Professional Documents
Culture Documents
Đ I Cương (Main)
Đ I Cương (Main)
H PHNG TRNH
1. Khi nim v h phng trnh
H phng trnh l b ca hai hay nhiu hn cc phng trnh vi cng tp
hp cc n s. Khi gii h phng trnh, ta i tm cc gi tr ca n s tha
mn tt c cc phng trnh ca h. Tp nghim ca h l tp hp tt c cc
b gi tr ca n s tha mn cc phng trnh ca h. Mt cch cht ch,
gii h phng trnh l tm ra tp nghim ca n.
H phng trnh c th v nghim, hu hn nghim hoc v s nghim.
Hai h phng trnh (I) v (II) cng tp n c gi l tng ng nu
chng c cng tp nghim. Nu mi nghim ca h phng trnh (I) u l
nghim ca h phng trnh (II) th h phng trnh (II) c gi l h qu
ca h phng trnh (I).
V d 1. Hai h phng trnh
(I)
4 x+
5 y=
14
x +y =
3
x
3 y=
3 x y =
1
v (II)
x +y =10
x 2 +y 2 =52
v (II)
x +y =
10
xy =24
x +y =10
x 2 +y 2 =52
v (II)
xy =24
x 2 +y 2 =52
( 6; 4)} .
(*)
f1 ( x , y ) + h ( x , y ) = g1 ( x , y ) + h ( x , y )
f 2 ( x , y )= g 2 ( x , y )
f1 ( x , y ).h ( x , y ) = g1 ( x , y ).h ( x , y )
f 2 ( x, y )=g 2 ( x, y )
f1 ( x , y ) =g1 ( x , y )
f 2 ( x , y ) + f ( f1 ( x , y )).h ( x , y ) = g 2 ( x , y ) + f ( g1 ( x , y )).h ( x , y )
Chng minh:
Cc php bin i 1) v 2) l cc php bin i tng ng trn mt
phng trnh, do l php bin i ca h.
f1 ( x0 , y 0 ) = g1 ( x0 , y 0 ) f ( f1 ( x0 , y 0 )) = f ( g1 ( x0 , y 0 ))
f 2 ( x0 , y 0 ) = g 2 ( x 0 , y 0 )
Do f 2 ( x0 , y0 ) + f ( f1 ( x0 , y0 )).h( x0 , y0 ) = g 2 ( x0 , y0 ) + f ( g1 ( x0 , y0 )).h( x0 , y0 )
Nn ( x 0 , y 0 ) l nghim ca 3).
Nu ( x 0 , y 0 ) l mt nghim ca 3) th
y 2 +y (
Do
x 2 x ) 2 x
x =0
f 2 ( x0 , y0 ) = f 2 ( x0 , y0 ) + f ( f1 ( x0 , y0 )).h( x0 , y0 ) f ( f1 ( x0 , y0 )).h( x0 , y0 )
= g 2 ( x0 , y0 ) + f ( g1 ( x0 , y0 )).h( x0 , y0 ) f ( g1 ( x0 , y0 )).h( x0 , y0 )
= g 2 ( x0 , y0 )
Nn ( x 0 , y 0 ) l nghim ca h (*).
Vy (*) v 3) tng ng.
nh l 2
Quy tc thay th
H phng trnh (I)
h phng trnh (II)
y =f ( x )
F ( x , y ) =0
tng ng vi
y =f ( x )
F ( x , f ( x )) =0
Chng minh:
Nu ( x0 , y0 ) l mt nghim ca h (I) th
y0 = f ( x0 ) , F ( x0 , y0 ) = 0
Do F ( x0 , f ( x0 )) = 0 tc l ( x 0 , y 0 ) l mt nghim ca h (II).
Nu ( x 0 , y 0 ) l mt nghim ca h (II) th
y0 = f ( x0 ) , F ( x0 , f ( x0 )) = 0
Do F ( x0 , y0 ) = 0 tc l ( x 0 , y 0 ) l mt nghim ca h (I).
