Traktori i pogonske masine Tractors and power machines

Biblid: 0354-9496(2008) 13:2, p.71-78 Naucni rad

UDK: 336.645 Scientific paper

LIZING KAO ALTERNATIVA FINANSIRANJA PUTEM

KREDITA
LEASING AS ALTERNATIVE OF FINANCING BY CREDIT
AndrasicJelenaJ

REZIME
Rad prezentuje analizu nabavke mehanizacije na osnovu dva razlicita izvora finansiranja.
Odluka 0 nacinu finansiranja konkretne nabavke donosi se na osnovu primene dve metode:
sadasnja vrednost i interna stopa prinosa. U radu je, takode, prezentovan uticaj izvora
finansiranja na poslovni i finansijski rizik.
Kljucne reci: lizing, kredit, poslovni i finansijski leveridz,

SUMMARY
This paper presents analysis of acquisition of mechanization under two different recourses of
financing. Decision about way offinancing actual acquisition is given on the basis of two
methods: present value and internal rate of return. In this paper is, also, presented influence
resources offinancing on business andfinancial risk.
Key words: leasing, credit, business and financial leverage.

LIZING NASPRAM KREDITA

Specifican oblik dugorocnog finansiranja investicija jeste pribavljanje osnovnih sredstava
putem operativnog lizinga. Operativan lizing, na nov i savremen nacin prosiruje izvore
finansiranja tokova reprodukcije, te korisniku lizinga (zakupcu) omogucava povecanje
kapaciteta proizvodnje i dobiti, bez povecanja zaduzenosti. Dakle, operativan lizing, kao vid
finansiranja, omogucuje zakupcu investiranje u tehnoloski razvoj, bez dugorocnog angazovanja
novcanog kapitala. Sustina lizinga je u pravu koriscenja predmetnog lizinga uz odredenu
naknadu. Zakupac koristi osnovno sredstvo u posiovanju, te, po tom osnovu, stice prihode za
pokrice mesecnih (godisnjih) Iizing naknada, koje se tretiraju kao trosak lizinga (otplata +
kamata). Visina naknade treba da odrazava smanjenje vrednosti osnovnog sredstva usled
upotrebe, tj. troskove sredstava za rad, dok je kamata prihod zakupodavca od finansiranja.
Zakupodavac za vreme trajanja ugovora 0 Iizingu zadrzava pravno vlasnistvo nad predmetom
lizinga, te snosi i rizik ekonomskog zastarevanja. Nakon isteka vremena zakupa, zakupac moze
vratiti opemu zakupodavcu, obnoviti zakup, uz, obicno, nize troskove Iizinga, iIi otkupiti

J Andrasic Jelena, Ekonomski fakultet, Segedinski put 9-11, Subotica, e-mail:

jakovklara@eccfsu.acyu

71
 Traktori i p/m Lizing kao alternative finansiranja putem... Andrasic Jelena
Tractors and p/m Leasing as alternative of financing ... Vo1.13.No.2.p.71-78, 2008.

osnovno sredstvo po ceni nizoj od njegove trzisne vrednosti.

Prednost lizinga je sto zakupodavac vrsi finansiranje bez zahteva za dodatnim obezbedenjem,
za razliku od tradicionalnog bankarskog kreditiranja gde banke obavezno traze nadoknadu radi
zastite svojih finansijskih sredstava. Zakupodavac cesto obezbeduje odrzavanje masina i
opreme, sto moze biti na visem nivou u odnosu na odrzavanje korisnika lizinga. Prednost
operativnog lizinga, sa stanovista zakupodavca, jeste u velikoj sigurnosti vracanja vlasnistva
nad opremom, za razliku od zaloga kod osiguranja kredita banaka.
Sledi, na konkretnom primeru, ilustracija analize uzimanja opreme na lizing ili putem kredita.
Nabavna cena kombajna JOHN DEERE MODEL T660 S HEDEROM JOHN DEERE
MODEL 630 T iznosi 16.415.922 dinara. Planirani vek trajanja kombajna je deset godina.
Nabavka kombajna operativnim lizingom ima sledece uslove: godisnji troskovi lizinga od
3.683.280 dinara dospevaju unapred jednom godisnje, a izdaje se na pet godina. Uslovi
finansiranja nabavke bankarskim kreditom su kamata od 9% godisnje i rok otplate pet godina.
Ekonomska analiza primenjuje dye metode: sadasnju vrednost i internu stopu prinosa.'
Metodom sadasnje vrednosti se uporeduje sadasnja vrednost odliva novcanog kapitala putem
operativnog zakupa (lizinga) i kredita. Za resenje problema preduzece ce prihvatiti alternativu s
manjim odlivom novcanog kapitala. Metodom interne stope prinosa odreduje se interna stopa
prinosa zakupa nakon poreza, koja se uporeduje s kamatnom stopom nakon poreza. Preduzece
ce odabrati povoljniji nacin finansiranja, tj. alternativu s nizom stopom.
OCENA PRIBAVLJANJA MEHANIZACIJE PUTEM OPERATIVNOG
LIZINGA
Godisnji troskovi lizinga iznose 3.683.280 dinara i dospevaju unapred, umanjujuci osnovicu
poreza za isti iznos. Za odredivanje sadasnje vrednosti odliva kapitala koristi se diskontna
stopa koj a koja j e j ednaka kamatnoj stopi na kredit nakon poreza, prema sledecem obrascu'

