Ahi Evran niversitesi Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 14, Say 2, Austos 2013, Sayfa 461-476

Tarih retiminde Haritalarn nemi ve Kullanm *

Tuba ENGL BRCAN 1 , Mustafa SAFRAN2
Z Tarihin corafya ile olan yakn ba dikkate alnarak, bilimlerin birbiri ile yardmlama iinde olmas gerektiinden yola klarak, tarih haritalarnn kullanmnn ve kullanlma gerekliliinin vurgulanaca bir alma gerekletirilmitir. almann alanda konu olarak bir ilk olduu ve daha sonraki almalar iin bir alt yap oluturaca dncesindeyiz. Aratrmada, lise tarih dersi becerileri arasnda yer alan Mekn Alglama Becerisinin renciye kazandrlmasnda tarih haritalarnn ve harital tarih retim etkinliklerinin tasarlanarak uygulanmasnn rencilerin tarih konularn somutlatrmas, olaylarn getii meknn farkna vararak deerlendirilmesini salanmas amacndan yararl olacana ve harita kullanmnn mekn alglama becerisini gelitirmek iin gerekli bir ara olduu sonucuna varlmtr. Aratrmada tarama modellerinden, literatr incelemesi ve ariv taramasn ieren tarihi yntem kullanlmtr. Tarihi yntemin zellikleri dikkate alnarak aratrmada tarihi belge ve kantlara birinci elden ulalmaya allmtr. Konuyla ilgili ulusal ve uluslararas alanda yazlan kitap, makale, bildiri, tez... vb. gibi yaynlar taranmtr. Anahtar Kelimeler: Tarih eitimi, tarih retimi, tarih haritalar, mekn alglama becerisi.

The Usage and The Importance of Maps in Teaching History

ABSTRACT Considering the close relationship between history and geography and depending on the thesis that science disciplines should help one another, a study that stresses that use of history maps and the need of history maps will be made. We believe that this study is the first one in this area as topic and it will pave the way for the studies to be done in the future. Historical method which includes literature review and archive research have been used as survey models in the research. The historical method which is used for researching an event that happened in the history or examining a relationship between a problem and the past is the process of finding the reality, in other words, the process of reviewing the past in critical view, analysing the past, synthesising and reporting it for finding the reality. Considering this feature of historical method, effort has been made to reach the first hand
*

alma Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstitsnde Prof. Dr. Mustafa SAFRAN danmanlnda yaplm Doktora tezinin bir ksmndan zetlenerek hazrlanmtr. 1 Dr., Gazi niversitesi, Gazi niversitesi, tbsengul@gmail.com 2 Prof. Dr., Gazi niversitesi, Gazi niversitesi, safran@gazi.edu.tr

462

Tarih retiminde Haritalarn nemi ve Kullanm

T. engl Bircan, M. Safran

historical documents and evidences. National and international books, articles, proclamations, thesis and etc. concerning this subject matter have been reviewed. Keywords: History education, history teaching, history maps, historical location perception skill.

GR 'Tarih' ve 'Eitim' arasndaki iliki tarihin retimi sz konusu olduunda daha dikkate deer bir hal alr ve hassas bir dengeye ihtiya duyar. Dengeyi salamak birka boyutun deerlendirilmesiyle mmkn olabilir. Bu boyutlar; retmen, yntem-teknik, retim materyalleri, retim ortam ve lme-deerlendirme... eklinde sralayabiliriz. Tarih eitiminde etkili olan bu boyutlara ynelik almalar son yllarda katlanarak artmaktadr. Safran (2009), Demirciolu ve Turan (2012) editrlklerinde karlan kitaplarda pek ok tarih eitimcisi, alan destekleyen bak alarn ve uygulamalar sunmulardr. ztrk (2012) yaymlad kitabyla 'Bilgi ve letiim Teknolojileri (BT) ile Tarih retim i' arasnda iliki kurmu, engl Bircan (2013) tarafndan gerekletirilen doktora almasyla 'Animasyonlarn ve Haritalarn Tarih retiminde Kullanm'na Trkiye'de ilk kez yer verilmitir. Bu almalar, yllarn eksikliini giderme yolunda yaplan aratrmalardan sadece bir ksmdr. Tarih retiminde materyal kullanm ve lme-deerlendirme boyutlarnda ise hala eksiklikler grlmektedir. Tarih retimine ilikin baz eksiklikler ve eletiriler dnden bugne devralnmtr. 'Tarih Tedrisinin Usul -u Esasiyesi' adl makalesinde Sat Bey'in, dnemin tarih retimine ynelik eletirisi dikkat ekicidir. Onun, gzmn nnden harfi harfine Franszcadan tercme edilmi ders kitaplar, ayrntl kitaplardan zetlenmi 'Kk Tarihler', bunlar ezberlemekle megul retmenler, Sultan Osmann sa m l m olduunu tayin edemeyen ocuklar, Krm savan bir Fransz-Rus sava tasvir edercesine nakleden renciler, memleket almak ile elma almak arasndaki fark takdir edememi ocuklar takm takm geiyor ve bana ac ve derin bir tesirle 'heyhat!' dedirtiyor" (M. Sat, 1327) eklindeki ifadesi, ezberci retimin faydaszlnn arpc bir gstergesidir. 1900l yllarn banda saptanan bu durum ile gnmzde karlalmadn sylemek olduka gtr ve gelecekte karlalmamas iin de bugnden yaplmas gerekenler mevcuttur. Bu noktada, tarih retiminde grselliin nemi ve grsel materyallerin rencilerin renmelerine faydas dikkate deer bir hal almaktadr. renciler grerek iittiklerinde, %50 orannda daha kalc bir renme salanmaktadr (Demirel, 2011). Eitimde renme boyutunun dnda rencilerin derse ilgilerini arttrmak ve duyusal geliimlerini de salamak asndan grsel materyaller etkili kaynaklardr. imek (2003) konuya ynelik makalesinde, tarih derslerinde kullanlacak grsel materyallerin rencilerin dzeyine uygun olarak hazrlanmasnn byk faydalar salayacana inandn belirtmektedir. Tarih retmenlerinin katlmyla gerekletirilen bir aratrmada da retmenlerin, karlatklar en nemli problem olarak ara-gere eksikliini vurgulamalar dikkat ekicidir (Demirciolu, 2012). Payko (1991)'un da belirttii gibi retimin her alannda olduu gibi tarih retiminde de dersin amalarna, retmenin niteliklerine, rencilere ve retim durumunun zelliklerine uygun retim aralarn

