V sao th gii khng phng?

13:07' 11/09/2007 (GMT+7) Sau s kin 11/9/2001, cun sch ca Samuel Huntington S va chm ca cc nn vn minh c v nh on trc nhng g s xy ra. Ton cu ha ko con ngi, cc quc gia v th trng xch li gn nhau hn bao gi ht v t du chm ht cho cc ng bin gii quc gia - l iu m chng ta thng c nghe. Nhng nhn k hn vo s liu, chng ta s thy, ch c mt phn rt nh ca th gii ang hi nhp theo cch hiu ca chng ta. Trn thc t, hn 90% cc cuc in thoi v lt truy cp vo cc trang web cng nh dng u t u c thc hin trong ni a. Khng nhng th, ton cu ha mc nh vn c th b dt i. * 11/9/2001: Mt ngy chng thay i g nhiu tng th lun pht tn nhanh hn, vt qua nhng ng bin gii. Cc nc ngho s c th nhanh chng tip cn nhng thng tin m trc y ch gii hn trong cc nc cng nghip pht trin v t khi vt ra khi khu vc ny. Ton b c tri s c bit nhng iu m trc y ch c mt s quan chc bit. Cc cng ty nh s cung cp nhng dch v m trc y ch nhng tp on ln mi c th lm c. V tt c cc phng din ny, cch mng vin thng tht s mang tnh dn ch, gii phng v cn bng s chnh lch gia ln v b, giu v ngho. Mt vin cnh ton cu m Frances Cairncross d on trong quyn sch Ci cht ca khong cch (Death of Distance) c v ang hin ra trc mt chng ta. Dng nh chng ta ang trong sng trong mt th gii khng cn nh trc, ngha l ch bao gm cc quc gia ring bit, b chia r bi hng ro thu quan chc chn, h thng vin thng lc hu v nghi ng ln nhau. Theo nhng ngi pht c ng h ton cu ha, th gii ni trn ang ngy cng lin kt, hiu bit ln nhau v c th ni rng n ang tr nn phng. Quan im ny nghe rt lt tai. V nu nhng xu hng trong ngnh xut bn c th ni ln iu g, th ton cu ha cn hn c mt cuc chuyn bin mnh m v chnh tr v kinh t; l mt nn cng nghip ang bng n. Theo thng k ca Th vin Quc hi M, trong nhng nm 1990 c khong 500 cun sch vit v ton cu ha c xut bn. T 2000 - 2004, con s ny ln ti hn 4000. Trn thc t, gia thp nhin 1990 v 2003, c 18 thng s ti liu lin quan ti ton cu ha li tng vi t l gp i. Gia hng lot cc u sch, rt nhiu cun v ch ny thu ht c s ch c bit. Trong mt cuc phng vn trn truyn hnh gn y, cu hi u tin m ti b hi kh st sng l ti sao ti vn cho rng th gii ny trn. Tt nhin ngi phng vn ang cp ti quan im ca cy bt bnh lun ca t New York Times, Thomas L.Friedman, trong cun sch Th gii phng. Friedman tuyn b rng c 10 ng lc ch yu c tc dng thc y s kt ni v hp tc vt khong cch - ang lm cho th gii phng v m ra mt sn chi cho s cnh tranh ton cu, mt bi cnh m th gii cha bao gi tri qua. iu nghe rt c v rt thuyt phc. Nhng iu Friedman khng nh ch n thun l vin cnh mi nht trong hng lot cc vin cnh c thi phng, trong bao gm s chm dt ca lch s v s hi t cc quan im. Mt s tc gi theo tro lu ny ny cho rng ton cu ha l iu tt mt s gii thot khi cc rn nt b lc thi c i chia r con ngi, hay mt c hi bn mt th cho tt c mi ngi trn tri t. Mt s ngi khc cho rng n ang

