TRNG CAO NG PHT THANH - TRUYN HNH II

KHOA BO CH
*****

TP BI GING MN CNG TC BIN TP

(Dnh cho cc lp cao ng bo ch)

BIN SAN:

Thc s Dng Th Thanh Thy Ging vin Khoa Bo ch

TP. H Ch Minh, thng 9 nm 2008

LI M U
Bo ch l sn phm ca cc phng tin truyn thng i chng hin i nh bo vit, bo ni, bo hnh, bo mng in t Mi lai hnh bo ch c mt phng thc hot ng ring, nhng u c cng nhng c im nh tnh i chng, tnh ng dng cng ngh, tnh thi s v tnh hp dn. Quy trnh sn xut bo ch v cng phc tp nhng cng ht sc l th. N i hi nhng ngi tham gia phi c nhng phm cht tt p, c s nhy bn, nhn ni v lng yu ngh nghip. S cng thng v cng lao ng tr tu, s thc p ca thi gian, s bt n ca lch lm vic, s dch chuyn thng xuyn v khng gian a l, nhng nguy him e da, gnh nng trch nhim chnh tr - x hi tt c to nn s nhc nhn ca ngh lm bo. Khi nghin cu v cng tc bin tp bo ch, mt trong nhng b phn quan trng trong qu trnh lao ng bo ch trc ht cn phi hiu r v cc loi hnh lao ng bo ch, c im ca lao ng bo ch, c ch phi hp trong hot ng bo ch T hiu bit mt cch tng th v lao ng bo ch vi nhng c im c bn v phng thc sn xut mang tnh c th s gip nhng ngi nghin cu c ci nhn tng quan v cng tc bin tp bo ch ni chung v phng php bin tp tng lai hnh bo in, bo pht thanh, bo truyn hnh ni ring.

CHNG I

KHI QUT V CNG TC BIN TP BO CH

1.1. C IM CA LAO NG BO CH
1.1.1. TNH CHNH TR - T TNG

- Bo ch c th tc ng, to nn d lun v nh hng d lun. - Bo ch gnh chu trch nhim chnh tr - x hi to ln, chu sc p ca cc th lc chnh tr - x hi. - Tnh chnh tr - t tng chnh l ht nhn trong nguyn tc lm bo ca cc nh bo cch mng.
1.1.2. TNH TP TH

- Di gc chnh tr- x hi, bo ch t chc, c ng, tuyn truyn t tng chnh tr ca ng, ca ng o nhn dn - Xt di gc ngh nghip, bo ch l mt c my vn hnh bi nhiu b phn quan trng khc nhau hp thnh (chia thnh hai nhm: nhm gin tip v nhm trc tip).

- Trong c quan bo ch c b phn lao ng gin tip v lao ng trc tip. Hai b phn ny c mi quan h mt thit hu c vi nhau trong qu trnh thc hin tc phm. - Sc p v thi gian, v t chc kp lao ng, cng vi tnh nh k ca cc sn phm bo ch, tnh chnh xc v k thut cc cng on sn xut bo ch quy nh tnh k lut nghim khc ca lao ng bo ch. Nhng yu t khng nh tnh y chuyn sn xut l mt c im ca lao ng bo ch.
3

1.1.3. TNH CNG NGH SN XUT

- Bo ch ra i v pht trin cng vi s pht trin ca khoa hc cng ngh hin i. - Bo ch ng dng tin b khoa hc cng ngh lin tc i mi ni dung v hnh thc t bo. - KHCN lm cho bo ch c ph bin rng khp; lm xut hin nhiu loi hnh bo ch khc nhau v lm xut hin khi nim mi: Lng thng tin ton cu
1.1.4. TNH SNG TO

- Bo ch l mt ngh lao ng sng to c th. - Bo ch l mt lai hng ha c bit, nn n cng i hi ngi sn xut phi c nng lc cao v tr tu, v c s sng to c nhn su sc. - S sng to th hin ch t nhng thng tin, s kin ri rc gp nht c trong qu trnh lao ng, ngi lm bo mang n cho cng chng nhng ba n tinh thn ngy mt ngon hn. - S sng to mc vt tri n s to thnh thng hiu ca t bo, lm nn uy tn ring ca nh bo, hoc lm nn s khc bit c o trong tng tc phm. - Cng cnh tranh bo ch v nh bo phi cng khng ngng sng to.
4

1. 2. VAI TR - V TR CA CNG TC BIN TP TRONG LAO NG BO CH

1.2.1. CC KHI NIM LIN QUAN N CNG TC BIN TP

- Theo ngha chung nht, Bin tp l hnh thc hat ng vn ha x hi trong cc lnh vc sng tc vn hc ngh thut, khoa hc, bo ch - Cng tc bin tp l cng vic tm ti, thu gp ti liu, bin san sch v, chnh sa tc phm bo ch. - Theo khi nim khoa hc hin i th cng tc bin tp c khi qut nh mt qu trnh bin mc ch chnh tr, vn ha, khoa hc c tnh c nhn thnh cc sn phm vn ha, tinh thn mang tnh x hi di dng xut bn phm gii thiu n ng o cng chng. - Bin tp bo ch l mt ngha hp ca cng tc bin tp. - Hiu theo ngha n thun l cng an c v x l bn tho cc tc phm bo ch (bo in, pht thanh, truyn hnh, bo mng) do phng vin thc hin, nhm nng cht lng cc tc phm bo ch t mc ti a.
1.2.2. V TR CA LAO NG BIN TP TRONG BAN BIN TP

a) Ban bin tp - Ban Bin tp (B bin tp) l ni lm vic ca cc nh bo. - Ban Bin tp l b phn chu trch nhim trc ta san v ni dung v hnh thc trc khi t bo pht hnh.
- Cng vic ca Ban bin tp trong c quan bo ch:
5

*Xc nh phng hng, mc tiu m t bo, bi bo hng n * La chn ti, ch * T chc lc lng sng tc tin bi; thc hin bn tho, tc phm. * Nhn xt nh gi, x l ni dung, sa cha v tu chnh bn tho c ni dung v hnh thc; c v m thut ln k thut. * Ch trng vic truyn b cc ni dung theo cc mc tiu hat ng v li ch ca c quan bo ch . - Nhng nhim v trong Ban bin tp do hai b phn lao ng chnh m nhim l phng vin v bin tp vin. b) Phng vin - Lao ng phng vin l hnh thc lao ng tc gi (c c t chc, sng to, vt kh). - Phng vin pht hin ngun tin, thc hin tc phm. c) Bin tp vin - Lao ng Bin tp l hnh thc lao ng h tr c mc ch cho lao ng tc gi (cn c s chun mc, khoa hc, khdch quan trong cng vic). - Bin tp vin thm nh, sa cha, quyt nh ph bin hay khng ph bin tc phm ca phng vin. d) T liu v nh my - Tham gia qu trnh x l tin bi cng tc vin. - Nhp liu, gi t liu cho BBT
1.2.3. VAI TR V TR CA BIN TP VIN TRONG LAO NG BO CH

- Phng vin l lng lng ch cng v xung kch trong Ban bin tp, l ngi to ra cc mi lin h gia cc b phn khc nhau trong cng mt c quan bo ch - Bin tp vin l b phn ch cht ca c quan thng tin i chng. H c mi lin h gn gi v trc tip nht i vi phng vin thc hin cc nhim v trong Ban bin tp . cc i PT-TH a phng, cc Trng hoc Ph phng nghip v kim lun cng tc bin tp tin bi. cc to son bo, tham gia cng tc bin tp l nhng ngi ph trch cc Ban chuyn mn, th k to son, v Ban bin tp (thng l Ph tng bin tp ph trch ni dung). Mt s t bo ln trn th gii c m hnh bin tp tin da trn 3 giai on, gm 3 bin tp vin: - Bin tp vin ni dung - Bin tp vin thit k trang. - Bin tp vin tng hp . M hnh ny c nhng u im sau y: * Tt c cc bi vit u c c k ti ba ln ti ba bn lm vic khc nhau. * Cc bin tp vin ni dung khng cn phi qu lo v cng tc bin tp ch ngha v c th tp trung lm vic vi cc phng vin. * Cc bin tp vin tng hp v bin tp vin thit k trang khng cn bo co tr li cho bin tp vin ni dung m thuc quyn iu hnh ca nhng bin tp vin c cng nhng k nng chuyn ngnh vi h.
7

* Bin tp vin cp cao nht ph trch b phn bin tp tng hp l ngi va nm vng cng tc bin tp, va c kh nng qun l. 1. 3. NHIM V CA BIN TP VIN V C TRNG CA CNG TC BIN TP BO CH
1.3.1. NHIM V CA BIN TP VIN BO CH

- Bin tp vin bo ch l ngi thc hin cng tc bin tp chnh sa bn tho tc phm, ng thi c nhim v tham gia xy dng k hach tuyn truyn trong mt c quan bo ch, di s iu hnh trc tip ca Ban bin tp. - Nhng nhim v c th ca BTV: a) Tham gia vo quy trnh sn xut bo ch. Thng qua vic hiu nh, sa cha ni dung, hnh thc tin bi ca phng vin v cng tc vin, cc bin tp vin l ngi lm cho tc phm bo ch t cht lng tt nht trc khi ph bin rng ri ra cng chng. b) Tch cc tham gia vo cng tc phng vin. Ngi bin tp cn phi nghin cu su quy trnh sn xut bo ch, tham gia vo lc lng xung kch ca c quan bo ch, hoc lm phng vin chuyn ngnh, chuyn nm bt tnh hnh thi s ng thi thc s am hiu cng vic ca phng vin v k thut vin c) T chc tt mng li cng tc vin v ng vai tr quan trng trong rt kinh nghim cng tc. Trn thc t, khng ai c th am hiu tt c, v vy m vic t chc tt mng li cng tc vin c c nhng c vn tt v c c tin

bi thuc lnh vc kh l cng vic m cc Ban bin tp v bin tp vin phi c bit quan tm.. Thng thng bin tp vin l ngi ch ng trong vic nu kin nh gi ng - sai, hay - cha hay, v xut vic rt kinh nghim ti cc cuc hp giao ban ca Ban bin tp.
1.3.2. C TRNG CA CNG TC BIN TP BO CH a) Bin tp bo ch l mt cng vic nhc cng v t m.

b) Bin tp bo ch l cng vic thm lng c) Bin tp bo ch chu nhiu p lc v thi gian. d) Bin tp bo ch chu sc p tm l ln.
1.3.3. NHNG YU CU I VI BIN TP VIN BO CH

a) C phm cht chnh tr. b) C trnh vn ha v tri thc hiu bit v ngh nghip. c) C nng lc chuyn mn. d) C trch nhim x hi v ngha v cng dn. * Phi pht hin cc kh nng tr tu ca x hi s dng chng tha mn cho vic cung cp tr tu nng cao dn tr. * Phi pht hin, trn trng cc nhn ti, cc tim nng tr tu ph bin v truyn b cho x hi. * Phi bo tn nhng tinh hoa, nhng gi tr tinh thn cao p ca dn tc, tip thu c chn lc nhng tinh hoa vn ha ca nhn lai, chng s xm nhp cc nc c vn ha v thng tin lch lc t bn ngai. * Tun th php lut khi hnh ngh.

