POJAM ANESTEZIJE

Anestezija (od grkih rijei an estos - figurativno, bez osjeaja ili izvan osjeaja) medicinska je metoda anesteziologije koja uz primjenu anestetika i drugih madikamenata u organizmu ovjeka dovodi do iskljuenja boli i medikamentnima izazvanog sna , a primjenjuje se tijekom operativnih zahvata i drugih metoda dijagnostike i lijeenja vrlo slo!enih stanja vezanih za pojam intenzivnog lijeenja " Anestetici su razne vrste lijekova u plinovitom, tekuem ili drugom obliku koji kada se unesu u organizama svojim djelovanjem dovode do gubitka osjeaja i svijesti uz minimalno #tetno djelovanje i mogunost vraanja organizma u normalno stanje, nakon prestanka njihove primjene"

ETIMOLOGIJA

$edicinski naziv %%anestezija%% za oznaavanje efekta udisanja etra, hloroforma, azotsuboksida i slinih supstanci skovao je &liver vendel 'oms(Oliwer Wendell Holmes (1809.-1894.) 21. (ovembra )*+, u svom pismu poslatom zubaru -ilijamu $ortonu, prvom ljekaru koji je )+" &ktobra )*,+" .avno prikazao upotrebz etra tokom operacije i koji je tra!io njegovo mi#lje"

/o#teno govorei naziv anestezija nije bio nov" (jega su prvi koristili 0rci ( #to se mo!e vidjetu u platonovim djelima ) me1u kojima i ljekar, travar i hirurg /edanije 2isokoridis koristio vino napravljeno od mandragore u svrhe anestezije" (e#to kasnije u par navrata u 3ejlijevom engleskom rjeniku anestezoja se defini#e kao %% defekt senzacija%%" /rvi u u istoriji medicine ostaje 'olms koji je predla!io da se rije anestezija pone oznaavati"

ISTORIJA
1

&peracije su se nekad izvodile bez anestezije 4 davna vremena, prva sredstva koja su kori#tena za anesteziju kod bolesnika s ozljedama bila su marihuana i opijum" /rave anestezije nije bilo sve do devetnaestog vijeka, kada su se zapoela provoditi prva istra!ivanja u ovom podruju" 5okom )*66" britanski kemiari 'umphr7 2av7 i 5homas 3eddoes opisuju neka svojstva kiseonikovog oksida (tzv" rajskog plina ), ali u tim je danima ovaj plin rabljen samo za zabavu" 8a rajski plin koriste se jo# dva naziva (kiseonikov suboksid i du#ikov oksidul ukoliko je kemijska formula oksida (9&)" /rvi, ovaj plin koristi za anesteziju ameriki stomatolog 'orac7 3unare, koji )*,," uz upotrebu du#ikovog oksida obavlja va1enje zuba, ali on ubrzo gubi podr#ku medicinskih krugova zbog strune pogre#ke (pacijent umire)" 2rugi znaajan medikament koji se koristio u anesteziji bio je kloroform, otkriven )*:)" godine" (jegova je djelotvornost potvr1ena u )*,;" godini" <nesteziju je osmislio &liver =endell 'olmes )*,+" godine , a modernu anesteziju .oseph >ister" .oseph >ister osmislio je i karbolnu kiselinu (fenol u tekuem stanju) koja se koristi u sterilizaciji" 4 martu )*,9" u 2anielsvilleu, 0eorgia, 2r" ?ra@ford >ong bio je prvi u kori#tenju anestezije tokom operacija, dajui je svom prijatelju, koji je tako1e bio #kolski uitelj (.ames $" -enable) prije ekscizije jedne ciste iz njegova vrata" /rvu uspje#nu operaciju pod anestezijom na boji#nici )*,;" proveo je ruski kirurg, (ikolai Avanovich /irogo@" 2o )B" vijeka anestezija nije primjenjivana u medicini, pa su ljudi tokom operacije osjeali jaku bol, a postojala je osoba zadu!ena da ih umiri" &sobito je bilo bolno kada su ljude operirali 0rci i Cimljani, iako su 0rci samo ponekad operirali ljude, kada je to bilo potrebno, tako da su naje#e pri poro1aju umirale nekada#nje trudnice i ljudi koji su bili te!e bolesni, a umirali su zbog toga #to se tada nije znalo za viruse i bakterije te ostale mikroorganizme"