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 1 4, Say 2, Austos 2013

463

gelitirmek ve kullanmak gerekmektedir. Bu sebeple tarih retiminde aragere tasarm ve kullanmna ilikin almalarn gelitirilmesi yararl olacaktr. Gemiin bilimi olarak basit bir ifade ile tanmlanan tarihin, okul hayatmz boyunca peimizi brakmayan uzun ve ayrntl bir tanm mevcuttur. Her tarih snav ncesi zenle ezberlenen ancak znde ne ifade ettiine pek kulak verilmeyen bu tanm, tarihi oluturan eleri iinde barndran zengin bir ifadedir. Bu ifadeye gre tarih, insan topluluklarnn gemiteki her trl faaliyetlerini, olaylarn, birbiriyle olan ilikilerini sebep -sonu ilikisi iinde yer ve zaman gstererek belgelere dayal olarak inceleyen bir bilim dald r (MEB, 2008a). Tarihin tanm iinde geen yer ve zaman bir olayn tarih olarak deerlendirilebilmesi iin gerekli iki unsurdur. Her olayn bir zaman yani tarihi vardr ve her olay bir yerde yani bir meknda yaanr. Tarihi meknlar, gemiten gnmze gelen birok bilgiyi bnyelerinde tayarak gnmze k tutarlar. Bu meknlarn bilinmesi tarihi olaylarn daha net anlalabilmesi asndan yararl olacaktr. Bir meknn bilinmesi ilk olarak alan gezilerini akla getirmekte ve meknn gezilmesi olarak dnlmektedir. Oysaki mekn bilmek demek, mekn alglamak demektir. Bir mekn alglayabilmek onun dnya zerindeki yerinin, konumunun ve doal durumunun farkna vararak mmkn olabilir. Btn tarihi olaylar corafi bir mekn iinde var olurlar. Meknn tasviri, olaylarn deerlendirilmesi asndan ok nemlidir (Kstkl, 1999). Corafi artlar; tarihe ekil verir, geliimine yardm eder ve btn insan yaam bu corafi evreye gre incelenir. nsanlarn yeryzne yayl ve kurduklar uygarlklar da tarihi gelimenin rn olarak aklanabilir. Bu srete uygarlklarn yeryzndeki geliimini aratrrken tarih ve corafyann birliktelii nemlidir. Sadece bilim dal olarak deil, eitim -retim boyutunda da disiplinler aras bir anlayla tarih ve corafyann ortak almalar yararl olacaktr. lk ve ortaokulda Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersleri ile balayan yakn takip, lise dzeyinde derslerin kendilerine ait adlarla ayrlmasna ramen hi kesintiye uramadan devam etmektedir. Tarih ve corafya arasndaki bu ba sadece konu alan asndan deil, retimde kullanlan materyaller asndan da desteklenmeli ve gelitirilmelidir. Bu noktada haritalar, tarih dersi materyalleri olarak karmza kmaktadr. Haritalarn tarih derslerinde verimli ve deien eitim atlarna uygun olarak kullanlmas tarih derslerinde yaanan baz skntlarn da sonlanmas adna yararl olacaktr. Ama Bu almayla tarihi olayn getii 'yer'in yani 'mekn'n rencilere retimine ynelik bir balang yaplmtr. Olaylarn getii meknn kavranmas soyut olarak deerlendirilen tarihi olaylarn somutlatrlmas iin iyi bir yoldur. Tarih retmenlerinin, tarihte geen yeri bilmenin tarih retimine kataca yararlarn ou kez farkna varamamalar nedeniyle tarih retiminde mekna ynelik almalar pek gzlenmemektedir (engl Bircan, 2013). Oysaki rencilerin zihninde tarihsel meknn canlanmas, olaylarn kavranmas ve yorumlanabilmesi iin olduka nemlidir. Tarih retimi ve haritalar ilk bakta birbiriyle ilikili ve balantl gibi grnse de, yaplan aratrmalarda

464

Tarih retiminde Haritalarn nemi ve Kullanm

T. engl Bircan, M. Safran

gnmzde tarih retiminde haritalardan gerektii gibi yararlanlmadnn fark edilmesi ve tarih retmenlerinin harita kullanmna ynelik bilgilerinin istenilen lde olmadnn grlmesi zerine konuyla ilgili alma yapmaya ihtiya duyulmutur. almada, tarihin corafya ile olan yakn ba dikkate alnarak, bilimlerin birbiri ile yardmlama iinde olmas gerektiinden yola klarak tarih haritalarnn kullanmnn ve kullanlma gerekliliine dikkat ekmek amalanmtr. 'Mekn Alglama Becerisi' lise tarih dersi becerileri arasnda yer almaktadr (MEB, 2007). Bu becerinin renciye kazandrlmas ile rencilerin olaylarn getii mekn fark etmesi salanarak, tarihi bilgiler somutlatrlacak ve renme kolaylaacaktr. Harital tarih retim etkinliklerinin tasarlanarak uygulanmas, rencilerin mekn alglama becerilerini gelimesine ve dolaysyla tarihi anlama ve yorumlamalarna katk salayacaktr. YNTEM Aratrmada tarama modellerinden literatr incelemesi ve ariv taramasn ieren tarihi yntem kullanlmtr. Gemi zaman iinde meydana gelmi olay ve olgularn aratrlmasnda ya da bir problemin gemi ile olan ilgisi ynnden incelenmesinde kullanlan ynteme tarihi yntem denir. Tarihi yntem gerei bulmak, baka bir deile bilgi retmek iin gemiin tenkidi (eletirel) bir gzle incelenmesi, analizi, sentezi ve rapor edilmesi srecidir (Kaptan, 1998). Tarihi yntemin bu zellikleri dikkate alnarak aratrmada tarihi belge ve kantlara birinci elden ulalmaya allmtr. Konuya ynelik ulusal ve uluslararas alanda yazlan kitap, makale, bildiri, tez vb. gibi yaynlar taranm olup, tarih konularna ilikin harital basit ders etkinlikleri paylalmtr. TARH DERSLER VE HARTALAR Tarih dersi kapsamnda kazandrlacak temel becerilerden biri olan mekn alglama becerisi tarih programlarnda yaplan dzenlemelerde zellikle vurgulanmtr. 2003ten itibaren balayan program yenileme almalarnda tarih derslerine ynelik genel ve tarihsel beceriler sralanm, mekn alglama becerisi de genel beceriler arasnda yerini almtr (MEB, 2007; MEB, 2008b). 'Mekn alglama bir beceri midir?' noktasnda baz eletirilerin olduunu da belirtmek gerekir . zcan (2008) 'Dnme ve Beceri Tipolojisi' balkl yazsnda bu beceriyi n plana karanlar renciyi sadece grme duyusu meknna hapsetmekle sulamakta, bu beceriyi de snrlandrc ve uydurma bir beceri olarak grdn belirtmektedir. Bu tartmalar bir yana yeni olmas nedeniyle mekn alglama becerisi tarih retmenleri iin de tandk deildir. Daha ok corafya eitimine ve corafya konularna dikkat ekmesi nedeniyle sosyal bilgiler eitimi iinde yer alan bu becerinin tarih dersinde nemse nmesi biraz zaman alm olabilir. Mekn algs, insanlarn evreyi alglama, bilme ve adlandrmalarna ilikin sreleri iermektedir. Meknsal bili, evredeki nesne ve zelliklerin kavranmasnda ve snflandrlmasnda btn duygularn kullanlmasn i erir.