* Khng li dng chc nng, nhim v vi vnh, lm kh phng vin hoc i tc nhm vo vic trc li c nhn.
1.3.4. CC MI QUAN H CA BIN TP VIN BO CH

a) Quan h vi lnh o cp trn. - Bin tp vin phi tun th mnh lnh cp trn. - c lnh o y quyn trong quan h vi tc gi v cng chng b) Quan h vi phng vin v cng tc vin. - Mi quan h gia bin tp vin v tc gi l mi quan h bnh ng. Cn tun th mt s nguyn tc: * Hiu r tm quan trng v cng vic ca mnh. Khng th c mt t bo tuyt vi nu khng c nhng phng vin tuyt vi. Nhng cng khng th c mt t bo tuyt vi nu khng c nhng bin tp vin chuyn nghip, gii ngh v dn dy kinh nghim. ( li ca William G. Connolly, mt bin tp vin cao cp ca Times). *C thc cng ng trch nhim trong vic quyt nh s dng hay khng s dng tc phm ca tc gi * Tn trng s sng to c o c nhn khi bin tp tc phm * C thi bnh tnh, n tn khi ny sinh mu thn vi tc gi. c) Quan h vi cng chng Trong khi thc hin nhim v ca mnh, cc bin tp vin u nhm vo s i hi ca cc i tng cng chng. - Bin tp vin phi cng vi tc gi thng xuyn bm st thc tin cuc sng; lng nghe kin phn hi ca cng chng trc thng tin m t bo a ra; ch trng vic nghin cu nhng thay i v nhu cu, th
10

hiu ca h c s ci tin v i mi ni dung, hnh thc ca t bo cho ph hp. - Bin tp vin phi bit to lp mi quan h khng kht vi cc ban, ngnh, an th a phng; t chc tt mng li cng tc vin cc a bn, cc lnh vc trong i sng x hi. 1.4. CC TIU CH CA TC PHM BO CH V NGUYN TC BIN TP BO CH
1.4.1. TIU CH CA MT TC PHM BO CH

a) Bo ch phi phn nh ng v khch quan cc s kin, hin tng trong i sng x hi. Tc phm bo ch t cht lng l tc phm khng bi en hc t hng s vic. Vic nh bo phn nh ng v khch quan din bin i sng x hi (k c hin tng tch cc ln tiu cc) gip cho ng, Nh nc su st trong nm bt tnh hnh, ra quyt sch chin lc, v kp thi iu chnh, sa i nhng bt cp trong lnh o, qun l t nc v a phng. - Bo ch trung thc, khch quan l p ng c tm t nguyn vng ca ng o nhn dn, thng qua vic kp thi phn nh v gp phn gii quyt nhng yu cu bc xc ny sinh trong i sng nhn dn. b) Bo ch phi ph hp vi nguyn vng, ch ca nhn dn; ph hp vi li ch ca quc gia dn tc v li ch ca tan th nhn dn.

11

- Ni dung tc phm bo ch phi ph hp vi tn ch mc ch ca t bo; cc chuyn , chuyn mc phi ph hp vi tng i tng phc v m t bo hng n. - S ph hp cn th hin ch bo ch mang nhng gi tr vn ha n vi cng chng, u tranh by tr cc sn phm phi vn ha ang thm nhp trn cc phng tin truyn thng i chng. c) Bo ch phi thc s l ni gi gm s tin cy ca ng o cng chng. - Mun tr thnh ngi bn tin cy ca cng chng, tc phm bo ch phi t c yu cu hp dn, thu ht s ch ca cng chng. - t c s hp dn cc tc phm bo ch, cc t bo, cc chng trnh pht thanh truyn hnh phi thng xuyn t i mi. i mi ni dung v hnh thc th hin, i mi cch tip cn v phn nh s kin, i mi tc phong v phng php tc nghip, i mi thng tin.
1.4.2. CC NGUYN TC BIN TP BO CH

a) Bin tp vin phi cn c vo cht lng ni dung, hnh thc ca chnh bn tho nh hng cho vic bin tp. Mt nguyn tc cn tun th l khng lm sai bit cu chuyn m tc gi mun k vi ngi nghe, ngai tr cu chuyn m bi bo cp khng thc s ph hp vi tn ch, mc ch v nh hng chnh tr ca t bo ng thi khng ph hp vi nhu cu thng tin ca ng o cng chng.

12

b) Bin tp vin phi t mnh vo v tr ca tc gi. Tn trng s sng to, phong cch ring v tm huyt ca tc gi i vi tc phm, sn phm bo ch. - Khi t bt nhn xt nh gi, x l thng tin hoc sa cha vn bn, bin tp vin phi c cn c chnh xc, c c s khoa hc. - Bin tp vin phi coi trng nguyn tc lm vic tp th v c t chc. c) Bin tp vin phi t mnh vo v tr ca cng chng khi bin tp. - Phi hiu bit tng i tng cng chng ca tng lai chng trnh, chuyn mc bin tp tc phm cho ph hp. - Phi thc s cng tm trong cng vic, ng thi tuyt i khng c chen mun ch quan hay quan im c nhn nhm vo mc ch v li.
1.4.3. NHNG CN C BIN TP SN PHM, TC PHM BO CH

a) Cn c vo quan im chnh tr ca tc phm. - Cn c vo quan im chnh tr c xem l tiu ch s mt khi bin tp tc phm bo ch. - Ni dung Bo ch cnh mng phi nhm phc v li ch cho giai cp, cho ng, cho i a s nhn dn. Thiu tnh ng v tnh nhn dn th khng th c xem l mt tc phm bo ch. b) Cn c vo php lut khi bin tp tc phm.

13

- Bin tp vin phi c vn kin thc v lut php cng nh phi am hiu ng li chnh sch, nhng ch th, ngh quyt hin hnh ca a phng. - C th cn c vo Hin php, cc b lut, ngh quyt, ch th ca ng, Nh nc, Lut bo ch, Lut xut bn v cc vn bn di lut khc bin tp. c) Cn c vo cc chun mc o c x hi bin tp tc phm. Trn thc t c nhng hnh vi khng vi phm lut php nhng chun mc o c x hi v d lun ln n th nh bo cng khng nn thng qua tc phm c sy hoc tuyn truyn. d) Cn c vo chun mc ngn ng bin tp tc phm. - Mt tc phm bo ch bao gi cng i hi phi c chun mc v ngn ng. Bin tp vin cn c vo ng php, chnh t, c php, cc yu t k thut m bo ngn ng hnh nh v m thanh c cht lng hay khng bin tp. - Ngn ng bo ch ni ln trnh vn ho, nng lc chuyn mn, phong cch ring ca tc gi. Ngi bin tp cn tn trng ci ring ci c o ca tc gi. e) Cn c vo p hong cch, v vn phong ca t bo bin tp tc phm. - Bin tp vin phi xem xt sa cha, sp t, b tr tc phm, cc chuyn , chuyn mc, chuyn trang t c s hi ha v s ph hp, nhm to nn c im, hay du n khc bit so vi nhng t bo khc.
14

- Nh c phong cch ring, mt s t bo c thng hiu. f) Mt s cn c khc khi bin tp tc phm. Ngai cc cn c va nu trn, ngi bin tp cn phi cn c vo ch ca trang bo, s bo, chng trnh, chuyn mc; cn c mc cn thit ca vn ; cn c dung lng ca t bo trang bo, thi lng chng trnh xem xt vic sa cha, bin tp t bo v cc tc phm bo ch .
1.4.4. CC TNH HUNG BIN TP V CCH X L KHI BIN TP

a) Tnh hung bin tp Khi bin tp bo ch bin tp vin cn da vo cc tiu ch sau: - Tnh chnh xc, c th, khch quan ca thng tin - Tnh chnh xc ca ngn ng vit v tnh chan thc ca hnh nh, m thanh - Tnh cht th lai, lai chng trnh, chuyn , chuyn mc). - Tin bi c vn v t tng, ni dung khng tun th tn ch mc ch hat ng ca t bo; khng nhm phng s li ch chnh ng ca ng , nh nc v nhn dn. - S si, thiu thng tin. - a danh, s liu khng chnh xc. - Thiu s liu, chi tit cn thit. - Li k thut trong ch bn, makt, in n; ting ng, hnh nh, m thanh xu. b) Cch x l khi bin tp:

15

- Trc tip chnh sa t ng, ng php, rt ngn bi, bt an; thay i, ct xn, ngh thay i hnh nh, m thanh ) - Yu cu b sung thng tin, s liu cn thit hoc phi vit li. - Bo co, xin Ban Bin tp khi gp vn nhy cm. c) Mc bin tp: - Chnh sa, bin tp li cho ng - Chnh sa, bin tp li cho hay hn.

Cu hi n tp Chng I v bi tp rn luyn: 1/. c im ca lao ng bo ch 2/. Khi nim cng tc bin tp bo ch. 3/. Trnh by khi qut cc mi quan h x hi ca bin tp vin bo ch. 4/. Nhim v ca bin tp vin v c trng ca cng tc bin tp bo ch.

