Strategjia Versioni I Printuar Shqip 2

STRATEGJIA nDRsEKTORIALE E sHOQRIs s InFORMACIOnIT
S T R A T E G J I A N D R s E K T O R I A L P R S H O Q R I n E In F O R M A C I O n I T 1
REPUBLIKA E SHQIPRIS KSHILLI I MINISTRAVE AGJENCIA KOMBTARE E SHOQRIS S INFORMACIONIT
STRATEGJIA NDRSEKTORIALE PR SHOQRIN E INFORMACIONIT 2008-2013
PASQYRA E LNDS
LISTA E SHKURTIMEVE PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE KAPITULLI I. GJENDJA AKTUALE 1. Infrastruktura e teknologjis s informacionit dhe komunikimit dhe sektori i komunikimit postar 1.1 Infrastruktura e teknologjis s informacionit dhe komunikimit 1.2 Situata aktuale n sektorin e komunikimit postar 2. Qeverisja elektronike (e- Government) dhe shrbimet publike (e-services) 2.1 Qeverisja Elektronike 2.2 Shrbimet publike (e-services) 3. Edukimi dhe njohurit 3.1 e-Edukimi 3.2 Projekte n fushn e Krkimit shkencor mbi TIK 3.3 Edukimi i publikut dhe biznesit mbi TIK 4. e-Biznesi 5. Kuadri ligjor pr shoqrin e informacionit 6. Prirjet e zhvillimit t sektorit TIK n Shqipri VIZIONI, PRPARSIT DHE QLLIMET STRATEGJIKE POLITIKAT Q DO T NDIQEN 7 8 11 11 11 13 14 14 14 16 16 16 17 18 19 19 23 27 27 29 33 34 35 35 35 36 39 39 39 39 40 41 42 43 46 51 52
KAPITULLI II. KAPITULLI III.
3.1 Zhvillimi i infrastrukturs s Teknologjis s Informacionit 3.2 Nxitja e qeverisjes s mir prmes shrbimeve online moderne 3.3 Politikat n fushn e edukimit dhe njohurive 3.4 Politikat n drejtim t biznesit elektronik (E-Biznes) 3.5 Kuadri ligjor dhe institucional 3.5.1 Legjislacioni pr shoqrin e Informacionit 3.5.2 Kuadri institucional pr zhvillimin e shoqris s informacionit 3.5.3 Nj shoqri informacioni e sigurt Burimet e FinanCimit, Monitorimi dhe vlersimi
KAPITULLI IV.
4.1 Burimet e nancimit 4.2 Mekanizmi i implementimit, monitorimit dhe vlersimit 4.3 Monitorimi dhe vlersimi 4.4 Treguesit pr zhvillimin e teknologjis s informacionit 4.5 Raportimi
Aneksi 1 Aneksi 2 Aneksi 3 Aneksi 4 Aneksi 5
6 S T R A T E G J I A N D R s E K T O R I A L P R S H O Q R I n E In F O R M A C I O n I T
LIsTA E SHKuRTIMEvE
SHKURTIMI AKSHI AKEP ADSL ASYCUDA APP BB BE bSEE DAP DBSKNH DPT EMIS E Government e-services e- biznesi eSEE EDGE ERT EMS EUROSTAT GPRS GovNet IMS INSTAT ISP ITU ISSH ISKSH KE KM LLU (ULL) LSMS MASH MB METE MPSSHB MPPTT MSA MTKRS NVM (SME) OECD PAP POP PKI PBA QKR SEMD SKZHI TIK TVSH 3G VKM VoIP UN UNDP xDSL WSIS
EMRTIMI I PLOT Agjencia Kombtare pr Shoqrin e Informacionit Autoriteti i Komunikimeve Elektronike dhe Postare Asymetric Digital Subsciber Line (linje dixhitale asimetrike e abonentit) Sistemi automatik i prpunimi t t dhnave doganore Agjencia e Prokurimit Publik Banka Botrore Bashkimi Europian Broadband South Eastern Europe Departamenti i Administrats Publike Departamenti i Strategjive dhe Koordinimi i Ndihms s Huaj Drejtoria e Pergjithshme e Tatimeve Sistemi i informacionit pr menaxhimin e arsimit Qeverisja elektronike Sherbime elektronike Biznesi elektronik Europa Juglindore elektronike (Electronic South Eastern Europe) Enhanced data rates for GSM evolution (transmetimi i avancuar i te dhenave per zhvillimin GSM) Enti Rregullator i Telekomunikacioneve Sherbimi i shpejte postar Statistical Ofce of the European Communities (Zyra e Statistikave e Komunitetit Europian) General Packet Radio Service (sherbim radio me pakete) Government Network (Rrjeti qeveritar) Sistemi i menaxhimit te informacionit (Information Management System) Instituti i Statistikave Internet Service provider (Ofruesi i sherbimit Internet) International Telecommunications Union (Bashkimi Nderkombetar i Telekomunikacioneve) Instituti i Sigurimeve Shoqerore Insituti i Sigurimeve t Kujdesit Shndetsor Komisioni Evropian Kshilli i Ministrave Unbundle local loop (akses i hapur ne rrjetin lokal) Anketimi pr Matjen e Standardeve t Jetess (Living Standard Measurement Survey) Ministria e Arsimit dhe Shkences Ministria e Brendshme Ministria e Ekonomis, Tregtis dhe Energjitiks Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta Ministria e Punve Publike, Transportit dhe Telekomunikacioneve Marrveshja e Asocim Stabilizimit (Stabilization Association Agreement) Ministria e Turizmit, Kultures, Rinise dhe Sporteve Ndrmarrjet e Vogla dhe t Mesme (Small and Medium Enterprise) Organizata pr Bashkpunim dhe Zhvillim Ekonomik Pika te Aksesit per Publikun (Public akses point) Pike e prezences (Point of present) Public key infrastrukture Programi Buxhetor Afatmesem (Medium-Term Budget Programe) Qendra Kombetare e Regjistrimit Sistemi elektronik per kontrollin e gjendjes gjyqesore Strategjia e Kombtare pr Zhvillim dhe Integrim Teknologjit e Informacionit dhe Komunikimit (Information and Communication Technology ) Tatimi mbi Vlern e Shtuar Gjenerata e trete e rrjeteve te telefonise se levizshme Vendim i Keshillit te Ministrave Telefonia ne internet (Voice over IP) Kombet e Bashkuara Programi pr Zhvillim i Kombeve t Bashkuara (United Nations Development Program) Teknologji qe ofrojne transmetimin e te dhenave dixhitale World Summit on Information Society (Samiti Boteror per Shoqerine e Informacionit
PRMBLEDHJE EKZEKUTIVE
Shqipria sht e vendosur n rrugn e saj pr antarsim n Bashkimin Europian dhe n NATO, dhe ka ndrmarr nj sr reformash t nevojshme pr tu afruar sa m shum me standardet ndrkombtare dhe europiane. Modeli europian i zhvillimit sht modeli i nj ekonomie t bazuar n njohurit dhe n shoqrin e informacionit. Nn kt shembull dhe at t Strategjise s Lisbons pr nj Europ elektronike, vendet e Europs Juglindore nnshkruan n Tetor t vitit 2002 nj axhend t prbashkt eSEE (electronic South Eastern Europe) duke e par modernizimin dhe prdorimin e teknologjive te reja, si dhe mundsit pr zhvillim q ato ofrojn si nj rrug t shpejt zhvillimi. Shqipria e ka rikonrmuar angazhimin e saj pr t ecur drejt rrugs s funksionimit t nj ekonomie t bazuar n njohurit dhe krijimin e nj shoqrie t informacionit, prmes nnshkrimit n tetor t vitit 2007 t eSEE Agenda+ s bashku me vendet e tjera t Europs Juglindore. Kjo agend e prbashkt rajonale u nnshkrua nn frymn e planit t veprimit t Bashkimit Europian i2010 pr shoqrin e Informacionit. Angazhimet e marra n kto dy dokumenta prbjn nj sd t madhe pr Shqiprin, nse marrim parasysh gjendjen aktuale t zhvillimit t sektorit t teknologjis s informacionit dhe komunikimit (TIK) n Shqipri.
Ky dokument bazohet n Strategjin Kombtare pr TIK t miratuar me VKM Nr. 216 dat 10.4.2003, e cila prfshinte 14 objektiva dhe kishte prcaktuar disa masa prioritare pr t br t mundur zhvillimin e TIK n Shqipri. Nj pjes e ktyre objektivave ende nuk jan realizuar, duke sjell nevojn e hartimit t nj strategjie t re q i prgjigjet m mir nevojave dhe realitetit. N vitet e fundit sht br nj progres i ndjeshm, n drejtim t qeverisjes elektronike, lehtsimit t biznesit prmes kryerjes s shrbimeve on-line, reformave t ndrmarra n kuadr t prmirsimit t regjimit rregullator, si regjistrimi i biznesit prmes ngritjes s Qendrs Kombtare t Rregjistrimit, n drejtim t edukimit prmes krijimit t kabineteve t informatiks npr shkolla, informatizimit t shrbimeve n dogana e tatime. Po kshtu sht rritur edhe ndrgjegjesimi pr prtimet nga teknologjia e informacionit dhe shkalla e prdorimit t internetit nga bizneset dhe qytetaret sidomos pr brezin e ri. Strategjia Ndrsektoriale pr Shoqrin e Informacionit 2008-2013, mbshtetet n modelet dhe praktikat m t mira europiane, prsa i prket objektivave dhe zgjidhjeve t parashikuara, gjithnj duke marr n konsiderat karakteristikat specike t shoqris dhe ekonomis shqip-
tare. Qllimi i ksaj strategjie sht t rishikoj dhe t koordinoj detyrimet q lindin nga angazhimet e marra pr krijimin e shoqris s informacionit me qllim q t sigurohet prmbushja e prgjegjsive nga t gjith aktort n mnyr t koordinuar. Strategjia konsideron si faktor ky t suksesit pr formimin dhe zhvillimin e shoqris s informacionit rritjen e prdorimit t teknologjive t informacionit dhe shikon zhvillimin e infrastrukturs pr teknologjin e informacionit si elsin e zbatimit t suksesshm t saj. N zbatim t qllimit t msiprm n strategji jan prcaktuar fushat prioritare bashk me objektivat e prgjithshm q synohen t arrihen. Fushat kryesore prioritare jan infrastruktura, qeverisja elektronike dhe shrbimet publike, edukimi dhe njohurite, e-biznesi dhe kuadri ligjor. Kjo strategji sht e shoqruar dhe me nj plan veprimi bashkngjitur strategjis. Dokumentat kryesore ku sht mbshtetur Strategjia Ndrsektoriale pr Zhvillimin e shoqris s informacionit 2008-2013 jan: Deklarata e prbashkt e nnshkruar nga ven-
det e Europs Juglindore n kuadrin e Paktit t Stabilitetit n Qershor 2002 Axhenda pr zhvillimin e shoqrise s informacionit nnshkruar n tetor 2002 Memorandumi pr bSEE (broadband South Eastern Europe) Plani i veprimit dhe Deklarata e Samitit Botror t Shoqris s Informacionit WSIS 2003 eEuropa Action Plan dhe inicitivn i2010 t BE Strategjia Kombtare pr Zhvillim dhe Integrim 2007-2013 (SKZHI) Axhenda e-SEE plus, e nnshkruar n tetor 2007 Agjencia Kombtare pr Shoqrin e Informacionit si institucion qendror i ngritur pran Kshillit t Ministrave luan rol t rndsishm n koordinimin e politikave pr zhvillimin e shoqris s informacionit, zbatimin dhe monitorimin e strategjis.
GJENDJA AKTUALE
1. InFrastruktura e teknologjis s inFormaCionit dhe komunikimit dhe sektori i komunikimit postar 1.1 INFRASTRUKTURA E TEKNOLOGJiS S iNFORMACiONiT DHE KOMUNiKiMiT
Infrastruktura kombtare e teknologjis s informacionit dhe komunikimit sht shtylla kryesore e Shoqris s Informacionit. N kuptimin e saj m t gjer, ajo prfshin telekomunikacione me tela, pa tela, me satelit, rrjete kompjuterash, sisteme transmetimi dhe komutimi, televizion dixhital, nj diapazon t gjer t pajisjeve terminale, gjithashtu, programe informatike dhe aplikime, bazat e t dhnave elektronike dhe librari dixhitale.
37.10%
Sektori i telekomunikacioneve n Shqipri sht i liberalizuar dhe numri i operatorve q ushtrojn veprimtari n kt fush sht rritur ndjeshm. N vitin 2007 operatori kombtar i shrbimeve publike telefonike kse, Albtelecom sh.a. u privatizua (76%). Albtelecom ka nj infrastruktur mbarkombtare me nj sistem transmetimi dhe komutimi pothuajse 100% t dixhitalizuar. Ky operator ofron edhe shrbime interneti me dial-up n t gjitha qytetet e vendit dhe ADSL n qytetet kryesore, por cmimet e ofrimit t ktij shrbimi jan relativisht t larta. Penetrimi telefonik ks sht shum i ult dhe n fund t vitit 2007 llogaritej rreth 10%. Pr kt arsye edhe mundsia e prtimit nga teknologjit e brezit t gjer sikurse jan ato xDSL sht e reduktuar. Nj penges tjetr n kt drejtim mund t konsiderohet edhe shfrytzimi i LLU (akses i hapur n rrjetin lokal) dhe mungesa e konkurrencs pr ofrimin e shrbimeve xDSL q ka pr pasoj nivelin relativisht t lart t tarifave pr ofrimin e ktyre shrbimeve. N gurn e mposhtme jepet nj shprndarje gjeograke e lidhjeve ADSL1 .
Shprndarja Gjeograke e lidhjeve ADSL

9% 5.90% 2.90% 10% 9.10% 7% 3.50% 3.40% 6.10% 5.40%
BERATI
GJIROKASTRA
SHKODRA
DURRSI
KORA
TIRANA
ELBASANI
POGRADECI
VLORA
FIERI
SARANDA
1 Sipas t dhnave t Albtelecom
Dy operatoret e telefonis s lvizshme Albanian Mobile Communications dhe Vodafone Albania kan pasur rritje t ndjeshme n periudhn 2001-2007 duke e uar shkalln e penetrimit telefonik pr tregun e telefonis s lvizshme n masn mbi 70%2. Por studimet3 e bra pr kt pjes t tregut t telekomunikacioneve tregojn se tarifat pr shrbimet e ofruara jan m
t larta n krahasim m vendet e tjera t rajonit. Operatori i tret i telefonis s lvizshme Eagle Mobile, pjes e pakets s privatizimit t Albtelecom sh.a. lloi ofrimin e shrbimit n muajin mars t vitit 2008. Hyrja n treg e ktij operatori do t rris konkurencn n tregun e telefonis s lvizshme dhe pritet t ket ndikim pozitiv n prtim t konsumatorit.
N gurn e mposhtme paraqitet ecuria n vite e penetrimit telefonik ks dhe celular n vend4.
ALBTELECOM
RURALE
AMC
VODAFONE
TEL.FIKSE
CELULARE
Nr. prdoruesve sipas operatorve (mij)
Operatort e telefonis se lvizshme ofrojn dhe shrbimin GPRS dhe EDGE. GPRS sht i mundshm n t gjith vendin ku ka mbulim me shrbim celular, ndrsa EDGE sht futur pjesrisht. Pavarsisht se kto shrbime mund t konsiderohen t shtrenjta, ofrimi i ktij shrbimi bhet mbi bazn e tarimit pr sasin e informacionit t transferuar. Pr aplikime q kan transaksione t vogla sht kost-efektive. Duke lluar nga viti 2000, n tregun e telekomunikacioneve lluan operimin dhe operatort publik t telekomunikacioneve n zonat rurale, me t drejt ofrimin e shrbimit publik telefonik t qndrueshm vetm n zonat rurale. Zona m e vogl e licensimit ishte komuna. Edhe pse numri i ktyre operatorve u rrit vit pas viti, kuzimet ligjore pr ofrimin e shrbimit vetm n zonat rurale bn q rezultatet n rritjen e penetrimit t telefonis kse dhe n prmirsimin e infrastrukturs n kto zona t mos ishin t ndjeshme. Megjithat kta operator bazuar n numrin e prdoruesve telefonike, zotrojne rreth
11% t tregut t telefonis kse n vend. Ndryshimet ligjore t bra n fund t vitit 2006, lejuan ofrimin e shrbimit telefonik nga kta operator dhe n zona urbane e ndrurbane mbi bazn e parimit t neutralitetit teknologjik. Numri i operatoreve alternative t telefonis kse lokale dhe rajonale n fund t vitit 2007 ishte 615. Numri i ofruesve t shrbimit Internet sht rritur ndjeshm. Deri n fund t vitit 2007, numri i t licensuarve nga ERT pr ofrimin e shrbimit Internet ishte 326 nga t cilat nj operator backbone, 15 ISP kombtare, 2 rajonale, 9 lokale dhe 5 POP. Ndr ofruesit m t mdhenj t shrbimit internet n vend mund t prmendim: Abcom, Albania Online, Abissnet, Albtelecom, Pronet, etj. Nuk ka t dhna t sakta mbi numrin e prdoruesve Internet, por sipas vlersimit t INSTAT7, numri i prdoruesve Internet n vitin 2005 sht 120 408. Numri i prdorueve t internetit vlersohet t jet rritur ndjeshm vitet e fundit si rezultat i rritjes s shkalls s ndrgjegjsimit pr teknologjit TIK dhe prtimet e ofruara prej saj.
2 T dhnat pr korrik 2008, raporti i Cullen-International Report 1 Supply of services in monitoring regulatory and market developments for electronic communications and information society services in enlargment countries September 30, 2008 3 Burimi ERT: Analiza e tregut t telefonis celulare: www.ert.gov.al 4 Burimi ERT: Analiza e tregut t telefonis kse: www.ert.gov.al 5 Burimi ERT: www.ert.gov.al
Nr. prdoruesve (serit: Tel.fiks; Celular)
Sipas statistikave pr teknologjin e informacionit t publikuara nga ITU8, numri i prdoruesve t Internetit n Shqipri n fund t vitit 2006, vlersohet n 471 200 dhe penetrimi i Internetit 14.98%. Sipas disa t dhnave paraprake nga disa ofrues t shrbimit internet, treguesi i rritjes pr numrin e prdoruesve t internetit n vitet e fundit vlersohet n masn 30%-40%. Klientt m t mdhenj dhe prdoruesit kryesor t Internetit mbeten institucionet shtetrore dhe kompanit e biznesit. Vlersimet e bra pr gadishmrin elektronike pr vitin 2005, e rendisnin Shqiprin pr disa tregues t gatishmris elektronike ndr vendet e fundit nga 115 vende t marra n konsiderat (shih: Aneksin 5). Vlersimi i vitit 2008 tregon q Shqiperia ka br nj prparim t dukshm n disa tregues t gatishmris elektronike, kshtu treguesi i gatishmris pr e-government e rendit Shqiprin n vendin e 86 ndr 182 vende t konsideruara ndrkoh q pr vitin 2005, ky tregues ishte n vendin 102.
e llojeve trsisht t reja t shrbimeve me vler t shtuar me nj prqindje t lart teknologjike. Ofrimi i shrbimeve t reja dhe prmirsimi i cilsis s shrbimit jan t lidhur direkt me rinovimin teknologjik t infrastrukturs postare kombtare. Pr kt do t ndrtohen sistemet e mposhtme pr kryerjen e operacioneve. Gjurmimi dhe krkimi me an t bar-code t objekteve Automatizimi i sporteleve Informatizimi i shrbimeve Gjurmimi dhe sigurimi i automjeteve t posts Operimi me sistemin Europian t EUROGIRO. Problemet kryesore me t cilat prballet sektori i infrasktrukturs s TIK n Shqipri mund t prmblidhen n: Penetrimi tepr i ult i telefonis kse Penetrimi i ult i prdoruesve t Internetit Numri ende i ult i kompjuterave personal (PC) n familje mime t larta t telefonis s lvizshme mime t larta pr aksesin n internet dhe prdorimin e shrbimeve t internetit Shkall e ult e ndrgjegjsimit pr prdorimin dhe prtimet e TIK n familje si pasoj e mungess s njohurive dhe edukimit t nevojshme pr kt Hendek dixhital n krahasim me vende t tjera t zhvilluara Ndarje e thelluar dixhitale ndr-rajonale midis qyteteve kryesore dhe pjess tjetr t vendit T ardhura t ulta pr banor/familje; Mungesa e politikave dhe praktikave shtetrore subvencionuese Literature e pamjaftueshme n gjuhn shqipe mbi TIK
1.2 SiTUATA AKTUALE N SEKTORiN E KOMUNiKiMiT POSTAR

