Giri Mukavemet veya maddelerin mekanii i kuvvetlerin, gerilmelerin ve deformasyonlarn bulunmasyla ilgili yntemleri ierir.

Kuvvetlere maruz deforme olan cisimler.

Cisimlerin yk tama kapasiteleri (yani tasarm) ve cisimde oluan ekil deitirmeleri hesaplamak iin gerekli aralar salar. Malzemenin kuvvetler altndaki davrann bilmek, o malzemeyi faydal bir ekilde kullanabilmek iin mutlaka gereklidir.
Malzemenin zellikleri, retim aamasnda deitirilebilir.
tab

Giri rnein beton ve seramik cisimlerin zellikleri malzemeyi oluturan bileenlerin oranlarna baldr. Kuvvetler altnda bu malzemeler nasl davranr?

tab

Giri Statike belirli problemlerde, i kuvvetler aadaki gibi bulunur:

kuvvetleri bulmak istediimiz bir noktadan kesit alnr, Kesitin solundaki veya sandaki ksmn serbest cisim diyagram izilir, Denge denklemleri uygulanarak i kuvvetler bulunur.

Kesitteki kuvvetler i reaksiyon kuvvetleridir ve kesit boyunca dalm/yaylm kuvvetlerin bilekesidir.

tab

Giri Statike belirsiz problemlerin i kuvvetlerinin bulunmas iin cismin ekil deitirmesi de dikkate alnmak zorundadr..
Denge denklemleri problemin zm iin yeterli deildir.

tab

Giri Genel bir cisme etkiyen d kuvvetler:

Tekil kuvvetler

Yzey kuvvetleri

Cisim kuvvetleri Dorusal yayl kuvvetler

tab

Giri Genel bir cisimde oluan i kuvvetler ( boyutlu):

Dikkat edilirse kesilen noktada, i kuvvetler dalm/yayl bir ekilde karmza kar. Bu kuvvetler, st parann alt paraya etkittii kuvvetlerdir ve gerilme olarak adlandrlr.
tab

Denge Denklemleri kuvvetlerin bulunmas ( boyutlu cisimler):

F = 0 M = 0
F = 0 F = 0 M = 0
x y
tab

Vektrel ifade

kuvvetlerin bulunmas (iki boyutlu cisimler):

Skaler ifade

 Kuvvetler (dzlemsel kiri rnei)

D kuvvetler ve reaksiyon kuvvetlerinin etkisi altndaki dzlem eleman ele alalm
Ax, Ay, ve B reaksiyon kuvvetleri denge denklemleri ile bulunur.

rnein A-A kesitindeki gerilmeleri veya bu gerilmelerin bilekesi olan i kuvvetleri bulmak isteyelim, bu durumda elamann eksenine dik bir kesit alnr ve o kesit incelenir.

tab

 Kuvvetler Elemann (kiriin) sol paras zerinde normal kuvvet F, kesme kuvveti V ve eilme momenti M aada gsterilmitir.

tab

 Kuvvetler Kiriin sa tarafnda ise eit ama zt ynl i kuvvetler oluacaktr.

tab

 Kuvvetler
Analizlerde daha uygun olduundan, i kuvvetlerin kesitin merkezinde getii kabul edilir.

tab

 Kuvvetler Elemanlarda oluan dier bir tip i kuvvet tork ve burulma momentidir.

T torku elemann ekseni dorultusundaki momentir.

tab

 Kuvvetler Tork oluturan ykleme Fig. (a)da gsterilmitir.

Eleman AA kesitinden kesildiinde ortaya kan torklar (i kuvvet), Fig. (b) ve (c)de gsterilmitir.

tab

 Kuvvetlerin Bileenlerine Ayrlmas

Burulma Momenti Normal Kuvvet

M RO ve FR
Kesite dik, teet bileenlere ayrlr. ki boyutlu durum

Kesme Kuvveti Eilme Momenti

boyutlu durum

tab

Gerilme Bir kesitteki i kuvvetler kesit zerindeki kk kk alanlara etkiyen yayl kuvvetlerin bilekesidir.
Genelde, A alanlarna etkiyen gerilmelerin iddet ve ynleri aada gsterildii gibi deimektedir.

tab

Gerilme Gerilmelerin farkl noktalardaki iddeti, malzemenin yk tama kapasitesini ve ekil deitirme direncini etkilemektedir.
Fig. (b) ve (c)de gsterildii gibi, kesite etkiyen kuvvetleri kesite dik (normal) ve kesite paralel (teet) bileenlere ayracaz.

tab

Gerilme Alana dik kuvvetin iddetine normal gerilme diyeceiz.

