Horne na ncnansannjy Iope n ocrannx mapnnannncxnx xyna 29

HOIAE HA HCAAMH3AHH1Y IOPE H OCTAAHX

HAPHAAHHHCKHX YHA

o onacka Typaka Ocannnja, kako je y ncropnjckoj naynn no-
snaro, y npeenna Bapnnannncknx xyna Cnpnnnhy, Cpeckoj, Iopn n
Onoy, kao n y unrano pernony nse|y Hpnor pna n Bapapa ca kornn-
naa Iopnn n onn Honor (Teroncka onacr) xnneno je cnonencko cpncko
cranonnnnrno. Ha ono npocrpancrny nne cy uak ne napcke npecronnne
cpenonekonne cpncke pxane Hpnspen n Ckone. Ocannnjcko okyna-
nnjo Bapcknx npeena, kpaje 14. neka (nocne sayseha Ckona 1392. ron-
ne n Hpnspena 1455.) y oraannoj ernnukn uncro cpnckoj a y nepckoj xpn-
nhancko-npanocnannoj cpennn, nouene cy ce npnnrn kpynnnje ernnuke,
kon|ecnonanne n eorpa|cke npoene: najnpe y cycenn Bapckn o ra-
a 'oroxpannn napckn rpaonna Hpnspeny, (X) Terony n Ckony re
cy ce nouene, nafnpe, crnaparn rypcko-ocannnjcke kononnje naponkor nn-
nnnnor cranonnnnrna epnnja (sanarnnja) n rpronana, kao n nojnnuknx noca-
a cnaxnja, jannuapa n pyrnx poona rypcke peonne n noohne nojcke.
Hapanenno ca ocnajane n kononnsannjo cnor cranonnnnrna oceananor
yrnanno ns Anaonnje (Mana Asnja), Ocannnje cy npnnnn, any nnn nehy
ncnansannjy 'rypuene oraanner xpnnhanckor crapoceenaukor cpn-
ckor cranonnnnrna, kao n nennkor ena Apanaca nse|y Hpnor pna n Ja-
panckor opa. Typcke ynpanne, cycke n arpapne ycranone unjn je ocnon
nno Bepnjarcko npano, y connjanno-ekonockn onocna nse|y ocnaja-
ua n nokopenor cranonnnnrna ('paje) ynene cy rnapcko-cnaxnjckn arpap-
no-npannn cncre. Kako je Bepnjarcko sakonoancrno, sacnonano na nep-
ckn nponncna Kopana, ocnoa|ano nokopene xpnnhancke napoe nornx
noannuknx nopecknx oanesa, re je xapau (anak) npecranao, sajeno ca
anropnjo (kynyko), najrexn onnk pajnncknx oanesa ro cy norn ns pe-
ona nokopenor cranonnnnrna npenasnnn y ncna n rne nocrajann 'npano-
nepnn - nynonpannn rypckn rpa|ann. Ocannnje Typnn xnnenn cy ncky-
unno kao naponko, nnn rpacko, cranonnnnrno a ncnansnpana xpnnhancka
nonynannja cao no cenna. Hcnansannja Bapnnannncknx xyna n sor

8 Ay1op: Axaeunx Bnanunp C1ojanuennh
30 Axaenx Bnannp Crojanuennh
eorpa|cko-nonynannonnx, nepcknx ann n npnnpeno-ekonocknx n noce-
no esenocnnx pasnora (sor xpnnhancke cpncke xajyunje ann n pyrnx
oernnka o rypcke nnacrn nosnarnx napounro e|y apanankn 'kece-
nnjaa) nna je |opcnpana ca npxa pxanne ynpane Ocannnjckor napcrna
Typcke, n ona je nna, kao pxanno-nonnrnukn n nepckn nporpa jauana
Hapcrna, napounro jaka y pyennjckn onacrna o kpaja 16. neka n y 17.
neky. Hcnansannja ce cnpononna nocpecrno cannak-erona ynpannnka
nojennnx onacrn 'cannaka, n npeko rypcknx cycknx oprana n ycranona
kanja n enhea (cyona). V Bapnnannnckn sanann xynaa n npnoa-
y Hpnor pna, ncnansannjy cy napounro cnponenn, no ncropnjckn ns-
nopna n napono npeany, uynenn Kynnn-er n Cnnan-nana.