r * = 0,09(1- 0,1) = 0,081 = 8,1% . (1)

r* - diskontna stopa
r - kamatna stopa na kredite (9 %)
r6 - stopa poreza na dobit preduzeca (10 %)
Proracun novcanog toka, nakon poreza, prikazuje tabela 1. Sadasnja vrednost ukupnog odliva
novcanog kapitala, u slucaju uzimanja kombajna u lizing, iznosila bi 14.388.906 dinara. Ova
vrednost se uporeduje sa sadasnjom vrednosti odliva novcanog kapitala pri kupovini kombajna
na kredit.

2 Van, Horne, James, C, Financial Management and policy, 9 izdanje, Prentice Hall,
International Editions, 1992. str. 527-542.
3 Jakovcevic, dr Klara, Struktura i vrednovanje kapitala, Ekonomski fakultet, Subotica, 2000,
str. 101.

72
 Traktori i p/m Lizing kao alternative finansiranja putem ... Andrasic Jelena
Tractors and p/m Leasing as alternative of financing ... Vo1.13.No.2.p.71-78,2008.

Tab. 1. Novcani tok u slucaju koriscenja lizinga «u din,»

Tab. 1. Cash flow in case ofoperationalleasing
Sadasnja
vrednost odliva
Poreske ustede Odliv novcanog
Godine Troskovi lizinga novcanog
(Taxation kapitala
(Years) (Lease costs) kapitala
savings) (Capital outflow)
(Present value of
capital outflow)
1 2 3 (2 »o.i, 4 (2 - 3) 5
0 3.683.280 3.683.280 3.683.280
1 3.683.280 368.328 3.314.952 3.066.561
2 3.683.280 368.328 3.314.952 2.836.781
3 3.683.280 368.328 3.314.952 2.624.220
4 3.683.280 368.328 3.314.952 2.427.585
5 368.328 -368.328 -249.521
I 18.416.400 14.388.906
kolona4
Kolona 5: SV
(1+0,081)j .

Intema stopa prinosa pri koriscenju lizinga, nakon poreza, odreduje se iz sledeceg novcanog
toka:"

Ko = I: TZ j j +
j=o(l+r)
i
j=l
ro(Tz j_1 ~ Ti).
(l+rY
(2)

Tab. 2. Odliv novcanog kapitalapri analizi interne stopeprinosa kod lizinga

Tab. 2. Capitaloutflow in analysis internal rate ofreturn at leasing -udin.-
Poreska
Kraj Vrednost Troskovi Novcani tok
Amortizacija prednost
godine opreme zakupa (Capital
(Depreciation) (Taxation
(End of (Equipment (Lease costs) flow) (2)-(3)
(Ti) benefit)
year) value) (Ko) (Tz) (3)-(5)
ro(Tz;rTi)
1 2 3 4 5 6
0 16.415.922 3.683.280 30.010 12.732.642
1 3.683.280 3.383.184 30.010 3.653.270
2 3.683.280 3.383.184 30.010 3.653.270
3 3.683.280 3.383.184 30.010 3.653.270
4 3.683.280 3.383.184 30.010 3.653.270
5 3.383.184 30.010 -30.010
Na osnovu podataka 0 odlivu novcanog kapitala u tabeli 2, kolona 6, odreduje se intema stopa
prinosa lizinga:

4 Jakovcevic, dr Klara, isto, str. 101.

73
 Traktori i p/m Lizing kao alternative finansiranja putem ... Andrasic Jelena
Tractors and p/m Leasing as alternative offinancing ... VoI.13.No.2.p.71-78,2008.