Operatori publik postar n tregun shqiptar t postave sht Posta Shqiptare sh.a., e cila siguron nj gam t gjer shrbimesh tradicionale postare (postn e letrave, kolipostn dhe shrbime t urdhrpagesave), shrbimin e shpejt EMS, shrbime biznesi si dhe shrbime nanciare (transferta t shpejta t parave, pagesat e tatimtaksave, shprndarje t pensioneve t pleqris, arktimi i faturave t telefonis dhe energjis, ujit e pagesa t tjera). Aktivitetin e saj kjo kompani e zhvillon duke u mbshtetur n nj rrjet prej 541 zyrash postare dhe agjentesh postar, nga t cilat 118 gjenden n qytete, 302 n qendra komune dhe 121 n fshatra. Infrastruktura e zyrave dhe gjeograa e shtrirjes s tyre prbejn avantazhin konkurues t ksaj kompanie n ofrimin e shrbimeve postare si dhe n thithjen e shrbimeve t reja. Gjithashtu n tregun postar ofrojn shrbimet e tyre, kryesisht shrbime ekspres dhe operator me kapital privat, veprimtaria e licencuar e t cilve, q nga viti 2001 shtrihet kryesisht n qytetet kryesore t vendit me nj rrjet prej 60 zyrash postare. Prezantimi i teknologjive t reja t informacionit dhe komunikimit sht nj krkes pr shfaqjen
6 Burimi ERT: www.ert.gov.al 7 Burimi: INSTAT/ LSMS 2005 8 Bashkimi Nderkombetar per Telekomunikacionet, www.itu.int/ITU-D/icteye
Megjith prmirsimet e viteve t fundit n fushn e TIK, mungesat teknologjike mbeten n nivel t konsiderueshem, mbulimin i t gjith territorit me internet duhet rritur dhe ka nevoj pr infrastruktur t rrjetit t shpejt dhe t besueshm. Kjo tregon se duhet treguar nj vemendje e vecant n drejtim t nxitjes s zhvillimit t infrastrukturs s TIK si baz pr mbshtetjen, zhvillimin e transformimin e shoqris drejt nj shoqrie t informacionit.
2. Qeverisja elektronike (e- Government) dhe shrbimet publike (e-serviCes) 2.1 QEVERiSJA ELEKTRONiKE
Qeverisja elektronike sht nj proces i gjat i cili kalon npr disa faza t tilla si shprndarja e informacionit n rrug elektronike prmes prezencs n web deri te, transformimi i plot i mnyrs s qeverisjes prmes ofrimit t shrbimeve publike online n mnyr t sigurt, t besueshme, lehtsisht t aksesueshme dhe me nj pjesmarrje aktive t qytetarve dhe biznesit. Qeverisja elektronike n Shqipri sht n fazat e para t zhvillimit t saj por disa nga arritjet e deritanishme jan: Rrjeti qeveritar GOVNET, i realizuar m e mbshtetjen e UNDP dhe Komisionit Europian. N saj t ktij projekti, ministrit, departamentet e qeveris shqiptare si edhe dy organizata t shrbimit publik (gjithsej 26 institucione) jan lidhur prmes nj rrjeti me br optike t shpejtsis s lart. Aktualisht zhvillimet e ktij rrjeti kan br t mundur prdorimin e programeve t mposhtme: Planikimi i buxhetit afat mesm (PBA). Sistemi i menaxhimit t burimeve njerzore nga DAP(HRMS). Sistemi elektronik pr kontrollin e gjendjes gjyqsore t qytetarve i Ministris s Drejtsis (SEMD). T gjitha ministrit kan faqen e tyre t internetit dhe nj baz t dhnash elektronike ku prezantohen aktet ligjore dhe nnligjore, t rejat mbi aktivitetin e do ministrie, dokumenta strategjike duke realizuar kshtu shprndarjen e informacionit n rrug elektronike.Publikimi elektronik i etores zyrtare dhe legjislacionit si dhe ofrimin e shrbimit elektronik pr deklarimin e gjendjes gjyqsore. Kompjuterizimi dhe monitorimi i zbatimit t angazhimeve t marra nga qeveria n kuadrin e Marrveshjes s Stabilizim-Asociimit. N informatizimin e procesit t vlersimit t ecuris s zbatueshmris s MSA dhe procesit t prafrimit t legjislacionit tregohet kujdes pr prmirsimin e vazhdueshm t sistemit t teknologjis s informacionit (IT) pr mundsimin e shrbimeve on line
n informimin pr ecurin e procesit t integrimit. Me mbshtetjen e GTZ, sht ngritur nj sistem informacioni pr mimet e produkteve bujqsore, kryesisht perime dhe fruta n disa tregje t mdha t vendit si Tiran, Kor, Fier etj. T dhnat e prpunuara hidhen n faqen zyrtare t ministrise, por ky sistem nuk ofron shrbime online. Ka prfunduar sistemi i informacionit t kontrollit kutar n 14 pika kalimi kutare. Krijimi i nj sistemi bashkkohor t gjendjes civile me an t kompjuterizimit t regjistrave themeltare;
Puna e deritanishme n drejtim t shprndarjes s informacionit n rrug elektronike ka ndikuar pozitivisht pr rritjen e transparences n qeverisje. Qeveria sht angazhuar n nj program t gjer reformash q synojn rritjen e transparences, luftn kundr korrupsionit dhe llogaridhnien. Nj kujdes i veant po tregohet nga qeveria pr krijimin e infrastrukturs s shoqris s informacionit dhe veanrisht n realizimin e pajisjes s qytetarve me karta identiteti dhe pasaporta elektronike (PKI). Nga Agjencia Kombtare e Shoqris s Informacionit sht br vlersimi i situats s inftrastrukturs s TIK n administratn qendrore nga ku jan nxjerr dhe nevojat pr prmirsim t saj. Krahas ecuris s deritanishme n drejtim t qeverisjes elektronike jan vrejtur edhe nj sr problemesh dhe nevojash pr prmirsime t mtejshme: Rritja e ndrgjegjsimit dhe e njohurive n t gjitha nivelet e administrats publike pr rndsin e prdorimit t teknologjis s informacionit n procesin e qeverisjes elektronike pr nj qeverisje m t mir; Prmirsimi i infrastrukturs s teknologjis s informacionit pr administratn publike; Prcaktimi i standarteve me qllim rritjen e efektivitetit n pun dhe uljen e kostove operacionale; Rritja e kapaciteteve, burimeve njerzore t teknologjis s informacionit dhe kualikimi i vazhdueshm t tyre.
2.2 SHRBiMET PUBLiKE (E-SERViCES)

Shrbimet publike dhe efektiviteti i shprndarjes s tyre kan nj efekt t madh n zhvillimin ekonomik social t nj vendi. N proesin e trans-
formimit t shoqris n nj shoqri t informacionit ofrimi i ktyre shrbimeve nprmjet teknologjive t informacionit, n mnyre efektive, t shpejt, transparente, t sigurt dhe n prputhje me nevojat dhe krkesat e qytetarve dhe biznesit, sht shum e rndsishme. Prokurimet publike dhe prokurimi elektronik. Ligji i ri pr prokurimet publike mundson prokurimin elektronik. Platforma e prokurimit elektronik sht nj aplikim i bazuar n rrjet, q mbshtet automatizimin e aktiviteteve t tenderimit. Ky sistem mundson transaksionet ndrmjet institucioneve publike shqiptare dhe komunitetit kombtar e ndrkombtar t biznesit. Sistemi ofron prgatitje dhe administrim t sigurt, ekas e transparent t t gjith dokumentave q lidhen me procesin e tenderimit, duke mnjanuar formn e dorzimit t dokumentacionit n letr dhe duke siguruar nj rrjedh t sigurt t t dhnave prgjat gjith procesit. Platforma e prokurimit elektronik sht nj pik aksesi pr te interesuarit, biznesin, pr t gjitha ministrit e linjs dhe autoritetet kontraktore. Operatort ekonomik mund t prdorin shrbimet e ofruara pr t lokalizuar garat e prokurimit dhe pr t marr pjes n to n nj form trsisht elektronike. Projekti me nancim nga Banka Botrore pr sistemin kompjuterik t nancave publike (sistemi i thesarit), t buxhetit t shtetit si dhe t borxhit ka prfunduar. Gjithashtu sht parashikuar edhe hartimi dhe plotsimi i legjislacionit prkats lidhur me parandalimin e pastrimit t parave dhe ndrtimin e teknologjise s informacionit. Pr menaxhimin e riskut nanciar sht krijuar Autoriteti i Mbikqyrjes Financiare, i cili fokusohet n identikimin, matjen, parandalimin dhe eleminimin e hershm t shkalls s rreziqeve kryesore q krcnojn performancn e tregut. sht br progres n lidhje me mbikqyrjen e tregut t sigurimeve, pa ln n harres pensionet private dhe letrat me vler. Megjithat sht i nevojshm prmirsimi dhe zhvillimi i infrastrukturs s teknologjis s informacionit pr ngritjen e nj platforme raportimi dhe mbikqyrjeje t tregjeve t sigurimeve dhe t pensioneve private. sht ngritur gjithashtu Grupi Kshillimor i Stabilitetit Financiar i cili synon koordinimin e t gjitha aktiviteteve n kt fush. Drejtoria e Prgjithshme e Tatimeve ka lluar t ofroj pr kompanit e mdha shrbimin pr deklarimin dhe kryerjen e pagesave on-line. Sipas nj vrojtimi t kryer nga IDRA mbi biznesin e madh rezulton se 24% e biznesve jasht Tirans dhe 9% t biznesve n Tiran, kan si burim
kryesor t informacionit faqen e internetit t Drejtoris s Pergjithshme t Tatimeve. Ndrkoh prqindja e bizneseve q shkarkojn formulart e deklarimit nga faqja e interneti sht 4% gj q lidhet me besimin ende t ult. N sistemin doganor prmes sistemit ASYCUDA++ (sistem automatik i prpunimit t t dhnave gjat procesit t zhdoganimit) sht br i mundur prpunimi n koh reale i deklaratave doganore, zhdoganimi m i shpejt i ngarkesave, si dhe sht prmirsuar kontrolli mbi t ardhurat duke siguruar dhe nj informacion m t sakt dhe t azhornuar pr tregtin e mallrave. Projekti sht nancuar nga Komisioni Europian, nprmjet Programit CARDS. Tashme ky Sistem sht implementuar n 17 deg doganore dhe 2 pika doganore, dhe nga kto n 12 deg doganore dhe n 2 pikat doganore komunikimi sht online me Drejtorin e Prgjithshme t Doganave ndrsa n 5 deg doganore komunikimi realizohet prmes e-mail. Aktualisht n sistem prpunohen 99 % t transaksioneve n shkall vendi. Avantazhet e sistemit qndrojn n prpunimin automatik t deklaratave doganore, q nga momenti i regjistrimit dhe deri te pagesa, kryerjen unike t procedurave doganore n t gjitha degt doganore, lidhjen e degve doganore me qendrn, mbylljen elektronike t tranziteve, prpunimin e nj numri shum t madh t dhnash dhe prodhimin e raporteve me t gjera statistikore, kryerjen e automatizuar t analizs s riskut dhe shum funksione t tjera. N sektorin e shndetsis (e-health). Ka lluar puna pr krijimin e nj sistemi informacioni pr Menaxhimin e Pakets Statistikore Shndetsore, nga Ministria e Shndetsis n bashkpunim me ISKSH. Gjithashtu puna ka lluar edhe pr shtrirjen e Sistemit t Menaxhimit t Aktivitetit Shndetsor n Shrbimin Parsor me fonde t parashikuara n buxhetin e vitit 2008. Po kshtu me mbshtetjen e Banks Botrore jan parashikuar disa projekte si krijimi i nj sistemi t integruar informacioni kombtar pr shndetin. Pavarsisht ktyre prpjekjeve n drejtim t ofrimit t shrbimit shndetsor prmes rrugve elektronike apo e-shndetsia (e-health) mbetet shum pr t br. N sektorin e kulturs (e-kultur). Sipas prcaktimeve n planin buxhetor afatmesm, nga Ministria e Turizmit sht planikuar instalimi i rrjetit t internetit n t gjitha inistucionet e varsis dhe trajnimi i personelit pr t prmirsuar shrbimet dhe shkmbimin e informacionit. Synohet t bhet katalogimi informatik i pasur-
ive kulturore t luajtshme dhe t paluajtshme, n pronsi shtetrore dhe private; lidhja n rrjet e institucioneve t menaxhimit t trashgimis mes tyre, si dhe me pikat doganore me qllim shfrytzimin e informacionit nga studiuesit dhe kontrollin e lvizjes s pasurive kulturore t paluajtshme; dalja n internet e nj pjese t bazs s t dhnave t pasurive t kataloguara, me qllim shfrytzimin e tyre nga publiku. N sektorin e punsimit, me an t nj projekti t nancuar nga Qeveria suedeze sht br e mundur ngritja e nj sistemi t teknologjis s informacionit pr punsimin n rajonin e Tirans dhe Kors. Me an t ktij sistemi bhet e mundur ofrimi i shrbimit t punsimit pr pundhnsit prmes publikimit t ofertave t puns dhe pr punkrkuesit duke ju dhn m
shum mundsi krkimi pr vende t lira pune. Zhvillimet e deritanishme n drejtim t ofrimit t shrbimeve publike elektronike (e-services) tregojn q jemi ende n fazat e llimit n rrugn pr krijimin e nj shoqrie t informacionit. Ende nuk ka nj zhvillim n ofrimin e shrbimeve publike elektronike pr shndetin, bujqsine, sektorin e punsimit, kulturs etj. Mundsimi i ktyre shrbimeve prmes rrugve t komunikimit elektronik sht i rndsishm pr t realizuar nj qeverisje m t mir, eente dhe transparente, t hapur pr bashkpunim me qytetart dhe komunitetin e biznesit, dhe q do t inkurajoj prosperitetin ekonomik dhe social n tre drejtime kryesore: Qeveri Qytetare (G2C); Qeveri Biznes (G2B) dhe Qeveri Qeveri (G2G).
3. Edukimi dhe njohurit 3.1 E-EDUKiMi

N Shqipri ka rreth 465,000 nxns t arsimit llor dhe 65,000 nxns t arsimit t mesm. Ka rreth 2,900 shkolla llore dhe rreth 522 shkolla t mesme. Kjo do t thot se ka mesatarisht m pak se nj shkoll llore pr fshat dhe m shum se nj shkoll t mesme pr komun. N zbatim t master planit pr zhvillimin e TIK n Arsimin parauniversitar, aktualisht jan 732 kabinete informatike n gjndje pune, nga t cilat 353 jan ngritur vetm n vitin 2008. N 37 shkolla te mesme ka nga 2 kabinete informatike; 18 shkolla prdorin shrbimin e internetit t cilin e kan siguruar n mnyr t pavarur. Situata paraqitet me nje kompjuter per 45 nxns. Projekt tjetr i rndsishm i cili ka prfunduar n vitin 2007, sht Dixhitalizimi i amzs n arsimin e mesm, q bri t mundur krijimin e nj baze te dhenash me t dhnat e t tr nxnsve t ktij arsimi. Eshte ne proes dhe deri n fund t vitit 2009, mendohet t prfundoj Dixhitalizimi i amzs pr arsimin baz. sht realizuar blerja e 2000 projektorsh dixhital
dhe 2000 laptop q do t prdoren n shkolla te mesme, duke krijuar kabinete t lvizshme q do t prdoren pr msimdhnie edhe n lnd t tjera. Aktualisht t gjith Institucionet e Arsimit te Lart Publik kan rrjetin e tyre informatik t brndshm si edhe shrbim interneti q sht siguruar n mnyr t pavarur. Pajisjet informatike n nj pjes t mir t universiteteve jan n numr mjaft t vogl dhe t vjetra n koh. Zyra e zhvillimit italian n bashkpunim me MASH dhe specialist t krkimit shkencor do t realizoj nj projekt pr krijimin e nj rrjeti telematik midis universiteteve. Ky rrjet do t shrbej pr shkmbim informacioni midis tyre n t gjitha fushat si edhe n krkimin shkencor.
3.2 PROJEKTE N FUSHN E KRKiMiT SHKENCOR MBi TIK