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 1 4, Say 2, Austos 2013

465

Mekn alglama becerisinin alt balklar; uzay ilikilerini grebilme (Bir cismin uzayda ya da bir eklin kt zerindeki biimini gz nnde canlandrma, bir ekli boyutlu grebilme, bir alan, krokiyi, soka veya binay gz nnde canlandrabilme), harita, plan, kroki, grafik, diyagram izme ve yorumlama ve kre kullanma (MEB, 2005) olarak sralanmaktadr. Bu bilgiler dikkate alndnda mekn algsnn corafya retimi dorultusunda tanmland daha net grlebilir. Konunun tarih retimi ynnde yorumlanmas meknn tarih derslerinde vurgulanabilmesi adna gereklidir. Bu noktada mekn algs; tarihi olaylarn getii yerleri hayallerinde canlandrabilme, tarih derslerinde harita ve kre kullanabilme, tarih haritalar izebilme, harita zerinde konumu, komular, yn belirleyebilme, yerleim blgesinin snrlarn izebilme, genilemeyi gsterebilme ve haritay yorumlayabilme olarak ifade edilebilir. rencilerde mekn algsnn gelimesi soyut olaylarn somutlamas ve renci zihninde anlamlandrlmas asndan yararl olacaktr. Tarih dersinde mekn algs okul d ve okul ii etkinliklerle gelitirilebilir. Okul d etkinlikler tarihi alan ve mze gezileri olarak sralanrken; okul ii etkinlikler derslerde haritann aktif kullanm ile mmkn olacaktr. Burada dikkat ekmek isteriz ki, okul ii etkilikler verimli bir ekilde uyguland takdirde okul d etkinlikler tamamlayc ve yararl olabilir. Alan gezilerinin haritasz yaplmas ve haritalarla desteklenmemesi halinde rencilerin, olaylar ile meknlar arasnda iliki kurmas zor olacak ve yeteri kadar renme salanmayacaktr. rnein anakkale sava alanlarna dzenlenecek bir gezide, sadece alann ve antlarn ziyareti hatrda kalclk ve anlamllk adna eksiklikler douracaktr. ncelikle rencilerin harita zerinden anakkale'nin konumunu belirlemeleri, Gelibolu Yarmadasnn arazi eklini incelemeleri ve kartmalar harita zerinden takip etmeleri, Limni adasnn yarmadaya ve anakkale Boaz'na gre konumunu grmeleri sava anlamalar ve bilgilerin kalcln salamalar adna nemlidir. Aksi takdirde hatrda kalan bir ka hikye ile geziyi bitirmeleri ve bir sre sonrada ho bir andan daha fazlasn hatrlamamalar beklenen bir durumdur. Bu sebeple tarih derslerinde haritalarn kullanm ve gezilerin de haritalarla desteklenmesi tarih retimi adna atlacak nemli admlardandr. Ayrca derslerde harita izmek, izdirmek ve harital almalarn, oyunlarn kullanm rencilerde sadece mekn alglama becerisini gelitirmekle kalmayacak ayn zamanda tarih derslerine ynelik ilginin artmasn da salayacak ve tarih dersleriyle ilgili zihinlerde oluan nyarglarn almasna yardmc olacaktr. Bu sebepledir ki meknsal alglamay arttran en nemli ara haritadr. Kiinin yaad evreyi ve kresel boyutta mekn alglayabilmesi, haritay okumay bilmesi ve haritay doru kavramasna (Ta, 2006) ve haritalar olaylar anlamlandrmada kullanmasna baldr. Harita ve haritaclk almalarnn ortaya k denizcilerin, tccarlarn, baka dnyalara yelken amak isteyen kiflerin, fatihlerin bilinmezi bilmesi, bilinebilir klma arzusundan kaynaklanr (Danacolu, 2001). Bu dnce ile balayan haritacln corafya dersi malzemesi zellii tad ve toplumda bu ynde bir intiba oluturduu grlmektedir. Bu durum o kadar gerektir ki, Smart (1998), tarih ve haritalar zerine alma yapmaya baladnda ve farkl kurulularla temasa getiinde ounlukla iine dt diyalogu yle zetler:

466

Tarih retiminde Haritalarn nemi ve Kullanm

T. engl Bircan, M. Safran

Haritalar m? O zaman corafya blmne gidin...! Haritalarn corafya malzemesi olarak grld yukarda ifade edilen durum bata olmak zere farkl pek ok deneyimle sabitlenmitir. Bu durumun deimesi farkl alanlarda haritalarn etkili bir ekilde aratrlmas, tasarlanmas ve kullanlmasyla mmkn olacaktr. Haritalarn, retimde kullanmn sadece corafya dersi ile snrlamak byk bir eksikliktir. Harita becerilerinin bir anda var olmas beklenemez ancak lkokul ve ortaokul seviyesinde Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler dersleri ile temellerinin atlmas, lisede corafya ve tarih dersleriyle de gelitirilmesi gerekir. Disiplinler aras bir anlayla retmenlerin ortak alarak ve bir dier dal retmeninin neyi, ne kadar rettiinin bilincine vararak derslerini planlamas, zellikle farkl derslerde kazandrlacak becerilerin desteklenmesi iin de faydal olacaktr. Tarih ile corafyann bu yakn ilikisini retim becerileri dzeyinde de deerlendirerek uygun almalar hazrlamakta fayda vardr. Gerek corafya derslerinde gerekse tarih derslerinde bir retim materyali olarak haritalardan yararlanmak iin baz harita becerilerinin temellerinin atlmas ve gelitirilmesi anlaml olacaktr. Harita becerileri (Demiralp, 2006); sembollerin anlalmas, alansal perspektifin gelitirilmesi, ynn anlalmas, uzakln anlalmas, yerin belirlenmesi, harita lei, yeryz ekillerinin anlalmas, haritann yorumlanmas eklinde sralanabilir. Bu beceriler elbette ki corafya eitimi dzeyinde dnlm ve planlanmtr. Bu noktada ama, Sosyal Bilgiler ve corafya dersinde bu becerileri kazanan rencilerin, tarih derslerinde bu becerilerinden yararlanlarak konular daha iyi anlayacaklar ve yorumlayacaklar iin ortamlarn hazrlanmasdr. Sat Bey, rencinin corafya okurken eitli lkeleri uzaktan, yksekten grr gibi olmas ve onlar hayalinde canlandrmas gerektii zerinde durur. Onun; kk tepeler byk dalarn, kk rmaklar byk nehirlerin, birikintiler gllerin, gller denizlerin zihinde canlandrlmasn salayacak birer rnek oluturur (Oru ve Krpk, 2006) szleri, mekn algsn iaret etmektedir. renci savalar, aknlar, keifleri, medeniyetlerin kurulularn ve etkileimlerini harita zerinde daha anlalr bir ekilde hayal edebilirse ta rih renme, anlaml ve yararl olur. Bu sebeple rencilerin derslerde tarih atlaslarn yanlarnda bulundurmalar, haritalara kolayca ulamalar asndan gereklidir. Tarih atlaslarnn retimde kullanm blgesel atmalarn incelenmesinde, bir lkenin corafi genilemesinin kefinde ve toprak eklenmesinin bir lkenin bymesi zerindeki etkilerini anlamada rencilere yardmc (Crowder, 2001) olacak ana kaynaklardandr. Ali Reat Bey, 'Okullarda Tarih Dersi' yazsnda dnemin uygulanan tarih retim yntemlerini; anlatm, zetleme, okuma, soru-cevap, yazma ve harita iziminden ibaret grerek eletirmi, renci katlm ve etkinliinin arttrlmas gereine deinmitir (Dnmez ve Oru, 2006). Ne ilgintir ki; gemite olaan grlerek eletirilen harita izimi, gnmz tarih retiminde zlenen ve olmas

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 1 4, Say 2, Austos 2013

467

gereken bir zellik ve ders etkinlii olarak karmza kmaktadr. Baymur (1945:51-52), haritadan faydalanmayan bir tarih retmenini gereklerden uzak ve verimsiz olarak niteleyerek, tarih derslerinde harita kullanmnn gerekliliine vurgu yapm, haritalara her tarih dersinde ve snfnda mutlaka yer verilmesini iddetle nermitir. Baltacoluna gre, tarih retimi mmkn olduunca kitap ibarelerinden kurtarlmal, olaylarn meydana geldii yerl erin resimleri ve haritalar kullanlmaldr. Tarihin soyut bilgileri bu yolla somut fikirlere balanabilir (Ata, 2000a). Geleneksel tarih eitim sisteminde renci iin temel retim aracnn ders kitab olduunu belirten Ata (2001), ikinci nemli aracn haritalar olduunu vurgulamaktadr. Haritalar, sadece bugnn deil, dnn de nemli retim materyalleriyken bu aralarn kullanmn arttrp, modernizasyonunu salamak yerine gnmzde niin tarih retimde etkin olarak kullanlmadklarn sorgulamak gerekmez mi? Bu sorunun cevabn ok uzakta aramamak gerekir. nk eldeki verilere gre haritalarn etkin kullanmnda yaanan skntlarn kaynaklarndan biri tarih retmenleri olarak grlmektedir. Tarih derslerinde tarih retmeninin harita kullanma alkanlnn olmas, rencilerin harita kullanmn olumlu ynde etkilemektedir. Atatrkn harita bandaki resminden ilham aldn ifade eden Ata (2000b), bir tarih eitimcisi olarak bu fotorafn, Atatrkn haritaya verdii nemi vurgulamas ve tarih derslerinde kullanmn zendirmesinin bir gstergesi olarak deerlendirilmesi gerektiini belirtmektedir. Atatrkn Ben askeri meseleleri olduu gibi siyasi meseleleri de haritadan mtalaa ederim (Kili, 2006) sz de durumu desteklemektedir. Atatrkn retmeni emsi Efendinin tarih konularn retirken harita ve kre kulland, bu retim ekliyle de olduka baarl olduu, hatta kendi rencilerinin bilgilerini daha st snflardaki rencilerle karlatracak derecede cesaret gstererek kendi rencilerinin baarlarna ahit olduu bilinmektedir (Ata, 2000b). Bu nedenle Atatrkn harita kullanma alkanlnn temelini retmeni emsi Efendinin 'Usul-u Cedid' yntemine balamak yanl olmayabilir. Bu balamda bir rencinin harita kullanabilmesi, retmeninin harita kullanm ile doru orantl olarak deerlendirilebilir. Bir tarih retmeni harita becerilerinden tarih dersinde yararlanmak istiyorsa; retmen snfn beceri eitliliini, harita bilgileriyle ilgili hazr bulunuluk derecesini, harita almas ve tarih ynnde snfn tutumunu incelemek ve bilmek durumundadr. Derse ve haritalara olan ilgi ve gd eitse haritalar okuma ve anlama o derece yksek olacaktr. Ancak tarih retmenlerinin harita ile retime ynelik n yarglar ve konuya ynelik yeterli bilgi ve beceriye sahip olmamalar (Zaman, Gnal ve Zaman, 2011) harita kullanmna ve rencilerin bu becerilerinin geliimine engel olmaktadr. Tarih retmenlerinin harita kullanma konusunda skntlar yaadklar ve haritalar kullanmadklar yaplan aratrmalarda fark edilmitir (engl ve Aka, 2009; Zaman ve dierleri, 2011). Kdemli ve aday retmenlerin tarihi sevdirmeye ynelik tutumlarnn ne olduunu belirlemek amacyla yaplan bir almada (Ata, 2007), retmenlik yapan ve yapacak olan iki grubun (tarih retmenleri ve tarih retmen adaylar), tarih retiminde etkili bir ara olarak haritalar grmedikleri ve haritalara ilikin hibir ders planlamas yapmadklar gzlenmitir. Bu alma, yetien retmen adaylarnn d a harita konusundaki