12.732.642 = 3.653.270 + 3.653.270 + 3.653.270 + 3.653.270 _ 30.010

(1 + r) (1 + r)2 (1 + r)3 (1 + r)4 (1 + r)5

r =5,67%.

Intema stopa prinosa kod lizinga, nakon poreza, iznosi 5,67 %, a kod kredita, takode nakon
poreza, 8,1 %. Prirnenjena metoda analize lizing ocenjuje povoljnijim izborom nabavke
kombajna.
OCENA KUPOVINE MEHANIZACIJE PUTEM KREDITA
Mehanizacija, u ovom slucaju kombajn, moze se kupiti finansiranjem putem kredita koji
dospeva na pocetku godine, uz 9 % kamate godisnje, pri cemu anuitet iznosi 3.871.935 dinara.
U pocetnoj godini kredit se umanjuje za otplatu na samom pocetku koriscelfi.a kredita, dok se
na preostali iznos obracunava kamata koja se placa na kraju godine. Plan otplate kredita
prikazuje tabela 3.
Tab. 3. Plan otplate kredita - u din. -
Tab. 3. Plan ofcredit repayment
Kraj godine Anuitet na kredit Otplata
Kamata Ostatak kredita
(End of (Annuity on (Payment in
(Interests) (Rest ofcredit)
year) credit) partial)
o 3.871.935 3.871.935 12.543.987
I 3.871.935 1.128.959 2.742.976 9.801.011
2 3.871.935 882.091 2.989.844 6.811.167
3 3.871.935 613.005 3.258.930 3.522.237
4 3.871.935 319.701 3.522.237 o
Radi odredivanja odliva novcanog kapitala pri nabavci kombajna bankarskim kreditom,
potrebno je utvrditi godisnji iznos amortizacije. U slucaju primene ubrzane amortizacije (vek
trajanjaje pet godina), godisnja amortizacija (troskovi sredstava za rad) iznosi:

T1- _ 3283
· - Ki -- 16.415.922 - ..
184 dimara. 5
(3)
IH 5
Ki - nabavna vrednost kombajna; L:H - vek trajanja; Ti - godisnja amortizacija.

5 U godisnju amortizaciju uracunati su i sledeci troskovi: troskovi rezervnih delova 50.000

dinara, troskovi usluge servisiranja 20.000 dinara i troskovi maziva 30.000 dinara.

74
 Traktori i p/m Lizingkao alternative finansiranja putem... Andrasic Jelena
Tractors and p/m Leasing as alternative of financing ... VoI.13.No.2.p.71-78,2008.

Tab. 4. Odliv novi'anog kapitala prilikom koriscenja kredita -udin.-

Tab. 4. Capital outflow in case of using credit
Sadasnja
vrednost
Troskovi
Odliv odliva
Kraj Anuitet na sredstava Poreske
novcanog novcanog
godine kredit Kamata za rad ustede
kapitala kapitala
(End of (Annuity on (Interests) (Costs of (Taxation
(Capital (Present
year) credit) instruments savings)
outflow) value of
oflabour)
capital
outflow)
1 2 3 4 5[(3+4)xO,1} 6 (2-5) 7
0 3.871.935 3.871.935 3.871.935
1 3.871.935 1.128.959 3.383.184 451.214 3.420.721 3.164.404
2 3.871.935 882.091 3.383.184 426.528 3.445.407 2.948.419
3 3.871.935 613.005 3.383.184 399.619 3.472.316 2.748.794
4 3.871.935 319.701 3.383.184 370.289 3.501.646 2.564.304
5 3.383.184 338.318 -338.318 -229.191
E 19.359.675 15.068.665
kolona6
Kolona 7: SV =
(1+0,081)j .

