Professional Documents
Culture Documents
Baal Updesh
Baal Updesh
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
10
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
15
16
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
pwT dUjw ()
BulwvyN A`Kr
s
K
&
Q
h
b
a
t
S
^
V
G
X
l
m
B
C
g
L
q
n
F
p
|
D
j
Z
J
T
c
r
v
e
z
P
A
d
x
\
k
f
bwl aupdyS
pwT qIjw ()
lgW mwqwvW
I
`
A
s
h
k
K
g
G
|
wu
mukqw
ibhwrI
lW
knOVw
A`Dk
iU
knw
AONkV
oW
dulwvW
it}pI
ishwrI
dulYNkV
hoVw
knw-ibdI
pwT cOQw ()
muhwrnI
Aw
sw
hw
kw
Kw
gw
Gw
|w
ie
is
ih
ik
iK
ig
iG
i|
eI
sI
hI
kI
KI
gI
GI
|I
au
su
hu
ku
Ku
gu
Gu
|u
aU
sU
hU
kU
KU
gU
GU
|U
ey
sy
hy
ky
Ky
gy
Gy
|y
AY
sY
hY
kY
KY
gY
GY
|Y
E
so
ho
ko
Ko
go
Go
|o
AO
sO
hO
kO
KO
gO
GO
|O
AM
s
h
k
KM
g
GM
|
AW
sW
hW
kW
KW
gW
GW
|W
bwl aupdyS
c
C
j
J
\
t
T
cw
Cw
jw
Jw
\w
tw
Tw
ic
iC
ij
iJ
i\
it
iT
cI
CI
jI
JI
\I
tI
TI
cu
Cu
ju
Ju
\u
tu
Tu
cU
CU
jU
JU
\U
tU
TU
cy
Cy
jy
Jy
\y
ty
Ty
cY
CY
jY
JY
\Y
tY
TY
co
Co
jo
Jo
\o
to
To
cO
CO
jO
JO
\O
tO
TO
c
C
j
J
\
t
T
cW
CW
jW
JW
\W
tW
TW
f
F
x
q
Q
d
D
n
p
P
b
B
fw
Fw
xw
qw
Qw
dw
Dw
nw
pw
Pw
bw
Bw
if
iF
ix
iq
iQ
id
iD
in
ip
iP
ib
iB
fI
FI
xI
qI
QI
dI
DI
nI
pI
PI
bI
BI
fu
Fu
xu
qu
Qu
du
Du
nu
pu
Pu
bu
Bu
fU
FU
xU
qU
QU
dU
DU
nU
pU
PU
bU
BU
fy
Fy
xy
qy
Qy
dy
Dy
ny
py
Py
by
By
fY
FY
xY
qY
QY
dY
DY
nY
pY
PY
bY
BY
fo
Fo
xo
qo
Qo
do
Do
no
po
Po
bo
Bo
fO
FO
xO
qO
QO
dO
DO
nO
pO
PO
bO
BO
f
F
x
q
Q
d
D
n
pM
P
b
B
fW
FW
xW
qW
QW
dW
DW
nW
pW
PW
bW
BW
bwl aupdyS
m mw
X Xw
r rw
l lw
v vw
V Vw
.l .lw
S Sw
z zw
^ ^w
Z Zw
im mI mu
iX XI Xu
ir rI ru
il lI lu
iv vI vu
iV VI Vu
il
. .lI .lu
iS SI Su
iz zI zu
i^ ^I ^u
iZ ZI Zu
mU
XU
rU
lU
vU
VU
.lU
SU
zU
^U
ZU
my mY
Xy XY
ry rY
ly lY
vy vY
Vy VY
.ly .lY
Sy SY
zy zY
^y ^Y
Zy ZY
mo
Xo
ro
lo
vo
Vo
.lo
So
zo
^o
Zo
mO
XO
rO
lO
vO
VO
.lO
SO
zO
^O
ZO
mM
X
r
l{
v
V
.l{
S
z
^M
Z
mW
XW
rW
lW
vW
VW
.lW
SW
zW
^W
ZW
& &w i& &I &u &U &y &Y &o &O & &W
sW
hW
kW
KW
is
ih
ik
iK
sIN
hIN
kIN
KIN
su
hu
ku
Ku
sU
hU
kU
KUM
syN
hyN
kyN
KyN
sYN
hYN
kYN
KYN
soN
hoN
koN
KoN
sON
hON
kON
KON
s
h
k
KM
is
ih
ik
iKM
su
hu
ku
KuM
not : mukqw, ishwrI, AONkV, ienHW it}pI qy ibdI dovyN AvwjW boldIAW hn [
bwkI mwqrwvW dulYNkV dI it}pI smyq ibdI dI Avwj boldI hY [
g
G
|
c
bwl aupdyS
gW
GW
|W
cW
ig
iG
i|
ic
gIN
GIN
|IN
cIN
gu
Gu
|u
cu
gU
GUM
|U
cU
gyN
