Tuyn tp Bo co Hi ngh Sinh vin Nghin cu Khoa hc ln th 7 i hc Nng nm 2010

438
NG DNG HNH HC X NH
VO GII V SNG TO NHNG BI TON AFIN
THE APPLICATION OF PROJECTIVE GEOMETRY
TO SOLVE AND CREATE AFFINE PROBLEMS

SVTH: Bi Th Anh o
Lp 07ST, Khoa Ton, Trng i hc S phm
GVHD: TS Nguyn Ngc Chu
Khoa Ton, Trng i hc S phm

TM TT
Mc ch ca ti ny l trnh by mi quan h gia cc bi ton x nh phng v cc
bi ton afin phng. Vn dng mi quan h ny gii v sng to nhng bi ton afin phng
ABSTRACT
The aim of this topic is to present the relation between plane projective problems and plane
affine problems. Using this relation to solve and create plane affine problems.
1. M u
Hnh hc x nh l mt trong nhng mn hc chuyn ngnh dnh cho sinh vin
ngnh Ton ti cc trng i hc S Phm trong c nc. Mc ch ca mn hc l cung
cp cho sinh vin ci nhn tng quan v cc hnh hc v mi quan h gia chng. ng
thi, hnh hc x nh gip chng ta c mt phng php suy lun, phng php gii v
sng to mt s bi ton thuc chng trnh ph thng.
Vic ng dng hnh hc x nh vo gii v sng to nhng bi ton hnh hc afin l
mt vn c bn v cng l mt trong nhng mc ch, yu cu quan trng dnh cho cc
sinh vin khi hc mn hnh hc x nh hiu r v vn dng trong cng tc ging dy
sau ny.
Hin nay, trong cc gio trnh Hnh hc x nh cp n mi quan h gia
hnh hc x nh v hnh hc afin tuy nhin cn mc khim tn, vic sng to cc bi
ton mi cng t c quan tm.
Nhm tm hiu su hn v hnh hc x nh, ng thi ng dng n vo chng
trnh ph thng, ti chn ti nghin cu khoa hc cho mnh l: ng dng hnh hc x
nh vo gii v sng to nhng bi ton afin.
2. Cc m hnh
2.1. M hnh afin ca mt phng x nh
Trong khng gian afin
3
A , ta b sung thm cc phn t mi nh sau:
- Mi ng thng b sung thm mt im v tn sao cho hai ng thng song
song ct nhau ti im v tn. ng thng b sung thm im v tn c gi l
ng thng m rng.
Tuyn tp Bo co Hi ngh Sinh vin Nghin cu Khoa hc ln th 7 i hc Nng nm 2010
439
- Tp hp cc im v tn ca mt phng cng nm trn mt ng thng v
tn. Mt phng c b sung thm ng thng v tn c gi l mt phng m rng.
Nh vy, trong mt phng m rng ta c:
- Hai ng thng bt k cng thuc mt mt phng th lun ct nhau ti mt im
(hoc l im afin thng thng, hoc l im v tn).
- Hai mt phng phn bit lun c mt ng thng chung.
- Mt ng thng bt k khng nm trong mt phng lun ct mt phng ti mt
im.
Xt mt mt phng afin
2
A trong khng gian afin m rng
3
A .
K hiu [
2
V ] l tp hp cc khng gian vect con mt chiu ca
2
V
t | |
2 2 2
V A P = khi ,
2
P l khng gian x nh hai chiu (Mt phng x nh).
Mt phng afin
2
A c b sung thm cc im v tn c gi l m hnh afin ca
mt phng x nh.
2.2. M hnh x nh ca mt phng afin
Xt mt phng x nh
2
P lin kt vi khng gian vect
3
V , chn ng thng A
lm ng thng v tn. Khi , tp hp A = \
2 2
P A l mt phng afin v c gi l m
hnh x nh ca mt phng afin. Trong m hnh ny, cc im thuc A c gi l cc
im v tn, cc im khng thuc A c gi l cc im thng thng.
2.3. S lin h gia bi ton afin phng v bi ton x nh phng
T s lin h gia mt phng afin v mt phng x nh ta suy ra c nhn xt sau
v mi lin h gia bi ton afin phng v bi ton x nh phng:
- T bi ton afin
phng, bng cch b sung
vo mt phng afin mt
ng thng v tn sao cho
hai ng thng song song
ct nhau ti mt im nm
trn ng thng v tn ta
thu c mt bi ton x
nh phng.
- Ngc li, t mt
bi ton x nh phng, bng
cch c nh mt ng
thng ca mt phng x nh
lm ng thng v tn ta
thu c mt bi ton afin
phng.
Ni cch khc, ta c
th dng kin thc ca hnh
I
P
N
M
C
A
' B
B
C
A
Tuyn tp Bo co Hi ngh Sinh vin Nghin cu Khoa hc ln th 7 i hc Nng nm 2010
440
hc x nh gii cc bi ton afin v ngc li.
V d: Dng m hnh x nh ca mt phng afin chng minh nh l Desargues
nh l Desargues. Trong khng gian x nh
2
P , cho hai tam gic ABC v tam
gic ' ' ' C B A . Khi , cc ng thng ni cc cp nh tng ng ca hai tam gic ng
quy khi v ch khi giao im cc cp cnh tng ng cng nm trn mt ng thng.
Nhn xt: Nu ta chn ng thng cha M, N, P lm ng thng v tn khi
trong m hnh MN P A \
