Seminarski rad iz Spoljnotrgovinskog poslovanja

Tema: Berze, bankarsko poslovanje: Islamska razvojna banka - IDB

Prof. dr. Enver Ba kovi! "ss. mr. Eldin #e$i!

Sarajevo, j%ni &'('. godine

Sadr)aj
The Art of Islamic Banking and Finance: Tools and Techniques for Community-Based Banking (Wiley Finance) ( ardco!er)"""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""""#$

(. *+,D: Islamsko razvojno bankarstvo, islamska razvojna banka

%am termin &ra'!o(no )ankarst!o& !e'u(e se 'a *odr+ku ko(u odre,ene me,unarodne finansi(ske instituci(e *ru-a(u 'eml(ama u ra'!o(u ili nera'!i(enim 'eml(ama" .!(eti *od ko(ima se reali'ira finansi(ska *odr+ka u o!om segmentu finansiran(a u *ra!ilu su *o!ol(ni(i od u!(eta finansiran(a komerci(alnog )ankarst!a" To su/ ugla!nom/ 'a(mo!i ko(i se odo)ra!a(u *od koncesionalnim u!(etima u' ni-u ci(enu ka*itala/ du-i grace-*eriod i roko!e ot*late" 0do)rena sredst!a usm(era!a(u se u one segmente 'a ko(e ne *osto(i i'ra-en interes komerci(alnih in!estitora/ ali ko(i ne*osredno do*rinose uku*nom *ri!rednom i dru+t!enom ra'!o(u (n*r" o)ra'o!an(e/ infrastruktura/ 'dra!st!o i sl")" 1rema tome/ odo)ra!an(e o!ih sredsta!a na(2e+3e ni(e moti!irano komerci(alnim ekonomskim ra'lo'ima" 4od na(siroma+ni(ih 'emal(a !i+e slu-e 'a 'ado!ol(en(e osno!nih -i!otnih *otre)a i *re-i!l(a!an(e/ a man(e kao *odstica( samoodr-i!og ra'!o(a" 5a('na2a(ni(a ra'!o(na finansi(ska instituci(a u muslimanskom s!i(etu s!akako (e Islamska )anka 'a ra'!o("

&. Islamska banka za razvoj

Islamska )anka 'a ra'!o( (I6B - Islamic 6e!elo*ment Bank) sa s(edi+tem u 6-edi (7eddah) %audi(ska Ara)i(a/ osno!ana (e decem)ra 89:;" godine/ a formalno *o2ela sa radom #$" okto)ra 89:<" godine" 0sno!ni cil( Banke (este *odr+ka ekonomskog ra'!o(a i soci(alnog na*retka 'emal(a 2lanica *utem *odstica(a me,uso)ne saradn(e/ *omo3i u ra'!o(u islamske ekonomi(e/ )ankarst!a i finansi(a/ te *romoci(e ekonomskog i soci(alnog )lagostan(a muslimanskih 'a(ednica u 'eml(ama ne2lanicama" 8 =isi(a I6B '!u3i o!ako: I6B gru*a se o)a!e'u(e da sman(i siroma+t!o/ *romo!i+e ra'!o( 2o!(e2anst!a/ humani(ih u!i(eta -i!l(en(a/ nauke i tehnologi(e/ Islamske ekonomi(e/ )ankarst!a i finansi(a/ kao i *o)ol(+an(a ni!oa saradn(e i'me,u 'emal(a 2lanica" %*ora'umom o osni!an(u/ I6B (e o!la+tena 'a !r+en(e sl(ede3ih akti!nosti:# >
> > >

in!estiran(e u !lasni2ki ka*ital *rofita)ilnih *ro(ekata i kom*ani(a 'emal(a 2lanica? in!estiran(e u ekonomske i soci(alne infrastrukturne *ro(ekte 'emal(a 2lanica na )a'i u2e+3a ili drugih finansi(skih aran-mana? kreditiran(e *ri!atnog i (a!nog sektora 'a finansiran(e *rofita)ilnih *ro(ekata/ *redu'e3a i *rograma u 'eml(ama 2lanicama? us*osta!l(an(e i u*ra!l(an(e s*eci(alnim fondom 'a s*e2ificne nam(ene ukl(u2u(u3i Fond 'a *omo3 muslimanskim 'a(ednicama i 'eml(ama ne2lanicama?

8 #

htt*:@@AAA"isd)"org@ir(@*ortal@anonymousB5a!igationTargetCna!url:@@#Dde$d<f8$da9$EdaF<e9Eac;<E):af$ I6Bgrou*Brief dokument strana 8" ;

>
> > > > > >

u*ra!l(an(e trust fondo!ima? *rih!atan(e de*o'ita 'a *o!e3an(e fondo!a i 'a druge nam(ene? *omo3 u *romoci(i s*ol(ne trgo!ine/ *ose)no ka*italnih do)ara/ i'me,u 'emal(a 2lanica? in!estiran(e *ogodnih fondo!a )e' *otre)e 'a n(iho!im u*ra!l(an(em? osiguran(e tehni2ke *omo3i 'eml(ama 2lanicama? *ru-an(e usluga o)uke oso)l(a anga-o!anog na akti!nostima ra'!o(a u 'eml(ama 2lanicama? *redu'iman(e istra-i!an(a 'a olak+a!an(e ekonomskih/ finansi(skih i )ankarskih/ na Geri(atu 'asno!anih/ akti!nosti u muslimanskim 'eml(ama? saradn(a/ na osno!ama %*ora'uma/ na na2in ko(i Banka smatra *ogodnim/ sa s!im ti(elima/ instituci(ama i organi'aci(ama ko(e ima(u iste cil(e!e? *redu'iman(e )ilo ko(ih drugih akti!nosti ko(e mogu do*rini(eti tim cil(e!ima"

> >

Banka s!e s!o(e akti!nosti reali'irae u skladu sa Geri(atom" 4ao finansi(ska godina ra2una se lunarna (hid-retska) godina" Hlano!e Banke danas 2ine <; 'eml(e" 0sno!ni u!(eti 2lanst!a u Banci su: 2lanst!o u 0rgani'aci(i islamske konferenci(e (IIC - 0rgani'ation of the Islamic Conference)/ u*lata dionica u ka*ital Banke/ te s*remnost *rih!atan(a %tatuta/ *ra!ila/ u!(eta i odluka 0d)ora gu!ernera Banke" 1r!ih godina *o osni!an(u/ Banka (e )ila suo2ena sa *ro)lemom uskla,i!an(a !lastitog *oslo!an(a sa *rinci*ima Geri(ata s o)'irom na to da/ u to !ri(eme/ neki od osno!nih islamskih modela i instrumenata finansiran(a nisu )ili u *ot*unosti ra'!i(eni" . odnosima sa 'eml(ama osni!a2ima neo*hodno (e )ilo (asno definirati *ra!ila *o ko(ima 3e Banka *oslo!ati i i'graditi odnose u ko(ima 3e 'eml(e 2lanice *re*o'nati/ ra'um(eti i *rih!atiti *oslo!nu filo'ofi(u Banke" 0sim toga/ ona (e tre)ala identificirati in!esticione mogu3nosti u 'eml(ama 2lanicama i !r+iti oc(enu n(iho!e i'!odl(i!osti" . ok!iru *redlagan(a *rih!atl(i!ih na2ina finansiran(a Banka (e morala !oditi ra2una kako o 'aht(e!ima s!akog *o(edinog *ro(ekta/ mogu3nostima in!estitora/ tako i o modelima ko(i 3e )iti kori+teni u s!akom konkretnom slu2a(u" 6o (una 899#" godine autori'irani ka*ital Banke i'nosio (e d!i(e mili(arde islamskih dinara (I6)/ a u*la3eni :<$ miliona I6" Je'oluci(om 0d)ora gu!ernera i' (una 899#" godine i'!r+eno (e *o!e3an(e autori'iranog ka*itala Banke na +est mili(ardi I6 *odi(el(enih na E$$"$$$ dionica !ri(ednosti 8$"$$$ I6 *o dionici" Isto!remeno (e i'!r+ena no!a emisi(a dionica uku*ne !ri(ednosti D/8 mili(ardu I6" 0d na!edenog i'nosa/ u*isano (e D/$E mili(ardi I6/ a sa a*rilom #$$$" godine u*la3eno #"DF9 miliona I6"