pht tn nh bnh ung th, mt qu trnh m im kt ca n l tt c mi ngi u n n nhanh ging nhau. Nhng l lun ca h hu ht mang tnh cm gic hn l l tr, da vo tin on, k hiu ha mi th, coi cng ngh l u tu thay i, nhn mnh rng gio dc s to ra nhng con ngi "mi", v c th trn tt c, l s h ht thu ht s ch . Nhng h c mt im chung: Tt c h u sai. Trn thc t, th gii khng lin kt st ti ci mc cc hc gi kia mun chng ta tin. Bt chp cc cuc tranh lun v mt th gii mi lin kt cht ch, ni thng tin, t tng, tin bc v con ngi c th di chuyn xung quanh hnh tinh nhanh hn trc y, vn ch tn ti mt phn nh m chng ta c th coi l ton cu ha thc s. Nhn vo bi cnh trong cc cng ty, con ngi v cc quc gia trao i qua li, th y ch l mt th gii mi bt u nhn ra tim nng ca s hi nhp ton cu thc s. V nhng ngi ng h xu hng ny s khng ni vi bn rng tng lai ca ton cu ha mng manh hn bn ngh. 10 phn trm gi nh Ch c vi thnh ph ang chi phi hot ng ti chnh th gii - Frankfurt, Hong Kong, London, New York - l t c nh cao ca hi nhp ton cu hin i; iu ny c th hiu rng cc thnh ph ny ang kt ni vi nhau tng i tt. Nhng nu nhn li nhng con s, chng ta s thy s kt ni cht ch li l cp a phng, khng phi mt th gii phng. Nhng con s thng k ni ln nhng g? Hu ht cc loi hot ng kinh t c tin hnh trong hay ngoi ng bin gii vn tp trung nhiu vo ni a. Mt trong nhng cu ca ming ca nhng ngi ng h ton cu ha l khng c bin gii i vi u t. Nhng c bao nhiu vn ang c u t trn ton th gii l do cc cng ty u t ra nc ngoi? S thc l, tng s vn trn th gii to ra t ngun vn u t nc ngoi trc tip (FDI) trong 3 nm qua (2003-05) cha t n 10%. Ni mt cch khc, hn 90% u t c nh trn th gii vn t ngun vn trong nc. D c nhng t sng lin kt doanh nghip y t l ny ln cao, n vn cha bao gi t c 20%. Trong mt mi trng ton cu ha mnh m, chng ta trng i mt con s cao hn th nhiu, khong 90% theo tnh ton ca ti. V vn u t trc tip nc ngoi khng ch l mt v d lc lng, hay khng tiu biu. Nh biu trn ch ra, cc mc quc t ha gn lin vi vic di c qua bin gii - cc cuc gi in thoi, qun l gio dc v nghin cu, cc khon t thin c nhn, vic cp bng sng ch, u t chng khon v thng mi - ch chim c mt phn nh so vi tng sn lng ni a (GDP), tt c ch t gn 10% thay v 100%. Mt ngoi l ln nht - t l thng mi vi GDP- cng ch quanh qun con s 20% nu bn iu chnh mt s php tnh nht nh. Vy, nu ai bo ti on mc quc t ha ca mt s hot ng m ti khng c thng tin chc chn, ti s cho rng n ch quay xung quanh con s 10% - t l trung bnh ca 9 loi cn li trong bng thng k. Ti gi n l 10% gi nh. Ni mt cch rng hn, nhng con s ny v mt s s liu khc v hi nhp v ra mt bc tranh bn ton cu ha trong cu ni v ro cn u khng th b qua c. T gc ny, mt trong nhng kha cnh ngc nhin nht ca rt nhiu sch v vit v ton cu ha l mc tng bc ca chng. Tm li, cc mc quc t ha trn th gii ngy hm nay vn cn thp hn nhiu so vi nhng g m nhng ngi ng h ton cu ha ni n. Bo h mnh m