2 2
= cc ng thng AB v ' ' B A ; AC v ' ' C A ; BC v ' ' C B
song song vi nhau.
Ta thu c bi ton afin nh sau: Cho hai tam gic ABC v ' ' ' C B A c cc ng
thng ni cc nh tng ng ng quy ti mt im. Chng minh rng nu hai cp cnh
tng ng ca tam gic song song vi nhau th cp cnh cn li cng song song.
3. ng dng hnh hc x nh phng vo gii v sng to nhng bi ton afin phng
Vn dng mi quan h gia bi ton afin v bi ton x nh, ta c th sng to ra
nhiu bi ton afin khc nhau t mt bi ton afin cho trc. Tht vy, sau khi chuyn
mt bi ton afin sang bi ton x nh, vi cch chn cc ng thng khc nhau lm
ng thng v tn, ta li thu c nhiu bi ton afin khc nhau. Sau y l mt v d
minh ha
Xt bi ton afin. Trong
2
A , cho hnh bnh hnh . ABCD T im M tu trn
cnh AB , ta dng ng thng a ct cnh BC ti N. T im Q tu trn cnh AD, ta
dng ng thng b//a, ct cnh CD ti P. Gi O l giao im ca MP v NQ. Chng minh
rng O, B, D thng hng.
3.1. Gii bi ton: Ta s dng m hnh afin ca mt phng x nh gii bi ton trn
B sung thm ng thng v tn
Asao cho:
; I BC AD = ; J CD AB =
. K PQ MN = vi I, J, A e K .
Ta thu c bi ton x nh nh
sau: Trong P
2
, cho ba ng thng a, b, c
phn bit thuc chm tm I . Trn a ly
hai im J, K. Trn c ly hai im B, C.
Gi ; b JC D = . b JB A = M, Q ln
lt nm trn AB v AD. Gi
; BC KM N = ; DC KQ P =
. NQ MP O = Chng minh rng B, O, D
thng hng
Ta gii bi ton nh sau:
Xt hai tam gic BMN v DPQ.
J DP BM = ,
P O
B
M
A
C N I
J
K
Q D
Tuyn tp Bo co Hi ngh Sinh vin Nghin cu Khoa hc ln th 7 i hc Nng nm 2010
441
K PQ MN = ,
I QD NB = .
M , I , J A e K .
Theo nh l Desargue , MP NQ, BD ng quy.
M BD O O NQ MP e = .
Hay B, O, D thng hng.
3.2. Sng to nhng bi ton mi
Chn BD lm ng thng v tn, ta thu c bi ton sau
Bi ton 1: Trong mt phng afin, cho hnh thang MNIJ ( NI MJ // ) c cc cnh
bn ct nhau ti K . Trn hai cnh y ly hai im C A, ( ) NI C MJ A e e , sao cho
CJ AI // . Q l im bt k thuc AI , KQ ct CJ ti P . Chng minh rng NQ MP// .
Chn BC lm ng thng v tn, ta thu c bi ton
Bi ton 2: Cho hnh thang BOMJ ( ) MJ BO// c cc cnh bn ct nhau ti P .
Ly im A bt k thuc MJ .Trn ADly im Q. ng thng qua M , song song vi
OQct PQ ti K . Chng minh rng AD KJ // .
Chn BA lm ng thng v tn, ta thu c bi ton
Bi ton 3: Cho t gic KNQI , trn IQ ly im D. Qua D v ng thng song
song vi IN ct NQ ti O. Qua O v ng thng song song vi KN ct KQ ti P .
Chng minh rng IK DP// .
Bi ton 4: Chng minh rng nu hai tam gic c cc cp cnh tng ng song
song th cc ng thng ni cc nh tng ng ca chng ng quy.
4. Kt lun
ti ng dng hnh hc x nh vo gii v sng to nhng bi ton afin gii
quyt c cc vn sau:
1. Xy dng m hnh afin ca mt phng x nh v m hnh x nh ca mt phng
afin.
2. Trnh by mi quan h gia bi ton afin phng v bi ton x nh phng.
3. ng dng hnh hc x nh phng vo gii v sng to nhng bi ton afin phng.
4. Ni dung ti l mt ti liu tham kho tt dnh cho sinh vin khi hc mn hnh
hc x nh.
Hnh hc x nh khng nhng c ng dng gii v sng to cc bi ton afin
m cn nhiu ng dng khc trong hnh hc s cp. Hy vng rng ni dung ti cn tip
tc c m rng v hon thin hn, nhm phc v cho vic dy v hc ton thuc chng
trnh ph thng.
Tuyn tp Bo co Hi ngh Sinh vin Nghin cu Khoa hc ln th 7 i hc Nng nm 2010
442

TI LIU THAM KHO

[1] Khu Quc Anh, Phm Bnh , T Mn (1984), Bi tp hnh hc cao cp, (tp2), Nh
xut bn Gio dc, H Ni.
[2] Vn Nh Cng (1999), Hnh hc x nh, Nh xut bn Gio dc, H Ni.
[3] Vn Nh Cng, Kiu Huy Lun (1978), Hnh hc cao cp, Nh xut bn Gio dc,
H Ni.
[4] Vn Nh Cng (ch bin), Kiu Huy Lun, Hong Trng Thi (2001), Hnh hc 2,
Nh xut bn Gio dc, H Ni.
[5] Nguyn Mng Hy (2007), Hnh hc cao cp, Nh xut bn Gio dc, H Ni.
[6] Nguyn Mng Hy (2008), Bi tp hnh hc cao cp, Nh xut bn Gio dc, H Ni.
[7] Phm Qu Mi (2006), ng dng hnh hc x nh vo vic gii v sng to cc bi
ton hnh hc s cp, ti nghin cu khoa hc cp i hc Nng.
[8] Nguyn Cnh Ton (1979), Hnh hc cao cp, Nh xut bn Gio dc, H Ni