ES 2005, Z.

Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 1

POKRETANJE SINKRONOG
MOTORA
Motor-generatori u reverzibilnim
elektranama
Trajanje zaleta
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 2
Vrste pokretanja
Sinkroni motor treba iz stanja
mirovanja dovesti do sinkrone brzine i
tada sinkronizirati.
Osnovne vrste pokretanja sinkronog
motora jesu:
asinkroni zalet samog motora,
zalet uz pomo posebnog zaletnog
motora,
zalet pomou pretvaraa frekvencije.
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 3
Asinkrono pokretanje
ukljuenje motora na mreu:
1. direktno (struja pokretanja I
k
=46I
n
,
potezni moment M
k
=0,51M
n
),
2. preklopkom zvijezda-trokut (I
k
=1,52I
n
,
M
k
=0,20,5M
n
),
3. preko otpornika (prigunice) (I
k
=1,52,5I
n
,
M
k
=0,1M
n
),
4. preko transformatora.
Sinkroni motori za asinkrono pokretanje:
poseban priguni namot na rotoru ili
masivne polove.
pri zaletu R
dod
= (510)*R
f
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 4
Pokretanje pomonim motorom
Najstariji nain pokretanja
pony" motor - mehaniki spojen sa
sinkronim motorom, najee je manji
asinkroni motor, veliine ovisne o
protumomentu tereta za vrijeme zaleta
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 5
Pokretanje pomou statikog
pretvaraa frekvencije
skupo rjeenje, pa se primjenjuje u
pogonima:
a) predvienim za regulaciju brzine vrtnje ili
b) koji imaju vie sinkronih motora pa se
postupno jedan za drugim pokreu jednim
pretvaraem frekvencije.
Ovo je tzv. sinkroni zalet, jer se sinkronizam
ostvaruje pri sasvim niskim frekvencijama, te
se polako die napon i frekvencija do
nazivnih vrijednosti.
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 6
Reverzibilne ili crpno-
akumulacijske hidroelektrane
Izbor naina startanja sinkronih motora za
pogon pumpi sastavni je dio planiranja pri
izgradnji reverzibilne hidroelektrane
SINKRONI
ASINKRONI
POMONIM MOTOROM
HIDRAULIKI, POSEBNOM TURBINOM
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 7
Najee metode i naini
pokretanja
SINKRONI:
a) pomou drugog sinkronog stroja-
generatora ("back to back"),
b) pomou statikog pretvaraa,
POLUSINKRONI
ASINKRONI:
a) direktno (s punim naponom)
b) sa snienim naponom
POMONIM MOTOROM
HIDRAULIKI, POSEBNOM TURBINOM
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 8
Sinkrono pokretanje pomou
statikog pretvaraa
Uzbueni sinkroni motor napaja se preko
tiristorskog pretvaraa frekvencije podizanjem
napona i frekvencije
Prednost u odnosu na sinkrono pokretanje
drugim generatorom - svi sinkroni strojevi u
hidroelektrani mogu raditi u crpnom reimu.
Osnovne mane - visoka cijena, ako se koristi
samo za jedan ili dva motora, i dugo vrijeme
trajanja pokretanja veeg broja motora. Treba
osigurati dodatni prostor za opremu.
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 9
Back to back pokretanje
Prvo se sinkroni motor uzbudi, a armatura se
napaja iz susjednog sinkronog generatora iz
iste elektrane koji treba postupno zalijetati
turbinom do sinkrone brzine vrtnje.
Pri zaletu nema poremeaja u mrei, nema
poveanih udaraca u stroju, razvija se veliki
moment to osigurava brzo startanje.
Nedostaci - nemogunost upotrebe zadnjeg
sinkronog stroja za crpni rad i dugo vrijeme
pokretanja veeg broja sinkronih motora.
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 10
Polusinkrono pokretanje
kombinacija asinkronog i sinkronog
pokretanja.
Motor se asinkrono starta pomou drugog
generatora do 15-80% sinkrone brzine vrtnje,
tada se uzbuuje i sinkronizira postupno do
nazivne brzine vrtnje.
Prednosti i mane su gotovo iste kao pri
sinkronom pokretanju "back to back".
Dodatne mane su sloenost postupka i due
vrijeme trajanja zaleta.
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 11
Asinkrono pokretanje pokretanje
samozaletom direktnim prikljukom motora
Neuzbuen, uzbudni je krug premoten
otporom da inducirani napon i struja u krugu
ne budu preveliki.
Prednosti - jednostavnost, niska cijena, veliki
moment i brzo pokretanje, manje dodatne
opreme i neovisnost o drugim strojevima.
Velike mane - znatna mehanika i termika
optereenja motora, velika potezna struja i
propadi napona.
Ne moe se primijeniti za motore s velikim
zamanim masama rotora.
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 12
Asinkrono pokretanje sa
snienim naponom
prikljuak na mreu preko serijski spojene
prigunice, ili preko posebnog transformatora
ili autotransformatora.
Prednosti u odnosu na direktni asinkroni zalet
- nie potezne struje i propadi napona, nia
mehanika i termika optereenja motora.
Mane u odnosu na direktni asinkroni zalet -
dodatni prostor za smjetaj prigunice ili
autotransformatora i sloeniji proces
pokretanja.
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 13
Presudni faktori pri izboru
naina pokretanja su
- cijena opreme,
- moment tereta,
- vrijeme trajanja pokretanja pumpe,
- vrijeme trajanja do prorade pumpe,
- broj jedinica u elektrani,
- uestalost pokretanja,
- propad napona,
- oekivana pouzdanost.
ES 2005, Z.Maljkovi FER-Zagreb, ZESA 14
Trajanje zaleta
Jednadba gibanja, uz poznate momente koji
djeluju na rotor agregata: razvijeni
(elektromagnetski) asinkroni moment sinkronog
stroja M
e
, te moment otpora trenja i ventilacije
agregata, (zajedno s eventualnim momentom
optereenja) M
tr,v
:
Vrijeme trajanja zaleta:
M
=
M
+
M
=
dt
d
J
a v tr, e

m
d
T
=
m
d

S
J
=
t
a
=1
=0
m
a
=1
=0
n
2
s
z