae, 'aeli et te""ae nomine #"ius insinuatam, &uod e) ea mundus iste isibiles, 'um omnibus natu"is &uae in eo mani(estissime a##a"ent, &ui 'aeli et te""ae nomine sae#e a##ella"i solet, 'onditus at&ue #e"(e'tus est* &uid* si di'at et alius 'aelum et te""am &uidem in isibilem isibilem&ue natu"am non inde'ente" a##ellatam, a' #e" %o' uni e"sam '"eatu"am, &uam (e'it in sa#ientia, id est in #"in'i#io, deus, %uius'emodi duobus o'abulis esse 'on#"e%ensam2 e"um tamen &uia non de i#sa substantia dei, sed e) ni%ilo 'un'ta (a'ta sunt >&uia non sunt id i#sum, &uod deus, et inest &uaedam mutabilitas omnibus, si e manent, si'ut aete"na domus dei, si e mutentu", si'ut anima %ominis et 'o"#us?, 'ommunem omnium "e"um in isibilium isibilium&ue mate"iem ad%u' in(o"mem, sed 'e"te (o"mabilem, unde (ie"et 'aelum et te""a >id est in isibilis at&ue isibilis iam ut"a&ue (o"mata '"eatu"a? %is nominibus enuntiatam, &uibus a##ella"etu" te""a in isibilis et in'om#osita et teneb"ae su#e" ab=ssum2 ea distin'tione, ut te""a in isibilis et in'om#osita intellegatu" mate"ies 'o"#o"alis ante &ualitatem (o"mae, teneb"ae autem su#e" ab=ssum s#i"italis mate"ies ante 'o%ibitionem &uasi (luentis inmode"ationis et ante inluminationem sa#ientiae* Est ad%u' &uod di'at, si &uis alius elit, non s'ili'et iam #e"(e'tas at&ue (o"matas in isibiles isibiles&ue natu"as 'aeli et te""ae nomine signi(i'a"i, 'um legitu", in #"in'i#io (e'it deus 'aelum et te""am! sed i#sam ad%u' in(o"mem in'%oationem "e"um (o"mabilem '"eabilem&ue mate"iam %i' nominibus a##ellatam, &uod in ea iam essent ista 'on(usa, nondum &ualitatibus (o"mis&ue distin'ta, &uae nun' iam digesta suis o"dinibus o'antu" 'aelum et te""a, illa s#i"italis, %ae' 'o"#o"alis '"eatu"a$ CAPUT 17
/1uibus omnibus auditis et 'onside"atis, nolo e"bis 'ontende"e2 ad ni%il enim utile est nisi ad sub e"sionem audientium$ ad aedi(i'ationem autem bona est le), si &uis ea legitime utatu", &uia (inis eius est 'a"itas de 'o"de #u"o et 'ons'ientia bona et (ide non
1.
(i'ta2 et no it magiste" noste", in &uibus duobus #"ae'e#tis totam legem #"o#%etas&ue sus#ende"it$ &uae mi%i a"dente" 'on(itenti, deus meus, lumen o'ulo"um meo"um in o''ulto, &uid mi%i obest, 'um di e"sa in %is e"bis intellegi #ossint, &uae tamen e"a sint* &uid, in&uam, mi%i obest, si aliud ego sense"o, &uam sensit alius eum senisse, &ui s'"i#sit* omnes &uidem, &ui legimus, nitimu" %o' indaga"e at&ue 'on#"e%ende"e, &uod oluit ille &uem legimus, et 'um eum e"idi'um '"edimus, ni%il, &uod (alsum esse el no imus el #utamus, audemus eum e)istima"e di)isse$ dum e"go &uis&ue 'onatu" id senti"e in s'"i#tu"is san'tis, &uod in eis sensit ille &ui s'"i#sit, &uid mali est, si %o' sentiat, &uod tu, lu) omnium e"idi'a"um mentium, ostendis e"um esse, etiamsi non %o' sensit ille, &uem legit, 'um et ille e"um ne' tamen %o' sense"it* CAPUT 18
1-
+.
+-
<e"um est enim, domine, (e'isse te 'aelum et te""am$ e"um est esse #"in'i#ium sa#ientiam tuam, in &ua (e'isti omnia$ item e"um est, &uod mundus iste isibilis %abet magnas #a"tes suas 'aelum et te""am, b"e i 'on#le)ione (a'ta"um omnium 'onditia"um&ue natu"a"um$ et e"um est, &uod omne mutabile insinuat notitiae nost"ae &uandam in(o"mitatem, &ua (o"mam 'a#it el &ua mutatu" et e"titu"$ e"um est nulla tem#o"a #e"#eti &uod ita 'o%ae"et (o"mae in'ommutabili, ut, &uam is sit mutabile, non mutetu"$ e"um est in(o"mitatem, &uae #"o#e ni%il est, i'es tem#o"um %abe"e non #osse$ e"um est, &uod, unde (it ali&uid, #otest &uodam gene"e lo'utionis %abe"e iam nomen eius "ei, &uae inde (it! unde #otuit o'a"i 'aelum et te""a &uaelibet in(o"mitas, unde (a'tum est 'aelum et te""a$ e"um est omnium (o"mato"um ni%il esse in(o"mi i'inius &uam te""am et ab=ssum$ e"um est, &uod non solum '"eatum at&ue (o"mabile est, tu (e'isti, e) &uo sunt omnia$ e"um est omne, &uod e) in(o"mi (o"matu", #"ius esse in(o"me, deinde (o"matum$ CAPUT +.
,.
,-
/.
E) %is omnibus e"is, de &uibus non dubitant, &uo"um inte"io"i o'ulo talia ide"e donasti, et &ui Mo=sen, (amulum tuum, in s#i"itu e"itatis lo'utum esse immobilite" '"edunt, e) %is e"go omnibus aliud sibi tollit &ui di'it, in #"in'i#io (e'it deus 'aelum et te""am$ id est in e"bo sui sibi 'oaete"no (e'it deus intellegibilem at&ue sensibilem, el s#i"italem 'o"#o"alem&ue '"eatu"am! aliud &ui di'it, in #"in'i#io (e'it deus 'aelum et te""am, id est in e"bo suo sibi 'oaete"no (e'it deus uni e"sam istam molem 'o"#o"ei mundi %uius, 'um omnibus &uas 'ontinet mani(estis notis&ue natu"is! aliud &ui di'it, in #"in'i#io (e'it deus 'aelum et te""am, id est in e"bo suo sibi 'oaete"no (e'it in(o"mem mate"iam '"eatu"ae s#i"italis et 'o"#o"alis! aliud &ui di'it, in #"in'i#io (e'it deus 'aelum et te""am, id est in e"bo suo sibi 'oaete"no (e'it deus in(o"mem mate"iam '"eatu"ae 'o"#o"alis, ubi 'on(usum ad%u' e"at 'aelum et te""a, &uae nun' iam distin'ta at&ue (o"mata in istius mundi mole sentimus! aliud &ui di'it, in #"in'i#io (e'it deus 'aelum et te""am, id est in i#so e)o"dio (a'iendi at&ue o#e"andi (e'it deus in(o"mem mate"iam, 'on(use %abentem 'aelum et te""am, unde (o"mata nun' eminent et a##a"ent, 'um omnibus, &uae in eis sunt$ CAPUT +1
/-
1.
1-
+.
Item &uod adtinet ad intelle'tum e"bo"um se&uentium, e) illis omnibus e"is aliud sibi tollit, &ui di'it, te""a autem e"at in isibilis et in'om#osita, et teneb"ae e"ant su#e" ab=ssum, id est 'o"#o"ale illud, &uod (e'it deus, ad%u' mate"ies e"at 'o"#o"ea"um "e"um in(o"mis, sine o"dine, sine lu'e! aliud &ui di'it, te""a autem e"at in isibilis et in'om#osita, et teneb"ae e"ant su#e" ab=ssum, id est %o' totum, &uod 'aelum et te""a a##ellatum est, ad%u' in(o"mis et teneb"osa mate"ies e"at, unde (ie"et 'aelum 'o"#o"eum et te""a 'o"#o"ea 'um omnibus &uae in eis sunt 'o"#o"eis sensibus nota! aliud &ui di'it, te""a autem e"at in isibilis et in'om#osita, et teneb"ae e"ant su#e" ab=ssum, id est %o' totum, &uod 'aelum et te""a a##ellatum est, ad%u' in(o"mis et teneb"osa mate"ies e"at, unde (ie"et 'aelum intellegibile : &uod alibi di'itu" 'aelum 'aeli : et te""a, s'ili'et omnis natu"a 'o"#o"ea, sub &uo nomine intellegatu" etiam %o' 'aelum 'o"#o"eum, id est unde (ie"et omnis in isibilis isibilis&ue '"eatu"a! aliud &ui di'it, te""a autem e"at in isibilis et in'om#osita, et teneb"ae e"ant su#e" ab=ssum, non illam in(o"mitatem nomine 'aeli et te""ae s'"i#tu"a a##ella it, sed iam e"at, in&uit, i#sa in(o"mitas, &uam te""am in isibilem et in'om#ositam teneb"osam&ue ab=ssum nomina it, de &ua 'aelum et te""am deum (e'isse #"aedi)e"at, s#i"italem s'ili'et 'o"#o"alem&ue '"eatu"am2 aliud &ui di'it, te""a autem e"at in isibilis et in'om#osita, et teneb"ae e"ant su#e" ab=ssum, id est in(o"mitas &uaedam iam mate"ies e"at, unde 'aelum et te""am deum (e'isse s'"i#tu"a #"aedi)it, totam s'ili'et 'o"#o"eam mundi molem in duas ma)imas #a"tes su#e"io"em at&ue in(e"io"em dist"ibutam, 'um omnibus &uae in eis sunt usitatis notis&ue '"eatu"is$ CAPUT ++
+-
,.
,-
/.
/-
Cum enim duabus istis e)t"emis sententiis "esiste"e &uis&uam ita tem#ta e"it! si non ultis %an' in(o"mitatem mate"iae 'aeli et te""ae nomine a##ellatam ide"i, e"at e"go ali&uid, &uod non (e'e"at deus, unde 'aelum et te""am (a'e"et2 ne&ue enim s'"i#tu"a na""a it, &uod istam mate"iem deus (e'e"it, nisi intellegamus eam 'aeli et te""ae aut solius te""ae o'abulo signi(i'atam, 'um di'e"etu"! in #"in'i#io (e'it deus 'aelum et te""am, ut id, &uod se&uitu"! te""a autem e"at in isibilis et in'om#osita, &uam is in(o"mem mate"iam si' #la'ue"it a##ella"e, non tamen intellegamus nisi eam, &uam (e'it deus in eo, &uod #e"s'"i#tum est! (e'it 'aelum et te""am, "es#ondebunt asse"to"es dua"um ista"um sententia"um, &uas e)t"emas #osuimus, aut illius aut illius, 'um %ae' audie"int, et di'ent! in(o"mem &uidem istam mate"iam non negamus a deo (a'tam, deo, a &uo sunt omnia bona alde, &uid, si'ut di'imus am#lius bonum esse &uod '"eatum at&ue (o"matum est, ita (atemu" minus bonum esse &uod (a'tum est '"eabile at&ue (o"mabile, sed tamen bonum! non autem 'onmemo"asse s'"i#tu"am, &uod %an' in(o"mitatem (e'e"it deus, si'ut alia multa non 'ommemo"a it, ut C%e"ubim et Se"a#%im, et &uae a#ostolus distin'te ait, sedes, dominationes, #"in'i#atus, #otestates, &uae tamen omnia deum (e'isse mani(estum est$ aut si in eo, &uod di'tum est! (e'it 'aelum et te""am, 'om#"e%ensa sunt omnia, &uid de a&uis di'imus, su#e" &uas (e"ebatu" s#i"itus dei* si enim te""a nominata simul intelleguntu", &uomodo iam te""ae nomine mate"ies in(o"mis a''i#itu", &uando tam s#e'iosas a&uas idemus* aut si ita a''i#itu", 'u" e) eadem in(o"mitate s'"i#tum est (a'tum (i"mamentum et o'atum 'aelum, ne&ue s'"i#tum est (a'tas esse a&uas* non enim ad%u' in(o"mes sunt et in isae, &uas ita de'o"a s#e'ie (lue"e 'e"nimus$ aut si tun' a''e#e"unt istam s#e'iem, 'um di)it deus! 'ong"egatio sit i#sa (o"matio, &uid "es#ondebitu" de a&uis, &uae su#e" (i"mamentum sunt, &uia ne&ue in(o"mes tam %ono"abilem sedem a''i#e"e me"uissent, ne' s'"i#tum est, &ua o'e (o"matae sint* unde si ali&uid Genesis ta'uit deum (e'isse, &uod tamen deum (e'isse ne'
sana (ides ne' 'e"tus ambigit intelle'tus, ne' ideo ulla sob"ia do't"ina di'e"e audebit istas a&uas 'oaete"nas deo, &uia in lib"o Geneseos 'ommemo"atas &uidem audimus, ubi autem (a'tae sint, non in enimus, 'u" non in(o"mem &uo&ue illam mate"iam, &uam s'"i#tu"a %ae' te""am in isibilem et in'om#ositam teneb"osam&ue ab=ssum a##ellat, do'ente e"itate intellegamus e) deo (a'tam esse de ni%lo ideo&ue illi non esse 'oaete"nam, &uam is ubi (a'ta sit omise"it enuntia"e ista na""atio* CAPUT +,
1.
1-
+.
His e"go auditis at&ue #e"s#e'tis #"o 'a#tu in(i"mitatis meae >&uam tibi 'on(iteo" s'ienti deo meo?, duo ideo dissensionum gene"a obo"i"i #osse, 'um ali&uid a nuntiis e"a'ibus #e" signa enuntiatu", unum, si de e"itate "e"um, alte"um, si de i#sius &ui enuntiat oluntate dissensio est$ alite" enim &uae"imus de '"eatu"ae 'onditione, &uid e"um sit, alite" autem &uid in %is e"bis Mo=ses, eg"egius domesti'us (idei tuae, intellege"e le'to"em audito"em&ue olue"it$ in illo #"imo gene"e dis'edant a me omnes, &ui ea, &uae (alsa sunt, se s'i"e a"bit"antu"$ in %o' item alte"o dis'edant a me omnes, &ui ea &uae (alsa sunt Mo=sen di)isse a"bit"antu"$ 'oniunga" autem illis, domine, in te et dele'te" 'um eis in te, &ui e"itate tua #as'untu" in latitudine 'a"itatis, et a''edamus simul ad e"ba lib"i tui, et &uae"emus in eis oluntatem tuam #e" oluntatem (amuli tui, 'uius 'alamo dis#ensasti ea$ CAPUT +/
+-
,.