VRSTE ANESTEZIJE
2

1. Opta anestezija

Anhalacijska, Antravenska, Cektalna"

. Loka!na anestezija

/ovr#inska Anflitracijska, CegionalnaD

o o

centralni blok periferni blok

inst"#$enti iz 1%. Vijeka

OP&TA ANESTEZIJA
Anhalacijska anestezija zapoinje intubacijom &p#ta anestezija podrazumijeva primjenu posebne grupe lijekova koji organizmu osiguravaju potpuno odsustvo svijesti (amnezija) i bola (anelgezija) uz mi#inu relaksaciju tokom operacije" 8a vrijeme ove vrste anestezije u nazonosti anesteziologa pacijentu se kontroli#u sve vitalne funkcije kako bi se primjenom lijekova i drugih metoda organizam bolesnika tijekom operacije odr!avao u optimalnom stanju" A pored primjene najsavremenijih lijekova i suvremenih metoda ponekad nije mogue eliminirati neke ne!eljene efekte poslijeoperativne boli, muninu, povraanje itd")" 4mjerena doza straha od gubitka svijesti tokom anestezije je normalna pojava kod veine bolesnika #to zahtijeva dobru premedikaciju i psiholo#ku pripremu bolesnika od strane ljekara" P"e$a na'in# #nosa anestetika opta anestezija se (ije!i na) 1 .In*a!acijsk# anestezij#)Eoja se posti!e i odr!ava anesteticima u plinovitom obliku, koji u organizam dospijevaju s udahnutim zrakom u pluima" 8a ovu vrstu anestezije koristi se smjesa plinova , ija se smjesa priprema u posebnim aparatima i sustavom plastinih cijevi (endotrahealni tubus) ili putem maske za lice, u strogo kontroliranim uslovima unosi u disajni sistem bolesnika" 4z plinove za anesteziju dodaju se i lijekovi koji osiguravaju relaksaciju mi#ia i neosetljivost na bol" &va je vrsta anestezije naje#e primjenjivani oblik anestezije zbog sljedeih dobrih osobinaF

brzog uinka, dozirane dubine anestezije, lakog odr!avanja i kontrole i brzog bu1enja bolesnika iz anestezije"

(edostaci ove vrste anestezije suF

nadra!aj di#nih puteva uz nagon na ka#alj, prolazna bol u grlu, ozljede u usnoj #upljini, povraanje i udisanje !eluanog sadr!aja uz moguu upalu plua"

.Int"a+ensk# anestezij#) Eoja se se posti!e i odr!ava injektiranjem anestetika u venu" /rednost ove anestezije jednostavan je i lak nain primjene i brzo uspavljivanje bolesnika" 4glavnom se koristi kao uvod u inhalacijsku anesteziju kako bi se izbjegli negativni uinci udisanje plinovitih anestetika" Eao samostalna anestezija koristi se kod kratkotrajnih operativnih zahvata (manje operacije, invazivna dijagnostika, namje#tanje kostiju i zglobova itd"")
4

0lavni nedostatak ove metode slaba je kontrola anestetika ija sudbina ovisi od individualne sposobnosti organizma za njegovu razgradnju i eliminaciju iz organizma" $ogue komplikacijeD prolazno peckanje i bol du! vene u koju je injektiran anestetik, alergijske reakcije na anestetik, zbunjenost, pospanost, munina" 1 .,. Rekta!n# anestezij#) Eoja se posti!e uvo1enjem anestetika u debelo crijevo" &na se najrje1e primjenjuje i to uglavnom kod male djece"

LO-ALNA ANESTEZIJA

>okalna je anestezija postupak koji izaziva neosetljivost na bol odre1enog dijela tijela primjenom lijekova koji prekidaju provo1enje impulsa kroz !ivce u toj regiji"

