6.6.1.2. Oksidi sumpora Sumpor se u atmosferi javlja u obliku razliitih jedinjenja i u razliitim oksidacionim stanjima.

Sumporni oksidi, kao to su sumpor dioksid (SO2), sumpor trioksid (SO3), sulfitna kiselina (H2SO3), sulfatna kiselina (H2SO4) i soli ovih kiselina su uobiajeni polutanti koji se nalaze u vazduhu. Takoe, danas su otkriveni i drugi oblici sumpora u atmosferi kao to se moe oekivati prisustvo S 2O7 kao rezultat reakcije sumpor dioksida i ozona. Sumpor dioksid je gas bez boje; ne gori niti stvara eksplozivne smjee. Otrog je mirisa (veina ljudi ga moe osjetiti ve kod njegovih koncentracija u vazduhu od 1 ppm. Dobro je rastvorljiv u vodi (11,3 g/100 ml vode na sobnoj temperaturi). Sa stanovita aerozagaenja, vane su reakcije sumpor dioksida pri kojima nastaja SO3, H2SO4 ili soli sulfatne kiseline. Glavni izvori sumpornih jedinjenja su prirodni izvori i izvori antropogenog porijekla. Biolokim raspadanjem (razgradnjom) organskih materija u okeanima i na kopnu nastaje sumpor vodonik (H2S) i u manjoj mjeri merkaptani. Ova jedinjenja u kontaktu sa kisikom brzo oksiduju do sumpor dioksida. Oksidacija se moe vriti monoatomarnim kisikom, molekularnim kisikom ili ozonom:
O2 H 2 S O. HS OH. SO 2 H 2 O H 2S 3/2O 2 H 2 O SO 2 H 2 S O 3 SO 2 H 2 O

Ove reakcije se ubrzavaju u atmosferi prisutnom vodenom parom i vrstim esticama. Zato je vrijeme ivota H2S u atmosferi svega nekoliko sati. Na taj nain, emisija sumpora iz biolokih (prirodnih) izvora se cijeni na preko 100 miliona tona godinje. Vulkanskom aktivnou sumpor se u atmosferu emituje u obliku H2S, SO2 i sulfata. Na ovaj nain se izbaci u atmosferu oko 5 miliona tona sumpora godinje. Ukupna emisija sumpora iz prirodnih izvora se rauna na oko 150 miliona tona godinje. Od antropogenih izvora sumpornih jedinjenja u atmosferi najznaajnije je izgaranje fosilnih goriva (uglja i nafte) koji sadre sumpor. Ugalj je nastao u prirodi iz ostataka biljnog materijala (drvea, i dr.) taloenog u movarama i pokrivenog tako brzo da nije moglo doi do atmosferske oksidacije. Kako je sastav biomase razliiti, tako je i sastav uglja razliiti od mjesta do mjesta pa ak i unutar jednog rudnika. Najvei dio suhe mase uglja ini karbon (70 - 90 %), dok ostali elementi dolaze u znatno manjim koliinama: 4-5 % hidrogena, 1-2 % nitrogena, 5-15 % kisika i 0,5 - 5 % sumpora. Prilikom izgaranja uglja svi ovi elemnti se oksiduju i kao takvi ulaze u atmosferu. Karbon i nitrogen se oksiduju do svojih oksida a sumpor do sumpor dioksida dok se metali javljaju kao oksidi i najveim dijelom ostaju u pepelu. Nafta takoe, sadri neto sumpora ali znatno manje nego ugalj. Pretpostavlja se da je nafta u prirodi nastala iz organskog materijala biljki i ivotinja koji se taloio na dnu mora. Djelovanjem bakterija anaerobnog vrenja iz ove mase je uklonjen znatan dio kisika, sumpora i nitrogena dok su iz preostale mase nastali ugljikovodonici inei masu koju mi danas nazivamo nafta. Nafta je smjesa alifatskih i aromatskih ugljikovodonika koji se mogu razdvojiti na bazi razliitih molekulskih teina. U rafinerijama se pomou destilacije sirova nafta rastavlja u frakcije od kojih se najtei destilati (mazut) koriste kao gorivo. Sadraj sumpora u mazutu je nekoliko puta vei i kree se oko 0,75 - 2,5 %. Najvei dio uglja i nafte se koristi za dobijanje elektrine ener gije u termoelektranama i za dobijanje toplotne energije za grijanje. Na taj nain se procjenjuje da godinja emisija sumpora u atmosferu sagorjevanjem fosilnih goriva iznosi preko 70 miliona tona. Znaajan izvor sumpornih oksida je proces topljenja rude kod dobijanja metala (bakar, olovo, cink). Proizvodnja ovih metala zahtijeva prenje sulfidne rude i reakciju sa kisikom pri emu se izdvaja