Gjat vitit 2007, Kshilli i Ministrave miratoi statusin e Shqipris si antare e asociuar e Programit FP7. Aktivitetet e krkimit n Shqipri jan shum t kuzuara, s pari pr shkak t mungess se infrastrukturs dhe pr shkak t pamjaftueshmris s burimeve nanciare. Nj numr i konsiderueshm specialistsh kan braktisur institutet e krkimit shkencor dhe shumica e tyre kan emigruar jasht. Departamentet e spe-
cializuara t TIK, n veanti kan vuajtur n mas nga migrimi i trurit. Pr t njjtn arsye institucionet publike, hasin vshtirsi t mdha pr t gjetur specialistt e nevojshm pr mirmbajtjen e prditshme t sistemeve t infrastrukturs s TIK. Megjithat, n kontekstin e proceseve t integrimit Euro-Atlantike, komuniteti akademik sht prfshir n disa projekte t rndsishme rajonale t nancuara nga Komisioni Europian. Kto projekte prfaqsojn nj arritje t zhvillimit europian t krkimit shkencor n Ballkan dhe n vendet rreth tij. Shembuj konkrete jan projektet SEEREN dhe SEEREN2 pr lidhjen e rrjeteve t krkimit kombtar n arsim t vendeve t Ballkanit me rrjetin paneuropian t krkimit n arsim GEANT. Gjithashtu projektet SEE_GRID dhe SEE_GRID2, t cilat synojn transferimin dhe zhvillimin n rajonin e Europs Juglindore t rezultateve t projekteve n teknologjit GRID, si nj komponent i rndesishm n hapsiren Europiane t Krkimit (ERA). Teknologjit GRID aftsojn shfrytzimin e burimeve n rrjetet pan-europiane t krkimit n arsim nprmjet pjesmarrjes n organizata krkimi virtual europiane. Projekti i nancuar nga Qeveria Italiane pr krijimin e rrjetit Kombtar Akademik (krkim n arsim) n vend, pritet q t jet me rndsi t veant. Prve zhvillimit t teknologjive t reja dhe zbatimeve, FP7 parashikon vazhdimin e projektit shumvjecar GEANT q realizon lidhjen ndrmjet rrjeteve akademike kombtare n super rrjetin pan-europian, gjithashtu edhe me rrjete nga komunitete t tjera. Programi aktual kombtar pr krkimin dhe zhvillimin n TIK gjate 2007-2009, duke u bazuar n rezultatet e arritura, drejtimet e zhvillimit aktual ndrkombtar dhe synimet qeveritare, krkon t inkurajoj zhvillime t reja n TIK dhe prdorimin e tyre.
3.3 EDUKiMi i PUBLiKUT DHE BiZNESiT MBi TIK

Progresi i deritanishm n rritjen e numrit t prdoruesve t internetit, tregon ndr t tjera dhe pr nj rritje t shkalls s ndrgjegjsimit t publikut pr prtimet dhe mundsit e ofruara nga TIK. Po kshtu ka nj rritje t prdorimit t teknologjis s informacionit dhe komunikimit nga biznesi, n veanti nga biznesi i madh. Por penetrimi i internetit n vendin ton mbetet ende i ult. Nj arsye pr kt sht edhe shkalla e ult e njohurive mbi TIK si dhe njohurit mbi prtimet q ofron prdorimi i teknologjis se informacionit dhe komunikimit. Masat e marra pr futjen e edukimit pr TIK n sistemin arsimor duhet t shoqrohen me plane edukimi pr popullatn e gjer q n nj mnyre ose tjetrn do t bhet prdorues i informacionit apo i shrbimeve elektronike. Nj rndsi t veant n drejtim t edukimit mbi prtimet dhe mundsit e ofruara nga TIK duhet t tregohet n edukimin e ndrmarrjeve t vogla dhe t mesme (NMV), n menyr q ato t mund t prtojn nga avantazhet teknologjike q sjell prdorimi i TIK. Domosdoshmria pr t treguar nj kujdes t vecant n edukimin e ndrmarrjeve t vogla dhe t mesme, mbshtetet n faktin q pr Shqiprin rndsia e sektorit t NVMve, dhe n veanti e mikro-ndrmarrjeve sht e madhe, pasi ato n trsi punsojn 77% t totalit t forcs puntore. Mikrondrmarrjet9 n Shqipri zn pothuajse 95% t totalit t ndrmarrjeve, nga 92% q zen ato n strukturn e ndrmarrjeve evropiane, duke punsuar 42% t fuqis puntore.
Tabela 1: NVM dhe punsimi n Evrop dhe Shqipri

NMV Numri i ndrmarrjeve (n %) Evropa-19, 2003 Shqipria, 2004 Punsimi (ne %) Evropa-19, 2003 Shqipria, 2004 39 42 17 18 13 18 70 77 Mikro 92 95 T vogla 7 4 T mesme 1 0.8 Totali
Burimi: Observatori Evropian i NVM-ve dhe INSTAT

9 N kuptim t ktij raporti klasikimi i NVM-ve merr pr baz klasikimin e rekomanduar nga BE dhe jo at q parashikon legjislacioni shqiptar pr kalsikimin e NVM-ve. Kshtu, mikrondermarrjet kan m pak se 10 punonjs, t voglat m pak se 50 punonjs dhe t mesmet m pak s 250 punonjs. 9N kuptim t ktij raporti klasikimi i NVM-ve merr pr baz klasikimin e rekomanduar nga BE dhe jo at q parashikon legjislacioni shqiptar pr kalsikimin e NVM-ve. Kshtu, mikrondermarrjet kan m pak se 10 punonjs, t voglat m pak se 50 punonjs dhe t mesmet m pak s 250 punonjs.a
Ndrsa mikro dhe ndrmarrjet e vogla mundsojn 59.8% t punsimit, ato arrijn t kontribojn ne 63% te volumit t shitjeve dhe duke shtuar ktu edhe kontributin e ndrmarrjeve t mesme, n total NVM-t n Shqipri kontribojn me 79% t volumit t shitjeve, duke qen n kt mnyr baza e sektorit ekonomik jo bujqsor n Shqipri.
N kuadrin e projektit ELISA t nancuar nga INTERREG IIIB CADSES, nga konsorciumi i ktij projekti dhe partnert shqiptare Albinvest dhe INIMA sht prgatitur nj broshur dhe nj platform elektronike me qllim dhnien e njohurive baz pr nj biznes t suksesshm n Internet. Ky produkt i projektit sht duke u shprndare nga Albinvest n kuadrin e planit kombtar pr kshillimin e bizneseve t vogla dhe t mesme.
4. e Biznesi
Biznesi elektronik ka t bj me tregtin elektronike dhe me nj mnyr t re t operimit t ndrmarrjeve prmes prdorimit aktiv t teknologjive t komunikimit dhe informacionit dhe dixhitalizimit t proceseve t biznesit. Pr krijimin e nj klime nxitse pr biznesin, Qeveria ka ndrmarr reformn rregullatore e cila ka dhn dhe rezultatet e para ndr t cilat prmendim krijimin e Qendrs Kombtare t Regjistrimit t Biznesit dhe hartimin e ligjit pr nnshkrimin elektronik. Regjistrimi i biznesit. Tashm regjistrimi i biznesit ka kaluar nga kompetencat e gjykats n ato t Qendrs Kombtare t Regjistrimit dhe ka pasur nj prmirsim t ndjeshm n kohn e regjistrimit nga 42 dit n 1 dit. Kjo qendr e lloi aktivitetin e saj n shtator t vitit 2007 duke realizuar: Regjistrimin me nj ndales t biznesit; Regjistrimin elektronik; Regjistrin tregtar elektronik; Regjistrimin e mundshm n t gjith Shqiprin (n proces); Plotsimin e standardeve ndrkombtare pr regjistrimin e biznesit; Prtime dhe lehtsira pr bizneset.
tregtin elektronike. Ndrkohe shihet nj ndryshim n situatn e prdorimit t internetit nga bizneset n veanti pr biznesin e madh. Ndrmarrjet e mdha jan duke implementuar zgjidhje software dhe jan duke br prpjekje pr dixhitalizimin e proceseve t biznesit t tyre n nivelin e ndrmarrjes. Mbshtetur n nj vrojtim t kryer nga IDRA10 n rreth 300 kompani t biznesit t madh, rezulton se 84% e kompanive t intervistuara kan akses t plot n internet n zyrat e tyre, 68% e ktyre bizneseve kan lidhje me shpejtsi t lart dhe 58% e bizneseve kan
15% 1%
84%
INTERNET
E-MAIL
ASNJRN
intranet n zyrat e tyre. Kjo sht nj shifr e konsiderueshme q sugjeron tashm ekziston infrastruktura pr t prdorur shrbime IT. Sidoqoft duhet t merret parasysh fakti q bhet fjal pr tatimpagues t medhenj, q jan nanciarisht dhe administrativisht m t formuar se bizneset e tjera dhe se lidhja me internetin pr kto biznese nuk sht shtje kostoje. Ndrkoh nuk ka ndonj vlersim aktual pr prdorimin e internetit nga NVM-t, por sipas raportit t studimit Observatori i ndrmarrjeve t vogla dhe t mesme n Shqipri, prgatitur nga
TREGtIA ELEKtRONIKE DHE GAtIsHMRIA E BIZNEsIt.

Pr t br t mundur realizimin e tregtis elektronike, sht e nevojshme nj gatishmri e lart e bizneseve. Sipas Indeksit t Gatishmris pr Rrjet t Raportit pr teknologjin e informacionit t Forumit Ekonomik Botror, t vitit 2005, Shqipria ishte n vendin 114 nga 115 vende gjithsej, prsa i prket gatishmris s bizneseve pr
10 Institute Development Research Area
Qendra pr krkim dhe zhvillim, (dhjetor 2006) vrehet se vitet fundit ka nj tendenc t NVMve pr t investuar n modernizimin dhe futjen e teknologjive t reja. Pr t arritur gatishmri t lart pr tregtin elektronike ekzistojn disa krkesa ligjore t cilat duhen plotsuar t tilla si ligji pr tregtin elektronike, nnshkrimin elektronik, dokumentin elektronik, sigurin etj. Aktualisht sht miratuar ligji Nr. 9880 dt. 25.2.2008, Pr nnshkrimin elektronik, ndrkoh duhet t hartohet ligji pr tregtin elektronike. Sipas angazhimeve n MSA, kuadri ligjor pr tregtin elektronike sht planikuar t prfundoj n mesin e vitit 2009. Internet Banking n Shqipri. Kjo praktik bn t mundur kaprcimin e orareve, eleminimin e pritjes s gjat n rradh si dhe aspektet burokratike t banks tradicionale, duke lejuar administrimin e shpejt dhe n mnyr m eciente t nancave personale. T gjitha bankat n Shqipri jan t pranishme n internet me faqe t tyre, ku jepen informacione t prgjithshme mbi bankn dhe shrbimet q ajo ofron, por internet banking sht ende n llimet e tij
n Shqipri. Pjesa m e madhe e produkteve t ofruara nga bankat e nivelit t dyt bjn pjes n paketn tradicionale t shrbimeve: depozita, llogari, transferta. Edhe pse n tregun shqiptar ekzistojn banka q kan mbshtetjen e grupeve t fuqishme bankare t huaja, ky shrbim ende nuk sht shum i zhvilluar. Arsyeja kryesore sht raporti kosto prtim pasi numri i vogl i prdoruesve sjell kosto t lart dhe humbje pr bankat. Nga ana tjetr, nse nuk ofrohet nj shrbim i caktuar sht vshtir t prcaktohet numri i prdoruesve potencial t tij. Duket sikur sht nj rreth vicioz, megjithat pika kye n kt rreth mbetet infrastruktura e telekomunikacionit. Duket se zhvillimi i ksaj infrastrukture ka nxitur disa nga bankat t marrin prsipr sda pr ofrimin e ktyre shrbimeve. Numri i kartave elektronike t pagesave sht rritur ndjeshem, dhe duke u nxitur nga ecuria e ktij prdorimi mund zhvillohet edhe internet banking n t ardhmen. Natyrisht edhe elementt e siguris s ofruar nga bankat dhe transparenca mbi koston e tij, jan element t rndsishm q ndikojn.
5. Kuadri ligjor pr shoqrin e inFormaCionit

Zhvillimi i shoqris s informacionit kushtzohet dhe nga prshtatja e legjislacionit prkates t nevojshem. Deri tani, jan hartuar dhe miratuar n prputhje me angazhimet e marra n MSA nj sr ligjesh t rndsishme n fushn e shoqris s informacionit:. Ligji Nr. 9880, dat.25.2.2008 Pr nnshkrimin elektronik; Ligji Nr. 9887, dat. 10.3.2008, Pr mbrojtjen e t dhnave personale; Ligji Nr. 9643, dat. 20.11.2006, i ndryshuar, Pr prokurimet publike, q realizon mundsin e prokurimit elektronik; Ligji Nr. 9723, dat. 3.5. 2007, Pr Qendrn Kombtare t Regjistrimit; Ligji Nr. 9918, dat. 19.5.2008, Pr komunikimet elektronike n Republikn e Shqipris; N fushn e krimit kibernetik Shqipria ka nnshkruar dhe ratikuar Konventn pr Krimin Kibernetik n vitin 2002 dhe ka reektuar n Kodin Penal dhe Kodin e Procedures Penale krkesat e ksaj konvente.
Plotsimi i kuadrit ligjor dhe prmirsimi i tij sipas praktikave m t mira europiane sht nj nga prioritetet n vijimsi n drejtim t zhvillimit t shoqris s informacionit.
6. Prirjet e zhvillimit t sektorit TIK n Shqipri

Megjithse sipas treguesit t vleresimit t gatishmris elektronike pr vitin 2005, Shqipria renditej ndr vendet e fundit sektori i TIK ka pasur rritje t konsiderueshme. Elementt e ndryshm q e tregojn kt jan: Nj numr i madh biznesesh q ushtrojne aktivitetin e tyre n fushn e TIK; Numri i kompjuterave pr 100 banor sht rritur nga 0.5 n vitin 200211 n 1.2 n vitin 200512, pra nj rritje rreth 2.5 her, sipas vlersimeve t INSTAT. Numri i kompjuterave n vend vlersohet 85.000, ku mbi 50% e tyre prdoren nga bizneset dhe administrata publike. Numri i prdoruesve t internetit n Shqipri vlersohej rreth 120 408, sipas LSMS 2005, me nj rritje t konsiderueshme kundrejt vlersimeve
t dhna n dokumentin e Strategjis Kombtare t Teknologjis s Informacionit dhe Komunikimit t vitit 2003 (n vitin 2000 vlersohej rreth 2000 prdorues); Sipas statistikave pr teknologjin e informacionit t publikuara nga ITU13, numri i prdoruesve t Internetit n Shqipri n fund t vitit 2006, vlersohet n 471200 dhe penetrimi i Internetit 14.98%, shifr kjo q tregon pr nj rritje t ndjeshme t prdoruesve t internetit. Sipas disa t dhnave jo zyrtare nga disa Internet Service Provider, treguesi i rritjes pr numrin e prdoruesve t Internetit n vitet e fundit vlersohet n masn 30%-40%. Pavarsisht nga ky tregues, klientt m t mdhenj dhe prdoruesit kryesore t internetit mbeten institucionet shtetrore dhe kompanit e mdha t biznesit; Numri i domaineve t regjistruara ka gjithashtu nj tendenc rritjeje nga viti n vit. Numri total i domaineve aktive t regjistruara deri n fund t
vitit 2007 sht 72914; Tendencat e rritjes n sektorin e TIK jepen dhe n vlersimin e bre n kuadrin e projektit: Score-project.eu ku thuhet se Shumica e produkteve importohen nga jasht. Gjithsesi, ka nj tendenc t fort dhe n rritje ne sektorin e TIK pr t prshtatur produktet pr nevojat lokale. Disa programe jane prshtatur n gjuhen vendase. Ka nj shumllojshmri zgjedhjesh n lidhje me pajisjet dhe programet, n t cilat kan akses dhe mund t prballohen nga shumica e ndrrmarrjeve t vogla dhe t mesme, sikundr edhe nga shum individ. T ardhurat nga sektori i teknologjis s informacionit pr vitin 2006 sipas studimit t br nga kompania IDC shkojn deri n 40 milion dollar15; Tendenca e zhvillimit t tregut t IT sipas studimit t IDC jepet n grakun e mposhtm. N vitin 2007 ky treg pati nj rritje 28.3% kundrejt vitit 200616;
120 100
(US$M)
80 60 40 20 0 2006 2007 2008

T tjera hardware
2009
IT shrbime
2010
Software PC
2011
Periferike
11 INSTAT, LSMS 2002 12 INSTAT, LSMS 2005 13 Bashkimi Ndrkombtar pr Telekomunikacionet 14 Burimi ERT 15 IDC: IT Market Analyses Study 16 IDC: IDCs Albania IT Market 2008-2012 Forecast and 2007 Vendor Shares
Sipas raportit t studimit Observatori i Ndrmarrjeve t vogla dhe t mesme n Shqipri e prgatitur nga Qendra pr Krkim dhe Zhvillim (dhjetor 2006) vrehet se n dy vitet e fundit ka nj tendenc t NVM-ve pr t investuar n modernizimin dhe futjen e teknologjive t reja; Mbshtetur n vrojtimin e kryer nga IDRA pr biznesin e madh, t publikuar n fund t vitit 2007, rezulton se biznesi i madh ka nj gatishmri t lart pr shrbimet IT, t tatimeve, prokurimit
publik dhe regjistrimit t biznesit lidhur me shtjet e prdorimit t internetit ose gatishmris pr qeverisjen elektronike. Sipas t njjtit raport, n lidhje me gadishmrin pr marrjen e shrbimeve online 83% e biznesit do t dshironte marrjen e informacionit pr prokurimet nga faqja e internetit e APP dhe 82% do t dshironin marrjen e informacionit pr tatimet nga interneti;
87%
72%
43% 32% 26% 18% 4% 8% 9% 19% 36% 31% 29% 19%
1%
1%
TJETR
MEDIA
SHOQATA BIZNESI
KONTABILISTE/ KONSULENTE/ EKSPERTE
TRAINIME
MESAZHE ME E-MAIL/ NEWSLETTER
PUBLIKIME
FAQJA E INTERNETIT E DPT
N grakun e mposhtm jepet gatishmria e bizneseve pr t kryer regjistrimin e biznesit t tyre n rrug elektronike.
67%
19% 9% 5%
SHUM I GATSHM
DISI I GATSHM
JO I GATSHM
I PASIGURT
13 Bashkimi Ndrkombtar pr Telekomunikacionet 14 Burimi ERT 15 IDC: IT Market Analyses Study 16 IDC: IDCs Albania IT Market 2008-2012 Forecast and 2007 Vendor Shares
VIZIONI, PRPARSIT DHE QLLIMET STRATEGJIKE
Kjo strategji prCakton si vizion: Progresin e Shqipris drejt nj ekonomie t bazuar n njohurit, prmes nj zhvillimi t qndrueshm t shoqris s informacionit q do t oj n nj shoqri ku t gjith qytetart prtojn nga teknologjit e informacionit dhe t komunikimit me qllim shtimin e njohurive, rritjen e efektshmris dhe t transparencs n administratn publike.
Qllimet strategjike q do t ndiqen pr prmbushjen e ktij vizioni jan: Prmirsimi i infrastrukturs s teknologjise s informacionit dhe komunikimit o Synohet q deri n vitin 2013 administrata qndrore dhe vendore n t gjith Shqiprin, si dhe qytetart dhe bizneset t ken mundsi prdorimi t shrbimeve t rrjetit t shpejtsis s lart. Si objektiv afatmesm synohet q t realizohet lidhja broadband e t gjith administrats publike deri n fund t vitit 2010. o Pr t lehtsuar ofrimin e shrbimit t lidhjes n rrjet me shpejtsis t lart, do t garantohet dhe do t nxitet konkurrenca midis operatorve pr mundsuar mime t arsyeshme dhe t krahasueshme me vendet e rajonit. o Synohet krijimi i mundsis pr internet t lir, t shpejt dhe t sigurt nprmjet: garantimit t aksesit t shpejt dhe me m pak kosto n internet pr t gjith qytetart n pikat publike t aksesit, t preferuara me lidhje broadband, n komuna dhe bashki; ofrimit t internetit t shpejt pr studentt dhe krkimin shkencor; rrjete t sigurta dhe karta inteligjente smart pr zhvillimin e tregtis elektronike;
bashkpunimit me sektorin privat pr ngritjen e pikave t aksesit n internet (dhe do t shfrytzoj skemat e nancimit si Ndihma Shtetrore apo fondi pr shrbimin universal.
Deri n fund t vitit 2010 synohet q penetrimi i internetit me shpejtsi t lart t arrij n nivelin 50% t nivelit mesatar t penetrimit t internetit me shpejtsi t lart n vendet e BE17; Synohet ngritja e Qendrs Kombetare pr Shkmbimin e Internetit (IXP).
ZHVILLIMI I QEVERIsJEs ELEKtRONIKE