,-
Sed &uis nost"um si' in enit eam inte" tam multa e"a, &uae in illis e"bis alite" at&ue alite" intelle'tis o''u""unt &uae"entibus, ut tam (idente" di'at %o' senisse Mo=sen at&ue %o' in illa na""atione oluisse intellegi, &uam (idente" di'it %o' e"um esse, si e ille %o' sense"it si e aliud* e''e enim, deus meus, ego se" us tuus, &ui o i tibi sa'"i(i'ium 'on(essionis in %is litte"is, et o"o, ut e) mise"i'o"dia tua "eddam tibi ota mea, e''e ego &uam (idente" di'o in tuo e"bo in'ommutabili omnia te (e'isse, in isibilia et isibilia, num&uid tam (idente" di'o non aliud &uam %o' adtendisse Mo=sen, 'um s'"ibe"et! in #"in'i#io (e'it deus 'aelum et te""am, &uia non, si'ut in tua e"itate %o' 'e"tum ideo, ita in eius mente ideo id eum 'ogitasse, 'um %ae' s'"ibe"et* #otuit enim 'ogita"e in i#so (a'iendi e)o"dio, 'um di'e"et! in #"in'i#io2 #otuit et 'aelum et te""am %o' lo'o nullam iam (o"matam #e"(e'tam&ue natu"am si e s#i"italem si e 'o"#o"alem, sed ut"am&ue in'%oatam et ad%u' in(o"mem elle intellegi$ ideo &ui##e e"e #otuisse di'i, &uid&uid %o"um di'e"etu", sed &uid %o"um in %is e"bis ille 'ogita e"it, non ita ideo, &uam is si e ali&uid %o"um si e &uid aliud, &uod a me 'ommemo"atum non est, tantus i" ille mente 'ons#e)e"it, 'um %ae' e"ba #"ome"et, e"um eum idisse a#te&ue id enuntia isse non dubitem$ CAPUT +Nemo iam mi%i molestus sit di'endo mi%i! non %o' sensit Mo=ses, &uod tu di'is, sed %o' sensit, &uod ego di'o$ si enim mi%i di'e"et! unde s'is %o' sensisse Mo=sen, &uod de %is e"bis eius elo&ue"is* ae&uo animo (e""e debe"em, et "es#onde"em (o"tasse, &uae su#e"ius "es#ondi el ali&uanto ube"ius, si esset 'u"io"$ 'um e"o di'it! non %o' ille sensit, &uod tu di'is, sed &uod ego di'o ne&ue tamen negat, &uod ute"&ue nost"um di'it, ut"um&ue e"um esse, o ita #au#e"um, deus meus, in 'uius sinu non est 'ont"adi'tio,
/.
/-
1.
1-
+.
+-
,.
#lue mi%i mitigationes in 'o", ut #atiente" tales (e"am2 &ui non mi%i %o' di'unt, &uia di ini sunt et in 'o"de (amuli tui ide"unt &uod di'unt, sed &uia su#e"bi sunt ne' no e"unt Mo=si sententiam, sed amant suam, non &uia e"a est, sed &uia sua est$ alio&uin et aliam e"am #a"ite" ama"ent, si'ut ego amo &uod di'unt, &uando e"um di'unt, non &uia i#so"um, sed &uia e"um est! et ideo iam ne' i#so"um est, &uia e"um est$ si autem ideo ament illud, &uia e"um est, iam et i#so"um est et meum est, &uoniam in 'ommune omnium est e"itatis amato"um$ illud autem, &uod 'ontendunt non %o' sensisse Mo=sen, &uod ego di'o, sed &uod i#si di'unt, nolo, non amo, &uia etsi ita est, tamen ista teme"itas non s'ientiae, sed auda'iae est, ne' isus, sed t=#%us eam #e#e"it$ ideo&ue, domine, t"emenda sunt iudi'ia tua, &uoniam e"itas tua ne' mea est ne' illius aut illius, sed omnium nost"um, &uod ad eius 'ommunionem #ubli'e o'as, te""ibilite" admonens nos, ut nolimus eam %abe"e #"i atam, ne #"i emu" ea$ nam &uis&uis id, &uod tu omnibus ad ("uendum #"o#onis, sibi #"o#"ie indi'at, et suum ult esse &uod omnium est, a 'ommuni #"o#ellitu" ad sua, %o' est a e"itate ad menda'ium$ &ui enim lo&uitu" menda'ium, de suo lo&uitu"$ Adtende, iude) o#time, deus, i#sa e"itas, adtende, &uid di'am 'ont"adi'to"i %ui', adtende2 'o"am te enim di'o et 'o"am ("at"ibus meis, &ui legitime utuntu" lege us&ue ad (inem 'a"itatis2 adtende et ide, &uid ei di'am, si #la'et tibi$ %an' enim o'em %ui' "e(e"o ("ate"nam et #a'i(i'am! si ambo idemus e"um esse &uod di'is, et ambo idemus e"um esse &uod di'o, ubi, &uaeso, id idemus* ne' ego uti&ue in te ne' tu in me, sed ambo in i#sa &uae su#"a mentes nost"as est in'ommutabili e"itate$ 'um e"go de i#sa domini dei nost"i lu'e non 'ontendamus, 'u" de #"o)imi 'ogitatione 'ontendimus, &uam si' ide"e non #ossumus, ut idetu" in'ommutabilis e"itas, &uando, si i#se Mo=ses a##a"uisset nobis at&ue di)isset! %o' 'ogita i, ne' si' eam ide"emus, sed '"ede"emus* non ita&ue su#"a &uam s'"i#tum est unus #"o alte"o in(letu" ad e"sus alte"um$ diligamus dominum deum nost"um e) toto 'o"de, e) toto anima, e) tota mente nost"a, et #"o)imum nost"um si'ut nosmet i#sos$ #"o#te" &uae duo #"ae'e#ta 'a"itatis sensisse Mo=sen, &uid&uid in illis lib"is sensit, nisi '"edide"imus, menda'em (a'iemus dominum, 'um de animo 'onse" i alite" &uam ille do'uit o#inamu"$ iam ide, &uam stultum sit in tanta 'o#ia e"issima"um sententia"um, &uae de illis e"bis e"ui #ossunt, teme"e ad(i"ma"e, &uam ea"um Mo=ses #otissimum sense"it, et #e"ni'iosis 'ontentionibus i#sam o((ende"e 'a"itatem, #"o#te" &uam di)it omnia, 'uius di'ta 'onamu" e)#one"e$ CAPUT +5
,Et tamen ego, deus meus, 'elsitudo %umilitatis meae et "e&uies labo"is mei, &ui audis 'on(essiones meas et dimittis #e''ata mea, &uoniam tu mi%i #"ae'i#is, ut diligam #"o)imum meum si'ut me i#sum, non #ossum minus '"ede"e de Mo=se (idelissimo (amulo tuo, &uam mi%i o#ta"em a' deside"a"em abs te da"i mune"is, si tem#o"e illo natus essem &uo ille, eo&ue lo'i me 'onstituisses, ut #e" se" itutem 'o"dis a' linguae meae litte"ae illae dis#ensa"entu", &uae tanto #ost essent omnibus gentibus #"o(utu"ae, et #e" uni e"sum o"bem tanto au'to"itatis 'ulmine omnium (alsa"um su#e"ba"um&ue do't"ina"um e"ba su#e"atu"ae$ ellem &ui##e, si tun' ego essem Mo=ses : e) eadem nam&ue massa omnes enimus2 et &uid est %omo, nisi &uia memo" es eius* : ellem e"go, si tun' ego essem &uod ille, et mi%i abs te Geneseos libe" s'"ibendus adiunge"etu", talem mi%i elo&uendi (a'ultatem da"i et eum te)endi se"monis modum, ut ne&ue illi, &ui nondum &ueunt intellege"e &uemadmodum '"eat deus, tam&uam e)'edentia i"es suas di'ta "e'usa"ent et illi, &ui %o' iam #ossunt, in &uamlibet e"um sententiam 'ogitando
/.
/-
enissent, eam non #"aete"missam in #au'is e"bis tui (amuli "e#e"i"ent, et si alius aliam idisset in lu'e e"itatis, ne' i#sa in eisdem e"bis intellegenda deesset$ CAPUT +6 Si'ut enim (ons in #a" o lo'o ube"io" est #lu"ibus&ue "i is in am#lio"a s#atia (lu)um minist"at &uam &uilibet eo"um "i o"um, &ui #e" multa lo'o"um ab eodem (onte dedu'itu", ita na""atio des#ensato"is tui se"mo'inatu"is #lu"ibus #"o(utu"a #a" o se"monis modulo s'atet (luenta li&uidae e"itatis, unde sibi &uis&ue e"um, &uod de %is "ebus #otest, %i' illud, ille illud, #e" longio"es lo&uella"um an("a'tus t"a%at$ alii enim 'um %ae' e"ba legunt el audiunt, 'ogitant deum &uasi %ominem, aut &uasi ali&uam mole inmensa #"aeditam #otestatem, no o &uodam et "e#entino #la'ito e)t"a se i#sam tam&uam lo'is distantibus (e'isse 'aelum et te""am, duo magna 'o"#o"a su#"a et in("a, &uibus omnia 'ontine"entu"2 et 'um audiunt! di)it deus! (iat illud, et (a'tum est illud, 'ogitant e"ba 'oe#ta et (inita, sonantia tem#o"ibus at&ue t"anseuntia, #ost &uo"um t"ansitum statim e)iste"et &uod iussum est ut e)iste"et, et si &uid (o"te aliud %o' modo e) (amilia"itate 'a"nis o#inantu"$ in &uibus ad%u' #a" ulis animalibus, dum isto %umillimo gene"e e"bo"um tam&uam mate"no sinu eo"um gestatu" in(i"mitas, salub"ite" aedi(i'atu" (ides, &ua 'e"tum %abeant et teneant deum (e'isse omnis natu"as, &uas eo"um sensus mi"abili a"ietate 'i"'ums#i'it$ &uo"um si &uis#iam &uasi ilitatem di'to"um as#e"natus e)t"a nut"ito"ias 'unas su#e"ba inbe'illitate se e)tende"it, %eu, 'adet mise", et, domine deus, mise"e"e, ne in#lumem #ullum 'on'ul'ent &ui t"anseunt iam, et mitte angelum tuum, &ui eum "e#onat in nido, ut i at, done' olet$ CAPUT +7 Alii e"o, &uibus %ae' e"ba non iam nidus, sed o#a'a ("ute'ta sunt, ident in eis latentes ("u'tus et olitant laetantes, et ga""iunt s'"utantes, et 'a"#unt eos$ ident enim, 'um %ae' e"ba legunt el audiunt, tua, deus, aete"ne stabili #e"mansione 'un'ta #"aete"ita et (utu"a tem#o"a su#e"a"i ne' tamen &ui'&uam esse tem#o"alis '"eatu"ae, &uod tu non (e'e"is2 'uius oluntas &uia id est &uod tu, nullo modo mutata el &uae antea non (uisset e)o"ta oluntate (e'isti omnia, non de te similitudinem tuam (o"mam omnium, sed de ni%ilo dissimilitudinem in(o"mem, &uae (o"ma"etu" #e" similitudinem tuam "e'u""ens in te unum #"o 'a#tu o"dinato, &uantum 'ui&ue "e"um suo gene"e datum est, et (ie"ent omnia bona alde, si e maneant 'i"'a te, si e g"adatim "emotio"e distantia #e" tem#o"a et lo'os #ul'%"as a"iationes (a'iant aut #atiantu"$ ident %ae' et gaudent in lu'e e"itatis tuae, &uantulum %i' alent$ Et alius eo"um intendit in id, &uod di'tum est! in #"in'i#io (e'it deus, et "es#i'it sa#ientiam #"in'i#ium, &uia et lo&uitu" i#sa nobis$ alius itidem intendit in eadem e"ba et #"in'i#ium intellegit e)o"dium "e"um 'ondita"um, et si' a''i#it! in #"in'i#io (e'it, a' si di'e"etu"! #"imo (e'it$ at&ue in eis, &ui intellegunt in #"in'i#io, &uod in sa#ientia (e'it 'aelum et te""am, alius eo"um i#sum 'aelum et te""am, '"eabilem mate"iam 'aeli et te""ae, si' esse '"edit 'ognominatam2 alius iam (o"matas distin'tas&ua natu"as, alius unam (o"matam eandem&ue s#i"italem 'aeli nomine, aliam in(o"mem 'o"#o"alis mate"iae te""ae nomine$ &ui autem intellegunt in nominibus 'aeli et te""ae ad%u' in(o"mem mate"iam, de &ua (o"ma"etu" 'aelum et te""a, ne' i#si uno mo"e id intellegunt! sed alius, unde 'onsumma"etu" intellegibilis sensibilis&ue '"eatu"a2 alius tantum, unde sensibilis moles ista 'o"#o"ea, sinu g"andi 'ontinens #e"s#i'uas #"om#tas&ue natu"as$ ne' illi uno modo, &ui iam dis#ositas
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