GyN
|yN
cyN
gYN
GYN
|YN
cYN
goN gON
GoN GON
|oN |ON
coN cON
g
GM
|
c
ig
iGM
i|
ic
gMu
GuM
|u
cu
fW
FW
xW
qW
if
iF
ix
iq
fIN
FIN
xIN
qIN
fu
Fu
xu
qu
fU
FU
xU
qU
fyN
FyN
xyN
qyN
fYN
FYN
xYN
qYN
foN
FoN
xoN
qoN
fON
FON
xON
qON
f
F
x
q
if
iF
ix
iq
fu
Fu
xu
qu
dW
DW
nW
pW
id
iD
in
ip
dIN
DIN
nIN
pIN
du
Du
nu
pu
dU
DU
nU
pUM
dyN
DyN
nyN
pyN
dYN
DYN
nYN
pYN
doN
DoN
noN
poN
dON
DON
nON
pON
d
D
n{
pM
id
iD
in
ipM
du
Du
nu{
puM
bwl aupdyS
P
b
B
m
PW
bW
BW
mW
iP
ib
iB
im
PIN
bIN
BIN
mIN
Pu
bu
Bu
mu
PU
bU
BU
mUM
PyN
byN
ByN
myN
PYN
bYN
BYN
mYN
PoN
boN
BoN
moN
PON
bON
BON
mON
P
b
B
mM
iP
ib
iB
imM
Pu
bu
Bu
muM
pwT pMjvW ()
mukqy vwly do A`Kry Sbd
gl
ds
PV
pl
Cl
rs
ks
qp
Dr
jl
kl
ns
bl
Cj
lV
Br
Gr
qr
kx
fr
Ab
cl
jr
hT
mn
mr
kr
nr
Gs
^q [
jl Br [ qr PVH [ Gr cl [ hT n kr [
Gr Pl hn [ sB Gr hn [ ds ng hn [
vl Cl n kr [ ns Gr cl [ gl kr [
bwl aupdyS
mtr
Ksm
blb
hrn
jgq
btn
Drm
kml
thl
kxk
grm
klm
crn
mhl
bqK
nrm
sVk
srl
Amr
Srq [
mlml
srks
hrkq
Axbx
Adrk
glgl
jlQl
hrmn
gVbV
mqlb
Jtpt
Srvx
m^ml
drSn
n&rq
Srbq [
Arjn isG ksrq kr [ Jtpt cl [
drSn kr [ hrmn bx [ hrkq n kr [
Srvx isG gVbV n kr [ brqn PVH [
jrml isG n&rq n kr [
bwl aupdyS
pwT CyvW ()
Aw sw
hw
kw Kw gw Gw |w cw Cw
jw Jw \w tw Tw fw Fw xw qw Qw
dw Dw nw pw Pw bw Bw mw Xw rw
lw vw Vw .lw Sw zw ^w Zw &w [
bwg
swg
qwr
kwr
swD
twt
dwdw kwkw
gwxw mwqw
qwrw isG qwlw
rwh
Gwh
qwp rwm
Aws Awp
gwrw mwmw
rwjw sw&
lw [ vwjw vjw [
pwT
nwm
swk
nwnw
Swh [
bwl aupdyS
mkwn
Grwt
prwq
glws
brwq
JgVw
clwk
dmVw
bwl aupdyS
pwT sqvW ()
ishwrI ( i ) vwly A`Kr
ie is
ij iJ
id iD
ih ik iK ig iG i| ic iC
i\ it iT if iF ix iq iQ
in ip iP ib iB im iX ir
il iv iV il
. iS iz i^ iZ i& [
ihl
iFl
ilK
ihk
isK
imx
ijd
idn
iml
igx
iPr
ieh
icr
isr
iks
iKJ
inm
ibK
iek
igf
iet
igl
ivc
ilAw
ivKw
igAw ikhw
iKmW [
bwl aupdyS
ikrn
ihswb
inhwl
ihmwlw
nihr
ikqwb
iPkr
isAwxw
iDAwn
imlwp
rihm
kivqw
imAwn
iKAwl
ikrq
iClkw
tihl
mihl
Sihr
zihr il&w&w [
AiBmwn
iekbwl
idlbwg
bwl aupdyS
kCihrw
inrml
nwrwiex
iSkwieq
ihmwcl
iqlkx
ikrpwl
is&wrS
ibkrm
ismrn
iDrkwr
ieSnwn
ilAwieAw
AiBAws
ivckwr
b^iSS [
pwT ATvW ()
ibhwrI ( I ) vwly A`Kr
eI sI
jI JI
hI
\I
kI KI gI GI |I cI CI
tI TI fI FI xI qI QI
dI DI nI pI PI bI BI mI XI rI
lI vI VI LI SI zI ^I ZI &I [
cIk
jIq
qIr
pIV
KIr
jIB
vIr
TIk
rIs
BIV
bwl aupdyS
nIl
pIVHI
QwlI
.