P"e$a na'in# p"i$jene anestetika (ije!i se na) 1. Po+"insk#)posti!e se primjenom anestetika u obliku kapi, spreja ili masti na povr#inu tijela (oi, sluznica usne #upljine, disajnih putova, mokranog mjehura u cilju dijagnostike ili manjih operativnih zahvata" &vu vrstu anestezije obino primjenjuju sami hirurzi ili lijenici dijagnostiari" . In.!it"acijsk#) kod ove vrste anestezije, anestetik se aplicira na mjestu i oko mjesta operacijskog polja, s ciljem da se to podruje obezboli" <nestetik se primjenjuje injektiranjem oko operacijskog polja na potrebnu dubinu ovisno o operativnoj tehnici" &va se vrsta anestezije primjenjuje kod manjih operativnih zahvata (u#ivanje rana, odstranjivanje ko!nih i potko!nih promjena, ingvinalnih hernija kod kojih je kontraindicirana druga vrsta anestezije i sl") &vu vrstu anestezije provodi kirurg" Cadi potenciranja ove anestezije, (smirivanje pa i uspavljivanje bolesnika tijekom operativnog zahvata) u ovu vrstu anestezije mo!e se ukljuiti i anesteziolog koji e primijeniti i druge medikamente pored lokalnog anestetika" ,. Re/iona!n#) kod ove vrste anestezije anestetik se injektira u blizinu !ivca ili kimene mo!dine, pri emu se posti!e neosetljivost na bol (blokada) jedne vee regije na tijelu" 8avisno od lokacije primjene anestetika dijeli se naD centralnu perifernu i regionalnu anesteziju"
5

Centralni blok: kod ove vrste anestezije djelovanje anestetika traje 9 G , sata, a anestetik se u#trcava oko le1ne mo!dine, te tako blokira prenos bolnih podra!aja do mozga" <ko se sluajno dogodi da izvo1enje ove vrste anestezije ne uspije, prelazi se na op#tu anesteziju" &visno o mjestu u#trcavanja centralni blok dijelimo na spinalni i epiduralni"

Spinalna anestezija: tehnika je u kojoj se anestetik daje u tekuinu koja okru!uje kimeni stub (spinalnu) mo!dinu" Hpinalna anestezija mo!e se primjeniti na gotovo sve zahvate na nogama, kukovima, karlici, donjem dijelu trbuha (ukljuujui i carski rez)" Eomplikacije ove vrste anestezije su veoma rijetke i prolazne, a da bi se one ubla!ile, nakon spinalne anestezije, bolesnik 9, sata mora le!ati na ravnom i piti puno tekuine"

pid!ralna anestezija: tehnika je u kojoj anestetik dajemo u prostor izme1u pr#ljena i ovojnice kimene mo!dine (epiduralni prostor)" &vom vrstom anestezije mo!emo anestezirati odre1enu regiju na trupu i tako je uiniti neosjetljivu na bol, dok je u ostataku trupa osjet ouvan" 5ako1er primjenom ni!ih koncentracija anestetika mo!emo blokirati samo osjeaj boli dok je mi#ina snaga ouvana (#to je iskori#teno kod bezbolnog poro1aja)" <ko se u epiduralni prostor postavi tanka plastina cjevica (epiduralni kateter) postoji mogunost trajnog davanja anestetika te na taj nain osiguravanje dugotrajne anestezije" Ipiduralna anestezija primjenjuje se za zahvate na nogama, karlici, donjem dijelu trbuha, grudnom ko#u i pluima" 5ako1er se primjenjuje kao metoda trajnog uklanjanja boli kod pacijenata s malignom bolesti"

Periferni blok: tehnika je kod koje se anestetik u#trcava u blizinu !ivca ili !ivanog snopa koji inervira odre1eni dio tijela" &vom se tehnikom mo!e anestezirati puno manje tjelesne regije, npr" anestezija #ake, ruke , ramena, stopala, noge"
6

Regionalna intravenska anestezija: (CA-<), tehnika je koja se koristi za anesteziju ekstremiteta (ruku ili nogu)" CA-< se izvodi tako da se prvo zaustavi cirkulacija krvi u !eljenom ekstremitetu, zatim se u venu tog ekstremiteta ubrizga anestetik koji izlazi u tkivo i dolazi do !ivaca"