468

Tarih retiminde Haritalarn nemi ve Kullanm

T. engl Bircan, M. Safran

bilgi ve ilgi eksikliklerini gstermesi asndan anlamldr. Ulusoy ve Glm (2009) tarafndan Sosyal Bilgiler dersinde tarih ve corafya konularnda retmenlerin materyal kullanmna ilikin yaplan aratrmada, retmenlerin derslerde en ok harita, fotoraf ve resim kullandklar sonucuna varlmtr. 36 sosyal bilgiler retmeninden 27'si tarih ders materyallerinin yetersiz olduu grndedir. Aratrma, tarih konularnda harita kullanmnn nitelii hakknda bir bilgi sunmamaktadr. Yeil (2010), tarih derslerinde gerekletirilen baz retim uygulamalarna ynelik yapt aratrmasnda lise tarih retmenlerinin harita ve atlas kullanma sklna da yer vermitir. Aratrmaya gre retmenler, tarih atlaslarn ve haritalar bazen kullanmaktadr. Bal ve Yiittir (2012) tarafndan okul duvarlarndaki grsellerin tarih retimi asndan incelenmesine ynelik yaplan almada, okul duvarlarnda haritalarn bulunmad grlmtr. almada rencilerden konuyla ilgili nerilerde bulunmalar istenmi, 11. snf rencilerinin byk bir harita zerine resimlerin yerletirilerek duvarlara aslmasna ynelik nerisi aratrmaclarn sonu deerlendirmeleri iinde yer alamamtr. Btn bu almalarda dikkate deer olan unsur retmenlerin sylemleridir. Oysaki sylenen her eyin hayata geirilip geirilmediini bilmek mmkn deildir. retmenlere "Harita kullanyor musunuz?" sorusu yneltildiinde "evet" yant alnabilmekle birlikte, "Derste harita kullanmyla ilgili etkinlik rnekleri verir misiniz?" sorusu cevapsz kalmakta, dikkate deer rneklerle cevaplanamamaktadr. Bu ise harita kullanm konusundaki eksiklie dikkat ekmektedir. retmenlerin harita kullanmn engelleyen en nemli unsur bu konuda iine dtkleri yanlglar ve yetersizliklerdir. almalar srasnda tarih retmenleriyle yaplan gr melerde elde edilen bilgilere ve aratrma sonularna dayanlarak, haritalarla ilgili retmenlerin dtkleri yanlglar yle sralanabilir (Chance, 1960; engl ve Aka, 2009): 1. Baz tarih retmenleri duvar haritalarnn her derste snfa tanmasnn yararl olduuna inanmamaktadrlar. Onlar, n sralarda oturan birka renciden bakasnn gremeyeceini dnerek, haritalarn ders iin gereksiz materyaller olduklar kanaatine varmaktadr. 2. Baz tarih retmenleri, harita ile ilenen derslerde zaman kaybnn ok olduunu belirterek, program yetitirememe endiesi iindedir. 3. Baz retmenler, kendi zihinlerindeki harita bilgilerine rencilerin de sahip olduklarn varsaymaktadr. 4. Baz retmenler, haritalar kendilerinin ve birka zeki rencinin anlayabilecei karmak ders aralar olarak grmektedir. 5. Baz retmenler, harita konusunda kendi yetersizliklerinden dolay harita kullanmn ihmal etmektedir. 6. Baz retmenler harita becerilerinin tarih dersine kataca yararlarn farknda olmadklarndan ve bu alkanla sahip olmadklarndan (gerek renim gerekse retim hayatlarnda) harital retimin yararna inanmamaktadr. retmenlerin iine dt btn bu yanlglar ise tarih derslerinde etkin ve bilinli bir ekilde harita kullanmn engellemekte ve bu durum rencilerde bilgi, beceri ve ilgi eksikliklerine neden olmaktadr.

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 1 4, Say 2, Austos 2013

469

TARTIMA ve SONU rencilerin tarihi olaylarn getii yeri hayallerinde canlandrabilme, harita sembollerini, konumu ve yn anlayabilme, tarih haritalar izebilme ve yorumlayabilme olarak tanmlayabileceimiz tarihsel mekn alglama becerisinin renciye kazandrlmasnda tarih haritalarnn ve harital tarih retiminin etkili olaca inkr edilemez. Bu tr almalarn tasarlanarak uygulanmasnn rencilerin tarihi somutlatrmasna yardmc olaca ve olaylarn getii meknn farkna varlarak konunun ok boyutlu deerlendirmesine katk salayaca muhakkaktr. Tarih dersi asndan haritalar deerlendirildiinde rencilerin harita becerilerini yle sralayabiliriz (engl Bircan, 2013): 1. Haritaya tarih ile ilgili sorular sorabilme. 2. Haritalardan tarihi olaylara ilikin bilgi edinme. 3. Tarih bilgisini organize etmede haritalar kullanabilme. 4. Tarih bilgisini analiz etmede haritalar kullanabilme. 5. Tarih sorularn cevaplandrmada haritalar kullanabilme. Tarih eitiminde kim, ne, nerede, niin, nasl sorularn sorarak bu sorulara cevap aramak; ilgi, istek, beceri ve kurgulama gerektirir. renciler; tarihi olaylar renirken meknn neminin, etkisinin ne olduunu sorgulamal, konumun tarihi olaylar zerindeki etkisine dikkat etmelidir. renciler harita yardmyla ve harita zerinde allan tarih konusuna ilikin yerleri harita zerinde belirleyebilmeli, komularn yaaylarnn, siyasi ve ekonomik durumlarnn tarihi olaylar zerindeki etkilerini grebilmeli ve olaylar deerlendirirken haritay etkin bir ekilde kullanabilmelidir. Tarih dersi retmeni bu becerilerden yararlanmak ve rencilerin geliimine ve tarih becerilerine katk salamak adna taslak haritalardan (krokilerden), zihin haritalarndan, duvar haritalarndan, tarih atlaslarndan, dilsiz haritalardan, bilgisayar ortamnda hazrlanm animasyonlu haritalardan, hazine av, kaptann seyir defteri gibi harital oyunlardan ve dier harital ders ieriklerinden yararlanmaldr (engl Bircan, 2013). Haritalarn tarih derslerinde kullanm sadece mekn algsn gelitirmekle kalmayacak; rencilerin tarihsel kavrama, tarihsel analiz ve yorumlama becerilerinin de geliimine katk salayacaktr. Tarihsel kavrama becerisinin geliiminde, tarihsel bir metindeki gerek anlam kavramak gerekir. Bunun iin de olayn nerede olduu, kimlerin yer ald, sebep ve sonular anlalmal ve doru deerlendirilmelidir. Tarihsel analiz ve yorumlama becerisinin gelii minde olaylarn neden ve sonularn farkl boyutlarla deerlendirmek gerekir. Bu deerlendirmede de olayn getii meknn unsurlar analizde etkili olacak, deerlendirmelerin salkl yaplmasn salayacaktr. Bu nedenle tarih derslerinde haritalara yar dmc bir materyal olarak bakmak ve eksikliklerinden yaknmak yerine teknolojik imknlar kullanarak dersin ana materyali yapmann yarar salayacan gz ard etmemek gerekir. Ancak okullarda haritalarn etkin kullanlamamasnda kaynak eksikliinin de pay vardr. Konulara ilikin