mwmI
bIqI
geI
cwcI
swKI
bVI
qweI
hwkI
hrI
nwnI
mwlI
SISI
kIVI
bwlI
&Is [
JrIt
mlweI
CbIl
iemlI
kVCI
DrqI
nklI
ppIqw
klgI
kVwhI
ibjlI
&kIr
dvweI
isAwhI
rjweI
kmIz
CwnxI ctxI
bwltI AslI
mhInw BqIjw
imSrI inSwnI [
bwl aupdyS
jsbIr
rxjIq
kwrIgr
qsvIr
mskIn
prqIq
jgdIS
mnjIq
bwlmIk
PtkVI
kIrqn
bhwdrI
kSmIr
bljIq
mSkrI
bIrbl
&rvrI [
pwT nOvW ()
AONkV ( u ) vwly A`Kr
au
ju
du
su
Ju
Du
hu
\u
nu
ku
tu
pu
Ku
Tu
Pu
gu
fu
bu
Gu
Fu
Bu
|u
xu
mu
cu
qu
Xu
lu
vu
Vu .lu
Su
zu
^u
Zu &u [
Cu
Qu
ru
bwl aupdyS
duK
qur
muV
cup
bhu
sux
muK
ruq
iGau
muKI Bul
BuK
gur
gux
rus
kuJ
gu&w
nw kr
sur
Kur
pux
guV suc
mul
Pul
kul
jug muF
khu
suKI kuVI SuB [
[ kuJ gux isK [
kuVqw
Puhwrw
purwxw
dumwlw
Cuhwrw
luhwr
gulwb
burkI
zurwb
zulm nw
dukwn
cuZlI
kuhwVI
kul&I [
kr [
bwl aupdyS
AONkV (
PulvwVI
kurbwnI
surjIq
PulkwrI
mulqwn
Cutkwrw
gurbwxI
sqluj
mukwblw
gurmuKI
gurmqw
rwmpur
gurdws
gujrwq
Putbwl
gurmuK
bulbul
bzurg
kudrq
aujwgr [
gurdIp isG gurbwxI sux [ gurmuKI isK [
gurmuK bx [ gurbwxI isK [ kurbwnI kr [
gurisK dw siqkwr kr [ mnmuK nw bx [
Putbwl ilAw [ ieh btn sunihrI hn [
pwT dsvW ()
dulYNkV ( U ) vwly A`Kr
aU
jU
dU
sU
JU
DU
hU
\U
nU
kU
tU
pU
KU
TU
PU
gU
fU
bU
GU
FU
BU
|U
xU
mU
cU
qU
XU
lU
vU
VU
LU
SU
zU
^U
ZU &U [
CU
QU
rU
bwl aupdyS
jUT
swDU
bUhw
sUeI
kwbU
qUq
bwpU
cUhw
pUVI
AwVU
rUp
cwkU
cUcw
cUhI
JwVU
PUk
lwtU
bUtw
pUrw
qwrU
DUp
sUhw
JUTw
AwlU
mwVU [
jmUr
zrUr
mwsUm
gBrU
krUp
KfUr
cUrn
fmrU
jlUs
ksUr
mUrq
KwVkU
skUl
pUrb
sUrq
kcwLU
bwl aupdyS
dulYNkV (
vwihgurU
sUrbIr
surKrU
kwrqUs
rwjdUq
krqUq
rwjpUq
AmrUd
kbUqr
skUtr
mwrUQl
jwdUgr
dUrbIn
mnzUr
mjbUr
^rbUzw
mzlUm
srdUl
mzdUr
BrpUr [
pwT igAwrHvW ()
lwvW ( ) vwly A`Kr
ey
jy
sy
Jy
hy
\y
ky
ty
Ky
Ty
dy
ly
Dy
vy
ny
Vy
py
Ly
Py
Sy
gy
fy
Gy
Fy
|y
xy
cy
qy
Cy
Qy
by
zy
By
^y
my Xy ry
Zy &y [
bwl aupdyS
byr
dyr
mylw
qyrI
vyl
qyl
lylw
myrI
Kyf
jyT
syvw
dyrI
myl
lyt
myvw
FyrI
Byf
ryTw
DylI
byVI
KIry
kyly
qwry vwjy myz [
syvw isG myly jwh [ kyly ilAw [
syvw kr [ ryl AweI [ dyrI nw kr [
lylw nw PVH [ cwcw jI pyTy ilAwey hn [
ryq qy nw lyt [ izAwdw byr nw Kwh [
rupeIey dy myvy ilAw [ swry KIry nw Kwh [
slyt
btyrw
klyjw
hvylI
myrT
nryl
krylw
jlybI
kysr
vCyrw
cpyV
gull
y w
cmylI
syvk
rySm
TTyrw
gdylw
brylI
kpVy
SyrnI [
bwl aupdyS
inqnym
jnmyjw
nwmdyv
bIkwnyr
bwsrky
qrsym
bldyv
sUbd
y wr
syvwdwr
Qwxydwr
PqygVH
SyKp
U r
u w
byeImwn
pycks
gurdyv
byksUr
dsmyS
drvyS
SmSyr
aupdyS [
gurmyl isG inqnym kr [ prdyS jwh [
qrsym isG iksy nwl byeImwnI nw kr [
bldyv isG dy Gr drvyS AwieAw [
suKdyv isG iblkul byksUr sI [
dsmyS ipqw jI nmskwr kr [
pwT bwrHvW ()
dulwvW ( ) vwly A`Kr
AY sY
jY JY
hY
\Y
kY
tY
KY
TY
gY
fY
GY
FY
|Y
xY
cY
qY
CY
QY
bwl aupdyS
dY DY nY pY PY bY BY mY
lY vY VY .lY SY zY ^Y ZY &Y [
XY
rY
vYrI
pYdw
fYx
bYTI
mYdw
BYx
fYrI
pYr
fYm
kYdI
KYr
sYr
sYnw
vYr
bYT
bYg
gYr
gYs
lYk
qYr
mYc
pYsy
BYVy
bYTy
CYxy
lYxy
hYzw [
qyjw isG KYr pw [ BYx AweI [ pYr sw& kr [