&.(. #akroorganiza ija Islamska )anka 'a ra'!o( *redsta!l(a slo-enu finansi(sku organi'aci(u ko(a se sasto(i od nekoliko instituci(a i *rograma sa ra'li2itim ste*enom 'a!isnosti od Banke" Banka ima tri regionalna *redsta!ni+t!a i to u =aroku (Ja)at)/ =ale'i(i (4uala Kum*ur) i 4a'ahstanu (Alma-Ata)"

%lika 8" L =akroorgani'aci(ska struktura I6B-a;

Instituci(e osno!ane od I6B-a mogu se *odi(eliti u d!i(e osno!ne gru*e" 1r!u gru*u 2ine one ko(e su ne*osredno *o!e'ane sa Bankom kao ra'!o(nom finansi(skom instituci(om: Islamic Banks 1ortfolio/ I6B .nit In!estment Fund/ I6B Infrastructure Fund/ Islamic Cor*oration for the Insurance of In!estment and MN*ort Credit i Islamic Cor*oration for the 6e!elo*ment of 1ri!ate %ector" 0ne ne*osredno do*rinose rastu )ankarskih resursa i *o!e3an(u efikasnosti n(iho!og kori+ten(a" 6rugu gru*u 2ine instituci(e ko(e dugoro2no do*rinose *o!e3an(u ra'!o(nih s*oso)nosti 'emal(a 2lanica/ kaka! (e/ n*r"/ slu2a( sa Islamic Jesearch and Training Institute" 0rgani'aciona +ema na kra(u o)uh!ata i tri *rograma ko(i se reali'ira(u u ok!iru I6B-a/ ali ko(i nisu ne*osredno !e'ani 'a n(enu osno!nu d(elatnost" 0 na!edenim instituci(ama i *rogramima/ n(iho!om funkcioniran(u i cil(e!ima/ )it 3e !i+e go!ora u nasta!ku"

-. "ktivnosti IDB
Akti!nosti Banke usm(erene su u tri osno!na *ra!ca: (8) mo)ili'aci(u resursa/ (#) finansiran(e i (;) ra'li2ite o)like *omo3i"
;

htt*:@@AAA"isd)"org@ir(@*ortal@anonymousB5a!igationTargetCna!url:@@:<$e<8a$#89adf:FeE;#9eFF9<8#:8De <

-.(. #obiliza ija res%rsa 6a )i udo!ol(ila s!e !e3im 'aht(e!ima 'a finansiran(e trgo!ine i ra'li2itih ra'!o(nih *ro(ekata s!o(ih 2lanica/ Banka (e )ila suo2ena sa *otre)om osiguran(a dodatnih finansi(skih resursa" 4ao odgo!or na te 'aht(e!e 89F$" godine *okrenula (e In!estment 6e*osit %heme sa nam(erom omogu3a!an(a in!estitorima da na *rinci*ima islamskog na2ina finansiran(a !r+e kratkoro2na ulagan(a u2e+3em u finansi(skim o*eraci(ama Banke" . ok!iru na!edene finansi(ske +eme Banka *rima de*o'ite/ kako od *o(edinaca/ tako i od instituci(a i koristi ih 'a *odr+ku finansiran(a u!o'a u ok!iru Im*ort Trade Financing 0*erations (ITF0)" 4asni(e su ra'!i(eni i drugi mehani'mi 'a mo)ili'aci(u resursa: MN*ort Financing %cheme (MF%)/ Islamic Banks 1ortfolio for In!estment O 6e!elo*ment (IB1)/ .nit In!estment Fund (.IF) i I6B Infrastructure Fund" -.(.(. Islami Banks Portfolio for Investment . Development /IBP0 0sno!an (e od d!adeset islamskih )anaka i finansi(skih instituci(a" 5(ego! osno!ni cil( (este mo)ili'aci(a !i+ka neakti!iranih lik!idnih sredsta!a islamskih )anaka i drugih finansi(skih instituci(a/ di!er'ifikaci(a n(iho!ih *ortfoli(a/ te *romoci(a ra'!o(a islamskog finansi(skog tr-i+ta" .*la3eni ka*ital Fonda i'nosi uku*no #F$ miliona .%P/ od 2ega 8$$ miliona .%P fiksnog i 8F$ miliona .%P !ari(a)ilnog ka*itala" 0sim toga/ I6B u Fondu ima *lasiranih ;$$ miliona .%P s*eci(alnog de*o'ita" Fond funkcionira kao dioni2ko dru+t!o s cil(em in!estiran(a u *ri!atni sektor 'emal(a 2lanica i ost!ari!an(a *rih!atl(i!og ni!oa do)iti ko(a )i se di(elila 2lanicama (dioni2arima)" 6o #$$8" godine u ok!iru IB1-a odo)reno (e #$F o*eraci(a uku*ne !ri(ednosti #/<; mili(arde .%P" Qoto!o d!i(e tre3ine uku*no odo)renih sredsta!a usm(ereno (e u finansiran(e trgo!a2kih *oslo!nih o*eraci(a" . #$$8" godini odo)reno (e 8# o*eraci(a u !ri(ednosti #:8/F miliona .%P" 0sno!na ide(a osni!an(a IB1-a )ila (e st!aran(e nukleusa i' ko(eg 3e se ra'!iti islamsko no!2ano tr-i+te" =edutim/ *osl(edn(ih godina donekle sla)i interes in!estitora 'a ulagan(e *osredst!om o!og mehani'ma" . strukturi modela finansiran(a ko(i koristi IB1 dominira(u murabaha (EE/DR) i idara (##/#R) kao na(man(e ri'i2ni modeli finansiran(a"

IBP OPERACIJ E (1988-2000)

Inv s!"ran# $%d &" '"nans"ran#a Madaraba Idara Musharaka Murabaha 0 500 1000 $"&"%n" ()* 1500 2000

%lika #" L Islamic Bank 1ortfolio (IB1) uku*no odo)rena sredst!a *rema IB1 modelima finansiran(aD

-.(.&. IDB *nit Investment 1%nd /*I10 0sno!an (e decem)ra 89F9" godine da )i/ nakon nekoliko re!i'i(a/ sa *r!im o')il(ni(im o*eraci(ama 'a*o2eo tek 899#" godine" I6B u Fondu ima *o'ici(u mudariba. %trate+ko o*red(el(en(e Fonda (este finansiran(e oda)ranih *ro(ekata u *ri!atnom sektoru 'emal(a 2lanica I6B-a u !idu direktnog finansiran(a od I6B-a i@ili kofinansiran(a sa I6B-om/ IB1-om ili drugim finansi(skim instituci(ama" 6ugoro2ne in!estici(e reali'ira(u se koristen(em idzara, istisna', bai al-ajal modela fmansiran(a na rok ot*late od *et do d!anaest godina" 4ratkoro2no fmansiran(e trgo!ine reali'ira se murabaha modelom finansiran(a sa roko!ima od +est do d!anaest m(eseci" Iako (e *o2etna ide(a )ila finansiran(e 'a(edni2kih ulagan(a *o mudaraba modelu finansiran(a/ s !remenom se finansiran(e s!e !i+e usm(era!alo *osredst!om drugih/ man(e ri'i2nih modela finansiran(a" . *o2etku (e Fond/ ugla!nom/ od I6B-a *reu'imao finansiran(e *ro(ekata/ da )i !remenom sman(i!ao s!o(u 'a!isnost od Banke" 6anas goto!o da *redsta!l(a samostalnu finansi(sku instituci(u sa !lastitim ra2unima/ finansi(skim resursima i mogu3nostima ost!aren(a *rihoda i *rofita" %!o(om *oslo!nom *olitikom usm(era!a se ka direktnom in!estiran(u u *ri!atni sektor 'emal(a 2lanica I6B-a" 0d s!og osni!an(a do #$$8" godine uku*no (e odo)rio 8$8 *ro(ekt uku*ne !ri(ednosti F::/; miliona .%P" %truktura odo)renih *ro(ekata *o !rstama o*eraci(a *rika'ana (e na naredno( slici"

htt*:@@AAA"isd)"org@ir(@*ortal@anonymousB 5a!igationTargetCna!url:@@F8EEde)8F$#)c$9aac8:eE8EdF9)f$;fOKight6T54no)I6C8:FF8:DD#: :