470

Tarih retiminde Haritalarn nemi ve Kullanm

T. engl Bircan, M. Safran

haritalarn ve harital kaynaklarn bulunmamas, internet ortamndaki haritalarda bilgi eksiklik ve yanllarnn olmas, yeni -gncel tarih haritalarnn meydana getirilmemesi tarih derslerinde harita kullanmn snrlamaktadr. Trk Tarih haritaclnn temsilcisi Hseyin Datekin, 1980'lere kadar Trk haritaclnda kayda deer bir gelimenin olmadndan sz ederken; nitelik ve nicelik bakmndan geri ve ge kalm olan bu alann gelecek yllarda hzla gelieceinden umutlu olduunu belirtmektedir. Datekin'in umut ettii gelimeyi, inancmz kaybetmeden 32 yldr gzlyoruz. Okullarda ve tarih dersi kapsamnda haritalara olan ilgi eksikken ve kullanm yaygnlk gstermezken; sosyal yaamda ve yurtdnda etkileimli harit a ve googlemaps kullanmnn yaygnl dikkat ekmektedir. Trkiye'de de teknolojinin rn olan navigasyon aralarnn yaygnl ve googlemaps uygulamalarnn sklkla kullanld dnldnde retim hayatnda haritann ele alnmamas byk bir eksiklik olarak deerlendirilmelidir. Gnmz Milli Eitim Bakanlnn yrtt FATH Projesiyle teknolojinin snflara girmesi salanmtr ve nmzdeki yllarda yaygnlaaca da aktr. Tarih retimi konusunda yaplacak yapc almalarla teknolojinin nce tarih derslerinde aktif kullanmnn salanmas, daha sonrada etkileimli (interaktif) harita kullanmyla eitlenmesi umulmaktadr. Teknolojiden yararlanarak harita izmek ve haritadan yararlanmay kolaylatrmak ancak tarih eitimi aratrmaclarnn ve tarih retmenlerinin konuya ilgisi ve yatknl ve yeterliliiyle mmkn olacaktr. Tarih retiminde harita kullanmann neminin ve gerekliliinin vurgulanmaya alld bu alma kapsamnda yaplan aratrmalarda gnmz okullarnda harital almalara yatknlk grlmedii saptanmtr (Ata, 2007; engl ve Aka, 2009; Ulusoy ve Glm, 2009; Yeil, 2010; Zaman ve dierleri, 2011; Bal ve Yiittir, 2012). Bu eksikliklere dikkat ekmenin, sorunlarn giderilme noktasnda katk salayaca kansndayz. Tarih retiminde haritann kullanmna dikkat ekmek amacyla hazrlanan bu almada tarih retmenlerinin tarih derslerinde harital etkinlikler planlamalarnn gereklilii zerinde durulmutur. Bu gereklilikten yola karak aada baz basit e tkinlik rnekleri sralanmtr. Bu etkinlikler basit ve kullanlan etkinlikler gibi grnse de maalesef almalar ve retmen grmeleri aksini gstermektedir. 1. Tarih derslerinde atlas kullanm yaygnlatrlmaldr. 2. Ders kitaplarnda orijinal ve anlaml haritalara ve harital etkinliklere yer verilmelidir. 3. Dersler haritalar zerinden yrtlmeli ve derslerde rencilere harita izdirilmelidir. 4. Tarih retmeni tahtaya izdii harita zerinden alma yaptrlabilmelidir. 5. Projeksiyon yardm ile yanstlan haritalardan ve harital sunulardan yararlanlmaldr. 6. Dilsiz harita kullanm arttrlmaldr. 7. Performans devleri ve deerlendirme snavlarnda haritalara ynelik almalar istenmelidir.