Yunan alfabesindeki (sigma) simgesiyle gstereceiz.

Normal gerilmenin kesit alan zerindeki ortalama deeri:

Burada F, A alan zerindeki kuvvetin normal bileenidir.

Bir noktadaki normal gerilme A alann limitte sfra yaklatrlarak bulunabilir. Bir noktadaki gerilme ortalama gerilmeden farkl.
tab

Gerilme
Malzemeyi eken gerilmeye ekme gerilmesi (tensile stress), Malzemeye basn uygulayan gerilmeye ise basn gerilmesi (compressive stress) diyeceiz

ekme gerilmesi durumu bunun tam tersi basn gerilmesi durumu.

tab

Gerilme Alana paralel kuvvetin iddetine kesme gerilmesi (shear stress) diyeceiz.
Yunan alfabesindeki (tau) simgesiyle gsterilmektedir.

Kesme gerilmesinin alan zerindeki ortalama deeri:

Burada V, A alan zerindeki kuvvetin kesite paralel bileenidir.

Bir noktadaki kesme gerilmesi ise A alann limitte sfra yaklatrlarak bulunabilir.
tab

Ortalama (niform) Normal Gerilme

Ortalama dalm gerilme iin gerilme genel forml aada verilmitir. Burada dikkat edilirse, gerilme kesit zerinde noktadan noktaya deimemektedir:

Burada F (veya P) kesitteki normal kuvvettir. A ise toplam kesit alandr.

ekme

Basn

tab

Ortalama (niform) Kesme Gerilmesi

Ayn niform kesme gerilmesi aadaki gibi hesaplanr:

V ise kesitteki kesme/kayma kuvvetidir. A ise toplam kesit alandr.

tab

Gerilme Gerilme ile ilgili baz notlar:

Cisim iinde oluan gerilme cismin yapld malzemenden bamszdr. Gerilme, sadece i kuvvetlere ve cismin kesit alanna baldr. Dayanm (strength), malzemenin tayabilecei maksimum izin verilir gerilmedir (allowable stress).
Bu karakteristik veya zellik, deneysel lmlerle belirlenir.

Gerilme dikkat edilirse, kesit zerindeki birim i kuvvettir. Birim alana etkiyen birim kuvvet diye dnlebilir.
ki malzemeyi kyaslarken boyut etkisini elimine etmektedir.

tab

Gerilme - Birimler Gerilme kuvvet bl alan birimindedir. Anglo-sakson birimlerinde gerilmenin birimi pound bl in karedir, ksa olarak psi diye gsterilir,
Veya ksi diye gsterilir.

SI veya metrik birimlerinde gerilmenin birimi newton bl metre karedir, ksa olarak N/m2, veya pascal (Pa) eklinde gsterilir.
Paskal ok kk bir gerilme birimi olduundan, kilopascal veya mega-pascal kullanlr.

tab

Eksenel ykl elamanlarda gerilme analizi

Dz, iki ucundan ykl sabit kesitli bir eleman ele alalm

Kuvvetlerin etki izgisi ekilde gsterildii gibi kesitin merkezinden gemektedir.

tab

Eksenel ykl elamanlarda gerilme analizi Elemann ortasna doru bir yerde dik B-B kesiti alnrsa, ortaya kan i kuvvet P olacaktr (denge art), Figs. (b) & (c).

tab

Eksenel ykl elamanlarda gerilme analizi Kesite dalm normal gerilme uniform ekme gerilmesi olacaktr. ekme gerilmesi:

P burada eksenel kuvvet A ise kesit alandr.

Bu forml eksenel yklenmi bir elemanda oluan gerilmeyi verir.

tab

Eksenel ykl elamanlarda gerilme analizi Figs. (d) ve (e)de gerilme dalm gsterilmektedir.