16

CHNG II BIN TP BO IN
Nhng nm gn y khi khoa hc v bo ch c mt bc pht trin mi, bc u p ng tt nhng yu cu i hi ca thc tin. Nhng mng nghip v c th v bo ch c nhiu ngi quan tm nghin cu, nhm phc v cho cng tc chuyn mn v cng tc ging dy, trong cng tc bin tp bo in cng l mt b phn nghip v quan trng c nhiu nh bo, nhiu nh khoa hc trong v ngai nc cp n. Bin tp bo in l mt qu trnh c nhiu cng an, vi nhng cng vic c th l bin tp vn bn (bn tho), bin tp nh v trnh by t bo. 2.1. C IM LOI HNH CA BO IN
2.1.1. BO IN CHUYN TI THNG TIN QUA VN BN BAO GM CH VIT, HNH V, TRANH NH, S , BIU , M CH YU L NGN NG CA CH VIT. 2.1.2. GIY V MC IN L PHNG TIN CHUYN TI THNG TIN

- Vic tip nhn thng tin ca ngi c bo nh vo th gic- mt gic quan quan trng ca con ngi. V vy vic nghin cu bin tp, trnh by t bo sao cho thu ht hp dn i vi mt nhn ca c gi l cng vic quan trng cu cc t bo. - c bo l qu trnh tip nhn thng tin mt cch ch ng, nhng do khng c hnh nh, m thanh nn ngi c phi t hnh dung v lin

17

tng. Tuy nhin, c gi c th kim tra thng tin, lu tr thng tin lm ti liu cho mnh mt cch d dng. 2.2. VN BN BO CH V BIN TP VN BN BO CH
2.2.1. NHNG KHI NIM

Vn bn bo ch l mt chnh th thng nht v ni dung v hnh thc, cha ng thng tin cn thit v c ch cho con ngi, c ph bin rng ri thng qua cc phng tin thng tin i chng. Ni cch khc, vn bn bo ch l mt hnh thc tn ti ca thng tin, l mt dng vn ha vt th c k hiu l ch vit. - Vn bn th nguyn gc cha c bin tp c gi l bn tho. - Vn bn c bin tp v ni dung v hnh thc v c cho php ph bin rng ri trn bo th n c gi l tc phm bo ch. - Khi ngi lm cng tc bin tp c ta san bo cho quyn can thip vo vn bn bo ch, th ngi ta gi l cng tc bin tp vn bn bo ch. Bin tp vn bn bo ch l qu trnh c v tm sat, sa cha li, lm cho thng tin trong vn bn bo ch t yu cu ng, hp dn v c ch, thu ht c s quan tm ca cng chng khi n c cng b rng ri trn cc phng tin thng tin i chng.
2.2.2. NHNG C TNH CA VN BN BO CH

c tnh ca vn bn bo ch th hin qua chnh th ni dung v hnh thc.

18

- Bin tp vin cn c vo tng cp nh gi cht lng ni dung tc phm (chnh th tan bi, chnh th bc an, chnh th lin cu). - Bin tp vin cn c vo vic b tr th lai, cch thc trnh by trt t thng tin trong tc phm, cch trnh by nh gi tnh chnh th hnht huc ca tc phm (tnh thm m v tnh m bo k thut ca tc phm).
2.2.3. X L TIN BI

a) nh gi phn tch. Vic nh gi, phn tch tin bi ca tc gi l khu mu cht ngi bin tp quyt nh s dng hay khng s dng tc phm; hoc s dng mc no, dng vo lc no v t n vo trang, mc no ca t bo. Cc bin tp vin c lt qua phn lai tc phm, ghi ch vo trang u ca tc phm v d kin n s c s dng vo lc no, dng u l ph hp. b) nh cch dng. - Vic nh cch dng cng rt quan trng i hi bin tp vin c s nh gi, nhn xt ng v su st v cht lng ca tc phm. - C 3 cp dng tin bi: * Dng nguyn vn bn. Trong trng hp tin bi han chnh, khng nht thit phi sa. Hoc tc phm cha tht s cht lng nhng bint p vin khng c thi gian sa. * B sung chi tit, s liu.

19

Tin bi c ch tt, ni dung tng i c nhng thiu mt s chi tit, s liu Hoc chi tit, s liu cha chnh xc. * Kt hp vi cc tin bi khc. i vi cc tc phm kh s dng khi n ng mt mnh cn c chc lc nhng thng tin, chi tit hoc con s quan trng phi hp vi nhng tin bi khc. c) Ghi nhn xt Ngai vic trc tip trao i vi tc gi, vic ghi nhn xt trong bn tho bo ch l rt cn thit, v n c lin quan n cng tc rt kinh nghim nghip v. 2.2.4. NGUYN TC BIN TP VN BN BO CH a) Cc nguyn tc bin tp: - Thm tra, thm nh tnh chnh xc, khch quan ca s kin, thng tin m tc gi a ra. - Khi bin tp bn tho, trc ht bin tp vin phi nhm vo li ch chnh tr ca t bo, ca quc gia, sau mi tnh n li ch kinh t, li ch x hi. - Lm cho tc phm ng hn, ngn gn hn, hay hn. - m bo s thng nht v cch s dng ngn ng a phng, trong nc v ngn ng nc ngai. - Tn trng phong cch ring ca tc gi, tng mi ca tc gi. b) Cc bc c bn tho ca cc lai hnh bo ch: - c qua lm quen.

20

c ln u thng l ngi ta pht hin nhng li dng t ng, ng php, chnh t - c thm nh li. Ngi bin tp tt l ngi pht hin c nhng ch hay ca vn bn, v bit gi li ci khc mnh. - c pht hin nhng ch cha hay. c k tng an, dng li nhng ch nghi ng. c ln ny ch yu sa cha tng v cc chi tit nh. - c li ln cui han chnh vn bn. Ngi bin tp c r sat ni dung thng tin, ng thi xem li tnh logic nhng ch va ct ni cu hoc ni an ca vn bn.
2.2.5. CC PHNG DIN BIN TP BN THO

a) Bin tp ni dung. y l cng vic quan trng nht trong qu trnh bin tp tc phm, sn phm bo ch. - Mt tc phm bo ch c xem l cht lng :thng tin mi, kp thi, chnh xc; quan im ca tc gi ph hp vi quan im chnh tr ca c quan bo ch; xc nh r i tng phc v; to c d lun x hi v nh hng d lun x hi; sc lan ta ca thng tin tt i vi cng chng). - Trong bi cnh th gii v nc ta ang ng trc qu trnh tan cu ha cc phng tin thng tin i chng, vic thng xuyn i mi ni dung bo ch l yu cu c tnh sng cn i vi tt c cc c quan bo ch.
21

b) Bin tp m thut. Trnh by m thut mt t bo hay bi bo ni ln mc tn trng ngi c ca ban bin tp v c quan bo ch . Ch trng n hnh thc cu t bo v h thng xuyn t ra yu cu ci tin v mt hnh thc c gi khng nhm chn. c) Bin tp k thut. Ch trng sa li k thut t bo gi c s tin cy v uy tn i vi c gi, l cng vic i hi s ch tm, cn thn v trch nhim ca cc bin tp vin.
2.2.6. QUY TRNH BIN TP BN THO

i vi ta san bo in, ngi ta thung thc hin theo cc trnh t sau: a) Bin tp bn tho th. Bn tho th l bn tho do tc gi gi n. Khu bin tp ny thc hn cc ban, phng. Ch yu sa cha nhng sai st v ni dung v ngn ng. b) Bin tp bn tho tinh. - Lnh o cc phng ban sau khi sa bn tho th nh my sch, chuyn ln Ban th k ta son. - Ban th k sau khi bin tp bng h thng k hiu, lm makt d kin ri trnh tt c bi v v makt cho y vin B bin tp hay Ph tng bin tp duyt. - Tng Bin tp s l ngi duyt cui cng a i in th. c) Sa bn in th.
22

Sau khi in th cc bin tp vin ta san phi c li, i chiu, so snh bn in th vi bn tho tinh tm sat li ca bn tho v li ca nh in.
2.2.7. H THNG K HIU S DNG TRONG QU TRNH BIN TP BN THO

- Trong mt vn bn bo ch hay trong tng cu, tng an vn bn c th c nhiu kiu li khc nhau, v vy ngi bin tp phi dng nhiu k hiu khc nhau v nh s th t phn bit. - Mt s trng hp phi dng k hiu sa cha vn bn trong bo in: - Hy b ch, t b tha hoc sai - Thm t, bt t - B cu, thm cu - B an, thm an - Han i v tr t ng lin k - Thay i trt t t bng vic nh s th t - Thay i trt t dng bng vic nh s th t - Chuyn mt ch hoc mt t ln dng trn hoc xung dng di - Chuyn c dng hoc nhiu dng ln trn hoc xung di - Thu hp khang cch ch v dng - iu chnh li khang cch dng - Xung dng, lp an vn c lp - Ni dng, gi nguyn an - Chuyn dng vo gia trang in ca vn bn

23

- Thay i kiu ch, c ch - Mun thay i kiu ch hi m - Mun thay i kiu ch m - Xp li ct vn bn vo khun ng - Hy lnh c, ly li nh nguyn vn nh ban u - Sa vit hoa v thi khng vit hoa (Bin tp vin cn c bng quy c c th cc k hiu sa cha li trong khi bin tp sch bo).
2.2.8. NHNG NI DUNG CN BIN TP

a) Nhng li cn bin tp - Li kin thc. - Li b cc. - Li t ng, ng php, din t. - Li v tn ring, a danh. - Li v con s. - Bin tp sa-p. - Bin tp tt. - Bin tp nh. b) Phn loi tiu (tt) trn bo Trn bo ch hin nay c nhiu cch t tt khc nhau. Vic chn t dng tt ny hay dng tt khc ty theo s trng, phong cch ca mi nh bo, t bo; ty th loi, tnh hung, s kin c th. t tt c th trc hay sau khi vit tc phm, nhng nh bo phi lun lun nh l cng on quan trng nht, m hiu qu ca n nhm lm cho ngi c (ngi
24

xem, ngi nghe) ch ngay t u, khin h t m mun c (theo di) tc phm. Theo s phn loi ca Tin s Hong Anh Hc vin BC-TT H Ni th c my cch phn loi tt trn bo nh sau: - Tiu xc nhn C nhim v xc nhn s tn ti ca cc s kin hin tng, hon cnh no trong thc t khch quan. * Khi s dng trong tin, n l mt thng bo c th ngn gn v kh trn vn: VD: Vit Nam c hn 45 nghn my vi tnh khng tng thch vi nm 2000 (Bo Lao ng, 19/4/1999). 8000 ngi hi hng c o to ngh min ph (Bo Vn ha, 18/4/99). * Khi s dng trong phng s, bt k, ghi chp TXN ch l s gi tn cnh hung, i tng. VD: Trong m giao tha (H Ni mi, 19/2/1999). Bc tranh kinh t th gii nm 1998 ( An ninh th gii, 18/1/1999). - Tiu cu hi y l dng hay gp trn bo vit. Chng gi s phn on ca c gi v mt vn no , va ha hn cu tr li pha di. VD: nh vin- p hay khng p? (H Ni mi, 28/2/98). sc ng tu sao vn i mua tu nc ngoi? (Nhn dn, 14/3/99). - Tiu ku gi, mnh lnh

25

C tc dng ku gi c gi hng ti mt suy ngh, mt hnh ng no . VD: Hy gip nhng ngi bnh ny ko di s sng (Lao ng 8/2/99). Khng nn phn u hc ngh quyt vt k hoch! (Nhn dn 4/1/99). - Tiu trch dn trc tip Loi tiu ny to cho c gi cm gic tin cy ca ngun tin, ca vn m tc gi sp cp. * Loi tiu trch dn thng s dng trong cc bi phng vn trn bo vit hn. VD: Nh th Trn ng Khoa: Thng Mi nm nay ti s ci v (Lao ng Th , 22/5/99) * Trong mt s trng hp tc gi khng nu ch th ca cu trch dn, nhm gi s thu ht t m ca c gi v bi bo VD: Nu tht bi ti s rt lui (An ninh th gii, 24/7/98). - Tiu bnh lun L mt loi tiu c s nh gi, phn xt ca tc gi v con ngi hay s kin no . VD: Lng l qu Lin hoan phim! (H Ni mi, 17/4/99). cng l mt cch sng p (Tin phong, 30/5/98). - Tiu cu khch, git gn * Loi tiu cu khch khu gi s ch ca c gi. N c hiu qu trong vic to ra s t m, hng th c gi tm c.
26