)+R(,+(RA -I.A.)IRA.J A (I- PO /R)+AMA OPERACIJ A (1901-2001) ( MI23 ()*

284

405

289 5"r k!n% '"nans"ran# 6a# dn"7k% '"nans"ran# ,%-'"nans"ran#

%lika ;" L %truktura finansiran(a .nit In!estment Fund *rema !rstama o*eraci(a<

-.(.-. IDB Infrastr% t%re 1%nd 0sno!an (e 8999" godine sa autori'iranim ka*italom od mili(ardu .%P i do*unskim ka*italom od <$$ miliona .%P 'a *odrsku i *romoci(u islamskih finansi(skih akti!nosti" 0sim toga/ Fond ima cil( st!aran(e sindicirane gru*e (%yndication Qrou*) !ri(ednosti od (edne do d!i(e mili(arde .%P 'a *odrsku Com*lementary Finance Facility" 0sno!ni strateski cil( Fonda (este te-n(a 'a dugoro2nim rastom !ri(ednosti ka*itala in!estiran(em u dionice i ka*italne in!estici(e infrastrukturnih *ro(ekata i infrastrukturno *o!e'ane industri(e u 'eml(ama 2lanicama I6B-a/ kao i *romoci(a kori+ten(a islamskog finansiran(a infrastrukturnih *ro(ekata" %(edi+te Fonda (e u Bahreinu ko(i (e 'a n(ego! rad osigurao 2ita! ni' *ogodnosti me,u ko(ima (e oslo)a,an(e od *ore'a" Fond te-i ost!aren(u neto *o!rata na dioni2ki ka*ital od 8FR godi+n(e i osiguran(u *r!enst!a is*late dioni2arima sa 1riority 1ayment of Jeturn od :R godi+n(e" 6o*unski ka*ital Fonda )io )i kori+ten 'a in!estiran(e *rim(enom no!ih metoda in!estiran(a i finansi(skih instrumenata *rih!atl(i!ih sa as*ekta Geri(ata" Fond *lanira us*osta!l(an(e odnosa sa islamskim )ankama i drugim finansi(skim instituci(ama s cil(em 'a(edni2kog finansiran(a !elikih *ro(ekata/ ra'!o(a islamskog no!2anog i tr-i+ta ka*itala/ odnosno instrumenata i instituci(a islamskog finansi(skog tr-i+ta"

<

htt*:@@AAA"em*glo)al"com@fund"NmlBidC8$$< F

-.&. 1inansiranje I*ak/ na('na2a(ni(u akti!nost I6B-a s!akako *redsta!l(a finansiran(e ra'li2itih *oslo!nih o*eraci(a" 0no se reali'ira u d!a osno!na segmenta i to kro' kori+ten(e lik!idnih fondo!a i *lasman sredsta!a" -.&.(. 2ori3tenje likvidni$ fondova 4on!encionalne ra'!o(ne )anke in!estira(u s!o(e !i+ko!e lik!idnih sredsta!a u !ladine o)!e'nice/ !ladine garantirane o)!e'nice/ de*o'itne certifikate ili neke druge kratkoro2ne instrumente no!2anog tr-i+ta" =e,utim/ I6B ne mo-e koristiti na!edene kon!encionalne kanale *lasmana !i+ka lik!idnih sredsta!a" 0na (e )ila *rinu,ena da kreira no!e finansi(ske modele i instrumente ko(i 3e )iti u skladu sa Geri(atom i n(enim *otre)ama" I6B 'a(edno sa drugim finansi(skim instituci(ama *oslu(e na me,unarodnim finansi(skim tr-i+tima i na finansi(skim tr-i+tima 'emal(a 2lanica" 0na *ro!odi *olitiku *lasiran(a lik!idnih sredsta!a *rema i 'a(edno sa instituci(ama ko(e *oslu(u na *rinci*ima Geri(ata" Banka/ tako,er/ *lasira sredst!a i *rema odre,enim me,unarodnim )ankama u s!rhu finansiran(a trgo!ine/ ko(a (e u skladu sa Geri(atom" =e,utim/ anali'a )ilansa I6B-a *ot!r,u(e da 'na2a(an dio lik!idnih sredsta!a Banka/ u !idu de*o'ita/ dr-i kod kon!encionalnih )anaka" 4ra(em marta #$$8" godine radilo se o i'nosu od 8"E<; miliona .%P" . re!i'orskom i'!(e+ta(u *o(a+n(a!a se da se na!edeni de*o'iti koriste 'a na)a!ku i *roda(u ro)a" Trgo!ina se o)a!l(a *osredst!om kon!encionalnih )anaka u korist I6B-a" 0!la+ten(a kon!encionalnih )anaka u ku*o!ini i *roda(i ro)a limitirana su ugo!orom i'me,u n(ih i Banke dok kon!encionalne )anke garantira(u odgo!ornost tre3e strane u s!im transakci(ama" Interesantno (e/ tako,er/ da u strukturi de*o'ita 'a na!edene nam(ene islamske )anke u2est!u(u tek sa E/FR/ a kon!encionalne sa 2ita!ih 9;/#R" lako (e Banka/ '!ani2no/ &od 89F;" godine *o2ela sa *lasmanom !isko!a sredsta!a drugim islamskim )ankama (a2a(u3i me,uso)nu saradn(u&/ *rema na!edenom/ mo-e se 'akl(u2iti da (e/ i*ak/ skromna *odr+ka ko(u I6B *ru-a islamskim )ankama i drugim islamskim finansi(skim instituci(ama s cil(em odr-a!an(a n(iho!e teku3e lik!idnosti" Banka/ tako,er/ usm(era!a neanga-irana lik!idna sredsta!a u ra'li2ite o)like fmansiran(a trgo!ine" . tom smislu (899:" godine) osni!a Forcing Trade Financing 0*erations/ danas *o'nat kao Im*ort Trade Financing 0*erations" 0na (e *ose)no akti!na u *romoci(i trgo!a2ke saradn(e me,u 'eml(ama 2lanicama" Tako (e Akcionim *lanom (i' no!em)ra 899F" godine) *osta!l(en cil( *o!e3an(a me,uso)ne trgo!ine sa 8$ na 8;R u *eriodu od #$$#" do #$$;" godine" To *o!e3an(e )ilo )i ek!i!alentno *o!3an(u !ri(ednosti me,uso)ne trgo!ine od D mili(arde .%P" 6a )i se to ost!arilo/ I6B (e 'a te nam(ene odo)rila kori+ten(e mili(ardu .%P !lastitih sredsta!a" Ta( i'nos 3e )iti *odr-an sa mo)ili'aci(om dodatnih resursa *osredst!om udru-enih (syndication) i TAo %te* =ura)aha Financing (#%=F) modela finansiran(a Sa(edno sa drugim islamskim )ankama i finansi(skim instituci(ama" To 3e ras*olo-i!a sredst!a *o!e3ati na d!i(e mili(arde .%P" 0sim na!edenog/ u #$$$" godini i'!r+eno (e re!idiran(e *olitika i *rocedura kako )i se *osto(e3i modeli finansiran(a u2inili komerci(alno atrakti!ni(im i efikasni(im" . o!om kontekstu )it ce anali'irane i druge instituci(e/ u ok!iru I6B-a/ ko(e se/ *ored s!o(ih &osno!nih& *oslo!nih akti!nosti/ )a!e i finansiran(em trgo!ine (Islamic Banks 1ortfolio for In!estment O 6e!elo*ment - IB1 i I6B .nit In!estment Fund - .IF)" . nasta!ku 3emo/ ukratko/ *re'entirati osno!ni konce*t/ modele i o)im *odr+ke I6B-a

finansiran(u trgo!a2kih akti!nosti 'emal(a 2lanica" -.&.&. Plasman sredstava 1lasman sredsta!a usm(eren (e ka: 8) finansiran(e redo!nih *oslo!nih o*eraci(a #) finansiran(e trgo!a2kih akti!nosti ;) finansiran(e kro' druge !ido!e *omo3i 0d s!og osni!an(a Banka (e odo)rila ;";:# *ro(ekta/ uku*ne !ri(ednosti 8F"89D miliona I6/ odnosno #</< mili(ardi .%P" Ti+e od d!i(e tre3ine uku*no odo)renih sredsta!a (E:/;R) usm(ereno (e 'a finansiran(e trgo!a2kih akti!nosti? #9/FR 'a *ro(ektno finansiran(e? $/ER 'a tehni2ku *omo3 i #/#FR 'a druge *rograme *omo3i (Waqf Fund Op rations). %truktura uku*no odo)renih sredsta!a *rika'ana (e na slici D" u 8D#8 (#$$$"-#$$8") godini Banka (e 'a s!e *ro(ekte odo)rila uku*no 8/9: mili(ardi I6 (#/E mili(ardi .%P)/ +to (e 'a D$R !i+e u odnosu na *rethodnu godinu"
)+R(,+(RA (,(P.O8 -I.A.)IRA.J A (1901-2001)
294 2998