Nu cc bn nghe theo quan im ca nhng ngi c ng cho ton cu ha, bn s nhn mt th gii m ng bin gii quc gia khng cn ngha, cn cc cng dn th ngy cng cho mnh l thnh vin ca mt thc th chnh tr ln hn. ng l cng ngh thng tin pht trin nhanh chng trong vng 100 nm qua. Gi cc mt cuc c in thoi di 3 pht t New York ti London gim t 350 USD nm 1930 xung khong 40 cent nm 1999, v by gi n gn nh min ph vi cc cuc gi qua internet. V chnhinternet cng ch l mt trong rt nhiu kiu kt ni gn y pht trin nhanh hn dch v in thoi rt nhiu ln. Mc pht trin to iu kin cho nhng tuyn b nng hi v bc tin ca ton cu ha. Nhng vic d on nhng tin b, cho rng vic gim gi cc vin thng s xa b c khong cch, cng cn phi vt qua mt bc nhy vt ln na. Tuy cc ro cn bin gii suy gim tng i nhiu, chng vn cha h bin mt. bit ti sao, chng ta nhn vo ngnh cng ngh phn mm ca n - mt v d m Friedman v nhiu ngi khc thch nht. Friedman ly dn chng ca Nandan Nilekani, ch tch tp on Infosy, ln th 2 th gii v lnh vc ny, chng minh quan im ca mt th gii phng. Nhng chnh Nilekani tng ni ring rng v cc lp trnh vin ngi n lm vic cho cng ty M ti n , nn s truy cp c m bo, mt phn do vn u t ca M - theo ngha en - c c kt qu . Ni mt cch khc, s thnh cng ca ngnh cng ngh thng tin n khng th vt ln trn cc ro cn v chnh tr v a chnh tr. Ngun gc ca mt quc gia vn quan trng - thm tr i vi c vn u t, thng c cho l khng c bin gii. Hay xem xt tp on phn mm ln nht ca n , Dch v t vn Tata (Tata consultancy Service - TCS). Friedman vit t nht hai ln trn t New York Times v hot ng ca cng ty TCS ti Nam M: Trong th gii hm nay, vic c mt cng ty n do mt ngi Uruguay gc Hungary iu hnh, phc v ngn hng ca M vi cc k s ngi Montevide do cc chuyn vin k thut ngi n hc c cch n rau ca ngi Uruguay, qun l l chuyn bnh thng, Friedman vit. Rt c th. Nhng cu hi tht s y l ti sao cng ty li xy dng mng li hot ng . Vi kinh nghim lm c vn cho tp on TCS t nm 2000, ti c th bo chng rng l do ng sau n lin quan nhiu ti s c nh ca mi gi, ngn ng v s cn thit ca vic gn khch hng. iu ny khc nhiu so vi s ku go ca nhng ngi ng h ton cu ha trong a l, ngn ng v khong cch khng c ngha g. Cc dng chy thng mi s chng minh gi thuyt ny l ng. Hy xem thng mi gia M v Canada, mi quan h thng mi song phng ln nht th gii. Nm 1988, trc khi hip nh t do thng mi khi Bc M (NAFTA) bt u c hiu lc, thng mi gia 2 bang ca Canada - ch trong nc - c tnh ln gp 20 ln so vi thng mi vi mt bang M cng ln v khong cch. Ni cch khc, c mt s thin v ngi nh. Mc d NAFTA lm gim t l gia thng mi ni a v quc t - tc l s thin v ny - t 10 xung 1 vo gia nhng nm 1990, th n nay t l li l 5 ln. V t l ny l hp l cho vic trao i thng mi; i vi dch v, t l vn cn cao hn rt nhiu ln. R rng l bin gii trong mt th gii dng nh khng c bin gii vn cn ht sc quan trng i vi hu ht cc quc gia.