VD: Mt gim c coi tri bng na con mt ( Bo CATP, nm 2002). Cng ty X vi chin dch sn u ngi ( Bo thanh nin, nm 2005) * Loi tiu git gn thng thy trong mc chuyn l bn phng ca cc bo v tp ch. VD: C gi 92 tui mc rng khn ((AN ninh th gii 25/9/98) C b 4 tui cn cht rn h mang, Chu ni ca Tsekhov khng bit ni ting Nga (Tp ch nh bo Nga, s 6/1996). - Tiu gi cm xc Cc tiu ny c to lp bi cch din t, li ni mi l, c o, giu hnh nh nn rt sinh ng hp dn. * Khi t tt loi ny ngi ta thng s dng cc bin php tu t, mn ca dao tc ng, hnh tng vn hc din t hoc s dng li chi ch v.v VD: on trng ai c i tu mi hay! ((An ninh th gii 28/1/99). Tuyn lao ng theo kiu em con b ch (Lao ng, 22/5/99). * Gia tt gi cm v tt bnh lun c mi quan h kh mt thit: VD: WTO nh rn khng u (Vn ha, 9/5/99). Ngh c Bnh Thun: bum cha thun, gi cha xui (Lao ng 22/5/99). Gio s Marina Shostak, chuyn gia bo ch hng u ca Nga v tiu bi bo nh mt chic cng ca mt ni no dnh cho cng chng,
27

n c th khin ngi ta quyt nh bc vo hay khng bc vo khm ph th gii bn trong. Tuy nhin, khng phi v th m tc gi c th t t sn, trang im cho n lng ly m bn trong nhch nhc, khng c chi l b ch, hp dn. t tt git gn, cu khch nhng khng ph hp ni dung; ni cng iu qu so vi ni dung tc phm trn mt s bi bo, t bo ca VN hin nay, cng l mt bnh cn phi c iu tr./. 2.3. BIN TP NH BO CH
2.3.1. KHI NIM V NH BO CH

Nm 1839 nhip nh th gii ra i. Bc nh bo ch u tin ca th gii vo nm 1842, l bc nh chp mt m chy ln Hm - buc (c) do S-ten-n thc hin. - Nm 1869 k thut nhip nh du nhp vo Vit Nam. - Hin nay tn ti hai t chc nhip nh quc t c uy tn trn th gii: t chc World press photo, Amsterdam, H Lan; t chc FIAP(Lin an ngh thut nhip nh th gii) Luc- xm- bua, B. - Nu chia nhip nh thnh 4 lnh vc, c nh sng tc, nh bo ch, nh nghin cu khoa hc, nh sinh hat, dch v & lu nim. Nu chia nhip nh thnh hai lnh vc c nh bo ch v nh ngh thut. - C th khi nim mt cch tng i y v nh bo ch nh sau: nh bo ch l mt trong nhng hnh thc thng tin ca bo ch, thng qua vic phn nh thc tin i sng x hi, bng nhng hnh nh c th, chn thc v sinh ng, nhm mang li cho ngi xem mt lng thng tin, mt gi tr t tng v thm m nht nh.
28

- Hnh ng l trung tm phng php lun ca nh bo ch, khng ng, nh bo ch s khng hm cha y yu t thng tin. - nh trn bo c cc lai: nh n chic, cm nh, phng s nh. - Vic b tr nh phng s thng theo nhiu kt cu, c th k nh: kt cu tuyn thng h ng, kt cu ng cong, kt cu ngu nhin... Kt cu thng hng:

Kt cu theo ng cong:

Kt cu ngu nhin:

Kt cu 2 trong 1 :

Hnh 2.1 : Cc m hnh b tr nh trong bo in

29

2.3.2. TM QUAN TRNG CA HNH NH I VI T BO

Theo tm l th gic ca ngi c, khi cm t bo ngai tn bo, th phn hnh nh thng bt mt u tin, sau l phn ch thch nh, ri n u tc phm, sap, ni dung vn bn. - Mt bc nh thi s bo ch t n trnh ngh thut -> c s cm ha c gi - nh trn bo khng t yu cu -> gy nn s phn cm cho c gi, hoc gy ra s hiu lm tai hi. - Vi chc nng thng tin ca mnh, nh bo ch cn phi m bo tnh chnh tr trc tip, tnh thi s, tnh ti liu xc thc ng thi cng phi c tnh ngh thut . Trong lch s nh bo ch, ngi ta cn ghi nhn nhng bc nh ni ting m nhiu ngi bit n nh bc nh chp li cnh cht i nm 1945 ca V An Ninh, nh Ch tch H Ch Minh c tuyn ngn c lp ngy 2/9, bc nh n ci V Th Thng, bc nh o du kch nh ging cao sung thng M lnh khnh ng ci u do Nh th T Hu t 4 cu th lm ch thch cho bc nh...
2.3.3. NGUYN TC BIN TP NH V TRNH BY NH TRN BO

a) Mt s nguyn tc bin tp nh. - Bin tp vin nh bo ch phi nhn bit c cu chuyn m ngi chp nh din t bng hnh c th can thip vo ni dung hnh v li ch thch.

30

- Bin tp vin nh bo ch phi ch n nhng chi tit c kh nng li cun ngi xem trong nh c th ct cp ni dung mt cch hp l nht. - Hy b i nhng phn ni dung khng cn thit trong bc nh - Phi kho lo, t nh khi ct cp hnh nh i vi con ngi . - Nn gi hng b cc nh khi bin tp ct cp. - Khi bin tp k thut, trnh s can thip qu l liu bng cc tnh nng ca khoa hc cng ngh. - Cn c bin php bin tp thch hp i vi nhng bc nh chn dung hn n hay s sp hng n iu. b) Trnh by nh trn bo Phi th hin c quan im chnh tr v phong cch c o ca t bo. Phi xc nh c mc ch v tr, tm quan trng ca tng bc nh v chn la m thc hp l t nh trong trang bo, s bo. To s a dng v hnh khi ca nh trong trang (khi vung, ch nht, trn, lp... To m nht v tng phn ca mi bc nh trong trang. m bo s cn i khi sp xp nh trong trang. Trnh by nh ph cc th n iu trong trang. t nh phi c mi quan h vi cc yu t ni dung khc trong trang bo s bo. Mu sc ca nh phi theo gam mu tng th trong trang.

31

Mc ch cui cng ca vic trnh by nh l lm sao tng c s hp dn v hnh thc cho t bo ng thi lm sng t hn, thuyt phc hn v nhng thng tin m s bo cp n.
2.3.4. CN C BIN TP NH

- nh cha ni bt ch - B cc khng chun - nh thiu thng tin thi s, thiu tnh ti liu xc thc - nh c li k thut - n iu v mt th hin - Ch thch nhm nh - Ch thch nh cha ng, cha hay - V tr t nh cha ph hp 2.4. TRNH BY, THIT K T BO
2.4.1. TM QUAN TRNG CA K THUT TRNH BY BO

- Trong khi thc hin trnh by t bo, lun lun nh rng: thit k trang n gin nhng nng ng mi l thit k hiu qu. - Thit k trang phi nhm vo mc ch hng c gi ch vo ni dung ca trang bo v t bo.
2.4.2. CC NGUYN TC TRNH BY BO

Lu chung: Mt t bo c xem l c hnh thc tt khi n t c nhng yu t: bt mt, sp xp cc chuyn , chuyn trang hp l, d theo di . T bo phi trnh by sao cho c gi tit kim c thi gian c nhiu nht. mt trang bo th pha trn quan trng hn pha di; bn tri quan trng hn bn phi; trang u quan trng hn trang sau.
32

i vi bo, tin bi quan trng c t trang u. i vi tp ch ngi ta thng an xen bi ngn vi bi di. Ch: C ch nn theo quy nh ca t bo, khng qu nh cng khng qu to; cng khng nn ch ch nh ch ch to khng thng nht. Phng ch khng nn qu cu k. Cng khng s dng qu nhiu phng ch khc nhau trong mt bi bo hay mt t bo. Mu sc: B tr mu sc cc tt chnh, tt ph, nh minh ha phi hi ha, lu to im nhn gy s ch i vi nhng bi quan trng. Tiu (tt): Tiu cn gi l tt. Trong mt bi bo thng c tt chnh v cc tt ph. thu ht s ch , tt phi ngn. gi c n tng th tt phi c o. Tt thng t hn 9 t Sap: Sap xut hin ngay pha di tt chnh v ng ring, nhm mc ch tit kim thi gian ca c gi khi h mun bit ch bi bo. Sap thng ch nn di khong 50 t Hp thng tin (box): Xut hin trong bi bo vi tnh cch l mt bi bo ph, hoc l nhng dng cha ng thng tin t nhiu c lin quan n ch , ni dung bi bo ang cp. Box ch nn khong di 300 t. Mt bi bo c th c t 1-3 box. Ca s:
33

L mt cu, mt dng thng tin c tc gi ng nht trch nguyn vn t bi bo. N c th gi nn s ng cm ca ngi c vi tc gi. N c khong 30 t. nh : nh s dng trong bo ch phi c tnh minh ha cao, lm tng s sinh ng cho ni dung , gi c s ch , tng sc hp dn cho bi bo. Bin tp vin v phng vin khng nn lm dng tnh nng ca phng tin k thut chnh sa lm sai lch tnh thi s ca nh bo ch. Thng l tc gi t tt, sap, chn nh cho bi bo ca mnh, nhng cc bin tp vin c quyn thay i khi n cha t c s chun xc, hp dn v hi ha i vi trang bo, t bo. Nhy trang: Trong mt s trng hp, vic b tr cc ct bo gp kh khn, ngi ta cho php trnh by nhy trang cc bi bo. Ngt an nhy trang cng phi tnh n s ph hp v ni dung v cu ch, ph hp vi trang bo v tng th t bo.

Cu hi n tp Chng II v bi tp rn luyn: 1/. Trnh by c im lai hnh ca bo in. 2/. Trnh by nguyn tc bin tp vn bn bo in. 3/. Kho st, thu thp, phn tch li v nh bo in. 4/. Nhn xt u- nhc im v ni dung & hnh thc ca cc bi bo, t bo c cng b.