KwlI QYlw ilAw [ bYg cu}k ky ilAw [
QYlI nw CyV [ CYxy nw vjw [
iksy nwl vYr nw kr [
vYrI dw ivswh nw kr [
BwKVw fYm so.lW () swlW ivc bixAw hY,
jo dunIAW dy fYmW iv}coN dUjy nbr qy hY [
pYdl
AYlwn
jvYx
bYTk
vYrwg
ttYxw
bYrwV
kYmrw
vYswKI
hYrwn
&Yslw
hYrwnI
bwl aupdyS
bYtrI
tYksI gusYlw jYkwrw pYirs
mYsUr
jYpr
u
&YSn
kYlwS SYqwnI [
subyg isG jvYx Kwh [ kYmrw ilAw [
pYdl nw jwh [ bYTk ivc AYnk hY [
tYksI dI svwrI kr [ ttYxy nw PVH [
gusYlw suBwA nw bxw [ SYqwnI nw kr [
pYirs &rWs dI rwjDwnI hY [
^wlsy dw jnm vYswKI vwly idn dw hY [
AYtls
sYnwpqI
nYnIqwl
jYldwr
hYrwngI
jYNqIpur
vYslIn
svYtr
jrnYl
lwltYn
AprYl
suKcYn
pYnSn
pYrwSUt
inrvYr [
gurmyl isG klH AYqvwr sI [
bwl aupdyS
pwT qyrHvW ()
hoVy ( ) vwly A`Kr
E
jo
do
so
Jo
Do
ho
\o
no
ko
to
po
Ko
To
Po
go
fo
bo
Go
Fo
Bo
|o
xo
mo
co
qo
Xo
lo
vo
Vo
Lo
So
zo
^o
Zo &o [
Co
Qo
ro
gol
moV
motw
sotI
CotI
o qol
rog
Cotw
bol
mor
Koqw
vot
cor
toAw
kot
roz
GoVw
kotI
jogI
koTI
rotI
DobI
rogI moqI
qorI loBI goBI [
jogw isG rotI Kwh [ kot pw [ Fol vjw [
qoV PoV nw kr [ ieh kotI bhuq grm hY [
bwl aupdyS
Brosw
morcw
sohxw
socxw
motr
koiel
roSn
jokr
stop
koTVI
koiSS joiqSI [
smosw Kwh [
somvwr
hoxhwr
joqIjoq
rwiekot
godwvrI
nkodr
rxjoD
hweIkot
srovr
Anmol
Amolk
kmzor
bwl aupdyS
joDpur
mnjoq
iqrlok
gulmor
tYlI&on
zorwvr
A&sos
zordwr [
kuldIp isG kmzor nw CyV [
mnjoq kOr smyN isr skUl jwh [
prmod dw ArQ KuSI hY [
iqrlok isG Anmol bcn sux [
jorwvr isG godwvrI ivc ieSnwn kr [
klH bVw zordwr Dmwkw hoieAw sI [
bwbw jI dw tYlI&on AwieAw hY [
pwT cOdHvW ()
knOVy (
AO sO
hO
kO
KO
jO
dO
lO
\O tO
nO pO
VO .lO
TO
PO
SO
JO
DO
vO
) vwly A`Kr
gO
GO
|O
cO
CO
fO
bO
zO
FO
BO
^O
xO qO QO
mO XO rO
ZO &O [
pOx
mOj
DOx
kOm
kOx
sOxw
cOx
gOxw
cO.l
pOdw
bwl aupdyS
BOrw
pOxw
kOfI
cOVw
sOdw
cONkI
POjw isG
kOVw
dOVI
cOVy
rO.lw nw
knOVy (
mOsm
ibBOr
cOrwhw
kcOrI
AOsq
hOslw
qOlIAw
hQOVI
nOkr
cObwrw
hQOVw
ivCOxw
mKOl
BgOVw
iKfOxw
jOhrI
iPlOr
BONkxw
frOxw
cOrwsI
bwl aupdyS
knOVy (
sOdwgr
nOjvwn
kOlsr
cmkOr
cOrwsIh
nOinhwl
kOVb
y l
o
lKnOr
cONkIdwr
nO-br-nO
cOklyt
ibjnOr
&Ojdwr
DOlpur
klwnOr
blwcOr
mOnsUn
^O&nwk
kOSilAw flhOzI [
sOdwgr sOdw ^rId [ cONkIdwr pihrw dy irhw
hY [ ieh myz cOrwsI rupey dw hY [ nOjvwn
dOV rhy hn [ goiedvwl swihb dy bwaulI
swihb dIAW, cOrwsIh pOVIAW hn [ b^qOr
isG iksy kOVy bol nw bol [ dUsirAW dy
kOVy bol shwrn nwl pwp nws hudy hn qy
Awpxy AMdr cgy gux pYdw hudy hn [
pwT pMdrHvW ()
h
\
n
k
t
pM
KM
T{
P
g
f
b
GM
F
B
|
x
mM
V .l{
^M
Z & [
c
q
X
C
Q
r
bwl aupdyS
Cd
AMb
gnw
sq
bd
sg
lmw
kGw
Cnw
M jg
ipMf
kn
rbw
dd
itf
ihg
KMBw
KMf
isG
ivg
cgw
pMf
pMj
isg
ggw
KMfw
mMdw
bdw
gdw [
AMgUr
mMdr
sgl
jgwl
lgr
U
AMdr
n{gl
cfwl
sdk
U
l{gr
bglw
pMfwl
bdk
U
jgl
jglw
bsq
sud
r
mMgl
bgwl
kbl
surg
BuJgI
biTfw
moirfw
zjIr [
bwl aupdyS
sskwr
hrbs
Ahkwr
gulkd
sqvq
srhd
siqsg
ggsr
smuMdr
Bgvq
hymkut
jlDr
jifAwlw
qlvfI
dsbr
.
mUMgPlI
rGrytw
b^iSMd [
.