Cc ng bin gii a l qu mnh m, thm ch chng cn c thit lp trn mng. Nu c mt khu vc no m trong cc ng bin gii b bin thnh v ngha v cc nh ng h ton cu ha s ng khi ni n cc m hnh qu lc quan, th l trn mng Internet. Tuy nhin, giao lu gia cc trang web trong mt nc hay trong mt khu vc pht trin nhanh hn rt nhiu so vi giao lu gia quc gia ny vi quc gia khc. Cng nh trong th gii tht, lin h qua Internet gim xung khi m khong cch tng ln. Con ngi trn th gii c th c lin kt tt hn nhng h khng kt ni gia ngi ny v ngi khc. Trung bnh mt ngi s dng mng Hn Quc c th ngi hng ting ng h trn mng mi ngy trn l thuyt c kt ni vi ton th gii nhng anh ta s chat vi bn b cng thnh ph hay gi th in t cho gia nh trong nc hn l giao lu vi mt ngi khc Los Angeles. Chng ta kt ni tt hn, nhng khng "ton cu hn". Ch nhn vo Google, h tuyn b ng h hn 100 ngn ng v do tr thnh mt trang web ton cu ha nht. Nhng hot ng ca Google Nga (qu hng ca ngi cng sng lp Sergey Brin) ch t c 28% th trng so vi 64% th trng ca h thng tm kim hng u ca Nga, Yandex, v 53% ca Rambler. Tht ra 2 c my cnh tranh trong nc chim 91% th trng Nga v qung co trn mng ni vi cc trang web tm kim. iu g lm cho Google lng tng Nga? Nguyn nhn ln nht l kh khn trong thit k mt c my tm kim c th gii quyt c s phc tp v ngn ng ca ting Nga. Bn cnh , nhng i th cnh tranh trong nc ny hiu bit hn v th trng Nga, v d vic pht trin cch tr tin thng qua cc ngn hng truyn thng thay v h thng tn dng t i. V mc d Google tng lu lng ln gp i t 2003, h vn phi m vn phng Moscow v thu k s phn mm ngi Nga, iu ny chng t tm quan trng ca a phng. Thm tr by gi, bin gii gia cc quc gia quyt nh v ngn cn - s di chuyn ca chng ta nhiu hn s d b n bi s ton cu ha. Quay ngc ng h Nu ton cu ha l mt thut ng khng chnh xc so vi bi cnh hi nhp hin ti, vn c mt s khng bin mnh m: Nu th gii khng phng ngy hm nay, ngy mai n s phng. p li, chng ta phi nhn vo cc hng pht trin thay v vo cc mc hi nhp mt thi im nht nh. Kt qu tng i ng ch . mt s kha cnh, hi nhp t ti nh cao nhiu nm trc y. V d, theo mt vi c tnh c ti 3% dn s th gii di c vo nm 1900 trong khi con s l 2,9 % vo nm 2005. cc kha cnh khc, ng l c nhng k lc mi. Nhng s tng trng ny cng ch xy ra gn y, ch sau mt thi gian di ng yn v i tht li. V d c phn vn u t chia bnh qun theo GDP t ti nh im trc chin tranh th gii ln th I v ch ti nhng nm 1990 nh cao ny mi c lp li. Nhiu nh kinh t cho rng giai on pht trin thnh vng ko di nht l thi gian gia 2 cuc th chin, khi mc quc t ho gim xung. Mc d c nhng k lc mi nhng mc thng mi hin ti vn cn xa mi hon thin, nh thng mi gia M v Canada. Trn thc t, khi m nhng nh kinh t thng mi nhn vo nhng con s ny, h ngc nhin khng phi v s lng ln m v n qu b. Cng cn thit phi nhn li ng lc ln m nhng nh ng h ton cu ha nhn nh rng hng lot cc chnh sch thay i to iu kin cho cc quc gia - c bit l Trung Quc, n v Lin X c c th hot ng trong nn