o
Synohet kalimi nga faza e par e shprndarjes s informacionit n rrug elektronike n at t ofrimit t shrbimeve elektronike dhe interaktive; Qeverisja elektronike do t shtrihet n nivelin qendror dhe at lokal nprmjet portaleve t t gjitha institucioneve, gj q do t siguroj akses elektronik n shrbimet publike pr t gjith ; Deri n fund t vitit 2013 shrbimet publike baz do t ofrohen n mnyr interaktive, t thjesht dhe t aksesueshme pr t gjith. Pr kt sht i nevojshm shfrytzimi i rrjeteve broadband dhe aksesi n platforma t ndryshme. Lista e ktyre shrbimeve do t prcaktohet n prputhje me praktikat m t mira europiane.
17 Penetrimi mesatar i Internetit me shpejtsi t lart pr BE, Janar 2008, 20%;
o Synohet standartizimi i paraqitjes s institu-
cioneve publike n internet; o Shrbimet publike q ofrohen online do t shoqrohen me prshkrimin e tyre dhe dokumentet e nevojshme pr t prtuar prej tyre do t jen t disponueshm dhe do t mund t shkarkohen nga interneti; o Do t krijohet nj ambient i sigurt komunikimi midis shrbimeve publike dhe pr shkmbimin e informacionit t klasikuar qeveritar.
fakultetet. Qeveria do t angazhohet pr pranimin e studentve pr kryerjen e praktikave msimore pran administrats publike;
NXItJA E PRDORIMIt t tEKNOLOGJIVE t INFORMACIONIt DHE KOMUNIKIMIt NGA BIZNEsI

o Do t stimulohet prdorimi i internetit
prmes krijimit t kuadrit t nevojshm ligjor pr biznesin elektronik dhe edukimit t biznesit pr prtimet dhe mundsit e ofruara nga teknologjia e informacionit dhe komunikimit. Teknologjit e informacionit dhe komunikimit lejojn forma t reja t partneritetit ndrmjet kompanive ofruesve dhe konsumatorve duke prmirsuar mnyrn e puns, produktet dhe shrbimet q ata ofrojn. Kjo krkon teknologji t reja dhe njkohsisht aftsit e duhura. Krijimi dhe forcimi i rrjetit mbshtets pr biznesin elektronik me qllim forcimin dhe koordinimin e veprimeve mbshtetse pr ndrmarrjet e vogla dhe t mesme. Rritja e njohurive t biznesit t vogl dhe t mesm mbi prtimet e tuara prmes implementimit t zgjidhjeve t avancuara e-biznes. o Krjimi i kuadrit rregullator pr t nxitur tregtin elektronike do t jet nj mundsi pr NVM n Shqipri. o Synohet q deri n vitin 2013, Shqipria t jet n nivelet e mesme n renditjen e Indeksit t Gatishmris pr Rrjet dhe t treguesve t tjer t gatishmris pr ekonomin informatike.
SHRBIMEt PUBLIKE
o Prokurimi elektronik. Synohet q deri n
vitin 2013 t gjitha prokurimet publike do t bhen n mnyr elektronike sipas rregullave dhe prvojs m t mir ndrkombtare dhe normave evropiane. Financat publike Transferimi i fondeve n t gjitha qendrat urbane si dhe n komuna do t bhet n mnyr elektronike. Drejtoria e Prgjithshme e Tatimeve do t fuqizohet dhe zhvillohet m tej ofrimi i shrbimeve elektronike n sektorin e tatimeve; Sistemi doganor do t kryeje 100% transaksionet n rrug elektronike; N fushn e-shndetsis do t synohet promovimi i cilsis dhe ecencs n kujdesin shndetsor prmes aplikimeve t shndetit elektronik.
o o o
o o
EDUKIMI DHE PRHAPJA E NJOHURIVE

o Do t investohet n burimet njerzore dhe n
aftesit pr t pasur nj rini n botn dixhitale; o Do t synohet q deri n fund t vitit 2013 t gjitha shkollat e vendit t ken kabinetet informatike dhe akses n internet me shpejtsi t lart; Deri n fund t vitit 2010, synohet t arrihet n raportin 1 kompjuter pr 25 nxns. o Do t bhet pjes e programeve msimore pr shkollat llore, lnda njohuri mbi teknologjin e informacionit dhe t komunikimit si dhe do t prmirsohen programet msimore t TIK pr shkollat e mesme, n prputhje me standardet e Bashkimit Evropian. Do t realizohen trajnime pr t gjith msuesit e lnds s informatiks dhe administratort e shkollave pr msimin e TIK. Universitetet dhe qendrat krkimor shkencore o do t jen t lidhura me rrjetin Geant dhe t gjitha universitetet e Tirans do t prdorin n mnyr t prbashkt nj rrjet me br t shpejtsis s lart i cili do ti lidh t gjitha
PRMIRsIMI I LEGJIsLACIONIt PR
N prputhje me angazhimet e marra n MSA do t punohet pr plotsimin dhe prmirsimin e legjislacionit prkats pr shoqrin e informacionit. Nj rndsi e veant do ti kushtohet implementimit t legjislacionit pr krijimin e nj ambienti t sigurt dhe kondencial.
sHOQRIN E INFORMACIONIt.
Vizioni i qeveris pr krjimin e nj shoqrie t informacionit sht i inkuadruar plotsisht edhe n nj vizion m t gjer, pr zhvillimin e shoqris s informacionit n rajon. Shqipria sht pjes e iniciativs rajonale e-SEE, t Paktit t Stabilitetit18 dhe aktivitetet si dhe angazhimet e marra n kuadr t ksaj iniciative do ti shrbejn edhe zhvillimeve n Shqipri.
Ministrat prgjegjs pr zhvillimin e Shoqris s Informacionit apo prfaqsuesit e tyre nga Shqipria, Bosnje-Hercegovina, Bullgaria, Kroacia, Serbia, Maqedonia dhe Moldavia, duke njohur suksesin e e-Evrops, iniciuar nga udhheqsit e BE-s n Lisbon n Maj 2000 dhe e-Europe+, iniciuar nga udhheqsit e vendeve kandidate n Gotenberg n Qershor 2001, kan adaptuar nj Deklarate t prbashkt n Lubjane n Qershor 2002 dhe kan rmosur nj Axhend eSEEurop pr Zhvillimin e Shoqris s Informacionit n Tetor 2002 Beograd, si dhe nj Deklarate te Prbashkt m 26 Shkurt 2004 ne Budapest. Gjithashtu kan nnshkruar nj Memorandum Mirkuptimi mbi zhvillimin e nj tregu plotsisht t interkonektuar pr shrbimet me brez t gjer ne rrjetet e Evrops dhe global, iniciativa pr zhvillimin e rrjeteve me brez t gjer bSEE, Selanik 2005, si dhe s fundmi n mbledhjen e zhvilluar n Sarajev kan rmosur eSEE Agenda Plus, n 28-29 Tetor 2007.
zhvillimin e infrastrukturs s teknologjis s informacionit, prdorimin e rrjeteve broadband t shpejtsis s lart t komunikimit, adoptimin e rrjeteve kombtare t ndrveprueshme me ato evropiane pr t siguruar prshtatshmri dhe kooperim t sistemeve. Nxitja e novacioneve dhe investimeve n krkim dhe edukim q prfshin kompjuterizimin dhe aksesin e internetit n shkolla, futjen e kurrikulave pr aftsi n TIK, krijimin e qendrave t trajnimit pr TIK etj. Shoqria e Informacionit gjithprfshirse, duke garantuar aksesin pr t gjith dhe mundsi t barabarta ofrimi. Zbatimi i eAgenda Plus do t shoqrohet me nj platforme t ofruar nga grupi i puns i iniciativs eSEE. N procesin e implementimit t eSEE Agenda+, vendet pjesmarrse do t ndrmarrin aksione bashkpunimi dhe do t ndrtojn nj partneritet t fort me vendet e BE. T gjitha reformat do t implementohen n prputhje me kuadrin e harmonizimit me Acquis Communitaires n respekt t t gjith angazhimeve prkatse dhe detyrimeve pr tu antarsuar n BE.
DOKUMENtI e-SEE AGENDA+ PRMBAN KtO PRIORItEtE:

Krijimi i nj hapsire t vetme informacioni pr Evropn Juglindore q nnkupton
18 Aktualisht Regional Cooperation Council
POLITIKAT Q DO T NDIQEN
kt kapitull paraqiten politikat q do t ndiqen pr prmbushjen e vizionit dhe qllimeve strategjike t ktij dokumenti. Kto politika koordinohen nga Agjencia Kombtare e Shoqris s Informacionit dhe jan n prputhje me SKZHI, angazhimet e marra n MSA dhe me iniciativat eSEE dhe bSEE t Paktit t Stabilitetit. Strategjia Ndrsektoriale pr Shoqrin e Informacionit bazohet n realitetin dhe nevojat e zhvillimit n nivel kombtar si dhe burimet dhe mundsit q ofrohen pr ndrtimin e shoqris s informacionit. Politikat e parashikuara n t, n harmoni me politikat e tjera sektoriale dhe ndrsektoriale t miratuara nga Qeveria shqiptare, do t synojn sigurimin e nj ambienti t favorshm pr investime private dhe krijimin e vendeve t reja t puns pr t rritur produktivitetin, modernizimin e shrbimeve publike dhe pr ti dhn t gjithve mundsin pr t qen pjes e shoqris globale t informacionit.
macionit dhe t komunikimit me qllim shtimin e njohurive, rritjen e efektshmris dhe t transparencs n administratn publike. Ligji Nr. 9918, dat. 19.5.2008, i komunikimeve elektronike, i hartuar n prputhje me acquis communitaire (paketa e direktivave t vitit 2002), prbn nj hap t rndsishm n kuadr t iniciativave t qeveris pr liberalizimin e plot t tregut t telekomunikacioneve. Ai shnon dhe nj moment t rndsishm pr heqjen e barrierave hyrse n treg prmes kalimit nga regjimi i licensave individuale n at t autorizimit t prgjithshm. Ky ligj garanton t drejtn e siprmarrsve pr ofrimin e shrbimeve dhe rrjeteve t komunikimeve elektronike. Nj parim baz n kt ligj sht ai i neutralitetit teknologjik. Rrjetet e komunikimeve elektronike q krkojn prdorimin e burimeve t kuzuara si frekuencat, pajisen me t drejtn e prdorimit t tyre dhe numri i t drejtave t prdorimit kuzohet vetm n rastet kur mundsit e dhnies n prdorimi jan t kuzuara. Zbatimi i ktij ligji, krkon hartimin e nj kuadri rregullator efektiv si dhe plotsimin me nj sr aktesh nnligjore. Plotsimi dhe prmirsimi i kuadrit ligjor e rregullator do t krijojn mundsi pr ofrimin e shrbimeve t reja t favorizuara nga progresi teknologjik dhe konvergjenca teknologjike dhe nxitjes s konkurencs n treg. N kt drejtim sht e rndsishme t realizohen nga Ministria e Punve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit dhe Autoriteti i Komunikimeve Elektronike dhe Postare: - Hartimi i nj politike pr zhvillimin e shrbimeve me brez t gjer/broadband; - Dhnia pr prdorim apo licensimi i
3.1 ZHViLLiMi i iNFRASTRUKTURS S TEKNOLOGJiS S INFORMACiONiT

Infrastruktura e teknologjis s informacionit dhe komunikimit prbn nj faktor kyc pr formimin/ ndrtimin dhe zhvillimin e shoqris s informacionit. Politikat n fushn e infrastrukturs do t synojn nxitjen e zhvillimit t infrastrukturs s TIK n mnyr q ajo t bhet e disponueshme n kushte t barabarta, jo diskriminuese dhe me mime t prballueshme, n mnyr q t gjith qytetart t prtojn nga teknologjit e infor-
frekuencave t teknologjis wireless (WIMAX; 3G;) - Krijimi i nj kuadri ligjor e rregullator t qart dhe efektiv n prputhje me direktivat e Bashkimit Europian dhe praktikat m t mira; Po kshtu sht i domosdoshm forcimi i kapaciteteve dhe i rolit t Drejtoris s Politikave t Post Telekomunikacionit n Ministrin e Punve Publike, Transportit dhe Telekomunikacionit, si dhe t Autoritetit te Komunikimeve Elektronike dhe Postare si organ rregullator. Akualisht, n Ministrin e Punve Publike Transportit dhe Telekomunikacionit po punohet pr hartimin e Dokumentit t Politikave19 t Zhvillimit t Sektorit t Komunikimeve Elektronike i cili, n mnyr t vecant do t prcaktoj objektivat afatmesm dhe afatgjat t zhvillimit t ktij sektori, do t adresoj problemet e lidhura me shrbimin universal dhe krijimin e pikave t aksesit pr publikun, interkoneksionin, menaxhimin e frekuencave, mbrojtjen e konsumatorit, numeracionin, prdorimin e prbashkt t pajisjeve, dhe ULL etj. Ky dokument do ti shrbeje vlersimit cilsor dhe sasior t infrastrukturs i cili, gjithashtu, krkon kooperimin prmes enteve publike, organizatave, kompanive private, dhe autoriteteve profesionale dhe lokale. Drejtimet e politiks n fushn e infrastrukturs q do t ndrmarr Ministria e Punve Publike Transportit dhe Telekomunikacionit do t synojn inkurajimin e bashkprdorimit t infrastrukturs nga operatort pr t siguruar prdorimin efektiv t burimeve dhe pr t reduktuar koston e instalimit t infrastrukturs s re.
n prdorim t frekuencave do t kryhet prmes procedurave t hapura q sigurojn transparenc, mosdiskriminim dhe prdorimin ecent t tyre.
NDROPERIMI
Ndroperimi i shrbimeve dhe adoptimi i standarteve nga ofruesit e shrbimeve, si n nivel kombtar dhe ndrkombtar, maksimizon mundsit e rrjeteve. Principi baz q udhheq zhvillimin e infrastrukturs s komunikimeve kombtare duhet t jet akses i lir n rrjete dhe informacion dhe promovimi dhe mbrojtja e konkurrencs.
SIGURIMI I sHRBIMIt UNIVERsAL

Shrbimi universal ka nj rol t dysht: social dhe zhvillues. Prmbajtja e shrbimit universal duhet t ndryshoj dinamikisht pr t qn n linj me zhvillimet e vazhdueshme t infrastrukturs, teknologjive dhe krkesave t prdoruesve. Shrbimi universal duhet t prfshij ato elemente q i shrbejn eleminimit t diskriminimeve pr aksesin nga t gjith n Shoqrin e Informacionit.
SIGURIMI I sHRBIMEVE ME BREZ t GJER DHE MUNDsIA E AKsEsIt KUDO DHE N DO KOH
Mjedise t favorshme duhet t krijohen pr shfrytzimin e teknologjive t reja. Kombinimi i tregut t liberalizuar me konvergjencn e teknologjive u jep prdoruesve mundsin t przgjedhin si shrbimet e preferuara dhe pagesat e tyre ashtu dhe ofruesit e shrbimit. Tendencat e Zhvillimit t Infrastrukturs jan: - Dominanca e plot e teknologjive dixhitale - Pozicioni dominant i standarteve Europiane - Zhvillimi dinamik i Internetit me brez t gjere si nj mnyr predominante e transmetimit t informacionit dhe si nj rrjet i prbashkt komunikimi n shoqrin ton. - Njohja e nevojs pr sigurin e rrjeteve nprmjet implementimit t teknikave t prshtatshme. - Zhvillime t konsiderueshme t sistemeve satelitore.
MENAXHIMI I sPEKtRIt
Spektri i radiofrekuencave sht nj burim i kuzuar natyror dhe i nj rndsie t veant pr infrastrukturn e komunikimit dhe informimit ku nj pjes t rndsishme zn dhe komunikimet pa tela. Dinamika e zhvillimit t teknologjive me brez te gjer pa tela, dhe avantazhet q ato mbartin n prmbushjen e objektivave t nj Shoqrie Informacioni, ka rritur rndsin e przgjedhjes s mekanizmave pr nj menaxhim sa m efektiv t spektrit t radiofrekuencave, konform standarteve europiane dhe ndrkombtare. Autoritetet prgjegjse pr dhnien n prdorim t frekuencave do t udhehiqen nga parimi i neutralitetit teknologjik. Procesi i dhnies
19 N kuadrin e nj projekti t nancuar nga BE
Zbatimi i ligjit te ri t komunikimeve elektronike dhe politika sektoriale do t krijojn mjedis t favorshm pr investime dhe implementimin e teknologjive m t fundit n t gjitha format e komunikimit. Kjo do t coj n rritjen e konkurencs n tregun e komunikimeve elektronike dhe pr pasoje do t sjell prfitime pr konsumatorin si, ofrimin e nj game t gjer shrbimesh bashkkohore, cilsore dhe me mime t prballueshme. Pikat e Aksesit Publik (PAP) : Hyrje t lir dhe t besueshme pr t gjith n Internet. Lidhja me Internetin nga shtpit sht shum e rrall n Shqiperi dhe praktikisht nuk ekziston ne zonat rurale. Pikat e informacionit publik duhet t ndrtohen n tr vendin, dhe n veanti duhet t mbshtetet vendosja e tyre n zonat e largta. Prmbajtja dhe aplikimet, ose shrbimet e qeverisjes elektronike duhen t bhen t mundura nprmjet ktyre pikave t aksesit publik. Projekte pilote pr PAP n komunat q prdorin teknologjit me radioval mund t shtrijn m tej numrin e lidhjeve. Pr kt mund t shfrytzohet infrastruktura e shprndar n t gjith vendin e zyrave postare.
e Republiks s Shqipris t jen faktor n Shoqrin e Informacionit do t jet e nevojshme t zhvillohen politika koherente n mnyr q t gjith sektort t jen n gjendje t ofrojn shrbime elektronike: T unifikuara; T standartizuara; T pavarura nga platformat e prdorura dhe teknologjit ; T thjeshta n prdorim; N rolin e qeveris si promotore n zhvillimin e shoqris s informacionit, pr t siguruar nj ndjekje m t mir t zhvillimit t politikave pr shoqrin e informacionit sht krijuar grupi ndrinstitucional nn drejtimin e Zvndeskryeministrit (sipas Aneksit 1); Qeveria sht angazhuar pr zhvillimin e politikave q : Garantojn dhe sigurojn demokracin n Republikn e Shqiperise; Mbshtesin zhvillimin e infrastrukturs s informimit; Mbshtesin krijimin e nj ekonomie dinamike prmes rritjes s konkurencs, prshpejtimit t kthimit t pronave, zhvillimit t tregtis elektronike dhe informatizimit t sistemit bankar; Mbshtesin zhvillimin e kulturs dhe turizmit. Mbshtesin prmirsimin e mbrojtjes shtetrore si rezultat i zhvillimit t teknologjis s informacionit.
3.2 NXiTJA E qEVERiSJES S MiR PRMES SHRBiMEVE ONLiNE MODERNE