091 1094 Pr%# k!n% '"nans"ran# -"nans"ran# !r<%v"n + hn"7ka :%$%; 5ru<a :%$%;

%lika D" L %truktura uku*no odo)renih sredsta!a I6B-a

.koliko se *osmatra *eriod od 899E" do #$$8" godine/ mogu se uo2iti 'na2a(ne *rom(ene u strukturi uku*nog finansiran(a" 6o+lo (e do rasta u2e+3a finansiran(a trgo!a2kih akti!nosti sa E$/< na E:/8R u' sman(en(e u2e+3a *ro(ektnog finansiran(a i tehni2ke *omo3i sa ;F/8 na ;#/DR" . 8999" godini u2e+3e trgo!ine u uku*nom o)imu finansiran(a i'nosilo (e tek DE/DR" -.&.-. 1inansiranje redovni$ poslovni$ opera ija /projekti i te$ni4ka pomo!0 I6B (e/ u *eriodu od 899E" do #$$8" godine/ odo)rila uku*no </D# mili(ardi I6 'a finansiran(e *ro(ekata i 8$:/< miliona I6 u !idu tehni2ke *omo3i 'eml(ama 2lanicama" %amo u #$$8" godini odo)rena su F# *ro(ekta uku*ne !ri(ednosti E;$ miliona I6 i ;$ *ro(ekata tehni2ke *omo3i u !ri(ednosti 9/FD miliona I6" I*ak/ u #$$8" godini Banka (e/ 'a na!edene nam(ene odo)rila F</< miliona I6 man(e u odnosu na *rethodnu godinu/ +to *redsta!l(a sman(en(e od 88/9<R" . istom *eriodu Banka (e odo)rila #/E: miliona I6 !i+e 'a *ro(ekte tehni2ke *omo3i (sto (e !i+e 'a ;:/#R)"

8$

Sektorska distrib% ija uku*no odo)rene *omo3i ilustrirana (e na %lici <" 5a(!i+e sredsta!a u strukturi usm(ereno (e 'a finansiran(e (a!nog sektora (#F/#R)/ soci(alnog (#8R)/ trans*orta i komunikaci(a (8E/:R)/ *ol(o*ri!rede i agroindustri(e (8;/FR)/ industri(e i rudarst!a (8#/9R)/ te ostatak u finansi(ske usluge i 'a druge nam(ene" 1rioritetima u *rocesu *ro(ektnog finansiran(a u naredne tri godine *rogla+eni su o)ra'o!an(e i 'dra!st!o (i' soci(alnog sektora) i *ol(o*ri!reda" To (e (edan od ra'loga rasta u2e+3a soci(alnog sektora u strukturi finansiran(a u *osl(edn(ih +est godina (sa #8/ER u 899<" na ;$R u #$$8" godini)" Tako,er/ *lanirano (e i *reusm(era!an(e sredsta!a sa (a!nog finansiran(a i finansiran(a trans*orta i komunikaci(a ka *ro(ektima i' o)lasti o)ra'o!an(a/ 'dra!st!a i *ol(o*ri!rede" 6istri)uci(a *o modelima finansiran(a )it 3e *re'entirana nakon kratkog u*o'na!an(a sa osno!nim modelima finansiran(a ko(e u *oslo!no( *raksi na(2e+3e *rim(en(u(e I6B" -.&.-.(. 2redit *redsta!l(a model dugoro2nog finansiran(a s cil(em lak+e im*lementaci(e ra'!o(nih *ro(ekata/ *ose)no u o)lasti *ol(o*ri!rede i infrastrukture" Tri(ednost kredita limitirana (e na : miliona I6 *o (ednom *ro(ektu" 0do)ra!a(u se na )eskamatno( osno!i u' *la3an(e *ro!i'i(e 'a o)radu i administriran(e kredita" 1o!rat se !r+i u (ednakim *olugodi+n(im ot*latama u roko!ima od 8< do #< godina sa grace-*eriodom od ; do : godina u 'a!isnosti od *ro(ekta i 'eml(e korisnika" 4rediti sa !eoma *o!ol(nim u!(etima/ u ok!iru *ose)nog *rograma/ odo)ra!a(u se na(nera'!i(eni(im 2lanicama Banke" 4rediti su o)i2no nami(en(eni 'a *uno ili d(elimi2no *okri3e tro+ko!a u!o'ne o*reme" 0d korisnika *ro(ekta o2eku(e se ucest!o!an(e u n(ego!om finansiran(u" 1o-el(no (e 'a(edni2ko finansiran(e sa drugim finansi(skim instituci(ama" 4ao instrument osiguran(a *o!rata kredita Banka 'a (a!ne *ro(ekte 'ahti(e!a !ladinu garanci(u/ a 'a *ri!atne - neku od drugih !rsta garanci(a *rih!atl(i!ih 'a Banku"
)E,+OR),A 5I)+RIB(CIJ A PROJ E,+.O8 -I.A.)IRA.J A I +E=.I>,E POMO?I (1901-2001)
09@ 2892 1498 1190

1299 P%&#%:r"vr da )%A"#a&n" s k!%r Javn" s k!%r

21 +rans:%r!9 k%$un"kaA"# Indus!r"#a " rudars!v% -"nans"#sk us&u<

%lika <" L %ektorska distri)uci(a uku*nih o*eraci(a *ro(ektnog finansiran(a i tehni2ke *omo3i

-.&.-.&. Id)ara - li'ing ili na(am *redsta!l(a sredn(oro2ni i dugoro2ni ugo!or o na(mu i koristi se 'a finansiran(e ka*italne o*reme i druge fiksne imo!ine" I6B s *o(a!l(u(e kao l sor ko(i !r+i i'na(ml(i!an(e *redmeta li'inga na odre,eni *eriod u' *la3an(e fiksnog na(ma na *olugodi+n(o( osno!i" 4oristi se 'a na)a!ku o*reme kod *rofita)ilno oci(en(enih *ro(ekata u industri(i i drugim 'na2a(nim sektorima kod ko(ih se rok na(ma i *la3an(e odre,u(u u skladu *rofita)ilno+3u i goto!inskim tokom *ro(ekta" 0!im modelom
88