digestas&ue '"eatu"as 'aelum et te""am o'a"i %o' lo'o '"edunt2 sed alius in isibilem at&ue isibilem, alius solam isibilem, in &ua luminosum 'aelum sus#i'imus et te""am 'aliginosam &uae&ue in eis sunt$ CAPUT +8 At ille, &ui non alite" a''i#it! in #"in'i#io (e'it, &uam si di'e"etu"! #"imo (e'it, non %abet &uomodo e"a'ite" intellegat 'aelum et te""am, nisi mate"iam 'aeli et te""ae intellegat, ideli'et uni e"sae, id est intellegibilis 'o"#o"alis&ue '"eatu"ae$ si enim iam (o"matam elit uni e"sam, "e'te ab eo &uae"i #ote"it, si %o' #"imo (e'it deus, &uid (e'e"it dein'e#s, et #ost uni e"sitatem non in eniet, a' #e" %o' audiet in itus! &uomodo illud #"imo, si #ostea ni%il* 'um e"o di'it #"imo in(o"mem, deinde (o"matam, non est absu"dus, si modo est idoneus dis'e"ne"e, &uid #"ae'edat aete"nitate, &uid tem#o"e, &uid ele'tione, &uid o"igine! aete"nitate, si'ut deus omnia2 tem#o"e, si'ut (los ("u'tum2 ele'tione, si'ut ("u'tus (lo"em2 o"igine, si'ut sonus 'antum$ in %is &uattuo" #"imum et ultimum, &uae 'ommemo"a i, di((i'ilime intelleguntu", duo media (a'illime$ nam&ue "a"a isio est et nimis a"dua 'ons#i'e"e, domine, aete"nitatem tuam in'ommutabilite" mutabilia (a'ientem, a' #e" %o' #"io"em$ &uis deinde si' a'utum 'e"nat animo, ut sine labo"e magno dinos'e"e aleat, &uomodo sit #"io" sonus &uam 'antus, ideo &uia 'antus est (o"matus sonus, et esse uti&ue ali&uid non (o"matum #otest, (o"ma"i autem &uod non est non #otest* si' est #"io" mate"ies &uam id, &uod e) ea (it, non ideo #"io", &uia i#sa e((i'it, 'um #otius (iat, ne' #"io" inte" allo tem#o"is2 ne&ue enim #"io"e tem#o"e sonos edimus in(o"mes sine 'antu et eos #oste"io"e tem#o"e in (o"mam 'anti'i 'oa#tamus aut (ingimus, si'ut ligna, &uibus a"'a, el a"gentum, &uo as'ulum (ab"i'atu"2 tales &ui##e mate"iae tem#o"e etiam #"ae'edunt (o"mas "e"um, &uae (iunt e) eis$ at in 'antu non ita est$ 'um enim 'antatu", auditu" sonus eius, non #"ius in(o"mite" sonat et deinde (o"matu" in 'antum$ &uod enim #"imo ut'um&ue sonue"it, #"aete"it, ne' e) eo &ui'&uam "e#e"ies, &uod "esum#tum a"te 'on#onas! et ideo 'antus in sono suo e"titu", &ui sonus eius mate"ies eius est$ idem &ui##e (o"matu", ut 'antus sit$ et ideo, si'ut di'ebam, #"io" mate"ies sonandi &uam (o"ma 'antandi! non #e" (a'iendi #otentiam #"io"2 ne&ue enim sonus est 'antandi! non #e" (a'iendi #otentiam #"io"2 ne&ue enim sonus est 'antandi a"ti(e), sed 'antanti animae subia'et e) 'o"#o"e, de &uo 'antum (a'iat2 ne' tem#o"e #"io"! simul enim 'um 'antu editu"2 ne' #"io" ele'tione! non enim #otio" sonus &uam 'antus, &uando&uidem 'antus est non tantum sonus e"um etiam s#e'iosus sonus$ sed #"io" est o"igine, &uia non 'antus (o"matu", ut sonus sit, sed sonus (o"matu", ut 'antus sit$ %o' e)em#lo &ui #otest intellegat mate"iam "e"um #"imo (a'tam et a##ellatam 'aelum et te""am, &uia inde (a'ta sunt 'aelum et te""a, ne' tem#o"e #"imo (a'tam, &uia (o"mae "e"um e)se"unt tem#o"a, illa autem e"at in(o"mis iam&ue in tem#o"ibus simul animad e"titu", ne' tamen de illa na""a"i ali&uid #otest, nisi elut tem#o"e #"io" sit, 'um #endatu" e)t"emio", &uia #"o(e'to melio"a sunt (o"mata &uam in(o"mia, et #"ae'edatu" aete"nitate '"eato"is, ut esset de ni%ilo, unde ali&uid (ie"et$ CAPUT ,. /In %a' di e"sitate sententia"um e"a"um, 'on'o"diam #a"iat i#sa e"itas, et deus noste" mise"eatu" nost"i, ut legitime lege utamu", #"ae'e#ti (ine, #u"a 'a"itate$ a' #e" %o', si &uis &uae"it e) me, &uid %o"um Mo=ses, tuus ille (amulus, sense"it, non sunt %i se"mones 'on(essionum mea"um, si tibi non 'on(iteo", nes'io2 et s'io tamen illas e"as
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
esse sententias e)'e#tis 'a"nalibus, de &uibus &uantum e)istima i lo'utus sum$ &uos tamen bonae s#ei #a" ulos %ae' e"ba lib"i tui non te""itant alta %umilite" et #au'a 'o#iose2 sed omnes, &uos in eis e"bis e"a 'e"ne"e a' di'e"e (ateo", diligamus nos in i'em, #a"ite"&ue diligamus te, deum nost"um, (ontem e"itatis, si non ana, sed i#sam sitimus, eundem&ue (amulum tuum, s'"i#tu"ae %uius dis#ensato"em, s#i"itu tuo #lenum, ita %ono"emus, ut %o' eum te "e elante, 'um %ae' s'"ibe"et, adtendisse '"edamus, &uod in eis ma)ime et lu'e e"itatis et ("uge utilitatis e)'ellit$ CAPUT ,1
1. Ita 'um alius di)e"it! %o' sensit, &uod ego, et alius! immo illud, &uod ego, "eligiosius me a"bit"o" di'e"e! 'u" non ut"um&ue #otius, si ut"um&ue e"um est, et si &uid te"tium et si &uid &ua"tum et si &uid omnino aliud e"um &uis#iam in %is e"bis idet, 'u" non illa omnia idesse '"edatu", #e" &uem deus unus sa'"as litte"as e"a et di e"sa isu"is multo"um sensibus tem#e"a it* ego 'e"te, &uod int"e#idus de meo 'o"de #"onuntio, si ad 'ulmen au'to"itatis ali&uid s'"ibe"em, si' mallem s'"ibe"e, ut, &uod e"i &uis&ue de %is "ebus 'a#e"e #osset, mea e"ba "esona"ent, &uam ut unam e"am sententiam ad %o' a#e"tius #one"em, ut e)'lude"em 'ete"as, &ua"um (alsitas me non #osset o((ende"e$ nolo ita&ue, deus meus, tam #"ae'e#s esse, ut %o' illum i"um de te me"uisse non '"edam$ sensit ille omnino in %is e"bis at&ue 'ogita it, 'um ea s'"ibe"et, &uid&uid %i' e"i #otuimus in eni"e, et &uid&uid nos non #otuimus aut nondum #otuimus, et tamen in eis in eni"i #otest$ CAPUT ,+ +Post"emo, domine, &ui deus es et non 'a"o et sanguis, si &uid %omo minus idit, num&uid et s#"i"itum tuum bonum, &ui dedu'et me in te""a "e'ta, late"e #otuit, &uid&uid e"as in eis e"bis tu i#se "e elatu"us legentibus #oste"is, etiamsi ille, #e" &uem di'ta sunt, unam (o"tassis e) multis e"is sententiam 'ogita it* &uod si ita est, sit igitu" illa &uam 'ogita it 'ete"is e)'elsio", nobis autem, domine, aut i#sam demonst"as aut &uam #la'et alte"am e"am, ut, si e nobis %o' &uod etiam illi %omini tuo si e aliud e) eo"undem e"bo"um o''asione #ate(a'ias, tu tamen #as'as, non e""o" inludat$ e''e, domine deus meus, &uam multa de #au'is e"bis, &uam multa, o"o te, s'"i#simus4 &uae nost"ae i"es, &uae tem#o"a omnibus lib"is tuis ad istum modum su((i'ient* sine me ita&ue b"e ius in eis 'on(ite"i tibi, et elige"e unum ali&uid &uod tu ins#i"a e"is e"um, 'e"tum et bonum, etiamsi multa o''u""e"int, ubi multa o''u""e"e #ote"unt, ea (ide 'on(essionis meae, ut, si %o' di)e"o, &uod sensit ministe" tuus, "e'te at&ue o#time : id enim 'ona"i me o#o"tet : &uod si asse'tus non (ue"o, id tamen di'am, &uod mi%i #e" eius e"ba tua e"itas di'e"e olue"it, &uae illi &uo&ue di)it &uod oluit$
1-
+.
,.
,-
/.
LIAER CIII
CAPUT 1 In o'o te, deus meus, mise"i'o"dia mea, &ui (e'isti me et oblitum tui non oblitus es$ in o'o te in animam meam, &uam #"ae#a"as ad 'a#iendum te e) deside"io, &uod ins#i"asti! nun' in o'antem te ne dese"as, &ui #"ius&uam in o'a"em #"ae enisti, et institisti '"eb"es'ens multimodis o'ibus, ut audi"em de longin&uo et 'on e"te"e", et o'antem me in o'a"em te$ etenim, domine, dele isti omnia mala me"ita mea, ne "et"ibue"es manibus meis, in &uibus a te de(e'i, et #"ae enisti omnia bona me"ita mea, ut "et"ibue"es manibus tuis, &uibus me (e'isti, &uia et #"ius&uam essem tu e"as, ne' e"am, 'ui #"aesta"es ut essem! et tamen e''e sum e) bonitate tua #"ae eniente totum %o', &uod me (e'isti, et unde me (e'isti$ ne&ue enim eguisti me, aut ego tale bonum sum, &uo tu adiu e"is, dominus meus et deus meus, non ut tibi si' se" iam, &uasi ne (atige"is in agendo, aut ne mino" sit #otestas tua 'a"ens obse&uio meo, ne&ue ut si' te 'olam &uasi te""am, ut sis in'ultus, si non te 'olam! sed ut se" iam tibi et 'olam te, ut de te mi%i bene sit, a &uo mi%i est, ut sim, 'ui bene sit$ CAPUT + E) #lenitudine &ui##e bonitatis tuae '"eatu"a tua substitit, ut bonum, &uod tibi ni%il #"odesset ne' de te ae&uale tibi esset, tamen &uia e) te (ie"i #otuit, non deesset$ &uod enim te #"ome"uit 'aelum et te""a, &uas (e'isti in #"in'i#io* di'ant, &uid te #"ome"ue"unt s#i"italis 'o"#o"alis&ue natu"a, &uas (e'isti in sa#ientia tua2 ut inde #ende"ent >etiam in'%oata et in(o"mia, &uae&ue in gene"e suo el s#i"itale el 'o"#o"ali, euntia in immode"ationem et in longin&uam dissimilitudinem tuam, s#i"itale in(o"me #"aestantius, &uam si (o"matum 'o"#us esset, 'o"#o"ale autem in(o"me #"aestantius, &uam si omnino ni%il esset?, at&ue ita #ende"ent in tuo e"bo in(o"mia, nisi #e" idem e"bum "e o'a"entu" ad unitatem tuam et (o"ma"entu" et essent ab uno te summo bono uni e"sa bona alde$ &uid te #"ome"ue"ant, ut essent saltem in(o"mia, &uae ne&ue %o' essent nisi e) te* 1uid te #"ome"uit mate"ies 'o"#o"alis, ut esset saltem in isibilis et in'om#osita, &uia ne&ue %o' esset, nisi &uia (e'isti* ideo&ue te, &uia non e"at, #"ome"e"i ut esset non #ote"at$ aut &uid te #"ome"uit in'%oatio '"eatu"ae s#i"italis, ut saltem teneb"osa (luita"et similis ab=sso, tui dissimilis, nisi #e" idem e"bum 'on e"te"etu" ad idem, a &uo (a'ta est, at&ue ab eo inluminata lu) (ie"et, &uam is non ae&ualite" et tamen 'on(o"mis (o"mae ae&uali tibi* si'ut enim 'o"#o"i non %o' est esse, &uod #ul'%"um esse : alio&uin de(o"me esse non #osset : ita etiam '"eato s#i"itui non id est i e"e, &uod sa#iente" i e"e! alio&uin in'onmutabilite" sa#e"et$ bonum autem illi est ad%ae"e"e tibi sem#e", ne &uod ade#tus est 'on e"sione, a e"sione lumen amittat, et "elabatu" in itam teneb"osae ab=sso similem$ nam et nos, &ui se'undum animam '"eatu"a s#i"italis sumus, a e"si a te, nost"o lumine, in ea ita (uimus ali&uando teneb"ae2 et in "eli&uiis obs'u"itatis nost"ae labo"amus, done' simus iustitia tua in uni'o tuo si'ut montes dei! nam iudi'ia tua (uimus si'ut multa ab=ssus$ CAPUT ,
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
/-
1uod autem in #"imis 'onditionibus di)isti! (iat lu), et (a'ta est lu), non in'ong"uente" %o' intellego in '"eatu"a s#i"itali, &uia e"at iam &ualis'um&ue ita, &uam inlumina"es$ sed si'ut non te #"ome"ue"at, ut esset talis ita, &uae inlumina"i #osset, ita ne' 'um iam esset #"ome"uit te, ut inlumina"etu"$ ne&ue enim eius in(o"mitas #la'e"et tibi, si non lu) (ie"et, non e)istendo, sed intuendo inluminantem lu'em ei&ue 'o%ae"endo, ut et &uod ut'um&ue i it et &uod beate i it, non debe"et nisi g"atiae tuae, 'on e"sa #e" 'onmutationem melio"em ad id, &uod ne&ue in melius ne&ue in dete"ius muta"i #otest! &uod tu solus es, &uia solus sim#li'ite" es, 'ui non est aliud i e"e, aliud beate i e"e, &uia tua beatitudo es$ CAPUT / 1uid e"go tibi deesset ad bonum, &uod tu tibi es, etiamsi ista el omnino nulla essent el in(o"mia "emane"ent, &uae non e) indigentia (e'isti, sed e) #lenitudine bonitatis tuae 'o%ibens at&ue 'on e"tens ad (o"mam, non ut tam&uam tuum gaudium 'on#leatu" e) eis* #e"(e'to enim tibi dis#li'et eo"um in#e"(e'tio, ut e) te #e"(i'iantu" et tibi #la'eant, non autem in#e"(e'to, tam&uam et tu eo"um #e"(e'tione #e"(i'iendus sis$ s#i"itus enim tuus bonus su#e"(e"ebatu" su#e" a&uas, non (e"ebatu" ab eis, tam&uam in eis "e&uies'e"et$ in &uibus enim "e&uies'e"e di'itu" s#i"itus tuus, %os in se "e&uies'e"e (a'it$ sed su#e"(e"ebatu" in'o""u#tibilis et in'ommutabilis oluntas tua, i#sa in se sibi su((i'iens, su#e" eam &uam (e"e"as itam2 'ui non %o' est i e"e, &uod beate i e"e, &uia i it etiam (luitans in obs'u"itate sua2 'ui "estat 'on e"ti ad eum, a &uo (a'ta est, et magis magis&ue i e"e a#ud (ontem itae, et in lumine eius ide"e lumen et #e"(i'i et inlust"a"i et bea"i$ CAPUT E''e a##a"et mi%i in aenigmate t"initas, &uod es, deus meus, &uoniam tu, #ate", in #"in'i#io sa#ientiae nost"ae, &uod est tua sa#ientia de te nata, ae&ualis tibi et 'oaete"na, id est in (ilio tuo, (e'isti 'aelum et te""am$ et multa di)imus de 'aelo 'aeli et de te""a in isibili et in'om#osita et de ab=sso teneb"osa se'undum s#i"italis in(o"mitatis agabunda deli&uia, nisi 'on e"te"etu" ad eum, a &uo e"at &ualis'um&ue ita, et inluminatione (ie"et s#e'iosa ita, et esset 'aelum 'aeli eius, &uod inte" a&uam et a&uam #ostea (a'tum est$ et tenebam iam #at"em in dei nomine, &ui (e'it %ae', et (ilium in #"in'i#ii nomine, in &uo (e'it %ae', et t"initatem '"edens deum meum, si'ut '"edebam, &uae"ebam in elo&uiis san'tis eius, et e''e s#i"itus tuus su#e"(e"ebatu" su#e" a&uas$ e''e t"initas deus meus, #ate" et (ilius et s#i"itus san'tus, '"eato" uni e"sae '"eatu"ae$ CAPUT 5