Koncepti i qeverisjes elektronike, rrjedh n kuadr t iniciativs europiane e-Europe (Europa elektronike), ka dot thot se qeveria do t jet e para q do t inicioj procesin n trsi n mnyr q t demonstroj vendosmrin pr implementimin e konceptit t shoqris s informacionit. Qeverisje efiente dhe transparente, e hapur pr bashkpunim me qytetart, ky sht koncepti q do t siguroj shrbime m t mira pr qytetart dh komunitetin e biznesit. Zbatimi i ktij koncepti do t inkurajoj prosperitetin ekonomik dhe social n tre drejtime kryesore: Qeveri Biznes; Qeveri Qytetar; Qeveri - Qeveri. N mnyr q t bhet e mundur q qytetart
Synimi i t gjitha veprimeve t ndrmarra dhe q do t ndrmerren n zbatim t SKZHI dhe ksaj strategjie do t jet shndrrimi i hendekut dixhital n mundsi dixhitale pr zhvillim dhe transformim. Qeverisja elektronike premton nj shprndarje m t mir dhe m eficente pr shrbimet publike dhe prmirson marrdhnien midis qytetarve dhe qeveris. Megjithat shfrytzimi i teknologjive t informacionit n shrbimet qeveritare, nuk nnkupton kalimin e menjhershm (automatik) n qeverisjen elektronike, pasi implementimi i teknologjive t informacionit dhe komunikimit bhet paralelisht me ndryshimet organizative dhe prshtatjen e aftsive dhe kualifikimeve. N grafikun m posht tregohen fazat npr t cilat kalon procesi i qeverisjes elektronike.
TRANSFORMIMI
TRANSAKSIONET NDRVEPRIMI PREZENCA N WEB

P E RFI T I ME D H E KO S TO
Shprndarja e informacionit tek publiku nprmjet website
Ofrimi i shrbimeve on-line fillon transformimin e mnyrs s ndrveprimit G2C, G2B
Akses tek shrbimet i prshtatur sipas nevojave t prdoruesit, i besueshm i sigurt
Qeverisja elektronike ka riprcaktuar, transformuar operacionet e qeveris dhe marrdhniet G2C; G2B; komunikim dy drejtimsh; komunikim i sigurt, i besueshm, lehtsisht i aksesueshm
I N F R A S T RU K T U R A E S H P RNDARJES S SHRBIMEVE
NJE PROCES I G J AT E D H E KO M P L E K S
Nse qeverisja elektronike implementohet n mnyr korrekte, ajo mundson shum m tepr se prtimet e thjeshta t realizuara nga reduktimi i radhve:
o o
Reduktimin e kostove pr biznesin dhe qeverin, reduktimin e detyrimeve t taksave dhe nxitjen e konkurencs. Sektori publik bhet m transparent dhe i hapur, forcohet demokracia, rritet prgjegjshmria ndaj qytetarve si dhe pjesmarrja e qytetarve n procesin e politikbrjes, administrata orientohet duke vn n qendr qytetarin dhe sigurohen shrbime online 24 or dit, 7 dit t javes, pavarsisht rrethanave dhe nevojave t veanta.
Drejtimet strategjike q do t ndiqen prsa i prket ofrimit t shrbimeve publike, jan: 1. Shfrytzimi i rrjetit kompjuterik ndrministror (GovNet) pr ofrimin e nj vargu shrbimesh jo vetm pr qeverin, por edhe pr qytetart. Gjat vitit 2008 do t llojn punimet pr fazn e dyt t ktij projekti. GovNet 2, do t krijoj nj rrjet qeveritar homogjen, dhe t sigurt duke sjell dhe prtime t tjera t tilla si reduktimi i kostove t komunikimit qeveritar si dhe nj komunikim m t mir . 2. Ndrtimi i sistemit t siguris zike dhe logjike t GovNet pr t cilin po punohet intensivisht. Ky sistem do t mundsoj operimin e sistemeve t mposhtme:
Mbledhjet e Qeveris online (e-Kabinet); Sisteme IMS (Information Management System) pr sektor t ndryshm t aktivitetit t Qeveris; Sistemet e administrimit t dokumentacionit dhe t arkivave; Sistemi dhe Baza e t Dhnave t HRMS (Departamenti i Administrats Publike); Implementimi i plot i Sistemit t Thesarit (Ministria e Financave); Implementimet e mtejshme n: e-business (QKR), e-taks (DPTT), e-prokurimi (APP); e-Shrbime t reja nprmjet portaleve qeveritare (e-Albania); Sistemi i dshmive t penalitetit (Ministria e Drejtsis); Shrbimi i Gjendjes Civile dhe Karts s Identiteti;.
3. Koordinimi i t gjitha nismave me qllim maksimizimin e prtimeve, standardizimin, si dhe ofrimin e shrbimeve online qytetarve n nj hapsir informacioni t integruar. Kto shrbime prfshijn, kartat e identitetit, pasaportat elektronike, regjistrimin e automjeteve, aplikime pr prtimet nga sigurimet shndetsore, regjistrimin e t papunve, pagesat pr sigurimet shoqrore, evidentimin e pronsis, aplikimin pr leje ndrtimi, deklarimin doganor, transparencn e vendimeve gjyqsore, si dhe prdorimi i rms dixhitale;
N D RYS HI M E O R G A N I Z AT I V E D H E K ULT U R O R E
4. Krijimi i bazave t t dhnave elektronike n ministrit, institucionet e varsis sipas fushs s veprimtaris s tyre. Sistemet, bazat e t dhnave q do t krijohen do t shrbejn pr shtimin e shrbimeve publike t ofruara n rrug elektronike. N krijimin e ktyre bazave t t dhnave do t synohet respektimi i standarteve t hapura, dhe sigurimi i interoperabilitetit t tyre. 5. Futja n prdorim e kartave t identitetit dhe e pasaportave elektronike do t rris nivelin e shrbimit pr qytetart duke e br procesin e identikimit t sigurt, t shpejt dhe t ertikuar. Do t krijohet lidhja midis sistemit t gjendjes civile dhe sistemit t kartave t identitetit. 6. Ofrimin e shrbimeve mbi bazat e gjithprfshirjes, mosdiskriminimit, transparencs dhe aksesit t barabart pr t gjith. Nj vmendje e vecant do t tregohet pr krijimin e mundsive t prtimit dhe nga shtresa t shoqris me nevoja t veanta sociale.
certikats s pronsis si dhe regjistrimi hipotekor i pengut pr personat ligjor;
E-tAKs
Lufta kundr krimit ekonomik, evazionit skal dhe korrupsionit, si sdat m prioritare t qeveris, jan edhe sdat m evidente, me t cilat po prballet do dit administrata tatimore. I sht dhn prioritet kontrollit t brendshm, n funksion t lufts ndaj evazionit skal. Synohet q n planin afatmesm t gjith pagesat me vetdeklarim t kryhen on-line duke iu shmangur burokracive administrative dhe duke reduktuar ndjeshm kohn e biznesit.
E-DOGANA
N administraten doganore do t zbatohet sistemi automatik i prpunimit t t dhnave ASYCUDA++ si dhe do t mundsohet migrimi n sistemin ASYCUDAWORLD. Gjat vitit 2008 2009 synohet prpunimi 100% i deklaratave doganore prmes sistemit automatik t prpunimit t t dhnave, si dhe migrimi i ASYCUDA ++ n ASYCUDAWORLD.
E-DREJtsIA
Jan marr masa pr ndrtimin e nj Sistemi pr Menaxhimin e Dokumentacionit pr Ministrin e Drejtsis duke br studimin dhe nxjerrjen ToR pr ndrtimin e tij. Politikat q do t ndiqen n t ardhmen jan: Ndrtimi i nj rrjeti t brendshm t dixhitalizuar intraneti mes Ministris s Drejtsis dhe disa prej institucioneve t varsis, Kompjuterizimi i shrbimit t prmbari mit gjyqsor; Krijimi i nj sistemi regjistrimi (audio, video) dhe kartele mjeko ligjore pr Institutin e Mjeksis Ligjore, Krijimi i nj rrjeti t brendshm t dixhi talizuar intraneti pr t gjith sistemin e Shrbimit Prmbarimor, Sistemin e Gjykatave, Avokaturs s Shtetit dhe Burgjeve. Instalimi i rrjetit kompjuterik pr funk sionimin e administrats s burgjeve n vitin 2009, si nj nga objektivat e vendosura n Planin Buxhetor Afatmesm. Po punohet pr zbatimin e sistemit elektronik t menaxhimit t shtjeve dhe prmirsimin e sistemit t teknologjis s informacionit n gjyqsor, ndrtimin e nj sistemi VOIP mes Gjykatave si dhe forcimin e bashkpunimit ndrkutar pr nj menaxhim t integruar t informacionit n luftn kundr krimit t organizuar; sht n proces sistemi i kadastrs elektronike,
PUNsIMI
N planikimin afatmesm synohet hartimi i nj regjistri kombtar t subjekteve dhe t punsuarve, ofrimi i informacionit online pr punsimin. N vijim t projektit pilot t nancuar nga qeveria suedeze pr ngritjen e Sistemit Informatik t Punsimit n rajonet e Tirans dhe Kors, do t punohet q ky sistem t shtrihet shum shpejt edhe n Zyrat e tjera Rajonale t Punsimit n t gjith vendin. Sistemi kryesor i IT-s - ai i shrbimeve t punsimit, do t prmbaj: Banka e vendeve t lira t puns; Banka e punkrkuesve t papun; Banka ose regjistri i biznesit.
SIGURIMEt sHOQRORE
Objektivat dhe prioritetet e Insititutit t Sigurimeve Shoqrore, jan miradministrimi i sistemit, reformimin e tij, pastrimi i skems nga prtuesit e padrejt n kuadr t lufts kundr informalitetit, rritja e performancs s institucionit, rritja e cilsis s shrbimeve ndaj klienteve etj. Arritja e ktyre objektivave, suksesi i tyre jan ngushtsisht t lidhura me informatizimin e sistemit me automatizimin e proceseve
t puns. N periudhn afatmesme n fushn e sigurimeve shoqrore pr realizimin e ktyre objektivave jan parashikuar kto projekte: 1. Ngritja e nj sistemi informacioni modern q konsiston n informatizimin e llogaritjes s prfitimeve, mbledhjes s kontributeve dhe t sistemit t pagesave. Ky projekt do t bj t mundur rritjen e cilsis s puns, saktsis s llogaritjes dhe uniformitetin e zbatimit t ligjit, krijimin e nj historiku karriere pr cdo kontribues, t sakt dhe transparent, dhe miradministrimin e fondeve nanciare t ISSH. Pra, e ndar n komponente paraqitet si m posht: Informatizimi i t dhnave t kontribuesve, krijimi i bazs s t dhnave Krijimi i llogarive personale t kontribuesve Informatizimi i bazs s t dhnave t pensioneve Llogaritja automatike e pensioneve Prodhimi i urdhrpagesave t pensioneve dhe lidhja online me ato pika postare q jan informatizuar dhe shkarkimi automatik i kartelave t pagess s pensioneve, procesi sht i kondicionuar me informatizimin e Posts 2. Ngritja e arshivs s centralizuar t kontributeve dhe t prtimeve. Ky projekt do t krijoj mundsin e grumbullimit t t gjitha dokumentave t sigurimeve shoqrore deri tani t shprndara, n nj arkive t centralizuar duke rritur sigurin zike, kushtet e ruajtjes, mbrojtjen nga falsikimet e mundshme dhe uljen e informalitetit. 3. Harmonizimi i procedurave t kontabilitetit dhe work ow, sistemi nanciar i ISSH me Ministrin e Financave, Thesarin dhe Bankn Qendrore t Republiks s Shqipris. 4. Krijimi i rrjeteve t tranzitimit t t dhnave online nga Drejtoria e Prgjithshme e ISSH n 12 drejtorit rajonale t sigurimeve shoqrore, Agjencit dhe anasjelltas.
vmendjes. Akses m i mir pr shrbimin shndetsor parsor dhe ofrim t shrbimeve sipas normave dhe standarteve t prcaktuara. N fushn e shndetsis vendi prballet me nj sr sdash, por interesi pr zhvillimin e telemedicine dhe e-health shte i qart. Ministria e Shndetsis dhe Instituti i Sigurimeve t Kujdesit Shndetsor (ISKSH) n bashkpunim me Bankn Botrore jan angazhuar pr zhvillimin dhe implementimin e nj sistemi t integruar informacioni shndetsor kombtar (S.I.I.SH.K) si dhe pajisjen me karta elektronike shndetsore q do t zvendsojn formn manuale t t dhnave shndetsore. Nisur nga fakti q sistemi aktual i informacionit shndetsor n Shqipri vlersohet i copzuar, me cilsi t dobt shpesh nuk jepet n kohn e duhur, Ministria e Shndetsis e konsideron rishikimin e sistemit t informacionit shndetsor si nj nga prparsit e saj urgjente. Politikat q do t zbatohen n drejtim t e-health konsistojn n: Projekti pr informatizimin e sektorit t arkivprotokollit; Projekti pr sistemin e informacionit n shrbimin parsor; Sistemi i menaxhimit t pakets statistikore n t gjith drejtorin e shndetit publik n nivel qarku; Lidhja online e ministris me drejtorit rajonale; Projekti health-net; Projekti pr regjistrimin e burimeve njerzore n sektorin shndetsor; Krijimi i nj sistemi t integruar informacioni shndetsor kombtar; Krahas ktyre projekteve q jan n proces, nga ministria e shndetsis jan planikuar edhe aktivitetet e mposhtme: Ngritja e sistemit t informacionit pr kompjuterizimin e procedurave t licensimit t aktivitetit shndetsor privat; Krijimi i nj baze t dhnash pr indikatort e mjedisit dhe shndetit; Administrimi nanciar i aktivitetit
E-sHNDEtsIA
Politikat afatgjata t sektorit t shndetsis konsistojn n: hartimin e nj kuadri ligjor t plot dhe modern nj sistem nancimi adekuat t burimeve njerzore t afta pr tiu prgjigjur nevojave t sistemit shndetsor dhe nj sistem informacioni t plot n t gjitha nivelet e shrbimit shndetsor. Vendosja e pacientit n qendr t
shndetsor; Aktivitetet e parashikuara nga Ministria e shndetsis jepen n tabeln prmbledhse t Aneksit 3.
E-KULtUR, E-tURIZMI
N fushn e e-kulturs dhe e-turizmit synohet t bhet katalogimi informatik i pasurive kulturore t luajtshme dhe t paluajtshme, n pronsi shtetrore dhe private, lidhja n rrjet e institucioneve t menaxhimit t trashgimis mes tyre, si dhe me pikat doganore me qllim shfrytzimin e informacionit nga studiuesit dhe kontrollin e lvizjes s pasurive kulturore t paluajtshme, dalja n internet e nj pjese t bazs s t dhnave t pasurive t kataloguara, me qllim shfrytzimin e tyre nga publiku. N mnyr t prmbledhur politikat q do t zbatohen n kto drejtime jan: e-Turizmi: Krijimi i nj baze t dhnash dixhitale e indeksuar mbi burimet, shrbimet dhe destinacionet turistike Aksesimi dixhital i ksaj baze t dhnash n rrjetin e brendshm Aksesimi dixhital i ksaj baze t dhnash katalogut online e-Kultura: Krijimi i Rrjetit t brendshm i institucioneve t varsis Bibliotekat -Mundsimi i Katalogimit informatik dixhital t Bibliotekave Aksesimi dixhital i katalogut n rrjetin e brendshm Aksesimi dixhital i katalogut online Dixhitalizim i Arkivave
DRBUMK-ve, Qndrave t Transferimit t Teknologjive Bujqsore dhe institucioneve t tjera n varsi t Ministris s Bujqsis, Ushqimit dhe Mbrojtjes s Konsumatorit. Ky projekt sht nj synim i rndsishm i TIK n fushn e Bujqsis dhe n krijimin e mnyrave t komunikimit sa m t shpejt dhe ekas n kt fush.
3.3 POLiTiKAT N FUSHN E EDUKiMiT DHE NJOHURiVE