suirdr isG km-cor nw bx [
kulvq isG gulkd bhuqI nw Kwh [
Awpxy gux vyK ky Ahkwr nw kr [
mUMgPlI Kw ky pwxI nw pI [
hrbs isG srhd jwh [
smuMdr dw pwxI Kwrw hY [
bwl aupdyS
prmySr sB dw b^iSd hY [
sqvq isG inrkwr sdw Xwd kr [
AMgryzW ny ggsr jYqo bhuq isG ShId
kIqy sn [ sRI gurU nwnk dyv jI dw Avqwr
AsQwn rwie Boie dI qlvfI (sRI nnkwxw
swihb piksqwn) ivc hY [
pwT solHvW ()
NKW
hW kW
gW GW |W cW CW
\W tW TW fW FW xW qW QW
nW pW PW bW BW mW XW rW
lW vW VW .lW SW zW ^W ZW &W [
fWg
tWfw
sWeIN
syNjI
pYNd
hWfI
dYNq
sWg
bWh
kWsI
mWvW
mWh
aUNG
sWvW
mINh
gyNd
tWvW
nINd
dhIN
pyNjw
lONg
gyNdw
sON&
kYNcI
cOdW
bYNq
sOxW [
bwl aupdyS
bWdr
iekWq
auNgl
guAWF
jbWn
sVWd
brWfw
grIbW
nWdyV
sWvlw
ATwrW
prsoN
bWdrI
iFlvW
srsoN
lWgrI ikqwbW
sqvW gusWeIN
bqwaUN fWgrI [
ClWg
kWgVw
bwl aupdyS
brCIAW
rmWiex
mhWblI
sgrWd
jmWdrU
nwgwlYNf
bwrWdrI
PrlWg
vtWdrw
rwjwsWsI
fwvWfol
jgrwauN
prCwvW
pcwnvyN
ATwnvyN APryvW [
BImsYn duAwpr dw mhWblI sI [
Syry pMjwb dI bwrWdrI lwhOr ivc hY [
A`T PrlWg dw iek mIl hudw hY [
iek swl ivc bwrW sgrWdW AwauNdIAW hn [
bhuqI grIbI vyK ky fwvWfol nw ho
vwihgurU jI dw nwm jp [
luiDAwxy ijlHy dIAW iqn qihsIlW iv}coN
iek qihsIl jgrwauN hY [
jhWgIr ny cdU pwpI sRI gurU hirgoibd
swihb jI dy hvwly kIqw sI [
iehnW SbdW ivc it}pI qy ibdI, ibdI dI
Avwj nwl A`Dy n{ny dI Avwj iddI hY
DuD
sq
dd
KMf
pMf
ipMf
itf
pMj
bwl aupdyS
gnw
KMfw
gdw
bdk
U
mMdr
AMdr
biTfw
moirfw
jifAwlw
jlDr
.
XinAW
sqvq
srhd
Bgvq
BWfw
SWqI
BWfy
tINfy
jmWdrU
kmWfr
iehnW SbdW ivc it}pI
Avwj nwl A`Dy mMmy dI
AMb
KMB
Kub
M W
kbl
mMdw
bdw
sdk
U
sud
r
bsrI
sswr
zzIr
Awn{d
smuMdr
nirdr
kulvq
gulkd
hymkut
qlvMfI
bYNf
tWfw
nINdr
bWdr
lYNtr
ieglYNf
qy ibdI, ibdI dI
Avwj iddI hY
lbw
rbw
AwrB
AMbr
dsbr
suAMbr
mrmq
AMimRqsr
kYNp
qWbw
iehnW SbdW ivc it}pI
Avwj nwl A`Dy ||y dI
ihg
ivg
isg
spUrn
idgbr
lYNp
CINbw
sYNpl
pIqWbr
qy ibdI, ibdI dI
Avwj iddI hY
cgw
kGw
bwl aupdyS
l{gr
jglw
fgr
o I
auNgl
jgl
jgwl
rYNk
lWgrI
mMgl
mlg
bYNk
kWgVw
bglw
BuJgI
AONkV
jWglw
kst
rsqw
ibst
iksqI
vsqU
ibsqrw
Ast
ssqw
ibs
kusqI
kYst
ibsQwr
gsq
cskw
ibstw
bsqI
gost
dsqwr
pwT sqwrHvW ()
A`Dk Agly A`Kr dI Avwj vDwauNdw
hY A`Dk ( ) vwly do A`Kry Sbd
A`K
C}f
h}Q
K`tw
ic}tw
is}KI
n}k
m`Qw
l}q
ir}C
s}c
ib}lw
r}b
im`Tw
iq}KI
r}sI
m`CI
k}cI
bwl aupdyS
c}kI
h}QI
m`kI
h}tI
q}qI K`tI v}CI
tu}tI
BuK
}
duK
}
l}fU
f}fU
j}gw isMG s}c bol [ l}fU Kwh [
m`TI ilAw [ h}Q sw& kr [
h}tI Ku`lHI hY [ r}b sB dw mwlk hY [
k}dU dI sbzI bxw [ rwq ru}K Q}ly nw sON [
v}CI nw PVH [ r}sI nw iK`c, cu}k ky ilAw [
tu}tI B}jI cIz nw PVH [ ir}C dy lwgy nw jwh [
is}KI KMfy qoN vI iq}KI hY [ Bu}K dw du}K bhuq fwFw
hudw hY [
bwl aupdyS
bic}qr
piv}qr
suim`qr
cir}qr
aunq
} r
bh}qr
sq}qr
AT}qr
qris}kw
nC}qr
spu`qr
sul}KxI
gVg}j
gurid}qw srb}q
pVC}qI
klk}qw
im`qrqw
prp`k Aih}ilAw [
vwihgurU jI pwsoN srb}q dw Blw mMgo [
nwm jpx nwl mn qy bu}DI piv}qr ho jWdy hn [
bwbw gurid}qw jI CyvyN siqgurU jI dy spu`qr sn [
bic}qr isG ny hwQI dy isr ivc nwgnI mwrI sI [
mwqw sul}KxI jI siqgurU nwnk dyv jI dy
mihl sn [
sq igAwnI gurbcn isMG jI ^wlsw sn
au~nI sO aun}qr () ivc, mihqy qoN
s}cKMf gey sn [
AMimRqsr ivc sn au~nI sO AT}qr () ivc
nklI inrkwrI kWf smyN qyrW isG ShId hoey sn [
bwl aupdyS
pwT ATwrHvW ()
pYrW ivc ibdI vwly Sbd
l}ly pYr ibdI vwly do A`Kry Sbd
hl
kwl
Qwl
Cwl
gwl
vwl
.