Vy (I) tng ng vi (II).
Bn cnh cc php bin i tng ng, ta cn c th s dng cc php
bin i a v h phng trnh h qu, tc l c h c tp nghim ln hn
hay bng tp nghim ca h ban u.
Mt s php bin i h qu thng s dng:
3
nh l 3
Cho h phng trnh
f1 ( x , y ) =g1 ( x , y )
f 2 ( x , y ) =g 2 ( x , y )
(*)
1)
y 2 + y ( x 2 x) 2 x x = 0
2)
f12 ( x , y ) + f 2 2 ( x , y ) = g12 ( x , y ) + g 2 2 ( x , y )
f 2 ( x, y )= g2 ( x, y )
3)
x 1 = 9 12 y + 4 y 2
x = 6 2 y
(1)
(2)
5 2 y = 9 12 y + 4 y 2 2 y 2 5 y + 2 = 0
1
y=
2
y =2
x =5
x =2
2 x +5 + 2 y +5 =6
( 2 x + 2 x + 5 ) + ( 2 y + 2 y + 5 ) = 10
5
+
2x + 5 + 2x
5
=2
2y + 5 + 2y
a = 2x + 2 x + 5 > 0 , b = 2 y + 2 y +5 > 0 .
a +b =10
5 5
+ =2
a b
Ta c:
a =5
b =5
Xt phng trnh
y 2 +y (
x 2 x ) 2 x
x =0
2 x + 5 = 25 10 2 x + 2 x
2x = 2 x = 2 .
y =2 .
Tng t cng c
Vy h phng trnh c nghim
1
x + + x +y 3 =3
y
1
2 x +y + =8
y
iu kin
t
a=
x+
Ta c:
Vi
y 0, x +
a =1, b = 2
1
x + = 1,
y
b=
x+
1
= 2,
y
a=
1, b =2
a =2 , b =
1
ta c:
x + y 3 = 2
a = 2, b =1
x + y 3 > 0
x+
1
= 1,
y
x + y 3 = 4
x+
Vi
1
> 0, x + y 3
y
1
>0
y
a +b =3
a 2 +b 2 =5
( x, y ) = ( 2, 2) .
1
=1
7 x
y =7 x
x =4 10 , y =
3+ 10
x =4 + 10 , y =
3 10
ta c:
x + y 3 =1 x +
1
= 4, x + y 3 = 1
y
1
=4
4 x5
y =4 x
x+
x =3, y =
1
x =5 , y =1
Vi
y =1
ta c:
4 x 2 + 1 4 x 1 = 0 x( x 1) = 0 x = 0 x = 1
Vi
y = 1
ta c:
4 x 2 +1 + 4 x 1 = 0 x( x + 1) = 0 x = 0 x = 1
Vi
y 2 1 4 xy = 0
ta c:
y 2 1
x=
( y 0)
4y
4(
y 2 1 2
y 2 1 3
( y 2 1) 2
) + y 4 + 4(
)y =1
+ 4 y 4 + 4( y 2 1) y 2 = 4
2
4y
4y
y
5 y 4 6 y 2 + 1 = 0 ( y 2 1)(5 y 2 1) = 0
y = 1 x = 0
iu kin
xy 0, x 2 + y 2 1
a = x 2 + y 2 1, b =
x
, ab 0.
y
t
Ta c:
3 2
+ =1
a b
a 2b = 3
Vi
a =1, b = 1
Vi
a = 9, b = 3
3
2
+ =1
2b + 3 b
a = 2b + 3
b 2 2b 3 = 0
a = 2b + 3
b =
1, a =
1
b =3, a =9
ta c c 2 nghim l ( x, y ) =(3,1); ( 3, 1)
x x y 1 =1
y + x +2 y
2
x y 2 x =0
x, x y 1 0
iu kin
.