N dhjetor t vitit 2005 u lanua Master plani pr programin e e-shkollave. Ky program i ndrmarr nga Qeveria ka bre t mundur informatizimin e shkollave, futjen n edukimin e nxnsve t shkollave 9-vjecare dhe t mesme t njohurive dhe prdorimin e Teknologjis s Informacionit dhe Komunikacionit. Deri sot 44% e nxnsve t arsimit baz 9-vjear, pra 44% e afro 600 mij nxnsve, kan n shkollat e tyre kabinete t teknologjis s informacionit dhe komunikimit, ku msohen prdorimi i kompjuterit, i internetit dhe i teknikave dixhitale. T gjith nxnsit e arsimit t mesm (afro150 mij) kan kabinete TIK n shkollat e tyre. Synohet q brenda vitit t gjitha shkollat e arsimit parauniversitar t pajisen me kabinete TIK dhe t furnizohen me internet. Gjithashtu kabinetet TIK n shkolla do t jen nj vatr trajnimi e komunitetit pr prdorimin e kompjuterit dhe internetit. Projekti TIK-shkollat sht komponent qndror i nisms madhore t qeveris pr ta prfshir Shqiprin n epokn dixhitale. Informatizimi i shkollave sht brthama e zhvillimit dhe kjo do t mbshtes aspiratat e Shqipris n integrimin n Bashkimin Evropian duke siguruar edhe standarde t larta n arsim. Pjes e ktij programi sht trajnimi i msuesve pr teknikat e msimdhnies duke prdorur teknologjin e informacionit dhe t komunikimit, si dhe modernizimi i kurrikulave. Gjithashtu qeveria do t angazhohet pr prfshirjen e studenteve t teknologjis s informacionit n programe zhvillimi, trainimi apo praktikash msimore n administratn publike. Hapat e ndrmarra deri tani dhe t planikuara i shrbejn prmbushjes s objektivave t rndsishme t parashikuara n reformn e arsimit parauniversitar dhe t lart si: Nj vmendje e veant do ti kushtohet dhe plotsimit e pasurimit t literaturs kompjuterike n gjuhn shqipe t prshtatur sipas grupmoshave t caktuara.
N FUsHN E BUJQsIs
N fushn e bujqsis do t punohet n kto drejtime: 1. Krijimi i regjistrit elektronik i dixhitalizuar i parcelave t toks, si nj prioritet n kt sektor q lidhet me funksionimin ekas t Agjencis s Pagesave dhe sht nj investim me kosto t lart. 2. Krijimi i regjistrit elektronik t fermerve i cili sht gjithashtu i rndsishm dhe lidhet me Agjensin e Pagesave on n prmirsimin e sistemit t statistikave bujqsore. 3. Realizimi i lidhjes n sistem informatik t
Ngritja dhe instalimi i infrastrukturs s nevojshme pr zhvillimin e shoqris s informacionit (TIK-shkolla); Prfshirja e njohurive t TIK n sistemin ton arsimor; Krijimi i nj ambienti inkurajues dhe mbshtets pr zhvillimin e qndrueshm t shoqris s informacionit n mjedise shkollore dhe universitare; Prfshirjen e t gjith potencialeve krkimore dhe shkencore n fushn e TIK-s; Krijimin dhe zhvillimin e rrjeteve komunikuese njerzore t t gjitha llojeve dhe sidomos t atyre krkimore dhe shkencore veanrisht n kushtet e shoqris s globalizimit.
shoqatat e konsumatorve, Dhomat e Tregtis dhe Industris, etj. Do t organizohen aktivitete periodike si tavolina t rrumbullakta, seminare, forume, konferenca pr t nxitur diskutimin me pal t interesit dhe shkmbimin e eksperiencave m t mira.
N FUsHN E KRKIMIt sHKENCOR

N shtator t vitit 2007, Kshilli i Ministrave miratoi statusin e vendit t asociuar, n Programin Komunitar Programi i Shtat Kuadr, pr Krkim e Zhvillim Teknologjik, FP7 pr periudhn 20082013. (7th Framework Program on Research and Technological Development). Me nnshkrimin e memorandumit t mirkuptimit me Komisionin Europian pr pjesmarrje n programin kuadr FP7, Shqipria ka hedhur nj hap t rndsishm prpara, duke ofruar nj mundsi t jashtzakonshme pr universitetet shqiptare, qendrat krkimore e shkencore, kompanite private, entet publike dhe agjensit e ndryshme qendrore si dhe individt, pr t prtuar nancime, teknologji dhe eksperienc nga Programi Europian FP7, i cili sht instrumenti kryesor i Komisionit Europian pr nancimin e krkimit shkencor dhe teknologjis. Duke hequr barrierat e fundit q ndanin komunitetin e krkuesve dhe studiuesit shqiptare nga kolegt e tyre europian, bhet e mundur integrimi i mtejshm i vendit n Hapsirn Europiane t Krkimit (ERA). Pjesmarrja n programin FP7 prbn n thelb, kontributin m t madh nanciar, q sht dhn n kto 15 vitet e fundit n favor t krkimit shkencor dhe sht hapi kryesor n integrimin e vendit n ERA (Hapsirn Evropiane t Krkimit). Objektivat kryesore t krkimit dhe zhvillimit Kombtar jan: Zhvillimi i aktiviteteve promovuese kombtare dhe ndrkombtare pr TIK. Antarsimi i vendit ton n programin FP7 realizohet duke nancuar nga buxheti afro 200 mij Euro q jan e kontributit t Shqipris pjesa tjetr do t mblidhet nga fondet e Bashkimit Evropian. (CARDS/IPA) ;
EDUKIMI I PUBLIKUt
Krahas programit pr e-shkollat nj pun e madhe duhet br pr edukimin e publikut dhe biznesit pr njohurit pr teknologjin e informacionit dhe komunikimit n mnyr q ata t prtojn nga avantazhet e teknologjis si dhe t bhen pjes aktive n nj shoqri t bazuar n informacion. N kt drejtim do t punohet pr: rritjen e ndjeshme t nivelit t literaturs s TIK pr qytetart; prezantimin dhe harmonizimin e standarteve pr e-edukimin; zhvillimin strukturor dhe t prmbajtjes dhe rritjes s prezencs s edukimit mbi TIK n t gjitha nivelet; promovimin e formave moderne dhe eksibl t edukimit t mbshtetur nga TIK, msimi afatgjat, msimi n distance, trainimet e prkohshme etj; zhvillimin e vazhdueshm t rrjetit t krkimit akademik si nj shtyll e veprimit modern dhe eent t institucioneve edukuese n nivel kombtar dhe global;
N prputhje me objektivat e parashtruara n Strategjin ndrsektoriale pr mbrojtjen e konsumatorve dhe mbikqyrjen e tregut pr periudhn 2007-2013, n kuadr t zhvillimit t shoqris s informacionit prmes shfrytzimit t rrjetit kompjuterik GovNet do t punohet pr ofrimin e shrbimit online pr konsumatort pr t siguruar aksesin e paraqitjes s ankesave t tyre pr mallrat dhe shrbimet e ofruara n treg, tek strukturat shtetrore t mbrojtjes s konsumatorve, gjithashtu edhe pr kshillimin e tyre n rrug elektronike e-kshillimin. Ky proces do t kryhet n bashkpunim me Shoqatat profesionale n fushn e teknologjis s informacionit,
3.4 POLiTiKAT N DREJTiM T BiZNESiT ELEKTRONiK (E-BiZNES)

Prmirsimi i edukimit pr specialistt me njohurit dhe zhvillimet n TIK. Zhvillimi i rrjeteve kompjuterike pr ti shrbyer edukimit dhe krkimit.
Zhvillimi i zgjidhjeve t integruara teknologjike dhe aplikimeve t ndara. Krijimi i databazave dhe rritja e siguris n rrjet. Njohja dhe zbatimi i teknologjive t reja pr edukimin dhe krkimin n TIK.
Prezantimi i e-Business duhet t lehtsoj zhvillimin ekonomik duke siguruar nj ecenc m t mir ekonomike, konkurence efektive dhe timprurje prmes: riorganizimit t bizneseve dhe modernizimit t proceseve t kryerjes s biznesit. Me modelet bashkkohore pr implementimin e e-Business n kompanite dhe, lidhjen elektronike ndrmjet njsive t biznesit, qytetarve, administrats publike dhe sektorit jo qeveritar; Drejtimet strategjike t Qeveris Shqiptare lidhur me zhvillimin e biznesit dhe investimeve prcaktohen n Strategjin e Zhvillimit t Biznesit dhe Investimeve t miratuar n Korrik 2007. Kjo strategji sektoriale sht pjes prbrse e Strategjis Kombtare pr Zhvillim dhe Integrim dhe ka si qllim krijimin e nj partneriteti t qndrueshm shtet-biznes dhe krijimin e nj klime nxitse pr zbatimin e politikave t investimeve dhe eksportit nprmjet industrializimit dhe orientimit t investimeve n deg me teknologji t lart. Nj nga nismat e rndsishme t ndrmarr sht reforma e procedurave t regjistrimit t biznesit. Me Ligjin Pr Qendrn Kombtare t Regjistrimit u themelua Qendra Kombtare e Regjistrimit (QKR) si nj institucion i ri publik n nivel qndror. Ky ligj dhe ngritja e QKR sht nj nism e qeveris shqiptare e mbshtetur nga Marrveshja Prag e Sds s Mijvjearit pr Shqiprin, administruar nga USAID. Kjo reform sht nj hap domethns n programin e prgjithshm t qeveris pr prmirsimin e klims s biznesit n Shqipri. Reforma synon ofrimin e prtimeve t rndsishme si pr bizneset shqiptare edhe pr investitort e huaj, duke siguruar nj proces m t thjesht, m t shpejt dhe me m pak shpenzime pr regjistrimin e bizneseve t reja; duke siguruar regjistrimin e njkohshm n administratn e taksave, n sigurimet shoqrore, n sigurimet shndetsore dhe n Inspektoriatin e Puns, nprmjet prdorimit t nj procedure t vetme aplikimi.
Reforma e ndrmarre n fushn e prmirsimit t ambientit t biznesit q kulmoi n vitin 2007 me ngritjen e QKR-s ka hyr n rrugn e forcimit t vazhdueshm t masave q Qeveria po merr n kt drejtim. Kshtu objektivi kryesor pr vitin 2009 sht ngritja e Qendrs Kombtare t Licensimit, e cila do t lehtsoj n maksimum procedurat pr marrjen e lejeve apo liensave nga biznesi. Me fuqizimin e Qendrs Kombtare t Liensimit do t mundsohet ofrimi i shrbimit t liensimit edhe online, duke realizuar nj hap t rndsishm progresi pr e-busines.
3.5 KUADRi LiGJOR DHE iNSTiTUCiONAL

Zhvillimi i qndrueshm pr shoqrin e informacionit krkon nj kuadr t prbr nga dy pjes: ligjor dhe institucional.
3.5.1 LegjislaCioni pr shoqrin e InFormaCionit

Prshtatja e kornizs ligjore pr shoqrin e Informacionit n prputhje me acquis communitaire, me konventat ndrkombtare dhe marrveshjet e pranuara nga Republika e Shqipris do t jet n vmendje t vazhdueshme. N mnyr t veant legjislacioni n fushn e shoqris s informacionit prfshin: I gjith sistemi ligjor e rregullator duhet t jet i qart dhe i llogjikshm, n mnyr q t garantoj stabilitetin e zhvillimit legjislativ. Plotsimi dhe prmirsimi i legjislacionit pr shoqrin e informacionit jan n funksion t prmbushjes s piksynimeve t qeveris pr prputhjen e standarteve t BE n kt fush.
3.5.2 Kuadri instituCional pr zhvillimin e shoqris s inFormaCionit

Nj vmendje e veant do ti kushtohet ngritjes s strukturave t prshtatshme dhe efektive pr implementimin e legjislacionit, zhvillimin e qndrueshm t shoqris s informacionit. Forcimi i kapaciteteve dhe rolit t AKSHI si nj njsi koordinuese pr implementimin e monitorimin e implementimit t Strategjis Kombtare pr Shoqrin e Informacionit, e cila ka si objektiva kryesor: mbrojtjen e t dhnave personale dhe pronsis intelektuale, bazn e t dhnave dhe sigurimin dhe privatsin e t dhnave
mbrojtjen nga krimi kibernetik biznesin elektronik (tregtia elektronike, dokumenti elektronik, nnshkrimin elektronik, pagesat elektronike) legjislacionin pr komunikimet elektronike dhe kudrin rregullator prkats; etj.
3.5.3 Nj shoqri inFormaCioni e sigurt

Me zhvillimet e shpejta t teknologjis s informacionit dhe me shtrirjen e prdorimit t saj pothuajse n t gjitha fushat e veprimtaris s shoqris, bhet evidente krkesa pr shrbime t sigurta dhe t besueshme. Zhvillimi i shoqris s informacionit shoqrohet edhe me rritjen e kriminalitetit n fushn kibernetike. Pr parandalimin e rrezikut t shfaqur nga ky lloj kriminaliteti do t punohet pr ngritjen e strukturave t specializuara t policis, krahas prmirsimit dhe plotsimit t legjislacionit n fushn e krimeve kibernetike; Nj rndsi t veant merr ndrgjegjsimi ndaj rrezikut nga krimi kibernetik. Pr kt Qeveria do t angazhohet n ndrmarrjen e aktiviteteve t ndryshme pr: Sensibilizimin e grupeve t ndryshme t interesit: shkollat, familjet, institucionet nanciare, kompanit e biznesit, shoqatat e konsumatorit; shoqatat e IT etj; Inkurajimin e hartimit dhe zbatimit t kodeve t etiks nga ISP; Mbikqyrjen dhe ltrimin e informacionit t shprndar n rrjetet e shkollave pr parandalimin e rreziqeve q mund t sjell informacioni nga Interneti; Bashkpunimin ndrinstitucional midis strukturave t ndryshme t teknologjis s informacionit pr sensibilizimin e grupeve t interesit dhe parandalimin e rreziqeve;
Disa detyra t tjera q do t kryej Agjencia jan koordinimi i aktiviteteve pr: Prpilimin dhe zbatimin e politikave, strategjive, akteve ligjore zyrtare dhe zhvillimin e Sektorit t Shoqris s Informacionit; Koordinimin e politikave dhe programeve n fushn e Shoqris s Informacionit; Promovimin e investimeve n fushn e Shoqris s Informacionit; Promovimin e Teknologjive t reja n fushn e Shoqris s Informacionit; Edukimin dhe nxitjen e prdorimit t TIK nga publiku.
Nj rndsi t veant do ti kushtohet rritjes s njohurive, ndrgjegjsimit mbi nevojn dhe prtimin e shoqris s informacionit n t gjitha nivelet e administrats qendrore dhe vendore. Vmendje do ti kushtohet sidomos kualikimit t punosnjve t teknologjis s informacionit n administratn publike. zhvillimin e nj rrjeti t brendshm t TIK pr administratn publike duke prfshir nj rrjet qeverisjeje (GovNet); koordinimin pr informatizimin e sektorve t ndryshm dhe institucioneve m t rndsishme, duke krijuar shrbime online; mbshtetjen dhe koordinimin e projektit pr dixhitalizimin e akteve ligjore, arkivave, librarive; nxitjen dhe mbshtetjen e TIK pr shkollat publike, duke prfshir kompjuterizimin dhe aksesin n internet; nxitjen dhe mbshtetjen e zhvillimit t biznesit elektronik; nxitjen dhe mbshtetjen e prdorimit t shrbimeve online, internetit dhe kompjuterit nga qytetart; bashkpunimin me institucione t tjera kombtare dhe ndrkombtare, shoqrin civile dhe sektorin privat n fushn e Shoqris s Informacionit.
Tabela prmbledhse e drejtimeve kryesore t politikave pr zhvillimin e shoqris s informacionit

InFrastruktura (Shrbimet me brez t gjer, Broadband)
Prshtatja e Politikave q duhet t sigurojn nj konkurenc efektive n rrjetet lokale t telekomunikacioneve pr t prshpejtuar zhvillimin e rrjeteve broadband. Politikat e zhvillimit duhet t fokusohen n shtjet ku konkurenca nuk sht efektive; prshtatja e politikave spektrale pr t rritur eencen e prdorimit pr shrbimet wireless broadband ; Mundsit e sigurimit t aksesit n zonat pak t favorizuara ;
Aksesi broadband shihet si qendra e zhvillimit ekonomik dhe m nj impakt t ndjeshm n ekonomi bazuar n informacion
Hartimi i nj Politike, programi kombtar pr zhvillimin e shrbimeve/aksesit broadband;
OFrimi i shrbimeve moderne online

- lidhje broadband pr t gjith administratn publike pavarasisht teknologjis; - shrbime publike interaktive; - prokurimi publik - krijimi i Pikave publike t aksesit t Internetit n do bashki/komun - prcaktimi i shrbimeve online pr kulturn/turizmin - - - - - rritja e aftsive /njohurive pr shoqrin e informacionit; krijimi i kampuseve virtuale pr t gjith studentet; ngritja e rrjeteve te informacionit shndetsor- t ngrihen rrjetet e informacionit shndetsor n spitale, laboratore etj; shrbimet on-line pr shndetin dhnia e informacioneve pr nj jet t shndetshme, mbi parandalimin e smundjeve etj;
e-Governement
ofrimi i shrbimeve baz on line t sigurta
e-Edukimi
lidhja e shkollave dhe universtiteteve me lidhje broadband
e-Shndetsia
Pajisja me karta elektronike shndetsore q do t zvendsojn formn manuale t t dhnave shndetsore;
Nj ambient dinamik pr e-biznesin

- - - krijimi i nj strukture te specializuar pr sigurin ndaj krimeve t kibernetiks; rritja e kulturs mbi sigurin sigurimi i komunikimeve t sigurta ndrmjet shrbimeve publike;
I besueshm dhe kondencial
Krijimi i nj infrastrukture informacioni t sigurt
Burimet e FinanCimit, Monitorimi dhe vlersimi
4.1 BURiMET E FiNANCiMiT

Buxhetimi dhe nancimi duhet t bhet prmes burimeve t vazhdueshme t nancimit. Kto fonde duhet t sigurohen n mnyra t ndryshme nga qeveria, sektori privat, dhe donator t huaj. Planikimi i aktiviteve t TIK duhet t bhet n prputhje me SKZHI dhe ti shrbejn prmbushjes s objektivave pr zhvillimin e shoqris s informacionit. Nga secila ministri e linjs/institucion buxhetor prgjegjse pr implementimin e strategjis, gjat procesit t planikimit buxhetor afatmesm PBA, do t bhet specikimi i produkteve, aktiviteteve dhe kostove t tyre pr llogari t TIK. Kjo do t bj t mundur evidentimin dhe monitorimin e qart t nivelit real t angazhimit t tyre dhe prmbushjes s objektivave t ksaj strategjie.
trit Nr. 72, t dats 11.6.2008, nn kryesimin e Zvndeskryeministrit. Grupi do veproj n nivel vendimmarrje, ndrkoh nga pikpamja operacionale AKSHI do t luaj rolin e koordinatorit pr zhvillimin e shoqris s Informacionit. AKSHI do t bashkpunoje me t gjitha institucionet e prfshira n grupin ndrinstitucional dhe me institucione t tjera kye si Agjencia e Prokurimit Publik, Drejtoria e Prgjithshme e Tatimeve, Drejtoria e Prgjithshme e Arkivave etj. q ftohen t marrin pjes n grupin ndrinstitucional t puns pr implementimin e strategjis pr zhvillimin e shoqris s informacionit. Ministrit, departamentet dhe autoritetet lokale do t prcaktojn personat prgjegjs dhe ndarjen e prgjegjsive pr implementimin e TIK n degt pkatse. Ministrit prgjegjse dhe administrata publike lokale do t bashkpunojn me shoqrin civile dhe organizmat privat. Implementimi i disa aktiviteteve t planit t veprimit t Strategjis mund tu delegohen organizatave joqeveritare. Implementimi i proceseve t strategjis do t monitorohet me an t nj grupi treguesish, gjersisht t prdorur n vendet e Bashkimit Europian.
4.2 MEKANiZMi i iMPLEMENTiMiT, MONiTORiMiT DHE VLERSiMiT