elementarni metal i velike koliine sumpor dioksida. Kod dobijanja bakra, za svaku tonu bakra nastaje 0,49 tona sumpor dioksida koji se na istom mjestu koristi za proizvodnju sumporne kiseline. Fabrike celuloze i papira su takoe veliki generatori SO2 tako da se pored ovih fabrika razvija vrlo neugodan miris. Kod proizvodnje celuloze drvo se prvo kuha u otopini natrijum sulfida i natrijum hidroksida pod pritiskom ili sa kiselom odnosno neutralnom otopinom magnezijum ili kalcijum sulfita (sulfitni proces). Na taj nain, dolazi do otapanja lignina i ostalih sastojaka drveta (ugljikovodonici, organske kiseline i razni drugi organski spojevi u manjim koliinama), pri emu zaostaju celulozna vlakna suspendirana u otopini. Kuhanjem drveta u ovoj otopini razvija se znatna koliina gasova koji se povremeno moraju pustiti iz sistema i koji takoe, sadre sumporne okside. Uklanjanje sumpornih jedinjenja iz atmosfere se vri na nekoliko naina ali je najvaniji ispiranje sa oborinama i apsorpcija u vegetaciji i tlu. Sumpor dioksid antropogenog porijekla se u najveoj koliini emituje i nalazi u sjevernoj Zemljinoj hemisferi (oko 93 %). Ukupna emisija sumpornih jedinjenja u atmosferu iz svih izvora se procjenjuje na 195 miliona tona /godinu, od ega je jedna treina antropogenog porijekla, kako je prikazano u tabeli 6.2.

Tabela 6.2. Gasovita sumporna jedinjenja iz svih izvora Izvor Koliina sumpornih jedinjenja milioni t/god Izgaranje uglja 46 Izgaranje naftinih derivata i rafinerije 13 Topionice bakra 6 Topionice cinka i olova 1,3 Ukupno antropogenog porijekla 66,3 Bioloki H2S iz Zemlje 62 Bioloki H2S iz mora i okeana 27 Sulfati u morskom vazduhu 40 Ukupno prirodno emitovana sumpor.jedinjenja 129 Ukupno 195 Koncentracije sumpor dioksida u atmosferi su razliite i u pravilu su znatno vie u urbanim i industrijskim podrujima. Prosjene koncentracije sumpor dioksida u urbanim podrujima iznose 0,01 0,02 ppm. Meutim, trenutne koncentracije mogu da budu i znatno vee pa i 10 - 20 puta vee od prosjenih. Visoke koncentracije sumpor dioksida se mogu oekivati u podrujima koja su u blizin i emitera sumpor dioksida kao to su termoelektrane na ugalj, topionice metala, hemijska i druga industrija i sl. 6.6.1.2.1. Reakcije sumpor dioksida i drugih sumpornih spojeva u atmosferi Hemijska aktivnost sumpor dioksida u atmosferi odvija se u dva pravca: - njegova oksidacija do sulfitne i sulfatne kiseline i sulfita i sulfata i - njegova reakcija sa drugim prisutnim spojevima u atmosferi. Sumpor dioksid u atmosferi preko nekoliko mehanizama prelazi u sulfatnu kiselinu i sulfate. Ovi procesi u atmosferi su veoma sloeni. Pored homogene fotohemijske konverzije sumpor dioksida, konverzija se ostvaruje i putem heterogenih reakcija koje se deavaju na tenim kapljicama ili na povrini vrstih estica. Osim toga, fizika adsorpcija ili hemisorpcija na aerosolima moe da dovede do konverzije sumpor dioksida u sulfate. Na brzinu konverzije utiu:

kretanje (mijeanje) faza; fotohemijski i hemijski procesi; procesi nukleizacije i aktivnosti prisutnih komponenata koje imaju katalitiko svojstvo (ioni metala, a i dr.).