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 1 4, Say 2, Austos 2013

471

8. rencilere farkl konularda harital yap-bozlar yaptrlmaldr . 9. Konulara ilikin olarak gncel kitaplardaki, gazetelerdeki, dergilerdeki haritalardan uygun olanlar derslerde kullanlmaldr. 10. Ders ileniinde animasyonlu harita gsterimlerinden yararlanlmaldr. 11. Bir haritadan gnlk oluturma, bir metinden ticaret yolu haritas yapma, harita zerindeki kltr merkezlerini uygun simgelerle iaretleme... gibi etkinlikler yaplmaldr. 12. Harital oyunlar hazrlanmal ve snfta uygulanmaldr. Ayrca tarih derslerinde yeri gelen konularda aadaki sorular ve benzerleri sorularak, corafi artlarn medeniyetlerin ve lkelerin hayatnda ne kadar etkili olduu, tarihi nasl ekillendirdii vurgulanabilir. Derslerde kullanlabilecek rnek sorular: 1. Trkiye'nin stratejik konumu, bilimsel gelimelerin nnde engel midir? 2. ok kltrlln temel nedenleri nelerdir? 3. Neden Anadoluda tarih boyunca deiik medeniyetler olumu veya nfus hareketleri olmu da ayn faaliyet ve deiiklikler ayn oranda Grnlandda yoktur? (Kstkl, 1999) 4. Niin Ankara Trkiyenin bakenti yaplmtr ? 5. anakkale Sava'nda tilaf Devletleri'nin Al Tepe'yi almak istemelerindeki ama nedir? 6. Osmanl Beylii'nin ksa srede byk bir imparatorluk olmasnda etkili olan corafi sebepler nelerdir? 7. Sarkam Sava'nn kaybedilme nedeni ile corafi konum arasndaki ilikiyi analiz ediniz? 8. stanbul ehri Fatih'e kadar pek ok kez kuatlmasna ramen niin alnamamtr? 9. Osmanl ekonomisi, corafi keiflerden niin olumsuz etkilenmitir? 10. Karahanl Devleti'nin slamiyet'i kabul etmesinde etkili olan unsurlar nelerdir? Bu neriler ve uygulamalar snrsz bir ekilde eitlendirilebilir. Ancak bu konuda retmenlerin ilgi, istek ve yeterlikleri etkili olacaktr. zellikle haritalar ve harita kullanm konusunda tarih retmenlerinin yetitirilmesi nemli bir gerekliliktir. Ayrca yeni tarih haritalarnn hazrlanmas, ders kitaplarna konulara ynelik ve gncel tarih haritalarnn eklenmesi ve harital ders materyallerinin gelitirilmesi konularnda Milli Eitim Bakanl'nn duyarll ve giriimleri hayati neme sahiptir. KAYNAKLAR
Ata, B. (2000a). smayl Hakk Baltacolu ve Tarih retimi. Trk Kltr 450, s.590602. Ata, B. (2000b). Atatrk, Tarih retimi ve Mzeler. Trk Yurdu 160, s.85-90. Ata, B. (2007). Kdemli ve Aday Tarih retmenlerinin Tarih Der sini Sevmeyen Lise rencisine ynelik Yaklamlar. Trkiye Sosyal Aratrmalar Dergisi 2, s.2942.

472

Tarih retiminde Haritalarn nemi ve Kullanm

T. engl Bircan, M. Safran

Bal, M.S. ve Yiittir, S. (2012). Okul Duvarlarndaki Grsellerin Tarih retimi Asndan ncelenmesi. Kastamonu Eitim Dergisi 20(3). s.999-1016. Chance, H. (1960). Using Maps in Teaching History. Journal of Geography 59/8, November 1960, s.380-385. Crowder, W.W. (2001). Using Historical Atlases in Teaching The Social Studies, Purdue University. Datekin, H. (1989). Gnmzde Tarih Haritaclnn Durumu ve Biz. Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara. Datekin, H. (1994). Gnmzde Tarih Haritaclmz Neden ve Nasl Geliti ? Trk Tarih Kurumu Yaynlar, Ankara. Danacolu, E. (2001). Gemiin zleri: Yanbamzdaki Tarih in Bir Klavuz . stanbul: Tarih Vakf Yurt Yaynlar. Demiralp, N. (2006). Corafya retiminde Gsteri Yntemi Kullanlarak Harita ve Kre Kullanm Becerilerinin Gelitirilmesi, Yaymlanmam Doktora Tezi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Ankara. Demirciolu, I. H. (2012).Tarih retimi, retim Teknolojileri ve Materyal Tasarm. Tarih retiminde retim Teknolojileri ve Materyal Tasarm. (Ed. .H.Demirciolu ve . Turan). Ankara: Pegem Akademi. s.1-12. Demirciolu, .H. ve Turan, . (Ed.) (2012). Tarih retiminde retim Teknolojileri ve Materyal Tasarm. Ankara: Pegem Akademi. Demirel, . (2011). retim lke ve Yntemleri retme Sanat. Ankara: PegemA Yaynclk. Dnmez, C. ve Oru, . (2006). II. Merutiyet Dnemi Tarih retimi . Ankara: Gazi Kitapevi. Johnson, H. (1917). Teaching of History in Elementary and Secondary Schools. New York: The Macmillans Company. Kaptan, S. (1998). Bilimsel Aratrma ve statistik Teknikleri . Ankara. Kili, S. (2006). Atatrk Devrimi: Bir adalama Modeli. Ankara: Trkiye Bankas Yaynlar. Kstkl, N. (1999). Sosyal Bilimler ve Tarih retimi. Konya: Gnay Ofset. MEB (2005). lkretim Sosyal Bilgiler Dersi retim Program ve Klavuzu. Ankara. MEB (2007). Ortaretim 9. Snf Tarih Dersi retim Program . Ankara. MEB (2008a). Ortaretim Tarih 9. Snf Ders Kitab . stanbul. MEB (2008b). Ortaretim 10. Snf Tarih Dersi retim Program . Ankara. MEB (2009). Ortaretim Tarih 10. Snf Ders Kitab . stanbul. M. Sat (1327-1909). Tarih Tedrisatnn Usul -u Esasiyesi. Tedrisat- ptidaiye Mecmuas 1/8. s.88-92. Oru, . ve Krpk, G. (2006). Osmanl'da Modern retim, Strateji, Yntem ve Teknikleri. Ankara: Gazi Kitapevi. zcan, A. O. (2008). Ke Ta: Dnme ve Beceri Tipolojisi. Ufuk tesi. Kasm 2008. Ufuk tesi Yaynlar. http://www.ufukotesi.com/yazigoster.asp?yazi_no=20060138 (01.03.2011). ztrk, . H. (2012). Tarih retiminde Bilgi ve letiim Teknolojileri: Kuram ve Uygulama. stanbul: Kriter Yaynevi. Payko, F. (1991). Tarih retimi. Eskiehir: Anadolu niversitesi Akretim Yaynlar. Safran, M. (2006). Tarih Eitimi: Makale ve Bildiriler. Ankara: Gazi Kitabevi. Safran, M. (Ed.) (2009). Tarih Nasl retilir? stanbul: Yeni nsan Yaynevi. Savage, T. and Armstrong, D. (2000). Effective Teaching in Elementary Social Studies , U.S. Smart, L. (1998). Maps, ICT and History: A Revolution in Learning. Teaching History 93, s.28-31.