I6B finansira i i'gradn(u t!ornica/ na)a!ku o*reme i mehani'aci(e u industri(i/ *ol(o*ri!redi/ *roi'!odn(i i *reradi hrane/ kod infrastrukturnih/ trans*ortnih i drugih *ro(ekata u (a!nom i *ri!atnom sektoru" Tako,er se koristi 'a na)a!ku )rodo!a/ tankera/ i sredsta!a 'a *ri(e!o' ri)e i drugih s*eci(ali'iranih *ri(e!o'nih sredsta!a no!ih ili kori+tenih do < godina starosti" !darom (e o)uh!a3eno finansiran(e *une !ri(ednosti o*reme ili mehani'aci(e sa *la3enim s!im *rate3im tro+ko!ima/ monta-om i *u+tan(em u *ogon" Banka 'adr-a!a !lasni+t!o na *redmetu na(ma do isteka *erioda na(ma ko(i mo-e tra(ati i do 8< godina " Qrace-*eriod (ili *eriod inku)aci(e) mo'e )iti od E do DF m(eseci" 1ro(ektirani *o!rat i'nosi </<U@ godisn(e ra2unato na )a'i interne sto*e renta)iliteta" 5akon isteka *erioda na(ma Banka *renosi !lasni+t!o nad *redmetom na(ma na korisnika" Sa reali'aci(u o!og *oslo!nog aran-mana Banka 'ahti(e!a neo*o'i!u garanci(u od !lade ili *r!oklasne komerci(alne )anke/ odnosno neku drugu !rstu garanci(e ko(a (e *rih!atl(i!a 'a Banku" Tako,er/ .IF i IB1 nude usluge na(ma 'a (a!ni i *ri!atni sektor i do n(ih I6B ima direktan *ristu*" -.&.-.-. #%raba$a sa obro4nim pla!anjem (!nstalm nt sal ) - *redsta!l(a model sredn(oro2nog finansiran(a ko(i (e I6B u!ela 89FD" godine" Sasni!a se na mura)aha modelu finansiran(a *o ko(em Banka/ *o 'aht(e!u kli(enta/ !r+i na)a!ku o*reme/ u!e2a!a(u3i n(enu ci(enu 'a tro+ko!e (mar"-up) i *roda(e (e kli(entu u' mogu3nost o)ro2nog ili *eriodi2nog *la3an(a" Banka o!im modelom !r+i finansiran(e lokalne *roi'!odn(e ili u!o'nih ka*italnih do)ara/ kao i neke usluge ko(e se odnose na !o,en(e ili su*er!i'i(u *ro(ekta" Tri(ednost sredsta!a ko(a se odo)ra!a(u 'a finansiran(e i'nosi i'me,u # i #$ miliona I6" Qorn(i limit mo-e )iti i !e3i ukoliko se kom)inira sa sredst!ima IB1-a i@ili .lF-a" =odel se koristi 'a finansiran(e na)a!ke o*reme *otre)ne 'a ra'!o( ra'li2itih ekonomskih sektora kao +to (e infrastruktura/ industri(a/ *ol(o*ri!reda/ trans*ortna sredst!a/ !odo!odi i nafto!odi/ *roi'!odn(a/ *ri(enos i transformaci(a energi(e/ telekomunikaciona o*rema/ o*rema 'a *roi'!odn(u/ *reradu i trans*ort nafte i naftnih deri!ata/ o*rema 'a )olnice/ o)ra'o!ne instituci(e i drugo" 1eriod ot*late (e o)icno 8$ godina/ mada/ kod odre,enih *ro(ekata/ mo'e )iti *rodu-en i na 8# godina" Tri(ednost mark-u* i'nosa o)i2no (e oko </<R" 0n 'a!isi od !rste *ro(ekta i 'eml(e korisnika u' mogu3nost ost!aren(a ra)ata od 8<R 'a urednu ot*latu 2ime se mark-u* sman(u(e na oko D/:R" 4ao i kod kreditnog modela finansiran(a/ kao instrument osiguran(a *la3an(a/ Banka tra-i odgo!ara(u3e garanci(e" -.&.-.5. Istisna6 (e model finansiran(a ko(im se *artneri s*ora'umi(e!a(u o *roi'!odn(i i is*oruci rani(e s*ecificiranih do)ara *o odre,eno( ci(eni i u fiksno odredenom roku is*oruke" Is*oru2ilac se o)a!e'u(e da *ro(ektira/ *roi'!ede/ kom*letira/ u*aku(e i is*oru2i ugo!orena do)ra ku*cu" To (e model finansiran(a ko(i se odnosi na is*oruku ne2ega +to (o+ ne *osto(i u trenutku 'akl(u2en(a ugo!ora" 0sno!ni cil( o!og modela finansiran(a (este *romoci(a *roi'!odnih ka*aciteta 'emal(a 2lanica I6B-a" =o-e se koristiti u sektorima industri(e/ *ol(o*ri!rede i infrastrukture" 1redsta!l(a sredn(oro2ni model finansiran(a +irokog kruga ka*italnih do)ara/ o*reme i mehani'aci(e/ a 'a ra'liku od idar i mitrabah , *ogodan (e i 'a finansiran(e o)rtnog ka*itala" 0do)ra!a se 'a finansiran(e ka*italnih do)ara sa maksimalnim rokom od 8# godina/ ukl(u2u(uci u grace-*eriod ne du-i od ; godine od datuma 'akl(u2en(a ugo!ora" =ark-u* *o o!om modelu i'nosi </<R na godi+n(em ni!ou" . ugo!or (e mogu3e ukl(u2iti i klau'ulu *la3an(a *enala 'a ka+n(en(e" 1la3an(e ci(ene mo-e se ugo!oriti na ra'li2ite na2ine: una*ri(ed/ u toku i'rade *redmeta ku*o!ine/ kao odgodeno *la3an(e/ o)rocno ili na drugi na2in" I')or is*oru2ioca ili *roi'!odaca !r+i se u skladu sa *ra!ilima I6B-a" . finansiran(u redo!nih *oslo!nih o*eraci(a Banke/ u *eriodu od 89:E" do #$$8" godine/ dominirala su tri modela: "r ditni (;;/DR)/ idara (#D/ER) i murabaha (#8/8R)" =e,utim/ *osl(edn(ih godina do+lo (e do 'na2a(nih *rom(ena u strukturi modela finansiran(a redo!nih
8#

*oslo!nih o*eraci(a T6B-a" %man(u(e se u2e+3e idara i murabaha modela finansiran(a u korist istisna' modela ko(i (e u *oslo!nu *raksu I6B-a u!eden tek 899:" godine" Tako (e u *eriodu od samo godinu (#$$$"-#$$8") istisna' model finansiran(a *o!e3ao u2e+3e sa #< na DFR/ kreditni sa #< na ;8R/ dok (e drasti2no sman(eno u2e+3e idara sa #D na D/:R i murabaha modela sa #; na 8:R" Interesantno (e goto!o ne'natno u2e+3e mudaraba ili musara"a ($/8<R) modela finansiran(a" 1rom(ene u strukturi *ro(ektnog redo!nog finansiran(a u *osl(edn(ih *et godina *rika'ane su na naredno( slici E"
5I)+RIB(CIJ A RE5O/.O8 -I.A.)IRA.J A PO MO5E2IMA
Murabaha ,r d"! Idara Is!"snaBa Mudaraba Os!a&% 0 10 20 40 @0 u :r%A n!"$a (C) 50 10 2001 2000

%lika E" L 6istri)uci(a redo!nog (*ro(ektnog) finansiran(a *o modelima

-.&.-.7. Distrib% ija po zemljama korisnicima sredsta!a *oka'u(e da (e Banka u #$$8" godini #$$/: miliona .%P (#;/<R) usm(erila u na(nera'!i(eni(e 'eml(e 2lanice I6B-a - (Kast 6e!elo*ment =em)er Countries)? :$/9 miliona .%P (F/DR) u 'eml(e Sa(ednice ne'a!isnih dr-a!a )i!+eg %o!(etskog sa!e'a (CI% CommonAealth of Inde*endent %tates the former %o!iet .nion)? $/8R ili $/FE miliona .%P *osredst!om regionalnih organi'aci(a i ostatak F<; miliona .%P (EF/$R) ostalim 'eml(ama clanicama I6B-a" Banka ima ra'!i(en *ose)an *rogram *odr+ke ra'!o(a na(nera'!i(eni(ih 'emal(a 2lanica I6B-a - K6=Cs" Cil(ni sektori ka ko(ima se usm(era!a(u sredst!a su o)ra'o!an(e i 'dra!st!ena 'a+tita (ra'!o( l(udskih resursa)/ !odoo*skr)a/ *ol(o*ri!reda i i'gradn(a *ute!a sna)di(e!an(a" %redst!a se odo)ra!a(u u' !isoke koncesionalne *ogodnosti 'a korisnike" . 8D#8" *o " Banka (e *rema gru*i K6=Cs usm(erila uku*no ;<9/; miliona .%P/ +to (e 'a 89R !i+e nego u *rethodno( godini/ ali i tek 8;/FR uku*no odo)renih sredsta!a Banke" 0d tog i'nosa u !idu *ro(ektnog finansiran(a i tehni2ke *omo3i odo)reno (e #$$/: miliona .%P/ 'a finansiran(e u!o'a 8<: miliona .%P i u !idu granta 8/E miliona .%P" . uku*no odo)renim koncesionalnim sredst!ima Banke o!a gru*a 'emal(a u2est!o!ala (e sa E#R/ gru*a CI% sa 8DR/ dok (e #DR usm(ereno *rema ostalim 'eml(ama 2lanicama" I'!ori sredsta!a 'a na!edene nam(ene su redo!na sredst!a Banke kao i sredst!a sa #p cial $ccount for th % ast & ' lop d ( mb r )ountris . .koliko se *osmatra *eriod od osni!an(a Banke do #$$8" godine/ Banka (e *rema gru*i na(nera'!i(eni(ih 'emal(a usm(erila uku*no ;/9; mili(arde .%P ili 8:/#;R od uku*no usm(erenih sredsta!a" . *rogramu tehni2ke *omo3i Banka (e u #$$8" godini odo)rila ;$ *ro(ekata uku*ne !ri(ednosti 8#/F miliona .%P/ a od s!og osni!an(a *odr-ala ;8; *ro(ekata uku*ne !ri(ednosti 8D$ miliona .%P"