Sadasnja vrednost odliva novcanog kapitala u slucaju finansiranja kupovine putern kredita, uz
diskontnu stopu nakon poreza od 8,1 %, iznosi l5.068.665rn dinara. Ovaj iznos je veci od
vrednosti pri nabavci kombajna lizingom, sto znaci da je kupovina kombajna lizingom
povoljnija.
Tab. 5. Uporedni prika; rezultata primenjenih metoda analize
Tab. 5. Comparing illustration ofresults in adapted methods ofanalysis
Metode analize Lizing Kupovina putem kredita
(Methods ofanalysis) (Leasing) (Credit buying)
Sadasnja vrednost (SV)
14.388.906 15.068.665
(Present value)
Interna stopa prinosa (r)
5,67% 8,1 %
(Internal rate ofreturn)

UTICAJ IZVORA FINANSlRANJA NA POSLOVNI I FINANSIJSKI

RIZIK
Svaki izvor finansiranja ima svoju cenu. Pri kupovini kombajna putem kredita, u strukturi
izvora finansiranja javlja se tud kapital, te, po tom osnovu, trosak kapitala (kamata). S obzirom
da se iz ostvarene dobiti preduzeca prvo podmiruju troskovi tudeg kapitala, oni uslovljavaju
nesigumost u ostvarivanju neto-dobiti i stope neto-dobiti, kao prinosa na sopstveni kapital.
Stoga se moze zakljuciti da je finansijska poluga uzrokovana:" razlikom izmedu stope dobiti i

6 Jakovcevic, dr Klara, Ekonomika preduzeca - ekonomska efikasnost angazovanja kapitala u

reprodukciji, Ekonomski fakultet, Subotica, 2006, str. 170.

75
 Traktori i plm Lizing kao alternative finansiranja putem ... Andrasic Jelena
Tractors and plm Leasing as alternative offinancing ... Voi.13.No.2.p.7l-78,2008.

cene tudeg kapitala, kao i ucescem tudeg kapitala u ukupnom kapitalu. Poslovni rizik je
uzrokovan: dinamikom prodajnih i nabavnih cena, strukturom proizvodnje, utroscima faktora
proizvodnje po jedinici proizvoda, iskoriscenoscu kapaciteta, velicinom fiksnih troskova i
velicinorn kapaciteta."
Tab. 6. Uporedni prikaz uticaja analiziranih izvorafinansiranja na
stopu dobiti i stopu neto-dobiti kombajna - u din. -
Tab. 6. Comparing overiew impacts ofanalized resources offinancing on
return on total assets and net profit margin ofharvester
Elementi Kupovina na Lizing
(Elements) kredit (Leasing)
(Credit buying)
1. Ukupanprihod (Total income) 30.396.600 30.396.600
2. Troskovi poslovanja (Costs ofdealing) 13.214.184 15.580.280
2.1. Fiksni troskovi (Fixed costs) 3.383.184 5.749.280
2.2. Varijabilni troskovi (Wariable costs) 9.831.000 9.831.000
3. Dobit (Earnings before interest and taxes) (1-2) 17.182.416 14.816.320
4. Kamata na tude izvore (Interests on debt) (9 %) 1.477.433
5. Dobit za oporezivanje (Taxable profit) (3-4) 15.704.983 14.816.320
6. Porez (Tax) (10 %) 1.570.498 1.481.632
7. Neto-dobit (Net profit) (5-6) 14.134.485 13.334.688
8. Otplata kredita (Credit repayment) 3.871.935
9. Ostatak neto-dobiti (Undisposed net profit) (7-8) 10.262.550 13.334.688
10. Angaiovan kapital (Employed capital) 23.487.454 7.071.532
10.1. Sopstveni kapital (Equity capital) 7.071.532 7.071.532
10.2. tuakapital (Debt) 16.415.922
11. Stopa dobiti (Return on total assets) (3:10) 73 % 210%
12. Stopa dobiti na sopstveni kapital pre
oporezivanja
222% 210%
(Return on equity capital before taxation)
(5:10.1)
13. Stopa neto-dobiti (Net profit margin) (9:10.1) 145% 189%
14. Planirana aktivnost (Planned activity) 5.320 ha
15. Prosecna cena usluga po ha (Average price of
service 5.714 din.
by hectare)
Na visinu ukupnog rizika poslovanja uticu faktori poslovnog i finansijskog rizika. Analiza
rizika posmatranih izvora finansiranja prikazuje naredna tabela.

7 Rodic, drJovan, Poslovnefinansije, Ekonomika, Beograd, 1991, str. 189-193.

76
 Traktori i p/rn Lizing kao alternative finansiranja putern ... Andrasic Jelena
Tractors and p/rn Leasing as alternative offinancing ... VoI.13.No.2.p.71-78,2008.

