Baterija

Baterija
Ovo je glavno znaenje pojma Baterija. Za druga znaenja, pogledajte Baterija (vojna jedinica).
Elektrotehnika

Elektricitet Magnetizam Elektroenergetika Elektrana Elektrina arulja Elektrini generator Elektroenergetski sustav Solarna fotonaponska energija Trofazna struja Vjetroelektrana Zatita od strujnog udara

Elektronika Dinamiki elektrini otpor Dioda Elektrini signal Elektronska cijev Operacijsko pojaalo Pojaalo Pojaanje Strujni aktivni elektrini izvor Tranzistor

Elektroakustika Digitalizacija Linearna izoblienja Mikrofon Niskofrekventno pojaalo snage Niskofrekventno pretpojaalo Snimanje zvuka Zvunik

Elektrine mree i etveropoli Elektrine mree Elektrini filtri Metoda superpozicije Nortonov pouak Thveninov pouak

Radiokomunikacije Amplitudna modulacija Antena Efektivna izraena snaga Frekvencijska modulacija Radio valovi

Baterija

Telekomunikacije

Znanstvenici i izumitelji Ampre Coulomb Faraday Gauss Heaviside Henry Hertz Lorentz Maxwell Tesla Volta Weber rsted

Elektrina baterija je niz spojenih galvanskih lanaka, meutim uobiajeno znaenje naziva baterija takoer obuhvaa i samo jedan takav lanak. Galvanski lanci dobili su ime po Luigiju Galvaniju, a omoguuju pretvaranje kemijske energije u elektrinu.

Leclansheov lanak
ovjek je smislio razne ureaje, koji su u stanju na jednom (negativnom) prikljuku nagomilati slobodne elektrone, koji zato nedostaju na drugom kraju ureaja ili pozitivnom prikljuku. Takav uinak moe se postii primjerice fizikalno-kemijskim reakcijama u tzv. Leclanshe-ovom lanku, kojega bolje poznajemo pod izrazom baterijski lanak ili baterija. Leclanchov lanak je vrsta galvanskog lanka koji je dobio ime po francuskom elektriaru Georgesu Leclanchu. Sadri tuljak (ili elektrodu) od cinka u koji se smjeta kemijski aktivna tvar - tzv. elektrolit i u njemu uronjen ugljeni tapi. Takav lanak e zahvaljujui fizikalno-kemijskim procesima u elektrolitu stvoriti razliku potencijala od 1,5 V na svojim izvodima. Pri tome e se elektroni gomilati na cinanom tuljcu, tj. na cinani plat prikljuit e se negativni izvod, a na ugljeni tapi pozitivni izvod ili pol baterije.

Baterija

Princip rada
Negativni pol (anoda) je cinana aica. Pozitivni pol (katoda) je ugljeni tapi u smjesi manganovog dioksida (MnO2) i ugljene praine (aa). Elektrolit je vodena otopina amonijevog klorida (NH4Cl(aq) ) i cinkovog klorida (ZnCl2) koja je dodavanjem kroba pretvorena u pastu. Zatvaranjem strujnog kruga izmeu negativnog i pozitivnog pola (iskoritavanja "baterije"), poinju reakcije: anodna reakcija na negativnom polu (aici): Zn Zn2+ + 2e katodna reakcija na pozitivnom polu (tapiu): 2MnO2 + 2e- + 2NH4+ Mn2O3 + 2NH3 + H2O Zbrajanjem tih dviju reakcija dobivamo: Zn + 2MnO2 + 2NH4+ Zn2+ + Mn2O3 + 2NH3 + H2O Dakle, na negativnom se polu oslobaaju dva elektrona koja putuju kroz potroa (gdje obavljaju odreeni rad) te dolaze do pozitivnog pola, gdje sudjeluju u kemijskoj reakciji. Kad se sav cink na aici "potroi" (odnosno kad veina cinka otpusti po dva elektrona), kemijska reakcija vie nije mogua pa kaemo da je "baterija prazna". Leclanchov lanak nije ponovo punjiv, odnosno nakon "potronje" cinka postaje neupotrebljiv. Pokuaj punjenja baterija koje nisu za to predviene, redovito e rezultirati eksplodiranjem, ili u najmanju ruku "napuhavanjem" baterije s curenjem agresivog elektrolita koji nagriza ureaje u koje je baterija uloena.
Leclanshe-ov lanak

Baterija

Novi Leclanshe-ov lanak (cink-ugljen) daje napon od 1,5 V. Neke vrste baterija (Litijeve, Nikal-kadmijum i dr.) mogu meutim imati i manji radni napon, tj. 1,2 V po lanku. Za vee napone, kombinira se (povezuje se u seriju) vie lanaka. Baterije imaju mali kapacitet, pa se koriste za ureaje s malom potronjom struje. Za veu potronju koristimo akumulatore ili ispravljae, koji prikljueni na gradsku elektrinu mreu, postaju istosmjernim izvorom. Ispravljai se esto ugrauju u ureaj koga napajaju.