Phng trnh th nht ca h tng ng vi
x =1 + x y 1 y = 2 x y 1 y 2 = 4( x y 1)
( y + 2) 2 = 4 x
y +2 = 2 x
Ta c:
y +2 = 2 x
y+
x =y
y =2
x =4
y +2 = 2 x
y 2 y 2 = 0
y +2 = 2 x
2 y + y + 2 = y ( y + 2)
y = 1
1
x=
4
y 2 x
=
+2
x
y
y ( x 2 +1 1) = 3 x 2 + 3
iu kin
x > 0, y 0 .
1
y 2 x
+ =
+2
y
x x
y x + y 2 = 2 x x + 2 xy
y 2 + y ( x 2 x) 2 x x = 0
bc 2 bin y, ta c:
Xem y l phng trnh
= ( x 2 x) 2 + 8 x x = ( x + 2 x) 2 > 0
Vi y = x ta c: x ( x 2 +1 1) = 3x 2 + 3
M x ( x 2 +1 1) < 0 < 3x 2 + 3 nn phng trnh ny v nghim.
Vi
y = 2x
ta c:
2 x ( x 2 +1 1) = 3x 2 + 3 x 2 +1(2 x 3 ) = 2 x
( x 2 +1)(4 x 2 4 3 x + 3) = 4 x 2
4 x 4 4 3x 4 3x 3 + 3 + 3x 2 = 0
( x 3 )(4 x 3 + 3 x 3 ) = 0 x = 3
3, 2 3 )
2 x y + 3 xy = 4 x + 9 y
2
7 y + 6 = 2x 2 +9x
4x2
y= 2
2 x + 3x 9
y=
Do
2x2 + 9x 6
7
4x 2
2x 2 + 9x 6
=
28 x 2 = (2 x 2 + 9 x 6)(2 x 2 + 3x 9)
7
2 x 2 + 3x 9
( x + 2)(2 x 1)(2 x 2 + 9 x 27) = 0
x = 2 x =
y=
1
9 3 33
x=
2
4
16
1
y=
y =3
7
7
16
1 1
9 3 33
); ( ,
); (
, 3) .
7
2 7
4
2 2 x + y = 3 2 x y
x +6 + 1 y = 4
iu kin
Phng trnh th nht ca h tng ng vi
2 2 x + y + 2 x + y 3 = 0 ( 2 x + y 1)( 2 x + y + 3) = 0
2 x + y =1 y =1 2 x
x + 6 + 2x = 4
( x, y ) = (2, 3) .
2 y ( x 2 y 2 ) = 3x
x ( x 2 + y 2 ) =10 y
Vi
x2 = 4 y2
ta c:
x2 =
5y2
3
2 y3 = x
xy = 2
2 y.3 y 2 =3 x
x.5 y 2 =10 y
x =2
y =1
2 y3 = x
2y4 =2
2 y.
Vi
5
x = y2
3
2
ta c:
x.
2 2
y = 3x
3
8 2
y = 10 y
3
4 y 3 =9 x
4 xy =15
( x, y ) = (0, 0) .
x =
4 y 3 =9 x
16 y 4 =135
y =
15
2 135
4
135
2
a=
x+y
x + y + 6 xy
b=
5a + 6c = 4
Ta c:
Do
6b + 4a = 5
4c + 5b = 6
x+y
1
=
x + y + 6 xy 8
z+y
3
=
z + y + 4 zy 4
x +z
9
=
x + z + 5 xz 16
z+y
z + y + 4 zy
x+z
, c = x + z + 5 xz
4 5a
c=
6
4a + 6b = 5
4 5a
5b + 4(
) =6
6
( z + y ) =12 yz
7( x + z ) = zx
1
33
=
x
14
1
45
=
y 14
1 123
=
z
14
10
1
8
3
b=
4
9
c=
16
a=
7( x + y ) = 6 xy
1 1 6
+ =
x y 7
1 1
+ =12
y z
1 1 45
+ =
z x
7
14
33
14
y=
45
14
z=
123
x=
121
27 2
9
x 2 + y 2 + xy 3 x 4 y + 4 = 0
x2 + 2x =
Xem y 2l phng
trnh bc2 2 bin y, ta c:
2
= ( x 4) 4( x 3 x + 4) = 3 x + 4 x 0 0 x
x
4
3
4 2
4
121
2
2.3
2
Do x + 2 x + 27 ( 3 ) + 2. 3 + 27 = 9
Phng trnh
th nht ca h tng ng vi
x
x 2 + 2 x + 27 2 =
Nn
x=
121
9
4
4
y=
3
3
4 4
( x, y ) = ( , ) .