8;

-.&.5. 1inansiranje trgova4ki$ aktivnosti . 8D#8" *o "/ odnosno (#$$$"@#$$8" godini) do+lo (e do *une eks*an'i(e finansiran(a trgo!a2kih akti!nosti" Iste godine 'a o!e nam(ene uku*no (e odo)reno 8/; mili(arde I6 (8/: mili(ardi .%P)/ +to (e d!ostruko !i+e u odnosu na *rethodnu godinu (*o!e3an(e od 8$ER)" Finansiran(e trgo!ine I6B reali'ira *osredst!om s*eci(ali'iranih *oslo!nih o*eraci(a u ok!iru *osto(e3ih: Im*ort Trade Financing 0*erations (ITF0)/ MN*ort Financing %cheme (M1%) i BA6MA MN*ort Financing %heme (BMF%)/ te no!ih %yndication i TAo %te* =ura)aha Financing (#%=F) *rograma finansiran(a" 0sim toga/ finansiran(e trgo!ine !r+i se i *osredst!om ('ase)nih) di(elo!a I6B-a kak!i su: Islamic Banks 1ortfolio for In!estment O 6e!elo*ment (IB1) i .nit In!estment Fund (.IF)" -.&.5.(. Import Trade 1inan ing ,perations - /IT1,0 =odel (u!eden 89::" godine) 'a finansiran(e u!o'a siro!ina/ *olu*roi'!oda i ka*italne o*reme u 'eml(e 2lanice I6B-a *redsta!l(a i na('na2a(ni(i model sa u2e+3em od F;/DR u uku*nom finansiran(a trgo!a2kih o*eraci(a 'emal(a 2lanica I6B-a" 0!im modelom !r+i se *romoci(a trgo!ine me,u 'eml(ama 2lanicama kao i kori+ten(e !i+ko!a neanga-iranih lik!idnih sredsta!a Banke" . #$$$@$8" godini *odr-ana su :D *ro(ekta u !ri(ednosti 9;8 milion I6 (8/# mili(arde .%P)/ a od n(ego!og u!o,en(a do #$$8" godine *odr-ano (e uku*no 8"$#9 *ro(ekata uku*ne !ri(ednosti 8$/# mili(arde I6 (oko 8;/D mili(arde .%P)"

I+-O MO5E2 -I.A.)IRA.J A (1900-2001)

1@00 1200 $"&3 ()* 1000 800 100 @00 200 0 1900 1908 1909 1981 1982 1984 198@ 1981 1980 1988 1989 1990 1991 1992 199@ 1995 1991 1990 1999 2000 2001 1980 1985 1994 1998

%lika :" L6inamika godi+n(e reali'aci(e ITF0 modela finansiran(a u *eriodu 89::-#$$8"

1ose)no (e 'na2a(no na*omenuti da (e u #$$$@$8" godini F$/<R sredsta!a/ ko(a su odo)rena u o!om *rogramu/ *otiecalo i' &!lastitih& i'!ora/ odnosno od 'emal(a 2lanica I6B-a" . strukturi uku*ne !ri(ednosti finansiranog u!o'a :F/ER odnosi se na cetiri !rste ro)a: siro!u naftu (</$ mili(ardi .%P ili ;F/<R)/ industri(ske ro)e (;/D inili(arde .%P ili #E/#R)/ )il(na ul(a (988 miliona .%P ili :/$R) i rafineri(ske *roi'!ode (F9F milona .%P ili E/9R)"5a(!e3u *odr+ku i' o!og *rograma u #$$$@$8" godini *rimili su: 1akistan (##/ER)/ Turska (#$/DR)/ Iran (8F/:R) i Banglade+ (8#/DR)" -.&.5.&. E8port 1inan ing S $eme - /E1S0 .!edena (e 89FF" godine s cil(em *romoci(e i'!o'a i' 'emal(a 2lanica u o)liku kratkoro2nog i dugoro2nog finansiran(a" 0na ima s!o(e !lastite 2lano!e/ ka*ital/ )ud-et/
8D

i'!ore sa 'ase)no !o,enim ra2unom" . #$$$" godini n(u su 2inile #D 'eml(e 2lanice" .*isani ka*ital i'nosi ;8: miliona I6 od 2ega (e u*la3eno 8;;/#< miliona I6" 0d na!edenog i'nosa u2e+3e I6B i'nosi 8<$ miliona I6/ odnosno :< miliona I6 res*ekti!no" Seml(a 8 %audi(ska Ara)i(a # Turska ; =ale'i(a D Tunis < Mgi*at E 7ordan : Bahrein F =aroko 9 1akistan 8$ Al'ir 88 Indone'i(a 8# Banglades 8; Iran 8D 4u!a(t 8< %udan 8E Ki)i(a 8: %iri(a .4.150 : .%% milion #;F/ED #$8/D8 8$;/$8 :E/;8 ;</E# #8/:$ #8/$$ 89/EE 8D/$$ 8$/$$ E/<$ E/DD E/$$ </DF ;/$: #/#D $/DF ::8/<E R ;$/9R #E/8R 8;/DR 9/9R D/ER #/FR #/:R #/<R 8/FR 8/;R $/FR $/FR $/FR $/:R $/DR $/;R $/8R 8$$R

Ta)ela #" 1regled odo)renih o*eraci(a MF% u korist 'emal(a 2lanica

1eriod *o!rata sredsta!a 'a!isi od !rste ro)a ko(a se i'!o'i i on (e 'a *otro+ne ro)e do #D m(eseca/ dok 'a siro!ine/ *olu*roi'!ode i ka*italna do)ra i'nosi od ;E m(eseci do 8$ godina" . toku #$$$@$8" godine u ok!iru o!e +eme odo)ren (e i'nos od 8EF/# miliona I6 (##$/: miliona .%P) 'a #D M1% aran-mana u de!et 'emal(a 2lanica" . odnosu na *rethodnu godinu (8D#$" *o ")/ o!a !rsta finansi(ske *odr+ke !i+e (e nego utrostru2ena" 0d u!o,en(a MF% +eme do #$$8" godine odo)reno (e uku*no 8:E MF% aran'mana u !ri(ednosti <D</; miliona I6 (::8/E miliona .%P) u korist sedamnaest 'emal(a 2lanica" 0!ako dinami2an rast finansi(ske *odr+ke 'eml(ama i'!o'nicama *osl(edica (e i re!idiran(a *olitika i *rocedura odo)ra!an(a sredsta!a i' MF% u toku #$$$" godine" 4riteri(i *odesnosti i'!o'nih ro)a u)la-eni su sa D$ na ;$R o)a!e'nih lokalnih kom*onenti u i'!o'nim *roi'!odima? *ro+irena (e lista i'!o'nih *roi'!oda/ tako da *ored finansiran(a i'!o'a netradicionalnih o)uh!ata i i'!o' tradicionalnih *roi'!oda? *rocent finansiran(a *o!e3an (e na 8$$R? finansi(ske o*eraci(e u +emi denominirane su u .%P/ te u!edene i neke druge *ogodnosti" Je'imira(u3i na!edeno/ mo-e se 'a*a'iti da (e *osl(edn(ih godina/ do+lo do dinami2ne *rom(ene o)ima i strukture modela finansiran(a" . *eriodu od 89F<" do 899;" godine doslo (e do *ogor+an(a o)ima trgo!a2ke ra'm(ene me,u 2lanicama I6B-a" 0no (e !elikim di(elom nastalo kao *osl(edica 'ali!ske kri'e/ kada (e os(etno sman(en i *rili! fondo!a nami(en(enih finansiran(u trgo!ine" . 899;" godini godi+n(i o)im finansiran(a trgo!a2kih o*eraci(a *ao (e na ni!o od ;$F miliona I6" 5akon toga dola'i do sta)ili'aci(e i *ono!nog rasta uku*nog godi+n(eg o)ima finansiran(a trgo!a2kih o*eraci(a" 5akon *et godina/ o)im finansiran(a (e ud!ostru2en/ da )i u #$$$" godini )io goto!o utrostru2en u odnosu na stan(e
8<