Procesi i implementimit t strategjis do t realizohet n nivel lokal dhe kombtar. N nivel kombtar, prgjegjsia pr implementimin e komponenteve t strategjis do ti prkas ministrive dhe departamenteve prkatse, ndrsa n nivel lokal prgjegjsia pr implementimin do ti prkas administrats publike lokale. N nivel kombtar, procesi i implementimit t Strategjis do t udhhiqet nga Grupi Ndrinstitucional i ngritur me Urdhrin e Kryeminis-
4.3 MONiTORiMi DHE VLERSiMi

Zhvillimi i nj procesi monitorimi dhe vlersimi i vazhdueshm i rezultateve t arritura n zhvillimin e shoqris s informacionit, sht i domosdoshm pr t br vlersimin dhe prcaktimin e politikave n t ardhmen dhe planet strategjike. N prpunimin dhe vlersimin e ktyre treguesve do t bashkpunohet me INSTAT dhe institucio-
net e tjera q prgjigjen pr mbledhjen e prpunimin e treguesve statistikore n fushn e teknologjis s informacionit.
- shkalla e prdorimit - shrbimet dhe shpejtsia e ofruar - mimet N rastin e monitorimit t zhvillimit t shoqris s informacionit, treguest teknike apo t teknologjis informacionit (TIK) normalisht kombinohen me faktore t tjer sikurse shkollimi, aftsit dhe mundsit e prthithjes s informacionit etj. M posht jepet nj grupim i treguesve dhe nntreguesit q shrbejn pr vlersimin, indeksin e mundsis pr Teknologjin e informacionit bazuar n Infodensity dhe Infouse.
4.4 TREGUESiT PR ZHViLLiMiN E TEKNOLOGJiS S iNFORMACiONiT

Treguesit e zhvillimit t teknologjis s informacionit grupohen n pes drejtime kryesore. - penetrimi - mbulimi me shrbim
Indeksi i mundsis TIK20

LINJA FIKSE DIJA PERDORUES INTERNETI
ABONENTE BROADBAND TV NE FAMILJE TRAFIK DALES INTL
INTERNET BAND.
PERDORUES CELULARE
SHKOLLIMI
KOMPJUTER
RRJETET
AFTSIT
Ideksi Subindeks
PRTHITHJA
INTENSITETI
INFODENSITY
INFOUSE
Pr ndjekjen e implementimit t strategjis s shoqris s informacionit do t jen n vmendje treguesit q jepen n tabeln n vijim:
Treguesit e INTERNETIT Aksesi dhe prdorimi i internetit n shoqri 1. Prqindja e personave q kan akses interneti n shtpi 2. Prqindja e personave q kan akses t rregullt interneti, total ose/dhe t ndar sipas moshs, seksit, edukimit, zons s banimit apo aktiviteteve Aksesi dhe prdorimi i TIK n biznes 3. Prqindja e punonjsve q prdorin kompjutera me lidhje interneti n punn e tyre t prditshme, e ndar sipas tipit t ndrmarrjes apo aktivitetit Kostoja e aksesit n Internet 4. mimet e aksesit n internet, e ndar sipas zonave dhe teknologjis s prdorur
20 Burimi ITU: www.itu.int
Shrbimet moderne publike on-line e-Qeverisja 21 5. Numri i shrbimeve publike, totalisht t aksesueshme on-line e-Edukimi 6. Numri i nxnsve pr kompjuter t lidhur n Internet (t prdorur pr qllime trainimi), t ndar sipas tipit t institucionit arsimor dhe vendndodhjes gjeograke 7. Numri i nxnsve / studentve pr nj kompjuter, t ndar sipas tipit t institucionint arsimor dhe vendndodhjes gjeograke 8. Numri i nxnsve pr kompjuter t lidhur n Internet, t ndar sipas tipit t institucionit arsimor dhe vendndodhjes gjeograke e-Biznesi 9. Blerjet dhe porosit on-line 10. Prqindja e tregtis elektronike (e-commerce) 11. Indeksi i gatishmris pr e-BUSSINES Siguria e informacionit 12. Eksperienca e prdoruesve t Internetit mbi sigurin TIK 13. Prqindja e prdoruesave q kan probleme sigurie (viruse, hackers) 14. Prqindja e kompanive me akses n internet q kan probleme sigurie Aksesi broadband 15. Penetrimi broadband 16. Prezenca e aksesit broadband (prqinda e familjarve) sipas tipit t platforms 17. Prqindja e kompanive me akses broadband n Internet 18. Prqindja e prdoruesve familjare apo individeve me akses broadband n Internet 19. Prqindja e agjencive t administrats publike me akses broadband
Krahas ktyre treguesve pr vlersimin e zhvillimit t shoqris s informacionit do t kushtohet vmendje e vijueshme treguesve t monitorimit t organizatave ndrkombtare si UN, ITU, Eurostat.
4.5 RAPORTiMi
Institucionet prgjegjse pr aktivitetet dhe politikat e prcaktuara n kt dokument do t raportojn periodikisht pran Grupit Ndrinstitucional t kryesuar nga Zvndskryeministri, mbi statusin e realizimit t tyre. Agjencia Kombtare pr Shoqrin e Informacionit do t jet koordinator.
21 N kt tregues prfshihen 20 shrbimet baz publike t prcaktuara n metodologjin e EUROSTAT
ANeksi 1
Grupi Ndrinstitucional
Zvendskryeministri (Kryetar) Zv.Min. i Ekonomis, Tregtis dhe Energjitiks Zv.Ministri i Financave Zv.Ministri. i Drejtsis Zv.Ministri i Arsimit dhe Shkencs Zv. Ministri i Bujqsise, Ushqimit dhe Mbrojtjes s Konsumatorit Zv. Ministri i Shndetsis Zv.Ministri i Punve Publike Transportit dhe Telekomunikacionit Zv.Ministri i Brendshm Zv. Ministri i Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta Zv. Ministri i Kulturs Rinis dhe Sporteve Drejtori i Prgjithshm i AKSH-it
KOORDINATORI Agjencia Kombtare e Shoqris s Informacionit
e-PBA e-Thesari e-Taksa e-Doganat e-Sigurimet Shoqrore e-Drejtsia e-Kabineti e-Tregtia e-Regjistrat dhe Adresat Karta e Identitetit & e-Pashaporta e-Punsimi n Administratn Publike e-Edukimi e-Krkimi e-Prokurimi Zhvillimi i infrastrukturs Broadband Treguesit e monitorimit etj.
ANeksi 2
Plani i Veprimit
InstituCionet Prgjegjse Treguesit Monitorues AFati i Realizimit
Aktivitetet
Prshkrimi i Aktivitetit
I. I. I. I. 1 2 3
Prmirsimi i infrastrukturs s teknologjise s informacionit dhe komunikimit Futja e operatorve t rinj n teknologjit Wireless dhe NGN; Zhvillimi i Infrastrukturs Hartimi i planit kombtar pr zhvillimin e Broadbandit Plotsimi i Kuadrit Rregullator n prputhje me direktivat BE MPPTT, AKEP MPPTT AKEP 2008-09 2009 2009
rritja e prdorueve t Internetit, dhe Broadband; mimet e aksesit n internet, e ndar sipas zonave dhe teknologjis s prdorur
II.
Zhvillimi i qeverisjes elektronike dhe i sherbimeve publike Projektimi dhe Implementimi i nj Dokument Management System pr nj Ministri Institucion m pak Shkresa Shtrirja e ktij sistemi n 5 Institucione t tjera Shtrirja e ktij sistemi n t gjith administratn qendrore Projektimi dhe Implementimi i nj Sistemi Elektronik pr Arkivimin Dixhital Arkiva Dixhitale Shtrirja e ktij sistemi n 5 Institucione t tjera Shtrirja e ktij sistemi n t gjith administratn qendrore Standartizimi i Hartimi dhe Miratimi i Standarteve pr: LAN, Serverat, Pajisjet pr LAN, PC, Laptop, Printer, softuer, Projektimi dhe Implementimi i mbledhjeve t qeveris online Lidhja me rrjet online i METE me institucionet e vartsis Krijimi i bazs s t dhnave pr burimet natyrore dhe aktivitetit minerar, ofrimi i shrbimit online Krijimi i bazs s t dhnave pr burimet natyrore dhe aktivitetit minerar, ofrimi i shrbimit online
AKSHI
2009
1.
Pr tu vendosur
2012
Pr tu vendosur Prqindja e agjencive t administrats publike me akses broadband Prqindja e punonjsve q prdorin kompjutera me lidhje interneti n punn e tyre t prditshme, e ndar sipas tipit t ndrmarrjes apo aktivitetit Numri i shrbimeve publike, totalisht t aksesueshme on-line
2013
AKSHI
2010
2.
Pr tu vendosur
2012
Pr tu vendosur
2013
3.
10
Standartizimi
AKSHI Kshilli i Ministrave, AKSHI METE Keshilli i Ministrave METE
2009
4.
11
e-Kabinet
2009
5.
12
e-gov
6.
13
EAMIS
2009-10
7.
14
e-gov
2009
III.
Shrbimet publike Rregjistri themeltar dhe sitemimi i adresave Karta e Identitetit dhe Pashaporta Elektronike Implementimi i sistemit automatik i prpunimit t t dhnava ASYCUDA si dhe migrimi n sistemin ASYCUDAWORLD Prokurimi Elektronik Krijimi i nji baze t sakt t dhnash pr t gjith shtetasit shqiptar Pajisja e t gjith shtetasve me Karta Identitteti me parametra biomentrik Sistemi Automatik i prpunimit t t dhenave Realizmi i 80% t prokurimeve publike n form elektronike
15 1. 16 Administrimi i Identitetit t Shtetasit
MB
2008
MB
2009
2.
17
e-Dogana
Ministria Financave (MF)
2009-10
3.
18
e-Prokurim e-Sigurime Shoqrore e-Punsim
APP
2009
4.
19
Prokurimi Elektronik Implementimi i nj baze t t dhnave mbi Punsimin Aplikimi elektronik pr Patentn dhe marrjen e nj shrbimi t shpejt Implementimi i nj sistemi elektronik Implementimi i nj sistemi elektronik pr ZRPP me qllim rritjen e cilsis s shrbimit ndaj qytetarve si dhe rritjen e transparences Implementimi i sistemit t aplikimit online pr viza llimisht nj projekt pilot n 2008 dhe me pas implentimi n t gjitha ambasadat Implementimi i nj baze t t dhnave mbi kredit (Sistemi i Kredive do t ndihmon Bankar t analizmin e riskut dhe parandalimin e situatave negative) Deklarimi, analizimi dhe publikimi i t dhnave nga INSTAT n prputhje me metodologjin dhe standardet e EUROSTAT (Statistika me t sakta sipas standarteve t EUROSTAT) Ofrimin e nj pjese t prmbajtjes, katalogimit dhe krkimit n Bibloteka n form elektronike Ofrimi i mundsis s rregjistrimit, katalogimit dhe rezervimit nprmjet Sistemeve Elektronike
MF
5.
20
MPCSShB Realizimi i 80% t puns n form elektronike Kalimi n masn 100% n form Elektronike
6.
21
e-Patenta
MPPTT
2009-10
7.
22
e-Thesari
MF
2009
8.
23
e-Kadastra
MinDrejtesise
Ofrimi i sherbimeve online
2009-10
9.
24
e-visa
MinJashtme
Shkalla e aplikimeve online n ambasada
2009-10
10.
25
e-Regjistri Kredive
Banka e Shqipris
Realizuar
11.
26
e-Statististika
INSTAT
2009-2010
12.
27
Biblotekat Virtuale
MTRKS
2012
13.
28
e-Turizmi
MTRKS
Nr. i kartelave dhe Nr. i vizitorve
2010
14.
29
e Kultur
Katalogimi informatik i pasurive kulturore dhe dalja e tyre n internet pr konsultim nga publiku
MTRKS
2009
15.
30
GIS
MPPTT/ ALUIZNI
2009-10
IV.
Edukimi dhe prhapja e njohurive Pajisja e t gjitha shkollave t arsimit parauniversitar me laboratore t TIK Aplikimi Online pr sitemin Universitar e-Edukim Adaptimi i TIK n metodologjin e msimdhnies
Numri i nxnsve pr kompjuter t lidhur n Internet (t prdorur pr qllime trainimi), t ndar sipas tipit t institucionit arsimor dhe vendndodhjes gjeograke Prqindja e personave q kan akses interneti n shtpi Prqindja e prdoruesve familjare apo individve me akses broadband n Internet Numri i nxnsve / studentve pr nj kompjuter, t ndar sipas tipit t institucionint arsimor dhe vendndodhjes gjeograke Numri i nxnsve pr kompjuter t lidhur n Internet, t ndar sipas tipit t institucionit arsimor dhe vendndodhjes gjeograke
1.
31
MASH
2009
2.
32
MASH
2010
3.
33
MASH
2010
V. 1. 2. 34 35
Nxitja e prdorimit t teknologjive t informacionit dhe komunikimit nga biznesi 1-StopShop e-license Regjistrimi i bizneseve Krijimi i Qndres Kombtare t Liensimit Regjistrimi, Pagesat dhe analiza e situats s Tatim-Taksave Deklarimi, analizimi, kryerja e t gjitha procedurave dhe rimbursimi i TVSH n form elektronike METE METE Aksesi dhe prdorimi i TIK n biznes Ngritja e qndrs Mundsia e marrjes t shrbimeve t Tatim-Taksave vetm n formn Elektronike Manaxhimi TVSH n form elektroniken n masn 80% Realizuar N proces 2009 2009/10
3.
36
e-Taxes
MF
4.
37
e-TVSH
MF
2009/10
VI. 1. 38
Prmirsimi i legjislacionit pr shoqrin e informacionit. Korniza Ligjore Hartimi dhe aprovimi i disa ligjeve n fushn e TIK Hartimi dhe Aprovimi i rregulloreve pr: Postn Elektronike, Faqet e Internetit, Prdorimin e Internetit, Sigurin, Strukturn e Domain, GoA Shkalla e harmonizimit me Aquis Comunitaire Aprovim dhe Monitorim n Institucionet Qndrore 2008-2009
2.
39
Koniza nn-Ligjore
AKSHI
2008-2009
ANeksi 3
METE: Aktivitete ne kuadrin e nxitjes se biznesit (Sipas Strategjise per nxitjen e zhvillimit dhe investimeve)
Masat dhe veprimet pr tu marr Prmirsimi i kuadrit rregullator, heqja e pengesave administrative q sjellin kosto t teprta gjat krijimit dhe veprimtarive t ndrmarrjeve Instalimi i Analizs s impaktit rregullator (RIA) Krijimi i nj sistemi taksash q lehtson sektorin e SME-ve Studim zibiliteti pr rishikimin e modelit t regjistrimit t biznesit Krijimi i Qndrs Kombtare t Regjistrimit t Biznesit Zhvillimi i kapaciteteve t SME-ve
Institucioni pergjegjes METE, MF
Treguesit monitorues Reduktimi i numrit t liensave
Afati i realizimit 2007-2011
Kosto 188 milion lek22
METE
Analiza e impaktit t ligjeve t miratuara n biznes Sistemi i thjesht pr pagesat Studimi prkats
2008 246 milion lek 2007-2010
MF, Drejtoria e Tatimeve, METE, Albinvest METE, MF, MD
2007 246 milion lek
METE, M. e linjs METE, Albinvest
Koha e hapjes s biznesit 1 dit Strategjia, trainime, studime sektoriale
2007-2008 123 2008-2013 50
22 referenca Strategjia sektoriale
Aktivitetet te parashikuara nga Ministria e Shndetsis
Fusha e TIK e-Gov
Aktiviteti Sistemi elektronik pr ruajtjen dhe menaxhimin e dokumenteve Shtrirja e Sistemit te Menaxhimit te Aktivitetit Shndetsor ne Shrbimin Parsor Krijimi i nj sistemi informacion pr Menaxhimin e Pakets Statistikore Shndetsore Lidhja Online e Ministris s Shndetsis me Drejtorit e Shndetit Publik n nivel Qarku Regjistrim i punonjsve n sistemin publik shndetsor Krijimi i rrjetit Health NET pr lidhjen Intranet t institucioneve t Tirans Ngritja e Sistemit t Informacionit pr kompjuterizimin e proedurave t liensimit t aktivitetit shndetsor privat
Kostoja e projektit dhe Burimi i nancimit 5 000 000 lek Buxheti i MSH 25 000 000 lek Buxheti i MSH
Institucionet pergjegjs MSH
Buxheti Parashikuar 2008
Statusi Filluar
E-Health
MSH / ISKSH
Parashikuar 2008
Filluar
E-Health
5 000 000 lek Buxheti i MSH
MSH
Parashikuar 2008
Filluar
e-Gov
12 000 000 lek Buxheti i MSH
MSH
Parashikuar 2008 (pjes e buxhetit pr Sistemin e Informacionit n Shrbimin Parsor) Parashikuar Draft buxhetin 2009 Parashikuar 2009
Filluar
e-Gov
25 000 000 lek Buxheti i MSH E papercaktuar Buxheti i MSH 3 000 000 lek Buxheti i MSH
MSH
Parashikuar
E-Gov
MSH
Parashikuar
E-Health
MSH
Parashikuar 2009
Parashikuar
E-Health
Ngritja e nj Baze t Dhnash pr indikatort e mjedisit dhe shndetit Administrimi Financiar i Aktivitetit Shndetsor Krijimi i nj sistemi t integruar informacioni kombtar pr Health Management System
2 000 000 lek Buxheti i MSH 22 000 000 lek Buxheti i MSH Shifra sht n varsi t sistemit Banka Botrore
MSH
Parashikuar Parashikuar Draft buxhetin 2009 Parashikuar Parashikuar Draft buxhetin 2009 Afatgjat
E-Gov E-Health
MSH MSH / ISKSH
Ministria e Arsimit dhe Shkencs Projektet/ objektivat pr reformn Cilsi dhe barazi n arsim pr vitin 2008
Objektiva 1.3 Deri m dhjetor 2008 funksionon EMIS pr vendimarrje n MASH dhe n DAR Aktivitetet 1.3.1 Blerje e software pr EMIS. Mbi Bazen e asistencn teknike t konsulentit do t blihen software pr mirfunksionimin e EMIS Asistenca do t prdoret pr prdorimin efektiv t softwareve pr EMIS-n Trajnim i t gjith prdoruesve
1.3.2 Asistenc teknike-konsulence lokale pr EMIS 1.3.3 Trajnimi i personelit t MASH, IKT, AVA, DAR dhe t qeverisjes vendore n prdorimin e EMIS. 1.3.4 Trajnimi i personelit t DIS pr menaxhimin e sistemit t informacionit 1.3.5 Blerja dhe instalimi i sistemit qndror t informatizimit n MASH dhe n DAR (SISTEMI WAN) 1.3.6 Rishikimi i website t Mash n prputhje me nevojat e programit EEE-P 1.3.7 Trainimi i msuesve t shkollave t arsimit baz q pajisen me laborator informatike n fushn e TIK. 1.3.8 Lidhja me internet n fushn e TIK.
Trajnim pr vnien n funksionim t emis n baz t tipit t serverave Krijimi i sistemit LAN t DAR/ZA do t arrihet komunikimi n rrjet midis DAR/ZA-ve dhe MASH-it
Trajnimi i msuesve pr prdorimin e laboratorve t informatiks n fushn e msimdhnies Do t lidhen me Internet pr nj periudhe 1 vjeare shkollat e pajisura me laboratore informatike, n kuadr t projektit qeveritar
Fusha prioritare 2 Prmirsimi i kushteve t msimnxnies 2.1.11 Konsulenc lokale pr e-school Fusha prioritare 3 Prmirsimi dhe racionalizimi i infrastrukturs arsimore
3.2.3. Blerje e sistemit operativ , paketa ofce dhe software pr menaxhimin e laboratorve t informatiks t instaluar. 3.2.4 Studimi i zibiliteti dhe pilotim i lidhjes n rrjetin e sistemit arsimor 3.2.5 Shtimi i numrit t laboratorve kompjuterik n shkollat 9 vjecare sipas nj strategjie dhe kritereve t paracaktuar 3.2.6 Mbshtetja me pajisje mobileri pr funksionimin e laboratorve kompjuterik
Sipas marrveshjes s nnshkruar midis qeveris shqiptare dhe Microsoft do t blihen sisteme operative, paketa ofce dhe soft pr menaxhim e laboratorve t informatiks me kosto mininimale pr t arritur mirfunsionimin e laboratorve t informatiks. Studimi dhe prgatitja e projektit pr rrjetin kombtar arsimor. Pilotimi i ktij rrjeti do t bhet n 2-3 qytete t mdha Prfundon pajisja me laborator informatike 80% t shkollave 9 vjeare. Prtojn rreth 700 shkolla n t gjith vendin. Prfundon sistemi Informatiks t shkollave 9 vjeare. Prtojn rreth 700 shkolla n t gjith vendin me rreth 400`0000 nxns
Ministria e Financave Projekte t realizuara dhe te parashikuara n fushn e TIK