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/. Sed &uae 'ausa (ue"at, o lumen e"idi'um, tibi admo eo 'o" meum, ne me ana do'eat, dis'ute teneb"as eius, et di' mi%i, obse'"o te #e" mat"em 'a"itatem, obse'"o te, di' mi%i, &uae 'ausa (ue"at, ut #ost nominatum 'aelum et te""am in isibilem et in'om#ositam et teneb"as su#e" ab=ssum tum demum s'"i#tu"a tua nomina"et s#i"itum tuum* an &uia o#o"tebat si' eum insinua"i, ut di'e"etu" su#e"(e""i* non #osset %o' di'i, nisi #"ius illud 'ommemo"a"etu", 'ui su#e"(e""i s#i"itus tuus #osset intellegi$ ne' #at"i enim ne' (ilio su#e"(e"ebatu", ne' su#e"(e""i "e'te di'e"etu", si nulli "ei su#e"(e""etu"$ #"ius e"go di'endum e"at, 'ui su#e"(e""etu", et deinde ille, &uem non o#o"tebat alite" 'ommemo"a"i,
/-
nisi ut su#e"(e""i di'e"etu"$ 'u" e"go eum alite" insinua"i non o#o"tebat, nisi ut su#e"(e""i di'e"etu"* CAPUT 6 Hin' se&uatu" &ui #otest intelle'tu a#ostolum tuum di'entem, &uia 'a"itas tua di((usa est in 'o"dibus nost"is #e" s#i"itum san'tum, &ui datus est nobis, et de s#i"italibus do'entem et demonst"antem su#e"eminentem iam 'a"itatis, et (le'tentem genua #"o nobis ad te, ut 'ognos'amus su#e"eminentem s'ientiam 'a"itatis C%"isti$ ideo&ue ab initio su#e"minens su#e"(e"ebatu" su#e" a&uas$ 'ui di'am, &uomodo di'am de #onde"e 'u#iditatis in ab"u#tam ab=ssum et de suble atione 'a"itatis #e" s#i"itum tuum, &ui su#e"(e"ebatu" su#e" a&uas* 'ui di'am* &uomodo di'am* ne&ue enim lo'a sunt, &uibus me"gimu" et eme"gimus$ &uid similius et &uid dissimilius* a((e'tus sunt, amo"es sunt, immunditia s#i"itus nost"i de(luens in(e"ius amo"e 'u"a"um, et san'titas tui attollens nos su#e"ius amo"e se'u"itatis, ut su"sum 'o" %abeamus ad te, ubi s#i"itus tuus su#e"(e"ebatu" su#e" a&uas, et eniamus ad su#e"eminentem "e&uiem, 'um #e"t"ansie"it anima nost"a a&uas, &uae sunt sine substantia$ CAPUT 7 +. 9e(lu)it angelus, de(lu)it anima %ominis, et indi'a e"unt ab=ssum uni e"sae s#i"italis '"eatu"ae in #"o(undo teneb"oso, nisi di)isses ab initio! (iat lu), et (a'ta esset lu), et in%ae"e"et tibi omnis oboediens intellegentia 'aelestis 'i itatis tuae et "e&uies'e"et in s#i"itu tuo, &ui su#e"(e"tu" in'ommutabilite" su#e" omne mutabile$ alio&uin et i#sum 'aelum 'aeli teneb"osa ab=ssus esset in se2 nun' autem lu) est in domino$ nam et in i#sa mise"a in&uietudine de(luentium s#i"ituum, et indi'antium teneb"as suas, nudatas este luminis tui satis ostendis, &uam magnam "ationalem '"eatu"am (e'e"is, 'ui nullo modo su((i'it ad beatam "e&uiem, &uid&uid te minus est, a' #e" %o' ne' i#sa sibi$ tu enim, deus noste", inluminabis teneb"as nost"as! e) te o"iuntu" estimenta nost"a, et teneb"ae nost"ae si'ut me"idies e"unt$ da mi%i te, deus meus, et "edde mi%i te! en amo et, si #a"um est, amem alidus$ non #ossum meti"i, ut s'iam, &uantum desit mi%i amo"is ad id &uod sat est, ut 'u""at ita mea in am#le)us tuos, ne' a e"tatu", done' abs'ondatu" in abs'ondito ultus tui$ %o' tantum s'io, &uia male mi%i est #"aete" te, non solum e)t"a me sed et in me i#so, et omnis mi%i 'o#ia, &uae deus meus non est, egestas est$ CAPUT 8 Num&uid aut #ate" aut (ilius non su#e"(e"ebatu" su#e" a&uas* si tam&uam lo'o si'ut 'o"#us, ne' s#i"itus san'tus2 si autem in'ommutabilis di initatis eminentia su#e" omne mutabile, et #ate" et (ilius et s#i"itus san'tus su#e"(e"ebatu" su#e" a&uas$ 'u" e"go tantum de s#i"itu tuo di'tum est %o'* 'u" de illo tantum di'tus est &uasi lo'us, ubi esset, &ui non est lo'us, de &uo solo di'tum est, &uod sit domum tuum* in domo tuo "e&uies'imus! ibi te ("uimu"$ "e&uies nost"a lo'us noste"$ amo" illu' attollit nos et s#i"itus tuus bonus e)altat %umilitatem nost"am de #o"tis mo"tis$ in bona oluntate tua #a) nobis est$ 'o"#us #onde"e suo nititu" ad lo'um suum$ #ondus non ad ima tantum est, sed a lo'um suum$ ingis su"sum tendit, deo"sum la#is$ #oonde"ibus suis aguntu", lo'a sua #etunt$ oleam in("a a&uam (usum su#e" a&uam attollitu", a&ua su#"a oleum (usa in("a oleum deme"gitu"! #onde"ibus suis aguntu", lo'a sua #etunt$ minus o"dinata in&uieta sunt!
1.
1-
+-
,.
,-
/.
/-
o"dinantu" et &uies'unt$ #ondus meum amo" meus2 eo (e"o", &uo'um&ue (e"o"$ dono tuo a''endimu" et sus"um (e"imu"2 ina"des'imus et imus$ as'endimus as'ensiones in 'o"de et 'antamus 'anti'um g"aduum$ igne tuo, igne tuo bono ina"des'imus et imus, &uoniam su"sum imus ad #a'em Hie"usalem, &uoniam iu'undatus sum in %is, &ui di)e"unt mi%i! in domum domini ibimus$ ibi nos 'onlo'abit oluntas bona, ut ni%il elimus aliud &uam #e"mane"e illi' in aete"num$ CAPUT 1.
1.
1-
Aeata '"eatu"a, &uae non no it aliud, 'um esset i#sa aliud, nisi dono tuo, &uod su#e"(e"tu" su#e" omne mutabile, mo) ut (a'ta est attolle"etu" nullo inte" allo tem#o"is in ea o'atione, &ua di)isti! (iat lu), et (ie"et lu)$ in nobis enim distinguitu" tem#o"e, &uod teneb"ae (uimus et lu) e((i'iemu"! in illa e"o di'tum est, &uid esset, nisi inlumina"etu", et ita di'tum est, &uasi #"ius (ue"it (lu)a et teneb"osa, ut a##a"e"et 'ausa, &ua (a'tum est, ut alite" esset, id est ut ad lumen inde(i'iens 'on e"sa lu) esset$ &ui #otest, intellegat, a te #etat$ ut &uid mi%i molestus est, &uasi ego inluminem ullum %ominem enientem in %un' mundum* CAPUT 11
+. T"initatem omni#otentem &uis intelleget* et &uis non lo&uitu" eam, si tamen eam* "a"a anima, &uae'um&ue de illa lo&uitu", s'it &uod lo&uitu"$ et 'ontendunt et dimi'ant, et nemo sine #a'e idet istam isionem$ ellem, ut %ae' t"ia 'ogita"ent %omines in se i#sis$ longe aliud sunt ista t"ia &uam illa t"initas, sed di'o, ubi se e)e"'eant et #"obent et sentiant, &uam longe sunt$ di'o autem %ae' t"ia! esse, nosse, elle$ sum enim et s'io et olo! sum s'iens et olens, et s'io esse me et elle, et olo esse et s'i"e$ in %is igitu" t"ibus &uam sit inse#a"abilis ita, et una ita et una mens et una essentia, &uam deni&ue inse#a"abilis distin'tio et tamen distin'tio, ideat &ui #otest$ 'e"te 'o"am se est2 adtendat in se et ideat et di'at mi%i$ sed 'um in ene"it in %is ali&uid, et di)e"it, non iam se #utet in enisse illud, &uod su#"a ista est in'ommutabile, &uod est in'onmutabilite" et s'it in'onmutabilite" et ult in'onmutabilite"! et ut"um #"o#te" t"ia %ae' et ibi t"initas an in singulis %ae' t"ia, ut te"na singulo"um sint, an ut"um&ue mi"is modis sim#li'ite" et multi#li'ite" in(inito in se sibi (ine, &uo est et sibi notum est et sibi su((i'it in'onmutabilite" id i#sum 'o#iosa unitatis magnitudine, &uis (a'ile 'ogita e"it* &uis ullo modo di)e"it* &uis &uolibet modo teme"e #"onuntia e"it* CAPUT 1+ /. P"o'ede in 'on(essione, (ides mea2 di' domino tuo! san'te, san'te, san'te, domine deus meus, in nomine tuo ba#ti3ati sumus, #ate" et (ili et s#i"itus san'te, in nomine tuo ba#ti3amus, #ate" et (ili et s#i"itus san'te, &uia et a#ud nos in C%"isto suo (e'it deus 'aelum et te""am, s#i"itales et 'a"nales e''lesiae suae, et te""a nost"a ante&uam a''i#e"et (o"mam do't"inae, in isibilis e"at et in'om#osita, et igno"antiae teneb"is tegebamu", &uoniam #"o ini&uitate e"udisti %ominem, et iudi'ia tua multa ab=ssus$ sed &uia s#i"itus tuus su#e"(e"ebatu" su#e" a&uam, non "eli&uit mise"iam nost"am mise"i'o"dia tua, et di)isti! (iat lu)2 #aenitentiam agite, a##"o#in&ua it enim "egnum 'aelo"um$ #aenitentiam agite2 (iat lu)$ et &uoniam 'ontu"bata e"at ad nos i#sos anima nost"a, 'onmemo"ati sumus tui, domine, de te""a Io"danis et de monte ae&uali tibi, sed #a" o
+-
,.
,-
/-
#"o#te" nos, et dis#li'ue"unt nobis teneb"ae nost"ae, et 'on e"si sumus ad te, et (a'ta est lu)$ et e''e (uimus ali&uando teneb"ae, nun' autem lu) in domino$ CAPUT 1, Et tamen ad%u' #e" (idem, nondum #e" s#e'iem$ s#e enim sal i (a'ti sumus$ s#es autem, &uae idetu", non est s#es$ ad%u' ab=ssum in o'at, sed iam in o'e 'ata"a'ta"um tua"um$ ad%u' et ille &ui di'it! non #otui obis lo&ui &uasi s#i"italibus, sed &uasi 'a"nalibus, etiam i#se nondum se a"bit"atu" 'on#"e%endisse, et &uae "et"o oblitus, in ea, &uae ante sunt, e)tenditu", et ingemes'it g"a atus, et sitit anima eius ad deum i um, &uemadmodum 'e" i ad (ontes a&ua"um, et di'it! &uando eniam* %abita'ulum suum, &uod de 'aelo est, su#e"indui 'u#iens, et o'at in(e"io"em ab=ssum di'ens! nolite 'on(o"ma"i %ui' sae'ulo, sed "e(o"mamini in no itate mentis est"ae, et! nolite #ue"i e((i'i mentibus, sed malitia #a" uli estote, ut mentibus #e"(e'ti sitis, et! o stulti Galatae, &uis os (as'ina it* sed iam non in o'e sua2 in tua enim, &ui misisti s#i"itum tuum de e)'elsis, #e" eum, &ui as'endit in altum, et a#e"uit 'ata"a'tas dono"um suo"um, ut (luminis im#etus laeti(i'a"ent 'i itatem tuam$ illi enim sus#i"at s#onsi ami'us, %abens iam s#i"itus #"imitias #enes eum, sed ad%u' in semet i#so ingemes'ens, ado#tionem e)#e'tans, "edem#tionem 'o"#o"is sui$ illi sus#i"at : memb"um est enim s#onsae : et illi 3elat : ami'us est enim s#onsi : illi 3elat, non sibi, &uia in o'e 'ata"a'ta"um tua"um, non in o'e sua in o'at alte"am ab=ssum, 'ui 3elans timet, ne si'ut se"#ens E am de'e#it astutia sua, si' et eo"um sensus 'o""um#antu" a 'astitate, &uae est in s#onso nost"o, uni'o tuo$ &uae est illa s#e'iei lu), 'um idebimus eum, si'uti est, et t"ansie"int la'"imae, &uae mi%i (a'tae sunt #anis die a' no'te, dum di'itu" mi%i 'otidie! ubi est deus tuus* CAPUT 1/ ,. Et ego di'o! deus meus ubi est* e''e ubi es$ "es#i"o in te #aululum, 'um e((undo su#e" me animam meam in o'e e)ultationis et 'on(essionis, soni (esti itatem 'eleb"antis$ et ad%u' t"istis, &uia "elabitu" et (it ab=ssus, el #otius sentit ad%u' se esse ab=ssum$ di'it ei (ides mea, &uam a''endisti in no'te ante #edes meos! &ua"e t"istis es, anima, et &ua"e 'ontu"bas me* s#e"a in domino2 lu'e"na #edibus tuis e"bum eius$ s#e"a et #e"se" e"a, done' t"anseat no), mate" ini&uo"um, done' t"anseat i"a domini, 'uius (ilii et nos (uimus ali&uando teneb"ae, &ua"um "esidua t"a%imus in 'o"#o"e #"o#te" #e''atum mo"tuo, done' as#i"et dies et "emo eantu" umb"ae$ s#e"a in domino! mane astabo et 'ontem#labo"2 sem#e" 'on(itebo" illi$ mane astabo et idebo saluta"e ultus mei, deum meum, &ui i i(i'abit et mo"talia 'o"#o"a nost"a #"o#te" s#i"itum, &ui %abitat in nobis, &uia su#e" inte"ius nost"um teneb"osum et (lu idum mise"i'o"dite" su#e"(e"ebatu"$ unde in %a' #e"eg"inatione #ignus a''e#imus, ut iam simus lu), dum ad%u' s#e sal i (a'ti sumus et (ilii lu'is et (ilii diei, non (ilii no'tis ne&ue teneb"a"um, &uod tamen (uimus$ inte" &uos et nos in isto ad%u' in'e"to %umanae notitiae tu solus di idis, &ui #"obas 'o"da nost"a et o'as lu'em diem et teneb"as no'tem$ &uis enim nos dis'e"nit nisi tu* &uid autem %abemus, &uod non a''e#imus a te, e) eadem massa asa in %ono"em, e) &ua sunt et alia (a'ta in 'ontumeliam* CAPUT 1-
1.