od *ri(e sedam godina" %amo u #$$8" godini/ u odnosu na *rethodnu/ o)im finansiran(a trgo!a2kih akti!nosti !i+e (e nego ud!ostru2en" . *eriodu od 899E" do #$$8" godine do+lo (e i do strukturalnih *rom(ena u modelima finansiran(a" .2e+3e ITF0 modela *oraslo (e sa E;/9 na :$/;R? M1% modela sa :/: na 8#/:R? te .IF sa ;/F na samo </ER/ dok (e s druge strane sman(eno u2e+3e IB1 modela sa #D/E na 88/;R" 5a!edene *rom(ene u strukturi finansiran(a re'ultat su ra'!o(a islamskog finansi(skog tr-i+ta i +iren(a mogu-nosti kratkoro2nog in!estiran(a sredsta!a na *rinci*ima Geri(ata" 5a!edene strukturalne *rom(ene ilustrirane su na naredno( slici "

%lika F" L 1rom(ene u strukturi modela finansiran(a trgo!ine

Sa*a-a se sla)l(en(e interesa 2lanica I6B-a 'a o*eraci(e u ok!iru MF%/ IB1 i .IF modela finansiran(a" .ku*na sredst!a nami(en(ena finansiran(u trgo!ine u #$$8" godini i'nosila su 8/: mili(ardi .%P i )ila su osigurana ugla!nom i' i'!ora 'emal(a 2lanica I6B-a (F$/<R)" -.&.5.-. ,stale poslovne opera ije finansiranja trgovine 0sim na!edena d!a s*eci(ali'irana/ I6B o)uh!ata (o+ tri *rograma: 9 Islamic Banks Portfolio for Investment & Development (IBP), akti!iran u martu 89F:" godine/ *o 'na2a(u/ *redsta!l(a drugi i'!or finansiran(a trgo!ine" .
8E

*o(edinim godinama IB1 (e u2est!o!ao sa tre3inom od uku*nog o)ima finansiran(a trgo!ine od I6B-a" 0d uku*no odo)renih sredsta!a o!og fonda (8/EF mili(ardi .%P) !i+e od 9:R usm(ereno (e u finansiran(e trgo!a2kih o*eraci(a" . ok!iru tog segmenta odo)rene su 8DD finansi(ske o*eraci(e u !ri(ednosti 8/ED mili(arde .%P" Tako Fond u2est!u(e sa 8$/;R u uku*no odo)renom i'nosu sredsta!a I6B-a 'a finansiran(e trgo!ine" . #$$$@$8" godini/ 'a finansiran(e trgo!a2kih akti!nosti/ Fond (e odo)rio de!et o*eraci(a u !ri(ednosti 89$/$ miliona .%P/ +to (e 'a :FR !i+e u odnosu na *rethodnu godinu" IDB Unit Investment Fund (UIF) us*osta!l(en (e 89F9" godine" 6o #$$8" godine odo)rio (e uku*no D$ *rograma i' o)lasti finansiran(a trgo!ine u ko(ima (e anga-irano #FD/< miliona .%P"
>

BADEA Export Financin !"eme (BEF!) *redsta!l(a *ose)an *rogram u ok!iru MF% ko(i se reali'ira od 899F" godine na )a'i s*ora'uma i'medu I6B-a i $rab *an" for +conomic & ' lopm nt in $frica (*$&+$) sa s(edi+tem u 4artumu" 1rema tom s*ora'umu I6B 3e kao mudarib u*ra!l(ati fondom od <$ miliona .%P nami(en(enih finansiran(u ara*skog i'!o'a u 'eml(e 2lanice 0rgani'aci(e afri2kog (edinst!a (Or,anization of $frican -nity) ko(e nisu 2lanice Ara*ske lige" 6o #$$8" godine u ok!iru o!og aran-mana odo)reno (e #9/< miliona .%P/ a samo u #$$$@$8" godini 8E/: miliona .%P"
>

! #ndication i $%o !tep &ura'a"a Financin ((!&F) *redsta!l(a(u no!e modele u!edene #$$$" godine sa cil(em dodatnog mo)ili'iran(a sredsta!a radi finansiran(a trgo!ine i'me,u 'emal(a 2lanica I6B-a" 1redsta!l(a(u o)like udru-i!an(a sredsta!a )anaka i drugih finansi(skih instituci(a ko(a 3e se/ u !idu u!o'nih ili i'!o'nih kredita/ *lasirati sa rokom dos*i(e3a od E do 8# m(eseci" =odel #%=F *red!i,a da (8) I6B osigura!a sredst!a drugim )ankama i finansi(skim instituci(ama 'a finansiran(e n(iho!ih trgo!a2kih finansi(skih o*eraci(a/ ili alternati!no/ da (#) I6B *ri!la2i sredst!a od islamskih i kon!encionalnih )anaka u s!rhu finansiran(a !lastitih trgo!a2kih o*eraci(a" 1r!im mehani'mom I6B )i imala ulogu finansi(era ko(om )i finansirala murabaha o*eraci(e u korist )anaka" Banke )i *reu'imale ri'ik s!o(ih kli(enata@korisnika" 1r!im korakom )i se 'akl(u2i!ao osno!ni murabaha ugo!or I6B-a sa )ankom dok )i u drugom/ )anka 'akl(u2i!ala drugi murabaha ugo!or sa kli(entom@korisnikom" 6rugim mehani'mom/ I6B )i mo)ili'irala dodatne i'!ore od )anaka/ gru*e )anaka ili finansi(skih instituci(a radi finansiran(a !lastitih trgo!a2kih o*eraci(a" 0na )i u tom slu2a(u *reu'imala ri'ik 'a s!o(e kli(ente@korisnike u' 'akl(u2en(e d!a murabaha ugo!ora"
>

-.-. Posebni programi pomo!i 1ose)nim *rogramima *omo3i Banka (e/ do sada/ odo)rila uku*no D8D miliona I6 *omo3i/ +to *redsta!l(a #/#FR uku*no odo)renih sredsta!a I6B-a" =e,utim/ u #$$8" godini odo)reno (e 8$/< miliona I6 ili $/D9R od uku*no odo)renih sredsta!a Banke/ +to *redsta!l(a tek D:R odo)renih sredsta!a i' *rethodne godine" 4ao (edan od na('na2a(ni(ih *ro(ekata do)rot!orne *omo3i (este Waqf Fond 2i(a (e neto !ri(ednost akti!e u #$$8" godini dostigla 8/8#9 mili(ardi .%P" I' o!og fonda finansira se !eliki )ro( akti!nosti kako u 'eml(ama 2lanicama/ tako i u 'eml(ama ko(e nisu 2lanice I6B-a" %redst!a Fonda usm(era!a(u se/ ugla!nom/ 'a *romoci(u ra'!o(a muslimanskih 'emal(a 2lanica I6B-a i muslimanskih 'a(ednica u 'eml(ama ne2lanicama" . #$$8" godini Banka (e i' !&* Wa"f Fund odo)rila D: *rograma uku*ne !ri(ednosti 8;/; miliona .%P/ od toga 89 *rograma u !ri(ednosti </:E miliona .%P u sedamnaest 'emal(a 2lanica"