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 1 4, Say 2, Austos 2013

473

engl, T. ve Aka, N. (2009). Tarih retimi in Yaratc Ortamlar. I.Uluslararas Trkiye Eitim Aratrmalar Kongresi. 1-3Mays. anakkale. http://www.eab.org.tr/eab/oc/egtconf/pdfkitap/pdf/184.pdf. engl Bircan, T. (2013). Animasyon Destekli Haritalarla Tarih retiminin rencilerin Akademik Baarlarna ve Mekn Alglarna Etkisi, Yaymlanmam Doktora Tezi, Gazi niversitesi Eitim Bilimleri Enstits, Ankara. imek, A. (2003). Tarih retiminde Grsel Materyal Kullanm. Gazi niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi 4 (1). s.141- 155. Ta, H.. (2006). Corafya Eitiminde Grselletirmenin nemi: Meknsal Alglamaya Pedagojik Bir Bak. Dou Corafya Dergisi 11(16). s.211-238. Tayrek, Z. (2011). Tarih retmenlerinin Derslerde Kullanm Olduklar Ara Gereler Hakkndaki Grleri (Erzurum rnei). Yaymlanmam Yksek Lisans Tezi. Atatrk niversitesi Eitim Bilimleri Enstits. Erzurum. Turner-Bsset, R. (2005). Creative Teaching: History in The Primary Classroom, David Fulton Publishers. Ulusoy, K. ve Glm, K. (2009). Sosyal Bilgiler Dersinde Tarih ve Corafya Konular lenirken retmenlerin Materyal Kullanma Durumlar. Ahi Evran niversitesi Eitim Fakltesi Dergisi 10 (2). s. 85-99. Yeil, R. (2010). Tarih Derslerinde Yaplan Baz retim Uygulamalarna Gre rencilerin z lgi ve z Yetenek Alglar. Seluk niversitesi Ahmet Keleolu Eitim Fakltesi Dergisi 30. s.63-80. Zaman, S., Gnal, H. ve Zaman, N. (2011). Tarih retmenlerinin Harita Kullanm ile lgili Dnceleri zerine Bir Aratrma: Erzurum rnei. Atatrk niversitesi Sosyal Bilimler Enstits Dergisi 15 (2). s 205-218.

474

Tarih retiminde Haritalarn nemi ve Kullanm

T. engl Bircan, M. Safran

SUMMARY Education can be defined as the whole studies that improve individuals opinion, physical and emotionally, shape the behaviours, and help individuals have new capabilities and behaviours. Education consists of a process which starts in family, continues at school and improved by means of the environment. At school, individuals learn by means of lessons, and by each course he/she learns definite information and have definite skills. One of the main courses which have individuals get knowledge and skills is history lesson, in other word history teaching. Looking back at past should depend on the desire to build a more liveable world. To make a better life in the future, the past is required to be considered and interpreted. The purpose of science is to enlighten the future. Those who want to be ready for the future should first of all know the condition of today. Knowing todays condition is possible by means of understanding the developments in the life of human beings. And earning this development is the subject of history lesson. The development of history is in direct proportionate to its relationship with other disciplines of science. A historian which faces a problem will find solution if he knows the sciences which may be helpful the issue in question. Other sciences should be benefitted from not only in the field of history but also in learning history. Especially, geography is one of the principle sciences from which history benefits. Knowledge of geography and using it consciously in researches is useful for the solving problems. Geographical conditions shape the history and help its development. The life of human beings is examined according to geographical environment. Human beings scattering over the world and creating civilization are explained as the consequences of historical development. When the development of civilization in the world is examined, history and geography should be hand in hand. The relationship of history, as a science, with the auxiliary sciences is deferent with regard to the history lesson. However, making use of history lesson with an interdisciplinary approach will help increase the attention to the course and help students understand the history better by means of changing it from abstract information into story telling. At this point, the close relationship should be made between history and geography not only with regard to subject area but also with regard to the methods and materials which are used. Time and location are two principle concepts in the history. Maps will be of use for the location which refers to location of historical events that is included within the definition of history together with time as well. However, maps have been considered as materials required for the course of geography only; therefore, attempts have not been made for increasing their function in the history lesson. The change of ideas

Ahi Evran nv. Krehir Eitim Fakltesi Dergisi (KEFAD) Cilt 1 4, Say 2, Austos 2013

475

which is expressed in Smarts work as Maps? Then, look at the floor of geography. is a very important point. The mapping for history lesson has not been developed well in our country, so old maps are used today. Wrong information on these maps confuse students and have difficulty in learning. The lack of information or wrong information causes difficulties in learning history abroad as well. When these problems are considered, it is obvious that well-prepared new generation maps are needed. Increasing the use of maps actively in the history lesson and making daily developments in line with the objectives of the history lesson are obligations rather than requirements. Skill of Location Detection which has been added to skills of secondary school history lesson indicate that application of new generation maps and the effect of history with map shall with design will be useful for students so that they learn the history by concreting the history and being aware of the location where the events happened. The perception of location includes the process human beings perceiving, knowing and naming the environment. Environmental cognition includes the use of all sense for perceiving and classifying the objects in the environment. The subtitles of skill to perceive the location are put in order as seeing the space relationship (visualising an object in the space and a shape on a page, seeing a shape tree-dimensional, visualising a plan, a drawing, a street or a building), drawing and interpreting map, plan, drawing, graphic, diagram, using globe. Considering this information, it is realised that the perception of location is needed to be interpreted for visualising the location of historical events and be shaped so that it expresses the skills of history lesson. Based on the knowledge which we use in the history lesson the most however we get from the our teacher of history lesson, putting the map of history which we witnessed them not used in the past is considered important for the renovations to be made. Considering the close relationship between history and geography and depending on the thesis that science disciplines should help one another, a study that stresses that use of history maps and the need of history maps will be made. We believe that this study is the first one in this area and it will pave the way for the studies to be done in the future. Historical method which includes literature review and archive research have been used as survey models in the research. The historical method which is used for researching an event that happened in the history or examining a relationship between a problem and the past is the process of finding the reality, in other words, the process of reviewing the past in critical view, analysing the past, synthesising and reporting it for finding the reality. Considering this feature of

476

Tarih retiminde Haritalarn nemi ve Kullanm

T. engl Bircan, M. Safran

historical method, effort has been made to reach the first hand historical documents and evidences. National and international books, articles, proclamations, thesis and etc. concerning this subject matter have been reviewed.