1-
+.
+-
,-
/.
/-
1.
1-
+.
+-
,.
,-
Aut &uis nisi tu, deus noste", (e'isti nobis (i"mamentum au'to"itatis su#e" nos in s'"i#tu"a tua di ina* 'aelum enim #li'abitu" ut libe", et nun' si'ut #ellis e)tenditu" su#e" nos$ sublimio"is enim au'to"itatis est tua di ina s'"i#tu"a, 'um iam obie"unt istam mo"tem illi mo"tales, #e" &uos eam dis#ensati nobis$ et tu s'is, domine, tu s'is, &uemadmodum #ellibus indue"is %omines, 'um #e''ato mo"tales (ie"ent$ unde si'ut #ellem e)tendisti (i"mamentum lib"i tui, 'on'o"des uti&ue se"mones tuos, &uos #e" mo"talium ministe"ium su#e"#osuisti nobis$ nam&ue i#sa eo"um mo"te solidamentum au'to"itatis in elo&uiis tuis #e" eos editis sublimite" e)tenditu" su#e" omnia, &uae subte" sunt, &uod, 'um %i' i e"ent, non ita sublimite" e)tentum e"at$ nondum si'ut #ellem 'aelum e)tende"as, nondum mo"tis eo"um (amam us&ue&ua&ue dilata e"as$ <ideamus, domine, 'aelos, o#e"a digito"um tuo"um! disse"ena o'ulis nost"is nubilum, &uo subte)isti eos$ ibi est testimonium tuum sa#ientiam #"aestans #a" ulis! #e"(i'e, deus meus, laudem tuam e) o"e in(antium et la'tantium$ ne&ue enim no imus alios lib"os ita dest"uentes su#e"biam, ita dest"uentes inimi'um et de(enso"em "esistentem "e'on'iliationi tuae de(endendo #e''ata sua$ non no i, domine, non no i alia tam 'asta elo&uia, &uae si' mi%i #e"suade"ent 'on(essionem, et leni"ent 'e" i'em meam iugo tuo, et in ita"ent 'ole"e te g"atis$ intellegam ea, #ate" bone, da mi%i %o' subte"#osito, &uia subte"#ositis solidasti ea$ Sunt aliae a&uae su#e" %o' (i"mamentum, '"edo, inmo"tales et a te""ena 'o""u#tione se'"etae$ laudent nomen tuum, laudent te su#e"'aelestes #o#uli angelo"um tuo"um, &ui non o#us %abent sus#i'e"e (i"mamentum %o' et legendo 'ognos'e"e e"bum tuum$ ident enim (a'iem tuam sem#e", et ibi legunt sine s=llabis tem#o"um, &uid elit aete"na oluntas tua$ legunt, eligunt et diligunt2 sem#e" legunt et num&uam #"aete"it &uod legunt$ eligendo enim et diligendo legunt i#sam in'ommutabilitatem 'onsilii tui$ non 'lauditu" 'ode) eo"um ne' #li'atu" libe" eo"um, &uia tu i#se illis %o' es et es in aete"num, &uia su#e" %o' (i"mamentum o"dinasti eos, &uod (i"masti su#e" in(i"mitatem in(e"io"um #o#ulo"um, ubi sus#i'e"ent et 'ognos'e"ent mise"i'o"diam tuam tem#o"alite" enuntiantem te, &ui (e'isti tem#o"a$ in 'aelo enim, domine, mise"i'o"dia tua et e"itas tua us&ue ad nubes$ t"anseunt nubes, 'aelum autem manet$ t"anseunt #"aedi'ato"es e"bi tui e) %a' ita in aliam itam, s'"i#tu"a e"o tua us&ue in (inem sae'uli su#e" #o#ulos e)tenditu"$ sed et 'aelum et te""a t"ansibunt, se"mones autem tui non t"ansibunt, &uoniam et #ellis #li'abitu", et (aenum, su#e" &uod e)tendebatu", 'um 'la"itate sua #"aete"iet, e"bum autem tuum manet in aete"num2 &uod nun' in aenigmate nubium et #e" s#e'ulum 'aeli, non si'uti est, a##a"et nobis, &uia et nos &uam is (ilio tuo dile'ti simus, nondum a##a"uit &uod e"imus$ attendit #e" "etia 'a"nis, et blanditus est, et in(lama it, et 'u""imus #ost odo"em eius$ sed 'um a##a"ue"it, similes ei e"imus, &uoniam idebimus eum, si'uti est! si'uti est, domine, ide"e nost"um, &uod nondum est nobis$ CAPUT 15
/. Nam si'ut omnino tu es, tu s'is solus, &uoniam es in'ommutabilite" et s'is in'ommutabilite" et is in'ommutabilite"! et essentia tua s'it et ult in'ommutabilite", et s'ientia tua est et ult in'ommutabilite" et oluntas tua est et s'it in'ommutabilite", ne' idetu" iustum esse 'o"am te, ut, &uemadmodum se s'it lumen in'ommutabile, ita s'iatu" ab inluminato 'onmutabili$ ideo&ue anima mea tam&uam te""a sine a&ua tibi, &uia si'ut se inlumina"e de se non #otest, ita se satia"e de se non #otest$ si' enim a#ud te (ons itae, &uomodo in lumine tuo idebimus lumen$
/-
CAPUT 16 1uis 'ong"ega it am"i'antes in so'ietatem unam* idem nam&ue illis (inis est tem#o"alis et te""enae (eli'itatis, #"o#te" &uam (a'iunt omnia, &uam is innume"abili a"ietate 'u"a"um (lu'tuent$ &uis, domine, nisi tu, &ui di)isti, ut 'ong"ega"entu" a&uae in 'ong"egationem unam, et a##a"e"et a"ida, sitiens tibi, &uoniam tuum est ma"e, et tu (e'isti illud, et a"idam te""am manus tuae (o"ma e"unt* ne&ue enim ama"itudo oluntatum, sed 'ong"egatio a&ua"um o'atu" ma"e$ tu enim 'oe"'es etiam malas 'u#idatates anima"um, et (igis limites, &uous&ue #"og"edi sinantu" a&uae, ut in se 'omminuantu" (lu'tus ea"um, at&ue ita (a'is ma"e o"dine im#e"ii tui su#e" omnia$ At animas sitientes tibi et a##a"entes tibi >alio (ine distin'tas a so'ietate ma"is? o''ulto et dul'i (onte i""igas, ut et te""a det ("u'tum suum! et dat ("u'tum suum, et te iubente, domino deo suo, ge"minat anima nost"a o#e"a mise"i'o"diae se'undum genus, diligens #"o)imum in subsidiis ne'essitatum 'a"nalium2 %abens in se semen se'undum similitudinem, &uoniam e) nost"a in(i"mitate 'om#atimu" ad sub eniendum indigentibus, similite" o#itulantes, &uemadmodum nobis ellemus o#em (e""i, si eodem modo indige"emus2 non tantum in (a'ilibus tam&uam in %e"ba seminali, sed etiam in #"ote'tione adiuto"ii (o"ti "obo"e, si'ut lignum ("u'ti(e"um, id est bene(i'um ad e"i#iendum eum, &ui iniu"iam #atitu", de manu #otentis, et #"aebendo #"ote'tionis umb"a'ulum alido "obo"e iusti iudi'ii$ CAPUT 17 +Ita, domine, ita, o"o te, o"iatu", si'uti (a'is, si'uti das %ila"itatem et (a'ultatem, o"iatu" de te""a e"itas, et iustitia de 'aelo "es#i'iat, et (iant in (i"mamento lumina"ia$ ("angamus esu"ienti #anem nost"um et egenum sine te'to indu'amus in domum nost"am, nudum estiamus et domesti'os seminis nost"i non des#i'iamus$ &uibus in te""a natis ("u'tibus, ide, &uia bonum est, et e"um#at tem#o"ana lu) nost"a, et de ista in(e"io"e ("uge a'tionis in deli'ias 'ontem#lationis e"bum itae su#e"ius obtinentes a##a"eamus si'ut lumina"ia in mundo, 'o%ae"entes (i"mamento s'"i#tu"ae tuae$ ibi enim nobis'um dis#utas, ut di idamus inte" intellegibilia et sensibilia tam&uam inte" diem et no'tem, el inte" animas alias intellegibilibus, alias sensibilibus deditas, ut iam non tu solus in abdito diiudi'ationis tuae, si'ut ante&uam (ie"et (i"mamentum, di idas inte" lu'em et teneb"as, sed etiam s#i"itales tui in eodem (i"mamento #ositi at&ue distin'ti >mani(esta #e" o"bem g"atia tua? lu'eant su#e" te""am et di idant inte" diem et no'tem et signi(i'ent tem#o"a, &uia ete"a t"ansie"unt, e''e (a'ta sunt no a, et &uia #"o#io" est nost"a salus, &uam 'um '"edidimus, et &uia no) #"ae'essit, dies autem ad#"o#in&ua it, et &uia benedi'is 'o"onam anni tui, mittens o#e"a"ios in messam tuam, in &ua seminanda alii labo"a e"unt, mittens etiam in aliam sementem, 'uius messis in (ine est$ ita das ota o#tanti et benedi'is annos iusti, tu autem idem i#se es, et in annis tuis, &ui non de(i'iunt, %o""eum #"ae#a"as annis t"anseuntibus$ aete"no &ui##e 'onsilio #"o#"iis tem#o"ibus bona 'aelestia das su#e" te""am, &uoniam &uidem alii datu" #e" s#i"itum se"mo sa#ientiae tam&uam lumina"e maius >#"o#te" eos, &ui #e"s#i'uae e"itatis lu'e dele'tantu"? tam&uam in #"in'i#io diei! alii autem se"mo s'ientiae se'undum eundem s#i"itum tam&uam lumina"e minus2 alii (ides, alii donatio 'u"ationum, alii o#e"ationes i"tutum, alii #"o#%etia, alii diiudi'atio s#i"ituum, alte"i gene"a lingua"um, et %ae' omnia tam&uam stellae$ omnia enim %ae' o#e"atu" unus at&ue idem s#i"itus, di idens #"o#"ia uni'ui&ue #"out ult, et (a'iens a##a"e"e side"a in mani(estatione ad utilitatem$
1.
1-
+.
,.
,-
/.
/-
1.
se"mo autem s'ientiae, &ua 'ontinentu" omnia sa'"amenta, &uae a"iantu" tem#o"ibus tam&uam luna, et 'ete"ae notitiae dono"um, &uae dein'e#s tam&uam stellae 'ommemo"ata sunt, &uantum di((e"unt ab illo 'ando"e sa#ientiae, &uo gaudet #"aedi'tus dies, tantum in #"in'i#io no'tis sunt$ %is enim sunt ne'essa"ia, &uibus ille #"udentissimus se" us tuus non #otuit lo&ui &uasi s#i"italibus, sed &uasi 'a"nalibus, ille, &ui sa#ientiam lo&uitu" inte" #e"(e'tos$ animalis autem %omo tam&uam #a" ulus in C%"isto la'tis&ue #otato", done' "obo"etu" ad solidum 'ibum et a'iem (i"met ad solis as#e'tum, non %abeat dese"tam no'tem suam, sed lu'e lunae stella"um&ue 'ontentus sit$ %ae' nobis'um dis#utas sa#ientissime, deus noste", in lib"o tuo, (i"mamento tuo, ut dis'e"namus omnia 'ontem#latione mi"abili, &uam is ad%u' in signis et in tem#o"ibus et in diebus et in annis$ CAPUT 18
1-
+.
+-
,.
,-
/.
Sed #"ius la amini, mundi estote au(e"te ne&uitiam ab animis est"is at&ue a 'ons#e'tu o'ulo"um meo"um, ut a##a"eat a"ida$ dis'ite bonum (a'e"e, iudi'ate #u#illo et iusti(i'ate iduam, ut ge"minet te""a %e"bam #abuli et lignum ("u'ti(e"um, et enite, dis#utemus, di'it dominus, ut (iant lumina"ia in (i"mamento 'aeli, ut lu'eant su#e" te""am$ &uae"ebat di es ille a magist"o bono, &uid (a'e"et, ut itam aete"nam 'onse&ue"etu"! di'at ei magiste" bonus, &uem #utabat %ominem et ni%il am#lius : bonus est autem, &uia deus est : di'at ei, ut, si ult eni"e ad itam, se" et mandata, se#a"et a se ama"itudinem malitiae at&ue ne&uitiae, non o''idat, non moe'%etu", non (u"etu", non (alsum testimonium di'at, ut a##a"eat a"ida et ge"minet %ono"em mat"is et #at"is et dile'tionem #"o)imi$ (e'i, in&uit, %ae' omnia$ unde e"go tantae s#inae, si te""a ("u'ti(e"a est* ade, e)ti"#a sil osa dumeta a a"itiae, ende &uae #ossides et im#le"e ("ugibus dando #au#e"ibus, et %abebis t%esau"um in 'aelis, et se&ue"e dominum, si is esse #e"(e'tus, eis so'iatus, inte" &uos lo&uitu" sa#ientiam ille, &ui no it, &uid dist"ibuat diei et no'ti, ut no"is et tu, ut (iant et tibi lumina"ia in (i"mamento 'aeli! &uod non (iet, nisi (ue"it illi' 'o" tuum2 &uod item non (iet, nisi (ue"it illi' t%esau"us tuus, si'ut audisti a magist"o bono$ sed 'ont"istata est te""a ste"ilis, et s#inae su((o'a e"unt e"bum$ <os autem, genus ele'tum in (i"mamento mundi, &ui dimisistis omnia, ut se&ue"emini dominum, ite #ost eum et 'on(undite (o"tia, ite #ost eum, s#e'iosi #edes, et lu'ete in (i"mamento, ut 'aeli ena""ent glo"iam eius, di identes inte" lu'em #e"(e'to"um, sed nondum si'ut angelo"um, et teneb"as #a" ulo"um, sed non des#e"ato"um! lu'ete su#e" omnem te""am, et dies sole 'andens e"u'tet diei e"bum s'ientiae$ luna et stellae no'ti lu'ent, sed no) non obs'u"at eas, &uoniam i#sae inluminant eam #"o modulo eius$ e''e enim tam&uam deo di'ente! (iant lumina"ia in (i"mamento 'aeli, (a'tus est subito de 'aelo sonus, &uasi (e""etu" (latus e%emens, et isae sunt linguae di isae &uasi ignis, &ui et insedit su#e" unum&uem&ue illo"um, et (a'ta sunt lumina"ia in (i"mamento 'aeli e"bum itae %abentia$ ubi&ue dis'u""ite, ignes san'ti, ignes de'o"i$ os enim estis lumen mundi ne' estis sub modio$ e)altatus est, 'ui ad%aesistis et e)alta it os$ dis'u""ite et innotes'ite omnibus gentibus$ CAPUT +.