Dikkat edilirse, gerilme arp en kesit alan, bileke eksenel kuvvete eittir (A = P).
Kesitte herhangi bir kesme kuvveti yoktur!

tab

Eksenel ykl elamanlarda gerilme analizi Etkiyen kuvvetlerin yn deiirse, gerilmeler basn gerilmesi olacaktr. Burkulmann (buckling) daha zor olduu ksa elemanlarda basn gerilmeleri yine aadaki denklem kullanlarak hesaplanabilir:

tab

Eksenel ykl elamanlarda gerilme analizi

Aadaki denklemin eitli formlar, gerek malzemelerden yaplm cisimlerin tasarmnda kullanlabilir:

P ve Ann ikisi de biliniyorsa, bu denklem cisimde oluan gerilmelerin hesabnda direkt kullanlabilir veya bulunan gerilme deeri herhangi bir malzemenin izin verilebilir gerilme deeri ile kyaslanarak o malzemenin uygun olup olmadna karar verilebilir.
tab

Eksenel ykl elamanlarda gerilme analizi

Aadaki denklemin eitli formlar, gerek malzemelerden yaplm cisimlerin tasarmnda kullanlabilir:

A ve biliniyorsa, eleman tarafndan tanan kuvvet P = xA hesaplanabilir.

Eer bir malzeme tipi iin izin verilebilir maksimum gerilme ise bu denklem o malzemeden yaplm o kesitin tanabilecei maksimum eksenel kuvvet deerini verecektir.
tab

Eksenel ykl elamanlarda gerilme analizi

Aadaki denklemin eitli formlar, gerek malzemelerden yaplm cisimlerin tasarmnda kullanlabilir:

P kuvveti ve gerilme biliniyorsa, bu durumda etkiyen i kuvveti tayacak gerekli kesit alan, A = p/ denklemi ile hesaplanr.
Bu denklem elemann boyutlarnn ne olacana ilikin bilgiyi bize salar.
tab

rnek:

ekilde gsterilen ubuk 35mm sabit genilie sahiptir. ubuun kalnl ise 10mmdir. ubukta oluacak maksimum gerilmeyi bulunuz.

tab

rnek (devam):
Kesitte oluan maksimum eksenel kuvvet BC aralnda olumaktadr. Bu durumda maksimum eksenel (normal) gerilme de burada oluacaktr.

Normal gerilmenin kesit zerindeki dalm:

tab

rnek:

ekilde gsterilen ask, ucuna birletirilmi disk ile ap 40 mm olan dairesel bir boluktan geirilerek mesnetlenmitir. 20 kNluk arl tayabilmesi iin, asknn gerekli min ap deerinin ve diskin min. kalnlnn ne olmas gerektiini bulunuz. all = 60 MPa ve all = 35 Mpa olarak alnz.

tab

rnek (devam):
ubuun ap: bu durumda, Diskin kalnl: Kesme gerilmelerinin niform dald kabul altnda:

tab

Ortalama Kesme Gerilmesi

Ortalama kesme gerilmesi kavramnn uygulamas

ki I-ubuu birbirlerine kesme piniyle balanmtr.

tab

Ortalama Kesme Gerilmesi Kesme kar koyan pini iki farkl dzlemden keserek, ubuklar ekildeki gibi birbirinden ayrrsak pin alan A = d2/4 olduu grlr:

Dengeden, iki dzlemdeki i kuvvetlerin F/2 olduunu grrz. Bu kuvvetler dzleme paraleldir yani dzlemi kesmeye alr.
tab

Ortalama Kesme Gerilmesi Bu durumda her bir dzlemdeki kesme gerilmesinin ortalama deeri aadaki gibi hesaplanabilir:

Bu durumdaki pinlere (perin) ift etkili pin denir.

tab

Ortalama Kesme Gerilmesi Aadaki rnekte ise iki plak bir perinle birletirilmi durumda,

tab

Ortalama Kesme Gerilmesi Plakalar ayrmak iin perini tek bir kesitten ayrmak yeterlidir. Fig. (b) and (c):

Kesitte oluan kesme kuvveti dengeden F kuvvetine eit olduu grlr. Bu durumda ortalama kesme kuvveti u ekilde hesaplanr:

Bu durumdaki pinlere tek tesirli pin denir.

tab

rnek:
ekilde gsterilen ahap birleimin kalnl 150 mm ise, a-a ve b-b kesitlerinde oluan ortalama kesme gerilmelerinin bulunuz.

tab

rnek (devam):
Kuvvetler: a-a ve b-b kesitlerinin dengesinden (c ve d ekillerine referansla):

Ortalama kesme gerilmesi:

Gerilmelerin durumunu gsterir sonsuz kk elemanlar ekilde gsterilmitir.

tab