NE0ARMA-OLO&-A ANESTEZIJE

'ipnoza ima dugu povijest upotrebe kao anesteziolo#ka tehnika" Cashla1ivanje tkiva (npr" led) mo!e izazvati privremeni prekid provo1enja kroz !ivana vlakna (aksone) i gubitak osjeaja, a izazivanjem kratke hiperventilacije, produbljenim i ubrzanim disanjem, mo!e se privremeno suzbiti osjeaj boli" Huvremena anesteziolo#ka praksa rijetko koristi ove metode"

-OMPLI-A1IJE ZA VRIJEME ANESTEZIJE

/ravilnim radom anesteziologa mogu se sprijeiti komplikacije 4estalost komplikacija u anesteziji u odnosu na broj izvr#enih anestezija je oko BJ" Naj#'esta!ije ko$p!ikacije

nedostatna ventilacija plua, hipotenzija, aritmije, ozljede !ivaca nuspojave anestetika i drugih lijekova

Naj'e2e ko$p!ikacije nastaj# ko(

dugotrajnih zahvata, bolesnika u poodmakloj dobi, hitnih zahvata u porodiljnoj anesteziji

3z"oci ko$p!ikacija
7

ljudska pogre#ka (nesavjestan rad ili lo#a obuenost) lo# monitoring vitalnih parametara, neispravna oprema lo#a organizacija rada

IZ4OR ANESTEZIJE

(akon #to hirurg ili drugi ljekar postavi indikaciju za operativni ili neki drugi zahvat, obavljaju se prijeanesteziolo#ke pretrage i donosi konana odluka o izboru anestezije" <ko postoji mogunost primjene vi#e vrsta anestezije, bolesniku se daje mogunost da sudjeluje u njenom izboru" 0lavne smjernice koje anesteziologa rukovode pri odluivanju o vrsti anestezije suD

vrsta bolesti lokalizacija promjena (bolesti) vrsta operativnog zahvata trajanje operacijskog zahvata" zdravstveno stanje i prethodne bolesti bolesnika lijekovi koje bolesnik tro#i, odluka bolesnika o izboru anestezije"

ZA-LJ35A-

&tkriem anestezije medicinina je dobila vi#e slobode u svome radu" 3olesti i o#teenja koje se nekada nisu lijeile zbog bolova pacijenta ili nemogunosti obavljanja operativnog zahvata sada su uz pomo anestezije u nekim sluajevima vrlo rutinske procedure" <nestezija kao vrlo korisno medicinsko sredstvo omoguilo je da se danas skoro sva ortopedska o#teenja kao i veina drugih o#teenja vrlo brzo saniraju na bezbolan nain" /oev#i od poro1aja koji su nekada zbog bolova i komplikacija esto fatalno zavr#avali anestezija je omoguila da se na jedan bezbolan i vrlo malo #tetan efekat po organizam ti a i drugi medicinski zahvati obavljaju uspje#no uz manje #tetne posljedice nakon samih zahvata" 4potrebom anestezije danas je u mogunosti zamijeniti o#teeni zglob, kost, bezbolno izvaditi zub, za#iti ranu i sve #to je nekada bilo vrlo komplikovano, bolno a za sobom je vuklo i mnogo vee posljedice" 4z struan nadzor i pravlan rad anesteziologa kao i cijelog tima koji uestvuje u zahvatu posljedice i bolovi su svedeni na minimum a komplikacije su vrlo rijetke ako se pravilno radi"

LITERAT3RA

- @@@"@ikipedia"com - @@@"google"ba Morris Fishbein, M.D., ed (1976). "Anesthesia". The New Illustrated Medical and Health Encyclopedia. 1 (Home Library di!ion ed.). "e# $or%, ".$. 1&&16' H. (. (!)!!man *o. ++. 87.

1&

SA6R7AJ

Poja$ anestezije Eti$o!o/ija Isto"ija V"ste anestezije Opta anestezija Loka!na anestezija Ne.a"$ako!oka anestezije -o$p!ikacije za +"ije$e anestezije Iz;o" anestezije Zak!j#'ak Lite"at#"a Sa(">aj

1 1

, 8 9 : : < % 1= 11

11