Homogene, heterogene, fotohemijske i reakcije drugog reda dovode do konverzije sumpor dioksida u sulfatnu kiselinu i sulfate. Homogene reakcije Najprostiji mehanizam koji dovodi do konverzije sumpor dioksida u sulfate i sulfatnu kiselinu je njegova direktna oksidacija uz pomo solarne radijacije. Ove reakcije potpomau drugi prisutni spojevi u atmosferi, posebno olefinski ugljikovodonici. Azot dioksid prisutan u atmosferi u znaajnoj mjeri utie na bri prelazak sumpor dioksida u odgovarajue sulfate. Njegovo djelovanje u ovim reakcijama je katalitiko. Kod odreenih odnosa NO2/SO2 u atmosferi, uz solarnu radijaciju, sumpor dioksid reaguje dva puta bre nego kada se nalazi u istom vazduhu. Prisutni ugljikovodonini radikali ubrzavaju proces oksidacije sumpor dioksida slijedeim redom: olefini > alkilbenzeni > alkeni Atmosferske fotohemijske reakcije dovode do stvaranja kompleksnih aerosola kao i aerosola sulfatne kiseline. Istraivanja su pokazala da aerosoli nastaju na poetku reakcionog perioda, dok aerosoli sulfatne kiseline ne nastaju dok azot dioksid ne dostigne maksimalnu koncentraciju i dok ozon, takoe, ne dostigne znaajniju koncentraciju. Mehanizam nastanka aerosola sulfatne kiseline uz pomo fotooksidacionih procesa se moe prikazati slijedeim reakcijama:

SO 2 h SO 2 SO 2 SO 2 h SO 2 M SO 2 M
SO 2 SO 2 SO. SO 3 .
M SO 2 O 2 SO 4 . M SO 4 . O 2 SO 3 . O 3

SO 4 . SO 2 2SO 3 . SO 3 . H 2 O H 2SO 4
Niz je drugih elemenatarnih reakcija koje mogu dovesti do oksidacije sumpor dioksida u sulfate i sulfatnu kiselinu. To su reakcije sa: - hidroksiradikalima; - perhidroksi radikalima; - kao i razliitim oksidirajuim radikalima i intermedijerima. Reakcije sumpor dioksida sa OH, RO, HOO i RO2 grupama koje nastaju u atmosferi u odreenim uslovima, mogu znaajno poveati konverziju sumpor dioksida u sulfate. Poto prisustvo ovih grupa, posebno hidroksilne (OH) i perhidroksidne (HOO) ne zavisi od prisustva i koncentracije reaktivnijih olefina, one su vjerojatno kljune reaktivne specije u vazduhu urbanih sredina. Reakcije koje dovode do konverzije sumpor dioksida u sulfate i sulfatnu kiselinu, uz uee ovih grupa imaju slijedei oblik:

SO 2 OH. HSO 3 . M
M - molekul vazduha. Nastali HSO3. moe da reaguje u atmosferi sa prisutnim komponentama, pa se mogu oekivati slijedee reakcije:

HSO 3 . O 2 M HSO 5 . HSO 5 . NO HSO 4 . NO 2

HSO 4 . NO 2 HSO 4 NO 2 . HSO 4 . RH H 2SO 4 R. HSO 4 . RH RH HRHSO 4 RH. HSO 4 . NO HSO 4 NO. HSO 4 NO. H 2 O H 2 SO 4 HNO 3
Brzine ovih reakcija zavise od intenziteta suneve radijacije, vlanosti vazduha, sadraja ozona u vazduhu i dr. Prisustvo vodene pare u atmosferi direktno utie na ovu konverziju, odnosno na odnose koncentracija sumpor dioksida prema sulfatnoj kiselini. Heterogene reakcije U atmosferi se deavaju procesi konverzije sumpor dioksida u sulfate i sulfatnu kiselinu uslijed kontakta gasa sa esticama bilo da se radi o esticama vode, sulfatne kiseline ili esticama vodenog rastvora sulfatne kiseline. Zbog veoma visokog napona para sumpor dioksida u vazduhu, pod normalnim uslovima ne moe da se formira estica binarne smjee SO2 - voda. Meutim, u prisustvu oksidanata kao to je hidroksilna grupa, zatim prisustvo para sulfatne kiseline i dr., mogu nastati binarne smjee i hemijske i fotohemijske reakcije sumpor dioksida uz stvaranje aerosola. S druge strane, u atmosferi se nalaze estice koje u kontaktu sa parama sulfatne kiseline veu tu kiselinu. Vezujui i stovremeno i vodenu paru koja je prisutna u atmosferi dolazi do nastanka aerosola sulfatna kiselina - voda. Ovako nastali aerosoli u kontaktu sa sumpor dioksidom iz atmosfere dovode do stvaranja novih molekula sulfatne kiseline. Istraivanja su pokazala da se u atmosferi deavaju slijedee reakcije koje dovode do nastanka aerosola sulfatne kiseline i sulfata:

NO 2 h NO O. O. O 2 M O 3 M NO O 3 NO 2 O 2 O. NO 2 NO O 2 OH. SO 2 M HSO 3 . M HSO 3 . O 2 M HSO 5 . M HSO 5 . NO HSO 4 . NO 2 HSO 4 . O 2 M HSO 6 . M HSO 6 . NO HSO 5 . NO 2

HSO 5 . NO 2 HSO 5 NO 2 .

HSO 4 . NO 2 HSO 4 NO 2 . HSO 5 NO 2 . NO 2NO 2 HSO 4 . HSO 5 NO 2 . h HSO 5 . NO 2

HSO 4 NO 2 . H 2 O aerosoli /H2SO4 + HNO3/
Sulfati, takoe, nastaju na vlanim aerosolima uslijed katalitikih procesa koji dovode do oksidacije sumpor dioksida. Istraivanja su pokazala da je proces konverzije sumpor dioksida u sulfate u istoj vodi veoma spor. Meutim, procese konverzije ubrzavaju prisutni amonijak, zatim metali kao to su ioni eljeza, mangana, estice ai i jaka oksidaciona sredstva kao to su ozon i vodonik peroksid. Vodonik peroksid nastaje u atmosferi raspadom ozona u vodenim kapima:

2O 3 (t) OH.(t) OH.(t) 2O 2 (t) O 2 .(t)

2O 2 (t) 2H.(t) H 2 O 2 (t) O 2 (t)

Ozon, takoe reaguje u vodi sa vodonik peroksidom:

O 3 (t) H 2 O 2 (t) OH.(t) HOO.(t) O 2 (t)

Vodonik peroksid nastaje u gasovitoj fazi preko reakcije:

HOO. HOO. H 2 O 2 O 2
Za efikasno odvijanje heterogenih reakcija u tenoj fazi neophodan je odgovarajui kontakt gasovite i tene faze. Prenos mase iz gasovite u tenu fazu odvija se u dva stepena: - difuzijom iz spoljne gasovite faze na povrinu kapljice; - difuzijom sa povrine kapljice u tenu fazu. Gasovi sa visokim naponom para imaju koncentracije gasne faze na povrini kapljice jednake koncentraciji gasne faze okolne sredine (vazduha). To je sluaj sa slijedeim gasovima: SO2, O3, H2O2, HNO3, HCHO, NH3, HNO2 i CO2. Kod komponenata koje imaju niske napone para, kao to je sulfatna kiselina, koncentracija gasne faze na povrini kapljice je veoma mala i proces mijeanja ide preko ograniene brzine difuzije gasa u povrinu kapljice. To je sluaj i sa hidroksilnim i perhidroksidnim radikalima. Pored faktora efikasnog kontakta faza, koji utiu na brzinu heterogenih reakcija, na ovu brzinu utie i solarna radijacija. S obzirom da se ovi procesi u najveem obimu odvijaju u oblaku, to je bitan prodor svjetla kroz njega. Nastanak ozona u oblaku, a iz njega vodonik peroksida, koji vri oksida ciju sumpor dioksida, zavisi od intenziteta Suneve radijacije, odnosno stepena njenog prodora kroz oblak. Proces konverzije sumpor dioksida u atmosferi ubrzavaju metalni ioni, koji djeluju kao katalizatori. Bakar i eljezo djeluju u atmosferi kao katalizatori dovodei do slijedeih reakcija:

Cu O 2 CuO 2 . CuO 2 . H. Cu 2 HOO .

Cu HOO. Cu 2 HOO. H HOO. H 2 O 2

Pojedini metalni ioni kao to su Fe(II) i Fe(III) imaju dvostruku ulogu: - katalitiki potpomau nastanak vodonik peroksida i - katalitiki potpomau njegov raspad do OH. i HOO.:

Fe 2 H 2 O 2 Fe(OH) 2 OH. Fe 3 H 2 O 2 Fe 2 H. HOO. OH. H 2 O 2 H 2 O HOO. HOO. H 2 O 2 O 2 H 2 O OH.