/-
Con'i#iat et ma"e et #a"iat o#e"a est"a, et #"odu'ant a&uae "e#tilia anima"um i a"um$ se#a"antes enim #"etiosum a ili (a'ti estis os dei, #e" &uod di'e"et! #"odu'ant a&uae2 non animam i am, &uam te""a #"odu'et, sed "e#tilia anima"um i a"um et olatilia olantia su#e" te""am$ "e#se"unt enim sa'"amenta tua, deus, #e" o#e"a san'to"um tuo"um
1.
1-
+.
inte" medios (lu'tus tem#tationum sae'uli, ad imbuendas gentes nomine tuo in ba#tismo tuo$ et inte" %ae' (a'ta sunt magnalia mi"abilia tam&uam 'oeti g"andes2 et o'es nuntio"um tuo"um olantes su#e" te""am iu)ta (i"mamentum lib"i tui, #"ae#osito illo sibi ad au'to"itatem, sub &uo olita"ent, &uo'um&ue i"ent$ ne&ue enim sunt lo&uellae ne&ue se"mones, &uo"um non audiantu" o'es eo"um, &uando in omnem te""am e)iit sonus eo"um, et in (ines o"bis te""ae e"ba eo"um, &uoniam tu, domine, benedi'endo multi#li'asti %ae'$ Num&uid mentio", aut mi)tione mis'eo, ne&ue distinguo lu'idas 'ognitiones %a"um "e"um in (i"mamento 'aeli et o#e"a 'o"#o"alia in undoso ma"i et sub (i"mamento 'aeli* &ua"um enim "e"um notitiae sunt solidae et te"minatae sine in'"ementis gene"ationum tam&uam lumina sa#ientiae et s'ientiae, ea"undem "e"um sunt o#e"ationes 'o"#o"ales multae a' a"iae2 et aliud e) alio '"es'endo multi#li'antu" in benedi'tione tua, deus, &ui 'onsolatus es (astidia sensum mo"talium2 ut in 'ognitione animi "es una multis modis #e" 'o"#o"is motiones (igu"etu" at&ue di'atu"$ a&uae #"odu)e"unt %ae', sed in e"bo tuo! ne'essitates alienato"um ab aete"nitate e"itatis tuae #o#ulo"um #"odu)e"unt %ae', sed in e angelio tuo, &uoniam i#sae a&uae ista eie'e"unt, &ua"um ama"us languo" (uit 'ausa, ut in tuo e"bo ista #"o'ede"ent$ Et #ul'%"a sunt omnia (a'iente te, et e''e tu inena""abilite" #ul'%"io", &ui (e'isti omnia$ a &uo si non esset la#sus Adam, non di((unde"etu" e) ute"o eius salsugo ma"is, genus %umanum #"o(unde 'u"iosum et #"o'ellose tumidum et instabilite" (lu idum, at&ue ita non o#us esset, ut in a&uis multis 'o"#o"alite" et sensibilite" o#e"a"entu" dis#ensato"es tui m=sti'a (a'ta et di'ta$ si' enim mi%i nun' o''u""e"unt "e#tilia et olatilia, &uibus imbuti et initiati %omines 'o"#o"alibus sa'"amentis subditi non ult"a #"o(i'e"ent, nisi s#i"italite" i es'e"et anima g"adu alio et #ost initii e"bum in 'onsummationem "es#i'e"et$ CAPUT +1 A' #e" %o' in e"bo tuo non ma"is #"o(unditas, sed ab a&ua"um ama"itudine te""a dis'"eta ei'it, non "e#tilia anima"um i a"um et olatilia, sed animam i am$ ne&ue enim iam o#us %abet ba#tismo, &uo gentibus o#us est, si'ut o#us %abebat, 'um a&uis tege"etu"! >non enim int"atu" alite" in "egno 'aelo"um e) illo, &uo instituisti, ut si' int"etu"2? ne' magnalia mi"abilium &uae"it, &uibus (iat (ides! ne&ue enim nisi signa et #"odigia ide"it, non '"edit, 'um iam distin'ta sit te""a (idelis ab a&uis ma"is in(idelitate ama"is, et linguae in signo sunt non (idelibus, sed in(idelibus$ ne' isto igitu" gene"e olatili, &uod e"bo tuo #"odu)e"unt a&uae, o#us %abet te""a, &uam (undasti su#e" a&uas$ immitte in eam e"bum tuum #e" nuntios tuos$ o#e"a enim eo"um na""amus, sed tu es, &ui o#e"a"is in eis, ut o#e"entu" animam i am$ te""a #"odu'it eam, &uia te""a 'ausa est, ut %ae' agant in ea, si'ut ma"e (uit 'ausa, ut age"ent "e#tilia anima"um i a"um et olatilia sub (i"mamento 'aeli, &uibus iam te""a non indiget, &uam is #is'em mandu'et le atum de #"o(undo, in ea mensa, &uam #a"asti in 'ons#e'tu '"edentium2 ideo enim de #"o(undo le atus est, ut alat a"idam$ et a es ma"ina #"ogenies, sed tamen su#e" te""am multi#li'antu"$ #"ima"um enim o'um e angeli3antium in(idelitas %ominum 'ausa e)titit2 sed et (ideles e)%o"tantu" et benedi'untu" eis multi#li'ite" de die in diem$ at e"o anima i a de te""a sumit e)o"dium, &uia non #"odest nisi iam (idelibus 'ontine"e se ab amo"e %uius sae'uli, ut anima eo"um tibi i at, &uae mo"tua e"at in deli'iis i ens, deli'iis, domine, mo"ti(e"is2 nam tu #u"i 'o"dis itales deli'iae$ O#e"entu" e"go iam in te""a minist"i tui, non si'ut in a&uis in(idelitatis, annuntiando et lo&uendo #e" mi"a'ula et sa'"amenta et o'es m=sti'as, ubi intenta (it igno"antia mate" admi"ationis in timo"e o''ulto"um signo"um : talis enim est int"oitus ad (idem (iliis Adam oblitis tui, dum se
+-
,.
,-
/.
/-
1.
1-
+.
abs'ondunt a (a'ie tua et (iunt ab=ssus : sed o#e"entu" etiam si'ut in a"ida dis'"eta a gu"gitibus ab=ssi, et sint (o"ma (idelibus i endo 'o"am eis et e)'itando ad imitationem$ si' enim non tantum ad audiendum sed etiam ad (a'iendum audiunt! &uae"ite deum, et i et anima est"a, ut #"odu'at te""a animam i entem$ nolite 'on(o"ma"i %ui' sae'ulo, 'ontinete os ab eo$ e itando i it anima, &uae a##etendo mo"itu"$ 'ontinete os ab immani (e"itate su#e"biae, ab ine"ti olu#tate lu)u"iae, et a (alla'i nomine s'ientiae, ut sint bestiae mansuetae et #e'o"a edomita et inno)ii se"#entes$ motus enim animae sunt isti in allego"ia! sed (astus elationis et dele'tatio libidinis et enenum 'u"iositatis motus sunt animae mo"tuae, &uia non ita mo"itu", ut omni motu 'a"eat, &uoniam dis'endo a (onte itae mo"itu" at&ue ita sus'i#itu" a #"aete"eunte sae'ulo et 'on(o"matu" ei$ <e"bum autem, deus, (ons itae aete"nae est et non #"aete"it! ideo&ue in e"bo tuo 'o%ibetu" ille dis'essus, dum di'itu" nobis! nolite 'on(o"ma"i %ui' sae'ulo, ut #"odu'at te""a in (onte itae animam i entem, in e"bo tuo #e" e angelistas tuos animam 'ontinentem imitando imitato"es C%"isti tui$ %o' est enim se'undum genus, &uoniam aemulatio i"i ab ami'o est! estote, in&uit, si'ut ego, &uia et ego si'ut os$ ita e"unt in anima i a bestiae bonae in mansuetudine a'tionis$ mandasti enim di'ens! in mansuetudine o#e"a tua #e"(i'e et ab omni %omine dilige"is$ et #e'o"a bona ne&ue si mandu'a e"int, abundantia, ne&ue si non mandu'a e"int, egentia, et se"#entes boni non #e"ni'iosi ad no'endum, sed astuti ad 'a endum, et tantum e)#lo"antes tem#o"alem natu"am, &uantum su((i'it, ut #e" ea, &uae (a'ta sunt, intelle'ta 'ons#i'iatu" aete"nitas$ se" iunt enim "ationi %ae' animalia, 'um a #"og"essu mo"ti(e"o 'o%ibita i unt et bona sunt$ CAPUT ++
+-
,.
,-
/.
/-
E''e enim, domine deus noste", '"eato" noste", 'um 'o%ibitae (ue"int a((e'tiones ab amo"e sae'uli, &uibus mo"iebamu" male i endo, et 'oe#e"it esse anima i ens bene i endo, 'om#letum&ue (ue"it e"bum tuum, &uo #e" a#ostolum tuum di)isti! nolite 'on(o"ma"i %ui' sae'ulo, 'onse&uetu" illud, &uod adiun)isti statim et di)isti! sed "e(o"mamini in no itate mentis est"ae, non iam se'undum genus, tam&uam imitantes #"ae'edentem #"o)imum, ne' e) %ominis melio"is au'to"itate i entes$ ne&ue enim di)isti! (iat %omo se'undum genus, sed! (a'iamus %ominem ad imaginem et similitudinem nost"am, ut nos #"obemus, &uae sit oluntas tua$ ad %o' enim ille dis#ensato" tuus, gene"ans #e" e angelium (ilios, ne sem#e" #a" ulos %abe"et, &uos la'te nut"i"et et tam&uam nut"i) (o e"et! "e(o"mamini, in&uit, in no itate mentis est"ae ad #"obandum os, &uae sit oluntas dei, &uod bonum et bene#la'itum et #e"(e'tum$ ideo&ue non di'is! (iat %omo, sed! (a'iamus, ne' di'is! se'undum genus, sed! ad imaginem et similitudinem nost"am$ mente &ui##e "eno atus, et 'ons#i'iens intelle'tam e"itatem tuam, %omine demonst"ato"e non indiget, ut suum genus imitetu", sed te demonst"ante #"obat i#se, &uae sit oluntas tua, &uod bonum et bene#la'itum et #e"(e'tum, et do'es eum iam 'a#a'em ide"e t"initatem unitatis el unitatem t"initatis$ ideo&ue #lu"alite" di'to! (a'iamus %ominem, singula"ite" tamen in(e"tu"! et (e'it deus %ominem, et #lu"alite" di'to! ad imaginem nost"am, singula"ite" in(e"tu"! ad imaginem dei$ ita %omo "eno atu" in agnitione dei se'undum imaginem eius, &ui '"ea it eum, et s#i"italis e((e'tus iudi'at omnia, &uae uti&ue iudi'anda sunt, i#se autem a nemine iudi'atu"$ CAPUT +,
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
1uod autem iudi'at omnia, %o' est, &uod %abet #otestatem #is'ium ma"is et olatilium 'aeli et omnium #e'o"um et (e"a"um et omnis te""ae et omnium "e#entium, &uae "e#unt su#e" te""am$ %o' enim agit #e" mentis intelle'tum, #e" &uem #e"'i#it &uae sunt s#i"itus dei$ alio&uin %omo in %ono"e #ositus non intelle)it2 'on#a"atus est iumentis insensatis et similis (a'tus est eis$ e"go in e''lesia tua, deus noste", se'undum g"atiam tuam, &uam dedisti ei, &uoniam tuum sumus (igmentum '"eati in o#e"ibus bonis, non solum &ui s#i"italite" #"aesunt sed etiam %i &ui s#i"italite" subduntu" eis &ui #"aesunt : mas'ulum et (eminam (e'isti %ominem %o' modo in g"atia tua s#i"itali, ubi se'undum se)um 'o"#o"is non est mas'ulus et (emina, &uia ne' Iudaeus ne&ue G"ae'us ne&ue se" us ne&ue libe" : s#i"itales e"go, si e &ui #"aesunt si e &ui obtem#e"ant, s#i"italite" iudi'ant2 non de 'ognitionibus s#i"italibus, &uae lu'ent in (i"mamento : non enim o#o"tet de tam sublimi au'to"itate iudi'a"e : ne&ue de i#so lib"o tuo, etiamsi &uid ibi non lu'et, &uoniam summittimus ei nost"um intelle'tum, 'e"tum&ue %abemus etiam &uod 'lausum est as#e'tibus nost"is, "e'te e"a'ite"&ue di'tum esse$ si' enim %omo, li'et iam s#i"italis et "eno atus in agnitione dei se'undum imaginem eius, &ui '"ea it eum, (a'to" tamen legis debet esse, non iude)$ ne&ue de illa distin'tione iudi'at s#i"italium ideli'et at&ue 'a"nalium %ominum, &ui tuis, deus noste", o'ulis noti sunt, et nullis ad%u' nobis a##a"ue"unt o#e"ibus, ut e) ("u'tibus eo"um 'ognos'amus eos, sed tu, domine, iam s'is eos et di isisti et o'asti in o''ulto, ante&uam (ie"et (i"mamentum$ ne&ue de tu"bidis %uius sae'uli #o#ulis &uam&uam s#i"italis %omo iudi'at$ &uid enim ei de %is, &ui (o"is sunt, iudi'a"e igno"anti, &uis inde entu"us sit in dul'edinem g"atiae tuae et &uis in #e"#etua in#ietatis ama"itudine "emansu"us* Ideo&ue %omo, &uem (e'isti ad imaginem tuam, non a''e#it #otestatem lumina"ium 'aeli, ne&ue i#sius o''ulti 'aeli, ne&ue diei et no'tis, &uae ante 'aeli 'onstitutionem o'asti, ne&ue 'ong"egationis a&ua"um, &uod est ma"e! sed a''e#it #otestatem #is'ium ma"is et olatilium 'aeli et omnium #e'o"um et omnis te""ae et omnium "e#entium, &uae "e#unt su#e" te""am$ iudi'at enim et a##"obat, &uod "e'te, im#"obat aute", &uod #e"#e"am in ene"it2 si e in ea sollemnitate sa'"amento"um, &uibus initiantu" &uos #e" estigat in a&uis multis mise"i'o"dia tua2 si e in ea, &ua ille #is'is e)%ibetu", &uem le atum de #"o(undo te""a #ia 'omedit2 si e in e"bo"um signis o'ibus&ue subie'tis au'to"itati lib"i tui, tam&uam sub (i"mamento olitantibus, inte"#"etando, e)#onendo, disse"endo, dis#utando, benedi'endo at&ue in o'ando te, o"e e"um#entibus at&ue sonantibus signis, ut "es#ondeat #o#ulus! amen$ &uibus omnibus o'ibus 'o"#o"alite" enuntiandis 'ausa est ab=ssus sae'uli et 'ae'itas 'a"nis, &ua 'ogitata non #ossunt ide"i, ut o#us sit inst"e#e"e in au"ibus$ ita, &uam is multi#li'entu" olatilia su#e" te""am, e) a&uis tamen o"iginem du'unt$ iudi'at etiam s#i"italis a##"obando, &uod "e'tum, in#"obando autem, &uod #e"#e"am in ene"it in o#e"ibus mo"ibus&ue (idelium, elemos=nis tam&uam te""a ("u'ti(e"a, et de anima i a mansue(a'tis a((e'tionibus, in 'astitate, in ieiuniis, in 'ogitationibus #iis, de %is, &uae #e" sensum 'o"#o"is #e"'i#iuntu"$ de %is enim iudi'a"e nun' di'itu", in &uibus et #otestatem 'o""igendi %abet$ CAPUT +/
/-
Sed &uid est %o' et &uale m=ste"ium est* e''e benedi'is %omines, o domine, ut '"es'ant et multi#li'entu" et im#leant te""am$ ni%ilne nobis e) %o' innuis, ut intellegamus ali&uid, 'u" non ita benedi)e"is lu'em, &uam o'asti diem, ne' (i"mamentum 'aeli ne' lumina"ia ne' side"a ne' te""am ne' ma"e* di'e"em te, deus noste", &ui nos ad imaginem tuam '"easti, di'e"em te %o' donum benedi'tionis %omini #"o#"ie oluisse la"gi"i, nisi %o'
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/.