Projekti Fusha e TIK Aktiviteti Kostoja e projektit dhe Burimi i nancimit Afrsisht 6 milion USD Banka Botrore/ Buxheti Shtetit Statusi
1.
E-government E-nancing
Sistemi kompjuterik i nancave publike (sistemi thesarit)
Mbaruar funksional nga 3 janar 2008 ; Koment : Mirmbahet dhe menaxhohet nga IT-ja dhe pjesa funksionale e ministris dhe po negociohet me rmn pr nj kontrat suporti on-line IT+funksional pr soft-in Mbaruar n shfrytzim dhe me update t sistemit me variantin e fundit. Koment: Mirmbahet nga IT-ja e MINFIN-it dhe ka nj kontrat mirmbajtjeje vjetore pr soft-tin me kompanin Mbaruar sht n prdorim. Kt vit kalon pron e Ministris s Financave. Koment: Sistemi do t mirmbahet dhe menaxhohet nga IT, po subkontraktohet rma e softit pr pjesn software-ike Ka mbaruar dizenjimi dhe implementimi n negociata pr kontratn e mirmbajtjes dhe suportin on-line, funksional
2.
DMFAS (debt management)
Sistemi i borxhit
UNCTAD/BANKA BOTERORE/MINISTRIA FINANCAVE
3.
MTBP (medium term budget preparation)
Sistemi i Buxhetimit Afatmesm
DFID
4.
e-accounting
Sistemi i menaxhimit t Inventarit
300.000 USD 50.000 USD mirmbajtje UNDP
Aktivitete t realizuara nga Ministria e Mjedisit n fushn e TIK

Projekti 1. Fusha e TIK Zhvillimi i shrbimeve online pr mjedisin Aktiviteti Forcimi i kapaciteteve n vendet Ballkanike n raportimin dhe zhvillimin e rrjetit EIONET Krijimin e kapaciteteve dhe pjesmarrje aktive n mekanizmin e shkmbimit t informacionit pr biosigurin Kostoja e projektit dhe Statusi Burimi i nancimit Projekti CARDS 2.000.000 Euro Kohezgjatja: 1.3.2003 28.2.2006
2.
Shkmbimin e informacionit pr biosigurin
47.439 $ UNEP 21.800 $ kontribut in kind MMPAU 600 000 lek kosto lokale MMPAU
Mbaruar 1.9.2006 30.7.2007
Aktivitete te zhvilluara nga Ministria e Puns, shtjeve Sociale dhe Shanseve t Barabarta
Projekti Fusha e TIK Aktiviteti Kostoja e projektit dhe Burimi i nancimit Statusi
1.
Shrbime Punsimi Ecente n Shqipri
Prmirsimi i cilsis s shrbimeve t punsimit Zhvillimi i nj sistemi t ri t menaxhimit t informacionit t tregut t puns, etj.
300 000 Euro nga SIDA, Kohzgjatja: Suedeze; 2004-2007 Kosto lokale 5 milion lek
Aktivitete t parashikuara nga Ministria e Punve t Jashtme
Projekti
Fusha e TIK
Aktiviteti
Kostoja e projektit dhe Burimi i nancimit 70 000 000 lek nga Buxheti i shtetit
Statusi
1.
e- government ofrimi i shrbimeve online pr ambasadat
Krijimi i nj portali pr ambasadat: zbatimi i nj sistemi t qendrzuar t administrimit dhe t publikimit t faqeve web t Ministris dhe zyrave t prfaqsimit
Parashikuar viti 2008
ANeksi 4
Aktivitete t AKSHI No 1. Aktiviteti Krijimi i nj plani veprimit pr sigurin dhe menaxhimin e rrjetit GovNet Plani i Veprimit Prgatitja nga AKSHI e inspektimit t gjendjes aktuale t GovNet. Prgatitja e politikave dhe udhzimeve pr menaxhimin e siguris n GovNet Prgatitja e ToR-eve pr prditsimin e siguris dhe menaxhimit t GovNet Prgatitja e standarteve dhe dokumentit benchmark pr GovNet Prgatitja e standarteve dhe dokumentit benchmark pr elementet e siguris pas implementimit t siguris dhe menaxhimit t GovNet. Periudha
2009
2.
Krijimi i termave t references si dhe implementimi i sistemit t menaxhimit t dokumentave, dhe arkivs dixhitale
Prgatitja e planit t veprimit pr sistemet e informacionit pr menaxhimin e dokumentave dhe arkivs dixhitale 2009 Krijimi i termave t referencs pr sistemet e informacionit pr menaxhimin e dokumentave dhe arkives dixhitale Prgatitja e dokumentit bencmarchk pr sistemet e informacionit pr menaxhimin e dokumentave dhe arkivs dixhitale Prgatitja e planit t detajuar pr implementimin e sistemet e informacionit pr menaxhimin e dokumentave dhe arkivs dixhitale n t gjith ministrit 2010 e linjs dhe 4 agjenci (AKSHI, APP, QKR, QPZ, DPA) Prgatitja e dokumentit per standardet n pajisjet e prdorura n GovNet dhe institucione si; servera, kabllimi dhe shprndarja, paisjet e rrjetit dhe komunikimit, kompjuterat personal dhe laptop, paisje t tjera Prgatitja e dokumentit pr standardet n programet software-ike t prdorura n GovNet dhe institucione si; software n kompjutera personal dhe laptop, software n servera, aplikacione software dhe baz t dhnash, software dhe sisteme menaxhimit t proeseve t puns Prgatitja e dokumentit pr pajisjet e siguris dhe maseve t prdorura n GovNet, duke prfshir politika dhe rregullore pr prdorimin e emailit, internetit, strukturs s domain-it etj Prgatitja e Workshop pr t gjitha standardet e paraqitura 2009
3.
Prgatitja e arkitekturs n ICT dhe kuadrit pr standardizimet
2009 4. Prgatitja e kurikulave pr edukimin n ICT Prgatitja e Kuadrit te Nderveprimit per sistemet ICT Prgatitja e kurikulave pr punonjsit e sektorit IT n qeveri Prgatitja e materialeve pr trajnimin e stat IT t qeveris Prgatitja e konferencs me pjesmarrjen e stat IT n qeveri. 2009
5.
Vlersimi i situats aktuale t ICT, i projekteve korente dhe i bazs ligjore n 2009 lidhje me sistemet informatike dhe databazave t prdorura n qeveri. Prgatitja e strategjis dhe planit t veprimit me qllim zhvillimin e ndrveprimit n sistemet informatike t qeveris. Prgatitja e standarteve q duhet t respektohen nga sta IT i institucioneve me qllim zhvillimin dhe ruajtjen e kuadrit t ndrveprimit Rregullimet dhe prmirsimet e nevojshme t bazs ligjore prkatse me qllim zhvillimin e kuadrit t ndrveprimit Koordinimi dhe bashkpunimi n nivel organizacional me qllim zhvillim e kuadrit t ndrveprimit Zhvillimi i nj exchange layer q do mundsoj shkmbim t sigurt t dhnash (internet-based) ndrmjet sistemeve informatike dhe databazave
ANeksi 5
Treguesit e monitorimit pr qeverisjen elektronike

Mbi bazn e t dhnave mbi gadishmrin e qeverisjes elektronike, n raportin e Kombeve t Bashkuara: UN e-Governement Survey 2008, Shqipria renditet n vendin e 86 ndr 182 t konsideruara n kt raport, me nj rritje prej 14 vendesh kundrejt vzhgimit t kryer n vitin 2005; N tabeln e mposhtme jepet indeksi pr qeverisjen elektronike t vendeve t Europs Jugore.
E-Government Readiness for Southern Europe

COUNTRY Spain Slovenia Italy Malta Portugal Greece Croatia Andorra T.F.Y.R Macedonia Serbia Albania Bosnia and Herzegovina Montenegro San Marino 2008 INDEX 0.7228 0.6681 0.6680 0.6562 0.6479 0.5718 0.5650 0.5175 0.4866 0.4828 0.4670 0.4509 0.4282 ... 2005 INDEX 0.5847 0.6762 0.6791 0.7012 0.6004 0.5921 0.5480 0.1836 0.4833 0.1900 0.3732 0.4019 0.1960 0.3110 2008 RANKING 20 26 27 29 31 44 47 58 73 77 86 94 100 ... 2005 RANKING 39 26 25 21 30 35 47 159 69 156 107 84 153 124
Region World
0.5647 0.4514
0.4654 0.4267
Treguesi i gatishmris pr qeverisjen elektronike, i paraqitur n raportin: UN e-Governement Survey 2008 llogaritet nga Departamenti i shtjeve Ekonomike dhe Sociale i Kombeve t Bashkuara, si nj tregues i prbr i cili merr n konsiderat treguesit e infrastrukturs, t gatishmris s t dhnave, t aksesit n web; treguesin e edukimit, etj. M posht po japim n form tabelare kta tregues duke i krahasuar me vendet e tjera t rajonit, referuar t njjtit burim: UN e-Governement Survey 2008.
Indeksi i infrastrukturs
Shqipria Indeksi i internetit Indeksi i PC Indeksi i telefonis celulare Indeksi i telefonis kse Indeksi pr BBand Indeksi i infrastrukturs 0.169 0.19 0.321 0.117 0 0.1251 Mali i Zi 0.028 .. 0.049 0.035 0.08 0.0240 Bosnje& HerCegovina 0.273 0.60 0.316 0.262 0.032 0.1887 Greqi 0.207 0.101 0.656 0.576 0.138 0.3356 Maqedoni 0.148 0.245 0.457 0.250 0.056 0.2314 Bullgari 0.274 0.070 0.709 0.324 0.158 0.3071 Rumani 0.364 0.143 0.529 0.201 0.258 0.2992
Treguesi i gatishmris elektronike t t dhnave

Bosnje& HerCegovina 0.2943 0.2943
Shqipria e-readiness data Web measured access 0.3913 0.3913
Mali i Zi 0.3712 0.3712
Greqi 0.4147 0.4147
Maqedoni 0.3579 0.3579
Bullgari 0.4849 0.4849
Rumani 0.4147 0.4147
N tabeln e mposhtme jepen treguesit e infrastrukturs n nivelin e penetrimit t tyre:

Shqipria Penetrimi internetit PC/100 prdorues Penetrimi i telefonis celulare Penetrimi i telefonis kse BBand 14.98% 1.73 48.69% 11.39% 0.01 Mali i Zi 2.53% .. 7.83% 3.37% 0.25 Bosnje& HerCegovina 24.28% 5.43% 48.25% 25.28% 1.02 Greqi 18.38% 9.17 99.62% 55.52% 4.38 Maqedoni 13.15% 22.17 69.56% 24.10% 1.79 Bullgari 24.38% 6.34 107.59% 31.28% 5.01 Rumani 32.36% 12.96 80.45% 19.44% 8.18
Indeksi i edukimit jepet si n tabeln e mposhtme:

Shqipria Indeksi i edukimit 0.8869 Mali i Zi 0.8911 Bosnje& HerCegovina 0.8744 Greqi 0.9698 Maqedoni 0.8745 Bullgari 0.9262 Rumani 0.9047

Strategjia Versioni I Printuar Shqip 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Strategjia Versioni I Printuar Shqip 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

STRATEGJIA nDRsEKTORIALE E sHOQRIs s InFORMACIOnIT

REPUBLIKA E SHQIPRIS KSHILLI I MINISTRAVE AGJENCIA KOMBTARE E SHOQRIS S INFORMACIONIT

STRATEGJIA NDRSEKTORIALE PR SHOQRIN E INFORMACIONIT 2008-2013

KAPITULLI II. KAPITULLI III.

Aneksi 1 Aneksi 2 Aneksi 3 Aneksi 4 Aneksi 5

Shprndarja Gjeograke e lidhjeve ADSL

1 Sipas t dhnave t Albtelecom

Nr. prdoruesve sipas operatorve (mij)

Nr. prdoruesve (serit: Tel.fiks; Celular)

1.2 SiTUATA AKTUALE N SEKTORiN E KOMUNiKiMiT POSTAR

2.2 SHRBiMET PUBLiKE (E-SERViCES)

3. Edukimi dhe njohurit 3.1 E-EDUKiMi

3.2 PROJEKTE N FUSHN E KRKiMiT SHKENCOR MBi TIK

3.3 EDUKiMi i PUBLiKUT DHE BiZNESiT MBi TIK

Tabela 1: NVM dhe punsimi n Evrop dhe Shqipri

Burimi: Observatori Evropian i NVM-ve dhe INSTAT

TREGtIA ELEKtRONIKE DHE GAtIsHMRIA E BIZNEsIt.

10 Institute Development Research Area

5. Kuadri ligjor pr shoqrin e inFormaCionit

6. Prirjet e zhvillimit t sektorit TIK n Shqipri

80 60 40 20 0 2006 2007 2008

43% 32% 26% 18% 4% 8% 9% 19% 36% 31% 29% 19%

KONTABILISTE/ KONSULENTE/ EKSPERTE

MESAZHE ME E-MAIL/ NEWSLETTER

FAQJA E INTERNETIT E DPT

VIZIONI, PRPARSIT DHE QLLIMET STRATEGJIKE

ZHVILLIMI I QEVERIsJEs ELEKtRONIKE

17 Penetrimi mesatar i Internetit me shpejtsi t lart pr BE, Janar 2008, 20%;

o Synohet standartizimi i paraqitjes s institu-

NXItJA E PRDORIMIt t tEKNOLOGJIVE t INFORMACIONIt DHE KOMUNIKIMIt NGA BIZNEsI

EDUKIMI DHE PRHAPJA E NJOHURIVE

DOKUMENtI e-SEE AGENDA+ PRMBAN KtO PRIORItEtE:

18 Aktualisht Regional Cooperation Council

3.1 ZHViLLiMi i iNFRASTRUKTURS S TEKNOLOGJiS S INFORMACiONiT

SIGURIMI I sHRBIMIt UNIVERsAL

19 N kuadrin e nj projekti t nancuar nga BE

3.2 NXiTJA E qEVERiSJES S MiR PRMES SHRBiMEVE ONLiNE MODERNE

TRANSAKSIONET NDRVEPRIMI PREZENCA N WEB

Shprndarja e informacionit tek publiku nprmjet website

Ofrimi i shrbimeve on-line fillon transformimin e mnyrs s ndrveprimit G2C, G2B

Akses tek shrbimet i prshtatur sipas nevojave t prdoruesit, i besueshm i sigurt

certikats s pronsis si dhe regjistrimi hipotekor i pengut pr personat ligjor;

3.3 POLiTiKAT N FUSHN E EDUKiMiT DHE NJOHURiVE

N FUsHN E KRKIMIt sHKENCOR

3.4 POLiTiKAT N DREJTiM T BiZNESiT ELEKTRONiK (E-BiZNES)

3.5 KUADRi LiGJOR DHE iNSTiTUCiONAL

3.5.1 LegjislaCioni pr shoqrin e InFormaCionit

3.5.2 Kuadri instituCional pr zhvillimin e shoqris s inFormaCionit

3.5.3 Nj shoqri inFormaCioni e sigurt

Tabela prmbledhse e drejtimeve kryesore t politikave pr zhvillimin e shoqris s informacionit

Hartimi i nj Politike, programi kombtar pr zhvillimin e shrbimeve/aksesit broadband;

OFrimi i shrbimeve moderne online

ofrimi i shrbimeve baz on line t sigurta

lidhja e shkollave dhe universtiteteve me lidhje broadband

Pajisja me karta elektronike shndetsore q do t zvendsojn formn manuale t t dhnave shndetsore;

Nj ambient dinamik pr e-biznesin

I besueshm dhe kondencial

Krijimi i nj infrastrukture informacioni t sigurt

Burimet e FinanCimit, Monitorimi dhe vlersimi

4.1 BURiMET E FiNANCiMiT

4.2 MEKANiZMi i iMPLEMENTiMiT, MONiTORiMiT DHE VLERSiMiT

4.3 MONiTORiMi DHE VLERSiMi

4.4 TREGUESiT PR ZHViLLiMiN E TEKNOLOGJiS S iNFORMACiONiT