34

CHNG III

BIN TP BO PHT THANH

Bo pht thanh l mt lai hnh bo ch hin i, n ra i sau bo in nhng nhanh chng tr thnh knh thng tin c a chung. Ngi ta nhn nh s ra i ca truyn hnh s lm cho pht thanh kh pht trin ni, nhng thc t cho thy khng hn nh vy. T trc ti nay, pht thanh vn c ch ng ca n trong xu th pht trin mnh m cc phng tin truyn thng hin i trn th gii. Cng tc bin tp cng l mt b phn nghip v quan trng, khng th thu i vi bo pht thanh. Do c c th v cng ngh sn xut, vic bin tp pht thanh c nhng nt ring so vi bo in. Nhng n cng c nhng nt chung nht l nhng quy nh v c im ca lao ng nh bo, cc mi quan h x hi ca ngi bin tp, nhim v ca ngi bin tp bo ch, c trng ca cng tc bin tp, phng php bin tp vn bn nh i vi bo in. 3.1.C IM LOI HNH CA BO PHT THANH
3.1.1. PHT THANH L T BO S DNG M THANH TNG HP BAO GM LI NI, M NHC V TING NG HIN TRNG, TRONG VAI TR CHNH YU L LI NI.

- Ngn ng l phng tin ch yu cho ngi vit pht thanh. - Li ni trn pht thanh phi lm cho ngi ta nghe c, thy c, hiu c v xc cm.

35

3.1.2. PHNG TIN CHUYN TI THNG TIN L MY THU THANH (RADIO).

- Hn ch ca pht thanh so vi bo in l ngi nghe ch c th tip nhn thng tin mt ln, vi th b ng. - Vic lu tr thng tin, ti liu thu thp t ngun tin tc pht thanh cng gp nhiu hn ch. 3.2. C TRNG NGN NG PHT THANH
3.2.1. BIN TP BN THO TC PHM

Trong bin tp bn tho cn lu nhng c im ca ngn ng pht thanh, cch vit cho pht thanh v cch trnh by mt vn bn pht thanh. a) Ngn ng pht thanh. Ngn ng l yu t chnh vn, l phng tin chnh ca pht thanh. - Ngn t c truyn qua ging ni c th gip ngi ta hnh dung ra nhng chui hnh nh trong tr tng tng. V vy li bnh cho pht thanh phi l dng ngn ng giao tip, giu cm xc, ph hp vi cch ni ca ng o thnh gi. - c bit trnh dng th ngn ng hnh chnh lnh lng hoc li thuyt ging cao o m phi s dng phong cch ngn ng i thai sinh ng. - Ngn ng, t ng c chn s dng cn c nhng c im sau: * V tr t trong cu v cu trc cu theo chiu thun. * Cu n gin, ngn, r cc ng on. * Nghe l nh c ngay. Cn u tin s dng t thun Vit v hn ch xut hin con s, gng lm trn s.
36

* u tin chn "t" c sc cha m thanh... b) Cch vit cho pht thanh. S n gin, ngn gn trong cch ni, cch vit l nguyn tc chung ca vit bo, c bit hn khi vit cho bo pht thanh. - Pht thanh khng qu cu n cc quy tc ng php, li bnh nn chn li ni t nhin nh bn ni vi bn. - ng t c vai tr rt quan trng cch vit ni. Nn dng chng dng ch ng, trnh dng dng b ng. - Thnh gi pht thanh c nhiu i tng nn ngn ng vn phong phi ph hp vi tng nhm i tng (tuy nhin, trnh dng nhiu t ng a phng; trnh lm dng vay mn t ng t ting nc ngai; trnh dng t chuyn ngnh t gp hay qu mi m, trong trng hp cn thit nn c cch din t ph thng d hiu; trnh a ra qu nhiu con s, hoc s l kh nh; trnh dng nhng cu c th hiu nhiu ngha khc nhau) V d: iu th hin quyt tm chng nn bun lu ca UBND tnh A. Cu ny c th hiu hai ngha khc nhau: quyt tm cao ca UBND tnh A trong chng bun lu v ngha tai hi khc l chng nn bun lu ca UBND tnh A. - Mt lu chung l vit cho pht thanh phi ht sc kim li, cng mt ni dung nn chn cch din t sao cho ngn gn nht m vn chuyn ti c y lng thng tin cn thit. c) Trnh by vn bn pht thanh.
37

Mt chng trnh pht thanh tt ch c th c thc hin trn c s ca nhng vn bn r rng ng quy nh. - Vn bn cn c nh my, vit c ch to v gin dng gp i d c. - Vit vn bn trn mt mt giy. - nh tn v danh t ring bng ch in hoa gip ngi c d nhn thy trc, c bit l i vi tn ngi v a danh. - Phin m ting Vit i vi t nc ngai. - Lm trn s v vit cc ch s, ch s thp phn bng cch vit ca chnh t. - Hn ch bi sa. Nu vn bn cn tip trang sau th nh mi tn v ch cn na. - Khng mt ch no khng r rng trong vn bn. Mt t sai li chnh t cng lm pht thanh vin mt tp trung khi th hin vn bn. - Nn cn thn khi dng nhng t c m ging nhau v trnh lp m - C mt h thng cc du chm lng, gnh ngang, gch di gip ngi th hin d nhn vn bn do phng vin, bin tp vin t xy dng, c th k mt s du thng dng nh: * Gch chn: dng nhn mnh t hay cm t. * nh du ngt cho: mt gch cho n khi mun ngng hi ngn; hai gch cho dng hi di l ht an. * Ln v xung: nh du mi tn hng ln nhng ch mun ln ging (trc du phy) hc nh du mi tn hng xung nhng ch mun xung ging ( du chm ht cu).
38

3.2.2. BIN TP CC YU T TH VN

a) Ting ng hin trng. - Ting ng hin trng lm nn linh hn ca tc phm, v th khng nn b qua ting ng hin trng trong qu trnh ghi m v bin tp tc phm. - Ting ng hin trng c x l li, nu khng c chn lc tt c th ph v c mt bi bo; lm gim st hoc mt i s tin cy ca thnh gi i vi tc phm v chng trnh. b) Trch dn pht biu (li ni ca nhn chng). - Li ni nhn chng cng quan trng nh ting ng hin trng. N tn ti di cc hnh thc: l an phng vn gia phng vin v nhn chng, l li pht biu kin ca nhn chng . - Bin tp vin c th ct b mt phn li ni thiu thuyt phc ca nhn chng, nhng t m v ngha, hoc ct xn bt khi an pht biu qu di nhm m bo s ngn gn, nhng khng c lm sai lch ni dung ca on pht biu v ch ca bi bo. c) m nhc. - m nhc l mt phn quan trng trong mt tc phm, mt chng trnh pht thanh, truyn hnh. - m nhc l yu t lin kt cc chng trnh vi nhau; n lm cho s m u v kt ni cc tit mc, chng trnhpht thanh tr nn sinh ng v hp dn. - m nhc qung b cho cc tit mc, chng trnh, khi n l nhc hiu chng trnh.
39

- m nhc khng c chn lc tt, n s ph v chng trnh pht thanh. Li dn. Ngn ng li dn va phi mang tnh bo ch va phi c tnh vn hc. N cn trc tip, ngn gn, hp dn ngay t u.
3.2.3. NHNG CN C BIN TP

a) Cn c vo cht lng ni dung - Ni dung tc phm, chng trnh pht thanh cha m bo tnh chnh tr t tng, thng tin thiu khch quan, chnh xc - Vn bn (bn tho) cn thiu st, hoc cha chnh xc v chi tit, s liu, tn ngi, a danh, - Trnh by vn bn cha t yu cu. - Li v vn phong, ngn ng, tu t, ng php, chnh t b) Cn c vo cht lng k thut Nhng trc trc k thut trong pht thanh c th l: - St ch, st ting khi dng m thanh. - Ting ng nn nh qu hoc to qu so vi li bnh. - Ting ng chn vo khng ph hp vi khng gian bi cnh ca cu chuyn. - Vut nhc phn u vo v u ra cha m. - m lng khng u. - Chn nhc cha ph hp vi ni dung chng trnh. - Li ni nhn chng cha t s thuyt phc. - Dn chng trnh thiu cm xc, cha t yu cu tm nh.
40

- Cha ng thi lng nh quy nh cho tng th loi, tng chuyn mc. 3.3. XY DNG CHNG TRNH PHT THANH. Chng trnh pht thanh l s sp xp hp l cc thnh phn tin, bi, bng ting ng, bng m thanh trong mt khang thi gian xc nh, nhm p ng nhim v tuyn truyn ca cc c quan pht thanh v em li hiu qu thng tin, gii tr, vn ha, gio dc i vi ngi nghe, thng qua phng tin chuyn ti l my thu thanh (radio). Khi xy dng chng trnh pht thanh: - Phi thc c nguyn vng v nhu cu ca thnh gi ni chung, cng nh phi cn c c im tng lai i tng cng chng cho tng lai chng trnh pht thanh; cn c phm vi pht sng ca i trung ng, a phng hay c s. - Phi bm st nh hng tuyn truyn ca Ban Bin tp v tnh hnh thi s trong tng thi im, tng giai an.
3.3.1. BIN TP CHNG TRNH THI S

a) Xy dng ng h chng trnh. ng h chng trnh l cch gi tn ca vic sp xp trt t thng tin, b tr cc th lai v d kin thi lng ca chng trong mt chng trnh, chuyn , chuyn mc pht thanh hoc truyn hnh.

41

- ng h chng trnh thi s pht thanh thng l dng ng h chng trnh kt cu linh hot. l s an xen gia tin, phng s, bi phn nh hoc phng vn. - S linh hat ca ng h chng trnh thi s pht thanh c th hin r khi c nhng s kin c bit xy ra, m phm vi nh hng tc ng ca thng tin s kin kh ln i vi nhiu i tng , nhiu a bn. V d: thng tin v t lt bo gy hu qu ln, tai nn giao thng nghim trng, s c bt thng nh hng n tnh hnh an ninh trt t x hi. b) Ngun tin. - Do phng vin, bin tp vin, cng tc vin cung cp. - Ly t mng internet. c) Chn tin - Hn ch hoc khng s dng tin thiu; tin cha t yu cu v ngn ng, cu trc; tin qu di dng lm cho b cc ln xn, kh hiu. - Cn trng khi s dng thng tin trn mng internet d) Trnh t sp xp tin - Thng thng ngi ta b tr nhng tin quan trng u bn tin. - Nhng tin cn li, c th sp xp theo lnh vc (kinh t, chnh tr, vn ho - x hi, an ninh quc phng) hoc sp xp tin theo tnh cht lin kt ca thng tin, tc l kt ni mt cch logc cc s kin c lin quan. Cng c khi ngi ta sp xp tin theo tnh cht a bn, a phng.