rypckoj ynpann e|y nokopenn ankanckn napona, a noce-

no o ncnansannjn y jyxnocnonenckn kpajenna, kao n e|y Ipnna n Ap-
anacna, nanncano je ocra paona a nsarn cy n pojnn rypckn apxnnckn
nsnopn cnyxena okyenrannja kako y enponckoj rako n y ncropnorpa|n-
jn ankancknx nayunnx nenrapa, noceno onnx kojn cy ce annnn cnennjann-
crnukn opnjenrannn crynjaa (Co|nja, Capajeno, Ckone, ane Feo-
rpa, Hpnnrnna). Hs onnx nsnopa ce nnn a je ncnansannja y kpajenna
cpenonekonne cpncke n yrapcke pxane npnena yrnanno nacnnnn ny-
re, ann je nno y aneko ane pojy n cnojenonor npncrynana ncna-
y 'rypckoj nepn. Bro ce rnue Bapnnannncknx xyna nocne cycenor
npeena hye ncnansnpano je najnpe Onoe re je penarnnno pxe ns-
npnena n apananka acnnnannja raonner npnonrno cnonenckor, cpn-
ckor cranonnnnrna, n o kpaja 18. neka raj nponec je no sanpnen.
Iopa je, e|yrn nana pyrojaunjy ncropnjcky cynny. na nnn
rpn unnnona cy ry nna o npecynor snauaja: Hpno, cnaene nenrpanne,
pxanne, ynpane Hopre, a npyxn npanny, sakoncky sanrnry, n janny es-
enocr, y yaennjn kpajenna Ocanckor napcrna o xapanja kojn cy ns
nennonnx nnannncknx kpajena cycene Anannje (npeko pna) npe cnera
n 'one npe n hye aconno naukann kako xpnnhane rako n ycnna-
ne (ncnansnpane pannje xpnnhancke ceake) y sanann npeenna Hpn-
spenckor cannaka (kojn ce npocrnpao n na Honor ca Terono). pyro, |ana-
pnorcke nnanke Hapnrpacke narpnjapnnje, onnnn cnoje nnanuancke
nonoxaje cnonnjo (nonne) n nonhnnane ('pynner) na Hoprn n y
danapy, jako cy rnonnn cnojy xpnnhancky nacrny y nenn oanesaa npe-
a npknn, nporonnnn cnenrennke n cnonencko orocnyxene une cy no-
ra cena 'orepann y yxaeanne, napounro nocne yknana Cpncke nehke
narpnjapnnje (1557-1766). Tpehe, nako y crouapcrny neoa orara, Iopa je
opana a nennkn eo cnojnx xnrea nae y neuany ne cao no enponcko
eny Typcke Pyennjckn nnnajer neh n y Hapnrpa, Anaonnjy, Cnpnjy,
Horne na ncnansannjy Iope n ocrannx mapnnannncxnx xyna 31
Ernnar. Heuanapn cy, uecro, ronnaa xnnenn nan cnor sannuaja Iope, na
cy nx renkn ycnonn xnnora noceno nauke craa onana, ronen n kona
o cycennx hyana naronnnn a cnonrano npncryne ncnay 'rypue-
ny, kako n nx nona nepa n rypcka ynpana npeko kanja n npnspencknx
rpacknx rypcknx nnacrn, nana n erona konnko ronnko sanrnrnna. Iopann
cy npnnnn ncnay rorono jenonpeeno, na cy, sor cnoje connjanno-py-
nrnene konakrnocrn ycnenn a cauynajy cnoj cnonenckn naponn kapakrep,
cpnckn jesnk n nore onuaje cnojnx npeaka o npe ocannnjckor ocnajana.
Hocnenn xpnnhann y Iopn, nnn cy ce ncennnn y Hpnspen kojn je o nono-
nnne 19. neka npea Mnnepy n Fyey nao cpncko-npanocnanny nehnny,
nnn cy npennn y ncna, y npee Kpnckor para (1853-1856). Cneouene o
roe nsneo je n nosnarn Hpnspenan Herap Kocrnh n ca no ony n an
npenna Iopannn, nnaue nncan nekonnko neoa okyenronannx n ojek-
rnnno n kpnrnukn nncannx knnra o Cpna y Hpnspeny, kao n onnrn npn-
nnkaa y Hpnspenckoj okonnnn, o kpaja 18. neka o kpaja rypcke nnacrn
1912. ronne (a n nocne rora). Tako|e, n pyckn konsyn y Ckapy n Hpnspeny
Hnan Jacrpeon nnne ronna npe n nocne cpncko-rypcknx parona (1876-
1878. ronne), noceno je ncnnrnnao xnnor, nponnocr n caannocr Hpn-
spenckor kpaja n o roe nanncao onno eno o Crapoj Cpnjn. Hapounro cy
paronenn neronn noann npana ncropnjcka okyenrannja o Bapnna-
nnnckn xynaa. Berono eno je nncano crporo nayuno, uey je onpnnena
nerona nnpoka kynrypa n opo nosnanane nponnocrn rnx kpajena. Tako|e,
roe je onpnneno nerono onnuno snane ne cao rypckor n cpnckor jesnka
neh y nsnecnoj epn n ananckor ronopa.
C osnpo na ocnonnn npeer Hayunor ckyna opxanor y Cpnckoj
akaenjn nayka n yernocrn y oprannsannjn Akaenjnnor Ieorpa|ckor
nncrnryra 'Jonan Hnnjnh, n nacnona naner paa, kao neoa paronene n ne-
saennne noarke, onocno raenapnn nperne Bapnnannncknx xyna ca
onnanrnn cnonenckn kapakrepo nnxonor cranonnnnrna n cpnckn
naponn ronopo y nna.