3 3
x 2 + y 2 + z 2 = 2010 2
x 3 + y 3 + z 3 = 2010 3
x 3 + y 3 + z 3 x + y + z
x , y , z 2010
2010( x 2 + y 2 + z 2 ) = 20103
x = 0 x = 2010
y = 0 y = 2010
z = 0 z = 2010
( 2 x 3 x + 4)(2 y 2 3 y + 4) = 18
2
x 2 + y 2 + xy 7 x 6 y +14 = 0
11
Xt
x 2 + y 2 + xy 7 x 6 y + 14 = 0
Phng trnh
ny2 c nghim khi2
2
x = ( y 7) 4( y 6 y + 14) = 3 y + 10 y 7 0 1 y
7
3
Phng trnh
ny
c nghim khi
2
2
2
y = ( x 6) 4( x 7 x + 14) = 3x + 16 x 20 0 2 x
Ta xt hm s
f (t ) = 2t 2 3t + 4 f ' (t ) = 4t 3 = 0 t =
10
3
3
<1
4
ng thc xy ra khi x = 2, y =1 .
Th li vo (*) ta thy khng tha.
Vy h phng trnh v nghim.
Bi 14. Gii h phng trnh
x 4 + x3 y + 9 y = y3 x + x 2 y 2 + 9x
x( y 3 x 3 ) = 7
Ta c:
x( x + 3 x 3 +
x( y 3 x 3 ) = 7 y = 3 x 3 +
7 2
7
7
) = x[ x 2 + 2 x 3 x 3 + + 3 ( x 3 + ) 2 ] = x 3 + 2 x 3 x 6 + 7 + 3 x( x 4 + 7) 2
x
x
x
V x > 0 nn y l hm ng bin.
Do
7
x
x( x + 3 x 3 +
7 2
) =9
x
c khng qu mt nghim.
2) .
12
2. H BT PHNG TRNH
1. Khi nim v h bt phng trnh
Nh h phng trnh, chng ta cng c cc nh ngha tng t v h bt
phng trnh.
nh l di y m t mt s php bin i thng dng trn h bt phng
trnh:
Cho h bt phng trnh
f 1 ( x , y ) > g1 ( x , y )
(*)
f 2 ( x, y ) > g 2 ( x, y )
f1 ( x , y ) + h ( x , y ) > g1 ( x , y ) + h ( x , y )
f2 ( x, y )>g2 ( x , y )
f1 ( x , y ). h ( x , y ) > g1 ( x , y ).h ( x , y )
f 2 ( x, y )>g2 ( x, y )
f1 ( x , y ) >g1 ( x , y )
f 2 ( x , y ) + f ( f1 ( x , y )).h ( x , y ) >g 2 ( x , y ) + f ( g1 ( x , y )).h ( x , y )
3x 5 0
x 2 3x + 2 0
x 3
<0
x +1
S1 = ( ;
H tng ng vi
x 2y
x 2 y + y = 3
x y =5
x <2y
2 y x + y =3
x y =5
H th nht v nghim.
H th hai, hai phng trnh cho ta nghim y=4, x=9 nhng khng tha
mn bt phng trnh.
Vy h v nghim.
1 x, y , z 1 .
14
Kt hp vi iu kin ca h.
Vy h bt phng trnh c 3 nghim l
Bi 2. Gii h bt phng trnh
2 x y + x 1 2( x 1) + 2( 2 x y ) 2
y 2 + 4 x x 1 17 = 0
15