modo benedi)isses #is'es et 'oetos, ut '"es'e"ent et multi#li'a"entu" et im#le"ent a&uam ma"is, et olatilia multi#li'a"entu" su#e" te""am$ item di'e"em ad ea "e"um gene"a #e"tine"e benedi'tionem %an', &uae gignendo e) semet i#sis #"o#agantu", si eam "e#e"i"em in a"bustis et ("ute'tis et in #e'o"ibus te""ae$ nun' autem ne' %e"bis et lignis di'tum est ne' bestiis et se"#entibus! '"es'ite et multi#li'amini, 'um %ae' &uo&ue omnia si'ut #is'es et a es et %omines gignendo augeantu" genus&ue 'ustodiant$ 1uid igitu" di'am, lumen meum, e"itas* &uia a'at %o', &uia inanite" ita di'tum est* ne&ua&uam, #ate" #ietatis, absit, ut %o' di'at se" us e"bi tui$ et si ego non intellego, &uid %o' elo&uio signi(i'es, utantu" eo melius melio"es, id est intellegentio"es &uam ego sum, uni'ui&ue &uantum sa#e"e dedisti$ #la'eat autem et 'on(essio mea 'o"am o'ulis tuis, &ua tibi 'on(iteo" '"ede"e me, domine, non in'assum te ita lo'utum, ne&ue silebo$ &uod mi%i le'tionis %uius o''asio sugge"it$ e"um est enim, ne' ideo, &uid im#ediat ita me senti"e di'ta (igu"ata lib"o"um tuo"um$ no i enim multi#li'ite" signi(i'a"i #e" 'o"#us, &uod uno modo mente intellegitu", et multi#li'ite" mente intellegi, &uod uno modo #e" 'o"#us signi(i'atu"$ e''e sim#le) dile'tio dei et #"o)imi, &uam multi#li'ibus sa'"amentis et innume"abilibus linguis et in una&ua&ue lingua innume"abilibus lo'utionum modis 'o"#o"alite" enuntiatu"* ita '"es'unt et multi#li'antu" (etus a&ua"um$ adtende ite"um &uis&uis %ae' legis! e''e &uod uno modo s'"i#tu"a o((e"t et o) #e"sonat! in #"in'i#io deus (e'it 'aelum et te""am, nonne multi#li'ite" intellegitu", non eo"um (alla'ia, sed e"a"um intellegentia"um gene"ibus* ita '"es'unt et multi#li'antu" (etus %ominum$ Ita&ue si natu"as i#sas "e"um non allego"i'e, sed #"o#"ie 'ogitemus, ad omnia, &uae de seminibus gignuntu", 'on enit e"bum! '"es'ite et multi#li'amini2 si autem (igu"ate #osita ista t"a'temus : &uod #otius a"bit"o" intendisse s'"i#tu"am, &uae uti&ue non su#e" a'ue solis a&uatilium et %ominum (etibus istam benedi'tionem adt"ibuit : in enimus &uidem multitudines et in '"eatu"is s#i"italibus at&ue 'o"#o"alibus tam&uam in 'aelo et te""a, et in animis iustit et ini&uis tam&uam in lu'e et teneb"is, et in san'tis au'to"ibus, #e" &uos le) minist"ata est, tam&uam in (i"mamento, &uod solidatum est inte" a&uam et a&uam, et in so'ietate ama"i'antium #o#ulo"um tam&uam in ma"i, et in studio #ia"um anima"um tam&uam in a"ida, et in o#e"ibus mise"i'o"diae se'undum #"aesentem itam tam&uam in %e"bis seminalibus et lignis ("u'ti(e"is, et in s#i"italibus donis mani(estatis ad utilitatem si'ut in lumina"ibus 'aeli, et in a((e'tibus (o"matis ad tem#e"antiam tam&uam in anima i a! in %is omnibus nan'isimu" multitudines et ube"tates et in'"ementa2 sed &uod ita '"es'at et multi#li'etu", ut una "es multis modis enuntietu" et una enuntiatio multis modis intellegatu", non in enimus, nisi in signis 'o"#o"alite" editis et "ebus intellegibilite" e)'ogitatis$ signa 'o"#o"alite" edita gene"ationes a&ua"um #"o#te" ne'essa"ias 'ausas 'a"nalis #"o(unditatis, "es autem intellegibilite" e)'ogitatas gene"ationes %umanas #"o#te" "ationis (e'unditatem intelle)imus$ et ideo '"edidimus ut"i&ue %o"um gene"i di'tum esse abs te, domine! '"es'ite et multi#li'amini$ in %a' enim benedi'tione 'on'essam nobis a te (a'ultatem a' #otestatem a''i#io et multis modis enuntia"e, &uod uno modo intelle'tum tenue"imus, et multis modis intellege"e, &uod obs'u"e uno modo enuntiatum lege"imus$ si' im#lentu" a&uae ma"is, &uae non mo entu" nisi a"iis signi(i'atibus, si' et (etibus %umanis im#letu" et te""a, 'uius a"iditas a##a"et in studio, et dominatu" ei "atio$ CAPUT +<olo etiam di'e"e, domine deus meus, &uod me 'onse&uens tua s'"i#tu"a 'onmonet, et di'am ne' e"ebo"$ e"a enim di'am te mi%i ins#i"ante, &uod e) eis e"bis oluisti ut
/-
1.
1-
di'e"em$ ne&ue enim alio #"aete" te ins#i"ante '"edo me e"um di'e"e, 'um tu sis e"itas, omnis autem %omo menda)$ et ideo &ui lo&uitu" menda'ium, de suo lo&uitu"$ e"go ut e"um lo&ua", de tuo lo&uo"$ e''e dedisti nobis in es'am omne (aenum sati um seminans semen, &uod est su#e" omnem te""am, et omne lignum, &uod %abet in se ("u'tum seminis sati i$ ne' nobis solis, sed et omnibus a ibus 'aeli et bestiis te""ae at&ue se"#entibus2 #is'ibus autem et 'oetis magnis non dedisti %ae'$ di'ebamus enim eis te""ae ("u'tibus signi(i'a"i et in allego"ia (igu"a"i o#e"a mise"i'o"diae, &uae %uius itae ne'essitatibus e)%ibentu" e) te""a ("u'ti(e"a$ talis te""a e"at #ius Onesi#%o"us, 'uius domui dedisti mise"i'o"diam, &uia ("e&uente" Paulum tuum "e("ige"a it et 'atenam eius non e"ubuit$ %o' (e'e"unt et ("at"es et tali ("uge ("u'ti(i'a e"unt, &ui &uod ei dee"at su##le e"unt e) Ma'edonia$ &uomodo autem dolet &uaedam ligna, &uae ("u'tum ei debitum non dede"unt, ubi ait! in #"ima mea de(ensione nemo mi%i a((uit, sed omnes me de"eli&ue"unt! non illis in#utetu"$ ista enim debentu" eis, &ui minist"ant do't"inam "ationalem #e" intellegentias di ino"um m=ste"io"um, et ita eis debentu" tam&uam %ominibus$ debentu" autem eis si'ut animae i ae, #"aebentibus se ad imitandum in omni 'ontinentia$ item debentu" eis tam&uam olatilibus, #"o#te" benedi'tiones eo"um, &uae multi#li'antu" su#e" te""am, &uoniam in omnem te""am e)iit sonus eo"um$ CAPUT +5
+. Pas'untu" autem %is es'is &ui laetantu" eis, ne' illi laetantu" eis, &uo"um deus ente"$ ne&ue enim et in illis, &ui #"aebent ista, ea, &uae dant, ("u'tus est, sed &uo animo dant$ ita&ue ille, &ui deo se" iebat, non suo ent"i, ideo #lane, unde gaudeat, ideo et 'ong"atulo" ei alde$ a''e#e"at enim a P%ili##ensibus &uae #e" E#a#%"oditum mise"ant2 sed tamen unde gaudeat, ideo$ unde autem gaudet, inde #as'itu", &uia in e"itate lo&uens! Ga isus sum, in&uit, magni(i'e in domino, &ui tandem ali&uando "e#ullulastis sa#e"e #"o me, in &uo sa#iebatis2 taedium autem %abuistis$ isti e"go diutu"no taedio ma"'ue"ant et &uasi e)a"ue"ant ab isto ("u'tu boni o#e"is, et gaudet eis, &uia "e#ullula"unt, non sibi, &uia eius indigentiae sub ene"unt$ ideo se'utus ait! Non &uod desit ali&uid di'o2 ego enim didi'i, in &uibus sum, su((i'iens esse$ s'io et minus %abe"e, s'io et abunda"e2 in omnibus et in omni imbutus sum, et satu"a"i et esu"i"e et abunda"e et #enu"iam #ati! omnia #ossum in eo, &ui me 'on(o"tat$ Unde e"go gaudes, o Paule magne* unde gaudes, unde #as'e"is, %omo "eno ate in agnitionem dei se'undum imaginem eius, &ui '"ea it te, et anima i a tanta 'ontinentia et lingua olatilis lo&uens m=ste"ia* talibus &ui##e animantibus ista es'a debetu"$ &uid est, &uod te #as'it* laetitia$ &uod se&uitu" audiam! e"um tamen, in&uit, bene (e'istis 'onmuni'antes t"ibulationi meae$ %in' gaudet, %in' #as'itu", &uia illi bene (e'e"unt, non &uia eius angustia "ela)ata est, &ui di'it tibi! In t"ibulatione dilatasti mi%i, &uia et abunda"e et #enu"iam #ati no it in te, &ui 'on(o"tas eum$ s'itis enim, in&uit, etiam os, @ili##enses, &uoniam in #"in'i#io e angelii, 'um e) Ma'edonia sum #"o(e'tus, nulla mi%i e''lesia 'onmuni'a 'it in "atione dati et a''e#ti nisi os soli, &uia et T%essaloni'am et semel et ite"um usibus meis misistis$ ad %ae' bona o#e"a eos "edisse nun' gaudet, et "e#ullulasse laetatu" tam&uam "e i es'ente (e"tilitate ag"i$ Num&uid #"o#te" usus suos, &uia di)it! <sibus meis misistis, num&uid #"o#te"ia gaudet* non #"o#te"ea$ et %o' unde s'imus* &uoniam i#se se&uitu" di'ens! Non &uia &uae"o datum, sed "e&ui"o ("u'tum$ didi'i a te, deus meus, inte" datum et ("u'tum dis'e"ne"e$ datum est "es i#sa, &uam dat, &ui im#e"titu" %ae' ne'essa"ia, eluti est nummus, 'ibus, #otus, estimentum, te'tum, adiuto"ium$ ("u'tus autem bona et "e'ta oluntas dato"is est$ non enim ait magiste" bonus! 1ui sus'e#e"it
+-
,.
,-
/.
/-
#"o#%etam tantum! 1ui sus'e#e"it iustum, sed addidit! In nomine iusti2 ita &ui##e ille me"'edem #"o#%etae, iste me"'edem iusti a''i#et$ ne' solum ait! 1ui 'ali'em a&uae ("igidae #otum dede"it uni e) minimis meis, sed addidit! Tantum in nomine dis'i#uli, et si' adiun)it! Amen di'o obis, non #e"det me"'edem suam$ datum est sus'i#e"e #"o#%etam, sus'i#e"e iustum, #o""ige"e 'ali'em a&uae ("igidae dis'i#ulo2 ("u'tus autem in nomine #"o#%etae, in nomine iusti, in nomine dis'i#uli %o' (a'e"e$ ("u'tu #as'itu" Helias a idua s'iente, &uod %ominem dei #as'e"et, et #"o#te" %o' #as'e"et2 #e" 'o" um autem dato #as'ebatu"$ ne' inte"io" Helias, sed e)te"io" #as'ebatu", &ui #osset etiam talis 'ibi egestate 'o""um#i$ CAPUT +6 Ideo&ue di'am, &uod e"um est 'o"am te, domine, 'um %omines idiotae at&ue in(ideles >&uibus initiandis at&ue lu'"andis ne'essa"ia sunt sa'"amenta initio"um et magnalia mi"a'ulo"um, &uae nomine #is'ium et 'oeto"um signi(i'a"i '"edimus?, sus'i#iunt 'o"#o"alite" "e(i'iendos aut in ali&uo usu #"aesentis itae adiu andos #ue"os tuos, 'um id &ua"e (a'iendum sit et &uo #e"tineat igno"ent, ne' illi istos #as'unt ne' isti ab illis #as'untu"2 &uia ne' illi %ae' san'ta et "e'ta oluntate o#e"antu" ne' isti eo"um datis, ubi ("u'tum nondum ident, laetantu"$ inde &ui##e animus #as'itu", unde laetatu"$ et ideo #is'es et 'oeti non es'untu" es'is, &uas non ge"minat nisi iam te""a ab ama"itudine ma"ino"um (lu'tuum distin'ta at&ue dis'"eta$ CAPUT +7
1.
1-
+.
+-
,.
