Fizikalna svojstva nafte

Predmet: Sabiranje i transport nafte i plina I

Studij: Preddiplomski studij naftnog rudarstva
Nastavnik: Prof. dr. sc. Katarina Simon
Sirova nafta (engl. black oil)

Temperatura nafte je manja od kritine
temperature
Nafta ija fizikalna svojstva zavise
samo od leinog tlaka pri konstantnoj
temperaturi
nafta s poetnim proizvodnim plinskim
faktorom (GOR) manjim od 350 m
3
/m
3

relativna gustoa otplinjene nafte je
izmeu 0,800 i 0,875 (izmeu 30 i 45
API) (kada se nalazi u spremniku)
Plinski faktor - omjer volumena
proizvedenog plina (u standardnim
kubnim metrima ili stopama) i
volumena proizvedene nafte (u
standardnim kubnim metrima ili
barelima), ili koliina plina proizvedena
s jednim kubnim metrom (ili barelom)
nafte.
Hlapljiva (isparljiva) sirova nafta
(engl. volatile oil)
U usporedbi sa sirovom naftom sadri manje
molekula velike mase i vie molekula
srednje molekulske mase (od etana do
heksana)
Temperatura nafte u leitu manja je od
kritine temperature, ali bitno manja od
kritine temperature koja karakterizira sirovu
naftu
Malo smanjenje tlaka u odnosu na liniju
kljuanja (bubble point) uzrokuje
oslobaanje velike koliine plina u leitu
poetni faktor otopljenog plina je izmeu 350
i 600 m/m i poveava se s vremenom
proizvodnje odnosno smanjenjem tlaka
ispod tlaka zasienja
veliki volumen osloboenog plina uzrokuje
poveanje viskoznosti nafte u leitu i porast
plinskog faktora, odnosno proizvodnje plina
Relativna gustoa ove nafte nakon
otplinjavanja je od 0,7 do 0,825 ili izmeu
45 i 70 API, a viskoznost od 0,2 do 2 cp,
Definicija standardnih uvjeta u
naftnoj industriji prema SI
To su standardni atmosferski uvjeti na razini
mora i na geografskoj irini 45
o
:
standardna temperatura, t
0
=15,5
o
C;
standardni tlak, p
0
=101325 Pa=1,01325
bar.
Standardni tlak odgovara tlaku stupca ive
visine h=760 mm i gustoe =13595,1
kg/m
3
pri normiranom ubrzanju sile tee (0
m, 45
o
) g=g
N
=9,80665 m/s
2
, tj.
Pa 0 , 101325 76 , 0 80665 , 9 1 , 13595
0
= = = gh p
Gustoa nafte
Masa nafte po jedinici obujma nafte,
o

3
kg/m ,
o
o
o
V
m
=
Gdje je:
m
o
= masa nafte, kg
V
o
= volumen nafte, m
3

Gustoa nafte u standardnim uvjetima najee je izmeu 800 i
900 kg/m
3

Gustoa nafte
Ako je poznata
gustoa nafte pri
standardnim uvjetima,
gustoa nafte pri bilo
kojoj temperaturi
moe se izraunati iz:

) 5 , 15 ( = t
t osc ot
|
Gdje je:

ot
- gustoa nafte pri temperaturi t, kg/m
3

osc
gustoa nafte pri standardnim
uvjetima, kg/m
3

t
popravni temperaturni koeficijent, kg/m
3
K
t temperatura pri kojoj se izraunava gustoa
nafte, C
Gustoa nafte
Popravni temperaturni koeficijent gustoe moe
se izraunati po obrascu:

osc t
| = 001315 , 0 825 , 1
Gustoa nafte
Gustoa smjese
razliitih nafti
izraunava se po
sljedeem obrascu:

Gdje je:

os
obujamska masa smjese
vie nafti, kg/m
3

oi
obujamska masa i-te nafte,
kg/m
3

V
oi
obujam i-te nafte, m
3

=
=

=
n
i
oi
n
i
oi oi
os
V
V
1
1

Gustoa nafte
Gustoa nafte u kojoj je
otopljen plin do tlaka zasienja
moe se izraunati po obrascu:

Gdje je:

o
gustoa nafte u kojoj je otopljen plin u
uvjetima protoka, kg/m
3

ot
- gustoa nafte pri temperaturi t, kg/m
3
R
s
- faktor otopljenog plina, m
3
/m
3

B
o
volumetrijski faktor nafte, m
3
/m
3

z
gustoa zraka pri standardnim uvjetima,
uzima se da je jednaka 1,223 kg/m
3

gd
relativna gustoa plina otopljenog u nafti
(zrak=1,0) koja se oitava iz dijagrama na
slici 1.17.
o
s gd z ot
o
B
R

+
=
Obrazac 1.17
Gustoa nafte
Ako se nafta nalazi pod tlakom koji je vei
od tlaka zasienja nafte tada se gustoa
izrauna iz:

( ) | |
b o ob o
p p c = exp
Gdje je;

o
gustoa nafte u podruju iznad tlaka zasienja, kg/m
3

ob
gustoa nafte pri tlaku zasienja, kg/m
3

p tlak pod kojim se nalazi nafta, Pa
p
b
tlak zasienja nafte, Pa
c
o
koeficijent stlaivosti nafte, Pa
-1
c
o
=V
o
/Vo p
Relativna gustoa (specifina
teina) nafte,
o
- omjer gustoe nafte i gustoe vode pri
standardnim uvjetima:


w
=999,014 kg/m
3

bezdimenzionalna veliina iako se u amerikoj
literaturi izraava u
o
API i naziva specific gravity
(ne mijeati sa specifinom teinom izraenom
kao = g)
Odnos relativne gustoe i
o
API:

API
API
o
o

+
=
=
5 , 131
5 , 141
5 , 131
5 , 141

w
o
o

=
Reoloka svojstva fluida
- najvanije reoloko svojstvo fluida je viskoznost
- otpor to ga fluid prua protjecanju
Reoloka svojstva odreuju se
eksperimentalno iz odnosa sminog
naprezanja, t pri razliitim brzinama
smicanja, .
Podjela fluida na newtonske i ne-
newtonske
veina nafti Newtonski fluid -
smino naprezanje proporcionalno je
sminoj brzini viskoznost je pravac koji
prolazi ishoditem koord. sustava
Reoloki modeli
Newtonov model za tzv.
njutnovske fluide;
t =
Binghamov model za
plastine fluide:
t =t
0
+

Eksponencijalni i
modificirani eksponencijalni
model za pseudoplastine
fluide:
t = K
n
t = t
0
+ K
m



t
Viskoznost nafte
uvelike ovisi o temperaturi i koliini otopljenog plina
za odreivanje pokretljivosti i proraun protjecanja fluida u naftnoj
industriji u uporabi je dinamika (ili apsolutna) viskoznost
Jedinica za dinamiku viskoznost je 1 Pa s
Postoji i kinematika viskoznost odnos dinamike viskoznosti i
gustoe nafte




1 centistokes=0,01 cm
2
/s= 1,0x 10
-6
m
2
/s



0
0
0

=
Utjecaj temperature na viskoznost
nafte
vana za transport nafte
poveanje temperature -
molekule nafte se razmiu
i viskoznost nafte se
smanjuje
Poveanje tlaka -
neznatno poveanje
viskoznosti
Viskoznost nafte
Viskoznost nafte pri bilo kojoj temperaturi ako je
poznata njezina viskoznost pri dvije zadane
temperature moe se izraunati iz:
log
otx
= log
ot1
-K log t
x
/t
1

K=log(
ot1
/
ot2
)/log(t
2
/t
1
)

Gdje je

otx
,
ot1
,
ot2
viskoznost nafte pri traenoj, pri prvoj
odnosno drugoj zadanoj temperaturi, Pa s

t
x
, t
1
,t
2
traena, prva odnosno druga zadana
temperatura, C
Viskoznost nafte
Viskoznost nafte u kojoj
je otopljen plin moe se
izraunati po Chew-
Connalyjevoj jednadbi
koja glasi
Gdje je:

o
viskoznost nafte u kojoj
je otopljen plin, mPa s

osc
- viskoznost otplinjene
nafte pri standardnim
uvjetima, mPa s
A, b konstante oitane iz
dijagrama 1.2.
b
osc o
A =
Viskoznost nafte
Ako se nafta nalazi pod
tlakom iznad tlaka
zasienja nafte
viskoznost se rauna
prema:

Gdje je

o
viskoznost nafte pod tlakom
iznad tlaka zasienja, Pa s

ob
viskoznost nafte pri tlaku
zasienja, Pa s
m eksponent
p tlak pod kojim se nalazi nafta, Pa
p
b
tlak zasienja, Pa
m
b
ob o
p
p
|
|
.
|

\
|
=
) 0 , 5 10 566 , 0 ( 187 , 1 5
8
10 10 22 , 7

=
p
p m
Ovisnost viskoznosti nafte o njenoj
relativnoj gustoi
Utjecaj otopljenog plina na
viskoznost nafte
Povrinska napetost
Mijenja se s promjenom gustoe, tlaka i
temperature
Elektrina svojstva nafte
ista nafta - slab vodi elektrine struje
ako su u njoj otopljene male koliine soli ili kiseline
vodljivost joj raste
Elektrina vodljivost naftnih emulzija ovisi o sadraju
nafte i odnosu nafte i vode.
Dielektrina konstanta nafte pokazuje koliko je puta sila
uzajamnog djelovanja izmeu elektrinih naboja u nafti
manja od one u vakumu pri jednakim uvjetima
Za nafte se kree od 2-4 dok je za istu vodu 80,1 a za
onu u kojoj je otopljeno 10% NaCl 59,0.
Ostala svojstva nafte: stlaivost, isparljivost, specifina
toplina, toplinska vodljivost.