42

- Tin km quan trng thng c b tr dn pha sau. Tuy nhin, trong chng trnh thi s, tin sau cng li l tin cn c quan tm.
3.3.2. BIN TP CC CHNG TRNH CHUYN , CHUYN MC

Chng trnh chuyn , chuyn mc l chng trnh c nhiu bi v v m nhc dnh cho nhng ch c bit . N c i tng tip nhn thng tin tng i t hn i vi chng trnh thi s, nhng c iu kin phn nh mt cch su sc tng lnh vc trong cuc sng, p ng cho nhiu i tng thnh gi khc nhau thng qua tng loi chng trnh chuyn , chuyn mc khc nhau. V d: chng trnh pht thanh thiu nhi, chuyn mc thanh nin, chuyn mc ph n, chuyn an ton giao thng, chuyn sc khe a) ng h chng trnh chuyn , chuyn mc. - ng h chng trnh chuyn , chuyn mc pht thanh thng l dng ng h ng. - C kt cu khun mu theo tnh cht th loi v t linh hot trong b cc. - Vi tnh cht phn nh su cc lnh vc trong cuc sng, chuyn , chuyn mc pht thanh t khi c tin. - ng h chng trnh pht thanh phi m bo thi lng hp l v n nh (t nht 15 v nhiu nht 90) nn n phi nhm to nn s hi ha ca mt bc tranh m thanh sng ng. b) Cc nguyn tc bin tp chng trnh chuyn , chuyn mc. Mi chuyn mc bao gm kt cu:

43

- Gii thu ni dung chuyn mc: - Ni dung chnh ca chuyn mc: bin tp vin kt ni cc th loi bng nhng an nhc ct hc li bnh dn. - Kt thc chuyn mc: nhc li ni dung chnh ca chuyn mc va pht. C th gii thu ch chnh s c cp n trong chuyn mc k sau. Cc nguyn tc bin tp chuyn , chuyn mc pht thanh: - m bo thi lng quy nh. - C tnh thng nht trong chnh th ni dung. - Lu tnh mc xch ca cc tc phm trong mt chuyn - Ngi dn chng trnh phi lun l ngi quen thuc vi thnh gi. - Cc chuyn mc, chuyn trong chng trnh pht thanh phi va khc nhau va ha quyn nhau, gy c n tng cho thnh gi.
3.3.3. BIN TP CHNG TRNH PHT THANH TRC TIP

- Cc chng trnh pht thanh trc tip bt buc phi c ng h chng trnh, thng l 15- 30- 60 hoc di hn (nh i vi chng trnh ca i quc gia). - Tng thi lng ca ng h chng trnh c nh (thng t 15 n 30) nhng kt cu v thi lng tng chuyn mc bn trong n c th thay i theo ngy. a) i vi th lai tng thut pht thanh trc tip - Vic bin tp chng trnh tng thut pht thanh trc tip tng i n gin. Ngi bin tp bm st vo kch bn ca ban t chc lm cng cho kp thc hin
44

- Trong cng ghi r thi gian bt u v kt thc; a im din ra bui tng tht; nhng an pht biu no, ca ai cn c trch dn nguyn vn; ghi ch c im, thi lng nhng an bng chn vo chng trnh trc tip hoc c th d kin phng vn nhn chng ti hin trng (gii thiu r tn tui nhn vt, chc danh, ngh nghip, ni lm vic ca nhn chng) v d kin thi lng cho tng an pht biu khc nhau. - Do tnh cht n gin ca th lai tng thut pht thanh trc tip, hc do hn ch v nhn s i vi cc i pht thanh, truyn thanh a phng nn i khi bin tp vin trc tip m nhim nhiu vai tr , va l ngi t chc thc hin va l bin tp vin kim dn chng trnh. b) i vi th lai pht thanh tng tc - y l th lai c s tham gia trc tip ca ca thnh gi vo ni dung ca chng trnh pht thanh khi n ang pht sng. Thng l nhng chng trnh c tnh cht chuyn , pht sng nh k trong tun hc trong thng. - Bin tp vin l ngi ng vai tr chnh trong vic t chc thc hin, t vic hnh thnh kch bn n chn kp lm vic. - i vi chng trnh c tnh cht m ny, bin tp vin xy dng kch bn khung, nu ch chnh ca chng trnh v thnh phn khch mi ti phng thu m, ng thi ghi r i tng tham gia vo chng trnh l ai (c th theo ngh nghip, c th theo gii tnh, la tui). - Trong mt s trng hp bin tp vin ng thi l ngi dn cc chng trnh pht thanh tng tc.
45

Ngai ra cn c cc chng trnh pht thanh tng hp. l s kt ni gia thi s v m nhc; cc chng trnh mua sm v du lchNhng chng trnh ny thng ly m nhc v bng ting ng lm cht kt dnh cc tit mc nh bn trong n. c) Chng trnh cu truyn thanh - i vi nhng s kin ln mang tm quc gia hay cp tnh (thnh) c th thc hin cu truyn thanh. - y l hnh thc pht thanh trc tip, nhm kt ni nhiu a im khc nhau thng tin v mt ch quan trng no . Cu truyn thanh i hi mt lng ln ngi tham gia, gm nhiu b phn trong nhim v ca cc bin tp vin ng vai tr ht sc quan trng.

Cu hi n tp Chng III v bi tp rn luyn: 1/. Trnh by c im lai hnh ca bo pht thanh. 2/. Nhng cn c khi bin tp pht thanh. 3/. Trnh by quy trnh bin tp chng trnh thi s pht thanh.
4/. Nghe bng tc phm hoc chng trnh pht thanh nhn xt u- nhc im (phng s, phng vn, chng trnh pht thanh tng tc).

46

CHNG IV BIN TP BO TRUYN HNH Truyn hnh c s hp dn c bit nh c kh nng giao tip vi con ngi bng c th gic v thnh gic. Trong khi pht thanh khng c hnh nh h tr, in nh b hn ch v khng gian, mi trng v ph bin hn hp, th sc mnh ca truyn hnh c khng nh bi tnh hp dn v phm vi nh hng rng ri ca n i vi khn gi. Tu y nhin, trong xu hng pht trin ca cc lai hnh truyn thng i chng hn i, ng thi vi xu hng x hi ha hat ng truyn hnh mnh m nh hin nay khin cc i, cc knh truyn hnh trong nc ng trc s cnh tranh, th thch ln. Vic sng to, chm cht cho cc tc phm, chng trnh truyn hnh v th ngy cng c quan tm nhiu hn. Cng tc bin tp gp mt phn khng nh trong qu trnh sng to . Cn c vo c im lai hnh hat ng ca truyn hnh, Chng IV s cp n c trng ngn ng ca bo hnh, phng php bin tp cc chng trnh truyn hnh, cng mt s vn khc thuc v nghip v bin tp truyn hnh. 4.1. C IM LOI HNH CA BO HNH
4.1.1. TRUYN HNH L S KT HP HU C GIA HNH NH V M THANH, TRONG HNH NH NG VAI TR CHNH YU.

- Hnh nh l yu t u tin v l yu t em li cht lng thng tin cao cho truyn hnh.

47

- Bn cnh hnh nh khng th thiu m thanh m ch yu l li ni. - Hnh nh v m thanh trong tc phm truyn hnh c quan h hu c gn b. N tc ng mnh m vo qu trnh nhn thc v lm thay i hnh vi ca ngi xem theo hng tch cc.
4.1.2. PHNG TIN CHUYN TI THNG TIN CA BO HNH L MY THU HNH VI H PH BIN RNG.

Hiu qu thng tin truyn hnh c c nh n c ph sng rng khp qua my thu hnh. - Nu pht thanh gip ngi ta nghe v lin tng th nh c hnh nh l nhn chng cho s tht khch quan, my thu hnh gip cho ngi ta xem v chng kin. - Tuy nhin, so vi bo in th c pht thanh v truyn hnh u c hn ch trong vic phn tch, l gii v lu gi thng tin. 4.2. C TRNG NGN NG TRUYN HNH - Ngn ng truyn hnh chnh l s kt hp ca ngn ng hnh nh v ngn ng m thanh.
4.2.1. NGN NG HNH NH

- Ngn ng hnh nh l chnh vn ca ca bo hnh, ngi bin tp v ngi quay phim trong khi thc hin vic xy dng cng, kch bn phn cnh v t chc ghi hnh u phi hnh dung trc cu chuyn m mnh mun k vi ngi xem. - S hnh dung phi l kt qu ca phng php t duy hnh nh. 4.2.2. BIN TP HNH NH CHNH VN CA BO HNH. Khi bin tp, chnh sa hnh nh trong tc phm truyn hnh, ngi bin tp cng cn hiu bit r mt s khi nim c bn v hnh nh
48

a) C cnh chung ca hnh nh Cnh: l n v nh nht ca mt tc phm truyn hnh. N c tnh t khi ngi quay phim bt u bm nt record n khi bm tt nt ny, nhm din t mt hnh ng, mt c ch hc l mt chi tit. Vin cnh: l cnh rng v xa, khng chi tit. Thng c dng u trng an ca phim. Vin cnh to lp a im din ra s kin v tm trng. Nhng n cng cha ng nhiu thng tin khc c th gy nhm ln cho ngi xem. Tan cnh: L cnh tng i rng, ghi nhn nhng hnh ng thch hp. Thng c s dng gii thiu bi cnh ca cu chuyn. Cn cnh: Cn cnh chnh l cnh th hin r nht tnh c trng hnh nh ca truyn hnh. Cn cnh tp trung vo chi tit. Cnh cng cn cng to im nhn, gip ngi xem nhn bit nhng phn ng khc nhau ca ch th. - Mt lat cc cn cnh c th l cch th hin s t m ca ngi xem u cc trng an. Tuy nhin, nhiu cn cnh s xa i s nhn bit ca ngi xem v khng gian v thi gian ca cu chuyn. Thng thng, trong mt tc phm truyn hnh, cn c nhiu cn cnh, trung cnh hn l tan cnh, vin cnh. b) C cnh i vi ngi: Ngai cc c cnh chung ca hnh nh, mun xem xt s ng sai v vic ghi hnh nh v con ngi, bin tp vin cng cn tm hiu mt s khi nim sau: * Tan cnh: cnh quay c ngi
49

* Trung cnh: ct trn hoc di tht lng * Trung cnh hp: ct gia ngc/ti o ngc * Cn nh: ct quanh vai * Cn c t: pha trn c th ct ngang trn, pha di c th ct ngang cm hoc c th ch mt phn no trn khun mt. c) Mt s lu khc v k thut ghi hnh v dng phim: * nt: nt l s iu chnh k thut ca my quay c th c lp ch th, lm cho n ni bt khi hu cnh m nht. * ng tc my: to hiu qu cho hnh nh ngi quay phim s dng cc ng tc my nh fix, lia, zoom in, zoom out Fix l khi chn my v ng knh ghi hnh gi yn, ch th lun lun trong khun hnh. N to ra s khi u v kt thc cho tt c cc ng tc my khc. Lia l khi my chuyn ng ngang quanh mt trc c nh cho ngi xem hiu bit v a im hoc cho php ngi ta quan st mt cch t t i tng m nh bo ghi hnh. Lia nhanh lm cho hnh nh b m nho, dng thay i trng tm ca s ch , so snh s tng phn, m t nguyn nhn v hu qu. V cch thc th c lia dc v lia ngang Zoom l ng tc my, thay i c cnh bng tiu c ng knh lm thay i quan h gia ch th v hu cnh. Trt my (traveling): dng kho st mt vt hay theo mt vt chuyn ng bng cch chuyn my song song vi vt. C cnh khng