8:

I6B/ ra'!ila (e i *ose)ne *rograme *omo3i muslimanskim 'a(ednicama u 'eml(ama ne2lanicama *ose)no u o)lasti o)ra'o!an(a/ 'dra!st!a i soci(alne 'a+tite" Cil( o!ih *rograma (este u)la-a!an(e *osl(edica dru+t!enih i *rirodnih katastrofa/ te *odr+ka n(iho!og ekonomskog i soci(alnog ra'!o(a" . #$$8" godini Banka (e odo)rila #F *rograma uku*ne !ri(ednosti :/E miliona .%P muslimanskim 'a(ednicama i organi'aci(ama u #F 'emal(a ne2lanica" 0sim toga/ Banka s!ake godine odo)ra!a i man(i )ro( sti*endi(a *ose)no studentima i' na(nera'!i(em(ih 'emal(a 2lanica I6B-a" . I6B-u reali'ira(u se (o+ tri *rograma ko(i su !an &redo!nih& akti!nosti I6B-a: a) T$e IDB Sa rifi ial #eat *tilisation proje t of 2ingdom of Sa%di "rabia *redsta!l(a *rogram ko(i (e Banci *ro*isan od Tlade %audi(ske Ara)i(e" 0n se odnosi na o)redno klan(e kur)ana u !ri(eme o)a!l(an(a had-a te distrin)uci(u mesa siroma+nom stano!nist!u 'emal(a 2lanica i *ri*adnicima muslimanskih 'a(ednica u 'eml(ama ne2lanicama?
))

Biosaline "gri %lt%re :entre /B":0 *redsta!l(a *rogram *okrenut (una 8999" godine ko(i se reali'ira u 6u)ai(u u .(edin(enim Ara*skim Mmiratima i odnosi se na ra'!o( i *romoci(u kori+ten(a slane !ode u *ol(o*ri!redi? ,I:IS ;et<ork Proje t ima cil( us*osta!l(an(e informacione mre-e i'me,u 'emal(a 2lanica I6M" % tim cil(em/ nakon nekoliko studi(a i'!odl(i!osti/ *ot*isan (e ugo!or sa !ode3om informati2kom ku3om i' =ale'i(e radi im*lementaci(e *ro(ekta" 1lanirano (e osni!an(e *ri!atne kom*ani(e kao dioni2kog dru+t!a sa s(edi+tem u 4uala Kum*uru i osni!a2kim ka*italom 8D/< miliona .%P u ko(em 3e Banka imati !lasni+t!o od <8R" Qla!ne akti!nosti no!oosno!ane kom*ani(e su ot!aran(e informacionog *ortal ser!isa? *okretan(e M-trgo!ine/ us*osta!l(an(e internet-!e'a/ *ru-an(e konsultantskih i drugih usluga i' o)lasti ra'!o(a informacionih sistema kako 'a 'eml(e 2lanice/ tako i 'a samu I6% i n(ene instituci(e"

c)

5. ,stale instit% ije i programi IDB-a

5. (. Islami :orporation for Ins%ran e of Investment and E8port :redit /I:IE:0 0sno!ana augusta 899D" godine/ *ostala (e o*erati!na (ula 899<" godine sa autori'iranim ka*italom u i'nosu 8<$ miliona .%P" I6M (e u*isala <$R na!edenog i'nosa ka*itala/ a ostatak (e u*isalo ;: 'emal(a 2lanica" Cil( kom*ani(e (este osiguran(e i reosiguran(e i'!o'nih kredita od nemogu3nosti na*late *otra-i!an(a nastalih kao *osl(edica komerci(alnih i nekomerci(alnih ri'ika (u!o,en(a transfernih restrikci(a/ eks*ro*ri(aci(e/ rata i gra,anskih nemira/ raskida ugo!ora i sl")" 4om*ani(a (e uskladila s!o(e *oslo!an(e sa *rinci*ima Geri(ata" . toku #$$8" godine i'!r+ila (e osiguran(e i'!o'nih kredita u !ri(ednosti 98# miliona .%P"

8F

5. &. Islami :orporation for t$e Development of Private Se tor /I:D0 0sno!ana (e #$$$" godine od I6B-a i #D 'eml(e 2lanice kao ne'a!isna me,unarodna organi'aci(a 'a *romoci(u i finansiran(e ra'!o(a *ri!atnog sektora" Autori'irani ka*ital i'nosi mili(ardu .%P/ a u*isani <$$ miliona .%P" I6B (e u*isala <$R ka*itala/ ;$R u*isale su 'eml(e 2lanice/ a #$R (a!ne finansi(ske instituci(e 'emal(a 2lanica" IC6 3e se fokusirati na sl(ede3e cil(e!e: identifikaci(u mogu3nosti ra'!o(a *ri!atnog sektora kao *okreta2a rasta/ osiguran(u +irokog s*ektra/ sa Geri(atom kom*ati)ilnih/ finansi(skih *roi'!oda i usluga te +iren(e *ristu*a islamskom tr-i+tu ka*itala *ri!atnim kom*ani(ama u 'eml(ama 2lanicama I6B-a" 5. -. Islami =esear $ and Training Instit%te /I=TI0 0sno!an (e 89F8" godine s cil(em *odr+ke istra-i!an(ima u o)lasti islamske ekonomi(e/ te o)uke oso)l(a i menad-menta islamskih finansi(skih instituci(a" Ima 2etiri s*eci(alisti2ka od(ela: 6i!ision of Islamic Mconomics/ Co-o*eration and 6e!elo*ment 6i!ision/ Islamic Banking and Financial 6i!ision/ Training 6i!ision i Information Centre" %!aki od istra-i!a2kih od(ela godi+n(e *u)licira !i+e naslo!a i' *redmetnih o)lasti/ te organi'ira nau2ne konferenci(e/ stru2ne i s*eci(alisti2ke seminare" IJTI *u)licira i .ournal of !slamic +conomic #tudi s. Training 6i!ision !r+i o)uku kro' !eliki )ro( trening kurse!a organi'iranih u 'eml(ama 2lanicama I6B-a" Information Centre !r+i ra'!o( informacionog sistema s cil(em *romoci(e ekonomskog ra'!o(a i saradn(e i'me,u 'emal(a 2lanica I6B-a"

7. >aklj%4ak
Islamska ra'!o(na )anka kao na2elna instituci(a ko(a *redsta!l(a islamsko )ankarst!o u s!i(etu (e od s!og osni!an(a *a do danas *ostala (edan od gla!nih igra2a u s!i(etsko( ekonomi(i" %hodno sa s!o(om misi(om us*(e!a is*uniti s!o(e cil(e!e donosen(a *ros*eriteta/ kao i *o)ol(san(a -i!otnih uslo!a i ra'!o(a ekonomi(e u siroma+ni(im sredinama" I6B ima(u (ako do)re i efekti!ne *rograme/ kao i financi(ska sredst!a *otre)na 'a ost!ari!an(e istih"

89

?. @iterat%ra
htt*:@@AAA"mm"co")a@sehara@D:-'animl(i!i-teksto!i@8;#-islamsko-)ankarst!o AAA"Aiki*edia"org

AAA"isd)"org AAA")ritannica"org
htt*:@@AAA"isd)"org@ir(@*ortal@anonymousB 5a!igationTargetCna!url:@@F8EEde)8F$#)c$9aac8:eE8EdF9)f$;fOKight6T54no)I6C8:FF8:DD#: htt*:@@AAA"isd)"org@ir(@*ortal@anonymousB5a!igationTargetCna!url:@@#Dde$d<f8$da9$EdaF<e9Eac;<E):af$ I6Bgrou*Brief dokument strana 8" htt*:@@AAA"em*glo)al"com@fund"NmlBidC8$$<

I6B 0rganisation %tructure from AAA"isd)"org The Art of Islamic Banking and Finance: Tools and Techniques for Community-Based Banking (Wiley Finance) ( ardco!er)

#$