Tab. 7. Poslovni,jinansijski i ukupan rizik posmatranih izvorajinansiranja

Tab. 7. Business, financial and total risk obserwed resources offinancing
Poslovni rizik Finansijski rizik Ukupan rizik
(Business risk) (Financial risk) (Total risk)
1zvorifinansiranja
(Resources offinancing) K _Md Kfl = Do K pfl = K pl x Kfl
pi - Do Dop
1 2 3 4 (2 x3)
Kupovina na kredit
1,1969 1,0941 1,2797
(Credit buying)
Lizing (Leasing) 1,3880 1,0000 1,3880

Pri kupovini kombajna na kredit, iskazace se visoki troskovi finansiranja i veci finansijski
rizik, u odnosu na nabavku kombajna putem lizinga. Ukoliko se nabavka finansira putem
lizinga, u strukturi troskova pos1ovanja ostvarice se povecani fiksni troskovi, pa i veci pos1ovni
rizik, u odnosu na nabavku kombajna na kredit. Na osnovu toga, sledi, da je ukupan rizik
nabavke kombajna veci kod 1izinga, us1ed vecih fiksnih troskova.
Uticaj ukupnog rizika nabavke kombajna ana1izira se u okviru ocekivanih osci1acija obima
aktivnosti i rea1izacije prema donjoj granici dobiti."
Da bi se pokri1i ukupni troskovi pos1ovanja, minima1no obradiva povrsina (q), iznosi:

kod kredita: q = T rp 3.383.184 =875ha; (6)

Cq -Twq 5.714-1.848

kod lizinga: q = T rp 5.749.280 =1.487ha.

Cq-Twq 5.714-1.848

Trp - fiksni troskovi; Cq - cene po jedinici obradive povrsine; Twq - varijabi1ni troskovi po
jedinici obradive povrsine.
Nabavka kombajna na 1izing us1ov1java vecu minima1no obradivu povrsinu zemljista, us1ed
veceg ucesca fiksnih troskova u ukupnim troskovima pos1ovanja.
Potreban ukupan prihod (C) na donjoj granici dobiti, iznosi:

kodkredita: C = Trp = 3.383.184 = 5.000.319 din.; (7)

1 _ Twq 1_ 1.848
Cq 5.714

kod 1izinga: C = Trp = 5.749.280 = 8.497.513 din.

1- Twq 1- 1.848
Cq 5.714

8 Jakovcevic, dr Klara, isto, str. 171.

77
 Traktori i p/m Lizing kao alternative finansiranja putem ... Andrasic Jelena
Tractors and p/m Leasing as alternative of financing ... VoI.l3.No.2.p.71-78,2008.

Minimalan ukupan prihod kod lizinga je veci, usled vecih fiksnih troskova u ukupnim
troskovima poslovanja.

ZAKLJUCAK
Sprovedena analiza izvora finansiranja ukazuje da je lizing povoljniji za kupovinu kombajna.
U slucaju da se preduzece odlucilo za bankarski kredit, ono bi, osim fiksnih troskova
poslovanja, imalo i fiksne troskove finansiranja, sto bi uzrokovalo nesigumost u ostvarivanju
neto-dobiti i stope neto-dobiti kao prinosa na sopstveni kapital. Sa stanovista kvaliteta
ekonomije, cilj je da koeficijent finansijskog leveridza bude sto nizi, a to se postize
maksimiranjem dobiti i minimiziranjem troskova finansiranja. Medutim, u slucaju kupovine
kombajna preduzecu se povecava imovina sto nije slucaj kada se radi 0 lizingu. Oblik nabavke
kombajna zavisi od pouzdanosti procene obima planiranih aktivnosti u narednom periodu.

LITERATURA
[1] Jakovcevic, dr Klara, Struktura i vrednovanje kapitala, Ekonomski fakultet, Subotica, 2000.
[2] Jakovcevic, dr Klara, Ekonomika prcduzeca - ekonomska efikasnost angazovanja kapitala u reprodukciji,
Ekonomski fakultet, Subotica, 2006.
[3] Rodic, dr Jovan, Poslovne finansije, Ekonornika, Beograd, 1991.
[4] Van, Home, James, c., Financial Management and policy, 9 izdanje, Prentice Hall, International Editions, 1992.

Rad primljen: 20.10.2008. Rad prihvacen: 26.10.2008.

78