.
.
.
.
.
nwl
glw
mlw
swlw
Awlw
jwlw
.
.
.
.
.
.
kwlw
lwlW
iql
glI
^wlI
kwlI
.
.
.
.
.
.
qo.lw ho.lW
so.lW
Jo.lI hO.lI
cO.l [
bwpU jI hl
. sw& kro [
. vwho [ kwlw
. isMG jwlw
Awly
. sw& kr [
. ivc cIzW r}K [ Qwl
iksy gwl
. nw k}F [ KwlI
. sw& kr [
ieh pu.l bhuq purwxw hY [
hrI isG bhuqw icr CwlW
. nw mwr [
iksy cgIAW cIzW KWdw vyK ky
Awpxy mUMhoN lwlW
. nw fygo [
mlw
. swihb gurduAwrw AMimRqsr
dy nyVy ipMf mIrWkot ivc hY [
kwlK
btwlw
bfwlw
.
.
.
iKAwlw
isrwlw
krwlI
.
.
.
jwflw
.
muh.wlI
bwl aupdyS
idvwlI
mlweI
vfwlI
AXwlI
buq.wlw
.
.
.
.
Kjwlw
auK.lI kwly
kot.lw
.
. ky pYNqwlI
.
hb.lw AMbwlw
kfIlw
Bg.wlI n{g.lI [
.
.
pRkwS isG kwlK
qy h}Q nw lw [
.
AXwlI
. ByfW b}krIAW sWB [
sRI AMimRqsr swihb dI idvwlI
. bhuq mShUr hY [
btwly
. Sihr ivc iq{n ieiqhwsk gurduAwry
hn [
CyvyN gurU jI dw Avqwr AsQwn,
gurU kI vfwlI
. AMimRqsr dy nyVy hY [
gurduAwrw bIV bwbw bu}Fw swihb jI,
Jbwl
. nyVy ijlHw AMimRqsr ivc hY [
brnwlw
.
vrpwl
.
j}sv
o .wl
Brovwl
.
kwlU
. nwQ
Ajnwlw
mwnwvwlw
.
.
dwnUvwl
m`qyvwl
.
.
Boev
y wl
jyTv
U wl
.
.
lONgov.wl kwlIdws
.
kwly
. pwxI mUMgPlI
. [
kwlIdws
bhuq v}fw kvI hoieAw hY [
.
bwl aupdyS
Sk
SISw
zIrw
Syr
joS
SWq
szw
Su}D
pyS
hoS
nwS
izd
SuB
dyS
SoBw
Swm
SwdI
SurU
qyz
doSI
Swh
cIz
pSU
hYzw
POzI
AwSw
KuSI
Syk
zor
kWSI [
bwl aupdyS
^qm
SrDw
Sbd
Srn
SlwGw qlwS
Srm
irSqw
inScw
ShId
inrwS
SrIk
ieSwrw Swiml
inSwnI SrnI
SrI&
SkqI
hmySW Subyg
ivSyS pRhz
y
roSnI [
Subyg isG PrS cgI qrHW sw& kro [
gurbwxI hmySW SrDw nwl pVHo [
smJdwr ieSwrw hI bhuq hudw hY [
gurU jI dy Sbd dI kmweI krn nwl
hI, sswr qoN qirAw jw skdw hY [
dvweI pRhyz r}K ky KwxI cwhIdI hY [
jo vI pRwxI SrDw nwl gurU jI dI SrnI
AwauNdw hY, gurU jI aus dy du}K dUr kr iddy
hn [
bwl aupdyS
bzurg
XwdwSq
inSkwm
ivSrwm
auqSwh
mzbUq
KrgoS
ivSvws
bKSIS
mShUr
inrdoS
huiSAwr
duSmx
SwhUkwr
kvISr
mulwzm
mzdUr
prySwn
SrimMdw [
bwl aupdyS
pwT au~nIvW ()
Bm
imRgI
imq
puq
LoD
jq
XwqI
ibRqI
icq
qyqw
mMq
idVH
dwqI
pRBU
nyq
gRQ
pRIq
pqI
pRym
qyl
gRQI
pRwx
qIkw
pRyq
qyV [
pRDwn
pRqwp
pRmwx
pRvwr
pRvwn
pRcwr
pRBwv
pRwhuxw
bwl aupdyS
bwl aupdyS
Swsq
pRSn
AwSRm
AidS
pRkwS
d^q
pRSwid
iLSn
iLSmw
iqSnw
idStI
isRStI
bRwzIl
pRvS
y
pRhz
y
sRySt
pRSwdy
SRm
o xI
SwsqI
SRx
y IAW iBSt
pRySwn
ibRitS
pRq}^ [
bwl aupdyS
pRkwSq
pRqISq
pRoPYSr
pRdUSx
pRkwSk
pRySwnIAW
pRSsk
iqSnwvW iqSnwlU
iqSkwr
idStWq
idStIAW AidSt
ApRySn
igR&qwrI
iSvrwqI sRyStqw
pRswSn PotogRw&r [
Awpw-Bwv C}f ky, pRmySr dw Awsrw lY ky
syvw ismrn kro [
mnu}K jIvn ivc keI qrHW dIAW
pRySwnIAW AwauNdIAW hn [
mnu}K dw mn, bhuq swrIAW iqSnwvW nwl
BirAw hY [
iqSnwlU mnu}K dI iqSnw vDdI jWdI hY,
pUrI nhIN hudI [
Awpxy im`q dw iqSkwr nw kro [