ny kon|ecnonanno-jesnuky (ernnuky) crpykrypy rpn Bapnnannn-

cke xyne Jacrpeon je npnkasao ok je no pyckn konsyn y Hpnspeny, nonro
je onnao ckopo cna cena, rj. nekonnko ronna n nocne parona Cpnje ca
Typcko 1876-1878.
Anannsa noaraka nokasyje onakny cnryannjy: Cpn npanocnanne ne-
pe ca ycnnanna cpnckor ronopa y Iopn n Cpeckoj, no ronopnoj ocnonn
unnnnn cy ee:urv eehunv o cropo eeem ecemuna, mf. 87,97, y onocy na
Apanace neumo npero fene ecemune mf. 12.03 vrvnnoe cmanoenuumea.
V onn xynaa nnje nno Typaka-Ocannnja. V npee npnkynana
onnx noaraka y Iopn je xnnena nckyunno cnonencka (cpncka) noncnae-
32 Axaenx Bnannp Crojanuennh
na nonynannja. V Cpeckoj cranonnnnrno cpnckor ronopa oe nepe npano-
cnannn n ycnnann, unnnno je, ckopo, mpu :emepmune ykynnor xnrecrna,
a Apanaca nenro npeko fene :emepmune.
Taena 2. Jesu:ra cmpvrmvpa cmanoenuumea
Jesnuxa crpyxrypa cranonnnmrna
Bpoj oona
Cpncxn jesnx Apanamxn jesnx
Yxynno Mycnnann Bpoj
cena
Yxynan
poj
oona
Hpa-
nocna
-nnn
y-
cnn-
ann
Bpoj Bpoj
Cnpnnnh 15 943 786 - 786 83,35 157 16,65
Cpecxa 32 1.888 488 900 1.388 73,52 500 26,48
Yxynno: 47 2.831 1.274 900 2.174 76,80 657 23,20
Iopa 31 2.617 - 2.617 2.617 100,00 -
Cnera: 78 5.448 1.274 3.517 4.791 87,97 657 12,03
Iopann, n noncnaenn y Cpeckoj, kao n Apanacn nako cy
ncnoneann cnn 'rypcky nepy, unnnnn cy na nocena ernnuka enrnrera,
nocene ernnuke rpyne, cpone ca npanocnannn Cpna y Cpeckoj n
cyceno Cnpnnnhy.