kinh t th gii nhiu hn. Jeffrey Sachs v Andrew Warner cung cp cho chng ta mt trong nhng nghin cu k v s thay i nhng chnh sch ny v kt qu ca chng: Nhng nm gia 1970 v 1995, c bit trong thp k cui cng, chng ta thy mt s ha hp mnh m cc th ch v hi nhp kinh t gia cc quc gia trong lch s th gii. Trong khi s hi nhp kinh t pht trin trong sut nhng nm 70 v 80, mc hi nhp thng thin sau s sp ca h thng x hi ch ngha nm 1989. Nm 1995, mt h thng kinh t ton cu ln ang hnh thnh. ng, s m ca chnh sch rt quan trng. Nhng nu cho chng l mt s thay i ln th cng khng chnh xc. Nhn li 10% gi nh, v s hi nhp mi ch bt u. ng ngc nhin l nhng lut l m chng ta coi l khng th no thay i c li c th o ln. Nh cun sch S kt thc ca lch s (The end of History) ca Francis Fukuyama ni ti s chin thng ca ch ngha t bn vi ng c l s dn ch t do v pht trin k thut - trc cc h t tng khc. Ngy hm nay s khng nh ny tr nn rt m nht. Sau s kin 11/9/2001, cun sch ca Samuel Huntington S va chm ca cc nn vn minh c v nh on trc nhng g s xy ra. Nhng nu nhn vo cc vn kinh t nh Sachs v Warner, chng ta s thy nhng bng chng ngc li so vi tnh ng ra phi qu quyt ca cc chnh sch m ca. Ci gi l Tha thun Washington xung quanh cc chnh sch gn gi vi th trng vp vp trong cuc khng hong tin t chu nm 1997 v t n nay suy yu i rt nhiu v d, s ni ln ca ch ngha dn ty kiu mi phn ln khu vc M Latinh. Nu dng cc thut ng kinh t, hng lot cc nc - M Latin, ven bin chu Phi, v cc nc vn thuc Lin X c ra khi cu lc b t im (Convergence club ni n vic xa dn khong cch v c cu v kh nng sn xut so vi cc quc gia pht trin) nhiu khng km g s cc quc gia mi gia nhp. mc a phng, vic tm dng vng m phn thng mi Doha vo ma h nm 2006 s kin khin t Economist chy mt tt trang ba Tng lai ca ton cu ha vi hnh nh mt chic tu hng ang b mc cn nh du mt tng lai khng sng sa lm. Thm vo , t sng lin doanh v st nhp gia cc cng ty ca cc quc gia khc nhau gn y dng nh ang phi i mt vi ch ngha bo h ln hn so vi nhng nm cui thp nhin 90. Tuy nhin, vi vic suy ngh v cc kha cnh ny thay i trong vng 10 nm qua, rt c th s c mt s thay i na trong thp k ti. im ng ni y l khng nhng c th quay li thi gian ca nhng chnh sch gn gi vi ton cu ha m vic cn tng i d dng xy ra. Ni mt cch c th, chng ta phi cng nhn kh nng rng vic hi nhp kinh t th gii s khng i i vi ch quyn quc gia - c bit trong xu hng cc c tri nhiu quc gia, k c cc quc gia pht trin ng h ch ngha bo h ngy cng nhiu. Nh Jeff Immelt, Ch tch tp on GE (General Electric), ni hi cui nm 2006, Nu bn a vn ton cu ha ra b phiu, n s tht bi. V thm ch nu vic hi nhp gia cc quc gia tip tc tip bc, con ng ca n t y s khng phng v thng na. S c nhng c sc v nhng vng trn lun qun, v rt c th s c mt giai on nh tr hay i tht li ko di hng thp k. iu khng phi l cha c bo trc. Nhng nh ng h ton cu ha ang miu t mt th gii khng tn ti. N l mt chin lc tuyt vi bn sch v ngay c khi miu t mt khng gian tim nng s c th tn ti trong tng lai. Bi v nhng vin cnh m tng nh th

c chiu hng kt thc sm thm ch ngay c khi chng i ra c n quc l, chng ta c th liu i kt qu ca xu hng ny. Nhng ci gi phi tr cho n l rt cao. Nhng chnh ph i theo xu hng th gii phng rt c th tp trung qu nhiu vo chic o b vng m Friedman nhn mnh trong cun sch trc, Chic Lexus v cy liu, trong ng ra phi y mnh cc vn kinh t v gim cc vn chnh tr. i theo vin cnh ca mt th gii hi nhp hay ti t hn, dng n lm nn tng xy dng cc chnh sch khng nhng khng c hiu qu. N cn rt nguy him. Pankaj Ghemawat Tp ch Chnh sch i ngoi