Et idisti, deus, omnia &uae (e'isti, et e''e bona alde, &uia et nos idemus ea, et e''e omnia bona alde$ in singulis gene"ibus o#e"um tuo"um, 'um di)isses, ut (ie"ent, et (a'ta essent, illud at&ue illud idisti &uia bonum est$ se#tiens nume"a i s'"i#tum esse te idisse, &uia bonum est &uod (e'isti2 et %o' o'ta um est, &uia idisti omnia &uae (e'isti, et e''e non solum bona sed etiam alde bona, tam&uam simul omnia$ nam singula tantum bona e"ant, simul autem omnia et bona et alde$ %o' di'unt etiam &uae&ue #ul'%"a 'o"#o"a, &uia longe multo #ul'%"ius est 'o"#us, &uod e) memb"is #ul'%"is omnibus 'onstat, &uam i#sa memb"a singula, &uo"um o"dinatissimo 'on entu 'on#letu" uni e"sum, &uam is et illa etiam singillatim #ul'%"a sint$ CAPUT +8 Et attendi, ut in eni"em, ut"um se#tiens el o'tiens ide"is, &uia bona sunt o#e"a tua, 'um tibi #la'ue"unt, et in tua isione non in eni tem#o"a, #e" &uae intellege"em, &uod totiens ide"is &uae (e'isti, et di)i! O domine, nonne ista s'"i#tu"a tua e"a est, &uoniam tu e"a) et e"itas edidisti eam* 'u" e"go tu mi%i di'is non esse in tua isione tem#o"a, et ita s'"i#tu"a tua mi%i di'it #e" singulos dies et &uae (e'isti te idisse, &uia bona sunt, et 'um ea nume"a"em, in eni &uotiens* ad %ae' tu di'is mi%i, >&uoniam tu es deus meus et di'is o'e (o"ti in au"e inte"io"e se" o tuo #e""um#ens meam su"ditatem et 'lamans!? o %omo, nem#e &uod s'"i#tu"a mea di'it, ego di'o$ et tamen illa tem#o"alite" di'it, e"bo autem meo tem#us non a''edit, &uia ae&uali me'um aete"nitate 'onsistit$ si' ea, &uae os #e" s#i"itum meum idetis, ego ideo, si'ut ea, &uae os #e" s#i"itum meum di'itis, ego di'o$ at&ue ita 'um os tem#o"alite" ea ideatis, non ego tem#o"alite" ideo, &uemadmodum, 'um os tem#o"alite" ea di'atis, non ego tem#o"alite" di'o$
,-
/.
/-
CAPUT ,. Et audi i, domine deus meus, et elin)i stillam dul'edinis e) tua e"itate, et intelle)i, &uoniam sunt &uidam, &uibus dis#li'ent o#e"a tua, et multa eo"um di'unt te (e'isse ne'essitate 'on#ulsum, si'ut (ab"i'as 'aelo"um et 'on#ositiones side"um, et %o' non de tuo, sed iam (uisse alibi '"eata et aliunde, &uae tu 'ont"a%e"es et 'on#agina"es at&ue 'onte)e"es, 'um de %ostibus i'tis mundana moenia moli"e"is, ut ea 'onst"u'tione de in'ti ad e"sus te ite"um "ebella"e non #ossent2 alia e"o ne' (e'isse te ne' omnino 'on#egisse, si'ut omnis 'a"nes et minutissima &uae&ue animantia et &uid&uid "adi'ibus te""am tenet, sed %ostilem mentem natu"am&ue aliam non abs te 'onditam tibi&ue 'ont"a"iam in in(e"io"ibus mundi lo'is ista gigne"e at&ue (o"ma"e$ insani di'unt %ae' &uoniam non #e" s#i"itum tuum ident o#e"a tua ne' te 'ognos'unt in eis$ CAPUT ,1 1ui autem #e" s#i"itum tuum ident ea, tu ides in eis$ e"go 'um ident, &uia bona sunt, tu ides, &uia bona sunt, et &uae'um&ue #"o#te" te #la'ent, tu in eis #la'es, et &uae #e" s#i"itum tuum #la'ent nobis, tibi #la'ent in nobis$ &uis enim s'it %ominum, &uae sunt %ominis, nisi s#i"itus %ominis, &ui in i#so est* si' et &uae dei sunt nemo s'it nisi s#i"itus dei$ nos autem, in&uit, non s#i"itum %uius mundi a''e#imus, sed s#i"itum, &ui e) deo est, ut s'iamus &uae a deo donata sunt nobis$ et admoneo", ut di'am! 'e"te nemo s'it, &uae dei, nisi s#i"itus dei$ &uomodo e"go s'imus et nos, &uae a deo donata sunt nobis* "es#ondetu" mi%i, &uoniam &uae #e" eius s#i"itum s'imus etiam si' nemo s'it nisi s#i"itus dei$ si'ut enim "e'te di'tum est! Non enim os estis, &ui lo&uimini, eis, &ui in dei s#i"itu lo&ue"entu", si' "e'te di'itu"! non os estis, &ui s'itis eis, &ui in dei s#i"itu s'iunt$ ni%ilo minus igitu" "e'te di'itu"! non os estis, &ui idetis eis, &ui in s#i"itu dei ident! ita &uid&uid in s#i"itu dei ident &uia bonum est, non i#si, sed deus idet, &uia bonum est$ aliud e"go est, ut #utet &uis&ue malum esse &uod bonum est, &uales su#"a di'ti sunt2 aliud, ut &uod bonum est ideat %omo, &uia bonum est, >si'ut multis tua '"eatu"a #la'et, &uia bona est, &uibus tamen non tu #la'es in ea2 unde ("ui magis i#sa &uam te olunt!? aliud autem, ut, 'um ali&uid idet %omo &uia bonum est, deus in illo ideat, &uia bonum est, ut s'ili'et ille ametu" in eo, &uod (e'it, &ui non ama"etu" nisi #e" s#i"itum, &uem dedit2 &uoniam 'a"itas dei di((usa est in 'o"dibus nost"is #e" s#i"itum san'tum, &ui datus est nobis, #e" &uem idemus, &uia bonum est, &uid&uid ali&uo modo est! ab illo enim est, &ui non ali&uo modo est, sed est, est$ CAPUT ,+ /. G"atias tibi, domine4 idemus 'aelum et te""am, si e 'o"#o"alem #a"tem su#e"io"em at&ue in(e"io"em, si e s#i"italem 'o"#o"alem&ue '"eatu"am, at&ue in o"natu %a"um #a"tium, &uibus 'onstat el uni e"sa mundi moles el uni e"sa omnino '"eatu"a, idemus lu'em (a'tam di isam&ue a teneb"is$ idemus (i"mamentum 'aeli, si e inte" s#i"itales a&uas su#e"io"es et 'o"#o"ales in(e"io"es, #"ima"ium 'o"#us mundi, si e %o' s#atium ae"is, &uia et %o' o'atu" 'aelum, #e" &uod agantu" olatilia 'aeli, inte" a&uas, &uae a#o"alite" eis su#e"(e"untu" et se"enis etiam no'tibus "o"ant, et %as, &uae in te""is g"a es (luitant$ idemus 'ong"egata"um a&ua"um s#e'iem #e" 'am#os ma"is, et a"idam te""am el nudatam el (o"matam, ut esset isibilis et 'om#osita %e"ba"um&ue at&ue
1.
1-
+.
+-
,.
,-
/-
1.
a"bo"um mate"$ idemus lumina"ia (ulge"e desu#e", solem su((i'e"e diei, lunam et stellas 'onsola"i no'tem, at&ue %is omnibus nota"i et signi(i'a"i tem#o"a$ idemus umidam us&ue&ua&ue natu"am #is'ibus et beluis et altibus (e'undatam, &uod ae"is 'o"#ulentia, &uae olatus a ium #o"tat, a&ua"um e)%alatione 'on'"es'it$ idemus te""enis animalibus (a'iem te""ae de'o"a"i, %ominem&ue ad imaginem et similitudinem tuam, 'un'tis in"ationabilibus animantibus i#sa tua imagine a' similitudine, %o' est "ationis et intellegentiae i"tute, #"ae#oni2 et &uemadmodum in eius anima aliud est, &uod 'onsulendo dominatu", aliud, &uod subditu" ut obtem#e"et, si' i"o (a'tam esse etiam 'o"#o"alite" (eminam, &uae %abe"et &uidem in mente "ationabilis intellegentiae #a"em natu"am, se)u tamen 'o"#o"is ita mas'ulino se)ui subi'e"etu", &uemadmodum subi'itu" a##etitus a'tiones ad 'on'i#iendam de "atione mentis "e'te agendi solle"tiam idemus %ae' et singula bona et omnia bona alde$ CAPUT ,,
1Laudant te o#e"a tua, ut amemus te, et amamus te, ut laudent te o#e"a tua$ %abent initium et (inem e) tem#o"e, o"tum et o''asum, #"o(e'tum et de(e'tum, s#e'iem et #"i ationem$ %abent e"go 'onse&uentia mane et es#e"am, #a"tim latente" #a"tim e idente"$ de ni%ilo enim a te, non de te (a'ta sunt, non de ali&ua non tua el &uae antea (ue"it, sed de 'on'"eata, id est simul a te '"eata mate"ia, &uia eius in(o"mitatem sine ulla tem#o"is inte"#ositione (o"masti$ nam 'um aliud sit 'aeli et te""ae mate"ies, aliud 'aeli et te""ae s#e'ies, mate"iem &uidem de omnino ni%ilo, mundi autem s#e'iem de in(o"mi mate"ia, simul tamen ut"um&ue (e'isti, ut mate"iam (o"ma nulla mo"ae inte"'a#edine se&ue"etu"$ CAPUT ,/ Ins#e)imus etiam, #"o#te" &uo"um (igu"ationem ista el tali o"dine (ie"i el tali o"dine s'"ibi oluisti, et idimus, &uia bona sunt singula et omnia bona alde, in e"bo tuo, in uni'o tuo, 'aelum et te""am, 'a#ut et 'o"#us e''lesiae, in #"aedestinatione ante omnia tem#o"a sine mane et es#e"a$ ubi autem 'oe#isti #"aedestinata tem#o"alite" e)e&ui, ut o''ulta mani(esta"es et in'om#osita nost"a 'on#one"es : &uoniam su#e" nos e"ant #e''ata nost"a, et in #"o(undum teneb"osum abie"amus abs te, et s#i"itus tuus bonus su#e"(e"ebatu" ad sub eniendum nobis in tem#o"e o##o"tuno : et iusti(i'asti im#ios et distin)isti eos ab ini&uis, et solidasti au'to"itatem lib"i tui inte" su#e"io"es, &ui tibi do'iles essent, et in(e"io"es, &ui eis subde"entu", et 'ong"egasti so'ietatem in(idelium in unam 'ons#i"ationem, ut a##a"e"ent studia (idelium, ut tibi o#e"a mise"i'o"diae #a"e"ent, dist"ibuentes etiam #au#e"ibus te""enas (a'ultates ad ad&ui"enda 'aelestia$ et inde a''endisti &uaedam lumina"ia in (i"mamento, e"bum itae %abentes san'tos tuos, et s#i"italibus donis #"aelata sublimi au'to"itate (ulgentes2 et inde ad imbuendos in(ideles gentes sa'"amenta et mi"a'ula isibilia o'es&ue e"bo"um se'undum (i"mamentum lib"i tui, &uibus etiam (ideles benedi'e"entu", e) mate"ia 'o"#o"ali #"odu)isti2 et deinde (idelium animam i am #e" a((e'tus o"dinatos 'ontinentiae igo"e (o"masti, at&ue inde tibi soli mentem subditam, et nullus au'to"itatis %umanae ad imitandum indigentem, "eno asti ad imaginem et similitudinem tuam #"aestanti&ue intelle'tui "ationabilem a'tionem tam&uam i"o (eminam subdidisti, omnibus&ue tuis ministe"iis ad #e"(i'iendos (ideles in %a' ita ne'essa"iis, ab eisdem (idelibus ad usus tem#o"ales ("u'tuosa in (utu"um o#e"a #"aebe"i oluisti$ %ae' omnia idemus et bona
+.
+-
,.
,-
/.
/-
sunt alde, &uoniam tu ea ides in nobis, &ui s#i"itum, &uo ea ide"emus et in eis te ama"emus, dedisti nobis$ CAPUT ,9omine deus, #a'em da nobis : omnia enim #"aestitisti nobis : #a'em &uietis, #a'em sabbati, #a'em sine es#e"a$ omnis &ui##e iste o"do #ul'%e""imus "e"um alde bona"um modis suis #e"a'tis t"ansitu"us est! et mane &ui##e in eis (a'tum est et es#e"a$ 1. CAPUT ,5 9ies autem se#timus sine es#e"a est ne' %abet o''asum, &uia san'ti(i'asti eum ad #e"mansionem sem#ite"nam, ut id, &uod tu #ost o#e"a tua bona alde, &uam is ea &uietus (e'e"is, "e&uie isti se#timo die, %o' #"aelo&uatu" nobis o) lib"i tui, &uod et nos #ost o#e"a nost"a ideo bona alde, &uia tu nobis ea donasti, sabbato itae aete"nae "e&uies'amus in te$ CAPUT ,6 +. Etiam tun' enim si' "e&uies'es in nobis, &uemadmodum nun' o#e"a"is in nobis, et ita e"it illa "e&uies tua #e" nos, &uemadmodum sunt ista o#e"a tua #e" nos$ tu autem, domine, sem#e" o#e"a"is et sem#e" "e&uies'is2 ne' ides ad tem#us, ne' mo e"is ad tem#us, ne' &uies'is ad tem#us2 et tamen (a'is et isiones tem#o"ales et i#sa tem#o"a et &uietem e) tem#o"e$ CAPUT ,7 Non ita&ue ista &uae (e'isti idemus, &uia sunt, tu autem &uia ides ea, sunt$ et nos (o"is idimus, &uia sunt, et intus, &uia bona sunt! tu autem ibi idisti (a'ta, ubi idisti (a'ienda$ et nos alio tem#o"e moti sumus ad bene (a'iendum, #ostea&uam 'on'e#it de s#i"itu tuo 'o" nost"um2 #"io"e autem tem#o"e ad male (a'iendum mo ebamu" dese"entes te! tu e"o, deus une bone, num&uam 'essasti bene (a'e"e$ et sunt &uaedam bona o#e"a nost"a, e) mune"e &uidem tuo, sed non sem#ite"na! #ost illa nos "e&uietu"os in tua g"andi san'ti(i'atione s#e"amus$ tu autem bonum nullo indigens bono sem#e" &uietus es, &uoniam tua &uies tu i#se es$ et %o' intellege"e &uis %ominum dabit %omini* &uis angelus angelo* &uis angelus %omini* a te #etatu", in te &uae"atu", ad te #ulsetu"! si', si' a''i#ietu", si' in enietu", si' a#e"ietu"$
1-
+-
,.
,-

AUGUSTINI - Confessiones

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

AUGUSTINI - Confessiones

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AURELII AUGUSTINI HIPPONENSIS

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones

AURELII AUGUSTINI IPPONENSIS 0 Con(essiones