Vodonik peroksid koji nastaje u ovim procesima brzo reaguje sa HSO3. uz nastanak HSO4. U vodenim sistemima vodonik peroksid, takoe, reaguje sa SO2, H2S, (R2N)2,CS2 i dr. Reakcija sa HSO3. se odvija na slijedei nain:

H. SO 3 . HSO 3 . HSO 3 . H 2 O 2 O 2 S - O - OH. H 2 O

O 2S - O - OH. HA H 2SO 4 A.
HA = H. ili odgovarajua slaba kiselina.

Reakcije autooksidacije sumpor dioksida uz uee metalnih katalizatora se odvijaju uz pomo: mehanizma slobodnih radikala, ukljuujui transfer jednog elektrona; mehanizma polarnih reakcija, koji ukljuuje stvaranje kompleksa uz prenos dva elektrona; mehanizma fotooksidacije.

Reakcije sumpor dioksida sa drugim molekulama u atmosferi Sumpor dioksid u atmosferi reaguje sa drugim atomima i molekulama. Poznate su reakcije sa hlorom, drugim sumpornim jedinjenjima i dr. U prisustvu hlora i sumpor dioksida u atmosferi moe doi do stvaranja sulfiril hlorida (SO2Cl2), koji dalje reaguje sa vodom uz nastanak sulfatne kiseline:

SO 2 Cl 2 2H 2 O H 2SO 4 2HCl
Reakcija se dalje odvija:

SO 2 Cl 2 H 2SO 4 2ClSO 2 OH
Sulfiril hlorid reaguje sa alkenima dajui sulfonil hloride:

RCH CH 2 SO 2 Cl 2 RHCClCH 2SO 2 Cl /hlor-sulfatna kiselina/

Reakcije sa zasienim ugljikovodonicima mogu se odvijati u slijedeem pravcu:

RCH 3 SO 2 Cl 2 RCH 2SO 2 Cl HCl

Pod odreenim uslovima sulfiril hlorid sa alkenima daje hlor sulfite:

RCH CH 2 SO 2 Cl 2 RHCClCH 2 OSOCl

Sumpor, odnosno neko od sumpornih jedinjenja sa hlorom daje sulfiril hlorid koji sa prisutnim sulfit ionom daje pirosulfuril hlorid:

S 2 Cl 2 5SO 3 . S 2 O 5 Cl 2 5SO 2
Sa ugljen monoksidom, koji je prisutan u vazduhu, sumpor dioksid moe da reaguje dajui elementarni sumpor:

SO 2 2CO 2CO 2 S
Tako osloboeni sumpor, dalje reaguje sa natrijum sulfitom uz stvaranje natrijum tiosulfata:

Na 2 SO 3 S Na 2 S 2 O 3
Ukoliko je u vazduhu prisutan hlor moe da doe do stvaranja sulfatne kiseline:

Na 2 S 2 O 3 4Cl 2 5H 2 O 2H 2SO 4 2NaCl 6HCl

Prisutni azot dioksid u vazduhu, uz vodenu paru, dovodi do stvaranja sulfatne kiseline, uz njegovu redukciju do azot monoksida:

SO 2 NO 2 H 2 O H 2SO 4 NO
Mogue su reakcije sumpor dioksida i sumpor vodonika u vodenim kapima:

SO 2 2H 2S 2H 2 O 3S 3SO 2 H 2 S H 2 S 4 O 6 SO 2 H 2 O S H 2 S 4 O 3 3SO 2 H 2 S S H 2 S5 O 6
Sa amonijum sulfitom ili sulfatom sumpor dioksid reaguje uz nastanak hidro sulfita i sulfata:
H 2O SO 2 (NH 4 ) 2 SO 3 2NH 4 HSO 3

H 2O SO 2 (NH 4 ) 2 SO 4 2NH 4 HSO 4

Ukoliko je u vazduhu prisutan neki od alkalnih sulfida, to se teoretski moe oekivati, oni reaguju sa prisutnim ugljen dioksidom, stvarajui odgovarajue sulfate:

Na 2S CO 2 2H 2 O Na 2SO 4 CH 4
Sulfatna kiselina koja je nastala bilo homogenim ili heterogenim reakcijama dalje reaguje sa prisutnim jedinjenjima ili elementima u atmosferi uz nastanak razliitih sulfata: sa eljezom:

Fe 2H 2SO 4 FeSO 4 SO 2 2H 2 O
sa bakrom:

Cu 2H 2SO 4 CuSO 4 SO 2 2H 2 O
sa kalcijumom:

Ca 2H 2SO 4 CaSO 4 SO 2 2H 2 O
Sa natrijumom i kalijumom e stvarati odgovarajue sulfate: Na2SO4 i K2SO4. Sline reakcije se deavaju i sa cinkom (ZnSO4), magnezijumom (MgSO4) i dr. Sulfitna kiselina na analogan nain pravi sulfite:

Fe 2H 2 SO 3 FeSO 3 SO 2 2H 2 O
Sulfatna kiselina reaguje u vazduhu sa prisutnim ugljenikom na slijedei nain:

2H 2SO 4 C CO 2 2SO 2 2H 2 O
Ona reaguje i sa sulfit ionom dajui pirosulfatnu kiselinu:

H 2 SO 4 SO 3 . H 2 S 2 O 7
koja sa vodom daje dva molekula sulfatne kiseline:

H 2 S 2 O 7 H 2 O 2H 2 SO 4
Transformacija ostalih sumpornih spojeva u atmosferi Pored sumpor dioksida, u atmosferi su prisutni i drugi spojevi sumpora. Oni, takoe, preko razliitih mehanizama u atmosferi najee prelaze u sumpor dioksid i sulfate. Prirodni ciklus sumpora u sklopu atmosfera-biosfera-okeanski sistemi dovode do emisije sumpora u atmosferu preko bioloki nastalog sumpor vodonika, dimetil sulfida, karbonil sulfida, ugljen disulfida i merkaptana. Prirodni ciklus kruenja sumpora se globalno temelji na oksidaciji volatilnih sumpornih jedinjenja u atmosferi do sulfatne kiseline i sulfata koji, suhom ili mokrom depozicijom, dolaze do povrine Zemlje. Na povrini zemlje (tlo ili vodeni sistemi) dolazi do redukcije sulfata do volatilnih jedinjenja koja ponovo odlaze u atmosferu. Uproena shema globalnog biogeohemijskog ciklusa sumpora data je na slici 6.3.

ATMOSFER
ANTROPOSFER

COS CS2

DMS

OKSIDACIJA REDUKCIONI SLOJ (barijera) BIOSFERA REDUKCIJA HIDROSFER

FeS2 H2S

LITOSFERA

Slika 6.3. Globalni biogeohemijski ciklus sumpora

Sumpor vodonik kao osnovni prirodni emitant sumpora ima trajnu ulogu u globalnom ciklusu sumpora na Zemlji. Osnovna (dominantna) reakcija sumpor vodonika u atmosferi je reakcija sa hidroksilnom grupom:

H 2S OH. HS. H 2 O
Tiil radikal (HS.) reaguje sa molekularnim kisikom:

HS. O 2 (HSO 2 .) OH. SO. SO. O 2 SO 2 O.

Sumarna reakcija ove transformacije je:

O2 O2 H 2S OH. HS. Intermedij eri SO 2 .

Poto sumpor vodonik ne apsorbuje solarnu radijaciju talasne duine koja je vea od 290 nm to se ne moe oekivati znaajnija fotoliza ovog jedinjenja u troposferi. U atmosferi sumpor vodonik reaguje sa azot dioksidom uz nastanak azot monoksida preko reakcije:

NO 2 H 2S H 2SO. NO
Dimetil sulfid (DMS) reaguje u atmosferi sa hidroksilnom grupom:

CH 3SCH 3 OH. CH 3S(OH)CH 3 . CH 3SCH 3 OH. CH 3 CH 2 . H 2 O CH 3SCH 2 . 41/2O 2 HSO 3 . 2CO 2 2H 2 O

Karbonil sulfid (COS), prirodno nastaje fotolitiki iz organskih sumpornih jedinjenja i kisika u povrinskom sloju vodenih sistema. Ovo jedinjenje reaguje sa hidroksilnom grupom:

COS OH. CO HOS.

O2 HOS. HSO 3 .

Ugljen disulfid (CS2) nastaje fermentativniom reakcijama organo-sumpornih jedinjenja. Fotohemijskom oksidacijom ovog jedinjenja nastaje jedan molekul sumpor dioksida i jedan molekul karbonil disulfida. Samim tim, to je indirektni izvor karbonil sulfida.

Ugljen disulfid reaguje sa hidroksilnom grupom:

CS 2 OH. CS HOS. O HOS. HSO 3 .

2