aus nwl idloN pRym kro [
hvw ivc pRdUSx PYlx nwl keI bImwrIAW
pYdw hudIAW hn, ies krky pRdUSx PYlx
qoN rokxw cwhIdw hY [
bwl aupdyS
pwT vIhvW ()
bwl aupdyS
guVHqI muVk
H w KoilHAw pVHdy
AnHr
y I pYnx
H
fold
H y
irMnx
H w
QmHxw bwrHvW qyrv
H W aulwH mw
dljIq isG gwlHV (kwto) nw
swmHxy
bnx
H w
idVq
H w[
PVH [
bwl aupdyS
qwrwgVH
kwTgVH
swVHsqI
kysgVH
rwjgVH
kwlgVH
cfIgVH
SyrgVH
rwmgVH
nwlwgVH
ATwrHvIN
AMnv
yH wh
mwlHpUVy
lohgVH
holgVH
jUnWgVH
bwl aupdyS
gul
} wH
jul
} wH
ful
} wH
dul
} wH [
hul
} wH
ik}lwH
p`lwH
ic}lwH
iq}lwH [
mMq
jq
qwx
pRwx
sRx
o [
LIx
c}L
b}L
C}q
GRwx [
sv}lw
kuvl
} w
Av}lw
GV}lw [
kull
} w
duvl
} w
dukl
} w
aulQ
} w[
An{d
An{q
AmMf
Adf [
pRcf
AKMf
bjq
KMfx [
mMqx
qqx
jqx
jgmM [
srb}g
srb}q
qrQ}lI
dul}Cxw [
bwl aupdyS
pwT ie}kIvW ()
s}qW idnW dy nwm
AYqvwr,
vIrvwr,
somvwr,
Suk
} rvwr,
mMglvwr, buD
} vwr,
SnIvwr [
Cy ru}qW dy nwm
bsq,
gRIKm (grmI),
cyq, ivswK,
jyT, hwV,
pwvs (brswq),
srd,
ihm,
issr (pqJV)
swvx, BwdroN,
A`sU, k}qk,
m`Gr, poh
mwG, P}gx [
&rvrI
mwrc
ApRYl
meI
sqbr
jUn
AkqUbr
julweI
nvbr
Agsq
dsbr [
cwr idSwvW
pUrb
p`Cm
au~qr
d}Kx
bwl aupdyS
pwT bweIvW ()
dsW pwqSwhIAW dy nwm
pihlI pwiqSwhI
dUsrI
pwiqSwhI
qIsrI pwiqSwhI
cOQI
sRI gurU
pwiqSwhI
rwmdws jI [
vwihgurU jI kw ^wlsw ]
vwihgurU jI kI &qih ]
bwl aupdyS
pwT qyeIvW ()
pMjW ipAwirAW dy nwm
ipAwry
ipAwry
ipAwry
ipAwry
ipAwry
dieAw isG
Drm isG
ihmq isG
mohkm isG
swihb isG
jI [
jI [
jI [
jI [
jI [
AjIq isG
juJwr isG
zorwvr isG
&qih isG
jI [
jI [
jI [
jI [
pwT cOvIvW ()
pMjW q^qW dy nwm
. q^q sRI Akwl q^q swihb jI sRI
AMimRqsr swihb (pMjwb) [
bwl aupdyS
cwr Dwm
pwT p`cIvW ()
pMj kkwr
. kys
. iLpwn
. kGw
. kCihrw
. kVw
bwl aupdyS
pwT C}bIvW ()
pwTSwlw
smyN isr pwTSwlw jwE [ AiDAwpk jI dw
siqkwr kro [ AwpxI QW qy Awrwm nwl Bly
bwlk bx ky bYTo [ ibnW pu`Cy bwhr nw jwE [
Cu}tI imly qW is}Dy Gr AwE [ rsqy ivc iksy
nwl lVweI JgVw nw kro [
bwl aupdyS
pwT sqweIvW ()
Kyfxw
srIr dI qdrusqI leI Kyfxw zrUrI hY [ pr
pVHn vyly pVHo qy Kyfx vyly Kyfo [ Awpxy swQIAW
nwl ipAwr r}Ko qy Kyfo [ im`tI G`ty ivc Kyfx
nwl k}pVy mY.ly ho jWdy hn [ Kyf AijhI Kyfo ijs
ivc iksy nwl lVweI nw hovy [ iksy nwl DoKw
jW SYqwnI nw kro qy rO.lw nw pwau [ Kyf Kyf
dI Bwvnw nwl Kyfo [ bdly jW lVweI dI Bwvnw
nwl nw Kyfo [
bwl aupdyS
pwT ATweIvW ()
Kwxw pIxw
AsIN jo kuJ KWdy hW, auh swfy srIr bl
idMdw hY [ Kwx qoN pihlW h}Q mUMh Do lvo [ burkI
CotI pwE qy cgI qrHW ic}Q ky KwE [ Bu}K qoN ibnW
nw KwE [ Bu}K l}gx qy vI loB krky srIr dI
loV qoN izAwdw Bojn nw KwE [ bhuqw Kwx nwl
qy hr vyly Kwx nwl srIr keI rog l}g jWdy
hn [ srIr dI loV Anuswr Kwx nwl hI dyh
Arog rihdI hY [ bhuqw qyz imrc mswly qy