Vrste baterija
Primarne baterije pretvaraju kemijsku energiju u elektrinu i nakon troenja se vie ne mogu koristiti. Naziv dobivaju prema materijalima od kojih su nainjene, a najpoznatije su: "obina" baterija (ugljen - cink, Leclanchov lanak) alkalna baterija ivina baterija srebrna (srebro-oksidna) baterija litijeva baterija Postoje meutim i punjive baterije, koje se mogu viekratno puniti nakon pranjenja. To su tzv. aku-baterije (Rechargeable batteries) (akumulatorske baterije). Oblici baterija oznaavaju se standardnim, a kod rjee koritenih tipova tvornikim oznakama. U primjeni su amerike, europske i druge vrste oznaka. ae koriteni tipovi baterija dati su tabeli.
OBLIK BATERIJE DIMENZIJE DxL_mm OKRUGLE D / MONO / LR20 D / MONO / LR20 C / BABY / LR14 C / BABY / LR14 AA / lithium AA / MIGNON / LR6 AAA / MICRO / LR3 33x62 33x62 18,4x65 18,4x65 14x50,5 14x50,5 10,2x45 1,5 1,5 1,5 1,5 1,2 1,5 1,5 2000 1200 1800 1200 2300 500 240 NAPON V Nekoliko vrsti baterija. Lijevo gore: akubaterija za fotoaparat

KAPAC. mAh

DUGMASTE LITHIUM 3 V CR2032 / L1_MIN ML1220 / 65013 MC621 / 60621 MC614 / 60614 20x3,2 12,5x2 6.8x2,15 6,8x1,4 3 3 3 3 16 3 1,5

ALKALNE DUGMASTE_1,5 V AG13 / 357 / LR44 AG12 / 386 / LR43 11,5x5,3 11,5x4,2 1,5 1,5

Baterija

5
AG5 / 393 / LR754 AG4 / 377 / LR626 AG3 / 392 / LR41 AG1 / 364 / LR621 8x5,3 6,8x2,5 6,7x 6,7x2,1 PRIZMATINE V7 / 8H / 5622 P7 / 8 Hultra / 5122 26,5x17,5x48,5 26,5x16x48,5 8,4 8,4 150 180 1,5 1,5 1,5 1,5

Kapacitet baterije iskazuje se u mAh (miliampersatima), a zavisi od vrste i veliine baterije. Punjive baterije trebale bi se puniti strujom punjenja (mA) priblino u visini 1/10 kapaciteta u mAh. Kao kompromisna vrijednost jakosti struje univerzalnih punjaa za okrugle baterije moe se uzeti 100-150 mA, a za prizmatine i dugmaste desetak mA. Priblini kapacitet po gramu teine baterije zavisi o vrsti baterije:
tip baterije od - do mAh/gr 12-14 38-67 77-103 3,2-3,8 prosjek mAh/gr 26 55 90 3,5

dugmasta valjkasta valjkasta NiMH prizmatina

Izvori rabljeni u lanku i suradnici

Izvori rabljeni u lanku i suradnici

Baterija Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?oldid=4182480 Doprinositelji: A-ciha, Bela, Dalibor Bosits, Dubravko1, Ex13, Kurtelaci, Suradnik13, 8 anonimne izmjene

Izvori, licencije i suautori slika

Slika:Disambig.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Disambig.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Sharealike 2.5 Doprinositelji: Stephan Baum (converted to SVG by different users, see below) Image:VFPt Solenoid correct2.svg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:VFPt_Solenoid_correct2.svg Licencija: Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0 Doprinositelji: Geek3 Datoteka:Leclanshe.JPG Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Leclanshe.JPG Licencija: Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0 Doprinositelji: Bela Nemeth Datoteka:Baterije.jpg Izvor: http://hr.wikipedia.org/w/index.php?title=Datoteka:Baterije.jpg Licencija: GNU Free Documentation License Doprinositelji: Bela Nemeth

Licencija
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0 //creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/