50

thay i, trong khi tan b my quay chuyn ng theo chiu ngang hoc chiu dc. * Gc my quay: l tm nhn ca camera hng ti ch th. C gc trung bnh, gc thp, gc cao, gc qua vai. * B cc: l s sp xp thng tin trong mt khun hnh. * Nguyn tc mt phn ba l mt nguyn tc ca b cc. Nu mt mn hnh chia i hoc chia bn s cho thy nhng hnh nh tnh v bun t. Mt mn hnh c chia ba theo chiu ngang hoc chiu dc s cho b cc nng ng v hp dn hn. V d: ng chn tri ni mt bin hay mt t. Khi ghi hnh, cc chi tit quan trng nm dc phi c b cc v tr mt phn ba mn hnh theo chiu dc. V nu mt phn ba theo chiu dc hoc chiu ngang quan trng th cc tm im ni chng giao nhau cn quan trng hn. Nhng giao im ny dnh cho nhng chi tit quan trng trong khun hnh. V d: i mt trn khun mt. * Khun hnh: l ranh gii ngi ghi hnh a ci g vo, loi ci g ra so vi tm ngm ng knh camera. Khi quay phim, trnh mp khun hnh ct ngang cc khp t nhin ca c th ngi. V d: cnh ct ngang khyu tay, tht lng hay ngang u gi. * Khng gian th ca hnh: L khang cch pha trn u ch th n mp mn hnh. Khng nn hnh mt ngi y cht ti nh khun hnh. Khang cch qu t lm cho hnh nh g b v cht hp.
51

Mt ngai l ca lut khng gian th ca hnh l cn c t. * Khng gian nhn: l phn mn hnh trc mt ch th ln hn pha sau h. V d: nu mi ngi gn st mp hnh, hay gn qu s cho cm gic ngt ngt, g b. * nh sng: Hiu qu ca hnh nh t c mc no cng ty thuc vo gc chn nh sng ca ngi quay phim. S dng ngun sng tn gim bng. S dng nh sng ngc l ngun sng chiu pha sau hay mt bn ca ch th gip tc h u tc, hay vai khi phng pha sau ca hnh nh. Mu sc gia hai khun hnh lin tip s khng thay i ln, khi ngi quay phim gi c tnh nht qun ca ngun sng. Mt kiu li quay phim mi vo ngh hay khi di chuyn my quay t trong nh ra ngoi tri m khng iu chnh k thut my quay hnh nh s ng xanh hoc mt mu. Ngi ta gi l hnh nh sai fin- t, cn c ct b trong qu trnh dng hoc bin tp, chnh sa tc phm. * Dng: dng l cng vic sng to nht trong sn xut truyn hnh. Dng cnh hp l l bao gm vic ct cnh hp l, trn hnh hp l; dng khng vt trc (phi ng trc), dng khng nhy hnh, V d: ngi bin tp mun to dng cnh hai nhn vt ni chuyn vi nhau, nhng trc hnh nh cho thy ngi ny ang nhn vo gy ca ngi kia (vt trc). Dng chuyn ng: cc chuyn ng ca ch th cng c dng v mt hng (m ch s lin tc, ging nhau v mc ch). Cc chuyn
52

ng ngc chiu nhau gi nn s mu thun, i u, th hin s chia tay. Cn thn trng vi s chuyn hng ngu nhin. Mun dng cc cnh chuyn ng hng ngc nhau phi chen mt cnh fix gia. Dng hnh theo tit tu: tit tu trung bnh (tan- trung -cn- cntrung- tan); tit tu nhanh (tan- cn - cn- tan); tit tu chm (tan rng - trung hp - trung rng - trung hp - cn rng - cn hp). Trn hnh: l s chuyn cnh uyn chuyn khi mt cnh m dn (fade out) v cnh khc hin dn ra (fade in) thay cho hnh va m i. Trn hnh nhanh th hin hnh ng xy ra ng thi, trn hnh chm gi ln s thay i v thi gian hoc khng gian. C th s dng trn hnh to hiu qu v s so snh ging nhau v khc nhau; cho thy s tin trin, pht trn trong mt khang thi gian. i khi trn hnh cn che giu cnh chuyn khng hp l, nhng cn hn ch mc ti a. di ngn ca cnh: di mt cnh trung bnh t 5 n 15. Khi bin tp, chnh sa cc hnh nh chnh vn ca truyn hnh, bin tp vin cn nm chc cc nguyn tc ghi hnh, mt s khi nim va nu s l cn c bin tp vin lai b nhng hnh nh thiu chun nh cnh sai b cc, cnh dng thiu hp l v.vNgi bin tp c th yu cu tc gi thay vo mt cnh khc, nu c. Trong trng hp khng c cnh thay, hc phi ct b mt an hnh nh bin tp vin c th yu cu tc gi thay i li bnh.
4.2.3. BIN TP, CHNH SA HNH NH PH

a) Bng biu - th:

53

Thng c dng hin th thm cc thng tin, lm tng thm mu sc cho hnh nh trong mt tc phm, ng thi c tc dng h tr thng tin thm cho li bnh. b) Lg: L mt video clip c cc ha s ha hat k thut vin sng to t vic ng dng cc phn mm v trn my tnh, dng gii mt tit mc, mt chuyn ; qung co gii thiu trc ni dung chng trnh , tc phm; chn trc nhng an khc nhau trong mt tc phm (tng t nh s dng mt tt ph trong bo in nhng c s h tr ca hnh nh v mu sc sinh ng). c) K xo: Nhng hnh nh c to ra t vic ng x dng hiu qu k thut trong truyn hnh gi l thc hin k xo truyn hnh. Ngoi ra cn c phn biu din cc kiu phng ch phc v cho vic gii thiu cc thng tin lin quan n nhn chng khi trch dn nhng an pht biu trong tc phm truyn hnh. V d: dng k xo Cr- ma- key lm phng xut hin ca phng vin nu h khng ra hin trng nhng mun c cnh h ang c mt ti hin trng. Hoc ngi ta dng k xo truyn hnh lm phim trng o.
4.2.4. NGN NG M THANH

Ngn ng m thanh trong truyn hnh gm cc thnh t : li bnh, li ni nhn vt, ting ng hin trng v m nhc. a) Li bnh l yu t th vn s mt trong truyn hnh
54

- Li bnh l yu t nh hnh r nht phong cch ngh nghip ca mi phng vin bin tp. Mt tc phm truyn hnh t c tiu ch hp dn, gy c cm xc cho khn gi th khng th thiu li bnh hay. - Li bnh hay ng ngha l khi li bnh t c s ph hp i vi hnh nh. Li bnh li cun c tc ng mnh m vo thnh gic nn i khi n ln t c th gic, lm cho ngi xem c th b qua s vng v, sai st trong khu dng hnh. - Trnh li mt ng m hnh nh mt no hoc cng u qu so vi hnh nh. -Trnh m t li nhng hnh nh c, hoc ni li nhng iu nhn chng ni. - Vit li bnh cho tc phm truyn hnh l vit bo, v th cn trnh li vit vn chng bay bng, nhng cng khng c kh khan, so mn, thiu sng to. b) Li ni nhn vt l yu t th vn s hai trong truyn hnh - Ngn ng nhn vt. Ngn ng ca nhn vt cng quan trng nh ting ng hin trng. Ni dung li ni nhn chng cng c tc dng to nn s thuyt phc i vi ngi xem trong trng hp n t c s chn tht, ph hp vi ch tc phm, khng gng p, khng c tnh ph trng. - Trng thi, c ch ca nhn vt khi pht biu Li ni ca ngi pht biu trn truyn hnh xut hin ng thi vi thi , c ch ca h.

55

Khi nhn chng ni theo cch ni v ngn ng t nhin ca h s to c s tin cy v thuyt phc i vi ngi xem cao hn. Mm li cho nhn chng ni theo phng vin l mt li thng thy trong truyn hnh, cn c bin tp vin ch . c) Ting ng hin trng v m nhc l yu t th vn s ba trong truyn hnh. - Ting ng hin trng Cng nh ting ng ca pht thanh, n chng minh rng tc gi ang c mt (i vi chng trnh trc trip) hoc tng c mt ti ni din ra s kin (i vi chng trnh xy dng sn Nu v l do trc trc v k thut, ting ng khng thu c ti thi im s kin din ra, hoc khi n ln nhiu tp m bin tp vin c th lng thm ting ng t liu vo tc phm. Nu bin tp vin khng kho chn ting ng, ngi xem s gim s tin cy i vi tc phm v chng trnh. - m nhc m nhc tham gia vo chng trnh, tc phm truyn hnh nh mt yu t xc tc lm tng thm s sinh ng cho hnh nh (c th chen gia cc chng trnh, l chng trnh m nhc hon chnh, dng lng vo phng s hay phim ti liu) 4.3. PHNG PHP BIN TP CC TC PHM, CHNG TRNH TRN TRUYN HNH
4.3.1. KHI NIM TC PHM TRUYN HNH V CHNG TRNH TRUYN HNH

56

Tc phm truyn hnh hiu theo ngha chung nht l tc phm bo ch. l mt chnh th thng nht gia ni dung v hnh thc th hin di dng cc k hiu hnh nh v m thanh, c ph bin rng ri qua phng tin truyn thng hin i l v tuyn truyn hnh. Tc phm truyn hnh c c th c pht sng ring l (phng s chuyn , phng vn) hoc chng c kt hp vi nhau lm nn mt chng trnh truyn hnh. V d: chng trnh Sc sng mi ca VTV dnh cho ph n, Chng trnh V an ninh t quc ca i TH ng Thp, chng trnh thi s ti ca VTV Nh vy, c th nh ngha c th v chng trnh truyn hnh nh sau: Chng trnh truyn hnh l s sp xp hp l cc thnh phn tin, bi trong c s kt hp hai yu t ngn ng hnh nh v ngn ng m thanh. N c thc hin trong mt khang thi gian xc nh, nhm p ng nhim v tuyn truyn ca cc c quan truyn hnh v em li hiu qu thng tin, gii tr, vn ha, gio dc i vi ngi xem, thng qua phng tin chuyn ti l my thu hnh (tivi). Xt v cch thc hat ng mang tnh cht ngh nghip, c th nh ngha mt cch khi qut v chng trnh truyn hnh nh sau: Chng trnh truyn hnh l sn phm lao ng ca mt tp th cc nh bo v cn b k thut, dch v. ng thi l qu trnh giao
57

tip truyn thng gia nhng ngi lm truyn hnh vi cng chng x hi rng ri. Thng qua cc chng trnh truyn hnh, c th nh gi nng lc hat ng chuyn mn ca i ng nh bo v cn b k thut vin; nh gi c trnh ng dng khoa hc cng ngh thng tin v cht lng thit b k thut ca tng i. - Thng qua chng trnh truyn hnh, ngi xem c th so snh v xc nh ng cp ca tng i truyn hnh.
4.3.2. CC LOI CHNG TRNH PH BIN TRN TRUYN HNH.