bhuqIAW q}qIAW cIzW qy bhuq grm qsIrW
vwlIAW cIzW nw KwE [ ieho ijhIAW cIzW Kwx
nwl pyt AMdr keI rog l}g jWdy hn [ ijhVI
cIz srIr jW imhdy mw&k hovy, auh Cko [
hr iksy cIz Ckx l}igAW vwihgurU AwK ky
Cko [ Kwx qoN bwAd cu.lI (kur.lI) zrUr kro [
jy ho sky qW Awpxy Bojn iv}coN hor iksy vI
idau [ vf Kwxw au~qm gux hY [ jUT nw KwE,
jUT Kwx nwl vI keI ibmwrIAW l}g jWdIAW
hn Aqy iksy cIz dw loB nw kro [
bwl aupdyS
pwT aun}qIvW ()
bol cwl
jo kuJ bolo, ivcwr ky bolo qy s}c bolo, AjweIN
jW mqlb qoN bgYr nw bolo [ JUT nw bolo [ JUT
bolxw pwp hY [ koeI g}l krdw hovy, aus ivc
bolxw nhIN cwhIdw [ dUjy dI g}l nw toko [
bhuqI au~cI nw bolo, ijs krky iksy du}K hovy [
v}ifAW mKOl nw kro [ Awdr-siqkwr nwl
jI AwK ky bulwE [ CoitAW vI ipAwr nwl
bulwE [ jy hwxIAW nwl mKOl kro qW ieho ijhw
kro ijs dy suxn nwl iksy du}K nw hovy [
prweI vsqU qy mn nw fulwE [ aus curwaux
jW Kohx dw kdI vI mn ivc iKAwl nw kro [
ies qrHW mwVIAW AwdqW pY jWdIAW hn [ corI
Awidk mwVy kmW nwl mnu}K dy puMn Gtdy hn [
jy iksy dI koeI cIj iml jwvy qW aus phucw
idau [
bwl aupdyS
pwT qIhvW ()
Amolk bcn
. sB qoN pihlW prmySr jwxo, jo sB
pYdw krdw qy pwlxw krdw hY qy
nws krdw hY, aus Awpxw Awsrw
smJo [
. jgl-mYdwn jwau qW h}Q pMj vwrI mWjo
Aqy dd roj sw& kro [
. ieSnwn kr ky bwxI piVHAw kro, jy
iksy kwrn ieSnwn nw ho sky qW pMj
ieSnwnw jrUr kro [
. Awpxy bsqr qy srIr swP r}Ko, jo
kMm A`j krnw hY, aus klH qy nw
C}fo [
. Awey gey hryk dI tihl-syvw kro [
dUsirAW dw Blw krn nwl hI Awpxw
Blw hudw hY [ Bly km ivc au~dm jrUr
kro [
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
bwl aupdyS
pwT iek}qIvW ()
bwl aupdyS
bwl aupdyS
pwT b}qIvW ()
gurmuKI AMkW dw SbdW ivc bolx dw
qrIkw (igxqI)
iek
do
so.lW
sqwrW
iek}qI
b}qI
iqn
cwr
pMj
ATwrW
au~nI
vIh
qyqI
cONqI
pYNqI
Cy
s}q
ie}kI
bweI
C}qI
sYNqI
A`T
nON
ds
qyeI
cOvI
p`cI
igAwrW
C}bI
AT}qI
aunqwlI
.
cwlI
.
iekqwlI
.
bwrW
qyrW
cOdW
sqweI
ATweI
aun}qI
pMdrW
qIh
bqwlI
.
iqqwlI
.
cuqwlI
.
pYNqwlI
.
bwl aupdyS
iCAwlI
.
sq.wlI
ATqwlI
.
auxjw
cONhT
pYNhT
iCAwhT
sqwhT
ibAwsI
iqAwsI
cOrwsI
pMjwsI
pMjwh
iekvjw
ATwhT
aun}qr
iCAwsI
sqwsI
bvjw
iqvjw
curjw
s}qr
iek}qr
bh}qr
ATwsI
aunwnvyN
n}by
pcvjw
iqh}qr
iekwnvyN
CpMjw
sqvjw
ATvjw
aunwhT
cuh}qr
pMJ}qr
iCh}qr
sq}qr
bwnvyN
qwnvyN
curwnvyN
pcwnvyN
s}T
AT}qr
iCAwnvyN
iekwhT
bwhT
qyhT
auxwsI
sqwnvyN
A`sI
ATwnvyN
ieikAwsI niVnvyN
sO
bwl aupdyS
1 11 21 31 41 51 61 71 81
2 12 22 32 42 52 62 72 82
3 13 23 33 43 53 63 73 83
91
92
93
4
5
6
7
8
94
95
96
97
98
14
15
16
17
18
24
25
26
27
28
34
35
36
37
38
44
45
46
47
48
54
55
56
57
58
64
65
66
67
68
74
75
76
77
78
84
85
86
87
88
9 19 29 39 49 59 69 79 89 99
10 20 30 40 50 60 70 80 90 100