- Phn theo th loi c chng trnh thi s, chuyn mc, chuyn , ta m, talk show, chng trnh gii tr (vn ngh, th thao) v.v - Phn theo cch thc t chc thc hin th c: chng trnh tryn hnh pht li, chng trnh truyn hnh trc tip - Cu truyn hnh cng l mt hnh thc ca truyn truyn hnh trc tip nhng vi quy m t chc ln hn, khng gian thng tin rng ln hn do n i hi c s t chc cht ch, thng qua kch bn v vic t chc nhiu nhm tham gia thc hin D l chng trnh pht li, chng trnh trc tip hay cu truyn hnh th kch bn vn l yu t khng th thiu, ngha l cng tc bin tp v cng quan trng, n chi phi ng k vo mc thnh cng ca cc chng trnh.
4.3.3. CC CN C BIN TP TC PHM V CHNG TRNH TRUYN HNH

Cng tc bin tp truyn hnh bao gm nhng cng on sau y:

58

- Cng vic t chc thc hin v bin tp tc phm ca tc gi (phng vin). - Cng vic xem, chnh sa, ct gt ca Ban bin tp, lnh o phng chuyn - chuyn mc, - Cng vic duyt thnh phm, nhn xt gp ca lnh o i. Khi bt tay vo thc hin cc cng an bin tp, nhng ngi c trch nhim tham gia vo vic nh gi cht lng cng- kch bn trn giy trc, sau cn c vo mt s yu t k thut xc nh cht lng tc phm v chng trnh hon chnh. a) Nhng cn c nh gi cht lng cng, kch bn trn giy - Mt cng, kch bn c xem l cht lng khi n t c nhng yu t cn thit nhm th hin mc ch - yu cu ca vic sn xut tc phm, ch ca tc phm, thi gian thc hin, cng nh nhim v ca nhng ngi thc hin tc phm. - Vn bn th hin cng, kch bn phi c nh my trn mt mt giy. Tt nht l s dng tnh nng k bng trong Word phn chia r rng cc ni dung, phn vic ca tng thnh vin trong kp. - Cha l v nhng khang trng cn thit trong tng ni dung to iu kin thun li cho nhng ngi c trch nhim ghi ch nhn xt hoc iu chnh cng kch bn. b) Nhng cn c nh gi cht lng tc phm v chng trnh truyn hnh han chnh:

59

Khi bin tp tc phm (hoc chng trnh truyn hnh), nhng ngi c trch nhim cn c vo cc yu t sau: - Tnh chnh tr - t tng v tnh mi ca tc phm - Tnh logic ca b cc tc phm - Tnh logic ca b cc chng trnh - Tnh quy nh ca thi lng - Tnh hiu qu ca hnh nh v m thanh - Tnh ph hp trong hnh thc th hin.
4.3.4. CC CNG ON BIN TP V PHNG PHP BIN TP

a) Tc gi vit cng thc hin tc phm v chng trnh truyn hnh - Phng vin bin tp vit cng thng bo cho Ban bin tp bit ni dung tc phm hoc chng trnh truyn hnh m mnh d kin thc hin, hoc thc hin theo s ch o ca cp trn. - y l lai vn bn vit trn giy, c ni dung tm tt v nhng yu t nh: * Mc ch - yu cu thc hin tc phm hoc chng trnh truyn hnh. * Ch , tng thi lng. * i tng phn nh thng tin v i tng tip nhn thng tin ca chng trnh. * Thi gian v a im thc hin. * Thi im pht sng.

60

* Mt s yu cu lin quan n cng tc t chc nh: xut kp, d tr kinh ph, yu cu b tr phng tn tc nghip b) Vit kch bn phn cnh. Kch bn phn cnh l hnh dng chung cho vic chun b giai an ghi hnh phc tp. N th hin s phn phi cng vic cho c mt kp lm vic v nhng yu cu c th m trng kp t ra cho h. Cc ghi chp ca kch bn phn cnh gip nhng ngi c trch nhim bit c mc ch, yu cu, ni dung ca vic sn xut, ng thi cc thnh vin tham gia qu trnh sn xut tc phm c th hnh dung trc nhim v phi lm ca h trong mt thi gian nht nh. - Knh bn phn cnh phn ra cc trng an ca phim, cc c cnh, gc my; s lng, thi lng, ni dung cc an phng vn; d kin vit li bnh; tng thi lng ca phim hon chnh v.v - iu chnh kch bn phn cnh sau khi ghi hnh chun b tt cho khu dng phim v vit li bnh sau . c) Bin tp hnh nh - Nhm tc gi phi hnh dung v nh lng trc s hnh nh, cc lai m thanh, ting ng cn s dng cho tc phm. - Phng vin bin tp bt tay vi k thut vin dng li bng han chnh, bng cch c th hon chuyn v tr cc hnh nh c c sau khi ghi hnh; mnh dn ct b nhiu cnh trng lp, nhiu cnh c b cc lng lo, ri rc tc phm khng cn cnh tha hoc cnh khng c ni dung r rng.
61

- Cy ch v cc hnh nh khc trn tc phm nh ta , bng tn ngi pht biu, bng biu, s , tuyt i khng c sai li chnh t, ng thi phi chnh xc, bnh ng trong khi gii thiu h tn, a ch, chc danh, ngh nghip ca nhng ngi pht biu. - Vic chn phng ch no, c ch bao nhiu cng c nhng quy nh nht nh, khng c ty tin. d) Bin tp m thanh - m thanh ng b l tiu ch ch ra rng m thanh c ghi cng lc vi hnh nh, n xc lp tnh chn tht ca s kin, cn c tn dng, trnh lng ghp - Ch vut m thanh nh nhng u cnh v cui cnh; mc m thanh khng b dao ng hn lan - Cn chnh m thanh hi ha gia li bnh, ting ng, nhc nn. - Khi lng nhc m cho phim i hi c s chn lc tt, khng ph v v p tng th ca bc tranh sinh ng phong ph ca hnh nh v m thanh. - C th ct b mt phn li ni thiu thuyt phc, nhng t m v ngha, hoc ct xn bt khi an pht biu qu di, khng ng ch , nhng khng c lm sai lch ni dung. - Li bnh cho tc phm truyn hnh cn c s u t nhiu bi v li bnh khng thuyt minh cho hnh nh. Cng khng nn quan nim hnh nh l phng tin minh ha cho li bnh. Li bnh cng gi nhng t ngoi hnh th tc phm cng su sc.

62

- Thng thng ngi ta vit 3 t cho mt giy hnh, nhng c th t hn to khang lng cho ngi xem suy ngm. Cng on cui cng ca quy trnh sn xut bo ch l duyt, chnh sa tc phm. Khi kp gm quay phim, phng vin bin tp, ngi c li bnh, k thut vin cng tham gia nghe lnh o phng, ban, c quan gp . Nhng yu cu c th v nhng im cn ct gt, chnh sa s c i din Ban bin tp ghi ch vo bin bn nhn xt.

Cu hi n tp v bi tp rn luyn: 1/. Nu c im lai hnh ca bo truyn hnh. 2/. Nu cc yu t trong ngn ng hnh nh v ngn ng m thanh ca truyn hnh 3/. Xy dng mt kch bn phn cnh phng s. 4/. Xem mt phng s TH v nhn xt v hnh nh, ting ng, li bnh Nu cch bin tp, sa li ph hp.

63

LI KT
Nghin cu c im cc loi hnh bo ch, nghin cu c trng hot ng ngh bo ni chung v k nng, phng php bin tp tng loi hnh bo ch ni ring, c th thy cng tc bin tp bo ch l v cng phc tp. N i hi nhiu ngi tham gia vo vi tinh thn cng ng trch nhim cao, nng lc chuyn mn vng, vi thi tht s tm huyt vi ngh nghip v tn trng cng chng. Bt k nhng li sai st no, d nh trong mt tc phm bo ch, mt chuyn mc, chng trnh pht thanh, truyn hnh cng u khng cho php. C th khng nh, cng tc bin tp gp phn quan trng vo vic xy dng cht lng ni dung v hnh thc ca t bo, ca i pht thanh, truyn hnh. N phn nh r rng nng lc v trch nhim ca tc gi, ca Ban bin tp v lnh o cc c quan bo ch. V vy lm tt cng tc bin tp, cc bin tp vin bo ch phi ghi nh nhng iu rn sau y:

1/ Tn trng - Tnh khch quan ca thng tin. - Phong cch v tng mi ca tc gi. - Quan tm n trnh , s hiu bit, nhu cu thng tin ca tng nhm i tng cng chng i vi tng loi chng trnh, chuyn mc khc nhau.
64

2/ Lm cho tc phm ngn gn, gin d, d hiu hn. - Lc b nhng chi tit v con s tha. - B on vn bn khng quan trng v nhng t ng t ph thng. 3/ B sung - Trc tip a vo tc phm nhng thng tin khng th thiu. - Yu cu tc gi kim tra thng tin v b sung cho y hn, chnh xc hn. 4/ Chm sc ni dung - hnh thc tc phm, lm cho n ni bt hn. - Theo di st tnh hnh thi s can thip v ni dung. - Chnh sa nhng yu t thuc v trnh by (hnh thc). 5/ Lun lun nghi vn - S liu. - a danh. - Tn ring. - S tri nhau hoc m h v ngha ca t ng. - Ng php, chnh t ng cha? 6/. Gi mi quan h tt p vi tc gi v cng chng - n ho, bnh tnh khi xy ra bt ng vi tc gi - Lun lng nghe kin ca tc gi v theo di s phn hi ca cng chng.
65

7/. Lun t nh gi mnh l ngi quan trng - Am hiu tnh hnh thi s trong nc, ngoi nc, a phng. - Am hiu ng li ch trng ca ng, Nh nc; hot ng ca cc t chc chnh tr - x hi. - Am hiu php lut - C phng vn ho tng i chun, c kin thc, vn sng trn nhiu lnh vc. - C bn lnh chnh tr v chuyn mn cao. - C trch nhim x hi v ngha v cng dn tt - C quyn gp , sa cha, s dng v khng s dng tc phm bo ch, nhng khng bao gi b cong ngi bt

66